160
1 ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ekonomikuri da socialuri statistikis kaTedra statistika ekonomikisa da biznesisaTvis-2 leqciebis mokle kursi Tbilisi 2017

statistika ekonomikisa da biznesisaTvis-2 2... · 2020. 9. 14. · 7. Sromis anazRaurebis statistika; 8. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi; 9. Sromis nayofierebis statistika

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • 1

    ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

    universiteti

    ekonomikuri da socialuri statistikis kaTedra

    statistika ekonomikisa

    da biznesisaTvis-2

    leqciebis mokle kursi

    Tbilisi 2017

  • 2

    Sinaarsi

    winasityvaoba - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3

    Tema 1. Sromis bazris statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4

    Tema 2. ZiriTadi da sabrunavi kapitalis statistika - - - - - - - - - - - - - 23

    Tema 3. makroekonomikuri statistikis maCvenebelTa sistema - - - - - - - - 36

    Tema 4. sabazro koniunqturis statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 52

    Tema 5. safinanso-sabanko statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 105

    Tema 6. cxovrebis donis statistika - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 122

    Tema 7. sagareo ekonomikuri urTierTobebis statistika - - - - - - - - - - 141

  • 3

    w i n a s i t y v a o b a

    Tanamedrove msoflioSi statistikuri mecnierebis meTodebi farTod

    gamoiyeneba sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi da gansakuTrebiT ki

    ekonomikasa da biznesSi. amitom aucilebelia, rom studentebma

    safuZvlianad Seiswavlon konkretuli statistikuri meTodebis gamoyenebis

    Taviseburebebi sxvadasxva sferoSi, rac gaafarToebs SemdgomSi maTi

    dasaqmebis SesaZleblobas. swored am miznis miRwevas emsaxureba

    winamdebare leqciebis kursi, romelic did daxmarebas gauwevs rogorc

    studentebs, aseve praqtikos specialistebs. misi struqtura srulad

    Seesabameba Sesabamisi saswavlo disciplinis - ,,statistika ekonomikisa da

    biznesisaTvis-2” – damtkicebul silabuss.

    leqciebis kursis momzadebis procesSi gamoyenebuli iqna rogorc

    qarTul, ise inglisur, germanul da rusul enebze gamocemuli

    Tanamedrove specialuri literatura. winamdebare leqciebis kursi

    moamzada ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

    universitetis ekonomikuri da socialuri statistikis kaTedram (saerTo

    redaqcia, winasityvaoba da Tema 7 - ,,sagareo ekonomikuri urTierTobebis

    statistika” - simon gelaSvili; Tema 1 - ,,Sromis bazris statistika” –

    merab xmalaZe da qeTevan CitalaZe; Tema 2 - ,,ZiriTadi da sabrunavi

    kapitalis statistika” da Tema 3 - ,,makroekonomikuri statistikis

    maCvenebelTa sistema” – marine mindoraSvili; Tema 4 - ,,sabazro

    koniunqturis statistika” – qeTevan marSava; Tema 5 - ,,safinanso-sabanko

    statistika” – nino abesaZe da zamira Sonia; Tema 6 - ,,cxovrebis donis

    statistika’’ – merab xmalaZe da irine maisuraZe.

    igi gankuTvnilia umaRlesi saswavleblebis nebismieri ekonomikuri,

    biznesis, socialuri da sxva specialobebisa da fakultetebis

    studentebisaTvis. igi did daxmarebas gauwevs aseve praqtikos

    specialistebs da am sakiTxebiT dainteresebul mkiTxvelTa farTo wres.

  • 4

    Tema 1

    Sromis bazris statistika

    saleqcio sakiTxebi

    1. Sromis bazris statistikis Seswavlis obieqti da ZiriTadi amocanebi;

    2. statistikuri informaciis wyaroebi Sromis bazris Sesaxeb;

    3. mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT;

    4. mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis da dasaqmebis statistika;

    5. umuSevrobis statistika;

    6. samuSao Zalis moZraobis statistika;

    7. Sromis anazRaurebis statistika;

    8. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi;

    9. Sromis nayofierebis statistika.

    1. Sromis bazris statistikis Seswavlis obieqti da ZiriTadi

    amocanebi

    Sromis bazris statistikis Seswavlis obieqtia Sromis bazarze

    mimdinare movlenebi da procesebi, xolo Seswavlis sagania am

    movlenebisa da procesebis raodenobrivi mxare. statistika adgens

    Sromis bazris raodenobriv kanonzomierebebs. aRniSnuli

    kanonzomierebebis Sesaswavlad gamoiyeneba statistikur maCvenebelTa

    sistema, romlis saSualebiTac dgindeba Sromis bazarze mimdinare

    procesebis moculoba, struqtura, done, dinamika da sxv. sakiTxebis

    Seswavla-analizisaTvis gamoiyeneba statistikuri meTodebis mTeli

    arsenali, rogoricaa: Sromis bazris Sesaxeb statistikuri informaciis

    mopovebis da pirveladi damuSavebis meTodebi, absoluturi, SefardebiTi

    da saSualo sidideebi, variaciis maCveneblebi, dinamikuri mwkrivis

    saanalizo maCveneblebi, korelaciur-regresiuli analizi.

    Sromis bazris statistika konkretulad Seiswavlis Sromis

    statistikis iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa: ekonomikurad

    aqtiuri da araaqtiuri mosaxleoba, maTi ricxovnoba da Semadgenloba,

    dasaqmeba, dasaqmebis done da struqtura profesiebis, ekonomikis

    seqtorebis, dargebis, genderul, qalaq–soflis da regionebis mixedviT

    da a.S.

    Sesabamisad, Sromis bazris statistikis maCveneblebi warmoadgens

    umniSvnelovanes makroekonomikur indikatorebs, romlebic aucilebelia

    saxelmwifos socialuri da ekonomikuri politikis SemuSavebisaTvis.

    dakisrebuli funqciebis Sesasruleblad Sromis bazris statistikam

    unda gadawyvitos Semdegi amocanebi:

    _ Sromis bazris Sesaxeb statistikuri informaciis Segroveba da

    analizi;

  • 5

    _ mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT;

    – dasaqmebis da umuSevrobis Seswavla;

    – samuSao Zalis moZraobis analizi;

    _ Sromis anazRaurebis Seswavla;

    – samuSao Zalaze danaxarjebis moculobis struqturis da dinamikis

    dadgena;

    – Sromis nayofierebis donis da dinamikis analizi.

    2. statistikuri informaciis wyaroebi Sromis bazris Sesaxeb

    Sromis bazris statistika, rogorc ekonomikuri statistikis

    Semadgeneli nawili, Seiswavlis Sromis statistikasTan dakavSirebul

    iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa ekonomikurad aqtiuri da

    araaqtiuri mosaxleoba, maTi ricxovnoba da Semadgenloba, dasaqmeba,

    dasaqmebis done da struqtura profesiebis, ekonomikis seqtorebis,

    dargebis, genderul da qalaq-soflis WrilSi da a.S. Sromis bazris

    zemoTaRniSnuli da maTTan dakavSirebuli sakiTxebi warmoadgens Sromis

    bazris Seswavlis obieqts, xolo maTi raodenobrivi daxasiaTeba Sromis

    bazris statistikis Seswavlis sagans.

    gegmuri meurneobisgan gansxvavebiT sabazro ekonomikis pirobebSi

    umuSevrobis Seswavlam didi socialuri da ekonomikuri mniSvneloba

    SeiZina. Tu socializmis pirobebSi formalurad umuSevroba ar arsebobda,

    sabazro ekonomikis pirobebSi is realobad iqca da Sesabamisad

    dasaqmebasTan erTad did gavlenas axdens qveynis socialur-ekonomikur

    ganviTarebaze, cxovrebis doneze.

    Sromis bazris statistikis maCveneblebi warmoadgenen umniSvnelovanes

    makroekonomikur indikatorebs, romlebic aucilebelia saxelmwifos

    socialuri da ekonomikuri politikis SemuSavebisaTvis.

    saqarTvelos sabazro ekonomikaze gadasvlis pirobebSi Seicvala

    Sromis statistikis informaciis mopovebis xerxebi. socializmis

    pirobebSi Sromis bazris Sesaxeb informacia moipoveboda saxelmwifo

    sawarmoebze sruli dakvirvebiT yovelwliurad, xolo 3-5 weliwadSi

    erTxel tardeboda sawarmoebis sruli gamokvleva dasaqmebulTa

    Sesaswavlad sqesis, asakis, profesiebis, Tanamdebobebis da sxva niSnebis

    mixedviT.

    amasTan erTad, informacias samuSao Zalis ricxovnobis da sqesobriv-

    asakobrivi Semadgeblobis, misi dargobriv_teritoriuli ganawilebis,

    dasaqmebis donis da sxvaTa Sesaxeb iZleva mosaxleobis aRwerebi.

    saqarTvelos mosaxleobis 2014 wlis sayovelTao aRweriT aseve

    mopovebuli iqna monacemebi samuSao Zalis ricxovnobis da Semadgenlobis,

    arsebobis saSualebaTa wyaroebis, dasaqmebis, ZiriTadi saqmianobis an

    Sesrulebuli samuSaos sruli dasaxelebis Sesaxeb, monacemebi 15 wlis da

  • 6

    ufrosi asakis dausaqmebel mosaxleobaze. magram mosaxleobis aRwerebi,

    rogorc viciT, tardeba 10 weliwadSi erTxel, maSin, rodesac monacemebi

    Sromis bazris Sesaxeb saWiroa ara Tu 10 weliwadSi erTxel an

    yovelwliurad, aramed sistematiurad, yovelTviurad, yovelkvartalurad.

    amitom Sromis bazris statistikis mniSvnelovan wyaros warmoadgens

    SinameurneobaTa gamokvlevebi, romelic iZleva sistematiur informacias

    samuSao Zalis ricxovnobis da Semadgenlobis, ekonomikuri statusis,

    dasaqmebis da umuSevrobis Sesaxeb.

    garkveuli informacia miiReba sawarmoebidan. amasTan msxvili

    sawarmoebi Seiswavleba sruli dakvirvebiT, xolo saSualo da mcire

    sawarmoebi - SerCeviTi dakvirvebiT.

    saqarTveloSi Sromis bazris statistikis Sesaxeb informaciis

    mopovebis, damuSavebisa da maCveneblebis gamoTvlis meTodologia

    eyrdnoba Sromis saerTaSoriso biuros, Sromis saerTaSoriso

    organizaciis (Sso) da sxva saerTaSoriso organizaciebis rekomendaciebs.

    Sromis statistikis winaSe dasmuli amocanebis gadasawyvetad saWiroa

    Seswavlili iqnas Semdegi sakiTxebi:

    1. mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT;

    2. dasaqmeba da umuSevroba; SromiTi resursebis balansi;

    3. samuSao Zalis moZraoba;

    4. Sromis anazRaureba;

    5. Sromis nayofiereba;

    6. danaxarjebi samuSao Zalaze.

    3. mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT

    mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusis mixedviT warmoadgens

    klasifikacias statusis mixedviT gaweul saqmianobaSi. am SemTxvevaSi

    statusi aRniSnavs adamianis mdgomareobas, rols, funqcias Sesrulebuli

    saqmianobis procesSi.

    saqarTvelos statistikaSi ekonomikuri statusis gansazRvra xdeba

    saerTaSoriso standartebTan misadagebiT, kerZod Sromis saerTaSoriso

    organizaciis (Sso) kriteriumebis gaTvaliswinebiT.

    saqarTvelos statistikaSi aRiricxeba ekonomikuri statusis Semdegi

    saxeebi:

    ekonomikurad aqtiuri – piri, romelic muSaobs an sTavazobs Tavis

    Sromas saqonlis an momsaxurebis sawarmoeblad. ekonomikurad aqtiur

    mosaxleobas miekuTvneba 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobis

    zemoTaRniSnuli nawili. saerTaSoriso statistikuri standartebis

    mixedviT ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis yvelaze xSirad gamoyenebuli

  • 7

    saxelwodebaa samuSao Zala. ekonomikurad aqtiuri mosaxleoba moicavs or

    kategorias: dasaqmebulebs da umuSevrebs.

    dasaqmebuli (momuSave) – piri, romelic gamokiTxvis momentis wina 7

    dRis ganmavlobaSi muSaobda (sul mcire, erTi saaTi mainc) Semosavlis

    (xelfasis, naturaluri Semosavlis, mogebis da a.S.) miRebis mizniT,

    exmareboda usasyidlod sxva Sinameurneobis wevrebs, an raime mizeziT ar

    imyofeboda samuSaoze, Tumca formalurad iricxeboda momuSaved.

    dasaqmebis cneba uSualodaa dakavSirebuli warmoebis sazRvrebTan,

    romelic ganmartebulia erovnul angariSTa sistemiT (eas). aRniSnuli

    midgomis Tanaxmad dasaqmebulebs miekuTvnebian pirebi, romlebic qmnian

    produqcias (saqonels, momsaxurebas) warmoebis sazRvrebSi. aqedan

    gamomdinare, dasaqmebis da warmoebis maCveneblebi (kategoriebi)

    urTierTSesadari sidideebia, rac maTi erToblivi analizis saSualebas

    iZleva.

    rac Seexeba dasaqmebis kriteriumad kviraSi sul cota erTi saaTis

    muSaobas, gamowveulia imiT, rom qveyanaSi arsebobs dasaqmebis mravali

    moklevadiani, SemTxveviTi da sxva araregularuli saxeobebi, romelTa

    aRricxva aucilebelia ekonomikaSi maTi wvlilis dasadgenad, rac

    obieqturad Txoulobs aRniSnuli kriteriumis gamoyenebas.

    dasaqmebuli mosaxleoba Tavis mxriv iyofa daqiravebul,

    TviTdasaqmebul, damxmare da gaurkveveli saqmianobis mosaxleobad.

    daqiravebuli – piri, romelic saangariSo periodis ganmavlobaSi

    asrulebda gansazRvrul samuSaos xelfasis an sxva saxis anazRaurebis

    miRebis (fuliT an naturiT) mizniT. mas aseve miekuTvneba samuSao adgilis

    mqone magram ar momuSave piri Svebulebis, avadmyofobis, samuSaodan

    droebiT daTxovnis an sxva msgavsi mizezebis gamo.

