Spekülatif Realizm ve Transendental Materyalizm: Kant-Hegel-Deleuze-Zizek Dörtgeni İçinden Çıkarak Doğanın Sonsuzluğunun İçkin Olduğu Aşkınsal Bir Anlam Dünyası Yaratan

8/6/2019 Spekülatif Realizm ve Transendental Materyalizm: Kant-Hegel-Deleuze-Zizek Dörtgeni İçinden Çıkarak Doğanın Son…

http://slidepdf.com/reader/full/spekuelatif-realizm-ve-transendental-materyalizm-kant-hegel-deleuze-zizek 1/18

Spekülatif Realizm ve TransendentalMateryalizm

Kant-Hegel-Deleuze-Zizek Dörtgeni İçinden

Çıkarak Doğanın Sonsuzluğunun İçkin Olduğu Aşkınsal Bir Anla D!n"ası #aratan

$ransendental %ater"aliz&in 'l!s!z 'znesiS()elling

Cengiz Erdem

2011

Evrenin merkezinin dünya olmaktan ziyade güneş olduğunuiddia eden Kopernik Devrimi’nin ve aklın sınırları olduğunu,yani bilebileceklerimizin sonsuz olmadığını öne süren Kant’ınöncülüğünde gerekleşen !ydınlanma "areketinin gözleri köretmesi kuvvetle mu"temel bir aydınlığa kavuşmakla ne denliderin bir bağlantı ierisinde olduğunu artık "epimiz biliyoruz#!kılcılığın ışıkla ilgisi Kopernik ve Kant’tan beridir sürmekte$%atta kimilerinin, rasyonalizmin ve bilimin ışığıyla kör olduğubelirtmeye bile gerek bırakmayacak derecede bariz gelinen

noktada# &elli ki ışık ve aydınlanma arasındaki ilişki körlükle"akikat arasındaki ilişkiye paralel bir seyir izlemektedirezelden beridir# Dünyayı değiştirebilmek iin öncelikle onuanlamak gerektiği ise o kadar aşik'r ki, bunu i(ade etmekayıp kaacak, "atta okuyucunun idrak kabiliyetine "akarettel'kki edilecek neredeyse# )üneşsiz bir dünyada insan daolamayacağından dünyanın insandan bağımsız kendinde*şeyolarak nasıl bir yer olabileceğini ta"ayyül edebilmek iingüneşin söneceği yönünde bilimsel verilere dayanan bir

spekülasyonlar serisi oluşturmaksa ziyadesiyle elzemdir# +irainsansız bir dünya ta"ayyül edebilirsek, insan merkezlidüşünceyi aşar ve dünyayı güneş sistemine "apsolmuşluktankurtarmak suretiyle ait olduğu yere, yani evreninsonsuzluğuna kavuşturabiliriz# nsansız bir dünyayı ta"ayyüledebilmek iin bir ölümsüz gibi düşünebilmek gerektiğini isebilmiyoruz sözlerimize eklemeye gerek var mı, ama gene de



ekliyoruz işte, belki vardır diye###

%emen belirtelim, ölümlülere, yani dirilere "as bir özellikolan düşünme kapasitesi, yarattığı sınırsız düzey sayesinde *ki bunu sonlu bir varlık olan insanın sonsuzluğu düşünüpmatematiksel olarak aıklayabilmesinden anlıyoruz *düşüncenin sonsuzluğu "'li"azırda kendi iinde barındırıyorolduğunu gösterir# Düşüncenin öznesi olmaktan ziyade takendisi olan insan ise bu anlamda ölmsüzlüğü bünyesindebarındırıyor demektir# &uradaki önemli nokta söz konusuölümsüzlüğün (iziksel ölümsüzlük olmaktan ziyademeta(iziksel ölümsüzlük olduğudur# -ani epistemolo.ikbağlamından tamamen koparılmış salt ontolo.ik bir düzlemdezu"ur eden düşünce olayı# &ir olay olarak düşüncenin zu"ru

iin gereken yüzey elbette ki maddi olacaktır# /'kin akıldatutulmalıdır ki bu maddi yüzey !ristoteles’in izdiği sınırlariine "apsolmuş (izik anlayışını aşan bir maddi düzeydir#0eta(iziksel düzlemin maddenin uzantısı olduğunu ortayakoyan aşkınsal materyalizm işte bu tarz bir düşünceninürünüdür# 1zellikle 2c"elling tara(ından geliştirilen bu (else(iyaklaşım, 3ic"te’nin Kant’ı radikalleştirmek suretiyleidealizmin doruğuna ıkmasına bir tepki olarak maddeninyeniden ön plana ıkarılmasını ierir# 0aksadı yeni bir doğa

(else(esi geliştirmek olan 2c"elling’e göre maddenin madde*ötesi etkileri vardır ve yaratılan söz konusu madde*ötesietkiler maddeyi aştığı gibi, madde de onları aşar# &irbirineaynı anda "em ikin "em de aşkın olan iki (arklı varlıkboyutundan, da"a doğrusu varlığın iki (arklı düzleminden sözediyoruz demek ki burada# &unlardan biri beş duyumuzunduyumu da"ilinde olan görünen4(enomenal5 düzey, diğeri isebeş duyumuzla ulaşamayacağımız ama zi"nimizlealgılayabileceğimiz4numenal5 düzeydir# 1nceleri 2pekülati(6ealizm, sonraları 2pekülati( 0ateryalizm, en son olarak da

