STRATEĠIJI GĦAL ĦARSIEN SOĊJALI U INKLUŻJONI ... - Health · Dan ir-rapport ikompli jibni fuq dak ta’ qablu li nħareġ għall-perjodu ... NCPE National Commission for the

RAPPORT NAZZJONALI FUQ

STRATEĠIJI GĦAL

ĦARSIEN SOĊJALI

U INKLUŻJONI SOĊJALI

2008-2010

MALTA

ii

iii

Kelmtejn qabel

Hu b’sodisfazzjon kbir li nippreżenta r-‘Rapport Nazzjonali fuq Strateġiji għal Ħarsien Soċjali u Inklużjoni Soċjali’ (NSR) 2008-2010. Dan ir-rapport ikompli jibni fuq dak ta’ qablu li nħareġ għall-perjodu 2006-2008.

L-għan ġenerali ta’ dan id-dokument hu li jippreżenta sensiela ta’ dikjarazzjonijiet ta’ politika u inizjattivi li meta jitqiesu fl imkien huma maħsubin biex kull persuna f’Malta tkun tista’ tgawdi l-ogħla livell possibbli ta’ benessri f’termini ta’ sigurtà fi nanzjarja, żvilupp personali u saħħa. L-attitudni strateġika adottata hija waħda li tutilizza s-sinerġiji potenzjali li jeżistu bejn diversi oqsma u kull min hu involut fi l-politika soċjali u lil hinn minnha. Fis-sewwa, il-konfi gurazzjoni Ministerjali kurrenti sservi wkoll biex iġġib fl imkien dawn l-entitajiet ewlenin.

It-tiswir ta’ dan id-dokument sar b’riżultat tal-involviment ta’ fi rxa wiesgħa ta’ dawk involuti li ħadu sehem b’ħerqa fi l-gruppi ff ukati konsultivi li kienu organizzati. Jien nixtieq nirringrazzja lill-individwi u entitajiet kollha għall-kontribut li taw għall-proċess ta’ konsultazzjoni. Mingħajr is-sehem tagħhom din l-istrateġija ma kinitx tkun sensittiva biżżejjed għall-ħtiġijiet u r-realtajiet tal-gruppi soċjali diff erenti fi s-soċjetà Maltija.

L-isfi di ekonomici internazzjonali kurrenti jagħmluha aktar u aktar importanti għall-Gvern li jibqa’ ff ukat b’mod deċiż biex isegwi politiki li jippromwovu l-ekwità u s-solidarjetà fl -ambitu ta’ qafas sod immexxi mill-ġustizzja soċjali.

Waqt li nagħraf il-livell għoli ta’ ambizzjoni f’din l-istrateġija, jiena nemmen bis-sħiħ li din hija opportunità li sservi biex tispirana naħdmu fl imkien biex nibqgħu nħabirku ħalli jkollna soċjetà aktar koeżiva u ġusta li fi ha ħadd ma jitħalla barra.

Jien inħoss li Malta diġà għamlet passi kbar ’il quddiem f’din id-direzzjoni. Madankollu, għad għandna quddiemna sfi di konsiderevoli li d-diversi miżuri li qegħdin fl -NSR 2008-2010 jgħinuna nindirizzaw. L-istrateġija hija eżempju jiddi tal-impenn tal-Gvern li jmexxi ’l quddiem ir-riformi meħtieġa fi s-setturi soċjali u tas-saħħa biex inkunu nistgħu nippromwovu u nsostnu kwalità aħjar ta’ ħajja għal kulħadd.

John DalliMinistru għall-Politika Soċjali

iv

Ippublikat l-ewwel darba fi Frar 2009© Ministeru għall-Politika Soċjali, Malta

Ministeru għall-Politika SoċjaliPalazzo Ferreria, 310 Triq ir-Repubblika, Valletta VLT 1110, MaltaEmail: [email protected]

Kull jedd miżmum. L-ebda parti minn din il-publikazzjoni ma tista’tinbieġħ, tinsilef jew tingħata b’xejn, kif ukoll li ma jista’ jsir l-ebda tibdil fi l-forma jew fi l-produzzjoni teknika ta’ din il-publikazzjoni mingħajr il-permess bil-miktub tal-Ministeru.

Editorjat: Diviżjoni tal-Istrateġija u s-Sostenibiltà, Ministeru għall-Politika Soċjali, Malta

Id- Diviżjoni tal-Istrateġija u s-Sostenibiltà fi ħdan il-Ministeru għall-Politika Soċjali tixtieq tirringrazzja lill-persuni u organiżżazzjonijiet kollha, li b’xi mod jew ieħor, taw il-kontribut tagħhom u pparteċipaw fi l-preparazzjoni ta’ dan id-dokument.

Mitbugħ fl -Istamperija tal-Gvern, Malta

v

Werrej

Lista ta’ Akronimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . viii

L-1 Parti – Deskrizzjoni Ġenerali Komuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.1 Introduzzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.2 Valutazzjoni tal-qagħda soċjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.2.1 Taqbida ma’ sfi di maġġuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2 Żvilupp soċjo-ekonomiku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.3 Il-perspettiva soċjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.4 L-eff etti tal-migrazzjoni irregolari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3 Approċċ strateġiku ġenerali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1.3.1 Bidliet fi l-portafolli ministerjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2 Tqegħid tal-iżvilupp sostenibbli fuq l-aġenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.3 Sforzi għall-privatizzazzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.4 Programm ta’ riforma nazzjonali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.5 Negozju ġdid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.6 L-isfi da ewlenija li għandha Malta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.7 Tisħiħ tal-politika soċjali f’Malta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.8 Konsiderazzjonijiet ambjentali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.9 Taħriġ u żvilupp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.10 Tisħiħ tas-Servizz Pubbliku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4 Tema l-aktar importanti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

