Sociologie

H1:Hetsociologischperspectief

1.1HetsocialeendesociologieSociologieàsocius(compagnon)&logos(rede+studie)=dewetenschapvanhetsociale=destudievanhetmenselijkesocialeleven,vanmenselijkegroepenensamenlevingen~antropologie&politicologie&communicatiewetenschap› deelthaarmaterieelobjectoffeitelijkevoorwerpvanstudiemetanderesoc

wetenschappen

SociologischperspectiefDesociologiebekijkthetsamenlevendooreenapartebril(≠anderedisciplines)=>sociologischesocialewerkelijkheid=formeleobject- Algemenedenkwijzediehetsocialeaanhoudendeuiteenlegtinsocialerelatiesen

(on)gezieneafhankelijkhedenvanvaakonbekendeanderen› sociologischeverbeeldingskracht

- 4basisvragendieblikvansocioloogrichtenbijhetkijkennaarsocialerelatiesen

afhankelijkhedenI. Hoeiseengeordendsamenlevenmogelijk?

› welkefactoren/mechanismenzorgenvoororde&regelmaatinhetsocialeleven?

› bredewaaiervanjuridischeprocedurestredeninwerkingbijonenigheidàrecht=belangrijkinstrument

› ookvlottesocialeomgangzonderexplicieterechtsregelsofrechtspraak

II. Hoebeïnvloedt‘hetsociale’hetindividueleleven?› ouder–kind(onderlingebeïnvloeding)› alsindividurekeninghoudenmetdefysiekeaanwezigheidvan

anderen

III. HoeziendebasiscontourenvanonzeSLeruit?› inwatvoorSLlevenweenwaargaanwenaartoe?› sociologischebelangstelling:socialeheden

àbasiskarakteristiekenvandeSLinhaargeheelendeveranderingendiezichdaarbinnenaftekenen

IV. Hoekomenwetoteenalgemene,empirischonderbouwdesociologischekennis?àviasociaalwetenschappelijkonderzoekKwantitatiefonderzoek:toetsenvantheoretischgoedonderbouwdehypothesenofopnieuwtestenvanbestaandebevindingen› incijfersuitdrukbarebevindingen(hardedata)diegeldenvoorde

onderzochtesocialegroepering› vanuitrelatiefkleinegroeprespondentengeldigeconclusiestrekken

voordehelegroepwaartoezebehoren› bekendstemethode:surveyonderzoek(enquête)

Kwalitatiefonderzoek:explorerendkarakter› bestudeertsocialefenomenen› 2methoden:

participerendeobservatieàonderzoekerdompeltzichonderindesocialewerelddiehijwiltonderzoeken,doetmee,socialedetectivediepte-interviewàopengesprek,interviewerkandoorvragen=>levensnabijportretànadeel:bevindingenkunnennietzomaarwordenveralgemeend

Desociologischedriehoek:feitelijkesociologiebeoefening

theorievorming

empirischonderzoek socialesturing

1.2Oversocialerelaties,bindingenenverbandenSociaalhandelen=hethandelenvaneenactorgeoriënteerdophethandelenvaneenofmeerandereactoren- dooractor:stelthandelingen,vanwelkaardook,enbezitperdefinitieeenzeker

handelingsvermogen› collectieve(innaamvanbedrijven,politiekepartijenofanderesociale

verbandensociaalhandelen)ofindividueleactoren- socialeverhoudingenzijndeuitkomstvanhetsamenhandelenvan2ofmeerdere

actoren- 4kenmerken:

› zelfreferentialiteit:binneneenprocesvansamenhandelenrefereertiedernieuwelementaaneenzelfdesoortelementàelkesocialehandelingverwijstnaareentoekomstigeofvoorgaandesocialehandeling

› dynamisch,tijdsgebondenproces› open,onvoorspelbaarkarakter:antwoordenoftegenwerpingenzijn

voorspelbaar,maarhuninhoudnietaltijd

› minimumaanbewuste/psychischebetrokkenheid:attentie/aandachtisnodigomsociaalhandelentelatenvoortdurenàreflexievemonitoringvanhandelen(Gibbens)=voortdurendsuccesvolsturenencontrolerendoordeactorvanzijneigenactiviteit

Socialerelatie,verhoudingofbetrekking=hetmetelkaarverwevengerakenvandesocialehandelingenvantweeofmeerdereactoren- relatiesdieontstaano.b.v.eenbepaaldeafhankelijkheidtegenovereenandere

persoonàsprakevaneenafhankelijkheidsverhoudingofsocialebinding› mensenzijngevatineenspecifiekeconfiguratievanafhankelijkheden

àsociaalverband=samenhangendgeheelvansocialebindingenmeteenzekereduurzaamheidenvoorderdenobserveerbaregrenzen(bv:gezinnen,vriendengroepen,bedrijven,ziekenhuis,…)

› 4soortenbindingen:cognitieve(sociale),economische,politiekeenaffectieve

1.3VanveralgemeendeafhankelijkheidnaarwereldsamenlevingVeralgemeendeofgegeneraliseerdeafhankelijkheid=hetvaniedereeneenbeetjeafhankelijkzijn- algemene,nietpersoonsgebondenafhankelijkheid

àoorzaak:hogematevanarbeidsindeling- vanweinigenheelsterkafhankelijk(affectief)

Sociaalnetwerk=langekettingvanafhankelijkheden- waarinsocialebindingenenverbandeningebedliggen- 4soorten:cognitieve,economische,politiekeenaffectieve

Gevaarvoorverdinglijkingofreïficatie=taalgebruikwaarbijwepratenovereenautonoomobjectdatbuitenonsombestaateneeneigenwerkzaamheidbezit(bv:‘deeconomie’)- nadeel:geensamenhandelenmeerzien,maareenautonoomobject

Grootschaligenetwerken(bv:deeconomie,politiek,…)+kleinschaligeverhoudingenenverbandenmakenallemaaldeeluitvaneenomvattendetotaliteitàdemaatschappijofdesamenleving=hetmomentanegeheelvanallesocialerelaties,bindingenenverbandenennetwerken- eerstebenadering:nationaleofregionalesamenleving

àmetterritorialeenvaakookpolitiekegrenzen- maar≠verbandenennetwerkenzijnnochregionaalnochnationaal

› internationaal:tussenstaten› transnationaal:‘bovenstatelijk’› transcontinentaal:tweeofmeercontinentenomvattend› mondiaal(wereldomspannend)=mondialiseringofglobalisering

Mondialiseringofglobalisering- inalgemenezin:deverruiming,verdiepingenversnellingvanwereldwijde

verbondenheidinalledimensiesvanhethedendaagsesocialeleven,vanhetcultureletothetcriminele,vanhetfinanciëletothetspirituele

- 2grotedimensiesbinnenprocesglobalisering:› almaarmeersocialerelatiesenbindingentussengeografischverafgelegen

actoren› hetgroeienvansocialenetwerkenenverbandenmettranscontinentaalenin

tendentie(doel)mondiaalofwereldomspannendkarakter- individuenlevennietmeerenkelineenterritoriaalbegrensdeSL,maarookinde

wereldmaatschappij=hetmomentanegeheelvantranscontinentale,inaanlegmondialesocialerelaties,bindingen,verbandenennetwerken

- gevolg:groeiendkosmopolitismeàmondiaalofwereldbewustzijn(bv:bekommernisommensenrechten)

1.4SociologischeverbeeldingskrachtDominantievanhetegocentrischemensbeeld(NorbertElias)=mensbeeldwaarinsamenlevingverschijntalseenreeksvanconcentrischecirkelsvananderenrondomeenikofego

=>socialeblindheidtenopzichtevanverderafgelegenafhankelijkheden<->de-familiariserendmensbeeldSociologischeverbeeldingskracht(WrightMills)=hetvermogenomzichzelfteobserverenalseenknooppuntvanéninmenigvuldigesocialebindingen,verbandenofnetwerkendieheteigendenkenenhandelenmedevormgeven- inbeperktezin:hetvermogenompersoonlijkeproblemenmetsocialefeitenof

veranderingenteverbindenendusinbrederesociale-historischecontactteplaatsen(bv:zelfdoding)

- bewustbrekenmethetegocentrischmaatschappijbeeld- ‘depersonaliseert’problemen

› individuelemoeilijkheden:privatekwesties› sociaalprobleem:eenofmeerderesocialefactorenoftendensenbrengen

eengroteregroepmenseninmoeilijkheden- dominantieegocentrischmaatschappijbeeldzorgtvoorneigingomproblemente

individualiserenoftepsychologiseren=>kanresulterenin‘blamingthevictim’ofslachtofferblamage› hetslachtofferkrijgtdeschuldvoorproblemendieeigenlijksociale

problemenzijnenisdaaromgéénslachtoffermeer,maardeeigenlijkedaderofminstensmedeverantwoordelijke

› geensprakevansociaalprobleem,maarvanprobleemgroepvanindividuen

1.5SociologieensociaalengagementDefamiliarisering=totnutoevertrouwdestukjessocialerealiteitwordenonvertrouwd+bekendterreinblijktbijnaderinzienmeerdereonbekendedimensiesteherbergen- bv:wereldvankunst

› nadrukopzelfexpressie=>geenoogvoordevelesocialebindingendietezienzijnbijhetmogelijkmakenvanhetproduct

› desamengemaakteproducten(‘jointproducts’):vanallemensendiesamenwerkenopbasisvankarakteristiekeconventiesvaneenkunstwereld

Doelvansocioloogalsmythejager:ontwikkelenvansociologischeverbeeldingskrachtenhetkunnendefamiliserenvaningesmoltenmanierenvanobserveren- sociologiestreeftnaarhetprincipevanwaarderingsvrijheidofmoreleneutraliteit

àwaarderingsvrije,systematischeenveralgemeenbare,tevensempirischonderbouwdekennis

- pleitenvooreenkritischeofgeëngageerdesociologiebeoefening› standpunttheorie=jehebtpasrechtvansprekenovereenbepaald

fenomeenalsjezelfdefeitenbentondergaanàdieervaringisdewaarheidàneutraleofstriktobjectievekennisisonmogelijk,aangezienonderzoekerbinnenonderzochtesocialewereldzelfeenpositieinneemt(boven/ondergeschikt)

› principevandescheidingtussenfeitenenwaardenànoodzaakomeenonderscheidtemakentussenhetconstaterenvanempirischefeitenenzijneigenpraktischewaardebepalingen

Combinerendoorsociologenvanwaarderingsvrijheidmetsociaalreformisme- hetwillenuitoefenenvaninvloedopdepubliekeofpolitiekeagenda

àwillengeenomverwerpingvanbestaandemaatschappelijkeorde,maarstrevennaarbescheiden,beleidsmatighaalbarehervormingen

Sociaalprobleemsociologie:sociologiewaarbinnenbepaaldesocialegroeperingenbijzonderintensiefwordenbestudeerd(bv:autochtonenenallochtonen)~economischeafhankelijkheidsverhouding

1.6GoedebedoelingenenhunonbedoeldegevolgenDezelfdeopenheid(onvoorspelbaarheid)alsbijsocialerelatieskomtookvoorbinnenbrederesocialeverbandenofnetwerkenOnbedoeldegevolgen=hetproducerenvanuitkomstendieandersuitvallendanwerdbedoelddoordehandelendeactor(bv:deoverheid)- niet-geïntendeerdeeffecten:onverwachteeffectendieontstaanondanksdatmen

doelgerichtenplanmatigheeftgehandeld- uitkomstenmethettegenovergesteldeeffectdanheteffectdatmenwoubereiken

=perverseeffecten- voorbeeld:hetMattheüseffect

› hogeresocialegroepenprofiterenmeervansocialevoorzieningendieoverheidaanbiedtvooriedereen(theater,onderwijs,kindergeld,gezondheid,…)danlageresocialegroepen

Paradoxvandesociologischeverbeeldingskracht=menkanlerenafhankelijkhedenenhuneffectentedoorgronden,maarmenverkrijgttegelijkertijdeenverhoogdbewustzijnvandeweerbarstigheid(koppigheid)vanhetsociale,wateventuelesocialeveranderingszintempertOnbedoeldegevolgenhalensomsookpubliekbekendevoorspellingenonderuit

(1) Type1:deself-denyingprophecyofzichzelfweerleggende(zelfvernietigende)voorspelling

›

› eenaanvankelijkcorrecteofwarevoorspellingzorgtonbedoeldvooreenhandelendatdevoorspellingtenietdoet

› bv:tekortaaninformaticaspecialistenàviamediaverspreiden=>veelstudentendierichtingoverwegenenenkelejarenlaterafstuderen=>nietenkelwordthettekortopgevuld,maarookontstaatereenoveraanbodvaninformaticaspecialisten

Thomas-theorema:feitelijkewaarheidsgehaltevaneensituatiedefinitieofdeinterpretatievaneenverschijnseldiezegt‘wathetgevalis’- mensenhandelennietaltijdopgrondvangedubbelcheckteinformatie- wehandelennogaleensopstereotypen,geruchten,halvewaarhedenofindividuele

opinieê

SchemaWaaràonwaargemaakt

(2) Type2:deself-fulfillingprophecyofzichzelfwaarmakende(zelfbevestigende)voorspelling(Merton)› eenaanvankelijkonwaresituatiedefinitieresulteertonbedoeldin

handelendatdeoorspronkelijkeonwarevoorstellingvanzakenwaarmaakt

› bv:studentmetangstvoorzijnexamensàtijdmeerbestedenaanpiekerendanstuderen=>afleggenvaneenzwakexamen=>deaanvankelijkongegrondeangstisveranderdineengerechtvaardigdeangst

› socialevooroordelenofstereotypen=geschematiseerdecollectievevoorstellingvaneensocialegroeperingenhaarledenàvaaknegatiefgekleurd,maarkunnenookpositiefzijnàhandelenopbasisvandezevooroordelen=>stereotypewordtwaargemaakt

› bv:leerkrachtgaatervanuitdatzwarteleerlingenminderinteressehebbenindeleerstofàonbewezenvoorspelling:zwarteleerlingenhebbenweiniginteresseàonwaresituatiedefinitie:zezijnallemaalminderintelligentàsprakevaneenzichzelfbevestigendevoorspellingdiestoeltopeentoekomstigemogelijkheiddievoorwaarofzeerwaarschijnlijkwordtgehouden(dusnietbewezen)

=>socialegeloofscirkel=deonbewijsbaredefinitievaneentoekomstigesituatieisgeloofwaardigomdatzevangeloofwaardigevoorspellerskomt,enleidtdaaromtoteenhandelendatdevoorspellingbevestigt,waardoordegeloofwaardigheidvandevoorspellerstoeneemt(waarnadegeloofscirkelzichherhaalt)- bv:wanneertrendzettersietsbeweren

1.7SociologieentheorieBegripofconcept=eeneerderabstract,overkoepelendbegripvoordeverschillendeuitingenvaneenbepaaldfenomeen- bouwstenenvaneentheorie

Theorie=eensamenhangendgeheelvannaarelkaarverwijzendebegrippenofconcepten- eenconceptuelebriloffilterwaarmeemenbepaaldedingenbijzonderscherpzieten

anderenauwelijksofnietvanwegedegekozenuitgangspuntenofbasisbegrippen- latenruime/specifieke(eenduidige)conceptueleuitsprakentoe

àeenduidig:weerlegbareoffalsifieerbarehypothesen

SchemaOnwaaràwaargemaakt

- onder-enbovengrensvantheorievorming› ondergrens:weinigconceptueeloftheoretischwerk,beschrijvenvansociale

fenomenen(descriptieveaanpak)=>‘groundedtheory’ofgefundeerdetheorie=hetinductiefontwikkelenvanbegrippenenconceptueleuitsprakenvanuitconcreetonderzoekmeteenvolstrektonbevooroordeeldeblik

› middengrens:conceptenentheoretischeuitsprakendoenoverspecifiekesocialeverbandenzoalsgroteorganisatiesofeigenstandigefenomenen(bv:relatieonderwijsenafkomst)waarbijdedeductievanempirischtoetsbarehypothesenuitdeaangemaaktetheoriecentraalstaat

=>‘middle-rangetheory’oftheoriemeteenbeperktereikwijdte=eenempirischtoetsbaargeheelvanabstracteconceptenenuitsprakendatzichsitueerttussendelouterempirischebeschrijvingvansocialefenomeneneneenalomvattendetheorievanhetsociale

› bovengrens:‘supertheorie’=theorieënmetuniversalistischeaanspraken,eentotaaltheorievanhetsocialediealsdoelde3sociologischebasisvragenwiltbeantwoorden

=>meestalvertrekkenvanuiteengrondslagenonderzoek:richtzichopdevragennaardefundamentenvandesociologieenookaandievananderesocialewetenschappenàfocussenopdegebruiktebasisbegrippen

Sociaalwetenschappelijkonderzoek- eensociologischetheoriewerktalseenconceptuelebrilwaarmeemenbepaalde

dingenbijzondersterkzietenanderealwatminderdoorgekozenuitgangspuntenofbasisbegrippen

