KONFLIKTI NA RADU-Postoje različite vrste društvenih konflikata: ekonomski,politički, ideološki , klasni, rasni, radni i dr. Konfliktnu situaciju predstavlja stanje u kome postoji sukob interesa dvije ili vise individua odnosno društvenih grupa. Takvo stanje nastaje onda kada individua ili grupa teži ostvarenju određenog cilja odnosno pridobijanju neke vrijednosti koju predstavlja taj cilj, a istovremeno druga individua suprostavlja se tome. Takva situacija naziva se konfliktnom situaciom. Objektivni uzroci su: klasni, rasni, nacionalni i međunarodni konflikti. S druge strane subjektivni činioci kao sto je ljudska psiha, proces stvaranje društvene svijesti, nacin na koji ljudi percipiraju, shvataju i tumače određenu društvenu stvarnost, također može biti izvor određenih konflikata. Sociolozi smatraju da su konflikti poželjni ukoliko su, u pravom smislu proizvod života i rada. Konflikti na radu su vrsta društvenih konflikata. Sa sociološkog aspekta stanovišta pod konfliktima na radu podrazumijevaju se takvi društveni procesi, povezani sa radom, gdje se ponašaju određene grupe ili individue suprostavlja druga društvena grupa odnosno individua. Konflikti na radu nastaju zbog postojanja različitih interesa i ograničenih mogućnosti za njihovo ostvarivanje. Ovakvo shvatanje konflikata podrazumijeva i konfliktnu situaciju i konfliktnu akciju. Konflikti nastaju onda kada se ugrožavaju materijalni ili socijalni status grupe odnosno ličnosti njihov socijalni prestiž, moralno dostojanstvo, idejni interesi i sl. U slučaju konflikata bude se i određene emocije kao što su stid, gnev, prezir, negodovanje, strah i sl. Konflikti nastaju postepeno i u početku se nalaze u inkubacionom, prikrivenom stanju. Po obimu konflikti se dele na globalne i parcijalne. Globalni konflikti obuhvataju gotovo sve zaposlene u određenom kolektivu. Parcijalni konflikti je uzajamni konflikt između rukovodioca i radnika ili između samih radnika odnosno između samih rukovodioca. Takvi konflikti se najčešće razrješavaju unutrašnjim snagama. Po dužini trajanja konflikti se dele na kratkrotrajne i dugotrajne. Kratkotrajni konflikti nastaju kaorezultat međusobnog nesporazuma. Dugotrajni konflikti su uslovljeni dubokim nervnim traumama ili objektivnim teškoćama. Konflikti se mogu podijeliti na sitne i krupne. Po posljedicama koje ostavljaju na funkcionisanje kolektiva, konflikti se mogu podijeliti naa one koji ne ostavljaju posljedice i na one koji ostavljaju posljedice. Sociolozi konflikte na radu najčešće dijele na vidljive i nevidljive, racionalne i iracionalne, stvaralačke i rušilačk. Pozitivno na konflikte gledaju zastupnici

plurarističkog koncepta. Oni konflikte shvataju kao neizbježan, pa čak i poželjan fenomen. Drugo, suprotno gledalište dato je sa stanovišta međuljudskih odnosa. Prva grupa uzroka konflikata najznačajnija je sa ekonomskom aspekta odnosno sistema raspodjele. Druga grupa uzroka konflikata odnosi se na tehničku sferu, na tehničku opremljenost rada i na fizičke uslove radne sredine. Treća grupa odnosi se na društvenu sferu a prije svega na međuljudske odnose i na sistem informisanja. Četvrtu grupu izvora konflikata čine oni koji proizilaze iz loše organizacije rada. Peta grupa uzroka konflikata odnosi se na propise koji regulišu rad. Konflikti se mogu sprijeciti ako se znaju njihovi izvori, uzroci i putevi preventivnog djelovanja. Spriječavanje konflikata moze se sprijeciti razvojem sistema upravljanja i rukovođenja, pravilnim vođenjem kadrovske politike, unaprijeđenjem sistema organizacije rada, poboljšanjem fizičkih uslova radne sredine. Nastale konflikte treba što prije i što efikasnije, bezbolnije riješiti.. Postoje dva osnovna pristupa razrješavanju konflikata: pozitivan i negativan. Kod prvog se uklanjaju uzroci konflikta a kod drugog se uklanja jedna od strana u konfliktu. POJAM ŠTRAJKA – Štrajk je organizovana i privremena suspenzija funkcije, usmjerena na to da izvrši pritisak na druge unutar iste socijalne jedinice. Kao oblik radnog konflikta štrajk predstavlja organizovano, zajedničko i istovremeno obustavljanje procesa rada ili usporenje radnih aktivnosti ili na drugi način onemogućavanje normalnog funkcionisanja procesa rada u jednoj ili više organizacija od strane zaposlenih. Osnovna podjela štrajkova je na zakonite i nezakonite. S obzirom na širinu dijele se na opšte i parcijalne. Ako se uzme u obzir način odvijanja onda na štrajkove upozorenja, štrajkove iznenađenja, kružne štrajkove, štrajkove s prekidima, neorganizovane, trombozne. Zakonitim štrajkovima se nazivaju oni koji svojom najavom, pripremom, odvijanjem, korišćenim sredstvima kao i ciljevima kojim teže nisu u suprotnosti sa zvaničnim popisima. Nasuprot tome, štajkovi koji su u sukobu sa zvanično utvrđenim normama smatraju se nezakonitim.