1.5 Governanza Tajba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

It-2 Parti – Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali għall-Inklużjoni Soċjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2.1 Progress fi r-rigward tal-NSRs 2006-2008 u sfi di identifi kati fi r-Rapport Konġunt 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2.1.1 Fokus fuq il-politika 1: Għoti ta’ setgħa lill-koeżjoni soċjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2 Fokus fuq il-politika 2: Bini ta’ komunitajiet aktar b’saħħithom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3 Fokus fuq il-politika 3: Tisħiħ tas-settur volontarju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.4 Fokus fuq il-politika 4: Networking fi s-settur tal-ħarsien soċjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.5 Sfi di u lezzjonijiet mitgħallma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2 Sfi di ewlenin, objettivi u miri prijoritarji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 2.2.1 Sfi di ewlenin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2 Objettivi prijoritarji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.3 Miri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.4 Konverġenza ta’ strateġiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3 Objettiv ta’ politika prijoritarju 1: Titjib tal-prospetti ta’ inklużjoni soċjali ta’ tfal u żgħażagħ . . . . . . . . . .17 2.3.1 Żvilupp personali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2 Benessri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3 Drittijiet, Interessi u Responsabbiltajiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vi

2.4 Objettiv ta’ politika prijoritarju 2: Promozzjoni ta’ inklużjoni attiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 2.4.1 Sostenn adegwat għad-dħul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2 Aċċess għal swieq tax-xogħol inklużivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3 Aċċess għal servizzi soċjali ta’ kwalità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.5 Objettiv ta’ politika prijoritarju 3: Promozzjoni ta’ ugwaljanza ta’ opportunitajiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 2.5.1 Ġlieda kontra d-diskriminazzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2 Promozzjoni tal-integrazzjoni ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.3 Tqegħid fuq quddiem ta’ kwistjonijiet dwar lnklużjoni soċjali u anti-diskriminazzjoni . . . . . . . . . .

2.6 Governanza aħjar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 2.6.1 Proċess ta’ Tħejjija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.2 Koordinament tal-politika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.3 Mobilizzazzjoni u involviment ta’ atturi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.4 Tqegħid fuq quddiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.5 Arrangamenti għal monitoraġġ u evalwazzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

It-3 Parti – Strateġija Nazzjonali għall-Pensjonijiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

3.1 Introduzzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

3.2. Progress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 3.2.1. Progress fl -implimentazzjoni tal-prijoritajiet stabbiliti fl -NSR 2005-2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. Valutazzjoni tal-isfi di identifi kati fi r-Rapport Konġunt 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.3 Ħarsa lejn l-adegwatezza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 3.3.1 Aġġornament ta’ bidliet mill-aħħar NSR ’l hawn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2 Xejriet reċenti fi r-rigward ta’ adegwatezza tal-pensjonijiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.3 Impatt ta’ miżuri maħsubin biex inaqqsu kemm jista’ jkun ir-riskju ta’ esklużjoni soċjali fost . . . .

l-anzjani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.4 Miżuri futuri għat-titjib tal-adegwatezza tad-dħul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.4 Ħarsa lejn is-sostenibilità fi nanzjarja tas-sistema tal-pensjonijiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 3.4.1 Livell ta’ riżorsi dedikati biex jingħataw il-pensjonijiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2 Dgħjufi jiet tal-arranġamenti kurrenti ta’ fi nanzjament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.3 Sfi di lis-sostenibilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4 Projezzjoni tan-nefqa fuq il-pensjonijiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.5 Ħarsa lejn il-livelli tal-impjiegi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.6 Prevenzjoni ta’ ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.7 Riforma tas-Sistema tal-Pensjoni tal-Invalidità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.8 Dispożizzjonijiet relatati mad-Direttiva dwar Swieq tal-Istrumenti Finanzjarji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.9 Miżuri futuri għat-titjib tas-sostenibilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5 Ħarsa lejn il-modernizzazzjoni tas-sistema ta’ pensjonijiet bi tweġba għall-ħtiġijiet li qed jinbidlu tal-ekonomija, is-soċjetà u l-individwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

3.5.1 Iż-żieda tal-konsumeriżmu fi s-soċjetà: Risposta permezz tal-edukazzjoni fuq l-importanza tat-tifdil għal żmien ix-xjuħija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5.2 Impatt ta’ mudelli ta’ karrieri atipiċi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.3 Impatt ta’ żwiġijiet li jitkissru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.4 Riforma tas-sistema tal-benefi ċċji soċjali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.5 Monitoraġġ tal-aċċessibilità u sostenibilità tas-sistema tal-pensjonijiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.6 Tixrid ta’ informazzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.7 Ftehim bilaterali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vii

Ir-4 Parti – Rapport Nazzjonali fuq l-Istrateġija għall-Kura tas-Saħħa u Kura fi t-Tul . . . . . . . . . . . . . . . . .41

4.1 Introduzzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

4.2 Is-sistema tal-kura tas-saħħa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 4.2.1 Rapport fuq il-Progress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2 Aċċess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.3 Kwalità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.4 Aff ordabilità/sostenibilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.3 Kura fi t-tul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 4.3.1 Rapport fuq il-Progress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2 Aċċess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.3 Kwalità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.4 Aff ordabilità/sostenibilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.4 Konklużjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

Annessi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

It-2 Parti - Anness 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

Anness 1.1 – Eżempji ta’ Prattika Tajba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Anness 1.1a – Integrazzjoni ta’ Dawk li jitolbu Ażil fi s-Soċjetà Maltija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Anness 1.1b – Proġett Ugwaljanza - HEADSTART . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Anness 1.1c – Standards Nazzjonali ta’ Kura għal Kura Residenzjali tat-Tfal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 Anness 1.1d – Tqegħid fuq quddiem skont is-Sess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

