str. 1

str. 2

Spis treści

1.Największe rzeki w Afryce ........................................................................................ 4

Rzeka Nil .................................................................................................................. 4

Rzeka Kongo ............................................................................................................ 6

2.Największe rzeki w Azji ............................................................................................. 8

Rzeka Jangcy ............................................................................................................ 8

Rzeka Huang He..................................................................................................... 10

3.Największe rzeki w Europie .................................................................................... 12

Rzeka Wołga .......................................................................................................... 12

Rzeka Dunaj ........................................................................................................... 14

4.Największe rzeki Ameryki Południowej ................................................................. 16

Rzeka Amazonka ................................................................................................... 16

Rzeka Parana ......................................................................................................... 18

5.Największe rzeki w Ameryce Północnej ................................................................. 20

Rzeka Missisipi....................................................................................................... 20

Rzeka Mackenzie ................................................................................................... 22

6.Największe rzeki w Australii i Oceanii .................................................................... 24

Rzeka Murray ........................................................................................................ 24

Rzeka Darling ......................................................................................................... 25

Spis indeksów ............................................................................................................ 26

Spis łączy: .................................................................................................................. 27

Bibliografia: ............................................................................................................... 28

str. 3

Spis ilustracji

Rysunek 1,Rzeka Nil..................................................................................................... 5

Rysunek 2,Rzeka Kongo ............................................................................................... 7

Rysunek 3,Rzeka Jangcy .............................................................................................. 9

Rysunek 4,Rzeka Huang He ....................................................................................... 11

Rysunek 5,Rzeka Wołga ............................................................................................ 13

Rysunek 6,Rzeka Dunaj ............................................................................................. 15

Rysunek 7,Rzeka Amazonka ...................................................................................... 17

Rysunek 8,Rzeka Parana ............................................................................................ 19

Rysunek 9,Rzeka Missisipi ......................................................................................... 21

Rysunek 10,Rzeka Mackenzie ................................................................................... 23

Rysunek 11, Rzeka Murray ........................................................................................ 24

Rysunek 12,Rzeka Darling ......................................................................................... 26

Największe rzeki w Afryce

str. 4

1.Największe rzeki w Afryce

Rzeka Nil

Nil – najdłuższa rzeka na Ziemi (według niektórych źródeł, najdłuższa jest Amazonka

i ta wersja pojawia się coraz częściej w nowych opracowaniach) w środkowej i północno-

wschodniej Afryce, przecinająca wszystkie strefy klimatyczne kontynentu. Płynie na obydwu

półkulach; źródło znajduje się na 2°16′55.92″S, 29°19′52.32″E, a ujście na 31°N. Licząca

prawie 3 mln km² powierzchnia dorzecza1, na kontynencie afrykańskim ustępuje jedynie

dorzeczu rzeki Kongo.

Historia

Życie starożytnych Egipcjan skupiało się wokół delty 2i doliny dolnego Nilu. Pierwszą

próbę odnalezienia źródeł rzeki podjęto już za czasów Nerona w 54-68 r. n.e. Jednak dopiero

podróże europejskich naukowców w XIX wieku dostarczyły informacji o rzece i obszarach

wokół niej. Pierwszymi podróżnikami, którzy dotarli w okolice Jeziora Wiktorii byli Richard

Burton i John Speke. Zaplanowali oni swoją ekspedycję od strony jeziora Tanganika,

odwrotnie niż robiono to dotychczas. Wyprawa narodziła hipotezę, iż Nil wypływa z Jeziora

Wiktorii. Kolejnym podróżnikiem, który odkrył Lualabę, początek Konga, mylnie uznawany za

1 Dorzecze-zlewnia danej rzeki, czyli cały obszar, z którego wody spływają do określonej rzeki

2 Delta-ujście rzeki w postaci kilku odnóg

Największe rzeki w Afryce

str. 5

początek Nilu, był David Livingstone. Rzeczywiste źródło3 Nilu odnalazł Henry Morton

Stanley, który dzięki dokładnym badaniom wokół Jeziora Wiktorii, odnalazł Kagerę. Polskim

podróżnikiem związanym z Nilem był Leon Cienkowski. W 1847 r. dotarł do górnego biegu

Nilu Białego.