- elkeonderzoekerheefteenkijk-ofreferentiekader=>leidttoteentheoretischpluralisme=hetgegevenvanuiteenlopendetheoretischereferentiekadersbinnendesociologieenanderesocialewetenschappen

- theoretischreferentiekader=eenglobalevisieopdebasiselementen(ende3basisvragen)vanhetsocialeenhoediebestudeerdmoetenworden

- ≠sociologischestromingendiesamenhangenmetdieverschillendezienswijzen=>resulteertinonderscheidenvisiesopfenomenen(bv:cultuur,socialisatie,…)

- !divergerendetheoretischereferentiekadersvullenelkaaraanenkunnendaarominonderzoekwordengecombineerdà3dominantetheoretischereferentiekaders:conflictsociologischebenadering(KarlMarx),groepsgerichtebenadering(ÉmileDurkheim)endeindividugerichtebenadering(MaxWeber)

- maarookrelatieveeenstemmigheidoverbepaaldedingen:basisbegrippenen–inzichtendiekomenkijkenbijde3basisvragenvandesociologie(H2)

H2:Ordeningeninvloedvanhetsociale

2.1SocialestructurenenverwachtingenDesocialeordevraag(1esociologischebasisvraag)=welkemechanismenofvoorwaardenmakeneengeordendsamenlevenmogelijk?Geordendesocialeverhoudingen- relatiefstabielpatroonvansamenhandelen=>zekerematevanvoorspelbaarheidin

hethandelenvanbetrokkenactoren&gestructureerdsociaalverkeer- socialestructuur=eenselectieveinperkingvandehandelingsmogelijkhedenvan

socialeactorenàeenglobalerichtingsaanwijzervoorhetsamenhandelen(watsociaalwenselijkisenwatniet)àvoorgesorteerdehandelingsmogelijkheden

- ~socialenormen=regelsdiebindendvoorschrijvenhoemenineenbepaaldesocialerelatiemoethandelenànormerenhetsamenhandelen(socialeverkeersregels)&zorgenvooreenvlottesocialeomgang(=regelgerichtevisieopsocialeorde)àwisselenpersocialerelatieofsituatie&variërenbinnenéénenkelesocialebetrekkingnaargelangdesocialepositie

- socialepositie=deplaatsdieiemandinneemtbinneneensocialerelatie(ofeenbinding,verbandofnetwerk)inverhoudingtotanderen

- positiebekleder=individudateensocialepositiebezetendaardoortemakenkrijgtmetspecifiekenormenofregelsdiehandelensturenàformelesocialenormen=juridischafdwingbareregelsàinformelesocialenormen=nietjuridischafdwingbareregels

- binnensocialeverhoudingen:socialeverwachtingen(vertalingvandenormen)=>socialerol=geheelvanverwachtingenoverhethandelenvandepositiebeklederàwezijn‘rollenspelers’bijhetinnemenvaneensocialepositieendebijhorendeverwachtingenintelossen

- probabilistischeofverwachtingsgerichtevisieopsocialeorde=complementairesocialerollen,duselkaaraanvullendesocialeverwachtingenoverhethandelenvanpositiebekleders,structurerenhetsocialehandelen(bv:student–docent)àverwachtingengaanmeestalsamenmeteenhogekansoprealiseringàwehoudenonsquasiautomatischaanderollendiesamenhangenmetdepositiesàiederepositiebeklederverondersteltdatdeanderepartijdeverwachtingenkentenzichernaargaatgedragen

2.2ObjectieveensubjectievesocialeongelijkheidBijgeordendesocialeverhoudingen:vaakeenboven-enonderschikking,‘hoog’en‘laag’àsocialeongelijkheid=hetbestaanvaneenasymmetrieofhiërarchietussenindividueleofcollectieveactoren- historischwisselendenmeerzijdigfenomeen- onevenverdelingvansocialeprivilegesenvoorrechten- tweedimensiesvansocialeongelijkheid:objectieveensubjectieve

Organisatieshebbeneenvoorgegevenbeslissingshiërarchieàorganisatiegebondenmacht=hetvermogenomvoorandereledeneenorganisatiebindendebeslissingenteformuleren,ofbeslissingendiezijtotuitgangspuntvanhunhandelenmoetennemenObjectievesocialeongelijkheid=desociaalongelijkeverdelingofdistributievanschaarseénalgemeenhooggewaardeerdezakenalsinkomenofvermogenstitels(economischkapitaal),diploma’s(onderwijskapitaal)enmacht(organisatiegebondenbeslissingskapitaal)- vooralininkomenenopleidingobjectiefvaststelbaregevolgen- berustmedeopdesociaalgedeeldewaarderingvanwelbepaaldeschaarde

goederen,zoalsmateriëlerijkdomàwatinbredesocialekringwordtgeapprecieerd,sociaaldominantedefinitiesvanhet‘waardevolle’

- desocialeofmaatschappelijkeladder=dehogeroflagergelegentredenbinnendeverdelingvanschaarseofhooggewaardeerdezakenàsociaalstijgenispositief,sociaaldalenisnegatief

- socialemobiliteit=hetbewegenvanindividuenopdesocialeladder(1) intragenerationelemobiliteit:hetfeitofeenindividutijdenszijnlevensloop

sociaalstijgt,daaltofterplaatsetrappelt(2) intergenerationelemobiliteit:hetfeitofeenindividuquadiploma,inkomen

eneventueelookorganisatiegebondenmachthetbeterofslechterdoetdanbijvoorbeeldzijnouders

=>socialeverdelingsstrijdtussenindividuenensocialeverbandenofgroepenà‘demachtvanhetgetal’:individuenorganiserenzichcollectiefomsamenmetanderenmeerinkomenenzeggenschaptehebben

Subjectievesocialeongelijkheid=deongelijkewaarderingenbenaderingvanindividuenof,algemener,vansocialeactoren- hogerstaanopdesocialeladder~sociaalaanzien,prestigeofstatus- appreciatiegeldtinbredesocialekringenisdusnieteenpersoonlijkemeningover

iemandsaanzien- wiegenietvanveelsociaalaanzien,bevindtzichhoogopdestatus-ofprestigeladder- o.b.v.objectievesocialepositie=>subjectievesocialepositie(tweeladdersstaandus

nietlosvanelkaar)MAARsociaalaanzienisom2redenenookeenalleenstaandfenomeen

(1) sociaalprestigeissterkmoreelofwaardegeladen(2) bijstatustoekenningkunnennoganderewaardegeladencriteria,bv.sociale

afkomst- subjectievesocialeongelijkheidismeerdimensionaal

àstatusincongruentieof–inconsistentie=hetinnemenvanuiteenlopendepositiesbinnendeverschillendehiërarchischedimensiesdiesociaalaanzien,prestigeofstatusdefiniëren=>statusonzekerheid=deonzekerheidbijstatusinconsistenteindividuenoverhunsocialeappreciatieenbehandeling(‘stress’)

2.3DehedendaagseklassenmaatschappijObjectievemaatschappelijkeongelijkheid=deobjectievesocialeongelijkheidineennationaleofregionalesamenleving- modern-westersesamenlevingen:objectievesocialeongelijkheid~beroepspositie

(1) verdelingenvaninkomen,onderwijsniveauenmachtcorrelerenonderlingsterkàwiebovenaandeladderstaatheeftvaakeengrootinkomen,hoogdiploma,…

(2) deze3dimensiesconvergereninwelbepaaldeberoepspositiesàmanagers,dokters,…genietenmeestalvaneenhogerinkomen,hoogopleidingsniveau,…

- socialelaagofsociaalstratum=eengroepvansocialeposities(beroepsposities)diebinnendeobjectievedimensievansocialeongelijkheidopminofmeerdezelfdehoogtezittenàbinnendesocialeongelijkheidvaneensamenlevingzijnermeerderehiërarchischgeordendestrata

- socialestratificatie=deopdelingvaneenmaatschappij,vanuithetoogpuntvandeobjectievesocialeongelijkheid,inonderlingongelijkelagenvanvergelijkbaresocialeposities(inklassenofstanden)àsocialestratavormenreëlesocialemilieus=>‘soortzoektsoort’

- socialelaagdiewordengedefinieerdaandehandvanprofessionelepositiesàklasse=eensociaalstratumvanonderlingvergelijkbareberoepspositiesàklassenpositie=eenberoepspositiebinneneenbepaaldeklasse=>klassenongelijkheidof–stratificatiebinnendehedendaagseklassenmaatschappij(lageklasse,middenklasseofhogeklasse)

- ≠empirischeklassenindelingenbinnendesociologieàveelgebruiktschema:JohnGoldthorpe

Goldthrope’sschemavoorklassenindeling

algemenezin!!!

‘Binnendeklassendieweonderscheidenbrengenweberoepensamenwaarvandebeoefenarenminofmeergelijkemarkt-enwerksituatiesdelen’à2dimensieslatentoeomvergelijkbareindividueleberoepeninbrederecategorieënofclustersteverdelen,envervolgensinklassentegroeperen- marktsituatie

(1) debronendehoogtevanhetinkomen(verbondenmetprofessioneleactiviteit)

(2) dematevaneconomischezekerheid(zekerheidquawerkeninkomen)(3) demogelijkhedentotverbeteringvandeeconomischepositie

- werksituatie(1) hiërarchischepositiebinneneenorganisatie(2) dematevanautonomiebijdeuitoefeningvantaken

=>modelvan3groteklassenmettelkenstweeofmeersubklassenofsubstrata(àlaterismodelnogverfijndmetnogmeersubklassen)Kanttekeningen

1. Historischeveranderlijkheidàbv:bediendenhebbennuminderautonomiedoordetechnologisering(komtnietmeerveelnadenkendheidbijkijken)àde-skilling(ont-vaardigen):bijhorendecompetentiesofdeskundighedenvantakenverlagenofverdwijnen

2. Beroepsinkomenóeconomischvermogenàhetmodelzwijgtovereconomischkapitaaldatnietvoortvloeituitbeoefeningberoepàgeheelaanpotentiëleinkomensbronnenwordtnietinrekeninggenomen

3. Klassenpositievanparttimersenniet(langer)beroepsactieven?àwerklozenengepensioneerdenclassificerenvolgenslaatstuitgeoefendeberoep?àonderklasse=structureeloverheidsafhankelijkeindividuenengezinnen

4. GeslachtsstratificatieenetnischestratificatieàoververtegenwoordigingvrouweninsubklasseIIIàbestaan‘gekleurde’beroepeninbijvoorbeeldsectorenschoonmaakenfastfood=>segmenteringvanprofessionelepositieso.b.v.geslachtenetnie

5. Klassenpositiegezinnenofleefeenheden?

àvroeger:‘mannelijkevoorrangsregel’ànu:levensstijlenlevenskansenhangenafvanglobalegezinssituatie

Klasse=eenrelatiefduurzaamsociaalstratumvanhuishoudensdievergelijkbaarzijnvanuithetoogpuntvandeobjectievesocialeongelijkheidKlassenpositie=depositievaneenleefeenheid(ofhuishouden)binneneenbepaaldeklasse

inspecifiekezin!!!

2.4SocialeongelijkheidinmeervoudInkomensongelijkheid=spanningtussende20%hoogsteenlaagsteinkomensMethodologischnationalisme=hetmetenvaneenconceptophetniveauvandenatiestaat,endusnietopwereldniveauàstudiesbevestigendatditmeestalhetgevalisbijonderzoeknaarsocialeongelijkheidàtamelijkblindvoormethodologischkosmopolitismeMethodologischkosmopolitisme=transnationaleverwevenheidvanongelijkhedenbinnenrijkeenarmenatiestatenofregio’sàaandachtvoordeongelijkhedenbinnendewereldmaatschappij- Verbandtussenetnischeongelijkheidenklassenstratificatie(bv:illegalemigrantenverrichtenvaakzwartwerkbinneninformeleeconomie)

› etnie=eensociaalverbandwaarbinneneenzekerwij-gevoelleeftvanwegegemeenschappelijkcultureelerfgoedàgewoonlijkdevormvaneengedeeldetaal,collectieveopvattingenenbreedingeburgerdegewoontenàanderefactoren:fysiekegelijkenissen,religie,…àbv:autochtonen(etnischemeerderheidsgroep)enallochtonen(etnischeminderheidsgroepen)

› etnischestratificatie=deopdelingvaneenmaatschappijinonderlingongelijkelagendiewordenbevolktdooruiteenlopendeetnischegroepenàbijduurzameobjectievesocialeongelijkheidtussenetnischemeerderheidsgroep(en)enminderheden

- Verbandtussengeslachtsongelijkheidenklassenstratificatie

› geslachtsstratificatie=deveelvormigeobjectievesocialeongelijkheidtussenmannenenvrouwenàduaal:slechts2strata,met‘mannelijkedominantie’àbrederdanenkelsignificanteverschillenininkomenenorganisatiegebondenmacht=>‘mannelijkedominantie’ookbinnenseksualiteit,intiemeverhoudingenenhuishouden

› pasvanaf2efeministischegolfonderzoekbegonnennaardesystematischeachterstellingvanvrouweninzowatheeldewereldàbestaanvaneenseksuelearbeidsindelingmeteendubbelkarakter

Patriarchaat=duurzame‘mannelijkedominantie’binnendiverselevenssferenineensamenleving(ookbv.politiekencultuur)à‘dewetvandevader’Sommigetheoretica’ssprekennietvaneenpatriarchaat,maarthematiserendeduurzamesocialeongelijkheidtussenmannenenvrouwenvanuitdenotievangeslachtofgender- sekse=debiologische–deanatomischeenhormonale–verschillentussenmannen

envrouwenàsommigetheoretica’sfocussenzichhieropbijhetverklarenvanmannelijkedominantie

- geslachtofgender(inbredezin)=degevarieerdeencomplexearrangemententussenmannenenvrouwendiedeorganisatievandereproductie,deseksuelearbeidsindelingencultureledefinitiesvanvrouwelijkheidenmannelijkheidomvatten

- geslachtofgender(inspecifiekezin)=desociaaldominantedefinitiesvanmannelijkheidenvrouwelijkheidofgeslachtsidentiteitenàfocustzichdusvooraloplaatsteaspectvangeslachtofgenderinbredezin:mannelijkedominantieberustvooralopdestereotypenvandevrouwelijkeaardofnatuur

2.5ZelfdwangensocialisatieDesociale-invloedenvraag(2esociologischebasisvraag)=hoewerkt‘hetsociale’doorinhandelenenpersoonlijkheidenbiedthetonseerdergunstigeofmeernadeligelevenskansen?Invloed1:hetspelenvansocialerollen,duszichhoudenaansocialeverwachtingenInvloed2:wederzijdsedwangtotzelfdwang=zelfbeheersingof‘drift-enaffectcontrole’inallerhandevormenvansociaalverkeeràwemoetenalsindividuenrekeninghoudenmetdeaanwezigheidvananderen,hierbijiseenminimumaanzelfbeheersingof–controlenodigàdoordegrotematevanarbeidsdeling=>grotematevanveralgemeendeofgegeneraliseerdeafhankelijkheid=>vraagteenhoogniveauvandrift-enaffectcontrole- speeltsterkmeebinnensocialebindingenofafhankelijkheidsrelatiesmet

machtsverschillenàreflexievezelfdwangàautomatischezelfdwangzonderzelfbesef

- ookzelfdwanginvrijetijdsfeer(1) tijdensvrijetijdsmomentenwordthet‘mogen’vaakeen‘moeten’(bv:

feestjes)(2) ‘controlleddecontrolling’=geremdeongeremdheid(Elias)

àdezelfcontrolewordtopeengecontroleerdemanierversoepeldàdeversoepelingblijftbinnenhetkadervanbepaald‘geciviliseerd’standaardgedrag

Invloed3:zelfdwangviasocialisatieàzelfdwangisaangeleerdàhetiseenprocesvanroutinevorming- internaliseringofverinnerlijking=deexternedwangtotzelfdwangwordteenquasi

automatischeinnerlijkezelfcontrole- socialisatie=eensamenhandelenwaarineenofmeerbelerendeandereneenlerend

individusociaalmaken,dushetvermogentotsamenhandelenbijbrengenà2socialeactoren:eenlerendeeneenbelerendeàmaarnietinelkleerproces(bv:opeigenkrachtietsleren)àsprakevaneenleerrelatie:geensocialisatieproceszondereensocialisatieverhoudingof–binding

- socialisatieverhoudingof–binding=verhoudingwaarbinnensocialevaardigheden(‘kunnen’)enweten(‘kennen’)doorsociaalgevestigdenaannieuwkomersovergedragenwordenmethetoogophunalgemenesocialefunctionerenofophunfunctionerenbinneneenmeerspecifieksociaalverband

2.6Primaire,secundaireentertiairesocialisatieHeeftbetrekkingophettweededeelvandedefinitievansocialisatie(processen):hetonderscheidtussenhetaanlerenvandevaardighedenenkennisdienodigzijnomofwelinalgemeensociaalopzicht,ofwelbinneneenspecifieksociaalverbandtekunnenfunctioneren

