Stadia rozwoju kariery zawodowej dzieci i młodzieży a oddziaływania doradcze

FAMILY CAREER COMPASS - „Metody Doradztwa Zawodowego Skutecznie Wspierające Rodziców w Kierowaniu Karierą Zawodową ich Dzieci”22 listopada 2013

ANNA PASZKOWSKA-ROGACZ

Stadia oraz okresy rozwoju zawodowego

(Ginzberg, Ginzburg, Axelrad, Herma, 1984; Super, 1984, 1994)

Realizmu

Próby

Cztery stadia rozwoju zawodowego (Gottfredson, 1996)

Orientacja na wielkość i siłę (pomiędzy 3 a 5 rokiem życia)

• Dzieci uczą się klasyfikowania ludzi w prosty sposób (duży-mały, silny – słaby)

• Nie mają stabilnej koncepcji ról płciowych, ale dostrzegają różnice między płciami

Dla każdego po misiaczku!

Super!

Jej!

Mojego nazwę

kruszynka - cukierecze

k

A ty jak nazwiesz swojego? Robal

Trala, lala la..

Łup, łup, łup..

I to by było na tyle, jeśli chodzi

zabawki nieukierunkowa

ne na płeć

Orientacja na wielkość i siłę (pomiędzy 3 a 5 rokiem życia) c.d.

• Dzieci wyrażają pierwszą fascynację zawodami związanymi z płcią

• Widoczna jest rola genotypu (wewnętrznego kompasu) przy wyborze zachowań

Ukierunkowanie na zadania określone przez płeć (pomiędzy 6 a 8 rokiem życia)

• Dzieci uświadamiają sobie role społeczne związane z płcią na podstawie konkretnych oznak (np. czynności i ubrań)

• Przyznawanie się do swojej roli płciowej dzieci uważają za nakaz moralny

• Dzielą zawody na męskie i żeńskie, odrzucają preferencje odpowiadające płci przeciwnej

Tato, to alejka z lalkami . Ktoś może nas zobaczyć!

Ukierunkowanie na zadania określone przez płeć (pomiędzy 6 a 8 rokiem życia) c.d.

• Prestiż nie odgrywa jeszcze istotnej roli w wyborach zawodowych

Zosia bawi się w doktora?

Tak, cały dzień!

To jest prawdziwa pasja!!

Kto wie, czy nie zostanie lekarzem?

Witam w McDonalds. Czy mogę przyjąć pańskie zamówienie?

Na to wygląda!

Orientacja na ocenę społeczną (pomiędzy 9 a 13 rokiem życia)

• W ocenie zawodów dzieci biorą pod uwagę status społeczny i prestiż – rozpoznając ich symbole i oznaki (przyjmują tę samą skalę co dorośli)

• Łączą ten wymiar z wymiarem płci, budując mapę zawodów, odnajdując się na tej mapie określają siebie

• Uprzywilejowane pochodzenie społeczne podnosi „pułap” wyboru zawodu, powodzenie w szkole podnosi poziom prestiżu branego pod uwagę

• Ogólna wiedza na temat zawodów i warunków jest niepełna

Mamo, zostanę wielką pisarką

To cudowne, skąd ten pomysł?

Pisanie historyjek to łatwizna!

No chyba jednak trzeba się trochę napracować..

Wiem, podpisywanie książek może być wyczerpujące, ale dam radę....

Hm, to ciekawy punkt widzenia…

Orientacja na własne „ja” jedyne (niepowtarzalne)(od 14 roku życia)

• W planach zawodowych młody człowiek uwzględnia osobiste cechy – zainteresowania, zdolności, wartości, ale rozpatruje je w ramach określonych wcześniej na mapie poznawczej granic

• Interesuje się typami zawodów i typami osób wykonujących zawody (Holland)

• Istotne jest kryterium dopasowania do zawodu• Jest to czas budowania ważnych planów życiowych

organizujących się wokół wartości głównych nadających im spójność Realistyczny(R)

Konwencjonalny(C)

Badawczy(I)

Artystyczny(A)

Przedsiębiorczy(E) Społeczny(S)

Orientacja na własne „ja” jedyne (niepowtarzalne) (od 14 roku życia) c.d.