Rysunek 1,Rzeka Nil

3 Źródło-naturalny, skoncentrowany, samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnię Ziemi

Największe rzeki w Afryce

str. 6

Rzeka Kongo

Kongo (fr. i port. Congo; w górnym biegu Lualaba) – rzeka w Afryce Równikowej,

uchodzi do Oceanu Atlantyckiego. Płynie przez Demokratyczną Republikę Konga, Republikę

Konga i Angolę. Druga co do długości rzeka w Afryce. Jej zlewnia pokrywa 12% kontynentu.

Roczny odpływ – ok. 1260 km³.

Bieg Konga

Kongo jest pod względem długości drugą rzeką Afryki (dłuższy jest tylko Nil), obszar

jego dorzecza stanowi jednak jedną całość geograficzną – w większości zajmują go równinne

tereny Kotliny Konga, porośnięte wilgotnym lasem równikowym. W górnym biegu rzeka nosi

nazwę Lualaba i wypływa z podnóży pasma Kundelungu w prowincji Górna Katanga na

południu Demokratycznej Republiki Konga (przy granicy z Zambią). Wody Lualaby kierują się

tu na północ i przecinają pasmo Mitumba, po czym spieniają się na licznych bystrzach,

uniemożliwiając żeglugę. Rzeka ponownie staje się żeglowna dopiero za miastem Bukama.

Jej wody przepływają tu leniwie przez bagniste tereny jezior Kisale i Upemba aż do miasta

Kongolo. Nieco dalej rozpoczyna się szereg spienionych wodospadów, zwanych Wrotami

Piekieł – koryto rzeki 4jest tu znacznie zwężone i woda przeciska się z ogromną prędkością

pomiędzy piaskowcowymi skałami. Ten trudny, nieżeglowny odcinek ciągnie się aż do miasta

Kindu, po czym rzeka znowu spowalnia swój bieg i płynie spokojnie aż do Ubundu. Wysokie

progi skalne 5oddzielające to miasto od położonej nieco dalej na północ ważnej aglomeracji

Kisangani przyczyniają się do powstania na tym odcinku potężnych wodospadów, zwanych

Wodospadami Stanleya. Wyznaczają one kres biegu Lualaby, która oficjalnie zmienia w tym

miejscu nazwę na Kongo. Za Kisangani rozpoczyna się kolejny żeglowny odcinek rzeki. Wody

Konga skręcają tu na zachód i dalej na południe szerokim łukiem o długości 1600 kilometrów.

Rzeka płynie tu powoli i majestatycznie, a jedynym utrudnieniem dla żeglugi są niesione

4 Koryto rzeki- najniższa część doliny rzeki

5 Próg skalny- przegroda skalna w korycie rzeki, potoku lub dnie doliny

Największe rzeki w Afryce

str. 7

z wodą wysepki6 materii oraz – na skutek malejącej w ostatnich latach liczebności

hipopotamów – coraz bardziej zarastające roślinnością koryto rzeki. Na tym najdłuższym

żeglownym odcinku Kongo mija ważną aglomerację Mbandaka, a dalej w dół biegu łączy się

z rzeką Ubangi, będącą jego najważniejszym dopływem. Koryto rzeki wyznacza dalej granicę

z Republiką Konga aż do końca żeglownego odcinka między Brazzaville a Kinszasą. Miasta te

leżą na przeciwległych brzegach Konga i są obecnie stolicami dwóch afrykańskich państw

(odpowiednio Republiki Konga i Demokratycznej Republiki Konga). Kursuje między nimi prom

7i działają punkty odprawy granicznej.