7ransendental 0ateryalizm adlarıyla anageldiğimiz buteorinin amacı, özne ve nesnenin diğer adları olan (enomenalve numenal düzeyler arasındaki ilişkiyi bağlılaşımcılıktankopararak, söz konusu ikiliğin üstesinden gelmek yerine onubir gerek olarak kabul edip bu iki düzey arasında nasıl da"asağlıklı ve üretken bir ilişki kurulabileceğini



kuramsallaştırmaktır#

%epimizin takdir edeceği üzere doğadaki değişimlerkaınılmaz olarak siyasi arenada da köklü değişimlere sebepolabilmektedir# &elli ki aşkınsal materyalizm veyanaturalizm4transcendental materialism or naturalism5 sonderece yerinde bir (else(i yaklaşımdır# %er ne kadar idealistolmasa da !lman dealizmi’nin ileri gelenlerinden kabuledilen 2c"elling’in öncülük ettiği bu yaklaşıma göre (ikirlereveya idealara ra"imlik eden doğanın kendisidir# &azıokuyucularımız bunun son derece bariz olduğunu, ziradüşüncelerin beyin denen organ tara(ından üretildiğini,insanı bir bitki olarak düşünecek olursak beynin de bubitkinin ieği veya meyvesi olduğunu dile getirebilirler# 2öz

konusu okuyucularımızın bu düşüncesi elbette ki son dereceyerinde bir tespittir# !ncak iş bununla kalmıyor ne yazık ki#2c"elling’in (else(esini yeniden yorumlayarak günümüzeuyarlayan 8ain %amilton )rant’a göre 2c"elling’in önemiKant’ın aşkınsal idealizminin öne sürdüğü 9idealargereği4maddeyi5 belirler: anlayışına ters düşen bir biimde9gerek4madde5 ideaları belirler: anlayışını benimsemişolmasından kaynaklanır#

%egel’in Tinin Fenomenolojisi adlı kitabında "er şeyin zamanierisinde kendisinden (arklılaşıp ötekisine dönüştüğünü,da"a doğrusu "er şeyin, ötekisini kendi iinde "'li"azırdabarındırdığını ve oluş sürecinde iteki ötekinindışsallaştırılarak öznenin kendisi "aline gelmesininkaınılmaz olduğunu sık sık tekrarladığını akılda tutarsak,kendi iinde kendinden da"a kendi olan bir boşluk olaraköznenin kendini i(ade edebilecek ve kendinden (arkını dilegetirebilecek bir spekülasyon biimini "ayata geirebilmekiin kaınılmaz olarak Kant ile %egel arasında, )illesDeleuze’ün deyimiyle bir ayırıcı*sentez4dis.unctive*synt"esis5işlemi gerekleştirmek zorunda olduğunu söyleyebiliriz# +irabir nesnenin kendini bir özne olarak tasvir edebilmesi ancakKant’ın düşünümsel yargı ve %egel’in spekülati( diyalektikstrate.ilerinin kendi ilerinde bölünüp idealist yanlarındanarındırıldıktan sonra materyalist yanlarının aşkınsallığın ikin



olduğu gereki spekülasyonlar atısı altında yenidenbirleştirilmesiyle mümkün kılınabilir# ;itekim ne aşkınsalidealizmi, ne de spekülati( idealizmi tasvip eden +izek’in2c"elling’i /acan ve %egel üzerinden okumasıyla ortaya

ıkan transendental materyalizmi, Kant’ın ve %egel’inidealizmlerinden radikal bir kopuş gerekleştirerek kendinde*<ey’in aşkın olmayan bir dışarı ve ikin olmayan bir ieridekonumlanmış olduğunu ortaya koymaktadır# Diyalektik0ateryalizm’in "er şeyin sürekli ötekisine dönüşmesindenibaret kısır*döngüsünü kırıp geride bırakılan konuma sözkonusu konumu aşacak şekilde müda"ale etmek gerektiğiniortaya koyan bir duruş olarak 7ransendental 0ateryalizm,aklın doğa tara(ından oluşturulduğunu, (akat aynı aklın dadoğayı oluşturduğunu dile getirir# Klein’ın terimleriyle i(ade

edecek olursak 7ransendental 0ateryalizm bir nevipro.eksiyon*intro.eksiyon 4dışa yansıtma = ie yansıtma5mekanizması ierisinde nasıl bir "ayat yaşayacağımızı biziaşan gülerin belirlediğini kabul edip, söz konusu bilindışıgülerin 4doğa, evren5 son derece olumsal 4rastlantısal,contingent5 "areket ettiğini akılda tutarak tüm varlığı mevcutinsan yapısına indirgemeyip, önce gerekten insan olmanın,sonra da eğer gerekli görülürse insanı bile aşmanın mümkünolduğunu ve yürürlüğe konulabileceğini öne sürer#

%er ne kadar kendinde*şey olarak ölümsüzlük düşüncesini"ayata geirebilmek sinir ve damar sisteminin bozgunauğratılmasını gerektirir gibi gözükse de işin aslı "i de öyledeğildir# 3'ni bir bedende4(enomenal5, ('ni olmayan birdüşünceyi4numenal5 barındırabilecek kudrete erişmek olarakda nitelendirebileceğimiz bu 9oluş modu: özellikle >?# -üzyılsonu ve >@# -üzyıl başında +izek ve &adiou gibi düşünürlerinde ka(asını kurcalamıştır#

Yüzyıl (The Century) adlı kitabında &adiou yirminci yüzyılınsadece bir kıyımlar ve (el'ketler yüzyılı olarakanılagelmesine karşı ıkarak, söz konusu yüzyılın aynızamanda bir yaratılar ve yeni yaklaşımlar yüzyılı olarak daokunması, okunabilmesi gerektiğinin altını izerek, &rec"t,&reton, &eckett, Aessoa, 0allarmB gibi pek ok büyük



sanatı, yazar ve düşünürün, 9)erek tutkusu: diyenitelendirdiği bir tutkuya sa"ip olduğunu öne sürer# Cacues/acan’ın %ay'li*2embolik*)erek ülemindeki )erekkavramını, yani bilindışını kasteden &adiou’ya göre )erek

tutkusu, /acan’ın da altını izdiği üzere, bir nevi ulaşılmazınpeşinde koşma eğiliminin "em sebebi, "em de sonucudur#

