Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
STARI GRAD
przew
odnik
STARI GRADprzewodnik
Stari Grad i Starogradsko poljew 2008 roku zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Stari Grad2 3Wyspa Hvar
4 Stari Grad 5
Mauzoleum Šime Ljubića
Stari Grad szczyci się historią sięga-
jącą czasów prehistorycznych (już
wtedy istniała tu osada). Pierwsze
jednak wzmianki o mieście poja-
wiają się dopiero w 384 r.p.n.e., kie-
dy to kolonialiści z greckiej wyspy
Paros zakładają w tym miejscu „po-
lis“ (miasto – państwo) o nazwie
Faros. Najsławniejszym mieszkań-
cem miasta jest jego antyczny
wódź Demetriusz – władca pań-
stewka Ilirów i sojusznik potężne-
go Hannibala z Kartaginy. Po po-
rażce Demetriusza w 219 r.p.n.e.
miasto Faros zostaje podporządko-
wane Imperium Rzymskiemu i pod
jego wpływami pozostaje aż do
późnego antyku. Istnieje wiele pa-
miątek z tego okresu, potwierdza-
jących burzliwą antyczną historię
miasta; można je spotkać nie tylko
w muzeach, ale i podczas spaceru
starą częścią miasteczka. Średnio-
wieczne karty jego historii otwie-
ra przybycie na te tereny Słowian
– Chorwatów na przełomie VII i VIII
wielu. Miasto, dziedzicząc tradycje
z antyku, staje się centrum Biskup-
stwa Hvarskiego. Ale już w 1278 r.,
kiedy na południowym wybrzeżu
powstaje większe Nowe Miasto
(dzisiejsze miasto Hvar), biskup-
stwo oraz władze lokalne zostają
tam przeniesione. Wtedy to stary
Hvar (Faros, Pharia) otrzymuje na-
zwę Stari Grad. W dobie Renesan-
su staje się ulubionym letniskiem
hvarskiej szlachty i możnych, dla-
tego też w okresie tym powstaje
wiele letnich rezydencji. Najpięk-
niejszym przykładem tego typu
architektury jest pałac letni pisarza,
poety i architekta Petra Hektoro-
vića, który mocno wpisał się w hi-
storię Starego Gradu. Barok to czas,
gdy wzniesionych zostaje więk-
szość starogradzkich kościołów
i kamienic. Natomiast w wieku XIX,
kiedy miasto jest dobrze prosperu-
jącym portem z mocno rozwiniętą
flotą żaglową, formuje się nabrzeż-
na jego linia. W naznaczonym woj-
nami i przesiedleniami wieku XX
miasteczko nabiera turystyczne-
go charakteru. Do dziś dnia, obok
upraw drzew oliwnych i winorośli,
turystyka stanowi oś, wokół któ-
rej wiruje życie miasteczka i jego
mieszkańców. 24 stulecia historii
odcisnęły widoczne ślady w struk-
turze architektonicznej miastecz-
ka tak, że spacer jego uliczkami,
a i okolicą, to jedyne w swoim ro-
dzaju spotkanie z przeszłością.
Wyspa Hvar
6 Stari Grad 7
Kościół św. Łucji
Kościół św. Mikołaja Kościół św. Rocha
klasztor dominikańskiTvrdalj- letnia willa Petra Hektorovića Pałac Biankini
BiskupstwoBiskupstwoBiskupstwoBiskupstwoBiskupstwoKościół św. StefanaKościół św. StefanaKościół św. StefanaKościół św. Stefana
ulica Srinjo kolaulica Srinjo kolaulica Srinjo kolaulica Srinjo kola RivaRiva
Plac ŠkorPlac ŠkorPlac ŠkorPlac Škor
GlavicaGlavica
INFORMACJATURYSTYCZNATURYSTYCZNA
Wyspa Hvar
Stari Grad8 9
10
11
12
24-25
22-23
27
28
14-15
20
13
17
16
18-19
Kościół św. Łucji
Kościół św. Mikołaja
Kościół św. Rocha
Klasztor dominikański
Tvrdalj - letnia willa Petra Hektorovića
Pałac Biankini
Biskupstwo
Kościół św. Stefana
Plac Škor
Plac św. Stefana
Kościół św. Jerolima
Kościół św. Jana
Skrzydlaty Erot
Wyspa Hvar
10 Stari Grad 11
Plac Škor Plac św. Stefana
Plac Škor
Kościół św. StefanaWśród licznych miejskich placów
najbardziej malowniczym jest Škor.