    TviTdasaqmebuli – mesakuTris saqmianoba saangariSo periodSi

    mogebis an ojaxuri Semosavlis (fuliT an naturiT) miRebis mizniT.

    damxmare – sxva Sinameurneobis wevrebisTvis usasyidlod momuSave

    piri.

    gaurkveveli – Sromis bazris statistikaSi statusiT gaurkveveli _

    aRiricxebian pirebi, romelTa samuSaos saxe dauzustebelia, maT Sesaxeb

    arsebuli informacia ar aris sakmarisi imisaTvis, rom isini mivakuTvnoT

    CamoTvlili statusis romelime kategorias.

    statusis mixedviT mosaxleobis struqtura da garkveuli periodis

    ganmavlobaSi am struqturaSi momxdari Zvrebi mosaxleobis

    socialur_ekonomikuri struqturaSi momxdari cvlilebebis analizis

    mniSvnelovan saSualebas warmoadgens.

    statusis mixedviT mosaxleobis klasifikacia warmoebs maTi statusis

    mixedviT ZiriTad samuSaoze. Tu gamokvlevis momentSi adamiani muSaobs

    kidev sxva samuSaoze, maSin ganisazRvreba ZiriTadi da meoradi saqmianoba.

    ZiriTadad iTvleba is samuSao, romelsac gamosakiTxi piri TviTon Tvlis

    ZiriTadad (Semosavlis ZiriTad wyarod). sxva samuSao iTvleba meoradad.

  • 8

    umuSevari – 15 da meti wlis piri, romelsac gamokiTxvis momentis

    wina 7 dRis ganmavlobaSi ar umuSavia erTi saaTic ki, mzad iyo

    muSaobisaTvis da eZebda samuSaos gamokiTxvamde 4 kviris ganmavlobaSi.

    umuSevrebis da momuSaveebis zemoTmotanili ganmartebebi dadgenilia

    e.w. `mkacri kriteriumiT~. Sso-s standartebiT Sromis bazris

    Camoyalibebis procesSi myofi qveynebisaTvis rekomendirebulia

    umuSevrobis monacemebi gamoqveyndes `Serbilebuli kriteriumiT~-ac. am

    kriteriumiT umuSevrad iTvlebian is pirebic, romlebmac xeli Caiqnies

    samuSaos povnaze. eseni arian adamianebi, romlebic ar muSaoben, mzad

    arian muSaobisTvis da surT muSaoba, magram ukve aRar eZeben mas. cxadia,

    umuSevarTa raodenobac da donec Serbilebuli kriteriumiT maRali

    iqneba mkacri kriteriumiT Sefasebul umuSevrobaze.

    umuSevrobis zemoTmotanili ganmartebebi eyrdnoba Sso-is

    rekomendaciebs xolo monacemebi mis Sesaxeb miiReba specialurad

    organizebuli statistikuri dakvirvebis (Sinameurneobebze dakvirvebis)

    masalebiT. amas garda umuSevrobis registracia mimdinareobs dasaqmebis

    saxelmwifo samsaxurebis mier moqalaqeTa sacxovrebeli adgilis

    mixedviT.

    sxvaoba 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobas da ekonomikurad

    aqtiur mosaxleobas Soris warmoadgens ekonomikurad araaqtiur, anu

    samuSao Zalis gareT myof mosaxleobas (ixileT Semdegi cxrili.

    cxrili 1.1.

    saqarTvelos 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobis ganawileba

    ekonomikuri statusis mixedviT 1998-2015 wlebSi (aTasi kaci)*

    1998 1999 2002 2004 2008 2013 2015

    sul 15 wlis da

    ufrosi asakis

    mosaxleoba

    3016,8

    3026,2

    3239,5

    3146,9

    3627,1

    3026,2

    2979.8

    aqedan:

    ekonomikurad aqtiuri 1972,8 1939,3 2104,2 2041,0 1917,8 2003,9 2021,5

    dasaqmebuli, m.S. 1728,5 1694,4 1839,2 1783,3 1601,9 1712,1 1779.9

    daqiravebuli 724,4 697,6 650,9 600,9 572,4 658,2 753,4

    TviTdasaqmebuli 987,1 918,6 1184,9 1180,8 1028,5 1043,8 1018,1

    gaurkveveli 17,0 78,4 3,4 1,6 1,1 10,0 8,4

    umuSevari 244,2 244,9 265,0 257,6 315,8 291,8 241,6

    mosaxleoba samuSao

    Zalis gareT 1044,0 1086,9 1135,3 1105,9 1145,2 1022,3 958,3

    *saqarTvelos Sinameurneobebi. 2004-2005. Tb., 2006, gv. 28. saqarTvelos Sinameurneobebi 2008. Tb., 2009, gv. 15. Sso-is mkacri kriteriumebiT. SemdgomSi, Tu miTiTebuli ar aris, monacemebi motanili iqneba mkacri kriteriumebis mixedviT.

    4. mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis da dasaqmebis statistika

  • 9

    dasaqmebisa da umuSevrobis statistikaSi erT-erT mniSvnelovan

    adgils ikavebs ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis daxasiaTeba. aRniSnuli

    daxasiaTeba moicavs ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis saerTo

    raodenobis gansazRvras, mis Semadgenlobas statusis mixedviT rogorc

    absolutur, ise SefardebiT (struqturis SefardebiTi sidideebi)

    sidideebSi, ekonomikurad aqtiuri mosaxleoba Seiswavleba aseve

    sqesobriv-asakobriv da regionul WrilSi, dinamikaSi.

    rogorc cxrili 1.1-dan Cans, ekonomikurad aqtiuri mosaxleoba

    saqarTveloSi 1998-2015 wlebSi 1972,8 aTasidan gaizarda 2021.5 aTasamde, e.i.

    2,4 %-iT. zrda mniSvnelovania, miT umetes, rom am periodSi ekonomikurad

    aqtiuri mosaxleobis mniSvnelovani nawili sazRvargareT wavida samuSaos

    saZebnelad.

    mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis donis dasaxasiaTeblad

    statistikaSi gamoiyeneba iseTi makroekonomikuri maCvenebeli, rogoricaa:

    mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis koeficienti. is gviCvenebs

    ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis xvedriT wils (procentebSi) 15 wlis

    da ufrosi asakis mosaxleobis saerTo ricxovnobaSi da gamoiTvleba

    ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis ricxovnobis SefardebiT 15 wlis da

    ufrosi asakis mosaxleobis saerTo ricxovnobasTan. koeficienti

    gamoiTvleba formuliT:

    100.T15

    ek.aqt.

    aqt.

    TK , sadac (1.1)

    aqt.K

    - aris mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis koeficienti;

    ek.aqt.T

    _ ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis ricxovnoba;

    15T _ 15 wlis da masze ufrosi asakis mosaxleobis ricxovnoba.

    saqarTvelos statistika ekonomikuri statusis mixedviT ganixilavs ara

    marto 15 wlis da ufrosi, aramed 25 welze ufrosi asakis mosaxleobasac.

    ekonomikurad araaqtiuri, anu mosaxleoba samuSao Zalis gareT

    moicavs 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleobidan invalidebs,

    pensionerebs, moswavleebs da sxv. aRniSnuli kategoria SeiZleba

    davaxasiaToT iseTi statistikuri maCveneblebiT, rogoricaa: ekonomikurad

    araaqtiuri mosaxleobis ricxovnoba, misi xvedri wili 15 wlis da

    ufrosi asakis mosaxleobaSi, ricxovnobis da xvedri wilis dinamika,

    struqtura, ori periodis ganmavlobaSi momxdari struqturuli Zvrebi.

    mosaxleobis ekonomikuri aqtiurobis donis sapirispirod SeiZleba

    gamovTvaloT `ekonomikuri pasiurobis~ donis maxasiaTebeli, kerZod,

    `ekonomikuri pasiurobis~ koeficienti, romelic gamoiTvleba samuSao

    Zalis gareT myofi mosaxleobis ricxovnobis SefardebiT 15 wlis da

    ufrosi asakis mosaxleobis ricxovnobasTan, gamosaxuli procentebSi.

  • 10

    100.T15

    ek.pas.

    pas.

    TK , sadac (1.2)

    pas.K - aris mosaxleobis `ekonomikuri pasiurobis~ koeficienti;

    ek.pas.T - samuSao Zalis gareT myofi mosaxleoba.

    ramdenadac 15 wlis da ufrosi asakis mosaxleoba iyofa ekonomikurad

    aqtiur da pasiur nawilebad, aqtiurobis da pasiurobis koeficientebs

    erTi da igive mniSvneli aqvT. Sesabamisad mocemuli maCveneblebis jami

    100,0%-is tolia:

    %100 pas.aqt. KK (1.3)

    Sesabamisad, Tu cnobilia erTis mniSvneloba, SeiZleba gaangariSebis

    gareSe gavigoT meores mniSvneloba:

    pas.aqt. KK %100 (1.4)

    aqt.pas. KK %100 (1.5)

    ekonomikurad aqtiuri mosaxleobis mniSvnelovan nawils rogorc

    raodenobrivad, ise socialur-ekonomikuri mniSvnelobiT warmoadgens

    dasaqmebuli mosaxleoba. dasaqmeba gansazRvravs mosaxleobis Semosavlebs

    da Sesabamisad cxovrebis dones. misi zrda iwvevs umuSevrobis Semcirebas

    da Sesabamisad – qveyanaSi arsebuli socialuri fonis gaumjobesebas.

    aqedan gamomdinare statistikas dasaqmebis Seswavlis kuTxiT

    mniSvnelovani amocanebis Sesruleba akisria. kerZod saWiroa

    ganisazRvros: dasaqmebulTa mTliani ricxovnoba da misi ganawileba

    dasaqmebis statusis, ekonomikis seqtorebis, ekonomikuri saqmianobis

    saxeebis (dargebis), dakavebuli Tanamdebobebis mixedviT da igive WrilSi

    Seiswavleba meoradi dasaqmeba.

    dasaqmeba ganixileba sqesobriv-asakobriv, aseve regionul da qalaq-

    soflis WrilSi. Sinameurneobebis kvlevis masalebis dajgufeba

    saSualebas iZleva dadgindes da gaanalizdes dasaqmebis donis, dinamikis

    da struqturuli Zvrebis tendenciebi. saqarTvelos statistika jerovan

    yuradRebas uTmobs meoradad (araZiriTadad, SeTavsebiT) dasaqmebulTa

    statistikur aRricxvas da analizs, romelic moicavs igive niSnebis

    registracias, rac xdeba ZiriTadi dasaqmebis SemTxvevaSi.

    mosaxleobis dasaqmebis statistikaSi ZiriTad maCvenebels warmoadgens dasaqmebis done. dasaqmebis done xasiaTdeba mosaxleobis dasaqmebis koeficientiT, romelic miiReba dasaqmebuli mosaxleobis SefardebiT ekonomikurad aqtiur mosaxleobasTan da gamoisaxeba procentebSi. dasaqmebis koeficienti gamoiTvleba rogorc:

  • 11

    100.T aqt.ek.

    das.

    das.