Anness 1.2 - Eżempji ta’ Ħidmiet Meħudin fl -ambitu ta’ Oqsma Diff erenti ta’ Politika (2006-2008) . . . . . . . . . .70

It-3 Parti – Anness 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

Anness 2 – Indikaturi Primarji u Informazzjoni Statistika fuq Ħlasijiet ta’ Pensjoni għal invalidità . . . . . . . . . . . .87

Ir-4 Parti – Anness 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

Anness 4.1 – Informazzjoni Statistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90

Anness 4.2 – Proċess ta’ Konsultazzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

Anness 4.3 – Eżempji ta’ Prattika Tajba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Anness 4.3a - Integrazzjoni ta’ persuni li jbatu minn problemi ta’ saħħa mentali biex jidħlu mill-ġdid

fi l-komunità wara snin ta’ istituzzjonalizzazzjoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Anness 4.3b - Implimentazzjoni ta’ Arkivjar u Sistema ta’ Komunikazzjoni ta’ Ritratti (PACS) . . . . . 110 Anness 4.3c – Inizjattiva għal Taħriġ u Tagħlim għal livelli diff erenti ta’ maniġment fi s-Servizzi . . . . . .

Pubbliċi ta’ Kura tas-Saħħa Pubblika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

viii

Lista ta’ Akronimi

ARPR At-Risk-of-Poverty Rate - Rata ta’ Nies fi r-Riskju tal-FaqarAWG Ageing Working Group - Grupp ta’ hidma li jeżamina l-eff ett tal-popolazzjoni anzjana, li dejjem qiegħda

tikber, fuq l-ekonomija u l-budget tal-GvernCCU Consumer Complaints Unit - Taqsima għall-Ilmenti tal-KlijentiDSS Department of Social Security - Dipartiment tas-Sigurtà SoċjaliDSWS Department for Social Welfare Standards - Dipartiment għal Standards ta’ Ħarsien SoċjaliEAPN European Anti-Poverty Network - Netwerk Ewropea kontra l-FaqarERDF European Regional Development Fund - Fond Ewropew għal Żvilupp ReġjonaliESF European Social Fund - Fond Soċjali EwropewETC Employment and Training Corporation - Korporazzjoni għall-Impjiegi u TaħriġFES Foundation for Educational Services - Fondazzjoni għal Servizzi EdukattiviFPPS First Pillar Pension Scheme - Skema ta’ Pensjoni ta’ l-Ewwel PilastruFSWS Foundation for Social Welfare Services - Fondazzjoni għal Servizzi ta’ Ħarsien SoċjaliGDP Gross Domestic Product - Prodott Gross DomestikuICCO Inter-sectoral Committee to Counteract Obesity - Kumitat Inter-settorjali biex jiġġieled il-Ħxuna żejdaICT Information and Communication Technology - Teknoloġija ta’ l-Informazzjoni u l-KomunikazzjoniISCED The International Standard Classifi cation of Education - Il-Klassifi ka Standard Internazzjonali ta’ l-

EdukazzjoniMCAST Malta College of Arts, Science and Technology - Il-Kulleġġ Malti tal-Arti, Xjenza u TeknoloġijaMDH Mater Dei Hospital - L-Isptar Mater DeiMFSA Malta Financial Services Authority - L-Awtorità Maltija għal Servizzi FinanzjarjiMPI Maximum Pensionable Income - L-Ogħla Dħul PensjonabbliMQC Malta Qualifi cations Council - Kunsill Malti għall-Kwalifi kiNAP National Action Plan - Pjan ta’ Azzjoni NazzjonaliNCHE National Commission for Higher Education - Kummissjoni Nazzjonali għal Edukazzjoni OgħlaNCPE National Commission for the Promotion of Equality - Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-

UgwaljanzaNEI National Equivalised Income - Dħul Nazzjonali EkwivalizzatNQF National Qualifi cations Framework - Qafas Nazzjonali għall-Kwalifi kiNRP National Reform Programmes - Programmi ta’ Riforma NazzjonaliNSR National Strategy Report - Rapport fuq Strateġija NazzjonaliNSRSISP National Strategy Report for Social Inclusion Strategy for Pensions - Rapport fuq Strateġija Nazzjonali għal

Inklużjoni Soċjali għal Strateġija għall-PensjonijietOIWAS Organisation for the Integration and Welfare of Asylum Seekers - Organizzazzjoni għall-Integrazzjoni u l-

Ħarsien ta’ dawk li qed ifi xxtu AżilPES Public Employment Service - Servizz Pubblika ta’ ImpjiegiPPCD Planning and Priorities Co-ordination Division - Taqsima għall-Koordinament ta’ Ppjanar u PrijoritajietPPP Public-Private Partnership - Sħubija Pubblika/Privata SABS System for the Administration of Social Benefi ts - Sistema għall-Amministrazzjoni ta’ Benefi ċċji Soċjali SFA Special Funds (Regulations) Act (SFA) of 2002 - Att (SFA) tal-2002 dwar Fondi Speċjali (Regolamenti)SPPS Second Pillar Pension Scheme - Skema ta’ Pensjonijiet tat-Tieni PilastruSVPR St. Vincent de Paule Residence - Residenza San Vinċenz de PauleTPPS Third Pillar Pension Scheme - Skema ta’ Pensjonjiet tat-Tielet PilastruTRR Theoretical Replacement Rate - Rata Teoretika ta’ RimpjazzamentVET Vocational Education and Training - Edukazzjoni u Taħriġ VokazzjonaliZCH Zammit Clapp Hospital - L-Isptar Zammit Clapp

Rapport nazzjonali fuq strateġiji għal ħarsien soċjali u inklużjoni soċjali 2008-2010 1

L-1 Parti

Deskrizzjoni Ġenerali Komuni

1.1 IntroduzzjoniIl-viżjoni ta’ Malta fi t-tul tibqa’ dik li tħeġġeġ u ssostni kwalità ta’ ħajja aħjar għal kulħadd, partikolarment għal dawk li jitqiesu li huma aktar vulnerabbli u għalhekk qegħdin f’riskju aktar ta’ esklużjoni soċjali u ta’ faqar. F’dan l-isfond, ir-Rapport Nazzjonali ta’ Malta fuq Strateġiji għal Ħarsien Soċjali u Inklużjoni Soċjali għas-snin 2008 sa 2010 jibqa’ jibni fuq ir-rapport ta’ qabel għall-2006-2008, anke jekk hemm kwistjonijiet bħall-migrazzjoni li jingħataw aktar prominenza f’dan ir-rapport.