Plac zbudowany jak antyczna sce-
na teatralna (w którą zresztą zmie-
nia się podczas letnich wydarzeń
kulturalnych), powstał na przeło-
mie XVII i XVIII wieku, w miejscu
zasypanej płycizny po nieczynej
szkutni. Stąd też jego nazwa –
Škor od słowa škver, który w dalma-
tyńskim dialekcie oznacza szkut-
nię, stocznię (miejsce budowy
statków i łodzi). Plac ze wszyst-
kich stron otaczają kamienice
z charakterystycznymi okienkami
na poddaszach („luminari“) i ty-
powymi w Dalmacji wysokimi ta-
rasami, do których prowadzą ka-
mienne schody (skalinada). Nie
sposób oprzeć się wrażeniu, że
w tym miejscu zatrzymał się czas.
Plac św. Stefana przed kościo-
łem farnym (pod tym samym
wezwaniem) – niegdyś katedrą
to najważniejsze miejsce w Sta-
rim Gradzie. To tutaj przed wieka-
mi ogłaszano wyroki, zawierano
wszelakiego rodzaju umowy.
Dziś, kiedy gwar życia codzienne-
go przeniósł się na nabrzeżną pro-
menadę (Riva), plac stał się oazą
ciszy i miejscem kontemplacji.
Wyspa Hvar
12 Stari Grad 13
Kościół św. Stefana Skrzydlaty Erot Dzwonnica kośc. św. Stefana
sv. Stjepan
Kościół św. Stefana (sv. Stjepan)
to barokowa świątynia, której bu-
dowę rozpoczęto w 1605 roku na
miejscu wyburzonej starej katedry
i pałacu biskupów. Główny por-
tal a najprawdopodobniej i fasadę
wybudował znamienity mistrz ar-
chitektury Ivan Pomenić z Korču-
li – budowniczy katedry w mie-
ście Hvar. Wnętrze kościoła (w tym
i budowa ołtarzy) a także obrazy
to dzieła artystów weneckich.
Budowę dzwonnicy - campanel-
li (oddzielonej od kościoła) ukoń-
czono w 1753 r. Jej fundamenty
oraz podstawę ułożono z wielkich
kamiennych bloków – fragmentów
antycznych murów miasta (jak gło-
si napis na drzwiach wejściowych).
W ścianę pierwszej loży dzwon-
nicy wbudowano kamienny relief
z II w.n.e. przedstawiający rzymską
galerę.
W południowej części placu św.
Stefana znajduje się drugi antycz-
ny pomnik kultury – fragment
rzymskiego pomnika nagrobne-
go – Skrzydlaty Erot; postać w rę-
ku trzyma winne grono oraz po-
chodnię opuszczoną ku ziemi;
poniżej – ptaki z zaświatów.
Wyspa Hvar
Stari Grad14 15
Kościół św. Jana
Cyklopowy mur
Mozaika w kościele św. Jana
Wczesnochrześcijański (z przeło-
mu wieków V i VI) kościół św. Jana
(sv. Ivan), w którym podziwiać moż-
na antyczne mozaiki, przeszedł
w okresie wczesnego średniowie-
cza wiele zmian. Z obiektu bliźnia-
czego – kościoła św. Marii – po-
zostały tylko fundamenty. Wokół
kościołów znajdują się fragmenty
starożytnych murów obronnych
miasta Faros a także szczątki domu
i antycznej uliczki z IV w.p.n.e. Tutaj
także mieściła się wschodnia bra-
ma miasta, za którą, niezmiennie
od antyku po dziś dzień, znajdują
się pola uprawne – tzw. ager.