    TK , sadac ( 1.6)

    das.K - aris mosaxleobis dasaqmebis koeficienti;

    das.T - dasaqmebuli mosaxleobis ricxovnoba.

    dasaqmebuli mosaxleoba statusis mixedviT iyofa daqiravebul da TviTdasaqmebul mosaxleobad. dasaqmebulTa aRniSnuli kategoriebis dasaxasiaTeblad gamoiyeneba maTi ricxovnebis, dinamikisa da struqturis maCveneblebi. dasaqmebulebs miekuTvneba agreTve gaurkveveli saqmianobis pirebi. dasaqmebuli mosaxleobis struqtura statusis mixedviT gvixasiaTebs

    calkeuli kategoriis dasaqmebulTa xvedriT wils procentebSi

    dasaqmebuli mosaxleobis mTlian ricxovnobaSi. Sesabamisi maCveneblebi

    1998-2015 wlebSi saqarTveloSi Semdeg suraTs iZleva:1

    wlebi 1998 1999 2002 2004 2008 2013 2015

    sul dasaqmebulebi 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

    maT Soris:

    daqiravebulebi 41,9 41,2 35,4 33,7 35,7 38,4 42,3

    TviTdasaqmebulebi 57,1 54,2 64,4 66,2 64,2 61,0 57,2

    gaurkveveli 1,0 4,6 0,2 0,1 0,1 0,6 0,5

    monacemebi gviCvenebs dasaqmebis struqturaSi momxdar Zvrebs, rac imaSi

    gamoixateba, rom ganxiluli periodis manZilze mniSvnelovnad izrdeba

    TviTdasaqmebulTa xvedri wili, odnav mcirdeba daqiravebiT dasaqmebulTa

    xvedri wili da mniSvnelovnad mcirdeba gaurkveveli saqmianobis mqone

    pirTa xvedri wili.

    dasaqmebulTa ganawileba ekonomikis seqtorebis mixedviT moicavs

    dasaqmebulTa ganawilebas ekonomikis saxelmwifo da arasaxelmwifo

    seqtorebSi. ekonomikis saxelmwifo seqtori Tavis mxriv iyofa saxelmwifo

    sakuTrebis sawarmoebad da sabiujeto organizaciebad an dawesebulebebad.

    arasaxelmwifo seqtori Tavis mxriv iyofa arasaxelmwifo sakuTrebis

    sawarmoebad da ucxoeTis an erTobliv sawarmo-organizaciebad.

    dasaqmebulTa ganawileba ekonomikuri saqmianobis saxeebis

    (dargebis) mixedviT moicavs dasaqmebulTa ganawilebas ekonomikuri

    saqmianobis im saxeebis mixedviT, romlebSic dasaqmebulia dasaqmebulTa 3

    da meti procenti. saqmianobis aRniSnuli saxeebia:

    _ soflis meurneoba, nadiroba da satyeo meurneoba;

    _ damamuSavebeli mrewveloba;

    1 gamoTvlilia cxrili 1.1-is safuZvelze, procentebSi

  • 12

    _ vaWroba, avtomobilebis, sayofacxovrebo nawarmisa da piradi moxmarebis

    sagnebis remonti;

    _ transporti da kavSirgabmuloba;

    _ saxelmwifo mmarTveloba;

    _ ganaTleba;

    _ janmrTelobis dacva da socialuri daxmareba;

    _ danarCeni.

    saqarTvelos statistika aseve Seiswavlis dasaqmebulTa ganawilebas

    Semdegi Tanamdebobebis mixedviT:

    _ marTvis organoebis xelmZRvanelebi;

    _ umaRlesi donis kvalificiuri specialistebi;

    _ saSualo donis kvalificiuri specialistebi;

    _ sakancelario saqmiT da aRricxviT dakavebuli pirebi;

    _ momsaxurebis sferoSi dasaqmebulebi;

    _ soflis meurneobis muSakebi;

    _ warmoebis kvalificiuri muSakebi;

    _ operatorebi, memanqaneebi da meaparateebi;

    _ arakvalificiuri muSebi;

    _ danarCeni

    saqarTvelos statistikaSi mTlianad dasaqmebasTan erTad didi

    mniSvneloba eniWeba daqiravebiT dasaqmebulTa statistikur Seswavlas

    igive niSnebis mixedviT, rogoricaa saerTod dasaqmebulTa Seswavlis

    SemTxvevaSi, ramdenadac dasaqmebulTa aRniSnuli kategoriis absoluturi

    da SefardebiT zrda sabazro ekonomikaze gadasvlis piroba da

    imavdroulad Sedegicaa.

    meoradad dasaqmeba (SeTavseba) dRevandel saqarTveloSi mniSvnelovan

    rols asrulebs. jer erTi, paradoqsulia, Tumca faqtia, rom umuSevrobis

    pirobebSi adgili aqvs samuSao Zalis deficits. magram laparakia ara

    raodenobriv, aramed kvalificiuri, dRevandeli samecniero-teqnologiuri

    revoluciis moTxovnebisadmi adekvaturi donis samuSao Zalaze.

    Sesabamisad maRalkvalificiuri samuSao Zalis deficitis pirobebSi

    aseTi kvalificiis samuSao Zalis meoradad dasaqmeba saWirocaa da

    aucilebelic. meore-meoradad dasaqmeba ojaxis biujetis Sevsebis

    garkveuli wyaroa da meoradad dasaqmebis ZiriTadi mizezi.

    meoradad dasaqmebis dones gansazRvravs masze moTxovna, e.i

    vakanturi adgilebis arseboba. meoradad dasaqmebis statistikuri

    analizi mimdinareobs saerTod dasaqmebis statistikuri analizis

    identurad, ramdenadac es SesaZlebelia arsebuli statistikuri

    informaciis pirobebSi.

    5. mosaxleobis umuSevrobis statistika

  • 13

    umuSevroba warmoadgens umniSvnelovanes makroekonomikur maCvenebels.

    esaa movlena, rodesac samuSao Zalis miwodeba aRemateba masze moTxovnas.

    umuSevrobis statistika Seiswavlis umuSevarTa ricxvs, umuSevrobis dones

    sqesis, asakis, qalaqisa da soflis, regionebis mixedviT.

    umuSevrobis dones vaxasiaTebT umuSevrobis koeficientiT, romelic gamoiTvleba mocemul wels umuSevarTa ricxvis SefardebiT ekonomikurad aqtiur mosaxleobasTan da gamoisaxeba procentebSi. kerZod:

    100.aqt.ek.

    umuS.

    umuS.T

    TK (1.7)

    sadac umuS.K

    _ aris umuSevrobis koeficienti;

    umuS.T

    _ umuSevrebis ricxvi.

    dasaqmebis da umuSevrobis maCveneblebis jami 100%-is tolia. Sesabamisad, Tu cnobilia erTi maTgani, iolad gamovTvliT meoresac. dasaqmebis saxelmwifo samsaxuri awarmoebs umuSevarTa registracias

    Semdegi maCveneblebiT.

    1. registrirebuli samuSaos maZieblebi, (aTasi kaci)

    2. registrirebuli umuSevrebi, aTasi kaci

    3. maT Soris qali, aTasi kaci

    4 maT Soris qali, procentulad

    5. Semweobis mimRebi umuSevarTa ricxvi, aTasi kaci

    6. saSualoTviuri Semweoba, gacemuli erT umuSevarze, lari

    7. registrirebuli vakansiebi, aTasi

    8. umuSevarTa raodenoba erT vakansiaze

    9. dasaqmebis samsaxuris mier dasaqmebuli samuSaos maZieblebi, aTasi kaci

    10. registrirebul umuSevarTa ganawileba asakis mixedviT:

    absolutur sidideebSi, aTasi kaci, struqtura _ procentulad

    sul umuSevrebi maT Soris asaki:

    16-29, 30-49, 50 da meti

    11. registrirebul umuSevarTa ganawileba ganaTlebis donis mixedviT

    umuSevari sul

    maT Soris aqvT ganaTleba: dawyebiTi an sabazo, arasruli saSualo,

    sruli saSualo, umaRlesi.

    umuSevrobis bunebriv doned miCneulia 5,5-6,0%.

    6. samuSao Zalis moZraobis statistika

    ekonomikuri saqmianobis procesSi adgili aqvs sawarmo-

    dawesebulebebSi da organizaciebSi dasaqmebuli samuSao Zalis moZraobas.

    saqme isaa, rom rogorc wesi, garkveuli mosazrebebidan gamomdinare

  • 14

    adamianebi icvlian samuSao adgils, mimdinareobs samuSaoze miRebis da

    ganTavisuflebis uwyveti procesi, romelic warmoadgens samuSao Zalis

    moZraobas. aRniSnuli procesis Sedegad adgili aqvs samuSao Zalis

    gadanawilebas sawarmoebs, dargebs da regionebs Soris. Teoriulad es

    procesebi SeiZleba mimdinareobdes erovnul ekonomikaSi das aqmebulTa

    saerTo ricxovnobis ucvlelobis pirobebSic.

    samuSao Zalis moZraoba aris obieqturi procesi da mimdinareobs

    uwyvetad. misi gamomwvevi mizezebi SeiZleba iyos mravalnairi: pensiaze

    gasvla, armiaSi gawveva, samuSao asakSi Sesvla, ojaxis Seqmna da

    Sesabamisad sacxovrebeli adgili Secvla, axali samuSao adgilebis

    Seqmna, ukeTesi samuSaos povna, SromiTi konfliqtebi, gardacvaleba da

    sxva.

    samuSao Zalis moZraobis statistikis amocanebia daaxasiaTos samuSao

    Zalis moZraobis saerTo moculoba, misi mimarTulebebi, intensivoba,

    gamomwvevi mizezebi.

    dasmuli amocanebis gadasawyvetad samuSao Zalis statistikaSi

    gamoiTvleba absoluturi da SefardebiTi sidideebi. absolutur

    sidideebs miekuTvneba garkveul periodSi samuSaoze miRebulTa da

    samuSaodan wasulebis ricxvi. miRebulTa da wasulebis ricxvis jams

    ewodeba samuSao Zalis brunva. Sesabamisad, samuSao Zalis brunva

    gamoiTvleba samuSaoze miRebis da wasvlis mixedviT.

    samuSaodan wasvlis mixedviT samuSao Zalis brunva iyofa aucilebel

    da zedmet brunvad.

    samuSao Zalis aucilebel brunvas miekuTvneba samuSaodan wasvla

    iseTi mizezebiT, rogoricaa magaliTad: pensiaze gasvla, gardacvaleba,

    SromiTi xelSekrulebis (kontraqtis) damTavreba da kanoniT

    gaTvaliswinebuli sxva SemTxvevebi: samxedro samsaxurSi gawveva,

    dainvalideba, Statebis Semcireba sawarmos reorganizaciis an gakotrebis

    Sedegad da sxva.

    samuSao Zalis zedmet brunvas miakuTvneben samuSaodan sakuTari

    surviliT, disciplinis darRvevis da SromiTi konfliqtebis Sedegad

    wasulebs. samuSao Zalis zedmeti brunva cnobilia kadrebis (samuSao

    Zalis) denadobis saxeliTac da warmoebis efeqtian funqcionirebaze

    uaryofiTad moqmedebs, ramdenadac saWiroa wasulebis Secvla aranaklebi

    kvalifikaciis mqone samuSao ZaliT rac dros moiTxovs. Sesabamisad

    adgili eqneba samuSao drois dakargvas mocemul periodSi. axali

    kadrebis miReba moiTxovs maT adaptacias da integracias mocemul

    sawarmoSi, rac aseve garkveul fsiqologiur barierebTan aris

    dakavSirebuli. amasTan is danaxarjebi. romelic (Tu) gaswia sawarmom

    wasuli muSakebis kvalifikaciis asamaRleblad, ubralod ikargeba.

    Sesabamisad, saWiro statistikuri informaciis arsebobis pirobebSi

    samuSao Zalis moZraobis maCveneblebi SeiZleba gamoTvlili iqnes

    sawarmos, dargis, erovnuli ekonomikis, regionebis WrilSi sqesis, asakis,

  • 15

    profesiebis, ganaTlebis donis da sxva niSnebis mixedviT, romelTagan

    umniSvnelovanesia samuSao Zalis denadoba mizezebis mixedviT. samuSao

    Zalis denadobis sulyofili analizi SeiZleba miRebuli iqnes mxolod

    misi kompleqsuri statistikur-sociologiuri gamokvlevis safuZvelze.

    kerZod, samuSao Zalis denadobis statistikuri, raodenobrivi analizi

    Seivseba denadobis mizezebis siRrmiseuli sociologiuri SeswavliT,

    Sesabamisi sociologiuri gamokiTxviT, am mizniT Sedgenili kiTxvaris

    safuZvelze, romliTac gamoikiTxebian samuSaodan wasulebi.

    gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces SromiTi konfliqtebis Sedegad

    gamowveul samuSao Zalis denadobas.

    samuSao Zalis moZraobis statistikuri daxasiaTeba SeuZlebelia

    momuSaveTa siobrivi da saSualo siobrivi ricxvis codnis gareSe.

    sawarmoSi momuSaveTa siobriv ricxvSi aRiricxeba yvela, vinc mocemul

    sawarmoSi muSaobs erT dReze meti xniT. momuSaveTa saSualo siobrivi

    ricxvi gaiangariSeba Tvis ganmavlobaSi. amisaTvis Tvis yoveli dRis

    momuSaveTa siobrivi ricxvis jami gaiyofa Tvis kalendaruli dReebis

    ricxvze. arasamuSao da uqme dReebis siobriv ricxvad CaiTvleba maTi wina

    dRis siobrivi ricxvi. arasruli samuSao Tvis SemTxvevaSi namuSevari

    dReebis siobrivi ricxvis jami iyofa aseve Tvis kalendaruli dReebis

    ricxvze. Tu monacemebi siobrivi ricxvis Sesaxeb saerTod ar gvaqvs raime

    Tvis ganmavlobaSi, maSin am Tvis saSualo siobrivi ricxvi SeiZleba

    miviRoT rogorc wina Tvis bolo da momdevno Tvis pirveli dRis

    siobrivi ricxvis jamis saSualo ariTmetikuli. momuSaveTa

    saSualoTviuri siobrivi ricxvis safuZvelze saSualo ariTmetikulis

    daxmarebiT gamoiTvleba saSualokvartaluri, saSualonaxevarwliuri da

    saSualowliuri siobrivi ricxvi, risTvisac sami, eqvsi da Tormeti Tvis

    saSualo siobriv ricxvTa jamebi Sesabamisad gaiyofa samze,eqvsze da

    Tormetze.

    samuSao Zalis moZraobis maxasiaTebeli statistikur maCvenebelTa

    sistema moicavs Semdeg maCveneblebs:

    1. absoluturi maCveneblebi:

    _ samuSaoze miRebulTa ricxvi;

    _ samuSaodan wasulebis ricxvi:

    _ samuSao Zalis saerTo brunva _ samuSaoze miRebulebisa da samuSaodan

    wasulebis ricxvis jami;

    _ mudmivad momuSaveTa ricxvi saangariSo periodSi _ miiReba periodis

    dasawyisSi momuSaveTa siobriv ricxvs gamoklebuli mocemul periodSi

    samuSaodan wasulebi.

    2. SefardebiTi maCveneblebi: gamoiTvlebian konkretuli periodis

    mixedviT, rogoricaa Tve, kvartali, naxevari weli, weli.

