DIREKTAN TURIZMA UTICAJ NA PRIVREDNI RAZVOJ

Osnova ekonomskog značaja turizma ogleda se kroz potrošnju turista u mestima koja

posećuju. Novac koji su turisti zaradili u mestima svog stalnog boravka troše u turističkim

destinacijama koja posećuju Ko rezultat te njihove potrošnje nastaju određeni ekonomski efekti

na privredu, kako zemlja iz koje turisti dolaze tako i na zemlju koju turisti posećuju.

Turistička potrošnja vrši direktne i indirektne efekte na privredu. Direktni efekti se

odnose na one učesnike turističke privrede koji direktno prodaju usluge turistima, a indirektne na

one privredne delatnosti koje snabdevaju turističku privredu kao što su industrija, građevina,

poljoprivreda itd.

Najvažniji direktni uticaj koji turizam vrši na privredu su:

uticaj na društveni proizvod i nacionalni dohodak,

uticaj na razvoj privrednih delatnosti koje sačinjavaju turističku privredu,

uticaj na platni bilans zemlje,

uticaj na zaposlenost stanovništva,

uticaj na brzi razvoj nedovoljno razvijenih delova zemlje.1

Osnovni pokazatelji koji se mogu pratiti, a posledica su ekonomskog razvoja turizma su:

broj turista i ostvarrenih noćenja po objektima, destinacijama, regijma, kontinetima, zatim broj

zaposlenih i zarade, zatim ostvareni prihodi organizacija koje pružaju direktne ili indirektne

usluge turistima, distribucije investicionog kapitala po regionima itd. Sve ove i druge pokazatelje

vode nacionalne turističke organizacije, kao i državne institucije i deo su zvaničnih podataka

koje se javno objavljuju. Turistička potrošnja posredno utiče na društveni proizvod i nacionalni

dohodak tako što stimuliše razvoj oblasti materijalne proizvodnje koje snabdevaju turističku

privredu. Pored ovog posrednog uticaja turizam neposredno utiče na društveni proizvod i

nacionalni dohodak po osnovu prelivanja dohodka iz drugih zemalja.

1 Unković S., Zečević B., Ekonomika turizma, Centralna izdavačka delatnost Ekonomskog fakulteta u Beogradu 2008 str 37, 38, 92

Važno je sagledati i dejstvo turizma na teritorijalnu raspodelu u svetskim okvirima kao i

u okviru konkretnih zemalja. Kada je u pitanju svetski okvir onda se vidi da je turizam omogućio

prelivanje društvenog proizvoda iz ekonomski razvijenih zemalja u svetu u zemlje sa nižim

ekonomskim razvojem. Znači da se u tim okvirima da se turizam javljao kao faktor

ravnometnijeg rasporeda proizvodnih snaga.

Veliki broj neprivrednih delatnosti učestvuje u podmirenju turističkih potreba. Delatnosti,

ustanove i zanimanja koja direktno podmiruju potrebe turista su:

hoteli restorani kafei barovi itd

trgovine posebno za prodaju suvenira novina knjiga cigareta itd.

banke i osiguravajuća društva

slobodne profesije (lekari, advokati itd.)

pomoćna zanimanja potrebna turistima (vodiči, raszne sportske institucije itd.)

institucije za zabavu ( pozorišta, kazina festivali i slično)

Turizam je vršio največi uticaj na razvoj ugostiteljstva, a zatim na razvoj saobraćaja i u

nešto manjoj meri trgovine.

Turizam je takođe značajan faktor potpunijeg korišćenja radnog sposobnog stanovništva

datih zemanja i područja. Povećanjem turističkog prometa i potrošnje stranih i domaćih turista

dolazi do uključenja velikog broja radnika u prethodno navedene delatnosti turističke privrede.

povećava se i broj zaposlenih neprivrednim delatnostima koje direkno učestvuju u podmirenju

potreba turista . Takođe treba ukazati i na značaj direktnog angažovanja privrednih domaćinstava

u turističkim mestima koja pružaju usluge smeštaja i ishrane domaćim i stranim turistima. Sve to

značajno utiče na oživljavanje privredne aktivnosti konkretnih turističkih zemalja i područija kao

i na povećanje životnog standarda stanovništva u njima. To je posebno važno ako se turizam

javlja kao osnovni faktor bržeg privrednog razvoja i aktiviranja radno sposobnog stanovništva

koje do tada nije bilo angažovano u privrednim delatnostima ili su njegove radne sposobnosti

bile nedovoljno iskorišćene.