Wyspa Hvar
16 Stari Grad 17
Kościół św. MikołajaKościół św. Łucji
Posąg Chrystusa z XV w.Ofiarne palenie łodziprzez kościołem św. Mikołaja
Kościół św. Łucji (sv.Lucija) to pozo-
stałości dawnego żeńskiego klasz-
toru dominikańskiego, spalonego
przez Turków Osmańskich w 1571 r.
Nad wejściem znajduje się kamien-
na figura Chrystusa z XV w.
Istnieje tradycja palenia ognia
ofiarnego przed kościołem w dniu
jego świętej patronki tj. 13 grudnia
oraz obdarowywania w tym dniu
dzieci cukierkami ukrytymi w skar-
pecie.
Kościół bractwa starogradzkich
marynarzy i rybaków pod we-
zwaniem ich patrona św. Mikołaja
(sv. Nikola) – wzniesiony w XIV w.,
rozbudowany w końcu XV w.,
kryje w swoich wnętrzach ob-
razy o tematyce bliblijnej oraz
wspomnienia katastrof na mo-
rzu. W dniu patrona – 6 grudnia
kultywuje się tradycję ofiarnego
spalenia starej łodzi, co ludziom
morza ma zapewnić opiekę świę-
tego. Wyjątkowym dziełem sztu-
ki znajdującym się w kościele jest
pozłacany ołtarz z 1612 roku, wy-
konany przez weneckiego rzeźbia-
rza Antonia Porri.
Wyspa Hvar
18 Stari Grad 19
Klasztor dominikański
„Lament nad Chrystusem“ Jacopa Tintoretta
W klasztorze
Klasztor Ojców Dominikanów pod
wezwaniem św. Piotra Męczen-
nika założył o. German z Piacen-
ze w 1482 roku. W końcu XVI w.,
po ataku Turków Osmańskich
na wyspę, klasztor i kościół zo-
stały obwarowane dwiema twier-
dzami. W kościele, odbudowa-
nym w 1896 roku, spoczywają
szczątki wielkiego chorwackiego
poety Petra Hektorovića oraz jego
matki Katariny. Chorwackie wersy
jednego z utworów poety zostały
wykute w kamieniu nad wejściem
do kościoła od strony klasztoru.
W klasztorze znajduje się wiele
dzieł sztuki: na ołtarzach (najwspa-
nialsze z nich to wielki renesanso-
wy krzyż w drewnianym ołtarzu)
oraz w klasztornym muzeum.
Najcenniejszym z dzieł jest obraz
„Lament nad Chrystusem” („Opla-
kivanje Krista“) pędzla weneckie-
go artysty Jacopa Tintoretta (1518-
-1594); obraz niegdyś znajdował
się w ołtarzu Hektorovića w ko-
ściele, obecnie jest w muzeum.
Klasztorne muzeum w swych
zbiorach posiada także najstarsze
znalezione w Chorwacji napisy
w kamieniu. Napisy w języku grec-
kim są świadectwem burzliwe-
go życia antycznego miasta Faros
od IV do II w. p.n.e.
W klasztorze zgromadzono rów-
nież ogromny księgozbiór, w skład
którego wchodzą rękopisy i inku-
nabuły (pierwsze drukowane książ-
ki). Tylko jego część udostępniona
jest zwiedzającym.
Wyspa Hvar
20 Stari Grad 21
W bezpośrednim sąsiedztwie pała-
cu Hektorovića znajduje się kościół
z XVI w. pod wezwaniem św. Rocha
(sv.Rok) – patrona Starego Gradu
(16 sierpnia rok rocznie w mieście
odbywa się procesja oraz festyn na
cześć świętego). W okresie baroku
na frontonie kościoła dobudowa-
no dzwonnicę, a w XIX w. i schody
przed kościołem. Wtedy też odkry-
to mozaikową podłogę term rzym-
skich (o czym mówi napis wykuty
w kamieniu stopni). Naprzeciwko
kościoła znajduje się jedno z wejść
pałacu Hektorovića, prowadzące do
przeznaczonej (w czasach poety)
dla ubogich i wędrowców części re-
zydencji.