    1. samuSao Zalis mudmivobis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:

  • 16

    K1

    mudmivad momuSaveTa ricxvi100;

    momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi

    (1.8)

    2. samuSao Zalis ganaxlebis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:

    K2

    samuSaoze miRebulTa ricxvi100;

    momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi

    (1.9)

    3. samuSao Zalis wasvlis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:

    K3

    samuSaodan ganTavisuflebulTa ricxvi100;

    momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi

    (1.10)

    4. samuSao Zalis denadobis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:

    1004 ricxvi siobrivi saSualo momuSaveTa

    brunva) (zedmeti denadobaK (1.11)

    samuSao Zalis denadobis koeficienti zemoTmotanili formuliT

    SeiZleba gamovTvaloT mizezebis mixedviTac, rogoricaa: sakuTari

    surviliT, disciplinis darRvevis da SromiTi konfliqtis Sedegad

    wasulebi. samuSao Zalis denadobis koeficienti aseve cnobilia rogorc

    kadrebis denadobis koeficienti.

    5. samuSao Zalis saerTo brunvis koeficienti, gamoiTvleba rogoorc:

    K5samuSaoze miRebulTa da ganTavisuflebulTa ricxvis jami

    100;momuSaveTa saSualo siobrivi ricxvi

    (1.12)

    samuSao Zalis saerTo brunvis koeficienti ( K5 ) samuSao Zalis

    ganaxlebis (K2 ) da samuSaodan Zalis wasvlis (

    K3 ) koeficientebis jamis

    tolia.

    6. samuSao Zalis Canacvlebis koeficienti, gamoiTvleba rogorc:

    K6samuSaoze miRebulTa ricxvi

    100;samuSaodan yvela mizeziT ganTavisuflebulTa ricxvi

    ( 1.13)

    Canacvlebis koeficienti SeiZleba miviRoT samuSao Zalis

    ganaxlebis koeficientis (K2 ) gayofiT wasvlis koeficientTan (

    K3 );

    K K K: .6 2 3 (1.14)

  • 17

    K K2 3da -s mniSvnelSi erTi da igive sidide aqvT: momuSaveTa saSualo

    siobrivi ricxvi, romlebic gayofisas erTmaneTs Sekvecavs da miviRebT K6 -

    is gamosaxulebas.

    7. Sromis anazRaurebis statistika

    Sromis anazRaureba, anu xelfasi warmoadgens Sesrulebuli

    samuSaosaTvis daricxul anazRaurebas fuladi formiT. is moicavs aseve

    sxvadasxva saxis waxalisebebs, Svebulebebis, sadResaswauli dReebis da

    sxva umuSevari drois anazRaurebas, romlebic SromiTi kanonmdeblobiT an

    individualuri SromiTi xelSekrulebiT eqvemdebareba anazRaurebas.

    Sromis anazRaurebis statistikis winaSe dgas Semdegi amocanebi:

    1. xelfasis fondis moculobis gansazRvra;

    2. xelfasis donis da dinamikis analizi;

    3. xelfasis diferenciaciis analizi;

    4. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi.

    xelfasis fondis moculobis gansazRvra. xelfasis fondi warmoadgens

    sawarmoebis da organizaciebis mier Sromis anazRaurebisaTvis daricxul

    Tanxas. xelfasis fondi moicavs sxvadasxva danamatebsac, rogoricaa

    premiebi, anazRaureba avadmyofobis SemTxvevaSi da a.S.

    sawarmoebis da organizaciebis xelfasis fondebis jami gvaZlevs

    dargis xelfasis fonds, xolo dargebis xelfasis fondebis jami –

    erovnuli ekonomikis xelfasis fonds. statistikis mier aRiricxeba

    xelfasis saaTobrivi, dRiuri da Tveobrivi fondebi – romlebic

    ukavSirdeba Sesabamis namuSevar dros. xelfasis kvartaluri,

    naxevarwliuri da wliuri fondebi miiReba 3, 6 da 12 Tvis xelfasis

    fondebis SekrebiT.

    xelfasis fondi mniSvnelovani ekonomikuri kategoriaa, romelze

    dayrdnobiTac gaiangariSeba saSualo xelfasis maCveneblebi. is

    warmoadgens produqciis TviTRirebulebis Semadgenel nawils. xelfasis

    fondis absoluturi moculobis maCveneblebi gamoiyeneba mosaxleobis

    cxovrebis donis da samuSao Zalaze danaxarjebis analizisTvis da a.S.

    xelfasis donis da dinamikis analizi. xelfasis done xasiaTdeba

    saSualo xelfasis maCvenebliT da gaiangariSeba xelfasis fondis

    SefardebiT namuSevar drosTan an rogorc wesi dasaqmebulTa ricxvTan.

    statistikaSi gamoiTvleba saSualo xelfasis Semdegi maCveneblebi:

    saSualo saaTobrivi xelfasi: gamoiTvleba xelfasis saaTobrivi

    fondis SefardebiT namuSevari kac-saaTebis raodenobasTan. kac-saaTi

    warmoadgens srulad namuSevar erT saaTs.

    saSualo dRiuri xelfasi: gamoiTvleba xelfasis dRiuri fondis

    SefardebiT namuSevari kac-dReebis raodenobasTan. kac-dRe aris

  • 18

    namuSevari erTi dRe. is moicavs momuSavisgan damoukidebel dRis Siga

    mocdenebsac.

    saSualoTviuri xelfasi: gamoiTvleba xelfasis Tviuri fondis

    SefardebiT Tvis ganmavlobaSi dasaqmebulTa ricxvTan. xelfasis Tviuri

    fondi moicavs yvela saxis anazRaurebas.

    saSualo kvartaluri, naxevarwliuri da wliuri xelfasi: gamoiTvleba

    saSualoTviuri xelfasis analogiurad. Tumca gamoTvlebis

    gasamartiveblad saqarTvelos saxelmwifo statistikis praqtikaSi

    dasaqmebulis saSualoTviuri xelfasis misaRebad saSualowliuri

    xelfasi gaiyofa 12-ze.

    saSualo xelfasi gamoiTvleba formuliT:

    T

    Ff

    ; ( 1.15)

    sadac f _ aris saSualo xelfasi;

    F _ xelfasis fondi;

    T _ dasaqmebulTa ricxvi. xelfasis donis dinamika Seiswavleba indeqsebis saSualebiT. kerZod,

    0

    1

    f

    fi ( 1.16)

    xelfasis donis dinamikasTan erTad statistikis mniSvnelovan

    amocanas warmoadgens xelfasis donis dinamikaze moqmedi faqtorebis

    gavlenis gazomva. saqme isaa, rom erovnul ekonomikaSi dasaqmebulTa

    xelfasis done yalibdeba saqmianobis sxvadasxva dargebis saSualo

    xelfasebis Sedegad. Sesabamisad, romelime dargSi saSualo xelfasis

    zrda an Semcireba aisaxeba mTeli ekonomikis saSualo xelfasis zrdaze

    an Semcirebaze. meore mxriv, Tu dasaqmebulebSi gaizrdeba an Semcirdeba

    maRal (dabal) xelfasian dargSi dasaqmebulTa ricxvi da xvedri wili,

    esec gazrdis an Seamcirebs saSualo xelfasis maCvenebels.

    Sesabamisad, erovnul ekonomikaSi dasaqmebulTa saSualo xelfasis

    cvlilebaze moqmedebs ori faqtori: saSualo xelfasis cvlileba

    calkeul dargebSi da dasaqmebulTa ricxvis (xvedri wilis) cvlileba

    dargebis mixedviT, e.w. `struqturuli Zvrebi~.

    orive faqtoris gavlenas xelfasis doneze vadgenT xelfasis

    cvalebadi Semadgenlobis indeqsiT, romelic gamoiTvleba formuliT:

    1 0

    1 0

    F F

    T T : ,

    J =

    rac igivea,

    1

    0

    f

    f ( 1.17)

  • 19

    Tu gaviTvaliswinebT, rom xelfasis fondi 1F gamomdinare 1.15

    formulidan tolia Tf da am gamosaxulebas F 1F-is nacvlad SevitanT

    1.17 formulaSi, miviRebT xelfasis cvalebadi Semadgenlobis indeqss.

    1 0

    1 0

    T T

    T T

    1 0:

    ffJ =

    ( 1.18)

    xelfasis saerTo donis cvlilebaze calkeul dargebSi saSualo

    xelfasis cvlilebis gavlenas vadgenT xelfasis fiqsirebuli

    Semadgenlobis indeqsiT.

    1 1

    1 1

    T T

    T T

    1 0:

    ffJ =

    ( 1.19)

    xelfasis saerTo donis cvlilebaze dasaqmebis dargobrivi

    struqturis cvlilebis gasazomad gamoiyeneba xelfasis struqturuli

    Zvrebis indeqsi.

    1 0

    1 0

    T T

    T T

    0 0:

    ffJ =

    (1.20)

    saerTod, saindeqso analizi saSualebas gvaZlevs davadginoT saSualo

    xelfasis absolutur cvlilebaze calkeuli faqtoris gavlena.

    xelfasis diferenciaciis analizi. dasaqmebulis xelfasis sidide

    damokidebulia mis ganaTlebaze, kvalifikaciaze, asakze da sxva

    faqtorebze, romlebic iwveven dasaqmebuli samuSao Zalis Sromis

    anazRaurebis diferenciacias.

    xelfasis diferenciacias adgili aqvs makrodonezec, rogoricaa:

    ekonomikuri saqmianobis saxeebis da sqesis mixedviT, aseve regionebis

    mixedviT.

    saqstatis monacemebiT, 2015 wlisaTvis ekonomikaSi daqiravebiT

    dasaqmebulTa saSualoTviuri nominaluri xelfasi Seadgenda 773,1 lars;

    mSeneblobaSi _ 868,2 lars, jandacvasa da socialur daxmarebaSi _ 667,9

    lars, ganaTlebaSi _ 422,9 lars, safinanso saqmianobaSi _ 1505,8 lars,

    saxelmwifo mmarTvelobaSi _ 1152,1 lars da a.S.

    amave, 2015 wels, kacebis saSualoTviuri nominaluri xelfasi toli

    iyo 920,3 laris,xolo qalebis 585,0 laris, e.i. 335,3 lariT naklebi.

    saqarTveloSi istoriulad arsebuli qalis kultis pirobebSi, saxezea

    maTi diskriminaciis samarcxvino faqti (lekvi lomisa sworia, Zu iyos

    Tunda xvadia?).

  • 20

    nominaluri xelfasi aris daricxuli xelfasi. misi gayofiT

    samomxmareblo fasebis indeqsze (sfi) miviRebT realur xelfass. kerZod,

    Tu 2015 wels saqarTveloSi nominaluri xelfasi aris 773,1 lari, xolo

    sfi 99,5%, maSin realuri xelfasi tolia: 773,1 : 0,995 = 777 laris. e.i.

    fasebis Semcirebam gamoiwvia realuri xelfasis zrda nominalurTan

    SedarebiT 5,9 lariT. fasebis zrdis pirobebSi, reluri xelfasi

    nominalurTan SedarebiT Semcirdeba.

    statistikasa da ekonomikaSi gamoiTvlian realuri xelfasis

    msyidvelobiTunarianobas. es ukanaskneli gaizomeba im saqonlisa da

    momsaxurebis moculobiT, romlis SeZenac SeiZleba realuri xelfasiT.

    magaliTad, Tu 2015 wels 1 kg. kartofili Rirda saSualod1,5 lari, maSin

    amave wlis 777 lari realuri xelfasis msyidv- elobiTi unari aris _ 777:

    1,5 (erTi kg. kartofilis fasi)= 518 kg. kartofils da a.S.

    8. samuSao Zalaze danaxarjebis statistikuri analizi

    danaxarjebi samuSao Zalaze warmoadgens sabazro ekonomikis

    damaxasiaTebel kategorias. is warmoadgens danaxarjebs, romlebic

    dakavSirebulia samuSao Zalis daqiravebasa da uzrunvelyofasTan.

    statistikis amocanebia samuSao Zalaze danaxarjebis donis,

    struqturis da dinamikis dadgena.

    samuSao Zalaze danaxarjebis done gaizomeba danaxarjebis

    moculobiT saSualod erT muSakze gaangariSebiT. saqarTvelos

    ekonomikaSi aRniSnuli maCvenebeli 2002 wels 1806,47 laridan 2004 wels

    gaizarda 2403,4 laramde, xolo 2005 wels – 3051,8 laramde.

    samuSao Zalaze danaxarjebis struqturis Sesaswavlad saWiroa

    danaxarjebis dajgufeba erTgvarovan jgufebad, xolo Semdeg

    ganisazRvreba TiToeulis xvedri wili danaxarjebis mTlian jamSi.

    samuSao Zalaze danaxarjebis saerTaSoriso standartuli klasifikacia

    moicavs danaxarjebis 10 jgufs:

    1. xelfasi;

    2. arasamuSao drois anazRaureba;

    3. premiebi da saCuqrebi;

    4. kveba, sasmelebi da sxva anazRaurebebi naturaluri formiT;

    5. danaxarjebi momuSaveTa sacxovrebelze, romelsac Tavis Tavze

    iRebs damqiravebeli;

    6. damqiraveblis xarjebi socialur uzrunvelyofaze;

    7. danaxarjebi profesiul momzadebaze;

  • 21

    8. danaxarjebi socialur momsaxurebaze;

    9. sxva danaxarjebi samuSao Zalaze;

    10. gadasaxadebi, ganxiluli, rogorc samuSao Zalis danaxarjebi.

    saqarTveloSi, ZiriTadi danaxarjebi samuSao Zalaze modis xelfasze

    (≈80,0%) da socdazRvevis danaricxebze (16,0%).

    saqarTvelos statistika samuSao Zalaze gaweuli danaxarjebis

    Sesaxeb informacias moipovebs da amuSavebs ekonomikuri saqmianobis

    saxeebis mixedviTac.