Rysunek 2,Rzeka Kongo

6 Wysepka- rodzaj niewielkiej wyspy

7 Prom- statek wodny służący do przewozu osób i towarów

Największe rzeki w Azji

str. 8

2.Największe rzeki w Azji

Rzeka Jangcy

Jangcy– rzeka w Chinach, najdłuższa w Azji i trzecia po Amazonce i Nilu pod

względem długości na Ziemi. Najważniejsza pod względem gospodarczym rzeka w Chinach;

na obszarze dorzecza Jangcy mieszka około 40% ludności Chin i zbiera się 75%

ogólnokrajowych zbiorów ryżu. Jangcy jest najważniejszym szlakiem chińskiej żeglugi

śródlądowej8. Długość, według pomiaru chińskich geografów wynosi 6300 km, choć

w różnych źródłach można znaleźć różne wartości – od 5520do 6300 km. Powierzchnia

dorzecza wynosi 1,8 mln km² i zajmuje ok. 1/5 powierzchni Chin. Źródło znajduje się

w górach Tangla w prowincji Qinghai na Wyżynie Tybetańskiej. W dolnym i środkowym biegu

rzeki, na Nizinie Jangcy, występują liczne jeziora oraz osuszone rozlewiska9 i zabagnione

tereny stwarzające dobre warunki dla rolnictwa. Rzeka uchodzi do Morza

Wschodniochińskiego (Ocean Spokojny) tworząc deltę. W ujściu uformowały się

z naniesionego materiału liczne wyspy, z których największą jest Chongming na obszarze

miasta wydzielonego Szanghaj. Poziom wód Jangcy podnosi się w lecie pod wpływem

deszczów monsunowych oraz tajania śniegów na Wyżynie Tybetańskiej i w górach Qin Ling.

Położone w dolnej części dorzecza Jangcy jeziora Dongting Hu i Poyang Hu, zasilane przez jej

prawobrzeżne dopływy, pełnią funkcję naturalnych regulatorów stanów wody. Mimo to

w niektórych latach masy wód rzeki, nie mieszcząc się w przełomie Trzech Wąwozów u

wejścia na Nizinę Chińską, występują z brzegów, powodując groźne powodzie. Na rzece

występują liczne tamy, sztuczne zbiorniki, kanały, budowle hydroenergetyczne, służące

celom nawadniania, komunikacji i produkcji energii elektrycznej. Najsłynniejsza budowla na

8 Żegluga śródlądowa- przemieszczanie się statku po danej śródlądowej żeglownej drodze wodnej

9 Rozlewiska- teren bagnisty i zwykle położony przy rzekach i jeziorach

Największe rzeki w Azji

str. 9

Jangcy to Zapora Trzech Przełomów, której budowa trwała 17 lat. Obok zbiornika działa

elektrownia wodna10 o łącznej mocy 18,2 tys. MW. Rzeka jest żeglowna na długości 2800 km

od ujścia aż do miasta Yibin w Syczuanie, a do Wuhanu dostępna nawet dla mniejszych

statków morskich. Ożywiony ruch, przede wszystkim dżonek, panuje też na południowych

dopływach Jangcy — XiangJiang, Gan Jiang i YuanJiang. W mieście Zhenjiang Jangcy krzyżuje

się z Wielkim Kanałem.

Nazwa YangziJiang, która wywodzi się od starożytnego lenna Yang, przyjęła się

głównie w krajach zachodnich. W Chinach używa się nazwy ChangJiang, chociaż stosuje się

także określenia Da Jiang (chiń.: 大江; dosł. „Wielka Rzeka”) lub po prostu Jiang (chiń.: 江;

dosł. „Rzeka”). W swym górnym odcinku, powyżej Kotliny 11Syczuańskiej, rzeka nosi nazwę

JinshaJiang (chiń.: 金沙江); w obrębie Wyżyny Tybetańskiej ma jeszcze kilka lokalnych nazw,

m.in. Dri-cz‘u (tyb.: , Wylie: 'brichu). Poza Chinami czasami stosowana jest także nazwa

Niebieska Rzeka, którą nadali prawdopodobnie jezuiccy misjonarze w celu odróżnienia

Jangcy od Rzeki Żółtej, czyli Huang He.

Rysunek 3,Rzeka Jangcy

10

Elektrownia wodna- zakład przemysłowy zamieniający energię potencjalną wody na elektryczną 11

Kotlina- rozległa, niezbyt mocno wydłużona, wklęsła forma terenu

Największe rzeki w Azji

str. 10

Rzeka Huang He

Huang He, Rzeka Żółtarzeka w północnych Chinach o długości 5464 km, druga co do

wielkości rzeka w państwie. Jej nazwa pochodzi od żółtego koloru namułów lessowych12.