İdeolojinin Yüce Nesnesi adlı ilk kitabında /acan’ın )erekkavramıyla Kant’ın kendinde*<ey kavramı arasındaki (arkınaltını şu sözlerle izer +izek

)erek kaydedilemez, ama biz bu imk'nsızlığınkendisini kaydedebiliriz, yerini tespit edebiliriz &ir dizibaşarısızlığa neden olan trvmatik bir yerdir bu# /acan’ın

bütün söylemek istediği, )erek’in, kaydedilmesine dairbu imk'nsızlıktan başka bir şey olmdığıdır )erek,simgesel düzenin ötesinde, onun ulaşamadığı bir sertekirdek, bir tür Kantı 9kendinde*<ey: olarak varolanaşkın, poziti( bir kendilik değildir = )erek kendi iinde"ibir şey değildir, simgesel yapıdaki, merkezi birimk'nsızlığa işaret eden bir boşluktan ibarettir# 1zneyi9)erek’in bir cevabı: olarak tanımlayan esrarlı /acancıcümle işte bu anlamda anlaşılmalıdır 1znenin boş

yerini, simgeselleştirmesinin başarısızlığı sayesindekaydedebilir, kuşatabiliriz, ünkü özne kendi simgeseltemsilinin başarısız olduğu noktadan başka bir şeydeğildir#F@G

&u alıntıdan da anlaşılacağı üzere )erek,sembolik4simgesel5 düzeni aşan poziti( bir şey olmaktanziyade, sembolik düzene ikin bir "itir# 2embolik düzendetemsil edilmesi namümkün olduğu iinse kayda geirilmesiimk'nsız bir boşluktan ibarettir# %atırlanacağı üzere Kant’ınkendinde*<ey’i ise (enomenal düzlemi aşan numenal boyuttakonumlanmış, bilinemez (akat düşünülebilir olan poziti( birolguydu#

Konuya aıklık getirmek iin Huentin 0eillassouI’nunspekülati( materyalizm4spekülati( maddecilik5 dediği, !drian





başında Parlık ve %ilik birbirlerini tamamlamaz#%egel’in söylemek istediği, bunların "er birinin kimliğiniötekinden (arkı sayesinde kazandığı da değildir#2öylemek istediği şudur Parlık kendi başına, onu

9olduğu gibi:, sa( soyutlanmışlığı ve belirlenmemişliğiiinde, başka bir özgülleştirmeye gerek duymadankavramaya alıştığımızda, kendisinin %ilik olduğunugösterir#FQG

%iliğin Parlığa, Parlığınsa %iliğe ikin olduğunu ortayakoyan bu sözler numenal düzleme ait aşkınsal bir olgu olankendinde*<ey’in bilinebilmesinin 9düşüncenin sa( ikinliği iledoğrudan doğruya örtüşmesi:ni gerektirdiğine vurgu yapar#Düşünce dolayımıyla kendinde*<ey’in bilgisine ulaşmaksa

ancak bir ıkarma işlemiyle mümkün kılınabilir#

&ir soyutlama yaparak, nesnelliğin bizim öznelliğimizebağlı oldukları varsayılan bütün tikel, somutbelirlenimlerini ıkartarak = bütün tikel, belirli ieriklerinbu şekilde soyutlanmasından sonra geriye kalan şeytam da sa(, boş bir Düşünce biimidir#FRG

!z önce sözünü ettiğimiz ve Kant’ın (else(esinde vücut bulan,

insanı dünyadan, dünyayı ise insandan bağımsızdüşünememe durumuna 0eillassouI’nun verdiği adbağlılaşımcılıkdır4correlationism5# &ağlılaşımcılık Kant’ta enzayı( "alindeyken, 3ic"te’de gülenir ve idealizmindoruklarına kadar ıkar# Kant kendinde*şeyler’den oluşannumenal düzeyi düşünülebilir ama bilinemez bir şey olaraktanımlarken, 3ic"te numenal düzey diye bir şeyinolamayacağını, zira numenal düzeyi konumlayan özneneninkendisinin (enomenal bir varlık olarak sadece(enomenler4görüngüler dünyası5 düzeyinde düşünebileceğiniileri sürer# Dolayısıyla Kant’tan (arklı olarak 3ic"te aıkaortaya koyar ki kendinde*şeyler’in dünyası olarak numenaldüzey bilinemez olmakla kalmaz, düşünülemez de# Sünkü3ic"te’ye göre kendinde*şey’in onu düşünen öznenin(ikrinden bağımsız olarak düşünülmesi imk'nsızdır# FTG



&ağlılaşımcılığın doruk noktasının !lman dealizmi’nin dedoruk noktası olması ise "i de şaşırtıcı değildir# &ilindiği gibi3ic"te’den sonra 2c"elling’le birlikte !lman dealizmi kısasüreli bir doğaya ve maddeye dönüş yaşamış, (akat ne var ki