(1) Primairesocialisatieingezins-offamilieverband- kwalificerenvoorsamenhandeleninhetalgemeen(taal,goedemanieren,…)- lerenvanrollendiehorenbijdepositiesalskind,vader,moeder,broer,zus,

oom,tante,…- vormingvaneenprimairehabitus(Bourdieu)

àwordtgevormdindefasevanprilbewustzijnenlaatdaaromdiepesporenindepersoonlijkheidnaàgaatalsonbewusteprogrammatuurfunctionereninlaterejarenàhangtsamenmethetsocialemilieuwaarinweopgroeien:opvoedingsstijlstempeltdeprimairehabitus(autoritairevs.democratische)ànietenkelklasse-maarookgeslachtsgebonden:eenmaalgeborenkrijgtdebiologischenieuwkomernaargelangzijngeslachtopeenbepaaldemanierbehandeld

- eerderimplicietendiffuus(zonderscherpebegrenzing)

(2) Secundairesocialisatieinonderwijsverband- gerichtenexpliciet,wantgeorganiseerd(toetsen,…)- minimumaanalgemenesocialecompetentieswordtverondersteld(zoals

zelfdwangentaalvaardigheid)- kinderenwordenopgenomenineengroepvangelijkenofpeergroup- toenemendespecialisatie:vanalgemenecompetenties(lerenschrijvenen

rekenen,discipline,…),naarmeergespecialiseerdevaardighedenenkennismetprofessioneleofarbeidsmarktoriëntatie(voorbereidenopberoepsmatigsamenhandeleninspecifiekesocialeverbanden)

- diploma=sociaalerkendtoegangsbewijstotbepaaldeberoepenàhetcertificeertdebenodigdecompetenties

- positietoewijzingof–allocatie=desociaalgeregeldeverdeling(allocatie)vansocialepositiesover–ofdetoewijzingdaarvanaan–individuenàhetonderwijsregeltmededeverdelingofallocutievanberoepspositiesoverindividuen,onderwijsheeftduseenpositietoewijzendefunctie

- MAARberoepsposities=klassenpositiesàcrucialerolvanhetonderwijsindereproductievansocialeongelijkheid=hetbestendigenovergeneratiesheenvandeverschillentussenklassenoftussenhogerenlagergeplaatstenopdesocialeladder

(3) Tertiairesocialisatie=socialisatieprocessendienaastofnadeprimaireensecundairesocialisatieplaatsvinden- ‘peerlearning’:lereninwerkverband,vrijetijd,…- maarookingroeienindeviantsociaalverband:‘lerenstelen’of‘becominga

marihuanasmoker’(Anticiperendesocialisatie=vooraflerenmethetoogophetgewenstelidmaatschapvaneensociaalverbandwaarbinnenmenverderzalleren)

2.7PersoonlijkeencollectieveidentiteitInvloed4:‘lookingglassself’ofspiegelbeeldzelfàalleswatikzegofdenkisbeïnvloeddoorwatanderenhebbengezegdofgedacht,enheeftopzijnbeurtopdeeenofanderemaniereeninvloedà3componenten:hetinbeeldenvanonzeverschijningaandeandere,hetinbeeldenvanzijnbeoordelingvanonzeverschijningeneenofanderzelfgevoel- werktpositiefofnegatiefopdepersoonlijkeidentiteit

=hetindividuelezelfbeelddateenantwoordgeeftopdevraag‘Wiebenik?’(individuelezelfbeschrijving)

Bijdeverwevenheidvanhetspiegelbeeldzelf:dynamiektussen‘binnen’en‘buiten’oftussenpersoonlijkeidentiteitensocialeomgevingàinterneenexternebeeldvorming- internecollectieveidentiteit=eenbinneneengroeperingofsociaalverbandrelatief

sterkgedeeldwij-beeldàetnischeennationalewij-beelden(‘wijBelgen’)àmaarookwij-beeldeno.b.v.gedeeldeklassenpositieofseksepositie

- externecollectieveidentiteit=eenzij-beeldvaneengroeperingofsociaalverbanddatbreedwordtonderschrevendoorniet-ledenofbuitenstaandersàallecollectiviteitenzijnerdusintweevarianten

Deinternecollectieveidentiteitworteltnietnoodzakelijkindebetrokkengroepering:haarledenkunneneenexternzij-beeldgeheelofgedeeltelijkhebbenverinnerlijkt(transformatievanzij-naarwij-beeld)- eenwij-ofeventueelzij-beeldwerdonseerstvoorgehoudendooranderen,waarna

hetdeelginguitmakenvanheteigenzelfbeeld- transformatie=deinternaliseringvaneencollectieveidentiteit,zodathetonderdeel

vanonzepersoonlijkeidentiteitwordtHybridepersoonlijkeidentiteit=deneerslagvaneenmixvanidentificatiesmetnietnaadloosopelkaaraansluitendecollectieveidentiteitenàwehebbenverschillendeidentiteiten,welevenineenhybridewereldSocialeconstructies=deselectieveuitvergrotingvanbepaaldegroepskenmerkendoorbinnen-enbuitenstaandersàtezienbijzowelzij-alswij-beeldenàzij-beelden:gaanmeestalovercollectievestereotypenofvooroordelenàwij-beelden:doorgaansclichésàbijhetprocesvandeidentiteitsconstructiewordenbijwij-beeldenbepaaldecollectieveeigenschappenindeverfgezet,enandereaandekantgeschoven

=>homogenisering=socialeofpersoonlijkeverschillenwordenuitgevlakttenfaveurevangemeenschappelijkgeachtekenmerken

Negatievezelfdefiniëring=eensociaalverbandofgroeperingidentificeertzichzelfopeenpositievemanierdooraaneenandercollectiefexactdeomgekeerde,dusnegatiefgewaardeerdeeigenschappentoeteschrijvenàbeeldvandeeigengroepidealiserenenslechtbeeldhebbenoverdegroepwaarmeewenietgeïdentificeerdzijnàdienegatieveeigenschappenkleurenpositiefopdeeigengroepCollectieveidentiteiten=selectieveverbeeldegemeenschapwaarbijpositieveofnegatievegroepskenmerkenwordenuitvergroot- essentialisering=hetvoorstellenvaneencollectieveidentiteitalswezenlijkof

primordiaalvooralleledenvanhetbetrokkencollectiefàzebehorenperdefinitietotdeessentievaniemandspersoonlijkeidentiteit

Wij-enzij-beeldenwordenomstreden:verzetneemttweevormenaan

(1) vanuitgroependiezichminderwaardigvoelenàidentiteitspolitiek=hetthematiserenvancollectieveidentiteitenbinnendepubliekearenaàpublieke‘de/reconstructie’vanvooraletnischeengeslachtsidentiteiten

(2) individualisering:zichafzetttenvanwij-enzij-beeldenàegocentrischmaatschappijbeeldisinonzemaatschappijeeningeburgerdewij-beeld

H3:Hethedendaagsesamenleven

3.1DegedifferentieerdemaatschappijDesociale-tijdsdiagnosevraag(3esociologischevraag)=inwelkemaatschappijlevenwijenwatzijndebasiskenmerken?2subbasisvragen:

(1) Hoezietdehedendaagsemaatschappijeruit?Iszeeerdergestructureerdofiserverliesaanordeningtezien?

(2) Hoegevendegevondenkenmerkenmedevormaandelevenstrajectenen–kansenvanindividuen?

Sociologischetijdsdiagnose- biedteenröntgenfotovanhetmaatschappelijkeheden- bliktvooruitaandehandvangedetecteerdetendensenofontwikkelingen

SociologischetijdsdiagnosealsröntgenfotoSociologenproberena.d.h.v.gegevensentheoretischeconceptendestructuurkenmerkenvanonzemaatschappijenhunonderlingesamenhangteachterhalen- structuurkenmerk(ofstructureelkenmerk)=eenessentiëleenduurzame

eigenschapvaneensociaalverband,zoalseensamenleving,dielichtwerptophaarglobalefunctionerenengeordendekarakter(ofeventueelhaarpartiëledisfunctionerenverheldert)àbv.inmodern-westerseSL:hogegraadarbeidsdelingoftaakdifferentiatieàookklassendifferentiatieiseenstructuurkenmerk

- taakdifferentiatie&klassendifferentiatiezijnvoorbeeldenvaneenmeeralgemeenfenomeen,nl.socialedifferentiatie=hetbestaanvanverschillen(of‘differenties’)tussensocialeeenhedendieaandehandvaneeneenduidigprincipekunnenwordengedefinieerd

Socialedifferentiatie- verticalesocialedifferentiatie=destratificatievanonderlingongelijkesociale

eenhedenàinonzesamenleving:eenhedenzijnklassenàooketnische-engeslachtsstratificatie:deopdelingvandeSLinongelijkgerangschiktelagenvanetnischegroepenofvanmannenenvrouwen

- horizontalesocialedifferentiatie=destratificatievanonderlinggelijkesocialeeenhedenàbv:eenhedenzoalspolitiek,economie,media,wetenschap,…àcomplexeafhankelijkheidskettingenwaarbinnenactorenzichtoeleggenopsteedseenanderealgemenetaakofmaatschappelijkeopgaveàonderlinggelijk:zevervullenalleneenmaatschappelijkefunctieê

BinnenelkeSL:duurzamearrangementennodigvoorhetvoortbrengenendoorgevenvankennis,hetnemenvancollectiefbindendebeslissingen,deaanmaakenverdelingvanschaarsemateriëlegoederenofvoorontspanningennieuwsverspreiding- maatschappelijkefunctie=dealgemeneopgavewaarvooriederesamenlevingzich

gesteldziet- inniet-modernesamenlevingen:multifunctioneleeenheden,zoalsbv.dorpsoudsten

- inmodernesamenlevingen:functioneledifferentiatie=bestaanvandiverse

autonomesocialeeenheden(domeinen)diezichtelkenséénfunctietoeleggenàfunctionelesubdomeinenoffunctiesystemen

àinallefunctiesystemenvindenweltelkensspecifiekesocialepositiesenrollen+specifiekesocialeverbandenàeconomie:koperenverkoper,managerenarbeider,…

!Hetgaatomgelijkesocialeeenheden:functioneledifferentiatieiseenvormvanhorizontaledifferentiatieàiedereeenheidleverteenevenbelangrijkeennoodzakelijkebijdrageaandeSL,zezijnevenwaardigTaakdifferentiatie,klassendifferentiatie,functioneledifferentiatie,etnischedifferentiatieengeslachtsdifferentiatie:structuurkenmerkenvanonzeSL- tussendezevormenzijnerdwarsverbindingen,zezijnverbonden=>

afhankelijkheden(1) samenhangtaak-enverticaledifferentiatie

àspecifiekeberoepspositiesenhun‘kapitalen’=>klassenposities+positiesbinnenetnischeofgeslachtsstratificatieàonsberoepbepaaldonsinkomenenonzemacht

(2) samenhangtaak-enfunctioneledifferentiatieàelkalgemenemaatschappelijkeopgaveoffunctiegeeftdoorgaansaanleidingtoteensterkeinternetaakdifferentiatiebinneniederfunctiesysteem

3.2DemoderniteitvandesociologieSociologischetijdsdiagnosealsblikopstructureleveranderingenofduurzameontwikkelingen/evolutiesStructureleverandering=eenduurzameontwikkelingofevolutiediegevolgenheeftvoorhetglobalefunctionerenendealgemeneordeningvaneensociaalverbandBasisvraag:watzijndegevolgenvandestructureleveranderingenineensamenlevingvoordeordeningvanhetsamenhandelen?

Sociologenmakengraagtweedelingentussen‘vroeger’en‘nu’(hedenalsfocusvanevolutiediesterkerzalworden)ànu:moderneenpostmoderneSLàeerstegeneratiesociologen(begin20eE):voormoderneoftraditionelesamenlevingvs.modernesamenlevingàcontext:toenemendeindustrialisering,‘socialekwestie’,verstedelijking,…=>maatschappelijkewanorde:modernesocialeproblemen+noodaanordeFerdinandTonniës:‘Gemeinschaft’versus‘Gesellschaft’‘Gemeinschaft’ofgemeenschap=eensociaalverbandwaarbinneneengroteonderlingesamenhorigheidofsolidariteitbestaatopgrondvaneensterkewederzijdseaffectievebetrokkenheid- ‘wij’primeertop‘ik’- 3grotevormen:bloedgemeenschap,plaatsgemeenschapengeestesgemeenschap

ê inmoderneSL‘Gesellschaft’ofmaatschappij=eenberekendhandelenwaarbijmensenuiteigenbelangruilverhoudingenmetanderenaangaan- ‘ik’primeertop‘wij’- individualisme=>meercontractgeregelderelaties- ontstaanvannieuwemaatschappelijkeordegebaseerdopcontractueelbezegelde

ruil-enmarktverhoudingenMaxWeber:verdereuitbreidingTonniësvereenzelvigtdemodernemaatschappijmetdeeconomischesfeer,waarbinnenmarkt-enruilrelatiesdominerenàhoezithetmetverhoudingenbinnenanderemaatschappelijkefunctiesystemen?- hetberekendegoïstischoptredeniséénmogelijkevormvaneenbrederecategorie,

nl.doelrationeelhandelen=dedoordachteofberekende,planmatigeomgangmetmiddelenenhungekendeneveneffectenmethetoogophetbereikenvaneendoel

- isvolgensWebertevindeninbijnaelkfunctiesysteem!nietnoodzakelijkegoïstischàbedrijvenstrevendoelrationeelwinstnaàwetenschapstreeftdoelrationeeldewaarheidna

doelrationalisatie=binnenalsmaarmeerdomeinengaatdoelrationeelhandelenprimerenàdoelrationeelhandelenalsstructuurkenmerkvandeSLGeorgSimmel:geldeconomie=>doelrationeelhandelenDoelrationeelhandelenhangtsamenmeteenopgeldgebaseerdeeconomie- meerberekendhandelennodigdoorgeldeconomie=>cijferwerk- geld=‘zuiverstewerktuig’ofmiddeldatvoorheeluiteenlopendedoelenkan

wordeningezet- geld‘verzakelijkt’=>zorgtdaardoorookvoorbevrijdingtegenovervaakdrukkende

gemeenschapsverbanden(dieTonniëszeeridyllischportretteert)àvrijertegenoverzichzelfenanderen

SociologienaWOII:meergeldeconomie,doelrationalisatie,functioneledifferentiatie,…+meerverstelijkingenindustrialisering=>meermoderniseringofmoderniteitModernisering=hetmodernwordenvaneenvoormoderneoftraditioneleSLmetalsresultaateenmoderneSL‘Eenverzamelnaamvooreenheelcomplexvanonderlingverbondenpsychische,sociale,culturele,economischeenpolitiekeveranderingendatgeleidheefttotdewereldwaarinwenulevenenwaarinintoenemendemateookvolkenopdeaardbolgaanleven’Moderniteit=hetgeheelvanstructuurkenmerkendateenmoderneSLencultuurkarakteriseertNaWOII:transformatievantraditioneleSLinzogehetenontwikkelingslandenàontwikkelingwerdgelijkgesteldaanmodernisering,enmoderniseringaanverwesteringofhetovernemenvanstructuurkenmerkenvaneenmodern-westerseSLàdoelinmoderniseringisdusm.a.w.zowestersmogelijkwordenInwestersemoderniseringlagdefocusopkolonialismeàslechtséénvariantvanhetprocesvanmodernworden- veelvoudigemoderniteiten(‘multiplemodernities’)

3.3Globalisering,oflevenindewereldsamenlevingErheersteenvooruitgangsgeloofàdoormoderniteit:positievewaarderingvoorhetnieuwe,sterkegerichtheidopverandering(toekomst),minderoptradities(verleden),…Ontstaanvaneennieuwstructureleverandering(ookweleenstructuurkenmerk),nl.toenemendeglobaliseringofmondialisering=procesvanintegratievansocialerelatiesenverbanden,envooralvanfunctiesystemenofnetwerkenalsdeeconomie,dewetenschapofdemassamedia

(1) meerrelatiesenbindingentussengeografischverafgelegenactoren(2) meersocialeverbandenennetwerkenmeteentranscontinentaal,intendentie

mondiaalbereik

Castells:‘globalisering=alsmaarmeervernetwerkingdankzijdigitalerevolutie’Tweesoortenruimten:- ruimtevanplaatsen(‘spaceofplaces’)=geheelvangescheidenterritoria

waarbinnenmensensamenhandelenvanuitfysiekeco-aanwezigheid- ruimtevanstromen(‘spaceofflows’)=gelijktijdigeverplaatsingtussen

uiteenlopendeplaatsenFinanciëlewereldeconomie

(1) hoogstinteractief,hypersnelopelkaarinwerkendebeslissingen=>onvoorspelbareuitkomsten

(2) hiërarchischeontkoppelingvandereëleeconomie=‘financialiseringvandeeconomie’

(3) hypercomplex,nietcentraalstuurbaarénniettevattenaandehandvanklassiekemarktmodellen

Financiëleglobaliseringspeeltbinnenéénfunctiesysteem(deeconomie),maarwerktookdoorinanderefunctiesystemen- globaliseringspeeltzichdusookafinanderesoortenvanwereldwijdestromenof