mada je španija i posle drugog svetskog rata bila uglavnom agrarna zemlja danas je ona

srednje razvijena država u kojoj dominira tercijarni sektor - u ukupnom nacionalnom dohodku

učestvuje sa 56%. Sekindarni sektor učestvuje sa 39% a poljoprivreda ima udeo 5%. Zaposleni u

poljoprivredi čine 12% svih aktivnih, dok u industriji i rudarstvu radi 25% i u uslugama 63%. Na

poboljšanju poljoprivredne proizvodnje Španija je u poslednjih dvadesetak godina dosta uradila a

to potvrđuju i brojne hartije.

Razvoj turizma u Španiji počinje pedesetih godina ovog veka. Tada je već slabljenje

diktatorske vlasti, ulaganje stranih investicija, liberalizacija spoljne trgovine, uticalo na

celokupni privredni razvoj zemlje, pa samim tim i turizma. Poseban program o unapređivanju

investicija u tercijalni sektor (1971 – 1975) utiče na razvoj saobraćaja i turizma.

Veliki problem Španije ostaje visoka nezaposlenost koja je 2001 iznosila 13,3% a više od

30% zaposlenih ima posao samo na određeno vreme . Po državnom proračunu, osim izdataka za

nezaposlene (iako više od trećine nezaposlenih ne prima nikaku državnu pomoć), prete i veliki

izdaci za penzije delimično zbog realnog povišenja penzija, a delimično zbog brzog starenja

staovništva.

6.1. Uticaj koji turizam ima na bruto proizvod Španije

Bruto društveni proizvod predstavlja tržišnu vrednost ukupne mase proizvoda,

(materijalnih dobara i proizvodnih usluga) proizvedenih u jednoj zemlji za određeni period

vremena obično za godinu dana. Bruto društveni proizvod meri dakle vrednost celokupne

društvene proizvodnje u jednoj godini.

Uprkos tome što se turizam u osnovi ne može smatrati stvaraocem društvenog proizvoda

i nacionalnog dohodka turističke potrošnja posredno utiče na društveni proizvod i nacionalni

dohodak na taj način što stimuliše stimuliše razvoj oblasti materijalne proizvodnje koje

snabdevaju turističku privredu. Pored ovog posrednog uticaja turizam neposredno utiče na

društveni proizvod i nacionalni dohodak po osnovu prelivanja dohodka iz drugih zemalja.

Nedvosmisleno se može zaključiti da se zurizam javlja kao važan faktor ukupnog razvoja svake

turističke zemlje ali istovremeno i kao značajan činilac ravnomernijeg razvoja proizvodnih snaga

u svetskim okvirima.

Španija je danas jedna od vodećih turističkih destinacija u svetu i nastavlja da cveta.

Privlačnost Španije sa njenom kombinacijom antropogenih i prirodnih faktora u kombinaciji sa

merama turističke politike države, pomogla je promociji Španije konstantno rastućim

auditorijumom.

Ako posmatramo uticaj turizma na društveni proizvod, možemo primetiti da se prihodi od

stranih turista u 2005. godini učestvovali sa 6%. Od 1960 godine ovaj uticaj se stalno povećavao

i to od 2,6% u 1960. godini do 6% u 2005. godini. To ukazuje da se inostrani turizam razvijao

brže nego ukupne privredne aktivnosti zemlje. Sa ovako dinamičnim razvojem, inostrani, a u

nešto manjoj meri i domaći turizam vršili su veliki uticaj još od 1960. godine na brži razvoj

nerazvijenih delova zemlje. Zahvaljujući turizmu veliki broj predhodno nerazvijenih delova

zemlje je postao veoma privredno razvijen. Ovo posebno važi za primorske delove zemlje. To

sve ukazuje da je turizam imao važan uticaj na ravnomerniji razvoj zemlje kroz stimulisanje

bržeg razvoja predhodnih godina i nastaviti da širi bogato iskustvo koje ima. 2

Turizam u Španiji je u 2010. godini učestvovao sa 5,9% u bruto domaćem

proizvodu(62,1 milijarda EUR ili 91,8 milijade dolara) sa nominalnim porastom od 94,9

milijardi EUR ili 123,7 milijarde dolara ( 5,3% od ukupnog) do 2020. godine.