%egel’le birlikte tekrar kavramlar ve idealar dünyasınayönelerek diyalektik materyalizmin determinizmi gereği0utlak dealizm ve 0utlak 0ateryalizm arasında gidipgelmeye "apsolmuştu ;ietzsc"e +erdüşt’ü4+arat"ustra5yaratıncaya kadar# ;ietzsc"e’yle birlikte sarsılan %egelcidiyalektik materyalizm iine düştüğü ve kendisiyle birliktemateryalizmi de sürüklediği girdaptan ancak /acan, Deleuze,&adiou ve +izek sayesinde ıkabilecekti# &u dört düşünürünortak noktası ise düşüncenin kaynağında maddeyi görüyorolmalarıydı# -ani "akikat düşüncelerin, (ikirlerin ve ideaların

dünyaya "ükmetmesi olmaktan ziyade, maddenin, doğanın,adlandırılamayanın, "iliğin ta kendisinin düşünceleridoğuran etkenler olduğuydu# 3akat özellikle +izek’in %egel ve/acan destekli aşkınsal materyalizmine baktığımız zamangörürüz ki asıl mesele maddenin düşünceyi doğurduğunukavramak meselesi değil, maddeden doğan düşüncenin demaddeyi değiştirebilecek güce ve kudrete sa"ip olduğunukavramak meslesidir# +ira ancak böylelikle diyalektikmateryalizmin ölüm ve yaşam, aşkın ve ikin, sonlu ve

sonsuz arasındaki rolleri değiştirmekten ibaret kısır döngüsükırılarak aşkınsal materyalizme4transcendental materialsim5yönelmek suretiyle ru" ve beden, insan ve dünya, numenalve (enomenal, düşünce ve varlık, madde ve düşünce,insanlık ve insanlıkdışı, ölüm ve yaşam, ölümlülük veölümsüzlük arasındaki ilişkiye yeni bir boyut kazandırılabilir#Dünyayı değiştirmek iin öncelikle onun ne olduğunu ve nasılalıştığını anlamamız, sonra da bu anlayış erevesindedünyayı insana "apsetmeksizin değiştirmeye yönelikeylemlere girişmemiz "em mümkündür, "em de gerekli#

Kısaca özne ve nesne olarak da anabileceğimiz tüm bu ikilizıtlaşmalar doğanın yapısı gereği vardır# Aek ok düşünür buikili zıtlaşmaların üstesinden gelip, özne ve nesnenin birlik vebütünülüğünü vurgulamaya alışmış, veL(akat bugirişimlerinde başarısız olup sükJtu "ay'le uğramışlardır#



Parlığın bu iki boyutunun asla ayrılmaz bir bütün olarakgörülmemesi gerektiğini, bil'kis bu ikiliğin mu"a(azaedilmesi gereken bir ikilik olduğunu söyleyen 6ay &rassierişte tam da bu noktada transendental materyalizmin ni"ilist

yüzü olarak ıkıyor karşımıza# +izek’in &adiou’dan (eyz alarakyaşamın merkezine sonsuzluğu bir boş küme olarakyerleştiren /acan ve %egel destekli transendentalmateryalizminden (arklı olarak &rassier, Deleuze ve)uattari’den (eyz alarak, özellikle non*p"ilosop"y kavramınıyaratan /aruelle’in de etkisi altında, yaşamın merkezindeyaşamı aşan bir şey olarak bulunan kendinde*şey’inölümsüzlük değil, ölümün ta kendisi olduğunu söyler#

&u iki (arklı yaklaşımın ortak noktası ise ölümlülükle

ölümsüzlüğün birbirini dışlayan durumlar olduğuvarsayımından "areket etmeleridir# Mysa biz biliyoruz ki insandenen ma"lJk ölümlü olduğu iin ölümsüz ve ölümsüzolduğu iin de ölümlü olan bir varlıktır# Pe işte budur insanıaynı anda "em tra.ik "em de komik kılan elişkinin nedenide, sonucu da$ 9Mlmak, ya da olmamak, işte bütün meselebu,: dedirtmişti 2"akespeare %amlet’e zamanındaO bir bildiğivardı elbet# 1lüm söz konusu olduğunda insanın bildiği tekşey "ibir şey bilmediği gereği olarak ıkıyordu karşımıza#

!şılması gereken bir varlık olarak ölümlü insan kendisinineden ve nasıl aşması gerektiğini kavradığında "akikiözgürleşmeye doğru ilk adım da atılmıştır olur# &u noktadaakılda tutulması gereken "usus mutlak özgürlşemenin ancaközgürlük kelimesi anlamını yitirdiğinde, yani özgürleşmeyegerek kalmadığında gerekleşebileceğidir# Demek kiyapılması gereken aslında ezelden beridir ta"akkümü altındayaşadığımız 9güneş merkezli evren: (ikrinden kurtulmaktır#)üneşi merkeze almayan bir evren doğal olarak bildiğimiz"'liyle insanı da merkeze almayan bir evren olacaktır#&öylelikle kendisinin merkezde olmadığı güneşsiz birdünyada insan kendinden bağımsız bir varoluşdüşünebilecek, kendinden bağımsız bir dünya ta"ayyüledebilecektir# %ayal gücü ve aklın yaratıcı senteziyle ortayayeni anlam dünyalarının ıkması ise "em gerekli, "em de



zaten kaınılmazdır# &u noktada kaınılmaz sözcüğünükullanırken sakın ola determinist bir yaklaşımıbenimsediğimiz sanılmasın, böyle bir ga(lete düşülmesin#+ira bilakis bizim maksadımız determinizme ve idealizme

karşı materyalist ve aşkınsal bir varoluş tarzını düşünümselolarak "ayata geirmektir#