‘spacesofflows’binnenanderefunctiesystemen- globaliseringiseenmeervoudigproces,omdathetzichafspeeltbinnendevoorheen

albestaandematrixvanfunctioneledifferentiatie- wekunnensprekenvaneenfunctioneelgedifferentieerdeglobalisering

àrandvoorwaarde:gedeeldewereldtaaloflinguafrancaà‘globalEnglish’

- alsmaarmeergebruikvanEngelsoverdehelewereldiseentekenvanculturelehomogenisering=deuitvlakkingvancultureleverschillendoordeglobaledistributieenreceptievandezelfdecultuuruitingàafnameinculturelediversiteit

Globalisering,versie‘links’Globaliseringalsverdereuitbouwvaneenmondiaalsysteemmeteenwesterscentrumeneenuitgebreideperiferiedattotopzekerhoogtedevroegerekolonialeverhoudingencontinueertà‘theWestandtherest’àglobaliseringalscultureelimperialismevandekantvanhetWesten,inhebijzonderdeVSGlobalisering,versie‘rechts’Globaliseringgaatsamenmethetwegdrukkenvanlokalecultuuruitingenàverliesaancultureleeigenheidofidentiteit- glocalisatie(glocalization–globalenlocal)=hetinelkaargrijpenvanhetglobaleen

hetlokaleniveau,dusvanglobaalcirculerendestromenenmeerplaatsgebonden,territoriaalafgegrensdecultuuruitingenenculturelepraktijkenàbv:McDonald’sdiezijngoederenaanpastaanuiteenlopenderegionaleofnationalecontexten

- glocalisatie(1) dezelfdemassacultureleartefactenuiteenlopendwordengerecipieerdin

verschillendeplaatsgebondenculturelecontexten(2) hetvermengenvanglobaleformatsmetlokalevormenvanculturele

expressie=culturelehybridisering(ofcreolisering)Doelgerichteaanpassingvankoopwaren

bepe

rkte

betekenis

bred

ebe

tekenis

3.4IndividualiseringGeïndividualiseerdsamenleven=structuurkenmerkTweedimensiesbinnenindividualisering:(Beck)

(1) detraditionalisering(ofontroutinisering)=wegvallenvantradities- traditie=eengeheelvanvanzelfsprekendeopvattingenen

handelingsgewoontendatverterugreiktindetijdenzonderveelreflexiviteitvangeneratieopgeneratiewordtdoorgegeven

- achteruitgangininvloedvantraditionelegeslachtsrollen,klassenidentiteiten,katholicismeenideologieën

(2) ‘vrijmaking’vanindividuen,ofeentoegenomenpersoonlijkeautonomieofbeslissingsvrijheidàovergangvanstandaard-naareenkeuzebiografieàmaaringeïndividualiseerdelevenscontextiskeuzevrijheidvaakgelijkaankeuzedwang+keuzestress&keuzepijn(ofnetgeenkeuzekunnenmaken=>keuzevrijheidverliezen)

IndividualiseringginginVlaanderenenNederlandsamenmetontzuiling=afnemendeimpactvanzuilen- zuil=netwerkvanorganisatiesmet

dezelfdelevensbeschouwingdatisaangeslotenopeenpolitiekepartij

- 3grotezuilen:katholieke,socialistischeendeliberale

Kanttekeningen

(1) individualisering≠meerindividualismeofegoïsme- denadrukvaltophetwegvallenvanzekeresocialeenculturele

keuzebeperkingen+toegenomenkeuzevrijheid(2) individualisering≠wegvallenvansocialebindingen

- veranderdesamenstellingvanafhankelijkheden:mindervangezinofdorpenmeervanfunctiesystemen(onderwijs,economie,politiek,…)

- zorgenvooreensecundairestandaardiseringvandelevensloop(3) historisch:individualisering=sterkedemocratiseringvanafeindjaren’50vande

voorheen‘elitaire’mogelijkheidtotzelfbepaling- vroegerwasmogelijkheidtotautonoomlevenvoorbestemdvoorkleine

toplaagvanwelgesteldeedelliedenenburgersGevolgenvanindividualisering

(1) afnemendeimpactvancollectieveidentiteitenopdeindividueleidentiteitofhetpersoonlijkzelfbeeld- minderstereotypen,meervariabiliteitindevormgevingvanbv.

mannelijkheidofvrouwelijkheid- identiteitverandertvaneengegevenineenopgave- onzeidentiteitzelfcreëren:bewustereflectieennadenkendheid

- voorlopigeofvloeibareidentiteit,medeopbasisvanverschuivendeidentificaties(bv:modesenlijfstijlen)

(2) maartegelijkspeeltbijdevraag‘wiebenik?’hetideevaneenstabieleidentiteitskern=waarachtigofauthentiekzelf- authenticiteitsethos=‘zichzelfkunnenzijn’ofzelfontplooiingalskernwaarde

bijindividuelelevens- Inglehart:materialismeàpostmaterialisme(overlingswaardennaar

zelfontplooiingswaarden)

3.5HetgeïndividualiseerdesamenlevenZelfexpressieheeftnoodaansocialevalidatie+baseertzichmeeopsocialevergelijking(socialemedia)

(3) zichzelfkunnenzijnwordtookeenmaatstafinsocialerelaties- moraalvanauthenticiteitenzelfontplooiingkleurtookhetdomeinvan

intiemerelatiesenvriendschapsbetrekkingenàintiemepartnerrelaties:vaneerderstroevesociabiliteitnaarmeeropenenvlottendesocialiteitàverwachtingentegenoverelkaarinintiemeverhoudingenzijngestegen

(4) wederzijdseverwachtingenwordenvooralinpersoonlijkerelatiesdeinzetvanvoortdurendoverleg- insamenhandelengemaaktesocialeorde- eenverschuivingvaneenbevelshuishoudingnaareen

onderhandelingshuishouding- ‘overlegmoraal’zeteenremopegoïsme

àerwordtverwachtdatproblemenwordenuitgepraat,beslissingenwordenonderhandeldenordersachterwegeblijven

- ookbuitenpersoonlijkesfeer!àinspraakinonderwijsalsleerkrachtofstudent

Kanttekeningen

(1) watmetfunctioneledifferentiatieoftaakdifferentiatieenalgemeneafhankelijkheid?teweinigsociologischeverbeeldingskracht?- blindevlek

(2) watmetklassendifferentiatie?- Beck:individualiseringvandesocialeongelijkheid

=directedoorwerkingopindividueelniveau,zondergedeeldelevensstijlenofklassenidentiteitenàklassen≠sociaalgedeeldeofbewustgedeeldecollectieveidentiteit

- maar:matevanindividualisering~klassenpositie- m.a.w.:desocialeongelijkheidindividualiseerdenietalleen,maarfractioneert

tevenshetprocesvanindividualisering(3) detraditionelegenders(+sekserollen)blijvendoorwerkenenblijvensturenderol

behouden!

H4:Voorlopersengrondleggersvandesociologie+H5:SociologischevisiesinmeervoudStroming GrondleggerIndividugericht Weber,Blumer&symbolischinteractionismeGroepsgericht Durkheim,Parsons+Merton&

systeemtheorie/functionalismeConflictgericht Marx,Bourdieu&deconflictsociologische

traditie(Dahrendorf)

DeontdekkingvanhetsocialeSociologieis‘kindvandemodernetijd’à18eE:deeeuwvandeverlichting- deontdekkingvanhetsociale=deopkomstvandemoderneopvattingdathet

socialeeenaparterealiteitvormtenloutersocialemechanismendaarbinnenvoorsocialeordeningzorgen

Verschilttweevoudigvanhetvoormodernwereldbeeld

(1) ontgoddelijking:hetopgevenvanhetideedatereenreligieuze,bovennatuurlijkeofkosmologischebasisordeis,ookvoorhetsociale(bv:opvattingvandoorGodgewildehiërarchietussenstandenengeslachten)

(2) ontstaatsing:hetopgevenvanhetideedateengeordendesamenleving=eenstaatsverbandwaarbinnenVorstofSoeverein,medenamensGod,voorordezorgt

Geschiedenisvandesociologie- 17e+18eE:devoorlopersopdesociologiealsstudie- Bestaansrechtvansociologiebinnenuniversiteitenvanaf1890- 19eE:voorheteerststondmenopenvoordesociologiealswetenschap

àdoorAugustKolbe:grondlegger1àbijgestaandoorSpencer:grondlegger2

- 1920:klassiekeperiodevandesociologie

DeuitvindingvandesociologieBelangrijkefigureninvoorgeschiedenisvandesociologie:- ThomasHobbes- ‘deSchotsemoraalfilosofen’:AdamFerguson,DavidHumeenAdamSmith- ‘Franseverlichting’:CharlesdeMontesquieuenJean-JacquesRousseau

CharlesdeMontesquieu(1689-1755)- Del’espritdeslois- 3grotestaatsvormen:republiek,monarchieendetirannie- triaspolitica- nietenkelbelangrijkpolitiekedenker,maarookbelangrijkfiguurinde

cultuursociologie

Jean-JacquesRousseau(1712-1778)- Dudroitsocial,ouprincipesdudroitpolitique- hoogstidyllischportretvandenatuurmens:lebonsauvage- natuurtoestandkentuitzichzelfgeenstrijdofsocialeongelijkheid

àveranderdemetdeinvoeringvanprivé-eigendom:ontstaanburgerlijkemaatschappij=>socialeongelijkheid=>conflictsituatie=>‘oorlogvanallentegenallen’

1789:FranseRevolutie=hetpraktischbewijsdatdesamenlevingnietnatuurlijkofdoorGodgewild,maarmaakbaarisDeconservatievecontraverlichtingpleittevooreenrestauratievantraditieenreligiealssteunberenvansocialeordeàLouisdeBonald&JosephdeMaistre- chaosnaFranseRevolutiea.g.v.hetnegerenvanGodendemonarchie- hunromantisch-conservatieveopvatting:ordeningvaneensamenlevingstaatlosvan

deberegeldeindividuenofhunnatuur,zeberustopeenhogeremoraalmeteensterkimperatiefofmoet-karakteràsterkemoraalengedeeldewaardennodigvoorordeà‘hetisaandeSLomdemenstevormen’

Eerstepleidooienvooreen‘socialewetenschap’àkennisaanreikendienodigwasvoordeherinrichtingvandepostrevolutionairemaatschappij- ClaudeHenrideSaint-Simon:noodzaakvaneensystematischewetenschapvande

socialeorganisatieà‘socialefysiologie’- AugustComte:gebruiktealseerstehetwoord‘sociologie’(eerstnogsocialefysica

genoemd)àvoorstandervanhetpositivisme=deovertuigingdatalleeneenpositief-wetenschappelijkekennisdienaarnatuurwetenschappelijkmodelrationeeldenkenmetfeitenonderzoekcombineert,wareinzichtenoplevertàsociologieomvat2luiken:

(1) socialedynamica=evolutievandemensheid(2) socialestatica=socialeordevraag

àgeensocialeordezondermoreleconsensus(diegeformuleerdmoetwordendoordesociologieenverspreidmoetwordenviahetonderwijs)àsociologieisgeborenuithetpositivismeenconservatisme,dusuiteenkruisingvanverlichtingencontraverlichting

HerbertSpencer,‘detweedegrondleggervandesociologie’(1820-1903)- basisideevaneenalgemeneevolutiewet:eenvoudigeenongedifferentieerde

eenhedentenderennaareencomplexereenmeergedifferentieerdetoestand- dubbeledifferentiatievanhetsocialeorganisme:taakdifferentiatieenfunctionele

differentiatieàwederzijdseafhankelijkheid(gespecialiseerdeberoepen~maatschappelijkesferen

- aanhangervanhetsociaaldarwinismeàoverheidvolgens‘survivalofthefittest’

Marxoverklassen KarlMarx(1818-1883)- dedenkervanklassenongelijkheidalsstructuurkenmerkvanallemaatschappijen+

dedenkervanhetmodernkapitalisme- materialistischemaatschappijvisie:belangvandeeconomie- antropologischmaterialisme:debasisgedachtedatdemateriëlewerkelijkheidzowel

bronalsresultaatvanmenselijkearbeidis- demensverschiltvandierenomdathijzijneigenbestaansmiddelenproduceertenzo

dewereldvermenselijkt- ‘Geenarbeidzonderarbeidsdeling’

àarbeidisgespecialiseerddusarbeidsverhoudingen(afhankelijkheid)- ‘Geenarbeidzonderproductiemiddelenalsland,grondstoffen,machines,…’

àontstaanvanklassenschema:bezittersenniet-bezitters Marxmaaktgebruiktvandedialectischedenktrant:theseóantitheseàvallensamenmetdetweeverschillendesocialegroepen:klassentegenstellingMeerwaarde=hetverschiltussendehoogtevanhetgemiddeldeloonvandearbeiderendeeconomischewaardediehijindevergoedearbeidstijdcreëert(waardearbeidervoorzorgt)DeklassentegenstellingalsfundamenteelstructuurkenmerkvanelkeSLàhoedieeruitziethangtafvandeproductiewijze=deconcretemanierwaaropeconomischewaardeofrijkdomwordtgecreëerd

KlasseI:bezittersvandeproductiemiddelen

KlasseII:niet-bezittersvande

productiemiddelen

↔

These

Antithese

Grondbezitters Lijfeigenen/horigen

Kapitaalbezittenden Arbeidersklasse

↔

↔

Klassentegenstellingwisseltmet

productiewijze

M.E.

Kapitalisme

Fundamenteelstructuurkenmerkvaneensamenleving

Economischeuitbuiting

Meerwaarde=waardevandearbeid–geproduceerdewaardedoordearbeider

Tegengesteldeklassenbelangen

LoonminderProductiviteithoger

LoonhogerProductiviteitminder

↔

Klassenstrijd=directieconfrontatietussenbeideklasseno.b.v.huntegengesteldebelangen

Marx’materialistischemaatschappijvisieHetmodernkapitalisme

(1) maaktgeldproductiefviadeproductievankoopwarenàkapitaal:GeldleidttotWarendieopnieuwG’eldopleverenàG’>G=winst→mededankzijtoe-eigeningmeerwaarde

(2) zoektvoortdurendnaarnieuweafzetmarkten- ontwikkelingnieuwekoopwaren- commodificatie=vervangenvanautonoomgemaaktedingenofzelf

uitgeoefendeactiviteitendoorkoopwaren(3) kenthardeconcurrentielogica

- concurreren→meeruitbuiting+concurrentie→klassenstrijdintensifieert=>faillissementen

- zorgtvoor:verarmingarbeidersklasse+toenemendekapitaalconcentratie=>klassenpolarisatie=verdwijningvanallenogniettotdebezittendeofniet-bezittendeklassenbehorendesocialelagen(middenklasse)

Heden:concentratietendensheeftzichdoorgezetengezorgdvoordezogenaamde‘globalplayers’,maarvaneenklassenpolarisatieiserGEENsprakeàMarxhadverwachtdatdevolledigesamenlevingzoupolariserenenerduswelsprakezouzijnvanklassenpolarisatieMarx’materialistischemaatschappijvisie‘Kapitaalbeïnvloedtdirectenindirectdeanderelevenssferenoffunctiesystemen’àdeklassenverhoudingisdebasisvooralleanderemaatschappelijkesferen(politiek,recht,onderwijs,…)endetermineertdezebovenbouwookà‘watgoedisvoordeeconomie,isgoedvoorhetland’

Klassenverhoudingheeft2gezichten:- ongelijkemachtsverhouding:dominantievankapitaal- diemachtsstrijddoetontstaan:machtsrelatiewordtbestreden

ð ookdeklassenstrijdbeïnvloedtbovenbouw(totstandkomenalgemeenkiesrecht,sociaalrecht,verzorgingsstaat,…)- onbedoeldgevolgklassenstrijd:geenverarming,geenklassenpolarisatie

ZIESCHEMAVOLGENDEPAGINASocialeorde,versieMarx

- deklassenordenl.ongelijkeverhoudingtussenkapitaalenmacht- +deonenigheiddaarvandoorheendeklassenstrijd

Marx:sociocentristisch→klassenverhoudingalsonderbouwbepaalthetfunctionerenvandebovenbouwdus“Hetmaatschappelijkzijnbepaaltdemensenhunbewustzijn,nietandersom.”

Productiewijze

Productiekrachten/productiemiddelen

Productieverhouding/eigendomsrelaties

+

Kapitalisme Grondstoffen,transportmiddelen,

machines,menselijkearbeid

Eigendomvandieproductiemiddelen↔

Economischemachtsrelaties→het

kunnen/moetenuitbuiten

Economischeperspectief:klassentegenstellingbinnenproductieproces

Spanningsrelatiedoorvernieuwingvanproductiemiddelen

Onhoudbaretegenstellingproductie

krachten↔productieverhoudingen

Inzetvernieuwingen→veeleconomischerijkdomKapitalistischeproductierelaties→strevennaar

meerwaarde

ð Overproductiecrisissen:koopwarenvindengeenkopers

ð Kapitalismeomver:revolutienaarcommunistischeproductiewijze

ð Hetmaatschappelijkmodelkanvoortgebrachterijkdomnietopvangen

Recht Politiek Wetenschap Onderwijs Enz.