Źródła Huang He znajdują się w górach Bayan Har Shan w prowincji Qinghai. Płynie przez

Wyżynę Tybetańską, Lessową (HuangtuGaoyuan) oraz Nizinę Chińską. Uchodzi do Zatoki

Pohaj Morza Żółtego, tworząc deltę. Powierzchnia dorzecza wynosi 752,4 tys. km². Średni

przepływ u ujścia ocenia się na 2-2,5 tys. m³/s; cechują go jednak duże wahania – od 250

m³/s w okresach suszy do 30 tys. m³/s w czasie powodzi. Ta zmienność stanów wody

w połączeniu z niedużą głębokością i ogromnym zamuleniem koryta powoduje, że znaczenie

gospodarcze tej rzeki jest znacznie mniejsze niż Jangcy.

Zamulenie wynika z przepływania rzeki przez największy na świecie obszar lessowy.

W ciągu roku rzeka odprowadza do morza ok. 1,4 mld ton nanosów. Szybkie odkładanie

naniesionego materiału powoduje częste powodzie i katastrofalne dla gospodarki człowieka

zmiany biegu rzeki. W okresie historycznym naliczono 26 zmian biegu Huang He. Pomiędzy VI

a XIX w. ujście jej przemieszczało się na obszarze od okolic Tiencinu na północy aż po

wspólne ujście z Jangcy na południu – amplituda sięgała zatem 900 km. Znaczenie Huang He

dla żeglugi jest ograniczone, jednak wzdłuż jej biegu wybudowane są liczne tamy13, sztuczne

zbiorniki i kanały, służące głównie do celów nawadniania. Nad Huang He narodziła się

cywilizacja starożytnych Chin.

12

Namuły lessowe- powstała w wyniku działalności wiatru 13

Tama- budowla służąca wytworzeniu i utrwaleniu nowego brzegu na cieku

Największe rzeki w Azji

str. 11

Rysunek 4,Rzeka Huang He

Największe rzeki w Europie

str. 12

3.Największe rzeki w Europie

Rzeka Wołga

Wołga– rzeka w Rosji przeduralskiej. Długość – 3531 km, powierzchnia zlewni –

1380 tys. km², średni roczny przepływ u ujścia 8060 m³/s (254,35 km³ rocznie). Największa

i najdłuższa rzeka Europy i Rosji przeduralskiej, największa i najdłuższa na świecie rzeka

uchodząca do jeziora14. Płynie wyłącznie przez Rosję, tylko skrajne wschodnie ramię delty –

Kigacz wyznacza granicę z Kazachstanem. W wyniku prowadzonej w czasach radzieckich

budowy licznych zbiorników retencyjnych i regulacji koryta, bieg Wołgi został skrócony

o ponad 160 km.

Bieg Wołgi

Geografia rosyjska dzieli Wołgę na trzy odcinki: górny – do ujścia Oki, średni – do

ujścia Kamy i dolny. Źródła Wołgi znajdują się na wysokości 229 m n.p.m. koło wsi

Wołgowierchowje na wzgórzach Wałdaj, skąd rzeka płynie na wschód. Jeszcze w obrębie

Wałdaju Wołga przecina szereg małych jezior, z których największe to Stierż, Wsieług, Pieno

i Wołgo. Wśród morenowych wzgórz Wałdaju Wołga płynie głęboko wciętą doliną. Z Wałdaju

Wołga wypływa na Nizinę Środkoworosyjską, gdzie przecina miasta Jarosław, Niżny

Nowogród i Kazań. Wąską i głęboko wciętą doliną15 Wołga płynie na wschód przez Wyżynę

Uglicko-Daniłowską i Galicko-Czuchłomską, a dalej przez Nizinę Unżeńską i Bałachnińską.