%atırlanacağı üzere &adiou (else(enin dört koşulunu aşk,bilim, sanat ve siyaset olarak belirlemişti arlı* ve +lay adlıkitabında# &adiou’ya göre "akikat ancak mevcut durumdan,düzenden, rutinden radikal bir kopuş neticesinde zu"uredebilirdi# &ireyin özne olabilmesi iin işte bu radikal kopuşasebep olan olaya sadakat göstermesi ve /acan’ın sözleriylei(ade edecek olursak 9arzusundan ödün vermemesi:

gerekirdi# 2embolik gerekliğin dayatmalarına karşınaşklarının "akikatine sadık kalmayı seecek iki özneyibirbirinden (arklı iki dışa yansıtma = ie yansıtmamekanizmasına benzetebiliriz# ine doğdukları toplumunyapısal olarak küük birer modeli olduğunu iddia edecekkadar ileri gitmeye cüret ve teşebbüs etmektenkaınmayacağımız bu iki mekanizmanın etkileşiminden,ortaya mevcut toplumsal yapıdan (arklı yapısal özelliklersergileyen yeni bir dışa yansıtma = ie yansıtma

mekanizması ıkmasının ise kuvvetle mu"temel olduğunusözlerimize ekleyebiliriz# ;e var ki bu noktada akıldatutmakta (ayda gördüğümüz önemli bir olguya da temasetmenin zaruri olduğunu düşündüğümüzden şunları daa((ınıza sığınarak kaleme almayı uygun bulduğumuzu i(adeetmeden geemeyeceğiz ki kümenin ara kesiti olarak zu"ureden söz konusu yeni mekanizma kendi iinde dışa yansıtmave ie yansıtma komponentleri olarak ikiye bölünmüşolacağından, adına aşk 4love5 demeyi alışkanlık "alinegetirdiğimiz duygu durumunun "er iki özneyi de tekilliğeindirgeyip birleştiren aşkın 4transendental5 bir birliktenziyade, "er iki öznenin de birbirine ikin 4immanent5 olduğubir ikilik durumu şeklinde zu"ur ettiğini dile getirebiliriz#/'kin işte tüm bunları öne sürebilmek iin öncelikle 6omantikaşk kavramının 9biz bir bütünüz: anlayışına ters düşen birbiimde &adiou’nun aşk kavramının 9ikimiz de kendi iinde



bölünmüş birer "iiz: anlayışını benimsediğini teslimetmeliyiz#

!şk4Mlay5 anlayışı &adiou’nun aşk4olay5 anlayışıyla işte bunoktada örtüşen Deleuze’ün 9"er aşk kendi sonuna doğruilerler, "er bilin kendi ölümünü ister,: sözüne ters düşen birbiimde 0arcel Aroust’un S,ann in -ove adlı yapıtındaka"ramanımız Mdette adlı bir kadına ılgınca aşıktır, (akatMdette artık onu sevmemektedir# Saresizlik ve acılar iinde,acı ekmekten kurtulmanın tek yolunun artık Mdette’isevmemeyi başarmaktan getiğini düşünür önceleri# !makısa bir süre sonra idrak edecektir ki aslında istediği Mdette’eolan aşkını sürdürmeye devam etmesine rağmen acıekmiyor olmaktır, zira aşık olmaktan duyduğu4duyacağı5

"az buna bağlıdır# Eğer aşkı biterse "ayatı daanlamsızlaşacak ve ölmeyi arzulamasa bile pek yaşayası daolmayacaktır# -ani bir nevi psişik ölüme ma"kum olupbu"rana sürüklenecektir# &uradaki mesele aşk acısıyaşamakta olan reddedilmiş öznenin psişik ölümden sonrapsişik yeniden*doğumu "ayata geirip, artık Mdette’e aşıkolmamasına rağmen, kendini aşık olmak kapasitesiniyitirmemiş bir özne olarak yeniden yaratıp yaratamayacağımeselesidir# !nlam dünyasının koordinatları alt*üst olmuş,

gereeklikle arasındaki bağ yara almış bir insanın yenidenanlamlı bir "ayata kavuşması ve tekrar aşık olabilecekyetkinliğe erişmesi ancak eski benliğini geride bırakıp yenibir benlikle yeniden doğmasıyla mümkün kılınabilir# &izimölümsüzlükten anladığımız işte budur# %er insan ölümlüolduğu gibi "er aşk da sonludur# /'kin tıpkı "er insan gibi "eraşk da yeniden doğmaya, (akat bu se(er (arklı bir nesneyeyönelmiş olarak, muktedirdir#

;eyse o, yani tam da bir kurbandan başka bir şey, birölüm*iin*varlıktan başka bir şey ve dolayısıyla ölümlübir varlıktan başka bir şey# &ir ölümsüz nsanın başınagelebilecek en kötü durumlar, o kendini "ayatınkarmakarışık ve zorbaca akışı iinde ayrı bir yerekoyabildiği sürece, onun böyle olduğunu, yani ölümsüzolduğunu gösterir# nsanın "er"angi bir ve"esini



düşünmek iin, bu ilkeden yola ıkmamız gerekir# nsan"akları varsa da, bunlar kesinlikle "ayatın ölüme karşı"akları ya da se(alete karşı "ayatta kalmanın "aklarıdeğildir# 1lümsüz’ün kendi kendilerine dayanan

"aklarıdır ya da 2onsuz’un ıstırap ve ölüm denenolumsallığın üzerinde uygulanan "aklarıdır# 2onuta"epimizin ölecek olması, geride sadece tozun kalacakolması, nsan’ın, koşulların onu maruz bırakabileceği"ayvan*olma ayartısına karşı koyabilen biri olarakkendini olumladığı anda sa"ip olduğu ölümsüzlükkimliğini "ibir surette değiştirmez#FUG

&ir ölümsüz olabilmek, da"a doğrusu "'li"azırdaolunubulunan ölümsüzlüğü idrak etmek suretiyle "ayata

geirebilmek iin ölümden kamak özüm değildi# &il'kis"ayatta kalıp ölümlülüğü en ince ayrıntılarına ve en unoktasına kadar tecrübe etmek suretiyle "'li"azırda i"tivaettiği ölümsüzlüğü yazarak aığa ıkarmak gerekiyordu#1lümsüz olabilmek iin önce ölmek gerektiği gibi bir durumsöz konusuydu# lk bakışta elişik gibi görünen bu paradoksaldurum ise insanın iindeki ölümsüzlük potansiyelinigerekleştirmesi iin son derece gerekli bir koşuldu# 1lü birinsanın bir da"a asla ölemeyeceği bariz olduğuna göre, bir