Schemavaninfra-ensuperstructuur Klassenverhoudingisbasisvooralle

maatschappelijkesferen

Materiëleconditioneert

anderesferenProductie-ofklassenverhouding=ongelijkemachtsverhouding!

AFTERMARX:2grondlijnen,nl.deKritischeTheorieendeconflictsociologieàKritischeTheorieisniettekennenànaMarx’werk:dogmatiseringvanhetmarxismebinnendecommunistischebewegingeindjaren1920àconflictsociologischetraditie- eerstegeneratie:Dahrendorf(BendixenMills)- tweedegeneratie:Bourdieu(enCollins)

DeconflictsociologischetraditieDeconflictsociologischetraditiecombineertdeideeënvanMarxmetWebersideeënovermachtengezag(zijnpolitieksociologischeideeën)Deconflictsociologie=destudievansocialeongelijkheidofhetbestaanvangroeperingendieineenduurzamerelatievanonder-enbovenschikkingstaanendaaromuiteenlopendebelangenhebben,watonderlingeconflictenveroorzaakt5groteuitgangspunten

(1) strevennaareenalgemeneverklaringvoordeobjectieveensubjectieveongelijkheidtussengroeperingen(ennietenkelnaareenempirischebeschrijving)- ongelijkeverdelingvanschaardeenhooggewaardeerdegoederen+statusen

aanzien(2) ongelijkheidiseenveelvormigfenomeen(nietenkeleconomischerelatiesvan

boven-enonderschikking)- contraMarx:nietenkeleconomischeongelijkheidmaarookquadiploma,

kennis,macht,affectiviteit,…(3) ongelijkheidcreëertstructurelebelangenconflictentussenmeerenminder

geprivilegieerden- verdelingsstrijd:meerderenproberenminimaaltebehoudenwatzehebben,

minderenwillenmeer(4) conflictenenverdelingsstrijdzijnteverwachtenbijduurzameongelijkheid:niet

conflictmaarharmonievraagtomverklaring(5) hetvoortbestaanvansocialeongelijkheidkannietzonderstabiele

machtsverhoudingen- machtisdécrucialeverklaringsfactorvoordeongelijkheid

àduurzameongelijkheid=duurzamemachtsverhoudingenofheerschappijàprivilegesomvormeninmonopolies

Socialeorde,versieconflictsociologieConflictsociologenvolgenhierbijgrotendeelsdeideeënvanMaxWeberàmaarhebbentocheigenstandigantwoordopsocialeordevraagMacht=hetvermogenombindendtebeslissenverbondenmethetbekledenvaneenhogerepositieàmacht,versieWeber=mogelijkheidomdeeigenwildoortezetten,ooktegenweerstandin(=individu-gerichtedefinitie)

Dezemachtkanopheeluiteenlopendemachtsbronnengebaseerdzijn- machtsbron=debasisvoorhetvermogenommachtuitteoefenen

àalleswatmachtgeeftineenspecifiekerelatieàbv:geld,kennis,geheimeinformatie,…

=>socialeorde,versieconflictsociologie=hetbestaanvanenigszinsstabielemachtsverhoudingenwaarbinnendemachtigerepartijhaarwilaaneenofmeeranderenoplet(waardoorhunhandelingsruimtewordtingeperkt)- machtigerepartij:eigenbelangenlatenvoorgaanenpersoonlijkeprivileges

verdedigen- wederzijdsesocialeverwachtingen:bovengeschikteverwachtgehoorzaamheid,

ondergeschikteverwachtordersMAARdeondergeschiktekanzichverzetteneneenconflictaangaan- dekansopconflictwordtgroterwanneerdeondergeschiktepartijovereen

minimumaantegenmachtbezitàhetbezittenvanalternatievemachtsbronnenàvoorwaarde:rechtmoethuntoestaantemogenstakenenzichteverzetten

- dekansopconflictwordtkleinerbijtransformatievanmachtingezagofautoriteit(Weber)=geldigeoflegitiememacht

MaxWeberonderscheidt3vormenvangezag

(1) legaalgezag=legitiememachtopbasisvanformeleregelsenproceduresàdomineertindemoderneSLàvoorafbepaalderegelsenproceduresgevenhenhetrechtordersuittedelenàpolitiekgezag,organisatorischemacht,…

(2) traditioneelgezag=autoriteitperovergeleverdetraditieàkoningschap,religieuzeleiders,(mannelijkgezag),…àvooralinvoormoderneSL

(3) charismatischgezag=individuele‘uitstraling’inrelatiemetzekerewaardenwaaropuitzonderijkeindividuenzichbijhunhandelenberoepenàbv:profeet

RalfDahrendorf:herijkingvanMarx’klassenbegrip(1929-2009)Stap1:kritiekopMarx’definitievandeklassentegenstelling- Marx:bezittersóniet-bezittersvanproductiemiddelen(strikteconomische

invulling)- Dahrendorf:‘bezit’opjuridischeigendom+feitelijkecontrolemacht(ofdagelijkse

beslissingsmacht)overgeld,machines,grondstoffen,arbeid,…àeigendomencontrolemachtgaansameninfamiliekapitalisme,maarvoorderestnietmeer› eigendom=aandeelhouders› controlemacht=managers(beheervandeproductiemiddelen)werddoorMarxsamengenomenàdoorindustriëlewerelddrastischveranderd

Stap2:herijkingvanhetklassenbegripvanuitdenotie‘controle’- controlemachtvanmanagers=legitiememacht,dusgezag- algemener:deklassentegenstelling,versieDahrendorf=hetverschiltussende

bekledersendeniet-bekledersvangezagspositiesineconomieenpolitiek(boven-enondergeschikten)

SoortkapitaaldatvoorsocialeongelijkheidzorgtàvolgensMarx:heefteeneconomischkarakteràvolgensDahrendorf:economischofpolitiekgezag

BourdieusklassenmodelPierreBourdieu(1930-2002)- kritiekDahrendorf:moeilijktoepasbaaropdeklassena.d.h.v.beroepsposities- klassentypologie:laag(arbeidersklasse),midden(kleinburgerij)enhoog(burgerij)- dezeklassenonderscheidenzichvanelkaarintweedimensies,nl.economischen

onderwijskapitaalàwordenmetberoepspositiesverbonden

- toevoegingvan2assenwaarmeeklassenruimtewordtgestructureerd› kapitaalvolume=totaalaaneconomischenonderwijskapitaal› kapitaalstructuur=aandeelvaneconomischenonderwijskapitaalbijeen

beroepofineenclustervanvergelijkbareberoepen- a.d.h.v.dezeverschilleninkapitaalstructuurwordenerbinnendehoogsteen

middenklassetelkenstweeklassenfractiesonderscheden› klassenfractieofsubklassen

àeconomischeklassenfractie(positietedankenaaneconomischkapitaal)àcultureleklassenfractie(positietedankenaanbehaaldeonderwijsniveau)

- sociaaltraject=beroependiemindergoedofgoedliggenopdemarktendaaromrekenenopsocialestijgingofdaling

Verschillendeklassenpositiesoffracties=>verschillendelevensstijlen- geobserveerdeverschilleninlevensstijlenverwijzennaaronderlingsamenhangende

patronenquasmaak,vrijetijdsbesteding,woninginrichting,consumptie,…Waaromstemmendelevensstijlenvanpersonenineenbepaaldeklassenpositiezoovereen?àhabitus=eenduurzaamgeheelvanindeprimairesocialisatieverworvengewoontenofdisposities(‘neigingen’)

Klassenhabitus- onbewustprogrammadatmensencontinuduwtinderichtingvanwelbepaalde

consumptiegoederenofvansocialesituatieswaarinmen‘zichzelf’kanzijn- voorbeeld:esthetischehabitus

à‘vormboveninhoud’àzorgtvooruiteenlopendevormenvankunstplezierENzalzelfsdeomgangmetalledaagseobjectenmeestructureren

- pointevanklassenongelijkheid:dehabitusspeelteenrolvaneenbeweeglijkeverbindingtussenklassenpositiesenlevensstijleninonzemaatschappij

(1) Primairehabitus

- eerstverworvenklassenhabitusviaprimaire-ofgezinssocialisatieàindividuinternaliseertdelevensomstandighedenvandeeigenklasseindevormvanonbewusteneigingenofgewoonten

- erzitdusinelkindividuietscollectiefs,ietswatvoormeerdereactorenvaneenbepaaldeklassegeldtàiedereklasseofklassenfractiekenthaarkenmerkendehabitus

- MAARookbestaanvanpersoonlijkehabitusàindividueelkarakterenpersoonlijkestijlvanhandelenàookalzitjeindezelfdeklasse,tochdoorloopjeeenonderscheidenopvoedingstrajectdiekanverschillenvanderest

- duidelijkelementenvansociologismeterugtevinden:hetindividueledoenoflatenisquasivolledigtotsocialefactorenteherleiden

- sterkeimpactvanprimairehabitustochwatrelativerenvia2ehabitusê

(2) Secundairehabitus- ~secundairesocialisatieinhetonderwijs- !iedernieuwsysteemvandispositieswerktverderopdeprimairehabitus- m.a.w.:eentweedeofderdehabituszalnooitdesocialeachterstand

goedmakendievoortvloeituitheteerstverworvengeheelvanneigingenengewoontenàwelcorrigeren,maarniettransformeren

Klassenpositieouders

Klassenhabitus=geheelvanverworvendisposities(neigingen

ofgewoonten)

Klassengebondenlevensstijl

(3) Tertiairehabitus- derdeverworvengeheelvanneigingenengewoontendiemenzicheventueel

eigenmaaktineenprofessionelecontextofinwerkverbandKlassen,versieBourdieu=verzamelingenactorendieovereenkomstigepositiesbekledenendie,omdatzijingelijksoortigeconditioneringen,naarallewaarschijnlijkheidgelijksoortigedispositiesenbelangenhebbenendaardoorgelijksoortigepraktijkenenhoudingenzullenvertonen

- valtuiteenineenculturele-eneconomischefractie› culturelefractie=cultureleburgerij

àweinigkapitaal,maarhooggediplomeerdàaristocratischascetismealshabitus

› economischefractie=economischeburgerijàweinigcultureelkapitaal,maarhebbenheteconomischwelzeergoed=>goutdeluxeofluxehabitus

- vrijeberoepenmeteeneerdersymmetrischekapitaalstructuurnemeneenintermediairepositieinbinnendedominanteklasseàsociaaltrajectgeeftdedoorslag:#jarenanciënniteit

- zoweldeculturelealsdeeconomischeburgerijgenietvankunstà‘hogecultuur’isdecultuurvandehogeklasse› distinctieprofijt=hetsociaalbreederkendeonderscheidinlevensstijltussen

zijdiebovenaandeladderstaanenalleanderenàkunstparticipatie,verfijndtaalgebruik,goedemanieren,…wordenals‘hoger’erkendà !wordtnietbewustnagestreefd,volgtgewoonuithethabitus-handelen(onbewustehandelingen)

- maarsomszijncultureleeneconomischeburgerijhetnieteensoverwatdeerkenningvan‘hogecultuur’verdient› strijdomdelegitiemecultuur=welkecultuur-ofkunstuitingenwelofniet

eenalgemeneerkenningenverdienen› klassiekeoftraditiecultuurónieuwlichterijofavant-garde(visieMarx:waarderingsstrijdindebovenbouwkunnenzienalseenvormvanklassenstrijd)

Burgerij=hogeofdominanteklasse=esthetischehabitus

- ascetisch,wantrelatiefweinigeconomischkapitaalbijhoopopsocialestijging+puriteins,wantnadrukopcorrectof‘deftig’gedrag(conformisme)

- opkijkennaardeburgerij=>‘goedeculturelewil’àspiegeltzichaandebovenliggendeklasse› dubbelecultureleincorrectheid

à‘willenmaarnietkunnen’+omarmenvangezonkencultuurgoed- !belangsociaaltraject:kansopsocialedaling(bv.kleinhandelaars)ofsocialestijging

(zoalsmiddenkaders)àmiddenklasserszijnerdusinsoortenàdalendekleinburgerijóstijgendekleinburgerijónieuwekleinburgerij

- nieuweberoepspositiesinsfeervanmedia&creatieveeconomie+welzijn&wellness=>‘nieuwekleinburgerij’(alternatiefaristocratischascetisme)

- ‘dekeuzevanhetnoodzakelijke’- eenvoudiglevenensmaak

Kanttekeningen

(1) watmetverschilleninorganisatorischemacht(beslissingsmacht)?- Bourdieufocustenkelindeverschillenquacultureelofeconomischkapitaal

àberoepspositieskunnenzichookonderscheidenquaveelofweiniggezag,veelofweinigondergeschikten,…

(2) relatievegedateerdheidvanempirischklassenschemaensommigeuitgangspunten- hoogopgeleidendoennietenkelmeeraan‘hogecultuur’- algemeenaanzienvan‘hogecultuur’isgedaald:geenautomatisch

distinctieprofijtmeerviakunstparticipatie(3) watmetetnischeengeslachtsstratificatie?

Kleinburgerij=middenklasse=puriteins-ascetischehabitus

Arbeidersklasse=lageklasse=realistischehabitusdievandenoodeendeugdmaakten‘hetfunctionele’laatprimeren

DurkheimssocialefeitenEmileDurkheim- ‘Klassiekefasevandesociologie’:1890-1920

› desociologiegeraaktingeburgerdinuniversiteiten=>‘disciplinarisering’vandesociologie(eersteacademischeerkenning)

› geendisciplinevormingzonderuniversitaireinbedding=basisvooronderwijs+fundamenteelonderzoekàvoorvechters:Durkheim,Weber,Tönnies,Simmel,Sumner,…

‘Desociologischemethode’àEensocioloogmoettegenoversocialeverschijnselendehoudingvaneenfysicusofbioloogaannemen,enzedusvanbuitenafbestuderen

(1) wemoetensocialefeitenbeschouwenals‘dingen’- socialefeiten=heteigenlijkestudieobjectvandesociologie- !positivisme:socialefenomenenzijnnetzoalsindenatuurwetenschappen

objecten(2) socialefenomenenalseentaal,rechtsregelsofeengodsdienstzijnéchtdingenmet

eeneigenwerkzaamheid- zezijnsociaalenbovenindividueel:drager=maatschappijofspecifieke

groeperingàzebepalenhethandelenvaneenindividu

- externofvoorgegevenaanindividuen- dwingend,ziesancties+weerstandbijverandering

àuiterlijkedwangverandertdoorsocialisatieinzelfdwang=>solidariteitvansocialefeiten

(3) verklaringsregel:socialefeitenmoetenvanuitanderesocialefeitenwordenverklaard(ennietvanuitbiologischeofpsychologischefeiten)

(4) empirischevuistregel:socialefeitenkomjeophetspoorviastatistiekàontdekkenvanbepaaldepatronen

(5) Durkheimsvisieissterkdeterministisch:‘socialefeitenbepalenindividuen’- zewerkenbijzondersterkdoorinindividuelelevens

ê(6) Sociologisme=deneigingomalhetpersoonlijkhandelenteverklarenvanuithet

sociale(àookbijBourdieu)

(7) Sociocentrisme=hetsocialevormteenzelfstandigerealiteitvanwaaruitjeindividueelhandelenmoetbegrijpen(àookbijMarx:hetmaatschappelijkzijn(klassenpositie)bepaalthetbewustzijn)

DurkheimsvisieopsocialeordeSocialeorde,versieDurkheim- socialesolidariteit=wij-gevoelensofgevoelensvanonderlingeverbondenheiden

samenhorigheid- socialecohesie=socialesamenhang,eenheid- socialeintegratie=eenmakingvaneengroepvanindividuendoorhunopnameinde

groep2basisvormenvansocialeorde:mechanischeenorganischesolidariteitMechanischesolidariteit=eensocialecohesieofintegratiediequasiautomatischvoortvloeituitdeovereenkomstinopvattingenenlevenscondities- ineenvoudige,primitievesamenlevingen

Solidariteitberustopeensterkcollectiefbewustzijn=hetgeheelvanovertuigingenengevoelensdatgedeeldwordtdoordegemiddeldeledenvandezelfdesamenlevingofeenzelfdesociaalverbandàwerktalseensociaalfeit!Mechanischesolidariteita.g.v.lagetaakdifferentiatie- weinigcomplexwantbeperktetaakdifferentiatie

=>zetremopindividueleontplooiingàiedereenparticipeertaandezelfdegroepsgebeurtenissenenleidteenvergelijkbaarleven

- dezesocialeuniformiteitwordtweerspiegeldindegelijkheidinopvattingen:gedeeldesocialeleven=>gemeenschappelijkbewustzijndatindividueledenkenoverstijgt

Organischesolidariteit=eensocialecohesieberustopwederzijdseafhankelijkhedendooreenhogegraadvantaakdifferentiatie- indemodernemaatschappij

Organischesolidariteita.g.v.hogetaakdifferentiatie- biedtindividuendekanshuneigencapaciteitenteontplooien

àzichtoeleggenopeenspecifieketaakwaarvoorzegeschiktwordengeachtenookhetbestevanzichzelfkunnengevenà(beroepsgericht)individualismealssociaalfeit!