    9. Sromis nayofierebis statistika

    Sromis nayofiereba aris adamianis unari, drois erTeulSi awarmoos

    produqciis garkveuli raodenoba. amis mixedviT gaiangariSeben saaTobriv,

    dRiur, Tviur, kvartalur da wliur Sromis nayofierebas.

    Sromis nayofierebis statistikis amocanebia gansazRvros Sromis

    nayofierebis done, dinamika da masze moqmedi faqtorebi.

    Sromis nayofierebis done – u gaiangariSeba warmoebuli produqciis

    moculobis – q SefardebiT dasaqmebulTa ricxvze, Т. kerZod,

    T

    qu (1.22)

    mocemuli maCvenebeli aris saSualo sidide da gviCvenebs saSualod

    erT dasaqmebulze warmoebuli produqciis moculobas.

    Sromis nayofierebis Sebrunebuli maCvenebelia Sromatevadoba,

    romelic gamoiTvleba Semdeg formuliT:

    q

    Tt (1.23)

    sadac t aris Sromatevadoba;

    T - produqciis warmoebaze daxarjuli dro;

    q - warmoebuli produqciis moculoba.

    Sromis nayofierebis donis dinamikas vaxasiaTebT indeqsebiT:

    0

    1

    u

    ui ;

    0

    0

    1

    1

    T

    q

    T

    qJ (1.24)

    Tu mocemul formulaSi SevitanT formula 1.22-idan miRebul q -s

    mniSvnelobas, q = и -s, maSin formula 8.24 miiRebs Semdeg saxes:

    T

    TT

    01 1

    01

    : .

    0и и

    J =

    (1.25)

  • 22

    mocemuli indeqsi aris Sromis nayofierebis cvalebadi Semadgenlobis

    indeqsi.

    rodesac vzomavT Sromis nayofierebis donis dinamikas, davuSvaT ori

    an meti dargisaTvis, maSin maTi saerTo Sromis nayofierebis dinamikaze

    imoqmedebs ori faqtori: Sromis nayofierebis doneTa cvlileba TviToeul

    dargSi da struqturuli Zvrebi. struqturuli Zvrebis gavlena niSnavs,

    rom calkeul dargSi Sromis nayofierebis ucvlelobis pirobebSic ki

    saerTo Sromis nayofiereba gaizrdeba, TuU gaizrdeba im dargSi

    dasaqmebulTa xvedri wili, romelSic maRalia Sromis nayofiereba.

    Sromis nayofierebis cvalebadi Semadgenlobis indeqsze moqmedebs

    orive faqtori.

    Sromis nayofierebis donis dinamikaze moqmedi faqtorebi calk_calke

    gaizomeba Sromis nayofierebis fiqsirebuli da struqturuli Zvrebis

    indeqsiT.

    fiqsirebuli indeqsiT vadgenT saerTo Sromis nayofierebaze

    TviToeul dargSi Sromis nayofierebis cvlilebis gavlenas. misi

    formulaa:

    T

    TT

    1 1 1

    11

    :

    0и и

    J =

    (1.26)

    struqturuli Zvrebis indeqsiT vadgenT saerTo Sromis nayofierebaze

    dasaqmebis dargobrivi struqturis cvlilebis gavlenas. misi formulaa:

    T

    TT

    1 0 0

    01

    :

    0и и

    J =

    . ( 1.27)

    mSp-s indeqsi dasaqmebis da Sromis nayofierebis indeqsebis namravlis

    tolia.

  • 23

    Tema 2

    ZiriTadi da sabrunavi kapitalis statistika

    saleqcio sakiTxebi

    1. erovnuli simdidris zogadi koncefcia da gansazRvra

    2. aqtivebis klasifikacia erovnul simdidreSi

    3. ZiriTadi kapitalis gansazRvra da klasifikacia

    4. ZiriTadi kapitalis Sefasebis saxeebi

    5. ZiriTadi kapitalis balansi

    6. ZiriTadi kapitalis cveTa

    7. ZiriTadi kapitalis mdgomareobis, moZraobisa da

    vargisianobis maCveneblebi

    8. ZiriTadi kapitalis gamoyenebis maCveneblebi

    9. ZiriTadi kapitalis dinamikis maCveneblebi

    10. sabrunavi kapitalis gansazRvra da klasifikacia

    11. sabrunavi kapitaliT uzrunvelyofisa da gamoyenebis

    maCveneblebi

    1. erovnuli simdidris zogadi koncefcia da gansazRvra

    qveynis erovnuli simdidris obieqturi da sruli Sefaseba, misi

    struqturisa da dinamikis Seswavla statistikis mniSvnelovan amocanad

    gvevlineba. es monacemebi aucilebelia saxelmwifo marTvis

    organoebisaTvis, raTa ganaxorcielon ekonomikuri ganviTarebis analizi,

    ekonomikuri politikis SemuSaveba, gadawyvetilebebis miReba arsebuli

    resursebis gamoyenebis efeqtianobis amaRlebisaTvis, dabegvris

    srulyofis problemebis gadawyveta. erovnuli simdidris Sesaxeb

    monacemebi aucilebelia samecniero-kvleviTi dawesebulebebisaTvis,

    romlebic Seiswavlian makroekonomikas, ageben prognozul modelebs,

    aanalizeben ekonomikuri zrdis faqtorebs, gamoikevleven ekonomikaze

    ekologiuri procesebis zegavlenas, atareben alternatiul gaangariSebebs,

    afarToeben ekonomikuri analizis sazRvrebs. garda amisa, qveynis

    erovnuli simdidris Sefasebam SeiZleba daainteresos investorebi, maT

    Soris, ucxoelebi.

    erovnuli simdidris koncefcia, romelic rekomendebulia erovnul

    angariSTa sistemaSi SeiZleba mokled Semdegnairad warmovadginoT:

    erovnuli simdidre _ es aris mocemuli qveynis rezidenti instituciuri

    erTeulebis kapitalis wminda RirebulebaTa jami raime TariRisaTvis

    (wlis dasawyisSi an bolosaTvis).

  • 24

    kapitalis wminda Rirebuleba _ esaa instituciuri erTeulis yvela

    ekonomikuri aqtivis (arafinansuri da finansuri) Rirebulebasa da maT

    finansur valdebulebaTa sidides Soris sxvaoba.

    mTlianad ekonomikisaTvis erovnuli simdidre udris arafinansuri

    aqtivebis Rirebulebas damatebuli wminda finansuri moTxovnebi danarCen

    msofliosTan. erovnuli simdidre SeiZleba agreTve gansazRvruli iyos,

    rogorc ekonomikis seqtorebis kapitalis wminda RirebulebaTa jami, maTi

    finansuri aqtivebisa da valdebulebebis gaTvaliswinebiT. erovnuli

    simdidris gaangariSebisas mxedvelobaSi miiReba mxolod sazRvargareTis

    finansuri aqtivebisa da valdebulebebis saldo, vinaidan erovnuli

    ekonomikis seqtorebs Soris warmoqmnili finansuri aqtivebi da

    valdebulebebi urTierTgdaifareba.

    erovnul simdidreSi CarTuli unda iyos mxolod is aqtivebi, romlebzec

    konkretul sameurneo subieqtebs SeuZliaT gaavrcelon sakuTrebis

    ufleba (aseTi aqtivebs ekonomikuri aqtivebi ewodeba).

    erovnul simdidres ar miekuTvneba moZiebuli bunebrivi resursebi,

    romlebic ama Tu im mizezis gamo ar iyo CarTuli ekonomikur procesSi,

    ar warmoadgens konkretuli instituciuri erTeulebis sakuTrebas. yvela

    aqtivi da valdebuleba unda Sefasdes im momentisaTvis arsebul sabazro

    fasebSi da ara maTi SeZenis fasebSi, rasac xSirad aqvs adgili

    sabuRaltro aRricxvaSi.

    2. aqtivebis klasifikacia erovnul simdidreSi

    ekonomikuri aqtivebi _ es aris Rirebulebis mqone obieqtebi, romlebzec

    instituciuri erTeulebis mier individualurad an koleqtiurad

    vrceldeba sakuTrebis ufleba da romelTa flobiT (an gamoyenebiT) maT

    flobelebs garkveuli periodis ganmavlobaSi SeuZliaT ekonomikuri

    sargeblis miReba.

    aqtivebs ar miekuTvneba adamianuri kapitali, bunebrivi aqtivebi, romlebic

    ar iTvleba ekonomikur aqtivebad (magaliTad, sahaero sivrce) da

    garantiis tipis pirobiTi aqtivebi, romlebic ar warmoadgenen finansur

    aqtivebs (magaliTad, valis dafarvis garantia, romelic SemoTavazebulia

    mesame mxaris mier, sakredito xazi da a. S.).

    erovnul angariSTa sistema-2008-is Sesabamisad yvela aqtivi iyofa ორ

    ZiriTad jgufad _ arafinansur da finansur aqtivebad:

    I. arafinansuri aqtivebi

    1. warmoebuli aqtivebi

  • 25

    1.1. ZiriTadi kapitali

    sacxovrebeli Senobebi

    sxva Senobebi da nagebobebi

    arasacxovrebeli Senobebi

    sxva nagebobebi

    miwis gaumjobeseba

    manqanebi da mowyobilobebi

    satransporto saSualebebi

    sainformacio, kompiuteruli da satelekomunikacio

    mowyobilobebi

    sxva manqanebi da mowyobilobebi

    SeiaraRebis sistemebi

    kultivirebadi biologiuri resursebi

    produqtuli pirutyvi

    mravalwliani produqtuli sasoflo-sameurneo kultu-

    rebi da nargavebi

    arawarmoebul aqtivebze sakuTrebis uflebis gadacemasTan

    dakavSirebuli xarjebi

    inteleqtualuri sakuTrebis produqtebi

    mecnieruli kvlevebi da damuSavebebi

    sasargeblo wiaRiseulis moZieba da maragebis Sefaseba

    kompiuteruli programuli uzrunvelyofa da monacemTa

    bazebi

    literaturis, xelovnebisa da gasarTobi Janris

    nawarmoebebis originalebi

    inteleqtualuri sakuTrebis sxva produqtebi

    1.2. materialuri sabrunavi kapitalis maragebi

    nedleuli da masalebi

    daumTavrebeli warmoeba

    kultivirebadi biologiuri resursebis daumTavrebeli

    warmoeba

    sxva daumTavrebeli warmoeba

    mza produqcia

    samxedro daniSnulebis materialuri sabrunavi saSualebebi

    xelmeored gadasayidi saqoneli

    1.3. faseulobani

    Zvirfasi qvebi da liTonebi

    antikvariati da xelovnebis sxva nimuSebi

    sxva faseulobebi

    2. arawarmoebuli aqtivebi

    2.1. bunebrivi resursebi

    miwa

    sasargeblo wiaRiseuli

  • 26

    arakultivirebadi biologiuri resursebi

    wylis resursebi

    sxva bunebrivi resursebi

    radiosixSireebis diapazonebi

    sxva

    2.2. kontraqtebi, ijaris xelSekrulebebi da licenziebi

    dapatentebuli obieqtebi

    saoperacio lizingis gadasacemi xelSekrulebebi

    bunebrivi resursebiT sargeblobis nebarTvebi

    saqonlisa da momsaxurebis miRebis gansakuTrebuli uflebebi

    momaval periodSi

    2.3. gudvili da marketinguli aqtivebi

    II. finansuri aqtivebi

    monetaruli oqro da nasesxobis specialuri uflebebi

    naRdi fuli da depozitebi

    fasiani qaRaldebi, aqciebis garda

    sesxebi

    aqciebi da kapitalSi monawileobis sxva saxeebi

    dazRvevis teqnikuri rezervebi

    kreditorebisa da debitorebis sxva angariSebi.

    arafinansuri aqtivebi _ instituciuri erTeulebis mflobelobaSi

    arsebuli obieqtebia, romelTa flobas, Senaxvasa da gamoyenebas moaqvs

    realuri an potenciuri ekonomikuri sargebeli drois garkveuli periodis

    ganmavlobaSi. warmoSobis mixedviT isini iyofa warmoebul da

    arawarmoebul aqtivebad.

    arafinansuri warmoebuli aqtivebi iqmneba sawarmoo procesis Sedegad da

    Sedgeba sami ZiriTadi elementisagan: ZiriTadi kapitali, materialuri

    sabrunavi saSualebebis maragebi (sabrunavi kapitali) da faseulobani.