Kościół św. Rochaśw. Roch
Wyspa Hvar
22 Stari Grad 23
Herb Petra Hektorovića
Tvrdalj – pałac letni Petra Hektoro-
vića (1487 – 1572) wraz z kamien-
nym basenem (w którym pływają
ryby) na dziedzińcu oraz gołębni-
kiem jest najsłynniejszą budowlą
Starego Gradu. Jego budowniczy
– renesansowy poeta Hektorović
poświęcił całe swoje długie życie
budowie tegoż pałacu, który był
dla niego tak samo ważny jak i je-
go literacka spuścizna. To właśnie
w jego wnętrzach i ogrodzie po-
eta zrealizował ideę mikrokosmo-
su - małego zamkniętego świata,
w którym jest miejsce dla wszyst-
kich bożych stworzeń – ryb, pta-
ków, roślin i ludzi (samego po-
ety, jego przyjaciół, podróżnych
i ubogich). Tvrdalj jest jak kamien-
na księga – Hektorović wykuł w ka-
mieniu swej rezydencji ponad 20
napisów po łacinie, w języku chor-
wackim oraz jeden tylko we wło-
skim (swoje życiowe motto:
Fede e realta o quanto e bella!
O, jakże piękne są wiara i rzeczy-
wistość).
Wyspa Hvar
24 Stari Grad 25
Pałac Biankini Muzeum Starego Gradu – Pokój kapitana
Pałac Biankini – Muzem Starego
Gradu, to neorenesansowa rezy-
dencja braci Biankini wybudowana
w 1896 r. Wnętrza pałacu zachowa-
ły swój oryginalny dziewiętnasto-
wieczny charakter, a w ogrodzie
rośnie rówieśnik pałacu – okazały
cedr himalajski (Cedrus deodara).
Zbiory muzeum, prezentowane
na parterze oraz dwóch piętrach,
„opowiadają“ długą historię mia-
sta. Hydroarcheologiczna ekspozy-
cja to swoistego rodzaju opowiść
o zatonięciu okrętu handlowego,
wypełnionego amforami, który na
przełomie IV i V wieku płynął z pół-
nocnej Afryki do późnoantycznej
Pharii.
Archeologiczne zbiory stanowi ko-
lekcja artefaktów (ręcznie wytwo-
rzonych przedmiotów codzien-
nego użytku, broni, biżuterii itp.),
będących świadectwem życia
miasta w dobie antyku (od V w.
p.n.e.) i wczesnego średniowiecza
(VII/VIII w.n.e.)
Salon Gelineo Bervaldi ożywia
świat starogradzkich salonów
końca XVIII i początku XIX stule-
cia, a Pokój Kapitana – drugiej po-
łowy XIX w., kiedy to Stari Grad był
gwarnym i ruchliwym portem ża-
glowym.
W stałej ekspozycji Galerii Juraj
Plančić prezentowane są dzieła
dwóch starogradzkich malarzy –
Jurja Plančića (1899–1930) i Barto-
la Petrića (1899–1974) oraz mala-
rzy hvarskich XX w. Galeria często
gości i inne wystawy.
Wyspa Hvar
26 Stari Grad 27
Biskupstwo
Most w parku Vorba
Spacer labiryntem ulic i uliczek
starówki to nieustanne odkry-
wanie zaklętej w kamień historii
miasta. Srednja ulica czy, w tutej-
szej gwarze Srinjo kola, to arte-
ria Starego Gradu – niegdysiej-
sze centrum handlu. Za wysokimi
murami skrywają się romantycz-
ne dziedzińce i podwórza, a na
podłogach (lub pod nimi) rzym-
skie antyczne mozaiki, z których
jedną podziwiać można w Galerii
Moria. W części miasta zwanej Bi-
skupija kryje się dom poety Hain-
bala Lucića.
W średniowiecznej dzielnicy o na-
zwie Šiberija (od Syberia – imię to
nadano jej ze względu na chłód,
jaki przynoszą tu wschodnie wia-
try) znajduje się mały plac i rzeź-
ba „Ranna” z 1922 r. miejscowego
rzeźbiarza Jurja Škarpe. Wyjątko-
wością zachwyca też poszerzona
w XVI wieku ulica Petra Zoranića,
przy której w tym też okresie wy-
rosły okazałe, wysokie, wysunię-
te w stronę zatoki kamienice; to
miejsce, w którym średniowiecz-
ne centrum otworzyło się w stro-
nę nabrzeża.