ölü (ormunda sürdürülen yaşamların ölümsüzlere aityaşamlar olduğu söylenebilirdi# 1lüm kaınılmaz bir sonduelbet, (akat bu son sonluluğun sonu olabilirdi ancak#2onluluğun sonunun da sonsuzluğun başlangıcı olduğunu isebilmiyoruz bu aşamadan sonra söylemeye gerek var mı#FVG

&ir gün "epimiz öleceğiz, bunu "epimiz biliyoruz#&ilmediğimiz şey bu ölümün "angi koşullar altında ve nezaman gerekleşeceğidir# 2adece ölecek oluşumuzu bilmekbile "ayatlarımızı "'li"azırda yaşamakta olduğumuzdan (arklıyaşamak iin geerli ve yeterli bir sebeptir# !ma ne yazık kipek oğumuz yaşamlarımızı bir gün mutlaka öleceğimizgereğini ink'r üzerine kurmuştur# Eğer insanlar bir günmutlaka öleceklerinin idrakiyle yaşıyor olsaydı, "'li"azırdabir ölümsüzmüş gibi sürdürürlerdi bence varlıklarını# <unudemek istiyorum <u anda yaşıyor olduğumuza göre,



"'li"azırda ölümden arınmış, yani ölümsüz varlıklarız"epimiz de# +ira zaten ölümsüzlüğün ilk şartı yaşıyor olmak,yani ölü olmamaktır# Diğer yandan bakıldığında görülen iseşudur %enüz ölmediğimiz, yani ölümden arınmış

olmadığımız iin "epimiz ölümlü varlıklarız# -aşam bir ölümsürecidir ve ölümsüzlük ancak ölümlülük ortadan kalkınca,yani artık ölmek namümkün bir "'l alınca mümkün olupolasılıklar alanına da"il edilebilir# Dünyayı değiştirebilmekiinse "ayatı ve ölümü, ikisinin de ötesindeki sonsuzluktanönce veL(akat ikisini de aşan sonsuzluktan düşünebilmekgerekir# 2onluluktan sonra "ibir şey yoktur, bir "i vardırzira# %er yeni şey işte bu "ilikten mevcut anlam dünyasınınkoordinatlarını bozguna uğratacak şekilde, yani biranlamsızlık, biimsizlik, yokluk (ormunda zu"ur eder# &u

kendinde*şey /acan’ın )erek, Kant’ın ise ;umenal dediği,zaman ve mek'nı aşan transendental düzlemin takendisiymiş gibi görünebilir# Mysa The #ndivisi%le "emainder(./lünmez 0rtı*) adını taşıyan ve 2c"elling’in (else(esini/acan’cı bakış aısıyla okuyup yeniden yazan kitabında+izek, /acan’ın )erek’iyle Kant’ın ;umenal’inin aynı şeylerolmadığını söyler# Aeki o zaman nedir bu kendinde*şeyW

&ilindiği gibi Kant’ın aşkınsal idealizmini %egel’in spekülati(

idealizminden ayıran en önemli (ark, Kant’ın kendinde*şey’idüşünebileceğimizi (akat bilemeyeceğimizi, %egel’insekendinde*şey’den ancak 0utlak &ilgi’ye dair neticelerıkarabileceğimizi dile getirmesinden kaynaklanan bir (arktır#

Kendi anlam dünyamız bağlamında yeniden yazacak olursakdiyebiliriz ki Kant bizim birer ölümlü olarak kendinde*şey’i4ölümsüzlüğü, sonsuzluğu5 düşünebileceğimizi amabilemeyeceğimizi 4tari( edemeyeceğimizi5 söylerken, %egelkendinde*şey 4ölümsüzlük, sonsuzluk5 düşüncesinden ancakbizim*iin*"ayat’ın 4ölümlülüğümüzün, sonluluğun,(enomenler dünyasının5 anlamı "akkında ıkarımlaryapabiliriz demektedir# %er iki durumda da kendinde*şeyolarak sonsuzluk veya ölümsüzlük soyut bir (ikir olmanınötesine gidememekte ve kendinde*şey olarak ölümsüzlük

7anrı’yla bir tutulmak suretiyle dinin etkisinden kurtulamamış



meta(iziksel bir düzleme yerleştirilmektedir# Kant’a göreölümsüzlük ölümlülüğü evreleyen bir durumken, %egel iinölümsüzlük ölümlülüğün iindeki bir boşluktur# &ir başkadeyişle Kant iin sonsuzluk özneyi aşkınken, %egel iin

sonsuzluk özneye ikindir# %er iki durumun da aynı andadoğru olduğu bir gerek# /'kin bu "er iki durumda daölümsüzlük veya sonsuzluğun soyut bir (ikir olmanın ötesinegidemediği gereğini değiştirmiyor# 2ekülarizeedilmiş4l'ikleştirilmiş5 bir sonsuzluk teza"ürü eşitliği veadaleti obür dünyaya "'vale etmek yerine bu dünyadasağlamaya alışır# )erek +izek’te, gerek Deleuze ve)uattari’de, gerekse de &adiou’da gözlemlendiği üzerekendini ortaya koyduğu eşitli biimlerle 7ransendental0ateryalizm "em maddenin, "em de ru"un anlamlarını

genişleten yaklaşımıyla, insanı aşan asıl kuvvetin, insanınkendisinin de bir parası olduğu doğa olduğunu vedüşüncenin doğanın derinliklerindeki kaotik, rastlantısal vebilinmez kuvvetlerin ta"akkümü altında zu"ur ettiğini önesürer#