Il-viżjoni ta’ Malta u l-objettivi u strateġiji soċjo-ekonomiċi li jirfdu l-ħidmiet tal-pajjiż, kif deskritti fi r-rapport, huma spjegati fi d-dokumenti li ġejjin:

• Id-Dokument ta’ Qabel il-Baġit 2006-2010, li jidentifi ka prijoritajiet ta’ azzjoni u proposti speċifi ċi maħsubin biex ikabbru l-kompetittività ta’ Malta u jnisslu koeżjoni soċjali;

• Id-Dokument ta’ Qabel il-Baġit 2009, li jirriżalta l-objettivi politiċi, ekonomiċi u soċjali tal-Gvern ri-elett ġdid għas-sena fi skali li tmiss;

• Il-Programm Nazzjonali ta’ Riforma, li jiddeskrivi l-kompetittività kontinwata tal-pajjiż f’konformità mal-objettivi u l-miri ta’ l-Aġenda ta’ Liżbona;

• In-Netwerk Nazzjonali ta’ Referenza Strateġika, li tistabbilixxi l-prijoritajiet strateġiċi għall-fond strutturali tal-UE għall-Istati Membri tal-UE tul il-perjodu mill-2007 sal-2013, u li, fi l-każ ta’ Malta, hu fi l-livell ta’ Objettiv 1.

• Il-Viżjoni ta’ Malta 2015, li hi l-istrateġija tal-Gvern maħsuba biex tagħmel lil Malta ċentru ta’ eċċellenza f’sitt oqsma speċifi ċi li huma determinati biex ikunu l-kolonni b’saħħithom tat-tkabbir kontinwat tal-pajjiż: ekonomija; teknoloġija tal-informazzjoni u komunikazzjoni (ICT); servizzi fi nanzjarji; turiżmu; edukazzjoni ogħla; saħħa; u l-industrija tal-manifattura.

1.2 Valutazzjoni tal-qagħda soċjaliL-indikaturi f’Tabelli 1 u 2 jagħtu ħarsa ġenerali lejn l-qagħda soċjo-ekonomika ta’ Malta1:

Tabella 1: Indikaturi ekonomiċi

Medja Malta Medja UE

Rata ta’ tkabbir tal-GDP kalkulata skont prezzijiet kostanti (bidla % mis-sena l-oħra)

Dejn ġenerali gross konsolidat tal-gvern (bħala % tal-GDP)

Rata ġenerali ta’ nies jaħdmu e

Benefi ċċji ta’ ħarsien soċjali skont il-funzjoni (bħala % tal-benefi ċċji totali) 2

Benefi ċċji ta’ ħarsien soċjali skont il-funzjoni (bħala % tal-GDP)

Nuqqas ta’ ugwaljanza fi t-tqassim tad-dħul (proporzjon tas-sehem tad-dħul ta’ l-20% li jaqilgħu l-aktar)2

2.3

64.7

54.8

26.3

18.3

4.2

-

61.4

-

28.6 e

27.2 e

4.8 e

e Stima Eurostat 2Ċifri għas-sena 2005

1 Dawn l-indikaturi huma għas-sena 2006 sakemm ma jkunx speċifi kat mod ieħor.

2 Rapport nazzjonali fuq strateġiji għal ħarsien soċjali u inklużjoni soċjali 2008-2010

Tabella 2: Indikaturi soċjali

Medja Malta Medja UEIrġiel Nisa Total Total

Rata ta’ dawk f’riskju tal-faqar (%)Popolazzjoni Totali 14 14 14 -Tfal minn 0 sa 17 - - 19 -Nies li għandhom minn 18 sa 64 10 12 11 -Nies li għandhom 65+ 22 20 21 -Persuni li ħarġu mill-iskola kmieni (%) * 41.5 33.3 37.6 14.8Nies li jgħixu f’familji bla xogħol (%)Tfal - - 8.4 9.4 e

Adulti (18-59) 5.6 5.6 5.6 5.6Informazzjoni għas-sena 2007, Eurostat (EU-Labour Force Survey)

Persuni li ħarġu mill-iskola kmieni defi niti bħala perċentwali ta’ dawk li għandhom minn 18 sa 24 sena u li għandhom biss edukazzjoni sekondarja f’livell baxx jew inqas u li mhumiex jedukaw ruħhom jew jieħdu xi taħriġ.

eStima

F’dan l-isfond Malta tagħraf li, bħall-Istati Membri tal-UE l-oħra kollha, hija wkoll imġiegħla tiff aċċja pressjonijiet esterni li jirriżultaw mill-globalizzazzjoni, il-kriżi fi nanzjajra internazzjonali reċenti, kompetittività ikbar, il-prezz dejjem tiela’ taż-żejt u tal-prodotti li jiġu minnu, iż-żidiet aktar reċenti fi l-prezzijiet taċ-ċereali u oġġetti tal-ikel oħrajn, u l-konsegwenzi negattivi tal-bidla fi l-klima. Billi hi gżira żgħira, Malta qiegħda f’riskju akbar li tbati mill-eff etti ħżiena tal-isfi di globali u r-reċessjoni ekonomika bir-riperkussjonijiet kollha li dawn jistgħu jġibu magħhom. Malta tagħraf ukoll li l-pressjonijiet tal-globalizzazzjoni u l-bidla demografi ka jitolbu fl essibilità akbar fi s-swieq tax-xogħol u li kull ċaqliqa f’din id-direzzjoni trid tkun akkumpanjata minn miżuri li jtejbu l-ħarsien tal-impjieg tal-ħaddiema u s-sigurtà soċjali.