2 Unković S., Zečević B., Ekonomika turizma, Centralna izdavačka delatnost Ekonomskog fakulteta u Beogradu 2008 str 291, 292

6.2. Uticaj turizma na zaposlenost u Španiji

Turizam je ključni deo privrede i odigrao je velіku ulogu u zapošljavanju stanovništva

Španije. Turizam povećava broj centara rada, razvoj komplementamih delatnosti, zaposleaost,

utiče na veće angažovanje ženske radne snage i često uzrakuje direktan prelaz iz primarnin u

tercijarne delatnosti. Mnogi istraživači su se bavili utiđivanjem indirektne zaposlenosti u

turizmu. Kako ne postoji razrađena metoda za utvrđivanje ukupnog obima zapošljavanja u

turizmu, različiti autari navode različite koeficijente multiplilcacije. Tlusti navodi da na 100

direktno zaposlenih u turizmu dolazi 80 dodatno zaposlenіh u drugim delatnostima. Po

procenama UN ovaj odnos je 1:0,5. Odnos između direktne i indirektne zaposlenosti u turizmu

neki vide u odnosu 1:2.

Mnoge od delatnosti koje učestvju u zadovoljavanju potreba turista bez podsticaja

turizma ne bi imale postojeće kapacitete i radnu snagu. Zato bi pokušaj dimenzioniranja uticaja

turizma na porast zaposlenosti morao statistički da prati ne samo neposredno zaposlene u

turizmu i ugostiteljstm, već i onim delatnostima koje su integralni deo kompleksa turističke

usluge, i koje se ogledaju u strukturi turističke potrošnje. U užem smislu to su usližne delatnosti:

saobraćaj, trgovina, ugostiteljstvo i posredništvo, koje se nisu mogle tako snažno razviti samo

pod uticajem potrošnje domaćeg stapovništva. Osim toga, veliki je broj lica koja aktimo

učestvuju u formiranju turističe ponude, a formalno metodološki gledauo spadaju u kategoriju

neaktivnog stanovništva. Tu se pre svega misli na žensku radnu snagu u domaćoj radinosti.

Turizam se često ističe kao delatnost koja utiče na emancipaciju žena i povećava

aktivnost ženske radne snage. Postoji uverenje da proces emancipacije žena može biti manje ili

više dinamičan u zavisnosti od izbora osnovnih pravaca razvoja društva, odnosno od toga kojoj

se privrednoj delatnosti daje prioritet u razvoju i da li ta delatnost neposredno radno angažuje

žene, što se tumači kao osnovni faktor emancipacije. Turizam otvara veće mogućnosti aktiviranja

ženske radne snage. Posebno pitanje odnosi se na “nevidljivu“ zaposlenost i privređivanje žena

izdvajanjem smeštajnih kapaciteta u domaćinstvu. Zahvaljujući ovome, žena je dobila izrazito

značajnu ulogu u ekonomskoj funkciji porodice. (Ne)zaposlenost u područjima koja pogoduju

razvoju ekoturizma, posebno (ne)zaposlenost žena, pokazuju da postoje demografske rezerve na

koje se može računati u planovima razvoja turizma.Domaćinstva u u turističkim regijama, u

kojima se razvojem turizma dolazi do procesa urbanizacije, pokazuju orjentaciju na

nepoljoprivredne delatnosti, neuposlenost gazdinstava, nove načine ekonomskog angažovanja

domaćinstava. Promene u domaćinstvima su odraz prilagođavanja novonastalim društveno-

ekonomskim okolnostima i prikazuju ukupnost društvenog preobražaja na ekonomskom,

demografskom i socijalnom planu.

Višestruki uticaji turističkog sektora su razlozi zbog čega se ovaj sektor smatra sektorom

budućnosti u mnogim zemljama. Karakteristično za turizam je to što može omogućiti povećanje

zaposlenosti i novih radnih mesta. Ne samo da turizam ima važan uicaj na ostvarivanju

nacionalnog dohotka već se pozitivno odražava na bilans plaćanja, donosi prihode u budžet jedne

zemlje i podstiče investicije. Turizam može podsticati razvoj nerazvijenih oblasti preko, državnih

mehanizama za pomoći širenjem svesti lokalne uprave o potencijalima turizma u ostvarivanju

ekonomskih ciljeva (kursevi stranih jezika, ugostiteljstvo, lokalni menadžment, kursevi za

vodiče) i manjih investicija u infrastrukturu u oblastima koje imaju turistički potencijal.