W okolicy Kazania skręca na południe i poniżej Kazania przyjmuje swój największy dopływ –

Kamę (1805 km). Na odcinku od Niżnego Nowogrodu do Wołgogradu dolina Wołgi dzieli

wielkie jednostki geograficzne – Wyżynę Nadwołżańską na zachodzie od Wyżyny

Bugulmijsko-Belebejskiej i Niziny Nadkaspijskiej na wschodzie. Wyżyna Nadwołżańska jest

14

Jezioro- naturalny śródlądowy zbiornik wodny 15

Dolina- wklęsła forma terenu o wydłużonym kształcie i wyraźnie wykształconym dnie

Największe rzeki w Europie

str. 13

znacznie wyżej wyniesiona, wskutek czego dolina środkowej Wołgi charakteryzuje się

znaczną asymetrią16 brzegów: prawy (zachodni) brzeg jest wysoki, lewy – niski. Na wysokości

Samary rzeka tworzy charakterystyczne duże zakole wokół odosobnionego wzniesienia17 Gór

Żygulewskich.

Rysunek 5,Rzeka Wołga

16

Asymetria- jest to nieproporcjonalność 17

Wzniesienie- wypukła forma ukształtowania terenu

Największe rzeki w Europie

str. 14

Rzeka Dunaj

Dunaj– druga co do długości (po Wołdze) rzeka w Europie. Rzeka przepływa

z zachodu na wschód przez wiele europejskich krain geograficznych, z których największe to

Wyżyna18 Bawarska, Kotlina Panońska i Nizina19 Wołoska. Jej dorzecze pokrywa duże rejony

Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. Źródło znajduje się w górach Schwarzwald, 6

km na północny zachód od centrum miejscowości Furtwangen im Schwarzwald

w południowo-zachodnich Niemczech, gdzie swój początek ma rzeka Breg. Na kamieniu

znajduje się metalowa tablica, informująca, że jest to źródło Dunaju. Za początek biegu

Dunaju uważana jest też czasami miejscowość Donaueschingen, gdzie łączą się trzy rzeki:

Breg, Brigach i Dunaj. W parku pałacowym zbudowano kamienną fontannę, która

symbolizuje początek Dunaju. Długość mierzona od styku Brigach i Breg wynosi 2845 km,

a od źródeł Breg w Furtwangen im Schwarzwald 2888 km.

Dunaj przepływa przez 10 krajów europejskich: Niemcy, Austrię, Słowację, Węgry,

Chorwację, Serbię, Bułgarię, Rumunię, Mołdawię i Ukrainę (Chorwacja, Bułgaria, Mołdawia

i Ukraina mają dostęp tylko do jednego brzegu), aby w Rumunii rozbudowaną deltą ujść do

Morza Czarnego. W delcie, która jest dawną zatoką wypełnioną osadami rzecznymi, Dunaj

dzieli się na 3 główne ramiona: Kilia, Sulina i SfântuGheorghe (Święty Jerzy). W czasach

starożytnych Dunaj (łac. Danubius) stanowił północną granicę Cesarstwa Rzymskiego.

18

Wyżyna- obszar, którego wysokości bezwzględne przekraczają 300 metrów n.p.m. 19

Nizina- równinna lub prawie równinna wielka forma ukształtowania terenu

Największe rzeki w Europie

str. 15

Rysunek 6,Rzeka Dunaj

Największe rzeki Ameryki Południowej

str. 16

4.Największe rzeki Ameryki

Południowej

Rzeka Amazonka

Amazonka– rzeka Ameryki Południowej o największym średnim przepływie20 na

Ziemi. Jej długość jest sprawą kontrowersyjną, najczęściej podawana jest wartość 6400 km,

jednak według innych źródeł jest to pierwsza rzeka na świecie pod względem długości (7040

km), o 390 km dłuższa od Nilu. Amazonka posiada największe na świecie dorzecze

(o powierzchni ok. 7 mln km²) i największe zasoby wodne. Dlatego też w jej dorzeczu

wyrastają największe lasy tropikalne. Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od błędnie

tłumaczonej nazwy amacunu – „niedźwiedź wodnych chmur”, którą rozpropagował w

Europie, po roku 1540 Hiszpan, Francisco de Orellana, który jako pierwszy przepłynął rzekę z

Andów do ujścia.