;e aşkınsal idealizmi, ne de spekülati( idealizmi tasvip edenbiz de Kant’ın ve %egel’in idealizmlerinden radikal bir kopuşgerekleştirerek kendinde*şey’in düşünceden ve bilgiden

bağımsız olarak var olabileceğini kuramsallaştırmayayönelecek ve 2c"elling’in izinden gideceğiz# X!şkınsalolmayan bir dışarı ve ikin olmayan bir ieriX şeklindeözetleyebileceğimiz kendinde*şey’in konumunun zamanın veuzamın birleştiği yer olduğunu söyleyen 2c"elling, sözkonusu kendinde*şey’in yokluğunun temsili olarak gördüğü)erek veya ;umenal’i doğanın sonsuzluğuyla bir tutmuş veyarattığı doğa (else(esiyle aşkınsal düzlemin doğanın takendisi olduğunu ortaya koymuştur# 7ransendental0ateryalizm’in kuramsallaştırmaya alıştığı sonsuzluğunikin olduğu sonlu bir varlık teza"ürü de işte 2c"elling’in enazından teoride gerekleştirdiği bu ikin aşkınsallıkmodelinden (eyz alınarak "ayata geirilmelidir, ki sanırız öylede yapılmıştır zaten#



Atı* +esneleri

F@G 2lavo. +izek, İdeolojinin Yüce Nesnesi, ev# 7uncay &irkan4stanbul 0etis, @VVV5, @UT

F>G Huentin 0eillassouI ba"se konu spekülasyon biimine2pekülati( 0addecilik demeyi seerken, 6ay &rassier benzerbir spekülasyon türüne 2pekülati( )erekilik demeyisemiştir# kisinde de aynı kalan sözcüğün 2pekülati(sözcüğü olduğu gözden kaacak gibi değil# &elki de işte buyüzden biz de az önce spekülasyon terimini kendimizdenemin bir biimde zikretmiş olmamıza rağmen bunun ne türbir spekülasyon olacağını dillendirmemeyi semişizdir, kimbilir#

>??T yılında /ondra’daki )oldsmit"s Yniversitesi’nde 6ay&rassier, Huentin 0eillassouI, )ra"am %arman, ve 8ain%amilton )rant’ın konuşmacı olarak katılımıyla düzenlenenbir kon(eransta &rassier tara(ından ortaya atılan spekülati(gerekilik kavramı insan aklından, düşüncesinden,bilincinden bağımsız gereklikler ve insandan bağımsızkendinde*şeyler olduğunu ortaya koyan (else(i bir akımdır#)erek Kıta 3else(esi’nden, gerekse de !nalitik 3else(e’den

radikal bir kopuş gerekleştirerek Kant ve %egel’in uzantısıolan tüm (else(i yaklaşımların, 0eillassouI’un 2onluluktan2onra4!(ter 3initude5 adlı kitabında ortaya koyduğu deyimlebağlılaşımcılığın4correlationism5 dünyadan bağımsız bir insanveya insandan bağımsız bir dünya tasavvur etmekten acizolduğunu iddia eden spekülati( gerekilik "em yeni birdüşünce alanı, "em de yeni bir düşünme biimi yaratmasıbağlamında önem arz etmektedir# nsan bilincinden bağımsızkendinde*şeyler’in var olduğu noktasında birleşen &rassier,0eillassouI, )rant ve %arman’ın (else(eleri arasında pek ok(ark da mevcuttur aslında# !ma biz şimdilik birleştikleri buortak nokta üzerinden tartışacağız spekülati( gerekileri,özellikle de 0eillassouI ve &rassier’i#

0eillassouI’nun 2onluluğun 2onu’ndan bir yıl sonrayayımladığı %iliğin Sözülüşü4;i"il Znbound5 adlı kitabında



&rassier, %eidegger ve Deleuze’ün zaman ve ölümokumalarının eleştirisi ve /yotard’ın )üneş 3elaketi42olar[atastrop"e5 makalesinin bir yeniden okuması üzerindengüneşin N#Q milyar yıl ierisinde sönerek dünyadaki yaşamı

sona erdireceği gereğinin insan bilincinden vedüşüncesinden bağımsız bir gereklik olarak görülmesigerektiğini ve bunun da "epimizin "'li"azırda yaşayan birerölü olduğumuz anlamına geldiğini öne sürmektedir# %er ikiyazarda da karşımıza ıkan ortak özellik kendinde*şey olarakmutlağın40eillassouI5 ve "akikatin4&rassier5 var olabileceğiiddiasını taşıyor oluşlarıdır# &enim iin önemli olansakendinde*şey olarak ölümsüzlüğün veya sonsuzluğun, ölümlüve sonlu bir varlık olan insandan bağımsızlaşan kimliksiz vekişiliksiz bir bilincin a*ni"ilistik spekülasyonları dolayımıyla

politik bir ama iin kullanıma sokulabileceği, sokulmasıgerektiği gereğidir# &adiou’nun "akikat ve olay teorisinden"areketle, bir ölümsüzün gözüyle ve bilinciyle tasvir edilenölümlülerin dünyası mevcut*yapı ierisinde gedikler amaksuretiyle yeni "akikatlerin zu"ur etmesini sağlayacaktırkanaatindeyim#

FG 2lavo. +izek and &en \oodard, #ntervie,1 TheSpeculative Turn Continental !aterialism and "ealism, eds#