1.2.1 Taqbida ma’ sfi di maġġuriInternament Malta trid tħabbatha wkoll mal-isfi di l-oħra maġġuri li huma karatteristiċi tar-realtà fi żika, ekonomika, soċjali u demografi ka tal-pajjiż, bħal:

• nuqqas ta’ riżorsi naturali,• skarsezza ta’ art,• espansjoni urbana, • densità tal-popolazzjoni,• rata tat-twelid li qed tonqos u popolazzjoni tal-anzjani tikber,• dħul sostenut ta’ immigranti irregolari,• provvista inadegwata ta’ riżorsi umani f’ċerti livelli professjonali u tekniċi,• dipendenza sinifi kanti fuq investiment barrani u esportazzjoni,• fi nanzjamenr limitat f’riċerka u innovazzjoni, u• tħassib ambjentali u klimatiku.

Fl-ambitu ta’ dan ix-xenarju, is-soċjetà Maltija qed tkompli tevolvi u tinbidel fi lwaqt li taġġusta u tadatta ruħha għall-isfi di li qed tiff aċċja. Għaldaqstant, l-elementi dominanti li jibqgħu ċentrali għall-preservazzjoni tal-għaqda soċjali ta’ Malta u għall-promozzjoni tal-benessri soċjali kontinwat tal-poplu tagħha:

• edukazzjoni,• impjiegi,• saħħa,• sigurtà soċjali,• servizzi ta’ ħarsien soċjali, u• akkomodazzjoni soċjali.

Bħal Stati Membri tal-UE oħrajn, Malta għaddejja mill-esperjenza ta’ domanda tikber il-ħin kollu għal impjiegi aktar u aħjar, bilanċ itjeb bejn xogħol u ħajja, standards edukattivi itjeb, akkomodazzjoni aktar aff ordabbli, u servizzi soċjali personalizzati. Madankollu Malta hija wkoll sensittiva għall-fatt li l-gruppi l-aktar vulnerabbli


fi s-soċjetà għandhom ikunu fuq quddiem nett fl -intervent tal-Gvern biex itejbu l-qagħda tagħhom u jallinjaw mill-ġdid il-pożizzjoni ekonomika u soċjali tagħhom fi l-ħajja.

1.2.2 Żvilupp soċjo-ekonomikuDawn il-konsiderazzjonijiet bilfors jinfl uwenzaw l-iżvilupp soċjo-ekonomiku ta’ Malta fi s-snin li ġejjin, u aktar u aktar billi l-Gvern hu kommess li jibqa’ jikkonsolida l-proċess fi skali li bis-saħħa tiegħu Malta daħlet fi z-Zona Ewro mill-1 ta’ Jannar 2008. MInkejja r-restrizzjonijiet monetarji u fi skali li s-sħubija fi l-munita Ewro ġġib magħha, il-Gvern kien determinat fi l-fehma tiegħu li n-nefqa pubblika tibqa’ tkun ikkontrollata iżda mingħajr ma tikkomprometti s-servizzi soċjali, il-kura tas-saħħa u l-edukazzjoni. Il-Gvern iqis li dawn id-dispożizzjonijiet huma fundamentali għas-sostenn ta’ livelli ta’ ħajja aħjar fi l-pajjiż u biex ikun żgurat il-ħarsien ġenerali tal-popolazzjoni. Fiċ-ċirkustanzi, hu mill-aktar importanti li jsir użu aktar ekwu u eff ettiv tar-riżorsi disponibbli fi lwaqt li tingħata wkoll prijorità lil dawk l-interventi li huma l-aktar meħtieġa. Żvilupp sostenibbli tal-ekonomija, tas-soċjetà u tal-ambjent għandu jirfed il-miri tal-Gvern f’din il-leġiżlatura u jgħin fi t-tfassil tal-mixja tal-pajjiż lejn ġejjieni aħjar.

1.2.3 Il-perspettiva soċjaliIt-tixrid qawwi ta’ organizzazzjonijiet volontarji u reliġjużi fi s-settur tal-ħarsien soċjali hu bla dubju karatteristika pożittiva tal-provvista tal-ħarsien f’Malta u jissottolinja r-rabtiet soċjali li huma preżenti fi s-soċjetà Maltija. Madankollu jrid jingħad ukoll li komunità reliġjuża dejjem tonqos wasslet għall-ħtieġa ta’ provvediment u fi nanzjament akbar mill-Gvern għal ċerti servizzi li qabel kienu jingħataw minn organizzazzjonijiet reliġjużi.

Filwaqt li jingħaraf il-valur ta’ xogħol ta’ din ix-xorta, jenħtieġ sforz akbar biex l-isforzi ta’ Organizzazzjonijiet Volontarji u l-Gvern fi l-qasam tal-ħarsien soċjali jitgħaqqdu fl imkien.

Minkejja l-isfi di li qed niff aċċjaw, il-kwalità tal-ħajja u l-koeżjoni soċjali f’Malta, kif ikkorroborat minn diversi indikaturi strutturali murija hawn fuq, jinkoraġġixxu lill-Gvern biex ikattar l-isforzi tiegħu biex isostni aktar il-progress soċjali fi l-pajjiż. Meta tagħmel dan, Malta tista’ tuża l-kisbiet tagħha fi t-tliet linji ta’ politika ta’ ħarsien soċjali – inklużjoni soċjali, pensjonijiet, u kura tas-saħħa u kura fi t-tul – biex tippjana aktar progress f’konformità mal-politiki nazzjonali u d-direzzjoni tal-UE.

