Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universiteti
ekonomikuri da socialuri statistikis kaTedra
statistika ekonomikisa
da biznesisaTvis-2
leqciebis mokle kursi
Tbilisi 2017
2
Sinaarsi
winasityvaoba - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3
Tema 1. Sromis bazris statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4
Tema 2. ZiriTadi da sabrunavi kapitalis statistika - - - - - - - - - - - - - 23
Tema 3. makroekonomikuri statistikis maCvenebelTa sistema - - - - - - - - 36
Tema 4. sabazro koniunqturis statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 52
Tema 5. safinanso-sabanko statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 105
Tema 6. cxovrebis donis statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 122
Tema 7. sagareo ekonomikuri urTierTobebis statistika - - - - - - - - - - 141
3
w i n a s i t y v a o b a
Tanamedrove msoflioSi statistikuri mecnierebis meTodebi farTod
gamoiyeneba sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi da gansakuTrebiT ki
ekonomikasa da biznesSi. amitom aucilebelia, rom studentebma
safuZvlianad Seiswavlon konkretuli statistikuri meTodebis gamoyenebis
Taviseburebebi sxvadasxva sferoSi, rac gaafarToebs SemdgomSi maTi
dasaqmebis SesaZleblobas. swored am miznis miRwevas emsaxureba
winamdebare leqciebis kursi, romelic did daxmarebas gauwevs rogorc
studentebs, aseve praqtikos specialistebs. misi struqtura srulad
Seesabameba Sesabamisi saswavlo disciplinis - ,,statistika ekonomikisa da
biznesisaTvis-2” – damtkicebul silabuss.
leqciebis kursis momzadebis procesSi gamoyenebuli iqna rogorc
qarTul, ise inglisur, germanul da rusul enebze gamocemuli
Tanamedrove specialuri literatura. winamdebare leqciebis kursi
moamzada ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis ekonomikuri da socialuri statistikis kaTedram (saerTo
redaqcia, winasityvaoba da Tema 7 - ,,sagareo ekonomikuri urTierTobebis
statistika” - simon gelaSvili; Tema 1 - ,,Sromis bazris statistika” –
merab xmalaZe da qeTevan CitalaZe; Tema 2 - ,,ZiriTadi da sabrunavi
kapitalis statistika” da Tema 3 - ,,makroekonomikuri statistikis
maCvenebelTa sistema” – marine mindoraSvili; Tema 4 - ,,sabazro
koniunqturis statistika” – qeTevan marSava; Tema 5 - ,,safinanso-sabanko
statistika” – nino abesaZe da zamira Sonia; Tema 6 - ,,cxovrebis donis
statistika’’ – merab xmalaZe da irine maisuraZe.
igi gankuTvnilia umaRlesi saswavleblebis nebismieri ekonomikuri,
biznesis, socialuri da sxva specialobebisa da fakultetebis
studentebisaTvis. igi did daxmarebas gauwevs aseve praqtikos
specialistebs da am sakiTxebiT dainteresebul mkiTxvelTa farTo wres.
4
Tema 1
Sromis bazris statistika
saleqcio sakiTxebi
1. Sromis bazris statistikis Seswavlis obieqti da ZiriTadi amocanebi;
2. statistikuri informaciis wyaroebi Sromis bazris Sesaxeb;
3. mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT;
4. mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis da dasaqmebis statistika;
5. umuSevrobis statistika;
6. samuSao Zalis moZraobis statistika;
7. Sromis anazRaurebis statistika;
8. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi;
9. Sromis nayofierebis statistika.
1. Sromis bazris statistikis Seswavlis obieqti da ZiriTadi
amocanebi
Sromis bazris statistikis Seswavlis obieqtia Sromis bazarze
mimdinare movlenebi da procesebi, xolo Seswavlis sagania am
movlenebisa da procesebis raodenobrivi mxare. statistika adgens
Sromis bazris raodenobriv kanonzomierebebs. aRniSnuli
kanonzomierebebis Sesaswavlad gamoiyeneba statistikur maCvenebelTa
sistema, romlis saSualebiTac dgindeba Sromis bazarze mimdinare
procesebis moculoba, struqtura, done, dinamika da sxv. sakiTxebis
Seswavla-analizisaTvis gamoiyeneba statistikuri meTodebis mTeli
arsenali, rogoricaa: Sromis bazris Sesaxeb statistikuri informaciis
mopovebis da pirveladi damuSavebis meTodebi, absoluturi, SefardebiTi
da saSualo sidideebi, variaciis maCveneblebi, dinamikuri mwkrivis
saanalizo maCveneblebi, korelaciur-regresiuli analizi.
Sromis bazris statistika konkretulad Seiswavlis Sromis
statistikis iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa: ekonomikurad
aqtiuri da araaqtiuri mosaxleoba, maTi ricxovnoba da Semadgenloba,
dasaqmeba, dasaqmebis done da struqtura profesiebis, ekonomikis
seqtorebis, dargebis, genderul, qalaq–soflis da regionebis mixedviT
da a.S.
Sesabamisad, Sromis bazris statistikis maCveneblebi warmoadgens
umniSvnelovanes makroekonomikur indikatorebs, romlebic aucilebelia
saxelmwifos socialuri da ekonomikuri politikis SemuSavebisaTvis.
dakisrebuli funqciebis Sesasruleblad Sromis bazris statistikam
unda gadawyvitos Semdegi amocanebi:
_ Sromis bazris Sesaxeb statistikuri informaciis Segroveba da
analizi;
5
_ mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT;
– dasaqmebis da umuSevrobis Seswavla;
– samuSao Zalis moZraobis analizi;
_ Sromis anazRaurebis Seswavla;
– samuSao Zalaze danaxarjebis moculobis struqturis da dinamikis
dadgena;
– Sromis nayofierebis donis da dinamikis analizi.
2. statistikuri informaciis wyaroebi Sromis bazris Sesaxeb
Sromis bazris statistika, rogorc ekonomikuri statistikis
Semadgeneli nawili, Seiswavlis Sromis statistikasTan dakavSirebul
iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa ekonomikurad aqtiuri da
araaqtiuri mosaxleoba, maTi ricxovnoba da Semadgenloba, dasaqmeba,
dasaqmebis done da struqtura profesiebis, ekonomikis seqtorebis,
dargebis, genderul da qalaq-soflis WrilSi da a.S. Sromis bazris
zemoTaRniSnuli da maTTan dakavSirebuli sakiTxebi warmoadgens Sromis
bazris Seswavlis obieqts, xolo maTi raodenobrivi daxasiaTeba Sromis
bazris statistikis Seswavlis sagans.
gegmuri meurneobisgan gansxvavebiT sabazro ekonomikis pirobebSi
umuSevrobis Seswavlam didi socialuri da ekonomikuri mniSvneloba
SeiZina. Tu socializmis pirobebSi formalurad umuSevroba ar arsebobda,
sabazro ekonomikis pirobebSi is realobad iqca da Sesabamisad
dasaqmebasTan erTad did gavlenas axdens qveynis socialur-ekonomikur
ganviTarebaze, cxovrebis doneze.
Sromis bazris statistikis maCveneblebi warmoadgenen umniSvnelovanes
makroekonomikur indikatorebs, romlebic aucilebelia saxelmwifos
socialuri da ekonomikuri politikis SemuSavebisaTvis.
saqarTvelos sabazro ekonomikaze gadasvlis pirobebSi Seicvala
Sromis statistikis informaciis mopovebis xerxebi. socializmis
pirobebSi Sromis bazris Sesaxeb informacia moipoveboda saxelmwifo
sawarmoebze sruli dakvirvebiT yovelwliurad, xolo 3-5 weliwadSi
erTxel tardeboda sawarmoebis sruli gamokvleva dasaqmebulTa
Sesaswavlad sqesis, asakis, profesiebis, Tanamdebobebis da sxva niSnebis
mixedviT.
amasTan erTad, informacias samuSao Zalis ricxovnobis da sqesobriv-
asakobrivi Semadgeblobis, misi dargobriv_teritoriuli ganawilebis,
dasaqmebis donis da sxvaTa Sesaxeb iZleva mosaxleobis aRwerebi.
saqarTvelos mosaxleobis 2014 wlis sayovelTao aRweriT aseve
mopovebuli iqna monacemebi samuSao Zalis ricxovnobis da Semadgenlobis,
arsebobis saSualebaTa wyaroebis, dasaqmebis, ZiriTadi saqmianobis an
Sesrulebuli samuSaos sruli dasaxelebis Sesaxeb, monacemebi 15 wlis da
6
ufrosi asakis dausaqmebel mosaxleobaze. magram mosaxleobis aRwerebi,
rogorc viciT, tardeba 10 weliwadSi erTxel, maSin, rodesac monacemebi
Sromis bazris Sesaxeb saWiroa ara Tu 10 weliwadSi erTxel an
yovelwliurad, aramed sistematiurad, yovelTviurad, yovelkvartalurad.
amitom Sromis bazris statistikis mniSvnelovan wyaros warmoadgens
SinameurneobaTa gamokvlevebi, romelic iZleva sistematiur informacias
samuSao Zalis ricxovnobis da Semadgenlobis, ekonomikuri statusis,
dasaqmebis da umuSevrobis Sesaxeb.
garkveuli informacia miiReba sawarmoebidan. amasTan msxvili
sawarmoebi Seiswavleba sruli dakvirvebiT, xolo saSualo da mcire
sawarmoebi - SerCeviTi dakvirvebiT.
saqarTveloSi Sromis bazris statistikis Sesaxeb informaciis
mopovebis, damuSavebisa da maCveneblebis gamoTvlis meTodologia
eyrdnoba Sromis saerTaSoriso biuros, Sromis saerTaSoriso
organizaciis (Sso) da sxva saerTaSoriso organizaciebis rekomendaciebs.
Sromis statistikis winaSe dasmuli amocanebis gadasawyvetad saWiroa
Seswavlili iqnas Semdegi sakiTxebi:
1. mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT;
2. dasaqmeba da umuSevroba; SromiTi resursebis balansi;
3. samuSao Zalis moZraoba;
4. Sromis anazRaureba;
5. Sromis nayofiereba;
6. danaxarjebi samuSao Zalaze.
3. mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT
mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT warmoadgens
klasifikacias statusis mixedviT gaweul saqmianobaSi. am SemTxvevaSi
statusi aRniSnavs adamianis mdgomareobas, rols, funqcias Sesrulebuli
saqmianobis procesSi.
saqarTvelos statistikaSi ekonomikuri statusis gansazRvra xdeba
saerTaSoriso standartebTan misadagebiT, kerZod Sromis saerTaSoriso
organizaciis (Sso) kriteriumebis gaTvaliswinebiT.
saqarTvelos statistikaSi aRiricxeba ekonomikuri statusis Semdegi
saxeebi:
ekonomikurad aqtiuri – piri, romelic muSaobs an sTavazobs Tavis
Sromas saqonlis an momsaxurebis sawarmoeblad. ekonomikurad aqtiur
mosaxleobas miekuTvneba 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobis
zemoTaRniSnuli nawili. saerTaSoriso statistikuri standartebis
mixedviT ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis yvelaze xSirad gamoyenebuli
7
saxelwodebaa samuSao Zala. ekonomikurad aqtiuri mosaxleoba moicavs or
kategorias: dasaqmebulebs da umuSevrebs.
dasaqmebuli (momuSave) – piri, romelic gamokiTxvis momentis wina 7
dRis ganmavlobaSi muSaobda (sul mcire, erTi saaTi mainc) Semosavlis
(xelfasis, naturaluri Semosavlis, mogebis da a.S.) miRebis mizniT,
exmareboda usasyidlod sxva Sinameurneobis wevrebs, an raime mizeziT ar
imyofeboda samuSaoze, Tumca formalurad iricxeboda momuSaved.
dasaqmebis cneba uSualodaa dakavSirebuli warmoebis sazRvrebTan,
romelic ganmartebulia erovnul angariSTa sistemiT (eas). aRniSnuli
midgomis Tanaxmad dasaqmebulebs miekuTvnebian pirebi, romlebic qmnian
produqcias (saqonels, momsaxurebas) warmoebis sazRvrebSi. aqedan
gamomdinare, dasaqmebis da warmoebis maCveneblebi (kategoriebi)
urTierTSesadari sidideebia, rac maTi erToblivi analizis saSualebas
iZleva.
rac Seexeba dasaqmebis kriteriumad kviraSi sul cota erTi saaTis
muSaobas, gamowveulia imiT, rom qveyanaSi arsebobs dasaqmebis mravali
moklevadiani, SemTxveviTi da sxva araregularuli saxeobebi, romelTa
aRricxva aucilebelia ekonomikaSi maTi wvlilis dasadgenad, rac
obieqturad Txoulobs aRniSnuli kriteriumis gamoyenebas.
dasaqmebuli mosaxleoba Tavis mxriv iyofa daqiravebul,
TviTdasaqmebul, damxmare da gaurkveveli saqmianobis mosaxleobad.
daqiravebuli – piri, romelic saangariSo periodis ganmavlobaSi
asrulebda gansazRvrul samuSaos xelfasis an sxva saxis anazRaurebis
miRebis (fuliT an naturiT) mizniT. mas aseve miekuTvneba samuSao adgilis
mqone magram ar momuSave piri Svebulebis, avadmyofobis, samuSaodan
droebiT daTxovnis an sxva msgavsi mizezebis gamo.