A na koniec Park Vorba (Var-
ba, Vrba) – noszący tę samą na-
zwę, co źródełko bijące na jego
wschodnim krańcu (o którym pi-
sano już w 1331 roku; dziś źródeł-
ko obudowane jest kamiennym
ogrodzeniem z 1892 r.).
Otoczony kanałami i mostkami
park stanowi oazę cienia i spoko-
ju w miejscu dawnego portu.
Wyspa Hvar
28 Stari Grad 29
(sv. Jerolim) oraz pokryta kamienną
dachówką dawna pustelnia (eremi-
torium), niegdyś zamieszkała przez
zakonników żyjący w odosobnie-
niu – eremitów. Dziś kościół pełni
funkcję galerii sztuki, eremitorium
zaś stało się restauracją Eremitaž.
Nad zatoką i portem z północnej
strony wznosi się wzgórze Glavica
(111 m. n.p.m.) ze śladami prehi-
storycznej iliryjskiej twierdzy oraz
kamiennym krzyżem z początku
XX w. Ze wzgórza rozciąga się wi-
dok na miasto, zalew i równinę pół
uprawnych.
Ager
Kościół św. Hieronima Glavica
Starogradsko polje - równina pól
uprawnych – największa i najpłod-
niejsza w skali adriatyckich wysp.
Rozciąga się 6 km. na wschód
w kierunku Vrboskiej, a od południa
ogradzają ją stoki malowniczych
wiosek Dol i Vrbanj. Ten pomnik kul-
tury agrarnej, przez tysiąclecia for-
mowany pracą ludzkich rąk, zacho-
wał system dróg i kształt wielkich
parcel z czasów greckiego kolonia-
lizmu (IV w.p.n.e.). Jest najlepiej za-
chowanym przykładem antycznej
parcelacji (HORA, AGER) na świecie,
w 2008 roku został wpisany na listę
światowego dziedzictwa kultury
UNESCO. Greckie parcele miały wy-
miary 1 x 5 stadionów (grecka jed-
nostka miary) czyli 180 x 900 me-
trów, a ogrodzone były (i są nadal)
kamiennymi murkami (suhozid)
i drogami. Na wielu miejscach po-
zostały szczątki antycznych za-
budowań gospodarczych (tzw.
villa rustica). Najdokładniej zba-
daną jest villa rustica Kupinovik
w okolicach Dola. Niegdyś równiny
strzegły greckie warownie; najła-
twiej dostępną jest ta znajdująca się
na wzgórzu Maslinovnik (nad źró-
dłem Dračevice – jedynym bijącym
w Agrze). Wiele tu też okrągłych bu-
dowli zwanych trimami (ułożonych
z kamieni bez żadnych substancji
wiążących, techniką niezmienną od
prehistorii) oraz mniejszych i więk-
szych zabudowań gospodarczych.
Starogradsko polje obsadzone jest
głównie winoroślą i gajami oliwny-
mi. Dokładnie tak jak w czasach an-
tycznych, co czyni je wciąż żywym
antycznym krajobrazem – unikato-
wym w całym basenie Morza Śród-
ziemnego. Po północnej stronie
zatoki, w pobliżu kompleksu ho-
telowego, znajduje się średnio-
wieczny kościółek św. Hieronima
Wyspa Hvar
Stari Grad32
TURISTIČKA ZAJEDNICAGRADA STAROGA GRADA
tel: +385 (0) 21 765 763fax: +385 (0) 21 718 333
Wydawca:TURISTIČKA ZAJEDNICAGRADA STAROGA GRADA
Redakcja:Danijela Vlahović
Fotografie i opracowanie graficzne:Paweł Jaroszewskiwww.jaroszewski-fotografia.comemail: [email protected]
Tekst:Aldo ČavićTumaczenie:Katarzyna Głydzik-Bojić
© Copyright Turistička zajednica Grada Staroga Grada, 2010.
© Copyright for photos and design by Paweł Jaroszewski, 2010.