Długość rzeki od wieków była sporna. Utrudniał ją nie tylko dylemat wyodrębnienia

spośród ponad 200 dopływów właściwej rzeki, ale i dotarcie do ukrytych w niedostępnym

terenie źródeł – rzetelny wybór dopływu powinien być poprzedzony wieloletnim pomiarem

wielkości jego przepływu wody, aby uśrednić jego wahania w szerokich granicach. Należy

jednak pamiętać, że długość nieuregulowanej rzeki zmienia się ciągle, szczególnie po

powodziach21: stare zakola zostają odcięte jako starorzecza, powstają nowe, rzeka na długich

odcinkach płynie kilkoma ramionami o różnej długości, które zmieniają się w przeciągu lat.

Bieg rzeki

Płynie przez Peru i Brazylię oraz częściowo, jako rzeka graniczna, przez Kolumbię.

Źródła Amazonki znajdują się w peruwiańskich Andach na wysokości 5170 m n.p.m. Według

jednej z propozycji wypływa ze stoków góry Quehuisha małym potokiem o nazwie Apacheta

znajdującym się w departamencie (regionie) Arequipa. Drugą rozpatrywaną alternatywą jest

potok Carhuasanta, który według pomiarów hydrometrycznych prowadzonych przez

20

Przepływ- ruch płynu, podstawowe pojęcie z zakresu kinematyki płynów 21

Powódź- zjawisko hydrologiczne polegające na wezbraniu wód rzecznych lub morskich

Największe rzeki Ameryki Południowej

str. 17

czeskich naukowców miał wprawdzie w latach 1999 i 2000 mniejsze natężenie przepływu

wody od Apachety22, jednak na przestrzeni lat 1999 do 2009 stawał się stopniowo

strumieniem23 o coraz większym znaczeniu i w 2009 roku jego natężenie przepływu wody

było wyższe od zarejestrowanego dla Apachety – zdaniem autorów publikacji wyniki ich

badań prowadzą do wniosku, że sprawa źródeł Amazonki nie została jeszcze jednoznacznie

rozstrzygnięta.

Rysunek 7,Rzeka Amazonka

22

Apacheta- strumień zasilający rzekę Apurimac 23

Strumień- mały naturalny ciek, zazwyczaj uchodzący do rzeki

Największe rzeki Ameryki Południowej

str. 18

Rzeka Parana

Parana (hiszp. RíoParaná, port. Rio Paraná) – rzeka w Ameryce Południowej, która

płynie przez terytorium Brazylii, Paragwaju i Argentyny.

Jej długość wynosi 4700 km (od źródeł Paranaíby i z La Platą), a powierzchnia jej

dorzecza – 3,1 mln km². To druga (po Amazonce) pod względem długości i powierzchni

dorzecza rzeka w Ameryce Południowej. Posiada ujście typu lejkowego24.

Powstaje z połączenia rzek Rio Grande i Paranaiba, które zbierają wody

z południowo-wschodniej części Wyżyny Brazylijskiej. Płynie w kierunku południowo-

zachodnim i uchodzi do Oceanu Atlantyckiego w postaci estuarium25 La Plata. Do ujścia jej

głównego dopływu, rzeki Paragwaj, nazywana często AltoParaná.

Główne dopływy Parany:

lewostronne: Tietê, Iguaçu, Urugwaj, Paranapanema,

prawostronne: Paragwaj, Salado

Na Paranie przy tamie Itaipu znajduje się jedna z największych na świecie

elektrowni wodnych, wykorzystująca spadek wody na zatopionych w wyniku tej inwestycji

wodospadach Guairá. Rozpoczęła ona wytwarzanie energii w 1984, a jej moc obecnie wynosi

ok. 14 000 MW. Pracuje 20 generatorów po 700 MW.

Ważniejsze miasta nad Paraną: TrêsLagoas, Guaíra, Foz do Iguaçu (Brazylia), Ciudad

del Este, Encarnación (Paragwaj), Posadas, Corrientes, Santa Fe, Parana i Rosario[2]

(Argentyna).