    3. ZiriTadi kapitalis gansazRvra da klasifikacia

    ZiriTadi kapitali _ es aris sawarmoo aqtivebi, romlebic sawarmoo

    procesSi gamoiyeneba mravaljer an mudmivad, erTi wlisa da meti xnis

    ganmavlobaSi.

    ganvixiloT ZiriTadi kapitalis zogierTi muxli:

    sacxovrebel Senobebs (sacxovriss) miekuTvneba Senobebi, romlebic

    mTlianad an nawilobriv gamoiyeneba sacxovreblad binebis saxiT, maT

    Sorisaa sacxovrisebTan dakavSirebuli nagebobani, magaliTad, avtofarexi

    da yvela mowyobiloba, romelic Cveulebriv gvxvdeba sacxovrebel

  • 27

    SenobebSi, agreTve mcuravi saxlebi, gadasatani saxlebi da saxli-

    furgonebi, romlebic gamoiyeneba rogorc mosaxleobis ZiriTadi

    sacxovrisi, agreTve istoriuli Zeglebi, romlebis identificirebulia

    rogorc sacxovrebeli Senobebi.

    sxva Senobebi da nagebobani _ es aris arasacxovrebeli Senobebi da

    nagebobani (magaliTad, sawyobebi, samrewvelo da savaWro sawarmoebis

    Senobebi, sastumroebi, restornebi, saswavlo Senobebi da saavadmyofoebi,

    gzatkecilebi, xidebi, metropoliteni, kaSxlebi, kavSirgabrulobisa da

    eleqtrogadamcemi xazebi, magistraluri milgayvanilobebi da sxv.).

    manqanebi da mowyobilobebi _ esaa adamianebisa da tvirTis gadasazidi

    satransporto saSualebebi, manqanebi da mowyobilobebi da sainformacio,

    kompiuteruli da satelekomunikacio mowyobilobebi. erovnuli simdidris

    es elementi ar moicavs Sinameurneobebis mier saboloo moxmarebisaTvis

    SeZenil manqanebs da mowyobilobebs (magaliTad, msubuqi avtomobili).

    isini aRiricxeba sacnobaro muxlSi _ `xangrZlivi moxmarebis

    samomxmareblo saqoneli SinameurneobebSi”. magram, Tu aseTi manqanebi da

    mowyobilobani gamoiyeneba SinameurneobaSi sawarmoo procesis

    gansaxorcieleblad, maSin isini unda miekuTvnos ZiriTad kapitals.

    SeiaraRebis sistemebi – es aris satransporto saSualebebi da sxva

    mowyobilobebi, rogoricaa samxedro gemebi, wyalqveSa navebi, samxedro

    TviTmfrinavebi, tankebi, raketebis gadasatani da gamSvebi danadgarebi,

    romelTac saomari daniSnuleba aqvT, xolo mSvidobis dros –

    Semakavebeli.

    kultivirebadi biologiuri resursebi _ soflis meurneobaSi ZiriTadi

    kapitalis erT-erTi mTavari elementia, romelic moicavs produqtiuli,

    sajiSe da muSa pirutyvis, xexilis baRebis, venaxebis da sxva

    regularulad msxmoiare mcenareebis plantaciebis Rirebulebas.

    kultivirebadi aqtivebis daumTavrebeli warmoeba (mag. mravalwliani

    nargavebi, Tu maT ar miuRweviaT simwifis asakisaTvis, anu arasxmoiare an

    mozardeuli da suqebaze dayenebuli pirutyvi miekuTvneba materialur

    sabrunav saSualebebs).

    aseve, ZiriTadi kapitali Sedgeba sasargeblo wiaRiseulis saZiebo

    xarjebisagan, im obieqtebis Rirebulebebisgan, romlebic Seqmnilia

    adamianis SromiT da warmodgenilia informaciis saxiT eleqtro-

    gamoTvliTi manqanebis (kompiuterebis) programul uzrunvelyofaSi,

    agreTve literaturis, xelovnebisa da gasarTobi Janris nawarmoebebis

    originalebisagan. am jgufis SemadgenlobaSi Sedis agreTve kompiuteruli

    bazebis gafarToebis, SeZenisa da damuSavebisaTvis saWiro msxvili

    danaxarjebi. igulisxmeba, rom es bazebi gamoiyeneba erT welze meti

    vadiT, miuxedavad imisa, xdeba Tu ara maTi realizacia bazarze.

  • 28

    4. ZiriTadi kapitalis Sefasebis saxeebi

    ZiriTadi kapitalis mravalferovnebis gamo misi saerTo moculobis

    Sefaseba mxolod RirebulebiT gamosaxulebaSia SesaZlebeli. Sesyidvis

    droisa da kapitalis mdgomareobis mixedviT SeiZleba gamoviyenoT

    Sefasebis 4 meTodi: sruli Tavdapirveli, sruli aRdgeniTi, Tavdapirveli

    Rirebuleba cveTis gamoklebiT da aRdgeniTi Rirebuleba cveTis

    gamoklebiT.

    sruli Tavdapirveli Rirebuleba faqtobrivad ZiriTadi kapitalis

    Rirebulebaa misi amoqmedebis dros. masSi Sedis ZiriTadi kapitalis

    SeZenaze an damzadebaze gaweuli danaxarjebi, agreTve transportireba da

    damontaJeba.

    Tavdapirveli Rirebuleba cveTis gamoklebiT, anu Tavdapirveli narCeni

    Rirebuleba ganisazRvreba rogorc srul Tavdapirvel Rirebulebas -

    cveTis Rirebuleba + modernizaciisa da kapitaluri remontis xarjebi.

    sruli aRdgeniTi Rirebuleba axasiaTebs ZiriTadi kapitalis

    kvlavwarmoebis Rirebulebas Tanamedrove pirobebSi, anu mis Seqmnasa da

    SeZenaze gaweul danaxarjebs mimdinare fasebSi. SeiZleba iTqvas, rom

    aRdgeniTi Rirebuleba ZiriTadi kapitalis sabazro Rirebulebaa. misi

    gansazRvra gadafasebis Sedegad xdeba. ZiriTadi kapitalis amoqmedebis

    momentSi sruli Tavdapirveli da sruli aRdgeniTi Rirebulebebi

    erTmaneTis tolia.

    gansxvaveba Tavdapirvel da aRdgeniT Rirebulebebs Soris fasebis

    cvlilebazea damokidebuli. amasTan, aRdgeniTi Rirebuleba SeiZleba iyos

    rogorc meti, ise naklebi Tavdapirvel Rirebulebaze. es damokidebulia

    masalebis, samSeneblo-samontaJo samuSaoebis, satransporto tarifebis da

    a.S. fasebis cvlilebis mimarTulebaze.

    aRdgeniTi Rirebuleba cveTis gamoklebiT, anu aRdgeniTi narCeni

    Rirebuleba axasiaTebs kapitalis faqtiuri cveTis dones kvlavwarmoebis

    axal pirobebSi. mis gasaangariSeblad sruli aRdgeniTi Rirebuleba

    mravldeba cveTis koeficientze.

    ZiriTadi kapitalis SefasebasTan dakavSirebiT erovnul angariSTa

    sistemaSi gansakuTrebuli Canawerebia gakeTebuli, raTa realurad moxdes

    ZiriTadi kapitalis moxmarebis gaangariSeba, saxeldobr:

    ZiriTadi kapitalis Sesyidvebi SeiZleba wina periodebSi ganxorcielda,

    rodesac fasebis done mniSvnelovnad gansxvavdeboda mimdinare

    periodisagan. amitom ZiriTadi kapitalis moxmarebis Sefaseba imave fasebSi

  • 29

    unda moxdes, rogorc gamoSvebis an Sualeduri moxmarebisa warmoebis

    angariSSi. Sesabamisad, is fasebi unda gamoviyenoT, romlebic moqmedebs

    maTi gamoyenebis periodSi da ara SeZenisas. “istoriuli fasebis”

    gamoyeneba ZiriTadi kapitalis moxmarebis Sefasebisas ar aris

    mizanSewonili, radgan fasebi droSi icvleba.

    5. ZiriTadi kapitalis balansi

    ZiriTadi kapitalis balansebi gamoiyeneba ZiriTadi kapitalis moZraobis

    Sesaswavlad. ZiriTadi kapitalis Rirebuleba wlis bolos gaiangariSeba

    Semdegi sabalanso sqemiT:

    ო ო ო

    balansis monacemebis safuZvelze SesaZlebelia ZiriTadi kapitalis

    saSualowliuri Rirebulebis gaangariSeba. SeiZleba ganvixiloT ramdenime

    SemTxveva, mag:

    1. rodesac cnobilia ZiriTadi kapitalis Rirebuleba wlis

    dasawyisSi da bolos, gaangariSeba warmoebs martivi saSualo

    ariTmetikulis daxmarebiT:

    ̅ ( ო ო )

    2. rodesac cnobilia ZiriTadi kapitalis Rirebuleba Tanabrad

    dacilebuli momentebisaTvis (mag. yoveli Tvis 1-eli ricxvisTvis),

    saSualowliuri Rirebuleba SeiZleba gaviangariSoT saSualo

    qronologiuriT:

    ̅= (

    ,

    sadac ZiriTadi kapitalis sabalanso Rirebulebebia

    TiToeuli Tvis 1-eli ricxvisTvis;

    _ ZiriTadi kapitalis sabalanso Rirebulebaa momdevno wlis 1

    ianvrisTvis.

    6. ZiriTadi kapitalis cveTa

    produqciis realizaciis Sedegad sawarmos ukan ubrundeba ZiriTadi

    kapitalis Rirebulebis nawili, romlis akumulirebis Sedegad iqmneba

    saamortizacio anaricxebis fondi, anu amortizaciis fondi.

    amortizaciis fondSi Tanxebis akumulireba xdeba yovelwliurad

    saamortizacio anaricxebis safuZvelze, rac Tavis mxriv Sedis

  • 30

    produqciis TviTRirebulebaSi. amortizaciis wliuri fondi (

    gaiangariSeba Semdegi saxiT:

    ( რ რ რ ო რ ) , sadac

    რ _ ZiriTadi kapitalis sruli Tavdapirveli Rirebulebaa;

    რ _ narCeni(salikvidacio) Rirebulebaa;

    რ _ kapitaluri remontis Rirebulebaa;

    ო რ _ modernizaciis Rirebulebaa;

    _ ZiriTadi kapitalis samsaxuris normatiuli vadaa.

    amortizaciis wliuri norma _ aris amortizaciis wliuri fondis

    fardoba ZiriTadi kapitalis srul (srul Tavdapirvel an srul

    aRdgeniT) RirebulebasTan da ganisazRvreba formuliT:

    Cveulebriv, amortizaciis normebi diferencirebulia ZiriTadi kapitalis

    saxeebis mixedviT.

    7. ZiriTadi kapitalis moZraobis, mdgomareobisa da

    vargisianobis maCveneblebi

    ZiriTadi kapitalis moZraobis absoluturi maCveneblebia: ZiriTadi

    kapitalis Rirebuleba wlis dasawyissa da wlis bolos, aseve, wlis

    ganmavlobaSi Semosuli da gasuli ZiriTadi kapitalis Rirebuleba.

    ZiriTadi kapitalis Rirebuleba wlis bolos gaiangariSeba sabalanso

    meTodiT: ZiriTadi kapitalis Rirebulebas wlis dasawyisSi emateba wlis

    ganmavlobaSi Semosuli ZiriTadi kapitalis Rirebuleba da akldeba wlis

    ganmavlobaSi gasuli ZiriTadi kapitalis Rirebuleba:

    ო ო ო

    ZiriTadi kapitalis moZraobis SefardebiTi maCveneblebia:

    1. Semosvlis koeficienti gaiangariSeba Semosuli ZiriTadi kapitalis

    Rirebulebis fardobiT ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan

    saangariSo wlis bolos:

  • 31

    ო ო

    ო ო

    2. ganaxlebis koeficienti gaiangariSeba Semosuli axali ZiriTadi

    kapitalis Rirebulebis fardobiT ZiriTadi kapitalis

    RirebulebasTan saangariSo wlis bolos. is gviCvenebs ganaxlebis

    dones:

    ო ო

    3. gasvlis koeficienti gaiangariSeba moqmedebidan gasuli ZiriTadi

    kapitalis Rirebulebis fardobiT ZiriTadi kapitalis

    RirebulebasTan saangariSo wlis dasawyisSi. is gviCvenebs gasvlis

    intensivobas:

    4. likvidaciis koeficienti gaiangariSeba siZvelisa da cveTis gamo

    moqmedebidan gasuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis fardobiT

    ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan saangariSo wlis dasawyisSi.

    5. likvidirebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis fardobiT

    Semosuli ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan angariSoben ZiriTadi

    kapitalis Secvlis intensivobas.

    ZiriTadi kapitalis mdgomareoba(vargisianoba) Seiswavleba Semdegi

    maCveneblebiT:

    1. cveTis koeficienti gaiangariSeba cveTis Tanxis fardobiT

    ZiriTadi kapitalis srul Tavdapirvel RirebulebasTan. is

    axasiaTebs ZiriTadi kapitalis xvedriT wils, romelic

    axladSeqmnil produqciazea gadatanili. wlis bolosaTvis ZiriTadi

    kapitalis cveTis absoluturi Tanxis gansazRvra xdeba mocemuli

    TariRisaTvis srul Tavdapirvel da narCen Rirebulebebs Soris

    sxvaobiT: რ რ .

    რ რ

    2. vargisianobis koeficienti ganisazRvreba narCeni Rirebulebis

    fardobiT srul Tavdapirvel RirebulebasTan. is axasiaTebs

  • 32

    ZiriTadi kapitalis im xvedriT wils, romelic jer ar aris

    gadatanili axladSeqmnil produqciaze:

    რ ო რ

    cveTisa da vargisianobis koeficientebs Soris urTierTkavSiri Semdegi

    saxiT gamoisaxeba:

    რ ო

    manqana-mowyobilobebis asakis dasaxasiaTeblad gamoiyeneba maTi saSualo

    asaki, sadac ZiriTadi kapitalis TiToeuli erTeulis asaki Sewonilia mis

    Sesabamisi asakis manqana-mowyobilobebis raodenobasTan.

    8. ZiriTadi kapitalis gamoyenebis maCveneblebi

    statistikaSi ZiriTadi kapitalis gamoyenebas swavloben Semdegi

    maCveneblebis saSualebiT:

    1. kapitalukugeba, romelic gviCvenebs warmoebuli produqciis

    moculobas ZiriTadi kapitalis 1 fulad erTeulze, mag. larze:

    ̅

    sadac

    _ warmoebuli produqciis Rirebulebaa;

    ̅_ ZiriTadi kapitalis saSualo Rirebulebaa.