• „Młodzi ludzie, często zdezorientowani i niepewni, szamoczą się kierowani potrzebą uzyskania pewności co do charakteru swoich zainteresowań, zdolności, cech osobowości i wartości „ (Gottfredson, 1996, s. 195)

Chciałbym już mieć prawdziwą pracę

A o jaką ci chodzi?

No, nie wiem… Interesującą,,

jakoś ważną dla społeczeństwa

Taką jak twoja, ale dobrze płatną i ciekawą.

Rozgraniczanie

• Proces wiodący do wykreślenia na mapie poznawczej linii wyznaczającej społeczną przestrzeń zawodów, które jednostka może zaakceptować

Przykład chłopca o średniej inteligencji pochodzącego ze środowiska uprzywilejowanego społecznie

Kompromis (1)

• Proces, w którym jednostki rezygnują ze swoich preferowanych aspiracji, po to, aby wybrać inne aspiracje, ich zdaniem mniej „zgodne z nimi”, ale bardziej dostępne

• Niektóre kombinacje dziedzin zawodowych występują bardzo rzadko np. funkcje o profilu realistycznym, żeńskim i prestiżowym lub badawczym i mało prestiżowym

Wiele się dowiedziałam w muzeum

Ja też..I to czegoś bardzo ważnego…

Nigdy nie będę LeonardemDa Vinci !

Kompromis (2)

Może was zainteresuje, że zawęziłem moje cele zawodowe

do dwóch głównych obszarów

Ratownik medyczny, albo zawodowy

morderca

No, w końcu jakieś

zainteresowania

Jednak myślę, że powinien znowu iść

na dni kariery

• Kompromis służy obronie istotnych (najwcześniej uświadomionych) aspektów obrazu siebie…

• oznacza to, że jednostka woli raczej zrezygnować ze swoich zainteresowań i wartości zawodowych aniżeli zaakceptować pracę o mniejszym prestiżu i z kolei…

• gdy jednostka musi zaakceptować jeszcze większy kompromis, to rezygnuje z prestiżu, aby utrzymać płciową koncepcję siebie

Podsumowanie czterech stadiów rozwoju preferencji zawodowych

Cechy szczególne

1. Orientacja na wielkość siłę

2.Orientacja na role płciowe

3. OrientacjaNa ocenę społeczną

4. Orientacja na unikatowe „ja”

Wiek 3-5 6-8 9-13 14+

Klasa Przedszkole 1-3 4-8 9+

Proces myślenia

Intuicyjny Konkretny Mniej konkretny

Abstrakcyjny

Umiejętność klasyfikacji

Bez stałości obiektów

Proste grupowanie

Grupowanie dwukryterialne

Grupowanie złożone

Nowe elementy w percepcji siebie i innych

Mały vs. duży Płeć społeczna Klasa społeczna i inteligencja

Własne zainteresowania, kompetencje i wartości

Nowe elementyw percepcji zawodów

Zawody i role społeczne

Płeć Prestiż Obszary zatrudnienia

Cele, strategie i narzędzia doradcze dostosowane do faz rozwoju

Cele, strategie i narzędzia doradcze dostosowane do faz rozwoju c.d.

Literatura

• Guichard, J. Huteau, M. (2005). Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego.Kraków: Impuls.

• http://www.udel.edu/educ/gottfredson/careers/• Super, D. E. (1972). Psychologia zainteresowań. Warszawa:

PWN.• Super, D. E. (1981). Approaches to occupational choice and

career development. W: A. G. Watts, D. E. Super & J. M. Kidd (red.), Career development in Britain. Cambridge, England: Hobsons Press.

• Super, D. E. (1984). Career and Life Development. W. D. Brown, L. Brooks (red.), Career Choice and Development (s. 192-234). San Francisco, Washington, London: Jossey-Bass Publishers.

• Super, D. E. (1994). A life Span, Life Space. Perspective on Convergence. W: M. L. Savickas, R. W. Lent (red.), Convergence in Career Development Theories (s. 63-74). Palo Alto, California: CPP BOOKS.

• Super, D. E., Bohn, M. (1971). Occupational Psychology. London: Tavistock Publication Limited.

Biuro projektu:Społeczna Akademia Nauk, Marta Kędziatel: 42/664-22-78e-mail: mkedzia@spoleczna.pl

Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Prezentacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora.

Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną ani za sposób wykorzystania zawartych w

niej informacji.