TviTdasaqmebuli – mesakuTris saqmianoba saangariSo periodSi
mogebis an ojaxuri Semosavlis (fuliT an naturiT) miRebis mizniT.
damxmare – sxva Sinameurneobis wevrebisTvis usasyidlod momuSave
piri.
gaurkveveli – Sromis bazris statistikaSi statusiT gaurkveveli _
aRiricxebian pirebi, romelTa samuSaos saxe dauzustebelia, maT Sesaxeb
arsebuli informacia ar aris sakmarisi imisaTvis, rom isini mivakuTvnoT
CamoTvlili statusis romelime kategorias.
statusis mixedviT mosaxleobis struqtura da garkveuli periodis
ganmavlobaSi am struqturaSi momxdari Zvrebi mosaxleobis
socialur_ekonomikuri struqturaSi momxdari cvlilebebis analizis
mniSvnelovan saSualebas warmoadgens.
statusis mixedviT mosaxleobis klasifikacia warmoebs maTi statusis
mixedviT ZiriTad samuSaoze. Tu gamokvlevis momentSi adamiani muSaobs
kidev sxva samuSaoze, maSin ganisazRvreba ZiriTadi da meoradi saqmianoba.
ZiriTadad iTvleba is samuSao, romelsac gamosakiTxi piri TviTon Tvlis
ZiriTadad (Semosavlis ZiriTad wyarod). sxva samuSao iTvleba meoradad.
8
umuSevari – 15 da meti wlis piri, romelsac gamokiTxvis momentis
wina 7 dRis ganmavlobaSi ar umuSavia erTi saaTic ki, mzad iyo
muSaobisaTvis da eZebda samuSaos gamokiTxvamde 4 kviris ganmavlobaSi.
umuSevrebis da momuSaveebis zemoTmotanili ganmartebebi dadgenilia
e.w. `mkacri kriteriumiT~. Sso-s standartebiT Sromis bazris
Camoyalibebis procesSi myofi qveynebisaTvis rekomendirebulia
umuSevrobis monacemebi gamoqveyndes `Serbilebuli kriteriumiT~-ac. am
kriteriumiT umuSevrad iTvlebian is pirebic, romlebmac xeli Caiqnies
samuSaos povnaze. eseni arian adamianebi, romlebic ar muSaoben, mzad
arian muSaobisTvis da surT muSaoba, magram ukve aRar eZeben mas. cxadia,
umuSevarTa raodenobac da donec Serbilebuli kriteriumiT maRali
iqneba mkacri kriteriumiT Sefasebul umuSevrobaze.
umuSevrobis zemoTmotanili ganmartebebi eyrdnoba Sso-is
rekomendaciebs xolo monacemebi mis Sesaxeb miiReba specialurad
organizebuli statistikuri dakvirvebis (Sinameurneobebze dakvirvebis)
masalebiT. amas garda umuSevrobis registracia mimdinareobs dasaqmebis
saxelmwifo samsaxurebis mier moqalaqeTa sacxovrebeli adgilis
mixedviT.
sxvaoba 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobas da ekonomikurad
aqtiur mosaxleobas Soris warmoadgens ekonomikurad araaqtiur, anu
samuSao Zalis gareT myof mosaxleobas (ixileT Semdegi cxrili.
cxrili 1.1.
saqarTvelos 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobis ganawileba
ekonomikuri statusis mixedviT 1998-2015 wlebSi (aTasi kaci)*
1998 1999 2002 2004 2008 2013 2015
sul 15 wlis da
ufrosi asakis
mosaxleoba
3016,8
3026,2
3239,5
3146,9
3627,1
3026,2
2979.8
aqedan:
ekonomikurad aqtiuri 1972,8 1939,3 2104,2 2041,0 1917,8 2003,9 2021,5
dasaqmebuli, m.S. 1728,5 1694,4 1839,2 1783,3 1601,9 1712,1 1779.9
daqiravebuli 724,4 697,6 650,9 600,9 572,4 658,2 753,4
TviTdasaqmebuli 987,1 918,6 1184,9 1180,8 1028,5 1043,8 1018,1
gaurkveveli 17,0 78,4 3,4 1,6 1,1 10,0 8,4
umuSevari 244,2 244,9 265,0 257,6 315,8 291,8 241,6
mosaxleoba samuSao
Zalis gareT 1044,0 1086,9 1135,3 1105,9 1145,2 1022,3 958,3
*saqarTvelos Sinameurneobebi. 2004-2005. Tb., 2006, gv. 28. saqarTvelos Sinameurneobebi 2008. Tb., 2009, gv. 15. Sso-is mkacri kriteriumebiT. SemdgomSi, Tu miTiTebuli ar aris, monacemebi motanili iqneba mkacri kriteriumebis mixedviT.
4. mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis da dasaqmebis statistika
9
dasaqmebisa da umuSevrobis statistikaSi erT-erT mniSvnelovan
adgils ikavebs ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis daxasiaTeba. aRniSnuli
daxasiaTeba moicavs ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis saerTo
raodenobis gansazRvras, mis Semadgenlobas statusis mixedviT rogorc
absolutur, ise SefardebiT (struqturis SefardebiTi sidideebi)
sidideebSi, ekonomikurad aqtiuri mosaxleoba Seiswavleba aseve
sqesobriv-asakobriv da regionul WrilSi, dinamikaSi.
rogorc cxrili 1.1-dan Cans, ekonomikurad aqtiuri mosaxleoba
saqarTveloSi 1998-2015 wlebSi 1972,8 aTasidan gaizarda 2021.5 aTasamde, e.i.
2,4 %-iT. zrda mniSvnelovania, miT umetes, rom am periodSi ekonomikurad
aqtiuri mosaxleobis mniSvnelovani nawili sazRvargareT wavida samuSaos
saZebnelad.
mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis donis dasaxasiaTeblad
statistikaSi gamoiyeneba iseTi makroekonomikuri maCvenebeli, rogoricaa:
mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis koeficienti. is gviCvenebs
ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis xvedriT wils (procentebSi) 15 wlis
da ufrosi asakis mosaxleobis saerTo ricxovnobaSi da gamoiTvleba
ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis ricxovnobis SefardebiT 15 wlis da
ufrosi asakis mosaxleobis saerTo ricxovnobasTan. koeficienti
gamoiTvleba formuliT:
100.T15
ek.aqt.
aqt.
TK , sadac (1.1)
aqt.K
- aris mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis koeficienti;
ek.aqt.T
_ ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis ricxovnoba;
15T _ 15 wlis da masze ufrosi asakis mosaxleobis ricxovnoba.
saqarTvelos statistika ekonomikuri statusis mixedviT ganixilavs ara
marto 15 wlis da ufrosi, aramed 25 welze ufrosi asakis mosaxleobasac.
ekonomikurad araaqtiuri, anu mosaxleoba samuSao Zalis gareT
moicavs 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobidan invalidebs,
pensionerebs, moswavleebs da sxv. aRniSnuli kategoria SeiZleba
davaxasiaToT iseTi statistikuri maCveneblebiT, rogoricaa: ekonomikurad
araaqtiuri mosaxleobis ricxovnoba, misi xvedri wili 15 wlis da
ufrosi asakis mosaxleobaSi, ricxovnobis da xvedri wilis dinamika,
struqtura, ori periodis ganmavlobaSi momxdari struqturuli Zvrebi.
mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis donis sapirispirod SeiZleba
gamovTvaloT `ekonomikuri pasiurobis~ donis maxasiaTebeli, kerZod,
`ekonomikuri pasiurobis~ koeficienti, romelic gamoiTvleba samuSao
Zalis gareT myofi mosaxleobis ricxovnobis SefardebiT 15 wlis da
ufrosi asakis mosaxleobis ricxovnobasTan, gamosaxuli procentebSi.
10
100.T15
ek.pas.
pas.
TK , sadac (1.2)
pas.K - aris mosaxleobis `ekonomikuri pasiurobis~ koeficienti;
ek.pas.T - samuSao Zalis gareT myofi mosaxleoba.
ramdenadac 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleoba iyofa ekonomikurad
aqtiur da pasiur nawilebad, aqtiurobis da pasiurobis koeficientebs
erTi da igive mniSvneli aqvT. Sesabamisad mocemuli maCveneblebis jami
100,0%-is tolia:
%100 pas.aqt. KK (1.3)
Sesabamisad, Tu cnobilia erTis mniSvneloba, SeiZleba gaangariSebis
gareSe gavigoT meores mniSvneloba:
pas.aqt. KK %100 (1.4)
aqt.pas. KK %100 (1.5)
ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis mniSvnelovan nawils rogorc
raodenobrivad, ise socialur-ekonomikuri mniSvnelobiT warmoadgens
dasaqmebuli mosaxleoba. dasaqmeba gansazRvravs mosaxleobis Semosavlebs
da Sesabamisad cxovrebis dones. misi zrda iwvevs umuSevrobis Semcirebas
da Sesabamisad – qveyanaSi arsebuli socialuri fonis gaumjobesebas.
aqedan gamomdinare statistikas dasaqmebis Seswavlis kuTxiT
mniSvnelovani amocanebis Sesruleba akisria. kerZod saWiroa
ganisazRvros: dasaqmebulTa mTliani ricxovnoba da misi ganawileba
dasaqmebis statusis, ekonomikis seqtorebis, ekonomikuri saqmianobis
saxeebis (dargebis), dakavebuli Tanamdebobebis mixedviT da igive WrilSi
Seiswavleba meoradi dasaqmeba.
dasaqmeba ganixileba sqesobriv-asakobriv, aseve regionul da qalaq-
soflis WrilSi. Sinameurneobebis kvlevis masalebis dajgufeba
saSualebas iZleva dadgindes da gaanalizdes dasaqmebis donis, dinamikis
da struqturuli Zvrebis tendenciebi. saqarTvelos statistika jerovan
yuradRebas uTmobs meoradad (araZiriTadad, SeTavsebiT) dasaqmebulTa
statistikur aRricxvas da analizs, romelic moicavs igive niSnebis
registracias, rac xdeba ZiriTadi dasaqmebis SemTxvevaSi.
mosaxleobis dasaqmebis statistikaSi ZiriTad maCvenebels warmoadgens dasaqmebis done. dasaqmebis done xasiaTdeba mosaxleobis dasaqmebis koeficientiT, romelic miiReba dasaqmebuli mosaxleobis SefardebiT ekonomikurad aqtiur mosaxleobasTan da gamoisaxeba procentebSi. dasaqmebis koeficienti gamoiTvleba rogorc:
11
100.T aqt.ek.
das.
das.
TK , sadac ( 1.6)
das.K - aris mosaxleobis dasaqmebis koeficienti;
das.T - dasaqmebuli mosaxleobis ricxovnoba.
dasaqmebuli mosaxleoba statusis mixedviT iyofa daqiravebul da TviTdasaqmebul mosaxleobad. dasaqmebulTa aRniSnuli kategoriebis dasaxasiaTeblad gamoiyeneba maTi ricxovnebis, dinamikisa da struqturis maCveneblebi. dasaqmebulebs miekuTvneba agreTve gaurkveveli saqmianobis pirebi. dasaqmebuli mosaxleobis struqtura statusis mixedviT gvixasiaTebs
calkeuli kategoriis dasaqmebulTa xvedriT wils procentebSi
dasaqmebuli mosaxleobis mTlian ricxovnobaSi. Sesabamisi maCveneblebi
1998-2015 wlebSi saqarTveloSi Semdeg suraTs iZleva:1
wlebi 1998 1999 2002 2004 2008 2013 2015
sul dasaqmebulebi 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
maT Soris:
daqiravebulebi 41,9 41,2 35,4 33,7 35,7 38,4 42,3
TviTdasaqmebulebi 57,1 54,2 64,4 66,2 64,2 61,0 57,2
gaurkveveli 1,0 4,6 0,2 0,1 0,1 0,6 0,5
monacemebi gviCvenebs dasaqmebis struqturaSi momxdar Zvrebs, rac imaSi
gamoixateba, rom ganxiluli periodis manZilze mniSvnelovnad izrdeba
TviTdasaqmebulTa xvedri wili, odnav mcirdeba daqiravebiT dasaqmebulTa
xvedri wili da mniSvnelovnad mcirdeba gaurkveveli saqmianobis mqone
pirTa xvedri wili.
dasaqmebulTa ganawileba ekonomikis seqtorebis mixedviT moicavs
dasaqmebulTa ganawilebas ekonomikis saxelmwifo da arasaxelmwifo
seqtorebSi. ekonomikis saxelmwifo seqtori Tavis mxriv iyofa saxelmwifo
sakuTrebis sawarmoebad da sabiujeto organizaciebad an dawesebulebebad.