- zorgtvoorgegeneraliseerdeafhankelijkheden+geencollectiefbewustzijnErontstaantwijfelsronddebindingskrachtvandemoderneorganischesolidariteit- noodzaakaanminimumvanmechanischesolidariteit(/collectiefbewustzijn)

àonderinvloedvanComte- ookwijalsmoderneindividuenhebbennoodaanmorelefeiten

=waardenennormendeialssocialefeitenwerken

Belangvancollectiefbewustzijn!

àinvloedvanKant:moraal=moet-ofplichtsgevoelàdezeaangevoeldeverplichtingenberustenvolgensDurkheimopgedeeldemoreleideeënàverankerdineenhogeregebiedendeinstantie:geenGod(volgensKant),maareensamenlevingofsociaalverbanddienalevingoplegtenbewaaktàDurkheim:‘tussenGodendesamenlevingmoetmenkiezen’

- Durkheimsideeënliggenbinnendeconservatievetraditieàgepleitvooreenherstelvandeonderlingesolidariteitofsocialecohesiedoormeerofminderzwarevormenvan‘moreleherbewapening’

Moderneorganischesolidariteit- benodigdecollectievebewustzijniserdeelswel…

àmodernenationalismeenindividualisme- …enookdeelsniet:noodzaakvaneennieuweseculieremoraaldieviahetonderwijs

wordtdoorgegevenAFTERDURKHEIM- naWOI:zwaartepuntvandeacademischesociologiebeoefeningschuiftnaarAmerika- de‘Amerikaansedominantie’blijftbestaantoteindjaren‘60

=systeemtheoretischebenaderingvanParsonsenhetfunctionalismevanMerton(enParsons)àééndubbelgeledestromingdienadrukkelijkvoortbouwtopDurkheimswerk

DesocialesysteemtheorievanParsonsTalcottParsons(1902-1979)- nambasisinzichtenvanDurkheimenWebersameninééntheoretischkader- grondleggervandesysteembenaderingofdesysteemtheoretischevisie

=algemenetheorievansocialesystemenDesocialesysteemtheorie- systeem=bestaatuitbasiseenheden+relatiesvandezeeenheden- sociaalsysteem,versieParsons=socialerelatiestussenpositiegebonden

rolhandelingen,dusdoorverwachtingengeleidehandelingenvanpositiebekledersàgeordenderelatiesàsamenhandelen=socialesysteemvorming

- rollenzijngeïnstitutionaliseerd(óDurkheim:‘rollenzijnsocialefeiten’)àzezijncollectief,voorgegevenendwingend(wantgesanctioneerd)› institutionalisering=hetingeburgerdrakenvancollectieve,voorgegevenen

dwingendedenk-en/ofhandelingswijzen- geïnstitutionaliseerdeverwachtingenofrollen(m.a.w.wijzenvanhandelenen

denken)wordendoorgegevenviasocialisatie=>spontaanrolconformhandelen

Socialeorde,versieParsons- aspect1:succesvollesocialisatievanindividueninrollenenverwachtingenishet

ultiemefundamentvaniedergeordendsamenleven- aspect2:binnensocialesystemenzijnderollenofverwachtingenaltijdverbonden

meteenofmeerachterliggendegeïnstitutionaliseerdewaardendiedebetrokkenactorendelen› positiegebondenrolhandelingen(debasiselementenvaneensociaalsysteem)

zijnduswaardegeladen(bv:inintiemerelatieiserdewaardeaffectiviteit)

› wanneerpositiebekledersrolconformhandelenomdatzesuccesvolwerdengesocialiseerdisersprakevaneenonderlingewaardeconsensus

› erwordtsolidairofgemeenschappelijkgehandeldvanuiteengedeeldedefinitievanhetsociaalwenselijke(gemeenschappelijkewaardepatronen)=>solidariteit,zevormeneencollectiviteit

› ~Durkheim:hetsocialealsmoreelfeit+nadrukopbelangmechanischesolidariteitàMAARbelangrijkverschil:verschillendewaardenindeverschillendefunctiesystemendieindatfunctiesysteemzorgenvoorsolidariteitóideevanoverkoepelendewaardenennormenopniveauvaneennationaleofregionalesamenleving

Functionalisme,versieParsonsDesysteemtheoriegaatsamenmeteendubbelgeleedfunctionalisme

(1) kijkennaarhetfunctionerenvansocialesystemenvanuitdevraag‘wathebbennodig?’=functionelevereistenà!socialeordeofevenwicht

(2) focussenopmogelijkpositiefgevolgofeffectvananderesocialefenomenenvoorsocialeorde=functie,versieParsons

Institutionaliseringvanrollen,rolsocialisatieensanctieszijnfunctioneel!Functioneledifferentiatie,versieParsons

(1) iederemaatschappijmoetvoorhaargeordendefunctionereninbepaaldeopgavenvoorzien=functionelevereisten

(2) functioneledifferentiatie=ééngespecialiseerdesfeerperfunctionelevereiste=>iederesfeerheefteenpositiefgevolgvoordemaatschappelijkeorde=functie

(3) functiesystemen,wantiederesfeer=sociaalsysteemmetaparteposities,endusspecifiekerolhandelingen

MertonsfunctionalismeRobertKingMerton(1910-2003)- focusvanzijnfunctionalisme:bestuderenvandemogelijkepositieveénnegatieve

gevolgenvaneensociaalfenomeenvooreenofmeeranderesocialefenomenen=veralgemeendfunctionalisme,losvansysteemtheorieenideevanfunctionelevereistenvansocialeorde

Functionalisme

(1) eensociaalverschijnselkanfunctioneelendisfunctioneelzijn› functie,versieMerton=hetpositievegevolgvaneensociaalfenomeen,in

bredezin,vooreenandersociaalverschijnselofverband› disfunctie=hetnegatievegevolgvaneensociaalfenomeen,alweerinbrede

zin,vooreenandersociaalverschijnselofsociaalverband› bv:socialezekerheidsstelsel

àfunctie(+):groepmensenvoorarmoedeofbestaansonzekerheidbehoedenbijwerkloosheidofziekteàdisfunctie(-):verschiltussenminimumloonendezevergoedingisklein=>mindermotivatieomwerktezoeken

(2) eenfunctie/disfunctiekanzowelbedoeldalsonbedoeldzijndoordebetrokkenactoren› manifeste(dis)functie=bekende,

bedoeldeconsequentie› latente(dis)functie=onbedoeld

gevolg(àtredenmeestalopalsneveneffectbijdebedoeldefunctie)àzieongelijkheidonderwijs!

Kanttekeningen

(1) éénzelfdefenomeenkanzowelfunctionelealsdisfunctionelegevolgenhebben› nettobalansvanhetgeheelvangevolgen

=totaalvan(on)bedoeldefunctiesendisfuncties

› deze‘kostenenbaten’-analysehangtsamenmetdegebruiktenormatievecriteria

(2) erspelenverschillendereferentiepuntenvanwaaruitgevolgenwordengeobserveerd=>mogelijkeselectiviteit(inhetbijzonderhetonderkennenvanlatente(dis)functies:nietdebetrokkenactor,maardeexternewaarnemerkiestze

‘Elkepogingomeenbestaandesocialestructuurteeliminerenzonderalternatievestructurenvoordevervullingvandefunctietevoorziendievoorheenwerdvervulddoordeafgeschafteorganisatie,istotmislukkinggedoemd’àbeleidsregelPolitiekdienstbetoon- disfunctioneel:ondergraaftdeefficiëntewerkingvanoverheden+zelfgemaakte

regelsinzakesocialewoningen,overheidsbanen,…- functioneelvoorachtergesteldegroepen,lokalebedrijven,partijen,…

Kritischekanttekeningen

(1) systeemtheorieàlaParsonsfocustophetsysteembehoudenwaardeconsensusàsterkeonderbelichtingvanmachtsverschillenenbelangenconflictenàdocent-studentzijnbeidebetrokkenopdewaarde‘kennis’,maarditisniethetheleverhaal

(2) functionalismeàlaMertonkandebestaandeverhoudingenlegitimerenvanuitdenettobalansvangevolgen

Socialesysteemtheorie,versieLuhmannMogelijkalternatief:equivalentenfunctionalismeàlaNiklasLuhmann(1927-1998)Niet:vaneensociaalfenomeennaardegevolgenervaninrelatietoteenofmeerreferentiepuntenWel:kieseenreferentiepuntofprobleemenganawelkefenomenendatactueelenmogelijkerwijskunnenoplossen=bestaandeenmogelijkeoplossingenalsgelijkwaardigofequivalentbeschouwen

Webers‘begrijpende’sociologieMaxWeber(1864-1920)- ‘desociologierichtzichophetbegrijpen(verstehen)vanhetzin-ofbetekenisvol

sociaalhandelenvanindividuen- grondleggervandeinterpretatieveofhermeneutischesociologie,gerichtophet

‘uitleggen’vanindividuelemotievenofbedoelingen- gedrag=‘buitenkant’,uiterlijkwaarneembarefysiekerealiteit

óhandelen=‘binnenkant’=intentiesofmotievendiewerkenalsbeweegredenenofoorzaken(handelenomdat)=tebegrijpenzinsamenhangdiegedragbetekenisvolmaakt

- achteriederhandelenzijnerdusmotievenofbedoelingendiehethandelenzin-ofbetekenisvolmaken,endiewerkenalsbeweegredenenofoorzaken

Tweehoofdvormenvanbegrijpen

(1) actueelbegrijpenvandealgemeneofgangbarebetekenisvanhandelenàstudentneemtnotitiesenletop

(2) verklarendbegrijpenvandeachterliggendemotievenofbedoelingendiewerkenalsoorzakenà…omdatzewillenslageneneendiplomabehalen

3gevolgenvandebegrijpendesociologie/verschillenmetDurkheim

(1) verschillendeopvattingoververklaren- D:voorgegevenendwingende‘socialefeiten’alseenrolverklarenwat

mensendoen(positivisme)- W:verklaren=begrijpenvandeindividuelemotievenombijv.eenrolte

spelenàmethodologischindividualisme=bijhetbestuderenvanhetsocialemoetendeverklaringenophetniveauvanindividuele,betekenisgeladenhandelingenwordengevonden

(2) verschillendebenaderingvansocialeverbandenofnetwerken(alsbv.‘deuniversiteit’of‘hetonderwijs’)- D:zebestaan‘assuch’=verdinglijkingofreïficatie- W:hetzijn‘legenamen’voorhetsamenhandelenvangemotiveerde

individuenànominalisme

(3) verschillenduitgangspunt- D:‘vanhetsocialenaarhetindividu’=sociocentrisme- W:‘vanhetindividuelenaarhetsociale’=actorcentrisme

àconservatieveanti-VerlichtingóVerlichting+liberalisme:geloofinautonomeindividumeteigenbewustewilofbeweegredenen/bedoelingenàMarx:linksofprogressiefgeoriënteerdànadrukopeconomischebelangentegenstelling(handelenvanuiteigenbelang)

Hoedoejeaanverklarendbegrijpen?(1) correctbegrijpenvandeachterliggendemotivatievandeachterliggendemotivatieof

bedoeling=eisvanzin-ofbetekenisadequaatheid(2) effectiefverklaren=eisvancausaleadequaatheid=kunnenaantonenvaneenhoge

kansofstatistischewaarschijnlijkheidvandecausalerelatietussenhethandeleneneenbepaaldmotief

!Nietiederindividuhoudterstriktexclusievemotievenofbedoelingopnaàhetverklarendbegrijpenfocustopdetypische(doorsnee),sociaalgedeeldemotivatiesinhetonderlingvergelijkbarehandelenvancategorieënvanindividuen=>constructievaneenideaaltype=‘overdrijving’=hetselectiefuitvergrotenvanéénmotiefofbedoelingtotdeverklarendebeweegredenEnkeleaanvullingen

(1) eenideaaltypekanmeerdimensionaalzijnàtweeofmeermotievenindeuitvergrotingnemen

(2) bijafwijkingentussenideaaltypeenfeiten:ofweleennieuwideaaltypeconstrueren,ofwel‘uitzonderingsverklaring’àbv:kunstenaarshandelennietprimairartistiekineconomischenoodsituaties

(3) ideaaltypensluitenwelofnietaanbijexplicieteofbewustemotieven:belangandereobservatiesdanwatrespondentenininterviewszeggen

(4) erzijnookideaaltypenmogelijkvangrootschaligeverbandenoffenomenenàhetdoorsnee-handelendaarbinnenmeteendoorsnee-motiefvandebetrokkenindividuenverbinden

WeberovertypenvanhandelenensocialeordeTypenvanhandelenHet‘object’vandesociologie=sociaalhandelen=handelendatisbetrokkenopdatvaneenofmeeranderen- resulteertinvelesituatiesingemotiveerdehandelingenentegen-handelingen

=interactie(actionandreaction)àWeberalsgrondleggervanhetinteractionisme(interactionistischevisieophetsociale)

4vormenvanhandelennaargelangdebasismotivering(ideaaltype)

(1) doelrationeelhandelen=middelenopeenberekende,efficiëntemanierinzettenbijhetnastrevenvaneendoelzoalswinst,waarheid,macht,aanzien,…- lettenopgekendeneveneffecten(kosten-batenanalyse)- kanresultereninstrategischhandelen=berekendhandelennaaranderentoe- Weberstijdsdiagnose:wehandeleninalsmaarmeerdomeinendoelrationeel

(=doelrationalisatie)àfunctiesystemenzijndusvolgenshemsferenwaarintelkenseenspecifiekdoelopeendoelrationelewijzewordtnagestreefd

(2) Waarderationeelhandelen=gaanvooreenhogerdoeldatzowaardevolisdatdeactorhelemaalnietletopmogelijkeneveneffectenàdoelbezitduseenabsolutewaardeàidealisme:nietefficiëntiemaarconsequentzijnprimeert

(3) affectiefhandelenvanuitemotioneleopwellingàmomentaneimpulsenengemoedstoestanden

(4) traditioneelhandelen=gewoonte-handelenvanuiteenweinig-reflexievetrouwaaneentraditie

ZittenheeldichtbijdegrensvandatgenewatmeninhetalgemeennoghandelenkannoemendatzinmatigisgeoriënteerdàbeidezijnweinigsubjectiefofbetekenisgeladenSocialeorde,versieWeber‘Socialerelatieskunnenookzonderwederzijdsegevoelensvansolidariteitofgedeeldewaarden’àcontraDurkheimUitgangspunt:socialeordeontstaatuitdewederzijdseoriëntatievanactorenopdeverondersteldezingevingofmotivatieinhethandelenvandeander(en)àdiewordtverwacht,endeverwachtebeweegredenenrichtenmedeheteigensocialehandelenensamenhandelen- doorEgogekendeenverondersteldebetekenisgeving(motivatie,bedoeling,…)van

Alter=>zorgtvoorverwachtingenoverhoeAlterzalhandelendiemeeheteigenhandelenrichtenàduseigenhandelenoriënterenopdeverwachtingdiejehebtvandeander

- watwordtverwachtisgeenpositiegebondendoenoflatenovereenkomstigeensocialerol,maareenbetekenisvolhandelenvanuiteengekendeofverondersteldebeweegredenofintentieàMAARhetkanwelzijndatverwachtingenvaneenwelbepaaldemotivatieeneendaarbijaansluitendhandeleninhaaktopdesocialepositiedieiemandinneemt(bv:verwachtingenleraartegenoverstudentàmotivatiediegewoonpastbijdepositievanstudent,nl.willenslagenendaarvooropletten)

!Hoestrikterdoelrationeeliedereenhandelt,destegelijkvormigerallenopgegevensituatieszullenreageren=>ontstaanvanovereenkomsten,regelmatighedenencontinuïteitenvanhandelen(orde)- doelrationeelhandelen:doorcalculatiesberegeldendaaromvoorspelbaaren

verwachtbaargedrag=>gemakkelijkeromalsEgojehandeleneropteoriënteren

KapitalismevolgensWeberMarxKapitalisme=productiefmakenvangeld(G-W-G)dooreenbezittendeklasseviadeuitbuiting(meerwaarde)vandeniet-bezittendeklasseWeberBurgerlijkebedrijvenkapitalisme=doelrationeleofberekendeomgangmetkapitaalvanuitwinststrevenàideaaltypevandedoelrationeelhandelendekapitalistDoelrationeelwinstnastreven

(1) economischdoelrationeelhandelen=berekendproductiemiddeleninzettenmethetoogopwinst- voortdurendkosten/batenafwegenopbasisvanboekhouding- lettenopfactorenzoalsarbeid,prijsgrondstoffen,verkoop,…- handelingengeoriënteerdaandekapitaalrekening