Turizam je radno intenzivna delatnost, jer je zbog karaktera usluga nemoguće izvršiti

značajni obim automatizacije. Ovo važi za one delatnosti koje neposredno čine njegovu složenu

heterogenu strukturu, ali, isto tako, do većeg zapošljavanja dolazi i u nizu drugih delatnosti i

aktivnosti zakoje je turističko tržište tzv. sekundarno tržište. Razvoj turizma u određenom

područjupruža značajnu mogućnostza direktno zapošljavanje u delatnostima turističke privrede

ali i u onima koje su u turizam uključene na indirektan način (industrija, građevinarstvo,

poljoprivreda i sl. ). Još jedna od specifičnosti je i zapošljavanje raznih stepena stručnosti u

delatnostima turističke privrede. Karakteristika sezonalnosti u turističkom poslovanju rađa

potrbu zapošljavanja i dodatne tzv. sezonske radne snage koja plasira proizvode i usluge

domaćim i stranim turistima. Zapošljavanje sezonske snage nosi sa sobom i brojne probleme i

rizike (motivacija za red često je kod sezonskih radnika ispod prosečne, često se na tržištu ne

mogu naći adekvatni profili stručnosti, proces reprodukcije je intenzivan i upravo u periodu

sezone je potreba da se on organizuje neprekidno u toku 24 časa i tokom cele nedelje tj. Tokom

svih dana i meseci trajanja sezone.

U Španiji je još u 1975. Godini oko 800 hiljada radnika bilo zaposleno u hotelima i

ostalim osnovnih smeštajnim kapacitetima. Ovaj broj se do danas povećao nekoliko puta. Ako

bismo tu uključili i zaposlene u svim ostalim delatnostima turističke privrede i sve one delatnosti

koje su zahvaljujući turizmu bitno povećale svoje aktivnosti, primetili bismo da je uticaj turizma

na zaposlenost stanovništva izuzetno veliki.

Ukupno 1.199.000 radnih mesta u ugostiteljstvu Španije čini 6,7% od ukupne zaposlenosti.

Učešće sezonskih radnika je u 2004. Godini iznosilo 14,5% dok učešće u celoj Evropskoj Uniji

iznosi 26,0%.

U 2004. Godini je oko 10% zaposlenih u Španiji na direktan ili indirektan način bilo

vezano za turizam. U 2010. Godini zaposlenost u turizmu se procenjuje na 1.280.000 radnih

mesta ili 6,8% ukupne zaposlenosti. Do 2020. Trebalo bi da iznoso ukupno 1.441.000 mesta ili

6,5% ukupne zaposlenosti.

6.3. Uticaj turizma na platni bilans Španije

Turistički bilans je deo platnog bilansa koji daje uvid u sve prihode koja određena

turistička zemlja ima po osnovu međunarodnog turističkog prometa u određenom periodu

vremena (najčešće period od godinu dana). Na strani aktive, turistički bilans obuhvata sve

prihode: po osnovu izvoza robe za turističku namenu, po osnovu pružanja turističkih usluga, po

osnovu kapitala plasiranog u razvoj turističke privrede drugih zemalja, takse za vize i čitav niz

drugih stavki, dok na strani pasive, turistički bilans obuhvata izdatke po osnovu: uvoza robe za

potrebe turističke privrede, izdatke domaćeg stanovništva za putovanje u inostranstvo, izdatke za

korišćenje plasiranog stranog kapitala i sl. Turistički bilan u užem smislu može se definisati kao

deo platnog bilansa zemlje koji: na strani aktive obuhvata sve prihode koji se realizuju od stranih

turista (nevidljivi izvoz), a na strani pasive sve izdatke vezane za putovanje domaćeg

stanovništva u inostranstvo (nevidljivi uvoz). Pozitivna razlika (nevidjivi uvoz – nevidljivi izvoz)

u turističkom razvoju omogućava zemlji raspolaganje deviznim sredstvima koje može upotrebiti

za poboljšanje svog platnog bilansa.