arasaxelmwifo seqtori Tavis mxriv iyofa arasaxelmwifo sakuTrebis
sawarmoebad da ucxoeTis an erTobliv sawarmo-organizaciebad.
dasaqmebulTa ganawileba ekonomikuri saqmianobis saxeebis
(dargebis) mixedviT moicavs dasaqmebulTa ganawilebas ekonomikuri
saqmianobis im saxeebis mixedviT, romlebSic dasaqmebulia dasaqmebulTa 3
da meti procenti. saqmianobis aRniSnuli saxeebia:
_ soflis meurneoba, nadiroba da satyeo meurneoba;
_ damamuSavebeli mrewveloba;
1 gamoTvlilia cxrili 1.1-is safuZvelze, procentebSi
12
_ vaWroba, avtomobilebis, sayofacxovrebo nawarmisa da piradi moxmarebis
sagnebis remonti;
_ transporti da kavSirgabmuloba;
_ saxelmwifo mmarTveloba;
_ ganaTleba;
_ janmrTelobis dacva da socialuri daxmareba;
_ danarCeni.
saqarTvelos statistika aseve Seiswavlis dasaqmebulTa ganawilebas
Semdegi Tanamdebobebis mixedviT:
_ marTvis organoebis xelmZRvanelebi;
_ umaRlesi donis kvalificiuri specialistebi;
_ saSualo donis kvalificiuri specialistebi;
_ sakancelario saqmiT da aRricxviT dakavebuli pirebi;
_ momsaxurebis sferoSi dasaqmebulebi;
_ soflis meurneobis muSakebi;
_ warmoebis kvalificiuri muSakebi;
_ operatorebi, memanqaneebi da meaparateebi;
_ arakvalificiuri muSebi;
_ danarCeni
saqarTvelos statistikaSi mTlianad dasaqmebasTan erTad didi
mniSvneloba eniWeba daqiravebiT dasaqmebulTa statistikur Seswavlas
igive niSnebis mixedviT, rogoricaa saerTod dasaqmebulTa Seswavlis
SemTxvevaSi, ramdenadac dasaqmebulTa aRniSnuli kategoriis absoluturi
da SefardebiT zrda sabazro ekonomikaze gadasvlis piroba da
imavdroulad Sedegicaa.
meoradad dasaqmeba (SeTavseba) dRevandel saqarTveloSi mniSvnelovan
rols asrulebs. jer erTi, paradoqsulia, Tumca faqtia, rom umuSevrobis
pirobebSi adgili aqvs samuSao Zalis deficits. magram laparakia ara
raodenobriv, aramed kvalificiuri, dRevandeli samecniero-teqnologiuri
revoluciis moTxovnebisadmi adekvaturi donis samuSao Zalaze.
Sesabamisad maRalkvalificiuri samuSao Zalis deficitis pirobebSi
aseTi kvalificiis samuSao Zalis meoradad dasaqmeba saWirocaa da
aucilebelic. meore-meoradad dasaqmeba ojaxis biujetis Sevsebis
garkveuli wyaroa da meoradad dasaqmebis ZiriTadi mizezi.
meoradad dasaqmebis dones gansazRvravs masze moTxovna, e.i
vakanturi adgilebis arseboba. meoradad dasaqmebis statistikuri
analizi mimdinareobs saerTod dasaqmebis statistikuri analizis
identurad, ramdenadac es SesaZlebelia arsebuli statistikuri
informaciis pirobebSi.
5. mosaxleobis umuSevrobis statistika
13
umuSevroba warmoadgens umniSvnelovanes makroekonomikur maCvenebels.
esaa movlena, rodesac samuSao Zalis miwodeba aRemateba masze moTxovnas.
umuSevrobis statistika Seiswavlis umuSevarTa ricxvs, umuSevrobis dones
sqesis, asakis, qalaqisa da soflis, regionebis mixedviT.
umuSevrobis dones vaxasiaTebT umuSevrobis koeficientiT, romelic gamoiTvleba mocemul wels umuSevarTa ricxvis SefardebiT ekonomikurad aqtiur mosaxleobasTan da gamoisaxeba procentebSi. kerZod:
100.aqt.ek.
umuS.
umuS.T
TK (1.7)
sadac umuS.K
_ aris umuSevrobis koeficienti;
umuS.T
_ umuSevrebis ricxvi.
dasaqmebis da umuSevrobis maCveneblebis jami 100%-is tolia. Sesabamisad, Tu cnobilia erTi maTgani, iolad gamovTvliT meoresac. dasaqmebis saxelmwifo samsaxuri awarmoebs umuSevarTa registracias
Semdegi maCveneblebiT.
1. registrirebuli samuSaos maZieblebi, (aTasi kaci)
2. registrirebuli umuSevrebi, aTasi kaci
3. maT Soris qali, aTasi kaci
4 maT Soris qali, procentulad
5. Semweobis mimRebi umuSevarTa ricxvi, aTasi kaci
6. saSualoTviuri Semweoba, gacemuli erT umuSevarze, lari
7. registrirebuli vakansiebi, aTasi
8. umuSevarTa raodenoba erT vakansiaze
9. dasaqmebis samsaxuris mier dasaqmebuli samuSaos maZieblebi, aTasi kaci
10. registrirebul umuSevarTa ganawileba asakis mixedviT:
absolutur sidideebSi, aTasi kaci, struqtura _ procentulad
sul umuSevrebi maT Soris asaki:
16-29, 30-49, 50 da meti
11. registrirebul umuSevarTa ganawileba ganaTlebis donis mixedviT
umuSevari sul
maT Soris aqvT ganaTleba: dawyebiTi an sabazo, arasruli saSualo,
sruli saSualo, umaRlesi.
umuSevrobis bunebriv doned miCneulia 5,5-6,0%.
6. samuSao Zalis moZraobis statistika
ekonomikuri saqmianobis procesSi adgili aqvs sawarmo-
dawesebulebebSi da organizaciebSi dasaqmebuli samuSao Zalis moZraobas.
saqme isaa, rom rogorc wesi, garkveuli mosazrebebidan gamomdinare
14
adamianebi icvlian samuSao adgils, mimdinareobs samuSaoze miRebis da
ganTavisuflebis uwyveti procesi, romelic warmoadgens samuSao Zalis
moZraobas. aRniSnuli procesis Sedegad adgili aqvs samuSao Zalis
gadanawilebas sawarmoebs, dargebs da regionebs Soris. Teoriulad es
procesebi SeiZleba mimdinareobdes erovnul ekonomikaSi das aqmebulTa
saerTo ricxovnobis ucvlelobis pirobebSic.
samuSao Zalis moZraoba aris obieqturi procesi da mimdinareobs
uwyvetad. misi gamomwvevi mizezebi SeiZleba iyos mravalnairi: pensiaze
gasvla, armiaSi gawveva, samuSao asakSi Sesvla, ojaxis Seqmna da
Sesabamisad sacxovrebeli adgili Secvla, axali samuSao adgilebis
Seqmna, ukeTesi samuSaos povna, SromiTi konfliqtebi, gardacvaleba da
sxva.
samuSao Zalis moZraobis statistikis amocanebia daaxasiaTos samuSao
Zalis moZraobis saerTo moculoba, misi mimarTulebebi, intensivoba,
gamomwvevi mizezebi.
dasmuli amocanebis gadasawyvetad samuSao Zalis statistikaSi
gamoiTvleba absoluturi da SefardebiTi sidideebi. absolutur
sidideebs miekuTvneba garkveul periodSi samuSaoze miRebulTa da
samuSaodan wasulebis ricxvi. miRebulTa da wasulebis ricxvis jams
ewodeba samuSao Zalis brunva. Sesabamisad, samuSao Zalis brunva
gamoiTvleba samuSaoze miRebis da wasvlis mixedviT.
samuSaodan wasvlis mixedviT samuSao Zalis brunva iyofa aucilebel
da zedmet brunvad.
samuSao Zalis aucilebel brunvas miekuTvneba samuSaodan wasvla
iseTi mizezebiT, rogoricaa magaliTad: pensiaze gasvla, gardacvaleba,
SromiTi xelSekrulebis (kontraqtis) damTavreba da kanoniT
gaTvaliswinebuli sxva SemTxvevebi: samxedro samsaxurSi gawveva,
dainvalideba, Statebis Semcireba sawarmos reorganizaciis an gakotrebis
Sedegad da sxva.
samuSao Zalis zedmet brunvas miakuTvneben samuSaodan sakuTari
surviliT, disciplinis darRvevis da SromiTi konfliqtebis Sedegad
wasulebs. samuSao Zalis zedmeti brunva cnobilia kadrebis (samuSao
Zalis) denadobis saxeliTac da warmoebis efeqtian funqcionirebaze
uaryofiTad moqmedebs, ramdenadac saWiroa wasulebis Secvla aranaklebi
kvalifikaciis mqone samuSao ZaliT rac dros moiTxovs. Sesabamisad
adgili eqneba samuSao drois dakargvas mocemul periodSi. axali
kadrebis miReba moiTxovs maT adaptacias da integracias mocemul
sawarmoSi, rac aseve garkveul fsiqologiur barierebTan aris
dakavSirebuli. amasTan is danaxarjebi. romelic (Tu) gaswia sawarmom
wasuli muSakebis kvalifikaciis asamaRleblad, ubralod ikargeba.
Sesabamisad, saWiro statistikuri informaciis arsebobis pirobebSi
samuSao Zalis moZraobis maCveneblebi SeiZleba gamoTvlili iqnes
sawarmos, dargis, erovnuli ekonomikis, regionebis WrilSi sqesis, asakis,
15
profesiebis, ganaTlebis donis da sxva niSnebis mixedviT, romelTagan
umniSvnelovanesia samuSao Zalis denadoba mizezebis mixedviT. samuSao
Zalis denadobis sulyofili analizi SeiZleba miRebuli iqnes mxolod
misi kompleqsuri statistikur-sociologiuri gamokvlevis safuZvelze.
kerZod, samuSao Zalis denadobis statistikuri, raodenobrivi analizi
Seivseba denadobis mizezebis siRrmiseuli sociologiuri SeswavliT,
Sesabamisi sociologiuri gamokiTxviT, am mizniT Sedgenili kiTxvaris
safuZvelze, romliTac gamoikiTxebian samuSaodan wasulebi.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces SromiTi konfliqtebis Sedegad
gamowveul samuSao Zalis denadobas.
samuSao Zalis moZraobis statistikuri daxasiaTeba SeuZlebelia
momuSaveTa siobrivi da saSualo siobrivi ricxvis codnis gareSe.
sawarmoSi momuSaveTa siobriv ricxvSi aRiricxeba yvela, vinc mocemul
sawarmoSi muSaobs erT dReze meti xniT. momuSaveTa saSualo siobrivi
ricxvi gaiangariSeba Tvis ganmavlobaSi. amisaTvis Tvis yoveli dRis
momuSaveTa siobrivi ricxvis jami gaiyofa Tvis kalendaruli dReebis
ricxvze. arasamuSao da uqme dReebis siobriv ricxvad CaiTvleba maTi wina
dRis siobrivi ricxvi. arasruli samuSao Tvis SemTxvevaSi namuSevari
dReebis siobrivi ricxvis jami iyofa aseve Tvis kalendaruli dReebis
ricxvze. Tu monacemebi siobrivi ricxvis Sesaxeb saerTod ar gvaqvs raime
Tvis ganmavlobaSi, maSin am Tvis saSualo siobrivi ricxvi SeiZleba
miviRoT rogorc wina Tvis bolo da momdevno Tvis pirveli dRis
siobrivi ricxvis jamis saSualo ariTmetikuli. momuSaveTa
saSualoTviuri siobrivi ricxvis safuZvelze saSualo ariTmetikulis
daxmarebiT gamoiTvleba saSualokvartaluri, saSualonaxevarwliuri da
saSualowliuri siobrivi ricxvi, risTvisac sami, eqvsi da Tormeti Tvis
saSualo siobriv ricxvTa jamebi Sesabamisad gaiyofa samze,eqvsze da
Tormetze.
samuSao Zalis moZraobis maxasiaTebeli statistikur maCvenebelTa
sistema moicavs Semdeg maCveneblebs:
1. absoluturi maCveneblebi:
_ samuSaoze miRebulTa ricxvi;
_ samuSaodan wasulebis ricxvi:
_ samuSao Zalis saerTo brunva _ samuSaoze miRebulebisa da samuSaodan
wasulebis ricxvis jami;
_ mudmivad momuSaveTa ricxvi saangariSo periodSi _ miiReba periodis
dasawyisSi momuSaveTa siobriv ricxvs gamoklebuli mocemul periodSi
samuSaodan wasulebi.
2. SefardebiTi maCveneblebi: gamoiTvlebian konkretuli periodis
mixedviT, rogoricaa Tve, kvartali, naxevari weli, weli.