(2) berekendwinstherinvesterenmethetoogopnieuwewinsten=‘kapitalistischegeest’alsideaaltype- typischementaliteitvaneenkapitalistindemoderneSL- winstennietopgebruiken,maarspaarzaamenonthechtleven

=ascetischelevensstijl- dekapitalistischegeestvanspaarzaamheidenherinvesterenworteltinde

religieuze,protestantseethiekàwerddusmedeinhetlevengeroependooreenreligieusmoraal

Waaromwarenzoveelsuccesvollekapitalistenvandeeerstegeneratiesprotestanten?- depredestinatieleervanCalvijn:demensisdoorGoduitverkorenofniet,maareris

geenmogelijkheidomtewetenofmennuwelofnietuitverkorenis=>onzekerheid

- deprotestantsepastoraalmaaktedezeleerleefbaarà‘protestantsteethiek’=>mengingduszijnhandelenrichtenopheilszekerheidindehoopuitverkorentezijn

- erwarenweltekenenvanuitverkorenheid=economischsucces› Godverwachtteeensoberelevensstijlentoewijdingaanhetberoep› beroepvolgensWeber:combinatievandeprofessioneleactiviteitmetde

gedachte‘geroepentezijn’› deheiligingvanhetberoepwasduseen‘Goddelijkeopdracht’metmogelijke

tekensvangeroepenzijn› uitkomsteneigeninspanningen~notievanuitverkorenheid

!SELF-FULFILLINGPROPHECY

‘Verschilvroegerennu:depuriteinwildeberoepsmenszijn,wijmoetenhetzijn’- vroegmoderneprotestantenhandeldennietmethetoogopherinvesteringen

nieuwewinsten,maarbeschouwdennieuweengrotereopbrengstenalseentekenvangoddelijkeuitverkorenheidàprimairreligieusgemotiveerd,nieteconomisch

- hetreligieus(=waarderationeel)handelenalskapitalistisveranderdtoteenseculier,puurdoelrationeelhandelen

HetverzelfstandigdekapitalismeiseenmachtigemodernekosmosdiedwingttotdoelrationeelnieuwewinstennastrevenàhetkapitalismeverschijntnetzoalsdeprotestantseleeralseensociaalfeitàlaDurkheim!Maar:contraMarx’materialistischebenaderingdieideëleofculturelefactorentotdebovenbouwrekentàookdiefactorenkunnenalscausalefactorvanbepaaldhandelengezienwordenàmulti-causaal:beidezijnmogelijk!AFTERWEBER

SymbolischinteractionismevolgensBlumerHerbertBlumer(1900-1987)- ‘desociologiebestudeertsymbolischeinteractie’

Uitgangspunten- netzoalsWebergaathijervanuitdatmensenactieve

betekenisgeversofinterpretatorenzijn› zegevenhunomgeving,hetgedragvananderen

enheteigengedragvoortdurendbetekenisofinterpretatie

› ‘begrijpendesociologie’- MAARverschiltookmetWeber:individuenhandelennietallenvanuitzekere

beweegredenenofmotieven› zebeschikkenovereenzelfbewustzijneninterpreterenhuneigendoenof

latenterwijlzehandelen=>zelfinterpretatiesàkunnenaansociaalhandelenvoorafgaanendevormvanmotievenhebben

Samenhandelen=elkaarshandeleninterpreteren- gedragingenverandereninvoertuigenvanbetekenis=symbolen

=>symbolischeinteractie=dedeelnemersbeschouwenhuneigengedragingenendievananderenalsbetekenisgeladenofzinvol

- samenhandelen,versieBlumer:eenlopendprocesvanhetaanelkaaraanpassenofopelkaarafstemmenvanhandelingenvandedeelnemersà‘fittingtogether’

onbe

doeldgevolg!

Weber:focusopsymboliseringvanhandelen(beweegredenen)

óBlumer:focusopbetekenisgevingbinnen

interacties(interpretaties)

Samenhandelenverlooptin3stappen(1) eigensituatiedefinitiedieanderenbevestigen

- situatiedefinitie:geeftdeactoreenalgemenerichtlijnoverdesituatievoorverdereinterpretatie(achtergrondkennisspeelteenrol)

- openkaraktervansamenhandelen:eriszoalsalseeninteractiedynamiekàmaaktinteractiestotopzekerehoogteonvoorspelbaaràbinnendeglobaalgedefinieerdesituatieduikennieuwe‘mini-situaties’opdieookeendefinitiekrijgen

(2) samenhandelenbinneneengedefinieerdeendooranderenbekrachtigdesituatiekent2dimensies:- deeersteactormaaktduidelijkwathijwiltdoena.d.h.v.indicaties

=aanwijzingendietekennengeefthoeeenactorzodadelijkzalhandelen- ooksprakevanindicatiesaandekantvandeanderedeelnemersoverhun

voorgenomenhandelingen=>leidttotsymbolischeinteractie:indicatiesindevormvansymbolendieandereninterpreteren

(3) indicatiesenhandelingenvananderenwordeninheteigenhandelenmeegenomendoordataantepassenoftereorganiseren(watanderenookdoen)=>wederzijdseafstemmingvanindividuele‘handelingslijnen’alskernvaniedersamenhandelen

WebersideeënbevattenafentoescherpekritiekopdeDurkheimiaansetraditie(1) socialefeitenvolgensDurkheimdeterminerenhetverloopvanhetinteractieproces

niet,maarconditionerendatalleen:levereneenframeofkaderdatdynamischsamenhandelenmogelijkmaaktenvereist

(2) Weber:schijnbaarvastesocialepatronen,situatiedefinitiesofinterpretatiesbestaandankzijhunherhaaldelijkebevestiging› zeblijvenbestaandoorhetherhaaldelijkgebruikvandezelfde

interpretatieschema’s› !geenuitzichzelfvoortzettendepatronen,maarzijnvoorhuncontinuïteit

afhankelijkvaneenherhaaldelijkbevestigendedefinitie› erbestaatdusopiedermomenteenmogelijkheidomzetedoorbrekenofte

herdefiniëren(óDurkheimenParsons)

Basistegenstellingenbinnendesociologie

H6:Cultuuralsgedachtegoed

6.1Hetmentalistischcultuurbegrip

H6

Hetsociologischgebruikvanhet culturelebegrip H7DominantesociologischebenaderingvancultuurdraagteenDurkheimiaansestempel- collectiefbewustzijnalskernvaniederecultuur:eencollectiefgedeeldgeheelvan

opvattingen,voorstellingenenrepresentatiesàbijDurkheimligtereensterkenadrukopgedeeldeemoties(wij-gevoelens)ànaoorlogsesociologielegtvolledigegewichtopdeideeënkantvandecultuur› mentalistischcultuurbegrip=cultuuriseenmentaalofideëeliets,wanthet

gaatomgedeeldeopvattingenengedachten- hetcollectiefbewustzijnvaneensociaalverbandvormteeneigenstandigerealiteit:

hetiseensociaalfeitàbovenindividueel,voorgegevenendwingendàsociaalfeit:geïnstitutionaliseerdecultuur

3soortenopvattingenbinnenelkcollectiefbewustzijnineencultuur

(1) overtuigingen=definitiesvandewerkelijkheidofopvattingenover‘watis’(modelsofreality)- wordenalswaarbeleefd(‘beliefs’)=>mogelijkebotsingentussenculturen

(2) waarden=opvattingenoverhetwenselijke,overwatmoeten

nastrevenswaardigis- sluitenaanbijovertuigingen- !zewerkenalshandelingsmotieven:samenmet

overtuigingentoteenalgemenelevensstijlaanzettenenconcretegedragingenofbeslissingenmotiveren

(3) normen=regelsofhandelingsvoorschriftenoverwatwelofniethoort

- praktischevertalingvanwaarden- formelevs.niet-formelenormen- normenwordenvertaaltinverwachtingen!

Weber:ideaaltypevanwaarderationeelhandelenDurkheim:belangvanmoreelgeladenopvattingenvoorsocialeintegratie/solidariteitParsons:waardeninrollen&verwachtingen=>ordening

Enewordtvertaaldinhetand

er

CultuurpatroonindemoderneSL:- kernovertuigingdatindividutotautonomieofzelfbepalinginstaatis

àmensenalsvrijeenzelfbewustewezens,dussubjecten=>individuelevrijheidalswaarde=>eigenopiniealsnorm

- overtuigingdatiedermenseenquasi-heilig,sacraalpersoonis(beziteenziel)=>iedermenselijklevenbezitdaaromeenabsolutewaarde=>krijgtvertalinginzowelformelenormen(bv.mensenrechten)alsinformeleregels(bv.beleefdheidsnormen)

6.2GeïnstitutionaliseerdecultuurCultureelpatroon=eenzekerematevanconsistentieofsamenhangtussendeverschillendecomponenten(overtuiging,waardeennorm)àMaar:overdevertalingvanovertuigingeninwaardenenvooralvanwaardeninnormeniservaakdiscussieCultureelpluralisme:minderheidsculturenvs.meerderheidsculturen- dominantecultuurofmeerderheidsculturen=hetcultuurpatroondatbinneneen

breedsociaalverband,zoalseennationaleofregionalesamenleving,toonaangevendis

- subcultuur=minderheidscultuurmetopvattingendieenkelgedeeltelijkafwijkenvandedominantecultuur

- tegen-ofcontracultuur=minderheidscultuurwaarvandecentraleopvattingeningaantegen/volledigafwijkenvandedominantecultuur

Deopvattingenbinnenminderheidsculturenenmeerderheidsculturenzijnbovenindividueel,voorgegevenendwingend(wantgesanctioneerd)- geïnstitutionaliseerdecultuur=overtuigingen,waardenennormenmeteen

bovenindividueel,voorgegevenendwingendkarakteràdegeïnstitutionaliseerdecultuurwerktdusalssociaalfeitenwordtviasocialisatieverinnerlijkt

IndelingvangeïnstitutionaliseerdenormenvolgensafdwingbaarheidenontstaanswijzeàWilliamSumner

Durkheim:moreel

individualisme≠egoïsme

Onderscheidbinnengewoonten:- zeden=relatiefsterkbewaaktengesanctioneerd

àbv:gehuwdzijnenoverspelplegen=>reactiesomgeving- gebruiken=milderensanctionering

àbv:hetnietgroetenvanelkaarZedenverandereningebruiken(enandersom),rechtsregelswijzigen=cultureleveranderingsprocessen- de-institutionalisering=hetsociaalvoorgegevenenvooraldwingendeen

gesanctioneerdekaraktererodeertofverdampthelemaalàvanzedennaargebruikenofafzwakken+verdwijnenvanrechtsregels

- versterkteinstitutionalisering=eensociaalgedragenopvattingwordtméérvoorgegeven,dwingenderensterkerbewaaktviasanctiesàvangebruikennaarzedenofaanmaakrechtsregelsàbv:inburgering‘groenewaardenennormen’

Juridisering=deaanmaakvanrechtsregelsàrondthetprocesvaninstitutionaliseringaf- dewetgevervolgtmeestalbrederecultureleevoluties

àziemilieurecht,veranderinghuwelijksrecht,…- cultuursociologischbelangvanrecht!

‘Moderniteit’:dejuridiseringvandewaardenvrijheid,gelijkheidensolidariteit- grondwettelijkerechtenenvrijheden- socialerechtenenverzorgingsstaat

Kanttekeningen

(1) juridisering=sterkebeschermingvanwaardenennormen,meerdan(informeel)‘collectiefbewustzijn’

(2) devertalingvanwaardeninjuridischeregelsisvaakdeinzetvaneenbelangen-éncultuurconflicttussengroepenofsocialeverbandenmetuiteenlopendeopvattingenofculturen- cultureelconflict=eengeschiltussenverschillendegeïnstitutionaliseerde

opvattingendielevenbinnenuiteenlopendesocialegroepenofverbandenàbv.discussiesoverregulering:‘vrijheidvanondernemen’vs.‘socialeenecologischebescherming’

- sprakevanculturelediversiteit=hetbestaanvanverschillendegeïnstitutionaliseerdeopvattingeninverscheidensocialeverbanden

(3) eenminderheidscultuurkanjuridiseringalseenonterechte‘dwang’ervaren- culturelemacht,mentalistischgezien=hetopleggenvanovertuigingen,

waardenen/ofnormen- bv.hoofddoekenverbod

6.3DurkheimoverzelfdodingDubbelgevaarbijeendoorgeschotende-institutionaliseringvanwaardenennormen

(1) eengeordendsociaalverkeerkannietzondereenminimumaangeïnstitutionaliseerdenormenàregelgeoriënteerdevisieopsocialeordeàde-institutionaliseringzaldusmeersocialewanordeopleverenàhaperende‘solidariteit’

(2) bijhetnietaanwezigzijnvansterkenormenkunnenmensenzichzelfnietindehandhoudenàkrachtigenormenzijnnodigom‘hetslechteindemens’inbedwangtehoudenàontstaanvanasociaalgedragensocialewanordewanneerdezeernietzijn

GeïnstitutionaliseerdewaardenennormenzijndusnodigvooreengeordendsamenlevenenhetintomenvandemenselijkenatuurNietenkeldesamenlevingheeftnoodaandezewaardenennormen,maarookhetindividuàvisiesocialeorde:geensocialeintegratieofcohesiezondereencollectiefbewustzijnàditisooknodigbijdeberegelingvandemenselijkenatuurànormloosheidofanomiebevordertdekansopzelfdodingêZelfdoding

(1) Zelfmoordiseensociaalfeit- sociaaldwingendeenvoorgegevenneiging(nietomindividuele

wanhoopsdaad)- ‘collectievetendensen’met‘eigenbestaan’bijhetkijkennaarde

zelfmoordcijfersbinnenwelbepaaldesocialecategorieënàcijfersblijvenrelatiefstabielvooreenbepaaldeperiode

(2) Zelfmoordheeftsocialeoorzaken- ‘socialefeitenvolgenuitanderesocialefeiten’- erbestaateenbovenindividueledruktotzelfdoding

4typenvanzelfdoding

Type1:deegoïstischezelfmoord- kansopzelfmoordvarieertmet:

› religie:protestantenókatholiekenenjoden› gezinstoestand:ongehuwdenenweduwenógehuwden› politieketoestand:vredeó(burger)oorlog

- eenzelfdefactor:dematevansocialecohesie=hetwelofnietopgenomenzijnineensterkgeïntegreerdsociaalverband=>egoïstischezelfmoord=hettypevanzelfmoorddateengevolgisvanovermatigindividualismeofdooreentezwakkesocialecohesiewaardoorindividutesterkopzichzelfwordtaangewezenàreden:onvoldoendebestaansgrond,wantlevensziniseensociaalgedeeldleven

Type2:altruïstischezelfmoord- bv:hogezelfmoordkansbijsoldaten,vooralbijhooggeplaatsten- spiegelbeeldvanegoïstischezelfmoord:meerzelfdodingbijbovenmatiggrotesociale

cohesieofintegratie=>altruïstischezelfmoord=zelfmoordalsgevolgvanhetopgenomenzijnineensociaalverbandmeteenbovenmatigsterkesocialecohesieàreden:socialeistezeerbestaansgrond,waardoormennietbestandistegenafwijzing,conflict,straf,…

Type3:anomischezelfmoord- eenzelfdefactor:hetwegvallenvannormendiehetmenselijkverlangenreguleren

àanomieofnormloosheid- hogerezelfmoordkansbij:

› economischecrisisofplotsewelvaartstijging› gescheidenmannen

- individuenwordengeconfronteerdmethet‘uitvallen’vandesocialenormendieinsamenhangmethunsocialepositievastleggenwaarzelegitiemnaarkunnenverlangen

- normeringmannelijkseksueelverlangendoordenormvanhetmonogamehuwelijkvaltwegbijscheiding

- ‘hetkwaadvandeoneindigheid’=steedsnieuwegenoegensnajagen=>anomischezelfmoord=dezelfdodingdiesamenhangtmeteensituatievannormloosheidendedaaruitvolgendeonderreguleringvanhetmenselijkverlangenàreden:enkelkortstondigeervaringen,geendieperelevenszinofdoel

Type4:fatalistischezelfmoord- spiegelbeeldvananomischezelfmoord:zelfmoorddooroverregulering

àzelfdodingomaanhunlotteontkomenàbv:slaven

6.4Deanomischemens,versieDurkheimDeredenvoordenoodzakelijkebegrenzingvanhetmenselijkverlangen=denatuurlijkeaardvandemens- bijonderregulering:geconfronteerdmetonbepaaldheidvanheteigenseksueleof

materiëleverlangenà‘theskyisthelimit’- maaktallesbehalvegelukkig:verlangenzonderuiterlijkereguleringkomtneerop

‘hetkwaadvandeoneindigheid’,eendoelloosendaaromzinloosverlangenAcuteanomie=tijdelijkeenuitzonderlijkenormloosheidóchronischeanomie=eenblijvendeofstructureleonderreguleringvandemenselijkeverlangens- tweegrotetekenendiewijzenopeenevolutieinderichtingvaneenanomische

maatschappijmeteenchronischeanomieàvoorspellingvaneenduurzamede-institutionalisering(1) wettelijkereglementeringvanechtscheiding