24

Ujście typu lejkowego- powstaje za przyczyną silnych fal morskich 25

Estuarium- poszerzone, lejkowate ujście rzeki, powstałe w wyniku działania pływów morskich

Największe rzeki Ameryki Południowej

str. 19

Rysunek 8,Rzeka Parana

Największe rzeki w Ameryce Północnej

str. 20

5.Największe rzeki w Ameryce

Północnej

Rzeka Missisipi

Missisipi (ang. Mississippi River) – najdłuższa rzeka w Ameryce Północnej, płynąca

z północy na południe Stanów Zjednoczonych, o powierzchni dorzecza obejmującym około 3

mln km². Jej długość wynosi 3766 km (łącznie z rzekami Jefferson i Missouri 6275 km, co

sprawia że jest czwartą pod względem długości rzeką świata – po Nilu, Amazonce i Jangcy).

Za początek rzeki uznawany jest jej wypływ z jeziora Itasca, leżącego na wysokości

447 m n.p.m. w północnej części stanu Minnesota, w odległości około 120 km od granicy

z Kanadą. Rzeka uchodzi do Zatoki Meksykańskiej deltą o trzech głównych ramionach.

Missisipi przepływa przez stany: Minnesota, Wisconsin, Iowa, Illinois, Missouri,

Kentucky, Tennessee, Arkansas, Missisipi i Luizjana.

Część dorzecza Missisipi zajmuje obszar trzeciorzędowej zatoki morskiej26. Dolina

tej głównej rzeki jest żyzna, wypełniona osadami. Rzeka niesie ogromne ilości materiału,

tworząc u ujścia rozległą deltę.

Wysokie stany wód występują tu wiosną, w czasie topnienia śniegów oraz latem,

gdy spadają duże deszcze. W wyniku wyniszczenia przez nieumiejętną gospodarkę człowieka

wielkich obszarów leśnych i stepowych27, zdarzają się na niej katastrofalne powodzie.

26

Zatoka morska- część zbiornika wodnego (oceanu, morza, jeziora) wcinająca się w ląd 27

Obszary stepowe- formacja roślinna, zwykle wielogatunkowa, ale pozbawiona drzew

Największe rzeki w Ameryce Północnej

str. 21

W ostatnich latach, w związku z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej (np. orki

wstęgowej), ilość niesionych namułów28 uległa znacznemu zmniejszeniu.

Rysunek 9,Rzeka Missisipi

28

Namuł- rodzaj osadu skalnego w formie zawiesiny

Największe rzeki w Ameryce Północnej

str. 22

Rzeka Mackenzie

Mackenzie (w atapaskańskim języku slaveyDeh-Cho - Wielka rzeka) – najdłuższa

rzeka w Kanadzie i drugi system rzeczny w Ameryce Północnej (po Missisipi-Missouri). Jej

długość wynosi 4241 km, a powierzchnia dorzecza 1760 tys. km2.

Mackenzie wypływa z Wielkiego Jeziora Niewolniczego. Powyżej jeziora nosi ona

nazwę Rzeki Niewolniczej, która powstaje z połączenia rzek Peace i Athabaska. Mackenzie

uchodzi deltą do Zatoki Mackenzie, do Morza Beauforta. Obszar ujściowy stanowi miejsce

zamieszkiwania ptactwa wodnego, m.in. gęsi śnieżnej, łabędzi. Stanowi też miejsce składania

ikry przez bieługi29.

Główne dopływy:

-Liard

-Peel

-Wielka Rzeka Niedźwiedzia

W skład systemu rzeki Mackenzie wchodzą jeziora: Jezioro Athabaska, Wielkie

Jezioro Niewolnicze i Wielkie Jezioro Niedźwiedzie. Rzeka jest żeglowna na odcinku 2000 km

przez około 5 miesięcy (od maja do września). Zimą można podróżować po zamarzniętym

lodzie. Ważniejsze porty rzeczne 30to Fort Simpson i Fort Providence. Mackenzie przepływa

przez prowincję Alberta i Terytoria Północno-Zachodnie. Dział wodny z rzeką Jukon stanowi

granicę między tym ostatnim terytorium a Terytorium Jukon.