1. samuSao Zalis mudmivobis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:
16
K1
mudmivad momuSaveTa ricxvi100;
momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi
(1.8)
2. samuSao Zalis ganaxlebis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:
K2
samuSaoze miRebulTa ricxvi100;
momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi
(1.9)
3. samuSao Zalis wasvlis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:
K3
samuSaodan ganTavisuflebulTa ricxvi100;
momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi
(1.10)
4. samuSao Zalis denadobis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:
1004 ricxvi siobrivi saSualo momuSaveTa
brunva) (zedmeti denadobaK (1.11)
samuSao Zalis denadobis koeficienti zemoTmotanili formuliT
SeiZleba gamovTvaloT mizezebis mixedviTac, rogoricaa: sakuTari
surviliT, disciplinis darRvevis da SromiTi konfliqtis Sedegad
wasulebi. samuSao Zalis denadobis koeficienti aseve cnobilia rogorc
kadrebis denadobis koeficienti.
5. samuSao Zalis saerTo brunvis koeficienti, gamoiTvleba rogoorc:
K5samuSaoze miRebulTa da ganTavisuflebulTa ricxvis jami
100;momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi
(1.12)
samuSao Zalis saerTo brunvis koeficienti ( K5 ) samuSao Zalis
ganaxlebis (K2 ) da samuSaodan Zalis wasvlis (
K3 ) koeficientebis jamis
tolia.
6. samuSao Zalis Canacvlebis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:
K6samuSaoze miRebulTa ricxvi
100;samuSaodan yvela mizeziT ganTavisuflebulTa ricxvi
( 1.13)
Canacvlebis koeficienti SeiZleba miviRoT samuSao Zalis
ganaxlebis koeficientis (K2 ) gayofiT wasvlis koeficientTan (
K3 );
K K K: .6 2 3 (1.14)
17
K K2 3da -s mniSvnelSi erTi da igive sidide aqvT: momuSaveTa saSualo
siobrivi ricxvi, romlebic gayofisas erTmaneTs Sekvecavs da miviRebT K6 -
is gamosaxulebas.
7. Sromis anazRaurebis statistika
Sromis anazRaureba, anu xelfasi warmoadgens Sesrulebuli
samuSaosaTvis daricxul anazRaurebas fuladi formiT. is moicavs aseve
sxvadasxva saxis waxalisebebs, Svebulebebis, sadResaswauli dReebis da
sxva umuSevari drois anazRaurebas, romlebic SromiTi kanonmdeblobiT an
individualuri SromiTi xelSekrulebiT eqvemdebareba anazRaurebas.
Sromis anazRaurebis statistikis winaSe dgas Semdegi amocanebi:
1. xelfasis fondis moculobis gansazRvra;
2. xelfasis donis da dinamikis analizi;
3. xelfasis diferenciaciis analizi;
4. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi.
xelfasis fondis moculobis gansazRvra. xelfasis fondi warmoadgens
sawarmoebis da organizaciebis mier Sromis anazRaurebisaTvis daricxul
Tanxas. xelfasis fondi moicavs sxvadasxva danamatebsac, rogoricaa
premiebi, anazRaureba avadmyofobis SemTxvevaSi da a.S.
sawarmoebis da organizaciebis xelfasis fondebis jami gvaZlevs
dargis xelfasis fonds, xolo dargebis xelfasis fondebis jami –
erovnuli ekonomikis xelfasis fonds. statistikis mier aRiricxeba
xelfasis saaTobrivi, dRiuri da Tveobrivi fondebi – romlebic
ukavSirdeba Sesabamis namuSevar dros. xelfasis kvartaluri,
naxevarwliuri da wliuri fondebi miiReba 3, 6 da 12 Tvis xelfasis
fondebis SekrebiT.
xelfasis fondi mniSvnelovani ekonomikuri kategoriaa, romelze
dayrdnobiTac gaiangariSeba saSualo xelfasis maCveneblebi. is
warmoadgens produqciis TviTRirebulebis Semadgenel nawils. xelfasis
fondis absoluturi moculobis maCveneblebi gamoiyeneba mosaxleobis
cxovrebis donis da samuSao Zalaze danaxarjebis analizisTvis da a.S.
xelfasis donis da dinamikis analizi. xelfasis done xasiaTdeba
saSualo xelfasis maCvenebliT da gaiangariSeba xelfasis fondis
SefardebiT namuSevar drosTan an rogorc wesi dasaqmebulTa ricxvTan.
statistikaSi gamoiTvleba saSualo xelfasis Semdegi maCveneblebi:
saSualo saaTobrivi xelfasi: gamoiTvleba xelfasis saaTobrivi
fondis SefardebiT namuSevari kac-saaTebis raodenobasTan. kac-saaTi
warmoadgens srulad namuSevar erT saaTs.
saSualo dRiuri xelfasi: gamoiTvleba xelfasis dRiuri fondis
SefardebiT namuSevari kac-dReebis raodenobasTan. kac-dRe aris
18
namuSevari erTi dRe. is moicavs momuSavisgan damoukidebel dRis Siga
mocdenebsac.
saSualoTviuri xelfasi: gamoiTvleba xelfasis Tviuri fondis
SefardebiT Tvis ganmavlobaSi dasaqmebulTa ricxvTan. xelfasis Tviuri
fondi moicavs yvela saxis anazRaurebas.
saSualo kvartaluri, naxevarwliuri da wliuri xelfasi: gamoiTvleba
saSualoTviuri xelfasis analogiurad. Tumca gamoTvlebis
gasamartiveblad saqarTvelos saxelmwifo statistikis praqtikaSi
dasaqmebulis saSualoTviuri xelfasis misaRebad saSualowliuri
xelfasi gaiyofa 12-ze.
saSualo xelfasi gamoiTvleba formuliT:
T
Ff
; ( 1.15)
sadac f _ aris saSualo xelfasi;
F _ xelfasis fondi;
T _ dasaqmebulTa ricxvi. xelfasis donis dinamika Seiswavleba indeqsebis saSualebiT. kerZod,
0
1
f
fi ( 1.16)
xelfasis donis dinamikasTan erTad statistikis mniSvnelovan
amocanas warmoadgens xelfasis donis dinamikaze moqmedi faqtorebis
gavlenis gazomva. saqme isaa, rom erovnul ekonomikaSi dasaqmebulTa
xelfasis done yalibdeba saqmianobis sxvadasxva dargebis saSualo
xelfasebis Sedegad. Sesabamisad, romelime dargSi saSualo xelfasis
zrda an Semcireba aisaxeba mTeli ekonomikis saSualo xelfasis zrdaze
an Semcirebaze. meore mxriv, Tu dasaqmebulebSi gaizrdeba an Semcirdeba
maRal (dabal) xelfasian dargSi dasaqmebulTa ricxvi da xvedri wili,
esec gazrdis an Seamcirebs saSualo xelfasis maCvenebels.
Sesabamisad, erovnul ekonomikaSi dasaqmebulTa saSualo xelfasis
cvlilebaze moqmedebs ori faqtori: saSualo xelfasis cvlileba
calkeul dargebSi da dasaqmebulTa ricxvis (xvedri wilis) cvlileba
dargebis mixedviT, e.w. `struqturuli Zvrebi~.
orive faqtoris gavlenas xelfasis doneze vadgenT xelfasis
cvalebadi Semadgenlobis indeqsiT, romelic gamoiTvleba formuliT:
1 0
1 0
F F
T T : ,
J =
rac igivea,
1
0
f
f ( 1.17)
19
Tu gaviTvaliswinebT, rom xelfasis fondi 1F gamomdinare 1.15
formulidan tolia Tf da am gamosaxulebas F 1F-is nacvlad SevitanT
1.17 formulaSi, miviRebT xelfasis cvalebadi Semadgenlobis indeqss.
1 0
1 0
T T
T T
1 0:
ffJ =
( 1.18)
xelfasis saerTo donis cvlilebaze calkeul dargebSi saSualo
xelfasis cvlilebis gavlenas vadgenT xelfasis fiqsirebuli
Semadgenlobis indeqsiT.
1 1
1 1
T T
T T
1 0:
ffJ =
( 1.19)
xelfasis saerTo donis cvlilebaze dasaqmebis dargobrivi
struqturis cvlilebis gasazomad gamoiyeneba xelfasis struqturuli
Zvrebis indeqsi.
1 0
1 0
T T
T T
0 0:
ffJ =
(1.20)
saerTod, saindeqso analizi saSualebas gvaZlevs davadginoT saSualo
xelfasis absolutur cvlilebaze calkeuli faqtoris gavlena.
xelfasis diferenciaciis analizi. dasaqmebulis xelfasis sidide
damokidebulia mis ganaTlebaze, kvalifikaciaze, asakze da sxva
faqtorebze, romlebic iwveven dasaqmebuli samuSao Zalis Sromis
anazRaurebis diferenciacias.
xelfasis diferenciacias adgili aqvs makrodonezec, rogoricaa:
ekonomikuri saqmianobis saxeebis da sqesis mixedviT, aseve regionebis
mixedviT.
saqstatis monacemebiT, 2015 wlisaTvis ekonomikaSi daqiravebiT
dasaqmebulTa saSualoTviuri nominaluri xelfasi Seadgenda 773,1 lars;
mSeneblobaSi _ 868,2 lars, jandacvasa da socialur daxmarebaSi _ 667,9
lars, ganaTlebaSi _ 422,9 lars, safinanso saqmianobaSi _ 1505,8 lars,
saxelmwifo mmarTvelobaSi _ 1152,1 lars da a.S.
amave, 2015 wels, kacebis saSualoTviuri nominaluri xelfasi toli
iyo 920,3 laris,xolo qalebis 585,0 laris, e.i. 335,3 lariT naklebi.
saqarTveloSi istoriulad arsebuli qalis kultis pirobebSi, saxezea
maTi diskriminaciis samarcxvino faqti (lekvi lomisa sworia, Zu iyos
Tunda xvadia?).
20
nominaluri xelfasi aris daricxuli xelfasi. misi gayofiT
samomxmareblo fasebis indeqsze (sfi) miviRebT realur xelfass. kerZod,
Tu 2015 wels saqarTveloSi nominaluri xelfasi aris 773,1 lari, xolo
sfi 99,5%, maSin realuri xelfasi tolia: 773,1 : 0,995 = 777 laris. e.i.
fasebis Semcirebam gamoiwvia realuri xelfasis zrda nominalurTan
SedarebiT 5,9 lariT. fasebis zrdis pirobebSi, reluri xelfasi
nominalurTan SedarebiT Semcirdeba.
statistikasa da ekonomikaSi gamoiTvlian realuri xelfasis
msyidvelobiTunarianobas. es ukanaskneli gaizomeba im saqonlisa da
momsaxurebis moculobiT, romlis SeZenac SeiZleba realuri xelfasiT.
magaliTad, Tu 2015 wels 1 kg. kartofili Rirda saSualod1,5 lari, maSin
amave wlis 777 lari realuri xelfasis msyidv- elobiTi unari aris _ 777:
1,5 (erTi kg. kartofilis fasi)= 518 kg. kartofils da a.S.
8. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi
danaxarjebi samuSao Zalaze warmoadgens sabazro ekonomikis
damaxasiaTebel kategorias. is warmoadgens danaxarjebs, romlebic
dakavSirebulia samuSao Zalis daqiravebasa da uzrunvelyofasTan.
statistikis amocanebia samuSao Zalaze danaxarjebis donis,
struqturis da dinamikis dadgena.
samuSao Zalaze danaxarjebis done gaizomeba danaxarjebis
moculobiT saSualod erT muSakze gaangariSebiT. saqarTvelos
ekonomikaSi aRniSnuli maCvenebeli 2002 wels 1806,47 laridan 2004 wels
gaizarda 2403,4 laramde, xolo 2005 wels – 3051,8 laramde.
samuSao Zalaze danaxarjebis struqturis Sesaswavlad saWiroa
danaxarjebis dajgufeba erTgvarovan jgufebad, xolo Semdeg
ganisazRvreba TiToeulis xvedri wili danaxarjebis mTlian jamSi.
samuSao Zalaze danaxarjebis saerTaSoriso standartuli klasifikacia
moicavs danaxarjebis 10 jgufs:
1. xelfasi;
2. arasamuSao drois anazRaureba;
3. premiebi da saCuqrebi;
4. kveba, sasmelebi da sxva anazRaurebebi naturaluri formiT;
5. danaxarjebi momuSaveTa sacxovrebelze, romelsac Tavis Tavze
iRebs damqiravebeli;
6. damqiraveblis xarjebi socialur uzrunvelyofaze;
7. danaxarjebi profesiul momzadebaze;
21
8. danaxarjebi socialur momsaxurebaze;
9. sxva danaxarjebi samuSao Zalaze;
10. gadasaxadebi, ganxiluli, rogorc samuSao Zalis danaxarjebi.
saqarTveloSi, ZiriTadi danaxarjebi samuSao Zalaze modis xelfasze
(≈80,0%) da socdazRvevis danaricxebze (16,0%).
saqarTvelos statistika samuSao Zalaze gaweuli danaxarjebis
Sesaxeb informacias moipovebs da amuSavebs ekonomikuri saqmianobis
saxeebis mixedviTac.