Za određeni broj zemalja devizni priliv od turizma već godinama predstavlja najvažniju

stavku prihoda u platnom bilansu i vrlo značajan faktor razvoja privrede zemlje u celini. Kada se

posmatra uticaj turizma na aktivnu stranu platnog bilansa, onda treba istaći da međunarodni

turizam predstavlja najznačajniju pojedinačnu stavku u ukupnoj vrednosti svetskog izvoza roba i

usluga. Kroz aktivnu turističku politiku zemlje stimulišu potrošnju stranih turista u njihovim

zemljama. Ovo posebno važi za zemlje koje beleže veće deficite u svom trgovinskom bilansu, a

imaju prirodne i ostale uslove za razvoj turizma. U tim slučajevima se turizam javlja kao važan

faktor uravnoteženja nepovoljnog platnog i trgovinskog bilansa.

Uticaj turizma na platni bilans zemlje je bio glavni motiv za veliko angažovanje države u

njegovom podsticaju. U 2000. Godini su prihodi od stranih turista učestvovali sa 27,75% u

ukupnoj vrednosti izvoza roba, a sa oko 62% u ukupnoj vrednosti izvoza usluga. Njegovo učešće

u ukupnoj vrednosti izvoza roba i usluga u 2000. Godini je iznosilo oko 23%. Ako se tome doda

da je u ovoj godini ostvaren suficit u turističkom bilansu od 25,8 milijardi dolara, kada je

trgovinski bilans pokazivao visok deficit 39,5 milijardi dolara, onda se vidi da je u toj godini

turizam imao izuzetno veliki uticaj na platni bilans ove zemlje. Uloga turizma u platnom bilansu

je važna u dužem periodu i stalno se povećavala. Još od 1960. godine suficit koji je ostvarivan u

turističkom bilansu u svim godinama ovog perioda u najvećem delu pokrivao je deficit

trgovinskog bilansa. Prihodi od stranih turista su u 1995. Učestvovali sa 19,1% u ukupnoj

vrednosti roba i usluga.

Turizam je imao veliki uticaj na aktivu platnog bilansa i relativno mali uticaj na njegovu

pasivu (svega 3,6% učešća u ukupnoj vrednosti uvoza roba u 2000. godini).Uticaj turizma je bio

posebno važan za pokrivanje najvećeg dela deficita u trgovinskom bilansu, što se pozitivno

odražavalo na celinu platnog bilansa tekućih plaćanja. Osim ovoga zahvaljujući uspešnom

razvoju inostranog turizma, mnogi proizvodi raznih privrednih delatnosti u zemlji, a posebno

poljoprivredni, industrijski i građevinski, plasirani su na svetsko tržište uz znatno povoljnije cene

nego kroz klasični izvoz roba. Španija je u 2003. godini ostala neprikosnoveni lider u evropskoj

uniji sa gotovo 37 milijardi eura deviznih prihoda od turizma. To predstavlja 17% od ukupnog

prihoda evropske unije u ovoj godini.

U periodu od 40 godina turistička politika Španije imala je odlučujući uticaj na

razvoj turizma. Njena uspešna odluka je omogućila da Španija od 1,6 milijardi dolara prihoda u

1965. Godini ostvari prihod od 45,25 u 2004. godini.

Usavršavanje turističke politike Španije poslednjih godina je izuzetno usmereno na

povećanje konkurentnosti. Preduzeća turističke privrede na međunarodnom tržištu, povećanjem

kvaliteta turističkog proizvoda, uvođenjem tehnoloških inovacija, poboljšanjem menadžmenta,

unapređenjem nivoa obrazovanja i znanja zaposlenih u turizmu, povećanjem znaćaja marketinga,

a naročito promocije raznovrsnih turističkih proizvoda. U cilju inovacija turističke politike ove

zemlje formirana je strategija koja sadrži mere za povećanje kvalifikovanosti zaposlenih,

unapređenje promocije, primene i razvoja novih tehnologija, formiranje informacionih sistema

kao i mere za zaštitu vrednosti kako prirodnih tako i kulturnih.

U budućem razvoju se može očekivati dalji značajan uticaj turizma na platni bilans

zemlje, ato znači i celinu ekonomskih odnosa sa inostranstvom.