Nazwa rzeki pochodzi od nazwiska podróżnika Alexandra Mackenzie, który

podróżował nią próbując dotrzeć do Pacyfiku.

29

Bieługa- gatunek wędrownej, anadromicznej ryby z rodziny jesiotrowatych 30

Port rzeczny- obszar na brzegu rzeki, kanału rzecznego lub jeziora

Największe rzeki w Ameryce Północnej

str. 23

Rysunek 10,Rzeka Mackenzie

Największe rzeki w Australii i Oceanii

str. 24

6.Największe rzeki w Australii i Oceanii

Rzeka Murray

Murray (ang. Murray River) – najdłuższa rzeka Australii, o długości 2 575 km[1].

Wypływa z zachodnich stoków Alp Australijskich (z pasma Gór 31Śnieżnych) i płynie na

zachód tworząc naturalną granicę między Nową Południową Walią a Wiktorią. Na wysokości

Wentworth do Murray wpada rzeka Darling – trzecia z najdłuższych rzek Australii. Niektórzy

geografowie traktują Darling i dolny Murray jak pojedynczą rzekę o długości 3750 km.

Murray uchodzi do przybrzeżnego Jeziora Alexandrina w Australii Południowej.

Rysunek 11, Rzeka Murray

31

Pasmo gór- samodzielna grupa górska o wyraźnie wydłużonym kształcie

Największe rzeki w Australii i Oceanii

str. 25

Rzeka Darling

Darling (ang. Darling River) – rzeka w południowo-wschodniej Australii o długości

2739 km. Jest najdłuższym (prawym) dopływem Murray. Powierzchnia jej dorzecza wynosi

650 tys. km². Źródła Darling znajdują się w paśmie New England w Wielkich Górach

Wododziałowych (Nowa Południowa Walia); wpada do rzeki Murray w Wentworth w Nowej

Południowej Walii. Średni przepływ wynosi 42 m³/s. W porze bezdeszczowej 32miejscami

wysycha, jest więc rzeką okresową podobnie jak większość jej dopływów. W środkowym

i dolnym biegu płynie kilkoma korytami (rzeka anastamozująca).

Niektórzy geografowie traktują Darling i dolny Murray, jako jedną rzekę o dł. 3700 km.

Aspekt miłosny: Wielu turystów odwiedza rzekę Darling ze względu na jej nazwę. Pewną

tradycją stało się dla nowych par odbywanie podróży kajakiem33 po bezpiecznej części rzeki.

Umacnia to zdaniem turystów więź między zakochanymi.

32

Pora bezdeszczowa- okres w ciągu roku, w którym średnie sumy opadów są bardzo małe 33

Kajak- napędzana jest wiosłem o dwóch piórach

str. 26

Rysunek 12,Rzeka Darling

Spis indeksów

Bieg, 6 delty, 4 długości, 6 dopływ, 12 dorzecze, 16 Jangcy, 8 Jeziora, 4 koryto, 6 najdłuższa, 12 największe, 16 obszar, 10 płynie, 18

południowo, 14 Powierzchnia, 10 rzeka, 4 tamy, 8 ujścia, 12 wody, 18 Wschodniej, 14 zachodnim, 18 Źródło, 8 żeglowna, 9 żeglownego, 7

str. 27

Spis łączy:

1.Największe rzeki w Afryce

2.Największe rzeki w Azji

3.Największe rzeki w Europie

4.Największe rzeki Ameryki Południowej

5.Największe rzeki w Ameryce Północnej

6.Największe rzeki w Australii i Oceanii

str. 28

Bibliografia:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nil

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kongo_(rzeka)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jangcy

https://pl.wikipedia.org/wiki/Huang_He

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dunaj

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wo%C5%82ga

https://pl.wikipedia.org/wiki/Amazonka

https://pl.wikipedia.org/wiki/Parana_(rzeka)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Missisipi_(rzeka)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mackenzie_(rzeka)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Murray_(rzeka)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Darling_(rzeka)