9. Sromis nayofierebis statistika
Sromis nayofiereba aris adamianis unari, drois erTeulSi awarmoos
produqciis garkveuli raodenoba. amis mixedviT gaiangariSeben saaTobriv,
dRiur, Tviur, kvartalur da wliur Sromis nayofierebas.
Sromis nayofierebis statistikis amocanebia gansazRvros Sromis
nayofierebis done, dinamika da masze moqmedi faqtorebi.
Sromis nayofierebis done – u gaiangariSeba warmoebuli produqciis
moculobis – q SefardebiT dasaqmebulTa ricxvze, Т. kerZod,
T
qu (1.22)
mocemuli maCvenebeli aris saSualo sidide da gviCvenebs saSualod
erT dasaqmebulze warmoebuli produqciis moculobas.
Sromis nayofierebis Sebrunebuli maCvenebelia Sromatevadoba,
romelic gamoiTvleba Semdeg formuliT:
q
Tt (1.23)
sadac t aris Sromatevadoba;
T - produqciis warmoebaze daxarjuli dro;
q - warmoebuli produqciis moculoba.
Sromis nayofierebis donis dinamikas vaxasiaTebT indeqsebiT:
0
1
u
ui ;
0
0
1
1
T
q
T
qJ (1.24)
Tu mocemul formulaSi SevitanT formula 1.22-idan miRebul q -s
mniSvnelobas, q = и -s, maSin formula 8.24 miiRebs Semdeg saxes:
T
TT
01 1
01
: .
0и и
J =
(1.25)
22
mocemuli indeqsi aris Sromis nayofierebis cvalebadi Semadgenlobis
indeqsi.
rodesac vzomavT Sromis nayofierebis donis dinamikas, davuSvaT ori
an meti dargisaTvis, maSin maTi saerTo Sromis nayofierebis dinamikaze
imoqmedebs ori faqtori: Sromis nayofierebis doneTa cvlileba TviToeul
dargSi da struqturuli Zvrebi. struqturuli Zvrebis gavlena niSnavs,
rom calkeul dargSi Sromis nayofierebis ucvlelobis pirobebSic ki
saerTo Sromis nayofiereba gaizrdeba, TuU gaizrdeba im dargSi
dasaqmebulTa xvedri wili, romelSic maRalia Sromis nayofiereba.
Sromis nayofierebis cvalebadi Semadgenlobis indeqsze moqmedebs
orive faqtori.
Sromis nayofierebis donis dinamikaze moqmedi faqtorebi calk_calke
gaizomeba Sromis nayofierebis fiqsirebuli da struqturuli Zvrebis
indeqsiT.
fiqsirebuli indeqsiT vadgenT saerTo Sromis nayofierebaze
TviToeul dargSi Sromis nayofierebis cvlilebis gavlenas. misi
formulaa:
T
TT
1 1 1
11
:
0и и
J =
(1.26)
struqturuli Zvrebis indeqsiT vadgenT saerTo Sromis nayofierebaze
dasaqmebis dargobrivi struqturis cvlilebis gavlenas. misi formulaa:
T
TT
1 0 0
01
:
0и и
J =
. ( 1.27)
mSp-s indeqsi dasaqmebis da Sromis nayofierebis indeqsebis namravlis
tolia.
23
Tema 2
ZiriTadi da sabrunavi kapitalis statistika
saleqcio sakiTxebi
1. erovnuli simdidris zogadi koncefcia da gansazRvra
2. aqtivebis klasifikacia erovnul simdidreSi
3. ZiriTadi kapitalis gansazRvra da klasifikacia
4. ZiriTadi kapitalis Sefasebis saxeebi
5. ZiriTadi kapitalis balansi
6. ZiriTadi kapitalis cveTa
7. ZiriTadi kapitalis mdgomareobis, moZraobisa da
vargisianobis maCveneblebi
8. ZiriTadi kapitalis gamoyenebis maCveneblebi
9. ZiriTadi kapitalis dinamikis maCveneblebi
10. sabrunavi kapitalis gansazRvra da klasifikacia
11. sabrunavi kapitaliT uzrunvelyofisa da gamoyenebis
maCveneblebi
1. erovnuli simdidris zogadi koncefcia da gansazRvra
qveynis erovnuli simdidris obieqturi da sruli Sefaseba, misi
struqturisa da dinamikis Seswavla statistikis mniSvnelovan amocanad
gvevlineba. es monacemebi aucilebelia saxelmwifo marTvis
organoebisaTvis, raTa ganaxorcielon ekonomikuri ganviTarebis analizi,
ekonomikuri politikis SemuSaveba, gadawyvetilebebis miReba arsebuli
resursebis gamoyenebis efeqtianobis amaRlebisaTvis, dabegvris
srulyofis problemebis gadawyveta. erovnuli simdidris Sesaxeb
monacemebi aucilebelia samecniero-kvleviTi dawesebulebebisaTvis,
romlebic Seiswavlian makroekonomikas, ageben prognozul modelebs,
aanalizeben ekonomikuri zrdis faqtorebs, gamoikevleven ekonomikaze
ekologiuri procesebis zegavlenas, atareben alternatiul gaangariSebebs,
afarToeben ekonomikuri analizis sazRvrebs. garda amisa, qveynis
erovnuli simdidris Sefasebam SeiZleba daainteresos investorebi, maT
Soris, ucxoelebi.
erovnuli simdidris koncefcia, romelic rekomendebulia erovnul
angariSTa sistemaSi SeiZleba mokled Semdegnairad warmovadginoT:
erovnuli simdidre _ es aris mocemuli qveynis rezidenti instituciuri
erTeulebis kapitalis wminda RirebulebaTa jami raime TariRisaTvis
(wlis dasawyisSi an bolosaTvis).
24
kapitalis wminda Rirebuleba _ esaa instituciuri erTeulis yvela
ekonomikuri aqtivis (arafinansuri da finansuri) Rirebulebasa da maT
finansur valdebulebaTa sidides Soris sxvaoba.
mTlianad ekonomikisaTvis erovnuli simdidre udris arafinansuri
aqtivebis Rirebulebas damatebuli wminda finansuri moTxovnebi danarCen
msofliosTan. erovnuli simdidre SeiZleba agreTve gansazRvruli iyos,
rogorc ekonomikis seqtorebis kapitalis wminda RirebulebaTa jami, maTi
finansuri aqtivebisa da valdebulebebis gaTvaliswinebiT. erovnuli
simdidris gaangariSebisas mxedvelobaSi miiReba mxolod sazRvargareTis
finansuri aqtivebisa da valdebulebebis saldo, vinaidan erovnuli
ekonomikis seqtorebs Soris warmoqmnili finansuri aqtivebi da
valdebulebebi urTierTgdaifareba.
erovnul simdidreSi CarTuli unda iyos mxolod is aqtivebi, romlebzec
konkretul sameurneo subieqtebs SeuZliaT gaavrcelon sakuTrebis
ufleba (aseTi aqtivebs ekonomikuri aqtivebi ewodeba).
erovnul simdidres ar miekuTvneba moZiebuli bunebrivi resursebi,
romlebic ama Tu im mizezis gamo ar iyo CarTuli ekonomikur procesSi,
ar warmoadgens konkretuli instituciuri erTeulebis sakuTrebas. yvela
aqtivi da valdebuleba unda Sefasdes im momentisaTvis arsebul sabazro
fasebSi da ara maTi SeZenis fasebSi, rasac xSirad aqvs adgili
sabuRaltro aRricxvaSi.
2. aqtivebis klasifikacia erovnul simdidreSi
ekonomikuri aqtivebi _ es aris Rirebulebis mqone obieqtebi, romlebzec
instituciuri erTeulebis mier individualurad an koleqtiurad
vrceldeba sakuTrebis ufleba da romelTa flobiT (an gamoyenebiT) maT
flobelebs garkveuli periodis ganmavlobaSi SeuZliaT ekonomikuri
sargeblis miReba.
aqtivebs ar miekuTvneba adamianuri kapitali, bunebrivi aqtivebi, romlebic
ar iTvleba ekonomikur aqtivebad (magaliTad, sahaero sivrce) da
garantiis tipis pirobiTi aqtivebi, romlebic ar warmoadgenen finansur
aqtivebs (magaliTad, valis dafarvis garantia, romelic SemoTavazebulia
mesame mxaris mier, sakredito xazi da a. S.).
erovnul angariSTa sistema-2008-is Sesabamisad yvela aqtivi iyofa ორ
ZiriTad jgufad _ arafinansur da finansur aqtivebad:
I. arafinansuri aqtivebi
1. warmoebuli aqtivebi
25
1.1. ZiriTadi kapitali
sacxovrebeli Senobebi
sxva Senobebi da nagebobebi
arasacxovrebeli Senobebi
sxva nagebobebi
miwis gaumjobeseba
manqanebi da mowyobilobebi
satransporto saSualebebi
sainformacio, kompiuteruli da satelekomunikacio
mowyobilobebi
sxva manqanebi da mowyobilobebi
SeiaraRebis sistemebi
kultivirebadi biologiuri resursebi
produqtuli pirutyvi
mravalwliani produqtuli sasoflo-sameurneo kultu-
rebi da nargavebi
arawarmoebul aqtivebze sakuTrebis uflebis gadacemasTan
dakavSirebuli xarjebi
inteleqtualuri sakuTrebis produqtebi
mecnieruli kvlevebi da damuSavebebi
sasargeblo wiaRiseulis moZieba da maragebis Sefaseba
kompiuteruli programuli uzrunvelyofa da monacemTa
bazebi
literaturis, xelovnebisa da gasarTobi Janris
nawarmoebebis originalebi
inteleqtualuri sakuTrebis sxva produqtebi
1.2. materialuri sabrunavi kapitalis maragebi
nedleuli da masalebi
daumTavrebeli warmoeba
kultivirebadi biologiuri resursebis daumTavrebeli
warmoeba
sxva daumTavrebeli warmoeba
mza produqcia
samxedro daniSnulebis materialuri sabrunavi saSualebebi
xelmeored gadasayidi saqoneli
1.3. faseulobani
Zvirfasi qvebi da liTonebi
antikvariati da xelovnebis sxva nimuSebi
sxva faseulobebi
2. arawarmoebuli aqtivebi
2.1. bunebrivi resursebi
miwa
sasargeblo wiaRiseuli
26
arakultivirebadi biologiuri resursebi
wylis resursebi
sxva bunebrivi resursebi
radiosixSireebis diapazonebi
sxva
2.2. kontraqtebi, ijaris xelSekrulebebi da licenziebi
dapatentebuli obieqtebi
saoperacio lizingis gadasacemi xelSekrulebebi
bunebrivi resursebiT sargeblobis nebarTvebi
saqonlisa da momsaxurebis miRebis gansakuTrebuli uflebebi
momaval periodSi
2.3. gudvili da marketinguli aqtivebi
II. finansuri aqtivebi
monetaruli oqro da nasesxobis specialuri uflebebi
naRdi fuli da depozitebi
fasiani qaRaldebi, aqciebis garda
sesxebi
aqciebi da kapitalSi monawileobis sxva saxeebi
dazRvevis teqnikuri rezervebi
kreditorebisa da debitorebis sxva angariSebi.
arafinansuri aqtivebi _ instituciuri erTeulebis mflobelobaSi
arsebuli obieqtebia, romelTa flobas, Senaxvasa da gamoyenebas moaqvs
realuri an potenciuri ekonomikuri sargebeli drois garkveuli periodis
ganmavlobaSi. warmoSobis mixedviT isini iyofa warmoebul da
arawarmoebul aqtivebad.
arafinansuri warmoebuli aqtivebi iqmneba sawarmoo procesis Sedegad da
Sedgeba sami ZiriTadi elementisagan: ZiriTadi kapitali, materialuri
sabrunavi saSualebebis maragebi (sabrunavi kapitali) da faseulobani.
3. ZiriTadi kapitalis gansazRvra da klasifikacia
ZiriTadi kapitali _ es aris sawarmoo aqtivebi, romlebic sawarmoo
procesSi gamoiyeneba mravaljer an mudmivad, erTi wlisa da meti xnis
ganmavlobaSi.
ganvixiloT ZiriTadi kapitalis zogierTi muxli:
sacxovrebel Senobebs (sacxovriss) miekuTvneba Senobebi, romlebic
mTlianad an nawilobriv gamoiyeneba sacxovreblad binebis saxiT, maT
Sorisaa sacxovrisebTan dakavSirebuli nagebobani, magaliTad, avtofarexi
da yvela mowyobiloba, romelic Cveulebriv gvxvdeba sacxovrebel
27
SenobebSi, agreTve mcuravi saxlebi, gadasatani saxlebi da saxli-
furgonebi, romlebic gamoiyeneba rogorc mosaxleobis ZiriTadi
sacxovrisi, agreTve istoriuli Zeglebi, romlebis identificirebulia
rogorc sacxovrebeli Senobebi.
sxva Senobebi da nagebobani _ es aris arasacxovrebeli Senobebi da
nagebobani (magaliTad, sawyobebi, samrewvelo da savaWro sawarmoebis
Senobebi, sastumroebi, restornebi, saswavlo Senobebi da saavadmyofoebi,
gzatkecilebi, xidebi, metropoliteni, kaSxlebi, kavSirgabrulobisa da
eleqtrogadamcemi xazebi, magistraluri milgayvanilobebi da sxv.).
manqanebi da mowyobilobebi _ esaa adamianebisa da tvirTis gadasazidi
satransporto saSualebebi, manqanebi da mowyobilobebi da sainformacio,
kompiuteruli da satelekomunikacio mowyobilobebi. erovnuli simdidris
es elementi ar moicavs Sinameurneobebis mier saboloo moxmarebisaTvis
SeZenil manqanebs da mowyobilobebs (magaliTad, msubuqi avtomobili).
isini aRiricxeba sacnobaro muxlSi _ `xangrZlivi moxmarebis
samomxmareblo saqoneli SinameurneobebSi”. magram, Tu aseTi manqanebi da
mowyobilobani gamoiyeneba SinameurneobaSi sawarmoo procesis
gansaxorcieleblad, maSin isini unda miekuTvnos ZiriTad kapitals.