1.2.4 L-eff etti tal-migrazzjoni irregolariIl-migrazzjoni irregolari u l-ażil jirrappreżentaw sfi da li Malta qatt ma kellha bħalha u għandhom infl uwenza qawwija fuq il-qagħda soċjali fi l-pajjiż. L-infl uss bla waqfi en ta’ immigranti irregolari li jiġu Malta bil-baħar mill-Afrika ta’ Fuq qed isir aktar serju minn perspettiva umanitarja u soċjali, u mhu juri ebda sinjal li jbatti. F’dan ir-rigward, informazzjoni mill-Ministeru tal-Ġustizzja u l-Intern tindika li, sa tmiem Awwissu 2008, total ta’ 2,223 immigrant waslu Malta bil-baħar tul is-sena 2008 (1 Jan 08 – 31 Aww 2008) li juri żieda ta’ 61.2% fuq is-sena ta’ qabel meta, tul l-istess perjodu (1 Jan 07 – 31 Aww 2007) 1,379 immigrant waslu Malta. Barra minn hekk, il-parti l-kbira tal-immigranti irregolari li jaslu Malta japplikaw għal ażil, u r-rata ta’ għarfi en hija madwar 50% jew fuqhom.

Meta mqabbla mad-daqs tal-art tal-pajjiż (316 km2) u d-densità diġà għolja tal-popolazzjoni (madwar 1,272 għal kull km2), il-preżenza f’Malta ta’ numru relattivament daqstant għoli ta’ immigranti irregolari qed jitfa’ piż tqil ħafna fuq ir-riżorsi limitati u l-infrastruttura tal-pajjiż, l-aktar tul ix-xhur tas-sajf meta l-wasliet jiżdiedu sewwa. Fil-fatt, minkejja sforzi bla waqfi en mill-Gvern, organizzazzjonijiet privati u gruppi oħrajn interessati li jagħtu għajnuna adegwata lil immigranti irregolari, li ħafna minnhom japplikaw għal ażil, kemm mal-wasla tagħhom u kemm tul iż-żmien kollu li jgħaddu Malta, l-istess proporzjon, kobor u kumplessità ta’ din il-problema kultant jassorbu dawn l-isforzi li huma tassew ta’ min ifaħħarhom ħafna.

L-immigrazzjoni irregolari għandha diversi aspetti – politiċi, ekonomiċi, soċjali u kulturali – u jeħtieġ li wieħed iwieġeb għall-isfi di maħluqin mill-pressjonijiet kumulattivi fl -oqsma rispettivi f’livell Ewropew. Il-Patt Ewropew fuq Immigrazzjoni u Ażil adottat f’Ottubru 2008 jagħraf li immigrazzjoni amministrata ħażin tista’ tħarbat il-koeżjoni soċjali tal-pajjiżi destinatarji. Barra minn hekk, il-Patt jaħseb għal għadd ta’ soluzzjonijiet, inkluż it-treġġigħ lura ta’ dawk l-immigranti irregolari li jinstab li ma tistħoqqilhomx protezzjoni u wkoll ir-


riallokazzjoni volontarja fl -UE ta’ benefi ċjarji ta’ protezzjoni internazzjonali minn Stati Membri li jiff aċċjaw pressjonijiet partikolari li jirriżultaw minn ċirkustanzi demografi ċi jew ġeografi ċi. Malta tidħol f’din l-aħħar kategorija in vista tar-realtà demografi ka tagħha u wkoll tal-lokazzjoni ġeografi ka.

Hu ammess minn kulħadd li l-immigranti li jidħlu Malta b’mod irregolari jagħmlu dan l-aktar biex ifi ttxu ażil jew fi t-tiftix ta’ livell ta’ ħajja ogħla u prospetti ta’ impjieg. Billi Malta m’għandhiex ir-riżorsi biex tintegra l-benefi ċjarji kollha li għandhom dritt għal protezzjoni internazzjonali u tiff aċċja limitazzjonijiet ovvji meta tiġi biex tilqa’ l-immigranti kollha li jaslu fuq xtutha, hi b’mod konsistenti dejjem sejħet għal responsabbiltà u solidarjetà reċiproċi bejn stati membri, ukoll għaliex l-isfi di tal-immigrazzjoni huma ta’ interess kollettiv tal-UE.

Il-Gvern Malti hu kommess li jiżgura l-integrazzjoni soċjali ta’ immigranti rikonoxxuti bħala refuġjati jew benefi ċjarji ta’ protezzjoni sussidjarja li mhumiex allokati għal Stati oħrajn. Madankollu, in vista tad-daqs tal-pajjiż u l-limitazzjonijiet li dan iġib miegħu fi l-qasam tal-possibilitajiet ta’ integrazzjoni, ir-riallokazzjoni, meta possibbli, tibqa’ s-soluzzjoni l-aktar loġika u eff ettiva.

1.3 Approċċ strateġiku ġeneraliWara l-Elezzjoni Ġenerali ta’ Malta tat-8 ta’ Marzu 2008, il-Gvern il-ġdid daħal biex jirrevedi l-istrutturi tiegħu ħalli jkun f’qagħda aħjar biex jimplimenta l-manifest politiku tiegħu, jidħol għal politiki u programmi ġodda, u jiżgura tweġiba aktar eff ettiva u f’waqtha għad-domandi pubbliċi. Il-ħatra ta’ Kabinett tal-Ministri iċken fi n-numru u t-tnaqqis fi n-numru tal-ministeri minn 13 għal 9 jissottolinjaw dan l-impenn.