RAD I VRIJEME, VRIJEME KAO FILOZOFSKA I DRUŠTVENA KATEGORIJA- U savremenom društvu vrijeme je sve više predmet čovjekovog interesovanja i naučnog proučavanja. U savremenom društvu, vrijeme postaje u sve većoj mjeri predmet dubljih naučnih razmatranja, ne kao apstrakcija, već kao bitna dimenzija života. Vrijeme je filozofska kategorija. Shvatanja vremena kreću se od njegovog poimanja kao transcedentnog oblika koji se, pored prostora,jedino mogu shvatiti stvari po sebi. Na poimanje vremena u filozofiji utiču i osnovni filizofski pravci: materijalizam i idealizam, svijet je u svojoj osnovi materijalan i jedinstven, a materija se nalazi u neprestanom kretanju, tj. Kretanje predstavlja oblik postojanja materije. Vrijeme je ekonomska kategorija. Rad, upotreba sredstava za rad vrši se u vremenu. Vrijeme, nazvano radno vrijeme, javlja se kao mjera rada (konkretnog i društvenog). Razmatranje vremena kao ekonomske kategorije, njegova podjela na vrijeme koje se provodi u radu i ono koje ostaje nakon rada, posebno slobodno vrijeme,i povezanost ovih dijelova vremena relativno je novijeg vremena. RADNO I VANRADNO VRIJEME- Vrijeme kojim čovjek raspolaže dijeli se u osnovi na dva dijela: radno i vanradno vrijeme. Radno vrijeme ispunjeno je radnim aktivnostima čiji je ciljobezbjeđivanje materijalne egzistencije. Vanradno vrijeme je vrijeme koje čovjek ne provodi u vremenu radne aktivnosti. Dužina i raspored radnog vremena, vremena ya pojedine radne operacije u toku radnog vremena bili su različiti tokom historije. Tako jetokom historije radni dan iznosio čak 18 sati, pa je skračivan postepeno u kapitalizmu na 16, 14, 12, 10 da bi na radnička klasa postavila zahtjev za osmosatnim radnim danom. Vrijeme koje ostaje poslije radnog vremena, čovjek može samo dijelom koristiti oslobođen od svake prinude da se bavi određenim djelatnostima, tj. Vršenja nekioh aktivnosti za zadovoljavanje neke svoje potrebe. U buđet vanradnog vremena razlikuju četiri njegova djela. Prvo, to je dio vanradnog vremena u kome se vrše aktivnosti koje su povezane sa raznom djelatnošću u radnom vremenu. Drugo, dio vanradnog vremena koji se koristi za domaće poslove i samousluživanje, kako u sopstvenom domaćinstvu, tako i u korištenju usluga komunalnih i drugih ustanova i preduzeća. Treće, vrijeme za zadovoljavanje fizioloških potreba. Četvrto, slobodno vrijeme koje u sebe uključuje i vrijeme za učenje i povećavanje kvalifikacija, samoobrazovanja i vaspitanje djece.

SLOBODNO VRIJEME I HUMANIZACIJA RADA-. Mnogi ga tretiraju kao mogucnost razrješenja niza niza nagomilanih problema savremenog društva. Određivanje pojma najprije je slobodno vrijeme određivano kao ono vrijeme koje ostaje radnicima poslije redovnog radnog vremena. Pod slobodnim vremenom se podrazumijeva ono vrijeme koje ostaje ljudima na njihovom potpunom i samostalnom raspolaganju. Webera razlikuje da aspekta slobodnog vremena: slobodno od nečega i slobodno za nešto. Marks definiše kao prostor za ljudski razvitak. Glavni sadržaj slobodnog vremena je odmor, zabava i razvoj ličnosti. Pod vremenom se podrazumijeva onaj segmenat elementarnog budžeta vremena-vrijeme od 24 časa koji ostaje po odbitku 1.radnog vremena,2.vrijeme psiho-fizioloških potreba,3.vrijeme obavljanja kućnih poslova,4.vrijeme ostalih obaveza. Radno vrijeme ostaje uvijek supstanca koja stvara bogastvo i mjera troškova koje zahtjeva njegova proizvodnja. Ali i slobodno vrijeme, vrijeme kojim se raspolaže djelom za trošenje proizvoda, djelom za slobodno djelanje je pravo bogastvo. Ukoliko čovjek ima više slobodnog radnog vremena, utoliko se brže razvija kao radna snaga. Radni čovjek je dužan da određeni fond vremena troši na razne društvene obaveze: sastanci raznih organizacija i institucija. Izvori slobodnog vremena su objektivne i subjektivne prirode. Jedni imaju naglašen sociološki, a drugi ekonomski aspekt. Čovjek nastoji da afirmiše svoju ličnost često na veoma brutalan način, upotrebom raznih sredstava koja uzbuđuju. Nekada ni slobodno vrijeme ne može da riješi probleme koji se stvaraju u procesu rada i u toku radnog vremena. Da bi mogao da odgovori svim obavezama čovjek mora sve više da se obogaćuje raznovrsnim sadržajima.