SeiaraRebis sistemebi – es aris satransporto saSualebebi da sxva
mowyobilobebi, rogoricaa samxedro gemebi, wyalqveSa navebi, samxedro
TviTmfrinavebi, tankebi, raketebis gadasatani da gamSvebi danadgarebi,
romelTac saomari daniSnuleba aqvT, xolo mSvidobis dros –
Semakavebeli.
kultivirebadi biologiuri resursebi _ soflis meurneobaSi ZiriTadi
kapitalis erT-erTi mTavari elementia, romelic moicavs produqtiuli,
sajiSe da muSa pirutyvis, xexilis baRebis, venaxebis da sxva
regularulad msxmoiare mcenareebis plantaciebis Rirebulebas.
kultivirebadi aqtivebis daumTavrebeli warmoeba (mag. mravalwliani
nargavebi, Tu maT ar miuRweviaT simwifis asakisaTvis, anu arasxmoiare an
mozardeuli da suqebaze dayenebuli pirutyvi miekuTvneba materialur
sabrunav saSualebebs).
aseve, ZiriTadi kapitali Sedgeba sasargeblo wiaRiseulis saZiebo
xarjebisagan, im obieqtebis Rirebulebebisgan, romlebic Seqmnilia
adamianis SromiT da warmodgenilia informaciis saxiT eleqtro-
gamoTvliTi manqanebis (kompiuterebis) programul uzrunvelyofaSi,
agreTve literaturis, xelovnebisa da gasarTobi Janris nawarmoebebis
originalebisagan. am jgufis SemadgenlobaSi Sedis agreTve kompiuteruli
bazebis gafarToebis, SeZenisa da damuSavebisaTvis saWiro msxvili
danaxarjebi. igulisxmeba, rom es bazebi gamoiyeneba erT welze meti
vadiT, miuxedavad imisa, xdeba Tu ara maTi realizacia bazarze.
28
4. ZiriTadi kapitalis Sefasebis saxeebi
ZiriTadi kapitalis mravalferovnebis gamo misi saerTo moculobis
Sefaseba mxolod RirebulebiT gamosaxulebaSia SesaZlebeli. Sesyidvis
droisa da kapitalis mdgomareobis mixedviT SeiZleba gamoviyenoT
Sefasebis 4 meTodi: sruli Tavdapirveli, sruli aRdgeniTi, Tavdapirveli
Rirebuleba cveTis gamoklebiT da aRdgeniTi Rirebuleba cveTis
gamoklebiT.
sruli Tavdapirveli Rirebuleba faqtobrivad ZiriTadi kapitalis
Rirebulebaa misi amoqmedebis dros. masSi Sedis ZiriTadi kapitalis
SeZenaze an damzadebaze gaweuli danaxarjebi, agreTve transportireba da
damontaJeba.
Tavdapirveli Rirebuleba cveTis gamoklebiT, anu Tavdapirveli narCeni
Rirebuleba ganisazRvreba rogorc srul Tavdapirvel Rirebulebas -
cveTis Rirebuleba + modernizaciisa da kapitaluri remontis xarjebi.
sruli aRdgeniTi Rirebuleba axasiaTebs ZiriTadi kapitalis
kvlavwarmoebis Rirebulebas Tanamedrove pirobebSi, anu mis Seqmnasa da
SeZenaze gaweul danaxarjebs mimdinare fasebSi. SeiZleba iTqvas, rom
aRdgeniTi Rirebuleba ZiriTadi kapitalis sabazro Rirebulebaa. misi
gansazRvra gadafasebis Sedegad xdeba. ZiriTadi kapitalis amoqmedebis
momentSi sruli Tavdapirveli da sruli aRdgeniTi Rirebulebebi
erTmaneTis tolia.
gansxvaveba Tavdapirvel da aRdgeniT Rirebulebebs Soris fasebis
cvlilebazea damokidebuli. amasTan, aRdgeniTi Rirebuleba SeiZleba iyos
rogorc meti, ise naklebi Tavdapirvel Rirebulebaze. es damokidebulia
masalebis, samSeneblo-samontaJo samuSaoebis, satransporto tarifebis da
a.S. fasebis cvlilebis mimarTulebaze.
aRdgeniTi Rirebuleba cveTis gamoklebiT, anu aRdgeniTi narCeni
Rirebuleba axasiaTebs kapitalis faqtiuri cveTis dones kvlavwarmoebis
axal pirobebSi. mis gasaangariSeblad sruli aRdgeniTi Rirebuleba
mravldeba cveTis koeficientze.
ZiriTadi kapitalis SefasebasTan dakavSirebiT erovnul angariSTa
sistemaSi gansakuTrebuli Canawerebia gakeTebuli, raTa realurad moxdes
ZiriTadi kapitalis moxmarebis gaangariSeba, saxeldobr:
ZiriTadi kapitalis Sesyidvebi SeiZleba wina periodebSi ganxorcielda,
rodesac fasebis done mniSvnelovnad gansxvavdeboda mimdinare
periodisagan. amitom ZiriTadi kapitalis moxmarebis Sefaseba imave fasebSi
29
unda moxdes, rogorc gamoSvebis an Sualeduri moxmarebisa warmoebis
angariSSi. Sesabamisad, is fasebi unda gamoviyenoT, romlebic moqmedebs
maTi gamoyenebis periodSi da ara SeZenisas. “istoriuli fasebis”
gamoyeneba ZiriTadi kapitalis moxmarebis Sefasebisas ar aris
mizanSewonili, radgan fasebi droSi icvleba.
5. ZiriTadi kapitalis balansi
ZiriTadi kapitalis balansebi gamoiyeneba ZiriTadi kapitalis moZraobis
Sesaswavlad. ZiriTadi kapitalis Rirebuleba wlis bolos gaiangariSeba
Semdegi sabalanso sqemiT:
ო ო ო
balansis monacemebis safuZvelze SesaZlebelia ZiriTadi kapitalis
saSualowliuri Rirebulebis gaangariSeba. SeiZleba ganvixiloT ramdenime
SemTxveva, mag:
1. rodesac cnobilia ZiriTadi kapitalis Rirebuleba wlis
dasawyisSi da bolos, gaangariSeba warmoebs martivi saSualo
ariTmetikulis daxmarebiT:
̅ ( ო ო )
2. rodesac cnobilia ZiriTadi kapitalis Rirebuleba Tanabrad
dacilebuli momentebisaTvis (mag. yoveli Tvis 1-eli ricxvisTvis),
saSualowliuri Rirebuleba SeiZleba gaviangariSoT saSualo
qronologiuriT:
̅= (
,
sadac ZiriTadi kapitalis sabalanso Rirebulebebia
TiToeuli Tvis 1-eli ricxvisTvis;
_ ZiriTadi kapitalis sabalanso Rirebulebaa momdevno wlis 1
ianvrisTvis.
6. ZiriTadi kapitalis cveTa
produqciis realizaciis Sedegad sawarmos ukan ubrundeba ZiriTadi
kapitalis Rirebulebis nawili, romlis akumulirebis Sedegad iqmneba
saamortizacio anaricxebis fondi, anu amortizaciis fondi.
amortizaciis fondSi Tanxebis akumulireba xdeba yovelwliurad
saamortizacio anaricxebis safuZvelze, rac Tavis mxriv Sedis
30
produqciis TviTRirebulebaSi. amortizaciis wliuri fondi (
gaiangariSeba Semdegi saxiT:
( რ რ რ ო რ ) , sadac
რ _ ZiriTadi kapitalis sruli Tavdapirveli Rirebulebaa;
რ _ narCeni(salikvidacio) Rirebulebaa;
რ _ kapitaluri remontis Rirebulebaa;
ო რ _ modernizaciis Rirebulebaa;
_ ZiriTadi kapitalis samsaxuris normatiuli vadaa.
amortizaciis wliuri norma _ aris amortizaciis wliuri fondis
fardoba ZiriTadi kapitalis srul (srul Tavdapirvel an srul
aRdgeniT) RirebulebasTan da ganisazRvreba formuliT:
რ
Cveulebriv, amortizaciis normebi diferencirebulia ZiriTadi kapitalis
saxeebis mixedviT.
7. ZiriTadi kapitalis moZraobis, mdgomareobisa da
vargisianobis maCveneblebi
ZiriTadi kapitalis moZraobis absoluturi maCveneblebia: ZiriTadi
kapitalis Rirebuleba wlis dasawyissa da wlis bolos, aseve, wlis
ganmavlobaSi Semosuli da gasuli ZiriTadi kapitalis Rirebuleba.
ZiriTadi kapitalis Rirebuleba wlis bolos gaiangariSeba sabalanso
meTodiT: ZiriTadi kapitalis Rirebulebas wlis dasawyisSi emateba wlis
ganmavlobaSi Semosuli ZiriTadi kapitalis Rirebuleba da akldeba wlis
ganmavlobaSi gasuli ZiriTadi kapitalis Rirebuleba:
ო ო ო
ZiriTadi kapitalis moZraobis SefardebiTi maCveneblebia:
1. Semosvlis koeficienti gaiangariSeba Semosuli ZiriTadi kapitalis
Rirebulebis fardobiT ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan
saangariSo wlis bolos:
31
ო ო
ო ო
2. ganaxlebis koeficienti gaiangariSeba Semosuli axali ZiriTadi
kapitalis Rirebulebis fardobiT ZiriTadi kapitalis
RirebulebasTan saangariSo wlis bolos. is gviCvenebs ganaxlebis
dones:
ო
ო ო
3. gasvlis koeficienti gaiangariSeba moqmedebidan gasuli ZiriTadi
kapitalis Rirebulebis fardobiT ZiriTadi kapitalis
RirebulebasTan saangariSo wlis dasawyisSi. is gviCvenebs gasvlis
intensivobas:
4. likvidaciis koeficienti gaiangariSeba siZvelisa da cveTis gamo
moqmedebidan gasuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis fardobiT
ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan saangariSo wlis dasawyisSi.
5. likvidirebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis fardobiT
Semosuli ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan angariSoben ZiriTadi
kapitalis Secvlis intensivobas.
ZiriTadi kapitalis mdgomareoba(vargisianoba) Seiswavleba Semdegi
maCveneblebiT:
1. cveTis koeficienti gaiangariSeba cveTis Tanxis fardobiT
ZiriTadi kapitalis srul Tavdapirvel RirebulebasTan. is
axasiaTebs ZiriTadi kapitalis xvedriT wils, romelic
axladSeqmnil produqciazea gadatanili. wlis bolosaTvis ZiriTadi
kapitalis cveTis absoluturi Tanxis gansazRvra xdeba mocemuli
TariRisaTvis srul Tavdapirvel da narCen Rirebulebebs Soris
sxvaobiT: რ რ .
რ რ
რ
2. vargisianobis koeficienti ganisazRvreba narCeni Rirebulebis
fardobiT srul Tavdapirvel RirebulebasTan. is axasiaTebs
32
ZiriTadi kapitalis im xvedriT wils, romelic jer ar aris
gadatanili axladSeqmnil produqciaze:
რ ო რ
რ
cveTisa da vargisianobis koeficientebs Soris urTierTkavSiri Semdegi
saxiT gamoisaxeba:
რ ო
manqana-mowyobilobebis asakis dasaxasiaTeblad gamoiyeneba maTi saSualo
asaki, sadac ZiriTadi kapitalis TiToeuli erTeulis asaki Sewonilia mis
Sesabamisi asakis manqana-mowyobilobebis raodenobasTan.
8. ZiriTadi kapitalis gamoyenebis maCveneblebi
statistikaSi ZiriTadi kapitalis gamoyenebas swavloben Semdegi
maCveneblebis saSualebiT:
1. kapitalukugeba, romelic gviCvenebs warmoebuli produqciis
moculobas ZiriTadi kapitalis 1 fulad erTeulze, mag. larze:
̅
sadac
_ warmoebuli produqciis Rirebulebaa;
̅_ ZiriTadi kapitalis saSualo Rirebulebaa.
