20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 1

StralingsbeschermingStralingsbeschermingdeskundigheidsniveau 5deskundigheidsniveau 5

Frits Pleiter

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 2

IndelingIndeling

atoom- en kernfysica (1) wisselwerking (3)

o röntgentoestel (2)o afscherming (3)o detectie (4)o radiobiologie (6)

• het objectieve risico van straling (6)• subjectieve risicoacceptatie (6)

grootheden en eenheden (5) wet- en regelgeving (7)

o praktische stralingshygiëne (8 - 10)o afval (11)

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 3

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenontdekking van radioactiviteitontdekking van radioactiviteit

Henri Becquerel

In 1896 experimenteerde Henri Becquerel met uraniumzouten. Na het experiment borg hij het zout op in een kast naast een in papier gewikkelde fotogevoelige plaat. Op een dag zag hij dat deze plaat een zwarting vertoonde op de plaats waar het uraniumzout had gelegen.

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 4

Bronnen en toestellenBronnen en toestellendefinitie van gesloten brondefinitie van gesloten bron

gesloten bronnen zijn radioactieve stoffen diezijn ingebed in of gehecht aan vast dragermateriaal, ofomgeven zijn door een omhulling van materiaal

met dien verstande dat hetzij het dragermateriaal hetzij de omhulling voldoende weerstand biedt om onder normale gebruiksomstandigheden elke verspreiding van radioactieve stoffen te voorkomen

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 5

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenvoorbeelden gesloten bronnenvoorbeelden gesloten bronnen

meting van respectievelijk onderzoek aanlasnaden 192Ir, 60Co 1 - 100 TBqdikte staalplaat 137Cs, 241Am 10 GBqdikte sigaretten 90Sr / 90Y 40 MBq - 40 GBqvulhoogte 137Cs, 60Co 1 - 10 GBq

chemische analyseröntgenfluorescentie 241Am, 57Co 40 MBq - 40 GBqgaschromatografie 63Ni 400 MBq

medische toepassingenbrachytherapie 90Sr / 90Y, 125I 2 MBqbrachytherapie 137Cs, 192Ir 50 - 500 MBq

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 6

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenISO 2919ISO 2919

ingekapselde bronnen kunnen getest zijn op 5 onderdelen1.temperatuur en thermische schok2.druk3.stoten4.vibratie5.puntbelasting

klassering van 1 (niet getest) tot en met 6 (strengste test)gaschromatograaf 63Ni C32211industriële radiografie 192Ir C43313

bron met de code C11111 is niet getest, mag wel worden gebruikt

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 7

Bronnen en toestellenBronnen en toestellentoepassingen van open bronnentoepassingen van open bronnen

(bio)chemische analyselabeling 3H, 14C, 32P, 125I 1 MBq - 10 GBq

medische diagnostiekbot, hart 99mTc 500 MBqlongen 83Kr 600 MBqschildklier 123I 20 MBqtumoren 111In 100 - 200 MBqPET 11C, 13N, 15O 500 MBq

medische therapiehyperactieve schildklier 131I 100 MBq - 1 GBqschildkliertumor 131I 2 - 6 GBq

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 8

Bronnen en toestellenBronnen en toestellentoepassingen van open bronnentoepassingen van open bronnen

angioscan met 99mTcdoorsneden in de lengterichting door het hartlinks is het tussenschot (septum)rechts is de wand van linker kamer (atrium) en boezem

(ventrikel)aan de onderkant is de punt (apex) van het hartde donkere plek onderin wijst op slechte doorbloeding van de

punt

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 9

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenontdekking van röntgenstralenontdekking van röntgenstralen

Wilhelm Conrad Röntgen

In 1895 ontdekte Wilhelm Conrad Röntgen magische stralen die dwars door een vast object heen ging. Hij noemde het X-stralen. Wij zeggen nu "röntgenstralen".

Met röntgenstralen kunnen foto’s wordengemaakt van het inwendige, zoals debotten van een hand of de inhoud vaneen koffertje.

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 10

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenröntgenbuisröntgenbuis

negatieve kathodepositieve anode

elektronen versnellenelektronen afremmen (veel) warmte

remstralingkarakteristieke straling

dosistempo > 10 Gy/s mogelijk !intensiteit verstrooide straling is ongeveer factor 1000 kleiner

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 11

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenröntgenspectrumröntgenspectrum

a) remstralingb) karakteristieke röntgenstralingc) straling na filtering door buisd) straling na filtering door extra filter

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 12

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenröntgenspectrumröntgenspectrum

intensiteit van remstraling neemt toe alsanodespanning groter wordtanodestroom groter wordtZ-waarde van anode groter wordtfilterdikte kleiner wordt

intensiteit van karakteristieke straling neemt toe alsanodespanning groter wordtanodestroom groter wordtfilterdikte kleiner wordt

energie van remstraling neemt toe alsanodespanning groter wordt

energie van karakteristieke straling neemt toe alsZ-waarde van anode groter wordt

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 13

Bronnen en toestellenBronnen en toestellentoepassingen van röntgenstralentoepassingen van röntgenstralen

bitewing

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 14

Bronnen en toestellenBronnen en toestellentoepassingen van röntgenstralentoepassingen van röntgenstralen

CT-scan

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 15

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenvoorbeelden van röntgentoestellenvoorbeelden van röntgentoestellen

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 16

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenneutronenneutronen

neutron = ongeladen deeltjewisselwerking met de kern van het atoomenergieoverdracht maximaal bij botsing tussen even zware deeltjes

goede materialen voor afscherming:paraffine H2-Cwater H2-Obeton gebonden kristalwater

slechte materialen voor afscherminglood

laat veiligheidsmaatregelen over aan een echte deskundige

20/04/23 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 17

Bronnen en toestellenBronnen en toestellenNORMNORM

NORM = naturally occuring radioactive materials

voorbeelden:uranium + dochtersthorium + dochterskalium

soms overal aanwezig (radon in woonruimtes)soms zeer grote hoeveelheden met zeer lage concentratiesoms onderworpen aan Besluit Stralingsbescherming

olie- en gasindustrie produceert afval dat 210Pb bevat