    2. kapitaltevadoba, romelic gviCvenebs ZiriTadi kapitalis

    moculobas warmoebuli produqciis 1 larze da kapitalukugebis

    Sebrunebuli maCvenebelia:

    ̅

    3. kapitalSeiaraReba, romelic gviCvenebs ZiriTadi kapitalis

    moculobas 1 momuSaveze:

    ̅

    ̅ , sadac

    ̅ _ samuSao Zalis saSualo raodenobaa;

    ̅_ ZiriTadi kapitalis saSualo Rirebulebaa.

    am maCveneblebs Soris Semdegi urTierTkavSiria: Tu

    kapitalukugebas gavamravlebT kapitalSeiaraRebaze, miviRebT

    Sromis mwarmoeblurobas:

  • 33

    9. ZiriTadi kapitalis dinamikis maCveneblebi

    ZiriTadi kapitalis dinamika Seiswavleba indeqsebis saSualebiT.

    ZiriTadad gamoiyeneba individualuri indeqsebi da maTi urTierTkavSiri.

    dinamikis maCveneblebis gaangariSebebi mocemulia praqtikuli damxmare

    saxelmZRvanelos amoxsnil amocanebSi 2 da 3.

    10. sabrunavi kapitalis gansazRvra da klasifikacia

    ZiriTadi kapitalisgan gansxvavebiT sabrunavi kapitali (materialuri

    sabrunavi saSualebebis maragebi) sawarmoo procesSi erTjeradad

    monawileobs da mTeli Rirebuleba gadaaqvs Seqmnil produqciaze. mis

    SemadgenlobaSi Sedis: nedleuli da masalebi, daumTavrebeli warmoeba,

    mza produqcia, samxedro daniSnulebis materialuri sabrunavi

    saSualebebi, xelmeored gadasayidi saqoneli.

    nedleuli da masalebi

    daumTavrebeli warmoeba

    kultivirebadi biologiuri resursebis daumTavrebeli

    warmoeba

    sxva daumTavrebeli warmoeba

    mza produqcia

    samxedro daniSnulebis materialuri sabrunavi saSualebebi

    xelmeored gadasayidi saqoneli

    materialuri sabrunavi saSualebebis maragebs miekuTvneba saqoneli,

    romelic Seqmnilia mimdinare an wina periodSi da inaxeba gasayidad, an

    maTi gamoiyeneba warmoebaSi mogvianebiTaa gaTvaliswinebuli. esenia _

    masalebisa da nedleulis sawarmoo maragebi, daumTavrebeli warmoeba,

    gadasayidi saqoneli, mza produqcia, samxedro daniSnulebis materialuri

    sabrunavi saSualebebi.

    nedleuli da masalebi moicavs saTbobs, instrumentebs,

    naxevarfabrikatebs, SesafuT masalas, asawyob komponentebs, sasursaTo

    saqonels, sakancelario nivTebs, Tesls, pirutyvis sakvebs da sxva

    saqonels, romlebsac maTi mflobeli gamoiyenebs Sualeduri

    moxmarebisaTvis sawarmoo procesSi, e.i. saqoneli, romelic gadasayidad

    ar aris gankuTvnili. sawarmoo maragis, nedleulisa da masalebis

    damaxasiaTebeli Taviseburebaa monawileoba warmoebis erTi ciklis

  • 34

    ganmavlobaSi. rogorc wesi, maTi Rirebuleba srulad gadadis maTgan an

    maTi monawileobiT warmoebuli saqonlisa da momsaxurebis RirebulebaSi.

    daumTavrebeli warmoeba _ es aris saqoneli da momsaxureba, romelTa

    warmoeba dawyebulia, magram bolomde ar aris miyvanili da gagrZeldeba

    imave mwarmoeblis mier momaval periodSi. daumTavrebeli warmoeba

    saqmianobis yvela saxeSi gvxvdeba, Tumca is ufro mniSvnelovania im

    dargebSi, sadac warmoebis xangrZlivi ciklia an rTuli ZiriTadi

    kapitali iwarmoeba, rogoricaa gemebi, Senobebi, programuli

    uzrunvelyofa an filmebi. daumTavrebeli warmoebis Semcireba

    avtomaturad iwvevs mza produqciis zrdas.

    mza produqcia _ es aris saqoneli, romelic mzadaa gasayidad, an sxva

    sameurneo erTeulebisaTvis gasagzavnad. Tu mwarmoebelma daasrula

    produqtis warmoeba, is mza produqtad iTvleba, Tundac SemdegSi is

    Sualeduri moxmarebisTvis gamoiyenebodes.

    aRsaniSnavia, rom erTi da igive saqoneli SeiZleba mivakuTnoT erovnuli

    simdidris sxvadasxva elements imisa mixedviT, Tu rogor gamoiyeneba

    mocemul momentSi. magaliTad, Carxi, romelic gamoiyeneba sawarmoo

    procesSi, anda romelic unda damontaJdes sawarmoSi, Sedis ZiriTadi

    kapitalis SemadgenlobaSi, xolo aseTive Carxi, romelic imyofeba

    sawarmo-damamzadeblis mza produqciis sawyobSi, miekuTvneba materialuri

    sabrunavi saSualebebis maragis kategorias.

    samxedro daniSnulebis materialur sabrunav saSualebebs miekuTvneba

    erTjeradi gamoyenebis obieqtebi, rogoricaa sabrZolo masalebi, tyviebi,

    bombebi, raketebi da a.S.

    xelmeored gadasayidi saqoneli warmoadgens sabiTumo an sacalo savaWro

    organizaciebSi arsebuli da gasayidad gankuTvnili saqonlis

    Rirebulebas.

    11. sabrunavi kapitaliT uzrunvelyofisa da gamoyenebis

    maCveneblebi

    sabrunavi kapitaliT sawarmoo procesis uzrunvelyofisa da efeqturi

    gamoyenebis mizniT statistikaSi gamoiyeneba Semdegi maCveneblebi:

    1. maragebiT uzrunvelyofis maCvenebeli dReebSi, romelic tolia

    faqtiuri maragebis fardobisa maragebis saSualodRiur

    moculobasTan:

  • 35

    რ რ

    2. brunvadobis koeficienti, romelic axasiaTebs sabrunavi kapitalis

    saSualo naSTis brunvaTa ricxvs da gaiangariSeba warmoebuli

    (realizebuli) produqciis moculobis fardobiT sabrunavi

    kapitalis saSualo naSTTan:

    რ ო რ

    ̅

    3. datvirTvis koeficienti, romelic gviCvenebs 1 laris realizebuli

    produqciis warmoebisaTvis saWiro sabrunavi kapitalis Rirebulebas

    da is brunvadobis koeficientis Sebrunebuli sididea:

    რ ̅

    4. brunvadoba dReebSi anu erTi brunvis saSualo xangrZlivoba,

    romelic gviCvenebs dros kalendarul dReebSi, romelic saWiroa

    sabrunavi kapitalis erTjeradad amobrunebisTvis. amisaTvis

    kalendarul dReTa ricxvi iyofa brunvadobis koeficientze:

    რ ო

    an რ

  • 36

    Tema 3

    makroekonomikuri statistikis maCvenebelTa sistema

    saleqcio sakiTxebi

    1. mTliani Sida produqti (mSp) da wminda Sida produqti (wSp)

    2. mSp-is gaangariSebis meTodebi

    3. mSp-is gadaangariSeba mudmiv fasebSi

    4. erovnuli Semosavali

    5. ekonomikis mTliani saoperacio mogeba da Sereuli Semosavlebi

    6. gankargvadi Semosavali

    7. erovnuli danazogi

    8. wminda dakrediteba da wminda sesxeba

    1. mTliani Sida produqti (mSp) da wminda Sida produqti (wSp)

    mTliani Sida produqti (mSp) makroekonomikur statistikaSi yvelaze

    xSirad gamoyenebuli indikatoria, romelic qveynis ekonomikuri

    saqmianobis Sedegebis daxasiaTebisTvis gamoiyeneba.

    mSp-is ganmarteba saerTaSoriso statistikuri standartuli

    meTodologiis donezea SeTanxmebuli, romelsac erovnul angariSTa

    sistema (eas) ewodeba. eas warmoadgens logikurad Tanamimdevrul,

    integrirebul makroekonomikur angariSTa, balansebisa da cxrilebis

    sistemas, romelic efuZneba saerTaSoriso doneze SeTanxmebul cnebebs,

    ganmartebebs, klasifikaciebsa da aRricxvis wesebs. mSp-is raodenobriv

    monacemSi asaxulia mocemuli qveynis ekonomikur teritoriaze drois

    garkveul periodSi yvela komerciuli firmis, arakomerciuli

    instituciis, saxelmwifo marTvis organosa da Sinameurneobis mier

    warmoebuli saqonlisa da momsaxurebis gamoSveba ganmeorebiTi aRricxvis

    gareSe. qveynebis umravlesobaSi misi gaangariSeba wliuri da kvartaluri

    sixSiriT xdeba, Tumca zogierTi qveynis statistikuri samsaxuris mier

    yovelTviuri winaswari Sefasebebic qveyndeba.

    mSp-is gaangariSeba martivi ar aris. TvalsaCinoebisTvis SeiZleba

    movitanoT regionSi makaronis warmoebis magaliTi. davuSvaT, wlis

    ganmavlobSi regionSi saqmianobs mxolod erTi, makaronis mwarmoebeli

    firma. maSin, regionis mSp SeiZleba ganvsazRvroT rogorc wlis

    ganmavlobaSi gamoSvebuli makaronis raodenoba tonebSi, an misi

    Rirebuleba. Tumca, makroekonomikuri maCveneblebis gasaangariSeblad

    sakmarisi ar aris mxolod RirebulebiT sazom erTeulebSi gamosaxuli

    calkeuli firmebis gamoSvebebis Sejameba, radgan Sedegi didad aris

    damokidebuli firmebis organizaciul struqturaze (kerZod, sawarmoo

    gadamuSavebis Rirebuleba saamqroebis raodenobis mixedviT), miT ufro

    izrdeba gamoSvebis Rirebuleba.

  • 37

    swored am faqtoris gaTvaliswinebiT gaCnda idea, rom ekonomikaSi

    TiToeuli firmis wvlili ara mTliani gamoSvebis, aramed damatebuli

    Rirebulebis mixedviT unda Sefasebuliyo, radgan damatebuli Rirebuleba

    warmoadgens danamats firmis danaxarjebis nakadebze, anu sawarmoo moxmarebaze. damatebuli Rirebulebis gasaangariSeblad firmis gamoSvebis

    Rirebulebas akldeba im saqonlisa da momsaxurebis Rirebuleba, rac mis

    warmoebaze daixarja mocemuli periodis ganmavlobaSi.

    saqoneli da momsaxureba, romelic mocemuli periodis ganmavlobaSi

    ixarjeba warmoebis procesSi, aris Sualeduri moxmareba. gamoSvebidan

    Sualeduri moxmarebis gamoricxviT Cven Tavidan vicilebT ganmeorebiT (dublirebul) aRricxvas. ai, amitom aris mSp TiToeuli firmis,

    samTavrobo instituciisa da mwarmoebeli Sinameurneobebis damatebuli

    Rirebulebebis jami mocemul qveyanaSi: mSp = ∑ damatebuli Rirebulebebi.

    radgan TiToeuli damatebuli Rirebuleba gamoSvebisa da Sualeduri

    moxmarebis sxvaobis tolia, mSp SeiZleba ase warmovadginoT: mSp = ∑

    gamoSvebebi - ∑ Sualeduri moxmarebebi.

    axla ganvmartoT, Tu ras niSnavs mTliani Sida produqti, anu mSp. es aris

    produqti, anu warmoebis Sedegi _ yvela saqoneli da momsaxureba,

    romelic gamoiyeneba saboloo moxmarebis, dagrovebisa da eqsportisTvis;

    masSi ar Sedis Sualeduri saqoneli da momsaxureba, romelic

    daxarjulia warmoebis procesSi nedleulis, masalis, sawvavis, energiis

    da a.S. saxiT; Sida niSnavs, rom produqti warmoebulia qveynis ekonomikur

    teritoriaze (mocemuli qveynis administraciulad marTvadi teritoria,

    sadac adamianebi, saqoneli da fuli Tavisuflad gadaadgildeba); mTliani

    niSnavs, rom mSp-is gaangariSebisas misi Rirebulebidan ar gamoiricxeba

    ZiriTadi kapitalis moxmareba. principSi, warmoebis Sedegebis zusti

    gazomvisaTvis (ra mizniTac gaiangariSeba sakuTriv mSp) unda gamoiricxos

    ara mxolod Sualeduri moxmareba, aramed ZiriTadi kapitalis moxmarebac,

    romelic ekonomikuri TvalsazrisiT Sualeduri anu sawarmoo moxmarebis

    analogiuria. Tumca, saqarTvelos da sxva mravali qveynis praqtikaSi

    ZiriTadi kapitalis moxmarebis gaangariSeba im meTodiT, rogorc es

    gaTvaliswinebulia eas-Si (anu ZiriTadi kapitalis Sefaseba aRdgeniTi

    Rirebulebis mixedviT), sakmaod Znelia, vinaidan Cvens xelT arsebuli

    sabuRaltro aRricxvis monacemebi ZiriTadi kapitalis moxmarebaze

    (amortizaciaze) ar Seesabameba eas-is koncefcias; saxeldobr, sabuRaltro

    aRricxvaSi ZiriTadi kapitalis amortizaciis gaangariSeba xdeba

    Tavdapirveli da ara aRdgeniTi RirebulebiT, rogorc amas moiTxovs eas-i.

    garda amisa, amortizaciis gaangariSeba sabuRaltro aRricxvaSi SeiZleba

    daCqarebuli amortizaciis safuZvelze, rac eas-Si miuRebelia.