2. kapitaltevadoba, romelic gviCvenebs ZiriTadi kapitalis
moculobas warmoebuli produqciis 1 larze da kapitalukugebis
Sebrunebuli maCvenebelia:
̅
3. kapitalSeiaraReba, romelic gviCvenebs ZiriTadi kapitalis
moculobas 1 momuSaveze:
̅
̅ , sadac
̅ _ samuSao Zalis saSualo raodenobaa;
̅_ ZiriTadi kapitalis saSualo Rirebulebaa.
am maCveneblebs Soris Semdegi urTierTkavSiria: Tu
kapitalukugebas gavamravlebT kapitalSeiaraRebaze, miviRebT
Sromis mwarmoeblurobas:
33
9. ZiriTadi kapitalis dinamikis maCveneblebi
ZiriTadi kapitalis dinamika Seiswavleba indeqsebis saSualebiT.
ZiriTadad gamoiyeneba individualuri indeqsebi da maTi urTierTkavSiri.
dinamikis maCveneblebis gaangariSebebi mocemulia praqtikuli damxmare
saxelmZRvanelos amoxsnil amocanebSi 2 da 3.
10. sabrunavi kapitalis gansazRvra da klasifikacia
ZiriTadi kapitalisgan gansxvavebiT sabrunavi kapitali (materialuri
sabrunavi saSualebebis maragebi) sawarmoo procesSi erTjeradad
monawileobs da mTeli Rirebuleba gadaaqvs Seqmnil produqciaze. mis
SemadgenlobaSi Sedis: nedleuli da masalebi, daumTavrebeli warmoeba,
mza produqcia, samxedro daniSnulebis materialuri sabrunavi
saSualebebi, xelmeored gadasayidi saqoneli.
nedleuli da masalebi
daumTavrebeli warmoeba
kultivirebadi biologiuri resursebis daumTavrebeli
warmoeba
sxva daumTavrebeli warmoeba
mza produqcia
samxedro daniSnulebis materialuri sabrunavi saSualebebi
xelmeored gadasayidi saqoneli
materialuri sabrunavi saSualebebis maragebs miekuTvneba saqoneli,
romelic Seqmnilia mimdinare an wina periodSi da inaxeba gasayidad, an
maTi gamoiyeneba warmoebaSi mogvianebiTaa gaTvaliswinebuli. esenia _
masalebisa da nedleulis sawarmoo maragebi, daumTavrebeli warmoeba,
gadasayidi saqoneli, mza produqcia, samxedro daniSnulebis materialuri
sabrunavi saSualebebi.
nedleuli da masalebi moicavs saTbobs, instrumentebs,
naxevarfabrikatebs, SesafuT masalas, asawyob komponentebs, sasursaTo
saqonels, sakancelario nivTebs, Tesls, pirutyvis sakvebs da sxva
saqonels, romlebsac maTi mflobeli gamoiyenebs Sualeduri
moxmarebisaTvis sawarmoo procesSi, e.i. saqoneli, romelic gadasayidad
ar aris gankuTvnili. sawarmoo maragis, nedleulisa da masalebis
damaxasiaTebeli Taviseburebaa monawileoba warmoebis erTi ciklis
34
ganmavlobaSi. rogorc wesi, maTi Rirebuleba srulad gadadis maTgan an
maTi monawileobiT warmoebuli saqonlisa da momsaxurebis RirebulebaSi.
daumTavrebeli warmoeba _ es aris saqoneli da momsaxureba, romelTa
warmoeba dawyebulia, magram bolomde ar aris miyvanili da gagrZeldeba
imave mwarmoeblis mier momaval periodSi. daumTavrebeli warmoeba
saqmianobis yvela saxeSi gvxvdeba, Tumca is ufro mniSvnelovania im
dargebSi, sadac warmoebis xangrZlivi ciklia an rTuli ZiriTadi
kapitali iwarmoeba, rogoricaa gemebi, Senobebi, programuli
uzrunvelyofa an filmebi. daumTavrebeli warmoebis Semcireba
avtomaturad iwvevs mza produqciis zrdas.
mza produqcia _ es aris saqoneli, romelic mzadaa gasayidad, an sxva
sameurneo erTeulebisaTvis gasagzavnad. Tu mwarmoebelma daasrula
produqtis warmoeba, is mza produqtad iTvleba, Tundac SemdegSi is
Sualeduri moxmarebisTvis gamoiyenebodes.
aRsaniSnavia, rom erTi da igive saqoneli SeiZleba mivakuTnoT erovnuli
simdidris sxvadasxva elements imisa mixedviT, Tu rogor gamoiyeneba
mocemul momentSi. magaliTad, Carxi, romelic gamoiyeneba sawarmoo
procesSi, anda romelic unda damontaJdes sawarmoSi, Sedis ZiriTadi
kapitalis SemadgenlobaSi, xolo aseTive Carxi, romelic imyofeba
sawarmo-damamzadeblis mza produqciis sawyobSi, miekuTvneba materialuri
sabrunavi saSualebebis maragis kategorias.
samxedro daniSnulebis materialur sabrunav saSualebebs miekuTvneba
erTjeradi gamoyenebis obieqtebi, rogoricaa sabrZolo masalebi, tyviebi,
bombebi, raketebi da a.S.
xelmeored gadasayidi saqoneli warmoadgens sabiTumo an sacalo savaWro
organizaciebSi arsebuli da gasayidad gankuTvnili saqonlis
Rirebulebas.
11. sabrunavi kapitaliT uzrunvelyofisa da gamoyenebis
maCveneblebi
sabrunavi kapitaliT sawarmoo procesis uzrunvelyofisa da efeqturi
gamoyenebis mizniT statistikaSi gamoiyeneba Semdegi maCveneblebi:
1. maragebiT uzrunvelyofis maCvenebeli dReebSi, romelic tolia
faqtiuri maragebis fardobisa maragebis saSualodRiur
moculobasTan:
35
რ რ
რ
2. brunvadobis koeficienti, romelic axasiaTebs sabrunavi kapitalis
saSualo naSTis brunvaTa ricxvs da gaiangariSeba warmoebuli
(realizebuli) produqciis moculobis fardobiT sabrunavi
kapitalis saSualo naSTTan:
რ ო რ
̅
3. datvirTvis koeficienti, romelic gviCvenebs 1 laris realizebuli
produqciis warmoebisaTvis saWiro sabrunavi kapitalis Rirebulebas
da is brunvadobis koeficientis Sebrunebuli sididea:
რ ̅
რ
4. brunvadoba dReebSi anu erTi brunvis saSualo xangrZlivoba,
romelic gviCvenebs dros kalendarul dReebSi, romelic saWiroa
sabrunavi kapitalis erTjeradad amobrunebisTvis. amisaTvis
kalendarul dReTa ricxvi iyofa brunvadobis koeficientze:
რ ო
an რ
36
Tema 3
makroekonomikuri statistikis maCvenebelTa sistema
saleqcio sakiTxebi
1. mTliani Sida produqti (mSp) da wminda Sida produqti (wSp)
2. mSp-is gaangariSebis meTodebi
3. mSp-is gadaangariSeba mudmiv fasebSi
4. erovnuli Semosavali
5. ekonomikis mTliani saoperacio mogeba da Sereuli Semosavlebi
6. gankargvadi Semosavali
7. erovnuli danazogi
8. wminda dakrediteba da wminda sesxeba
1. mTliani Sida produqti (mSp) da wminda Sida produqti (wSp)
mTliani Sida produqti (mSp) makroekonomikur statistikaSi yvelaze
xSirad gamoyenebuli indikatoria, romelic qveynis ekonomikuri
saqmianobis Sedegebis daxasiaTebisTvis gamoiyeneba.
mSp-is ganmarteba saerTaSoriso statistikuri standartuli
meTodologiis donezea SeTanxmebuli, romelsac erovnul angariSTa
sistema (eas) ewodeba. eas warmoadgens logikurad Tanamimdevrul,
integrirebul makroekonomikur angariSTa, balansebisa da cxrilebis
sistemas, romelic efuZneba saerTaSoriso doneze SeTanxmebul cnebebs,
ganmartebebs, klasifikaciebsa da aRricxvis wesebs. mSp-is raodenobriv
monacemSi asaxulia mocemuli qveynis ekonomikur teritoriaze drois
garkveul periodSi yvela komerciuli firmis, arakomerciuli
instituciis, saxelmwifo marTvis organosa da Sinameurneobis mier
warmoebuli saqonlisa da momsaxurebis gamoSveba ganmeorebiTi aRricxvis
gareSe. qveynebis umravlesobaSi misi gaangariSeba wliuri da kvartaluri
sixSiriT xdeba, Tumca zogierTi qveynis statistikuri samsaxuris mier
yovelTviuri winaswari Sefasebebic qveyndeba.
mSp-is gaangariSeba martivi ar aris. TvalsaCinoebisTvis SeiZleba
movitanoT regionSi makaronis warmoebis magaliTi. davuSvaT, wlis
ganmavlobSi regionSi saqmianobs mxolod erTi, makaronis mwarmoebeli
firma. maSin, regionis mSp SeiZleba ganvsazRvroT rogorc wlis
ganmavlobaSi gamoSvebuli makaronis raodenoba tonebSi, an misi
Rirebuleba. Tumca, makroekonomikuri maCveneblebis gasaangariSeblad
sakmarisi ar aris mxolod RirebulebiT sazom erTeulebSi gamosaxuli
calkeuli firmebis gamoSvebebis Sejameba, radgan Sedegi didad aris
damokidebuli firmebis organizaciul struqturaze (kerZod, sawarmoo
gadamuSavebis Rirebuleba saamqroebis raodenobis mixedviT), miT ufro
izrdeba gamoSvebis Rirebuleba.
37
swored am faqtoris gaTvaliswinebiT gaCnda idea, rom ekonomikaSi
TiToeuli firmis wvlili ara mTliani gamoSvebis, aramed damatebuli
Rirebulebis mixedviT unda Sefasebuliyo, radgan damatebuli Rirebuleba
warmoadgens danamats firmis danaxarjebis nakadebze, anu sawarmoo moxmarebaze. damatebuli Rirebulebis gasaangariSeblad firmis gamoSvebis
Rirebulebas akldeba im saqonlisa da momsaxurebis Rirebuleba, rac mis
warmoebaze daixarja mocemuli periodis ganmavlobaSi.
saqoneli da momsaxureba, romelic mocemuli periodis ganmavlobaSi
ixarjeba warmoebis procesSi, aris Sualeduri moxmareba. gamoSvebidan
Sualeduri moxmarebis gamoricxviT Cven Tavidan vicilebT ganmeorebiT (dublirebul) aRricxvas. ai, amitom aris mSp TiToeuli firmis,
samTavrobo instituciisa da mwarmoebeli Sinameurneobebis damatebuli
Rirebulebebis jami mocemul qveyanaSi: mSp = ∑ damatebuli Rirebulebebi.
radgan TiToeuli damatebuli Rirebuleba gamoSvebisa da Sualeduri
moxmarebis sxvaobis tolia, mSp SeiZleba ase warmovadginoT: mSp = ∑
gamoSvebebi - ∑ Sualeduri moxmarebebi.
axla ganvmartoT, Tu ras niSnavs mTliani Sida produqti, anu mSp. es aris
produqti, anu warmoebis Sedegi _ yvela saqoneli da momsaxureba,
romelic gamoiyeneba saboloo moxmarebis, dagrovebisa da eqsportisTvis;
masSi ar Sedis Sualeduri saqoneli da momsaxureba, romelic
daxarjulia warmoebis procesSi nedleulis, masalis, sawvavis, energiis
da a.S. saxiT; Sida niSnavs, rom produqti warmoebulia qveynis ekonomikur
teritoriaze (mocemuli qveynis administraciulad marTvadi teritoria,
sadac adamianebi, saqoneli da fuli Tavisuflad gadaadgildeba); mTliani
niSnavs, rom mSp-is gaangariSebisas misi Rirebulebidan ar gamoiricxeba
ZiriTadi kapitalis moxmareba. principSi, warmoebis Sedegebis zusti
gazomvisaTvis (ra mizniTac gaiangariSeba sakuTriv mSp) unda gamoiricxos
ara mxolod Sualeduri moxmareba, aramed ZiriTadi kapitalis moxmarebac,
romelic ekonomikuri TvalsazrisiT Sualeduri anu sawarmoo moxmarebis
analogiuria. Tumca, saqarTvelos da sxva mravali qveynis praqtikaSi
ZiriTadi kapitalis moxmarebis gaangariSeba im meTodiT, rogorc es
gaTvaliswinebulia eas-Si (anu ZiriTadi kapitalis Sefaseba aRdgeniTi
Rirebulebis mixedviT), sakmaod Znelia, vinaidan Cvens xelT arsebuli
sabuRaltro aRricxvis monacemebi ZiriTadi kapitalis moxmarebaze
(amortizaciaze) ar Seesabameba eas-is koncefcias; saxeldobr, sabuRaltro
aRricxvaSi ZiriTadi kapitalis amortizaciis gaangariSeba xdeba
Tavdapirveli da ara aRdgeniTi RirebulebiT, rogorc amas moiTxovs eas-i.
garda amisa, amortizaciis gaangariSeba sabuRaltro aRricxvaSi SeiZleba
daCqarebuli amortizaciis safuZvelze, rac eas-Si miuRebelia.