àmankanhierdoorrelatiefgemakkelijkverbondenheiddoorhuwelijkstopzetten

(2) onbeperktnastrevenvaneconomischegroeienwelvaartàmotorvaneconomischegroei:hetgrenzelozeverlangennaarméérenanderedingenàeconomischeontwikkeling~materialisme

Kanttekeningen

(1) samenhangtussensterke(zwakke)socialecohesieensterke(zwakke)normatievereguleringàeenhechtgeïntegreerdsociaalverbandzalooksterkgeïnstitutionaliseerdenormenkennen

(2) discutabelmens-enmaatschappijbeeldstuurtmeeDurkheimsinterpretatievananomieàmensisnatuurlijk‘onderbepaald’,niettotzelfreguleringinstaat(conservatievevisie)àzelfreguleringisheteffectvaneensociaalopgelegderegulering

6.5Deanomischemens,versieMertonAnomie,versieMerton=wanneergeïnstitutionaliseerdenormendiedemogelijkemiddelenvoorhetbereikenvaneenwaarde(ofcultureeldoel)reguleren,aanimpactinboetenenwanneereenlouterdoelrationelelogicavanefficiëntiedeoverhandkrijgtàdusgeensprakevandoelloosheid‘Detechnischeffectiefsteprocedure,ofzenuwelofnietcultureellegitiemis,wordtsteedsmeerverkozenbovenhetinstitutioneelvoorgeschrevenhandelen’àwanneerditprocesvanverdunningzichvoortzet=>“anomie”ànormloosheidslaatenkelopingezettemiddelen:‘de-institutionaliseringvandemiddelen’

Durkheim:anomiezorgtvoorzin-ofdoelloosheid

óMerton:belangvandoelresulteert

inanomischhandelen

Mertons’anomietypologieConformisme:wanneermenzichbeweegtbinnendecultureelafgebakendekrijtlijnen,ookwanneerdezetegenzitten- desucceswaardeendenormenomdezeterealiserenwordenverinnerlijkt

Innovatie(anomie):komtvoorwanneerhetindividuhetdoeldathijvoorogenheeftverinnerlijkt,maarnietpersedeinstitutionelenormendievoordezerealisatiezorgen- anomischindividu:zoefficiënt(/doelrationeel)mogelijkfinanciëlewinstnajagen

=>illegalehandelingen- deviantofnormafwijkendhandelen

àindividuhoudtzichnietaandenormatiefgedecreteerdemiddelen,maarhandeltooknormdoorbrekend:vooralformelerechtsregelswordengenegeerdenovertreden

Ritualisme:spiegelbeeldvaninnovatie- desocialeritualiststreeft,andersdandevernieuwer,geenrijkdomna

à‘hetopgevenvanhetverhevencultureledoelvangrootfinancieelsuccesensnellesocialemobiliteitàmengaatverdermethetdwangmatigvolgenvandeinstitutionelenormenàblijftduszijnbestdoenenprobeerttepresteren,maarverbindtzijneigenhandelennietlangermethetdoelom‘rijkteworden’of‘hettemakenindewereld’

Terugtrekking:behalvededroomwordtookdedaarbijaansluitendenormeringvanhandelenopgegeven- keertzichvandedominantecultuuraf,wantisgefaaldishetproberen‘hette

maken’Rebellie:handelenwaarbijhetdominantecultuurpatroonwordtverworpen- gaatalternatievewaardenofcultureledoelenformulerenendedaarbijhorende

nieuwe,legitiemgeachtemiddelenàandersdanbijdeterugtrekker

InzijntypologiebetrektMertondeduurzamesocialeongelijkheidtussenuiteenlopendeklassen- metdebestaandeklassenstratificatiehangteensociaalongelijketoegangsamentot

degeïnstitutionaliseerdemiddelenomdewaardenvanrijkdomoffinancieelsucceslangsdevoorgeschrevenwegtebereiken

Kanttekeningen

(1) detypologiewijstophetbestaanvanuiteenlopendevormenvancultureleintegratie=dematewaarinindividuenofledenvanspecifiekegroeperingendedominantecultuuronderschrijven,dusgeïnternaliseerdhebben

(2) hetisnodigomaantegevenopwelkculturelecomponentdeintegratieslaatàaangezienzenietpersesamenlopen› waarde-integratie=eengeïnstitutionaliseerdekernwaardeofomschrijving

vanhetsociaalwenselijkeinternaliserenàanomischevernieuwer

› normatieveintegratie=degeïnstitutionaliseerdenormenofdevoorschriftendiezeggen‘wathoort’verinnerlijkenàritualist

› overtuigingsintegratie=eenofmeergeïnstitutionaliseerdeovertuigingenverinnerlijken

6.6CultuuralsideologieSwitchintheoretischkader…(groepsgerichtàconflictgericht)Ookindeconflictsociologieisereensterkestromingwaarbinnencultuurgezienwordtals‘gedeeldgedachtegoed’MAAR:datgedachtegoediseenopgelegdecultuurdoordeheersendeklasseàerisdussprakevaneenculturelemachtIdeologie=eengeheelvanonwareideeëndateenofmeervormenvansocialeongelijkheidgoedpraatoflegitimeert- deheersendeideeënzijndeideeënvandeheersendeklasse- eind18eE:diversepolitieke‘ismen’

àomvatteneenmens-enmaatschappijbeeldToepassingMarx:hetdoorwerkenvandeeconomischemachtvandebezittendeklasseindeculturelesfeer- economiealsonderbouwdiedeanderefunctiesystemen(bovenbouw)beïnvloedtin

termenvanklassenverhoudingenàdebezittendeklassenbepaalthetdenkenenhandelenvandeniet-bezittendeklasseàzijdiemachthebbenindeeconomischesector,zullenookkunnenbeslissenoveranderefunctiesystemenofdomeinenàhoe?ideeënverspreidenzodatzeingeburgerdgerakenviamedium,nl.MEDIA

- deheersendemateriëlemachtisookheersendegeestelijkemacht

Media=cultuurindustrieàcultuur=ideologie+koopwaar- hetverspreidtonwareclichésoverbijvoorbeelddeindividuelevrijheidopeen

clichématigemanier- winstgerichteideeën:viakoopwaren(bv:film)- ideeënwordennietenkelwinstgerichtaangemaakt,maardelenookeenideologische

functie(bv:ineenfilmdeverheerlijkingvanindividuelevrijheidvertonen)- massamediaspeeltduseencrucialerol!

AntonioGramsciAlternatiefvoorhetideologiebegrip:hegemonie=hetop-enuitbouwenvancultureledominantievanuithetoogpuntvandelegitimatievansocialeongelijkheid- geslaagdehegemonie:creëert‘commonsense’ofvanzelfsprekendheid- doorideeëndominanttemakenviaeenbreedvertaktnetwerkvankanalen

ànietenkelviamedia,maarookviakerk,onderwijs,verschillendeorganisaties,…Verschilhegemonieóideologie

(1) mindernadrukophetonwarekaraktervanideeën:belangvanhetherformulerenvan,ofvoortbouwenopalgegevenevidenties- bestaandeevidentieswordengewoongeherformuleerd,hetgaatdusnietom

bewustaangemaakteverdraaiingen(2) mogelijkheidvantegen-hegemonie=eensituatievanalternatieveculturelemachtof

dominantiemetcontra-evidenties- viaalternatieve‘commonsense’- bv:arbeidsklasseà‘strijdomdehegemonie’alscultureleklassenstrijd

Specifiekevormvanhegemonie:- politiekehegemonie=hetcreërenvannieuweevidentiesof‘frames’indestrijdom

demachtinhetpolitieklandschapGrootstekritiekopzowelhegemoniealsideologie:achterliggendeideevanmanipulatie- hetlijkteerderonwaarschijnlijkateenkleinerijkeelitehaarideeënviademediaen

anderekanalenweetoptedringenaanzoeengrotemassa+moeilijktebegrijpendatzoeengrotegroepmensenvoorstandaardopvattingenkiest

- alternatievethesis:dominanteideologieadresseertvooraldedominanteklasseàbijdezevisiekomteenideologieneeropeencollectieveidentiteit,eenwij-beelddatvooraldoordedominanteklassewordtgekoesterd

H7:Cultuuralsbetekenisgeving

7.1HetinterpretatiefcultuurbegripMaxWeber- grondleggervandehermeneutischebenadering- grondleggervanhetinterpretatiefcultuurbegrip

=decultuurvaneensociaalverbandisgelijkmetdedaarbinnengegevenmogelijkhedenomdewerkelijkheidactiefbetekenistegevenofteinterpreterenenomzinvolmetanderentecommuniceren

CliffordGeertz(1926-2006)- basisaxioma’svoordeinterpretatievecultuurvisienadeimplosievanhet

functionalismeCultuuriseenhistorischdoorgegevenpatroonvanbetekenissendiezijnbelichaamdinsymbolen(~Blumer)- symbolen=‘materiëlevoertuigen’dieimmateriëlebetekenissenrepresenteren

àsymbolischecommunicatie:communicatiemetdoorbetekenisdragendesymbolenàkunnenzoweltaligalsniet-taligzijn

- symbolenkunnenmeerzinnigzijnàeenzelfdesymbool(bijvoorbeeldeenvlagofeenwoord)kanvooruiteenlopendeindividuenofgroepenverschillendebetekenissenbezitten

- ‘geenbetekenissenzondersymbolen,maarookgeensymbolenzonderactieveinterpretatiesdiedezemetconcretebetekenissenverbinden’› o.b.v.codes=sociaalgedeeldeconventiesoverdebandtussensymbolenen

hunmogelijkebetekenissenàinterpreterenvansymbolenkomtdusneerophetdecoderen

› interpretatiegemeenschappen=groepenvanmensendiedezelfdecodesindeomgangmetsymbolenhandterenendaaromtotgelijkaardigeinterpretatieskomenàbinnendiegemeenschappen:codesdiesociaalvoorgegevenenvaakdwingenzijn=>werkenalsgeïnstitutionaliseerderegelsofnormenvoordecodering

Onderzoekvanuitinterpretatievecultuurvisie:geldendecodesbinneneeninteractiegemeenschapachterhalenàgebruiktesymbolenbinnendiegemeenschapkunnenlezen(decoderen)

=>‘verstehen’àlaWeber:hetinnemenvaneenbinnenstaanders-ofactorperspectief(‘goingnative’)

Maar:degevondeninterpretaties,symbolenencodeswordenverderophunbeurttheoretischofconceptueelgeduid=interpretatiesvaninterpretaties

7.2Taalalscultuur‘Taalishetbelangrijkstemediumvanzowelbetekenisgevingalscommunicatie’- basiseenhedenvanelketaalzijnwoorden=tekens

› teken=eencombinatievaneenuiterlijkwaarneembaremateriëledragerofbetekenaarmeteenofmeerniet-waarneembarebetekenissenàkoppelingiseenkwestievanconventieofcoderingenduswillekeurig

Bijinterpretatievanbetekenaren:- denotatie=dedominanteendaaromalsletterlijkbeschouwdebetekenisvaneen

betekenaar(ofsymbool)binneneentaal-ofinterpretatievegemeenschap- connotatie=defiguurlijkeofbijbetekenissenvanbetekenaren(ofsymbolen)

àzoweldenotatiesalsconnotatieshangensamenmetdesocialeconventiesbinneneeninterpretatiegemeenschap=>denotatieveofconnotatievecodesMaar:tekenshebbenookeenreferent=watzeaanduideninderealiteit- semantischeofbetekeniswaardeóreferentiëleofwaarheidswaarde- dewaarheidswaardewisseltmetdewerkelijkheidsopvattingenbinneneen

interpretatiegemeenschap(àmentalistischcultuurbegrip)- vooraloptemerkenbijuitdrukkingendieophetbovennatuurlijkeslaan

2dedoorsteekrichtingmentalistischcultuurbegrip

(1) geïnstitutionaliseerdekaraktervanvelecodes(2) demogelijkereferentiëleofwaarheidswaardevancultureletekensvarieertmetde

betekenissendieeeninterpretatiegemeenschapmetdenotievanwerkelijkheidverbindtof,mentalistischgezien,methaarovertuigingen

Terugnaartaal…(1) taaliseenprimairmediumvansymbolischecommunicatie

- betekeniswisseltmetcodeséndecontextopzinsniveauofbinnenparagrafenàopenheid!

(2) taaliseenprimairmediumvanindividuelebetekenisgeving- belangvande‘ik’-categorie- relatietaalenbewustdenken:wedenkenniet‘met’maar‘in’taal- relatietaalenzinvollewaarneming:weziennietdéwerkelijkheid,maareen

betekenisvollerealiteit- taal=eenbrildiewenietkunnenafzetten

7.3InterpreterenalsclassificerenElketaal=eensociaalgedeeldfonds,repertoireofpotentieelvanmogelijkebetekenisgevingàinterpretatievecultuurvisieànietietsdwingendofvoorgegeven,maareenpotentieelmeteenaantalindividueleselectiemogelijkhedenàculturelebronnendiewealspotentiëlenselectiefactualiseren2consequenties

(1) contrahetideevansocialefeiten:culturelebronnenzijn‘beperkendénmogelijkmakend’(bv:specifiekevocabulairevooreenberoepsgroep)

(2) contrahetideevancultuuralsopzichzelfstaand:primaatvancultureleofsymbolischehandelingen=deconstructie,hetbegrijpen,enhetgebruikenvansymbolischevormen(bv:spreken,eten,tvkijken,zichkleden,…)àcultuurisgeenquasiautonome,opzichzelfstaandesectorvancollectieveopvattingen,maareenaltijdaanwezigconceptvanmenselijkhandelenensamenhandelen,actieeninteractieàMAARhandelingsvermogenisookgestructureerd,erzijnbepaaldebeperkingenê

Maar:tegelijkookcultureleofsymbolischestructuren=sociaaldominantepatronenvanaaneengeschakeldeofgeassocieerdesymbolenenhunbetekenissenàpatronenvangekoppeldesymbolenofbetekenissen=>inperkingvanhetaantalmogelijkheden

Hetstructuralismealsstudievancultuur-als-betekenisgevingBetekenisgeving=classificerenofcategoriseren(oftyperen)- hetparticuliereonderbrengenineenalgemeneklasseofcategorie

àzoidentificerenofbenoemenàbv:man,werk,feit,…

- ENhetparticulierezoookdifferentiërenofonderscheidenvanandereklassenofcategorieënàbv:vrouw,vrijetijd,verzinsel,…

=>classificatieschema’sofgeïnstitutionaliseerdetweedelingen(ofdualeonderscheidingen)àdominantecultuur,interpretatieveversie=vaakgebruikteclassificatieschema’sbijhetinterpreterenvandewerkelijkheid

7.4CultureleinterpretatiestrijdofcultureelgrenswerkPointeinterpretatiefcultuurbegrip:menseninterpreterenzichzelfengevenbetekenisaandehenomringendewerkelijkheidmetbehulpvanalgemenecategorieënofclassificatieschema’sàhetgebruikvanzoeenclassificatieschemakanbinneneeninterpretatiegemeenschapaanleidinggeventotconflictêMaar:ookbijdominanteclassificatieschema’skanersomsonenigheidzijn=>cultureleinterpretatie-ofdefinitiestrijd

(1) zelfdeschema,maaruiteenlopendebetekenissen- onenigheidoverdejuisteduidingvaneenfenomeenbijgebruikvan

eenzelfdeclassificatieschemawaarvandetweepolenverschillendwordengeïnterpreteerd

- bv:kunstvs.niet-kunstàkunstwerk‘urinoir’vanDuchamps:kunst?

(2) uiteenlopendeclassificatieschema’sbijdeduidingvaneenzelfdefenomeen

- erbestaatnietlangereenminimaleovereenstemming- discussieoverhetgebruikvanclassificatieschema’s,datmeteenookeen

bepaaldemaniervankijkenofinterpreterenvastlegt- ‘framing’indepolitiekesfeer

Symbolisch,betekenis-,ofinterpretatiekader=meeromvattendensamenhangendgeheelvansymbolenofbetekenissenàpolitieke‘-ismen’,subculturenofsociologischekaders

Kanttekeningen(1) bijdiscussiesoverkunst,gender,‘Vlaamscultuur’,…speeltnogaleensessentialisme

=veronderstellendateigenbetekenisgevingdereëleessentievat- koppelingsemantischewaardeenwaarheidsgehalte- specifiekevariant:naturaliseringofbiologisering=verwijzennaarnatuurlijke

ofbiologischeverschillendiedeeigenbetekenisgevingzouweergeven

(2) interpretaties,classificatieschema’sofbetekeniskaderswordenookactief‘waargemaakt’=betekenisrealisatie- bv:man/vrouw,formeel/informeel,…- specifiekevariant:symbolischofcultureelgrenswerk

=fysiekdegrensstabiliserenof‘hybridiseren’tussentweerealiteitendiemeteenclassificatieschemasamenhangen

7.6+7.7à ziePowerPoint

H9:ziePowerPoint