%arman, &ryant, 2rnicek 40elbourne re#press, >?@@5, N@Q

FNG +izek and \oodard, 8ntervie], N@Q

FQG +izek, deolo.inin -üce ;esnesi, @UR*T

FRG +izek, @UT

FTG Mlmayan şeyleri varmış gibi gösterme eğilimi iindeoluşumun sebebi, söz konusu olmayan şeylerin var olduğunu

düşünmemdir# Dikkat ederseniz cümlemi 9olmayan şeylerinvar olduğunu bilmemdir,: yerine 9olmayan şeylerin varolduğunu düşünmemdir,: diyerek noktaladım# +ira benbilmek ve düşünmek mastarları arasında dipsiz bir uurumolduğu kanaatindeyim# Dipsiz bir uurumun varlığından sözetmiş olmamın maksadı, siz de takdir edersiniz ki, olmayan



bir şeyin var olmasının ne anlama geldiğini bir meta(oraracılığıyla göstermek arzusunu taşıyor oluşumdur# Elbette kibenim sözünü ettiğim "er şey salt benim tara(ımdan sözkonusu edildikleri iin kanıtları kendilerinden menkJl

"akikatler değildir# &ir meta(or olarak 9dipsiz uurum: olgusuboşlukla dolu bir varlığı i(ade eder# 3akat şu da bir gerek kidünyada dipsiz uurumlar namevcuttur# Dünyada olmayanolguların varlığından söz edebilmemiz bile (iziksel dünyakoşullarında var olması imk'nsız olan pek ok olgunundüşünsel düzlemde mümkün olabileceğinin göstergesidir#+ira düşünce doğası gereği meta(iziksel bir olaydır vevazi(esi maddi bir olgu olan dil vasıtasıyla (iziksel dünyadaboşluklar oluşturmaktır# 7abii burada dil vasıtasıyla derkensakın dili ve aklı arasallaştırdığımızı sanmayın# !klıda tutun

ki burada ba"se konu düşüncenin (iziksel dünyada dilvasıtasıyla yarattığı şey boşluktan başka bir şey değildir#&oşluk yaratmaksa bizim pro.emiz bağlamında bir amaolmaktan ziyade bir aratır# -ani buradaki ama dilinarasallaştırılmasına karşı dili boşluk yaratmakta kullanılanbir araca dönüştürmek suretiyle amala aracın rollerinideğiştirerek kendilerinin ötekisine, yani birbirlerinedönüşmelerini sağlamaktır# &irbirlerine dönüşen ama ilearacın birbirlerini yok etmesinin kaınılmaz olduğunu

söylemeye ise bilmiyoruz gerek var mı# Parılmak istenennokta şudur 2onsuzluk özne ile nesne, ama ile ara, nedenile sonu arasındaki ilişkinin anlamsızlaşarak ortadan kalktığı,böylece de işte varlıkları birbirleriyle ilişkilerine bağımlı olanbu kavramların bizzat kendilerinin yok olduğu, zaman ileuzam iindeki bir boşluk (ormunda zu"ur eden o malJm ikindışsallıktır# 1zneye ikin aşkınsal bir kavram olan sonsuzlukmevcut*egemen varoluş biiminde kısa*devre yaratarakmevcut*egemen düzenden bir kopma yaratır# şte !lain&adiou’nun Parlık ve Mlay4&eing and Event5 adlı kitabındaboş*küme olarak nitelendirdiği o söz konusu sonsuzluk buölümsüz öznedir#

FUG !lain &adiou, 2ti* 3/tülü* 3avrayı4ı 5zerine .ir 6eneme,ev# 7uncay &irkan 4stanbul 0etis, >??N5, >T*U#



FVG &u arada yeri gelmişken belirtelim, biz ve ben biriz, ünküben zaten iimdeki karakterlerin rollerini "ayata geirdiği birtiyatro sa"nesinden başka bir şey değilim# -ani ben bizimtiyatrodur denebilir, "atta ben yokum aslında, ünkü biz

bilmekteyizdir ki bir ölür, geriye okluk kalır diye deeklenebilir# 1len bir’in yerine asla sı(ır gemez, ünkü sı(ır,olmayan bir’den başka bir şey değildir# &ir’in yerine bir başkaşeyden ziyade "iliğin kendisi getiği zaman ortaya ıkanniceliksellik ve niteliksellik dışı duruma verilen addır sı(ır# &irise asla sa( "aliyle var olamayacağına göre "er şey iki’denbaşlar# Aeki ama bir’in asla var olamayacağını da neredenıkardıkW &ir’in asla var olamayacağını bir yerden ıkarmışdeğiliz sevgili okur# &ir zaten "i yoktu, asla olmadı# 2ayılarsı(ırdan başlar ve iki ile devam ederdi ama biz iki’ye

geebilmek iin bir’in bölünebilir varlığına o kadar ok i"tiyaduyduk ki asla olmayan bir şeyden varmış gibi söz ettik#Mlmayan bir şeyden olması mu"temel bir başka şeye geişaşamasında bir basamağa i"tiya duyduk ünkü biz# &ir işteböyle doğdu, yani olmayarak olan, olmayandan olanageebilmek iin oldurulan ve "ali"azırda bölünmüş olduğu"alde bölünebilir bir bütünlük maskesi takmış olarak doğdubir# Demek ki sı(ırdan sonra bir değil, iki gelir, ünkü "er birkendi iinde olan ve olmayan diye ikiye bölünmüştür,

bölünmüş olarak doğar ve bölünmüş olarak ölür# &ir, "ep vesadece doğumdan önce ve ölümden sonra var ol4may5anbölünmüş bir bütünlüktür#

Documents

Spekülatif Realizm ve Transendental Materyalizm: Kant-Hegel-Deleuze-Zizek Dörtgeni İçinden Çıkarak Doğanın Sonsuzluğunun İçkin Olduğu Aşkınsal Bir Anlam Dünyası Yaratan