38
amgvarad, eas-is moTxovnebis Sesabamisad ZiriTadi kapitalis moxmarebaze
monacemebis miRebis SemTxvevaSi (ZiriTadi kapitalis amortizaciis
gaangariSeba aRdgeniTi Rirebulebis bazaze) SesaZlebeli iqneboda
ekonomikuri warmoebis Sedegebis ufro zusti maCveneblis _ wminda Sida
produqtis (wSp) gaangariSeba, rac gaTvaliswinebulia eas-is sqemiT, Tumca
praqtikuli siZneleebis gamo statistikosebi iZulebulni arian gamoiyenon
mSp.
saqarTvelos eas-is praqtikaSi ekonomikuri operaciebi aRiricxeba maTi
ganxorcielebis momentisaTvis arsebul mimdinare sabazro fasebSi daricxvis meTodiT. produqciis (saqonlisa da momsaxurebis) gamoSvebis
Sefaseba xdeba sabaziso fasebSi, Sualeduri moxmarebis ki _ myidvelis
fasebSi. sabaziso fasi aris Tanxa, romelsac mwarmoebeli iRebs
warmoebuli produqciis (saqonlisa da momsaxurebis) sanacvlod (sakompensaciod), misi warmoebis an gayidvis gamo yvela saxis gadasaxadis
gamoklebiT da subsidiis damatebiT. myidvelis fasi aris Tanxa, romelsac ixdis myidveli mocemul drosa da adgilze produqciis (saqonlis da momsaxurebis) miwodebis sanacvlod. amisaTvis, sabaziso fass emateba mTliani danaricxebi, romelic moicavs: savaWro-satransporto fasnamatebs
da gadasaxadebs produqciaze (dRg, aqcizi da sabaJo gadasaxadebs)
subsidiebis gareSe.
2. mSp-is gaangariSebis meTodebi
rogorc cnobilia, mSp aris drois garkveuli periodis ganmavlobaSi
mocemuli qveynis ekonomikur teritoriaze warmoebuli saboloo
saqonlisa da momsaxurebis sabazro fasebiT gamoxatuli mTliani
Rirebuleba.
sawarmos, dargisa da seqtoris doneze mSp-s Seesabameba maCvenebeli
mTliani damatebuli Rirebuleba (mdR).
mSp-Si Sedis agreTve ZiriTadi kapitalis moxmareba (Cvens praqtikaSi
amortizacia). miuxedavad imisa, rom wminda maCveneblebis gamoTvla Zalian
mniSvnelovania, ZiriTadi kapitalis moxmarebis gazomva aRdgeniTi
Rirebulebis bazaze dReisaTvis gaZnelebulia, amitom prioriteti eniWeba
mTliani maCveneblebis gamoTvlas.
sagareo vaWrobis gaTvaliswinebiT, mSp SeiZleba gaviangariSoT
kvlavwarmoebis ciklis yovel stadiaze Sesabamisi meTodebis daxmarebiT:
warmoebis
Semosavlebis (ganawilebi )
39
saboloo gamoyenebis (danaxarjebis)
warmoebis meTodiT mSp-is gaangariSeba sxvadasxva xerxiT aris
SesaZlebeli:
1. mSp sabazro fasebSi = saqonlisa da momsaxurebis mTliani
gamoSveba sabaziso fasebSi _ Sualeduri moxmarebis saerTo Rirebuleba +
gadasaxadebi produqciaze – subsidiebi produqciaze.
cxrili 1. mSp-is gaangariSeba warmoebis meTodiT, saqarTvelo, 2014-15ww.
(mimdinare fasebSi; mln lari) 2014 2015
mTliani gamoSveba sabaziso fasebSi 43,927.3 48,250.5
(-) Sualeduri moxmareba 18,831.6 20,782.0
damatebuli Rirebuleba sabaziso fasebSi 25,095.7 27,468.4
(+) gadasaxadebi produqciaze 4,203.6 4,445.4
(-) subsidiebi produqciaze 148.8 158.3
mSp sabazro fasebSi 29,150.5 31,755.6
2. mSp sabazro fasebSi = mTliani damatebuli Rirebulebebis (mdR)
jams saqmianobis saxeebis mixedviT sabazro fasebSi, e.i is moicavs wminda
gadasaxadebs produqciaze (gadasaxadebi _ subsidiebi). amasTan, mdR
saqmianobis saxeebis (dargebis) mixedviT gaiangariSeba rogorc sxvaoba
mTlian gamoSvebasa da Sualedur moxmarebas Soris.
cxrili 2. mSp-is gaangariSeba warmoebis meTodiT (45 saqmianobis saxis
damatebuli Rirebulebebis Sejamebis gziT)
2014 2015
marcvlovani kulturebisa da sxva kulturebis moyvana, romlebic ar Sedian sxva kategoriebSi
350,8 338,5
xilis, kaklis, sasmelebisa da sunel-saneleblebis warmoebisaTvis saWiro kulturebis moyvana
476,3 499,4
bostneulis moyvana, specializebuli mebaReoba da sanerge produqciis warmoeba
287,6 282,7
mecxoveleoba 1 018,1 1 158,9
sasoflo sameurneo momsaxureba 106,0 127,7
metyeveoba da xe-tyis damzadeba 77,5 88,4
TevzWera, meTevzeoba 11,8 11,9
samTomopovebiTi mrewveloba 204,3 300,1
40
safqveli mrewvelobis produqtebis warmoeba; mza sakvebis warmoeba pirutyvisaTvis
73,4 78,5
puris, orcxobilis, namcxvrisa da comeuli sakonditro nawarmis warmoeba
103,6 157,0
kvebis sxva produqtebis warmoeba 337,3 373,6 mineraluri wylebisa da ualkoholo sasmelebis warmoeba
275,3 278,1
alkoholiani sasmelebis warmoeba 327,7 226,8
Tambaqos nawarmis warmoeba 16,7 17,6 msubuqi, celuloza-qaRaldis, merqnis mrewveloba, sagamomcemlo saqme
294,8 364,3
navTobproduqtebis, qimiuri, plastmasebis, mineraluri da saSeni masalebis warmoeba
547,1 638,4
metalurgiuli produqciisa da liTonis mza nakeTobebis warmoeba
499,1 447,0
manqanebis, eleqtro, satransporto mowyobilobebisa da sxva damamuSavebeli warmoeba
189,6 172,5
eleqtroenergiis, airisa da wylis warmoeba da ganawileba 712,0 847,7
produqciis gadamuSaveba SinameurneobebSi 662,9 713,8 nagebobaTa saerTo mSenebloba da samoqalaqo-sainJinro samuSaoebi
1 153,1 1 424,2
avtostradebis, gzebis, aerodromebisa da sportuli nagebobebis mSenebloba
316,3 333,0
sxva samSeneblo samuSaoebi 303,0 400,6 sacalo vaWroba avtomobilebisa da maTi nawilebiT vaWrobis CaTvliT
2 295,1 2 374,4
sabiTumo da sakomisio vaWroba, avtomobilebiTa da motociklebiT vaWrobis garda
1 441,7 1 589,1
avtomobilebis, sayofacxovrebo saqonlisa da piradi moxmarebis sagnebis remonti da teqnikuri momsaxureba
413,8 383,4
sawvavis sacalo gayidva Sidawvis Zraviani satransporto saSualebebisaTvis
235,0 241,8
sastumroebisa da kempingebis momsaxureba 222,5 284,4 restornebis, barebis, sasadiloebis momsaxureba da mza sakvebis miwodeba
373,2 409,5
sarkinigzo transporti 71,0 76,2 sxva saxmeleTo transporti da sazRvao da kabotaJuri wylis transporti
319,4 306,1
milsadenebiT transportireba 293,0 320,4
sahaero transporti 55,4 61,7
tvirTis satransporto damuSaveba da Senaxva 290,4 323,6
sxva damxmare satransporto saqmianoba 354,5 389,5 samogzauro biuroebisa da turistuli agentebis saqmianoba; turistebisaTvis daxmarebis aRmoCena
545,3 704,2
kavSirgabmuloba 692,9 714,8
safinanso saqmianoba 863,8 1 044,5 operaciebi uZravi qonebiT, ijara da momxmareblisaTvis momsaxurebis gaweva
1 517,8 1 784,6
41
saxelmwifos mmarTveloba 2 478,9 2 546,2
ganaTleba 1 276,1 1 338,6
janmrTelobis dacva da socialuri daxmareba 1 514,9 1 647,5 sxva komunaluri, socialuri da personaluri momsaxurebis gaweva
1 032,4 1 199,9
sakuTari sacxovrisis gamoyenebis pirobiTi renta 841,0 887,8
Sinamomsaxureba 28,4 30,3 finansuri Suamavlobis momsaxurebis arapirdapiri Sefaseba
-405,1 -471,1
mSp sabaziso fasebSi 25 095,7
27 468,4
(+) gadasaxadebi produqciaze 4 203,6 4 445,4
(-) subsidiebi produqciaze 148,8 158,3
mSp sabazro fasebSi 29 150,5
31 755,6
* dazustebuli monacemebi gamoqveyndeba 2017 wlis 15 noembers.
3. mSp sabazro fasebSi = ekonomikis seqtorebSi1 mdR-ebis jami
(sabazro fasebSi). saqarTveloSi am meTodiT mSp ar iangariSeba, radgan ar
gvaqvs monacemebi ekonomikis yvela seqtoris mixedviT.
Semosavlebis (ganawilebis) meTodi gamoiyeneba mSp-is ganawilebis
stadiaze. es aris pirveladi Semosavlebis jami, romelic rezidenti
ekonomikuri erTeulebis mier nawildeba saqonlisa da momsaxurebis
mwarmoebelTa Soris: daqiravebul momuSaveTa Sromis anazRaurebas +
wminda gadasaxadebi warmoebasa da importze + mTliani saoperacio mogeba
+ mTliani Sereuli Semosavlebi.
cxrili 3. mSp-is gaangariSeba Semosavlebis meTodiT, saqarTvelo, 2014-15 ww.
(mimdinare fasebSi, mln. lari) 202014 2015
Sromis anazRaureba 8,590.3 9,189.8
xelfasebi 8,590.3 9,189.8
socialuri anaricxebi 0.0 0.0
gadasaxadebi warmoebasa da importze 4,448.4 4,778.8
(-) subsidiebi 148.8 158.3
mTliani saoperacio mogeba 10,980.2 12,222.2
mTliani Sereuli Semosavali 5,280.4 5,723.0
mTliani Sida produqti sabazro fasebSi 29,150.5 31,755.6
1 eas-Si ekonomika dayofilia 6 seqtorad: arafinansuri, finansuri, samTavrobo, Sinameurneobebis, Sinameurneobebis momsaxure arakomerciuli organizaciebi(Smako) da “danarCeni msoflio”.
42
saboloo gamoyenebis (danaxarjebis) meTodiT mSp gaiangariSeba rogorc
saboloo moxmarebisa da mTliani dazogvis jami eqsport-importis saldos
gaTvaliswinebiT.
cxrili 4. mSp-is gaangariSeba saboloo gamoyenebis meTodiT, saqarTvelo,
2014-15ww.
(mimdinare fasebSi, mln. lari) 2014 2015
xarjebi saboloo moxmarebaze 25,570.7 28,456.9
Sinameurneobebi 20,117.4 21,518.2
Smako (Sinameurneobebis momsaxure arakomerciuli organizaciebi)
587.7 659.5
saxelmwifo marTvis organoebi 4,865.6 6,279.2
individualuri saqoneli da momsaxureba 1,544.1 2,882.0
koleqtiuri momsaxureba 3,321.5 3,397.2
(+) mTliani kapitalis formireba 8,688.9 9,595.8
ZiriTadi kapitalis mTliani formireba 7,534.7 9,032.0
maragebis cvlileba 1,154.1 563.8
faseulobis SeZena, wminda .. ..
(+) saqonlisa da momsaxurebis eqsporti 12,518.3 14,274.6
saqonlis eqsporti 7,192.4 7,113.6
momsaxurebis eqsporti 5,325.8 7,161.0
(-) saqonlisa da momsaxurebis importi 17,627.3 20,571.7
saqonlis importi 14,668.9 16,780.5
momsaxurebis importi 2,958.5 3,791.2
(=) mTliani Sida produqti sabazro fasebSi 29,150.5 31,755.6
mSp-is saboloo gamoyeneba iyofa Semdeg muxlebad: Sinameurneobebis,
Smakoebisa da saxelmwifo marTvis organoebis saboloo moxmareba,
kapitalis mTliani dagroveba (ZiriTadi kapitalis mTliani formireba,
sabrunavi saSualebebis maragebis cvlileba da faseulobebis wminda
SeZena kapitaldabandebebi) da saqonlisa da momsaxurebis eqsport-
importis saldo.
3. mSp-is gadaangariSeba mudmiv fasebSi
43
makroekonomikur cxrilebSi Zalian cota adg