1.3.1 Bidliet fi l-portafolli ministerjaliB’riżultat tar-ristrutturazzjoni tal-Ministeri, il-Ministeru għall-Politika Soċjali issa jinkorpora l-entitajiet ta’ Servizz Pubbliku kollha responsabbli għall-iżvilupp u l-implimentazzjoni tal-politika u wkoll biex jagħtu servizzi fl -oqsma tas-sigurtà soċjali, ħarsien soċjali u saħħa, u oqsma ta’ kura fi t-tul. Din l-amalgamazzjoni tawgura tajjeb għal approċċ aktar ħolistiku li għandu jagħmel il-provvista ta’ dawn is-servizzi aktar eff ettiva u f’waqtha. Dan fi h innifsu jfi sser ħarsa lejn l-isfi di u l-opportunitajiet tal-ħarsien soċjali u tal-inklużjoni soċjali minn perspettiva ġdida. Malta għalhekk tinsab fi stadju kruċjali biex tiddetermina liema bidliet huma meħtieġa biex ikun hemm approċċ aktar integrat. F’dan il-kuntest hu importanti li jitkompla l-proċess ta’ konsolidament ta’ strutturi u sistemi biex isaħħu l-qafas istituzzjonali bil-għan li jkunu determinati l-prijoritajiet u jimtlew il-lakuni tal-politika fl -ambitu tar-riżorsi disponibbli. Għandu jsir sforz akbar fi r-riċerka, monitoraġġ u evalwazzjoni ta’ servizzi biex ikun faċilitat l-iżvilupp ta’ approċċ ta’ politika bbażat fuq l-għerf u miftiehem. Dan għandu jtejjeb ir-rabta bejn it-tqassim tar-riżorsi u l-ħtiġijiet tal-grupp li jrid jinqeda.

1.3.2 Tqegħid tal-iżvilupp sostenibbli fuq l-aġendaKif deskritt mill-E.T. l-President ta’ Malta fi d-diskors uffi ċjali tal-10 ta’ Mejju 2008 fl -okkażjoni tal-inawgurazzjoni ta’ l-ewwel seduta ta’ din il-leġiżlatura Parlamentari, l-objettiv predominanti li l-Gvern se jkun isegwi fi s-snin li ġejjin hu li jiżgura li l-pajjiż mhux biss isostni l-progress li għamel s’issa imma li jagħmel avvanzi soċjali u ekonomiċi saħansitra aktar drammatiċi. Dawn l-avvanzi fl -istess ħin għandhom jirrispettaw il-ħtieġa ta’ żvilupp sostenibbli li jfi sser l-istess ħarsien tal-ġenerazzjonijiet preżenti u futuri. Żvilupp sostenibbli għandu jkun fi l-qalba tal-viżjoni u direzzjoni politika tal-Gvern li jinfi rxu mal-ħidmiet u interventi kollha tiegħu. 1.3.3 Sforzi għall-privatizzazzjoniĦafna mill-istrutturar tas-Servizz Pubbliku u l-programmi ta’ privatizzazzjoni għal setturi indikati jew diġà ngħataw bidu jew diġà għaddejjin. Hu mistenni li jsir aktar progress fi l-perjodu ta’ sentejn li ġej f’oqsma maħsubin biex ikunu privatizzati fi żmien qasir jew medju. It-tarznari jippreżentaw każ importanti f’dan ir-rigward.

1.3.4 Programm ta’ riforma nazjonaliL-importanza tal-inizjattivi ta’ riforma li qegħdin fi l-Programm ta’ Riforma Nazzjonali ta’ Malta ma jistgħux ikunu sottovalutati, u għaldaqstant il-Gvern mistenni jieħu l-passi neċessarji biex idaħħal gradwalment il-miżuri soċjali mħabbrin fi l-programm elettorali tiegħu.


1.3.5 Negozju ġdidIl-Gvern qed iżid l-isforzi tiegħu biex jippromwovi lil Malta bħala fus ta’ investiment bi profi l għoli li jkun kapaċi jiġbed lejn il-pajjiż ditti u negozji ta’ kwalità, bħal dawk li joperaw fl -ICT jew fi l-farmaċewtiċi. B’mod partikolari, ir-realizzazzjoni mistennija tal-proġett ġdid ta’ żvilupp l-ICT SMARTCITY minn konsorzju bbażat f’Dubai fi l-ftit snin li ġejjin, proġett li se jkun illokat fi r-reġjun l-aktar sotto-privileġġjat tan-naħa ta’ ġewwa tal-port, se jimbotta l-pajjiż ’il quddiem lejn opportunitajiet ġodda li jwasslu għal avvanz ekonomiku u soċjali f’ambjent ta’ teknoloġija għolja.

1.3.6 L-isfi da ewlenija li għandha MaltaBħall-bqija tal-Ewropa, il-qagħda ekonomika, soċjali u demografi ka ta’ Malta għaddejja minn evoluzzjoni mgħaġġla. Il-bidliet li qed isiru fi s-soċjetà Maltija qed jiddefi nixxu mill-ġdid l-iskop u l-valur tal-ħarsien soċjali f’Malta. Minn dan joħroġ li l-imbuttatura ewlenija tal-ħidmiet ta’ Malta fi l-politika soċjali għandha tirrikonċilja interventi istituzzjonali ma’ domandi mill-klijenti biex tiżgura approċċi aktar addattati u sostenibbli li jikkoreġu jew jikkumpensaw żbilanċi jew inugwaljanzi soċjali fl -ambitu ta’ proċess ġenerali ta’ bbaġittjar pubbliku sostenibbli.