  • 38

    amgvarad, eas-is moTxovnebis Sesabamisad ZiriTadi kapitalis moxmarebaze

    monacemebis miRebis SemTxvevaSi (ZiriTadi kapitalis amortizaciis

    gaangariSeba aRdgeniTi Rirebulebis bazaze) SesaZlebeli iqneboda

    ekonomikuri warmoebis Sedegebis ufro zusti maCveneblis _ wminda Sida

    produqtis (wSp) gaangariSeba, rac gaTvaliswinebulia eas-is sqemiT, Tumca

    praqtikuli siZneleebis gamo statistikosebi iZulebulni arian gamoiyenon

    mSp.

    saqarTvelos eas-is praqtikaSi ekonomikuri operaciebi aRiricxeba maTi

    ganxorcielebis momentisaTvis arsebul mimdinare sabazro fasebSi daricxvis meTodiT. produqciis (saqonlisa da momsaxurebis) gamoSvebis

    Sefaseba xdeba sabaziso fasebSi, Sualeduri moxmarebis ki _ myidvelis

    fasebSi. sabaziso fasi aris Tanxa, romelsac mwarmoebeli iRebs

    warmoebuli produqciis (saqonlisa da momsaxurebis) sanacvlod (sakompensaciod), misi warmoebis an gayidvis gamo yvela saxis gadasaxadis

    gamoklebiT da subsidiis damatebiT. myidvelis fasi aris Tanxa, romelsac ixdis myidveli mocemul drosa da adgilze produqciis (saqonlis da momsaxurebis) miwodebis sanacvlod. amisaTvis, sabaziso fass emateba mTliani danaricxebi, romelic moicavs: savaWro-satransporto fasnamatebs

    da gadasaxadebs produqciaze (dRg, aqcizi da sabaJo gadasaxadebs)

    subsidiebis gareSe.

    2. mSp-is gaangariSebis meTodebi

    rogorc cnobilia, mSp aris drois garkveuli periodis ganmavlobaSi

    mocemuli qveynis ekonomikur teritoriaze warmoebuli saboloo

    saqonlisa da momsaxurebis sabazro fasebiT gamoxatuli mTliani

    Rirebuleba.

    sawarmos, dargisa da seqtoris doneze mSp-s Seesabameba maCvenebeli

    mTliani damatebuli Rirebuleba (mdR).

    mSp-Si Sedis agreTve ZiriTadi kapitalis moxmareba (Cvens praqtikaSi

    amortizacia). miuxedavad imisa, rom wminda maCveneblebis gamoTvla Zalian

    mniSvnelovania, ZiriTadi kapitalis moxmarebis gazomva aRdgeniTi

    Rirebulebis bazaze dReisaTvis gaZnelebulia, amitom prioriteti eniWeba

    mTliani maCveneblebis gamoTvlas.

    sagareo vaWrobis gaTvaliswinebiT, mSp SeiZleba gaviangariSoT

    kvlavwarmoebis ciklis yovel stadiaze Sesabamisi meTodebis daxmarebiT:

    warmoebis

    Semosavlebis (ganawilebi )

  • 39

    saboloo gamoyenebis (danaxarjebis)

    warmoebis meTodiT mSp-is gaangariSeba sxvadasxva xerxiT aris

    SesaZlebeli:

    1. mSp sabazro fasebSi = saqonlisa da momsaxurebis mTliani

    gamoSveba sabaziso fasebSi _ Sualeduri moxmarebis saerTo Rirebuleba +

    gadasaxadebi produqciaze – subsidiebi produqciaze.

    cxrili 1. mSp-is gaangariSeba warmoebis meTodiT, saqarTvelo, 2014-15ww.

    (mimdinare fasebSi; mln lari) 2014 2015

    mTliani gamoSveba sabaziso fasebSi 43,927.3 48,250.5

    (-) Sualeduri moxmareba 18,831.6 20,782.0

    damatebuli Rirebuleba sabaziso fasebSi 25,095.7 27,468.4

    (+) gadasaxadebi produqciaze 4,203.6 4,445.4

    (-) subsidiebi produqciaze 148.8 158.3

    mSp sabazro fasebSi 29,150.5 31,755.6

    2. mSp sabazro fasebSi = mTliani damatebuli Rirebulebebis (mdR)

    jams saqmianobis saxeebis mixedviT sabazro fasebSi, e.i is moicavs wminda

    gadasaxadebs produqciaze (gadasaxadebi _ subsidiebi). amasTan, mdR

    saqmianobis saxeebis (dargebis) mixedviT gaiangariSeba rogorc sxvaoba

    mTlian gamoSvebasa da Sualedur moxmarebas Soris.

    cxrili 2. mSp-is gaangariSeba warmoebis meTodiT (45 saqmianobis saxis

    damatebuli Rirebulebebis Sejamebis gziT)

    2014 2015

    marcvlovani kulturebisa da sxva kulturebis moyvana, romlebic ar Sedian sxva kategoriebSi

    350,8 338,5

    xilis, kaklis, sasmelebisa da sunel-saneleblebis warmoebisaTvis saWiro kulturebis moyvana

    476,3 499,4

    bostneulis moyvana, specializebuli mebaReoba da sanerge produqciis warmoeba

    287,6 282,7

    mecxoveleoba 1 018,1 1 158,9

    sasoflo sameurneo momsaxureba 106,0 127,7

    metyeveoba da xe-tyis damzadeba 77,5 88,4

    TevzWera, meTevzeoba 11,8 11,9

    samTomopovebiTi mrewveloba 204,3 300,1

  • 40

    safqveli mrewvelobis produqtebis warmoeba; mza sakvebis warmoeba pirutyvisaTvis

    73,4 78,5

    puris, orcxobilis, namcxvrisa da comeuli sakonditro nawarmis warmoeba

    103,6 157,0

    kvebis sxva produqtebis warmoeba 337,3 373,6 mineraluri wylebisa da ualkoholo sasmelebis warmoeba

    275,3 278,1

    alkoholiani sasmelebis warmoeba 327,7 226,8

    Tambaqos nawarmis warmoeba 16,7 17,6 msubuqi, celuloza-qaRaldis, merqnis mrewveloba, sagamomcemlo saqme

    294,8 364,3

    navTobproduqtebis, qimiuri, plastmasebis, mineraluri da saSeni masalebis warmoeba

    547,1 638,4

    metalurgiuli produqciisa da liTonis mza nakeTobebis warmoeba

    499,1 447,0

    manqanebis, eleqtro, satransporto mowyobilobebisa da sxva damamuSavebeli warmoeba

    189,6 172,5

    eleqtroenergiis, airisa da wylis warmoeba da ganawileba 712,0 847,7

    produqciis gadamuSaveba SinameurneobebSi 662,9 713,8 nagebobaTa saerTo mSenebloba da samoqalaqo-sainJinro samuSaoebi

    1 153,1 1 424,2

    avtostradebis, gzebis, aerodromebisa da sportuli nagebobebis mSenebloba

    316,3 333,0

    sxva samSeneblo samuSaoebi 303,0 400,6 sacalo vaWroba avtomobilebisa da maTi nawilebiT vaWrobis CaTvliT

    2 295,1 2 374,4

    sabiTumo da sakomisio vaWroba, avtomobilebiTa da motociklebiT vaWrobis garda

    1 441,7 1 589,1

    avtomobilebis, sayofacxovrebo saqonlisa da piradi moxmarebis sagnebis remonti da teqnikuri momsaxureba

    413,8 383,4

    sawvavis sacalo gayidva Sidawvis Zraviani satransporto saSualebebisaTvis

    235,0 241,8

    sastumroebisa da kempingebis momsaxureba 222,5 284,4 restornebis, barebis, sasadiloebis momsaxureba da mza sakvebis miwodeba

    373,2 409,5

    sarkinigzo transporti 71,0 76,2 sxva saxmeleTo transporti da sazRvao da kabotaJuri wylis transporti

    319,4 306,1

    milsadenebiT transportireba 293,0 320,4

    sahaero transporti 55,4 61,7

    tvirTis satransporto damuSaveba da Senaxva 290,4 323,6

    sxva damxmare satransporto saqmianoba 354,5 389,5 samogzauro biuroebisa da turistuli agentebis saqmianoba; turistebisaTvis daxmarebis aRmoCena

    545,3 704,2

    kavSirgabmuloba 692,9 714,8

    safinanso saqmianoba 863,8 1 044,5 operaciebi uZravi qonebiT, ijara da momxmareblisaTvis momsaxurebis gaweva

    1 517,8 1 784,6

  • 41

    saxelmwifos mmarTveloba 2 478,9 2 546,2

    ganaTleba 1 276,1 1 338,6

    janmrTelobis dacva da socialuri daxmareba 1 514,9 1 647,5 sxva komunaluri, socialuri da personaluri momsaxurebis gaweva

    1 032,4 1 199,9

    sakuTari sacxovrisis gamoyenebis pirobiTi renta 841,0 887,8

    Sinamomsaxureba 28,4 30,3 finansuri Suamavlobis momsaxurebis arapirdapiri Sefaseba

    -405,1 -471,1

    mSp sabaziso fasebSi 25 095,7

    27 468,4

    (+) gadasaxadebi produqciaze 4 203,6 4 445,4

    (-) subsidiebi produqciaze 148,8 158,3

    mSp sabazro fasebSi 29 150,5

    31 755,6

    * dazustebuli monacemebi gamoqveyndeba 2017 wlis 15 noembers.

    3. mSp sabazro fasebSi = ekonomikis seqtorebSi1 mdR-ebis jami

    (sabazro fasebSi). saqarTveloSi am meTodiT mSp ar iangariSeba, radgan ar

    gvaqvs monacemebi ekonomikis yvela seqtoris mixedviT.

    Semosavlebis (ganawilebis) meTodi gamoiyeneba mSp-is ganawilebis

    stadiaze. es aris pirveladi Semosavlebis jami, romelic rezidenti

    ekonomikuri erTeulebis mier nawildeba saqonlisa da momsaxurebis

    mwarmoebelTa Soris: daqiravebul momuSaveTa Sromis anazRaurebas +

    wminda gadasaxadebi warmoebasa da importze + mTliani saoperacio mogeba

    + mTliani Sereuli Semosavlebi.

    cxrili 3. mSp-is gaangariSeba Semosavlebis meTodiT, saqarTvelo, 2014-15 ww.

    (mimdinare fasebSi, mln. lari) 202014 2015

    Sromis anazRaureba 8,590.3 9,189.8

    xelfasebi 8,590.3 9,189.8

    socialuri anaricxebi 0.0 0.0

    gadasaxadebi warmoebasa da importze 4,448.4 4,778.8

    (-) subsidiebi 148.8 158.3

    mTliani saoperacio mogeba 10,980.2 12,222.2

    mTliani Sereuli Semosavali 5,280.4 5,723.0

    mTliani Sida produqti sabazro fasebSi 29,150.5 31,755.6

    1 eas-Si ekonomika dayofilia 6 seqtorad: arafinansuri, finansuri, samTavrobo, Sinameurneobebis, Sinameurneobebis momsaxure arakomerciuli organizaciebi(Smako) da “danarCeni msoflio”.

  • 42

    saboloo gamoyenebis (danaxarjebis) meTodiT mSp gaiangariSeba rogorc

    saboloo moxmarebisa da mTliani dazogvis jami eqsport-importis saldos

    gaTvaliswinebiT.

    cxrili 4. mSp-is gaangariSeba saboloo gamoyenebis meTodiT, saqarTvelo,

    2014-15ww.

    (mimdinare fasebSi, mln. lari) 2014 2015

    xarjebi saboloo moxmarebaze 25,570.7 28,456.9

    Sinameurneobebi 20,117.4 21,518.2

    Smako (Sinameurneobebis momsaxure arakomerciuli organizaciebi)

    587.7 659.5

    saxelmwifo marTvis organoebi 4,865.6 6,279.2

    individualuri saqoneli da momsaxureba 1,544.1 2,882.0

    koleqtiuri momsaxureba 3,321.5 3,397.2

    (+) mTliani kapitalis formireba 8,688.9 9,595.8

    ZiriTadi kapitalis mTliani formireba 7,534.7 9,032.0

    maragebis cvlileba 1,154.1 563.8

    faseulobis SeZena, wminda .. ..

    (+) saqonlisa da momsaxurebis eqsporti 12,518.3 14,274.6

    saqonlis eqsporti 7,192.4 7,113.6

    momsaxurebis eqsporti 5,325.8 7,161.0

    (-) saqonlisa da momsaxurebis importi 17,627.3 20,571.7

    saqonlis importi 14,668.9 16,780.5

    momsaxurebis importi 2,958.5 3,791.2

    (=) mTliani Sida produqti sabazro fasebSi 29,150.5 31,755.6

    mSp-is saboloo gamoyeneba iyofa Semdeg muxlebad: Sinameurneobebis,

    Smakoebisa da saxelmwifo marTvis organoebis saboloo moxmareba,

    kapitalis mTliani dagroveba (ZiriTadi kapitalis mTliani formireba,

    sabrunavi saSualebebis maragebis cvlileba da faseulobebis wminda

    SeZena kapitaldabandebebi) da saqonlisa da momsaxurebis eqsport-

    importis saldo.

    3. mSp-is gadaangariSeba mudmiv fasebSi

  • 43

    makroekonomikur cxrilebSi Zalian cota adg