6.4. Uticaj turizma na razvoj delatnosti turističke privrede Španije

Turizam predstavlja heterogenu (složenu) delatnost, koja je sastavljena od

privrednih i neprivrednih delatnosti. Da bi se govorilo o ekonomskim funkcijama turizma

razumljivo je pretpostaviti da zemlja ima i do određenog nivoa razvijene delatnosti kao što su:

ugostiteljstvo, promet, trgovina turističke agencije, kao i druge delatnosti i aktivnosti koje

direktno i indirektno zadovoljavaju potrbe turista kako domaćih tako i stranih (npr. Razne

industrijske grane, poljoprivreda, građevinarstvo itd.), odnosno da se ostvaruje turistička

potrošnja. Turistička potrošnja predstavlja deo nacionalnog dohotka koje stanovništvo izdvaja u

cilju zadovoljavanja turističkih potreba. Turistička potrošnja kako domaćih, ako i inostranih

turista ima snažan uticaj na sve delatnosti koje čine celinu turista. Postoji izražena međuzavisnost

između ostvarene turističke potrošnje i razvijenosti pojedinih delatnosti turističke privrede.

Drugim rečima konzumiranjem određenih tehničko-ugostiteljskih usluga (npr. Smeštaja, ishrane,

prevoza, zabave, razonode itd.) turista troši diskrecioni dohodak koji mu stoji na raspolaganju za

podmirenje turističkih potreba, utičući na razvoj delatnosti koje te delatnosti i pružaju (npr.

ugostiteljstvo, koje pruža uslugu smeštaja i ishrane, muzeji, galerije, kulturni i zabavni centri –

usluga zabave, razonode, učenja, razgledanja i sl.). Usluge koje su po količini, kvalitetu, ceni i

drugim elementima prilagođene zahtevima turističke tražnje doprinose većoj turističkoj

potrošnji. U današnje vreme veliki broj turističkih destinacija nastoji da, pored takozvanih

osnovnih turističkih usluga (smeštaj, hrana, prevoz), zbog promenjenih zahteva tražnje razvije i

takozvane “ostale“ turističke usluge, posebno iz područja zabave, razonode, rekreacije, sporta,

učenja, obrazovanja, avanture i sl. Poslednjih decenija, uticaj turističke potrošnje se sve više

oseća na području spomenutih “ostalih“ usluga, jer se u strukturi turističke potrošnje veći deo

izdataka namenjuje ovim uslugama, pa otuda i veći uticaj na razvoj ovih delatnosti. Čak se i u

literaturi, u situacijama kada se ocenjuje razvijenost turističke ponude određene destinacije,

zauzima stav da je ona tim razvijenija ako u strukturi potrošnje dominira potrošnja koja se

namenjuje “ostalim“ uslugama, a ne samo osnovnim.

Posmatrajući strukturu potrošnje inostranih turista u Španiji u 2001. Godini, da bismo

sagledali kvantitativni direktni uticaj turizma da delatnosti koje čine turističku privredu, možemo

zaključiti da strani turisti najviše troše na smeštaj (40%), kupovinu (21%), hranu (19%) i ostalo

(muzeji, izleti, rent-a-car) (10%).

6.5. Indirektni i multiplikativni uticaj turizma na privredni razvoj Španije

Kod direktnih uticaja reč je o činjenici da finansijska sredstva koja se troše u

određenoj zemlji indikuju (prouzrokuju) i aktivnosti u delatnostima koje su indirektno

(posredno) povezane sa turizmom u toj zemlji.

Indirektni uticaj turizma na privredni razvoj odnosi se u prvom redu na industriju,

poljoprivredu i građevinarstvo jer su ove tri delatnosti najvažnije za razmatranje ekonomskog

aspekta tog uticaja. Uticaj turizma na građevinarstvo ispoljava se kroz investiciona ulaganja

sredstava u izgradnju novih ugostiteljskih objekata, saobraćajnica, aerodroma i sl. Strane

investicije su bile od vitalnog značaja u periodu od 1960. godine do danas u ovaom sektoru.

Kada je reč o multiplikovanim uticajima, potrošnja finansijskih sredstava koju

ostvare inostrani turisti ( ne i domaći) ima ovo dejstvo. To su dodatna finansijska sredstva koja

imaju dodatne (umnožene tj. multiplikovane) efekte na nacionalnu ekonomiju. Koeficijent

multiplikacije je u Španiji u 2000. Godini iznosio oko 4,5. Može se proceniti da su prihodi od

stranih turista u ovoj godini imali ukupne efekte na privredu i omogućavanje stvaranja

društvenog proizvoda u drugim delatnostima u iznosu od oko 140 milijardi dolara.