1.3.7 Tisħiħ tal-politika soċjali f’MaltaMinn dak li ntqal hawn fuq isegwi li l-objettiv ewlieni li l-Gvern Malti se jmexxi ’l quddiem b’determinazzjoni akbar tul it-terminu tal-kariga tiegħu hu l-avvanz ekonomiku u soċjali tal-pajjiż fl -ambitu tal-parametri ta’ żvilupp sostenibbli. Fl-istess waqt, b’mod parallel, il-politiki soċjali ta’ Malta jridu jimxu fuq mogħdijiet aktar defi niti bħalma huma:

• provvista ta’ servizzi soċjali aktar personalizzati, partikolarment f’livell komunitarju, • kontinwazzjoni tal-implimentazzjoni tar-riforma tal-pensjonijiet,• tisħiħ tat-trasparenza fi l-ħlasijiet tal-benefi ċċji soċjali u tnaqqis ta’ abbużi fejn dawn jeżistu,• titjib tal-kura tas-saħħa u servizzi mediċi oħrajn, u azzjoni biex dawn isiru aktar effi ċjenti u jħallu valur

għan-nefqa tagħhom,• titjib ta’ standards edukattivi u speċjalizzazzjoni konformi mal-ħtiġijiet tal-iżvilupp tal-pajjiż, • żieda fl -opportunitajiet għat-taħriġ biex jiff aċilitaw aktar is-sigurtà fuq ix-xogħol u jtejbu l-mobilità tal-

impjiegi,• żieda tar-rata ta’ parteċipazzjoni tan-nisa fi s-suq tax-xogħol, l-aktar fi r-rigward ta’ nisa miżżewġin, • tħaffi f ta’ aċċess aħjar għal faċilitajiet ta’ kura tat-tfal,• lqugħ tad-domanda għal aktar akkomodazzjoni soċjali, l-aktar minn koppji żgħażagħ li d-dħul tagħhom

mhux biżżejjed biex jistgħu jikru jew jixtru fi s-suq miftuħ mingħajr xi forma ta’ għajnuna,• realizzazzjoni tar-riforma li ilha mistennija tal-liġi tal-kera kif proposta mill-gvern fi l-White Paper

ippubblikata fi t-28 ta’ Ġunju 2008 biex tinkoraġġixxi l-kiri ta’ binjiet mhux okkupati,• promozzjoni ta’ ugwaljanza u integrazzjoni akbar, l-aktar fi r-rigward ta’ gruppi żvantaġġjati, bħal

immigranti,• sostenn tal-ħarsien soċjali u inklużjoni soċjali bis-saħħa ta’ solidarjetà akbar u ġustizzja soċjali.

Il-miżuri u objettivi deskritti hawn fuq jirrifl ettu l-impenn ta’ Malta li tindirizza r-realtajiet soċjali li qed jevolvu. Din ir-responsabbiltà hija rifl essa sewwa wkoll fl -istrateġiji li Malta bi ħsiebha tadotta tul is-sentejn li ġejjin kif deskritti fi t-tliet linji – Inklużjoni Soċjali, Pensjonijiet, u Kura tas-Saħħa u għat-Tul – li jikkostitwixxu dan ir-rapport.

Il-miżuri ppjanati maħsubin biex jippromwovu u jsostnu l-bidla soċjali m’għandhomx jitqiesu li jmorru kontra t-twemmin, valuri u aspirazzjonijiet tradizzjonali tal-pajjiż li għaddew minn ġenerazzjoni għal oħra u llum huma mħawlin fi l-ħsieb u l-imġiba tal-Maltin, iżda x’aktarx huma paralleli għalihom. Dawn it-twemmin u valuri attwalment jissottolinjaw l-importanza kbira li Malta tagħti lill-politiki familjari u soċjali billi dawn jitqiesu li huma kruċjali biex imexxu ’l quddiem is-solidarjetà bejn il-ġenerazzjonijiet u biex jirfdu u jikkonsolidaw il-koeżjoni soċjali.

1.3.8 Konsiderazzjonijiet ambjentaliIl-politika dwar l-enerġija u l-klima hija wkoll parti integrali mill-Istrateġija ta’ Liżbona. Apparti milli tikkostitwixxi


sfi da għal stat żgħir bħal Malta, politika ambjentali għandha tikkontribwixxi wkoll biex twassa’ t-tkabbir ekonomiku. Il-konservazzjoni u r-riġenerazzjoni tal-ambjent huma kruċjali għas-sostenibilità ekonomika. Barra minn dan, l-iżvilupp ta’ forza tax-xogħol ambjentalistika biex tgħin lil Malta tasal għal ġejjieni aktar nadif u b’enerġija aktar effi ċjenti jikkostitwixxu opportunità li tistimula u toff ri sfi da lil Malta u tista’ tikkontribwixxi għall-ħolqien ta’ aktar impjiegi fi l-pajjiż.

1.3.9 Taħriġ u żviluppIl-ħiliet qed isiru fattur ewlieni fi l-ġejjieni tal-pajjiż fl -isforzi tiegħu li jevita mgħalaq fi s-suq tax-xogħol. Jeħtieġ tingħata attenzjoni partikolari lil ħaddiema b’ħiliet baxxi biex titħaff ef l-adattabilità tagħhom għal bidla u lil żgħażagħ, l-aktar dawk li jibqgħu lura, biex tgħinhom inaqqsu l-fi rda bejn l-edukazzjoni u l-impjieg. Dan jitlob:

• taħriġ mill-ġdid ta’ nies li diġà jaħdmu u li jridu jsibu xogħol aħjar konformi mas-setturi industrijali li qed jikbru;

• diversifi kazzjoni ta’ opportunitajiet ta’ taħriġ biex nies li m’għandhomx xogħol, jew li jridu jerġgħu jibdew jaħdmu, isiru aktar impjegabbli;

• taħriġ mill-ġdid ta’ nies qiegħda li jirreġistraw għax-xogħol f’diversità ta’ ħiliet biex tittejjeb l-impjegabilità u l-fl essibilità tagħhom.

F’dan il-każ, il-kwistjoni kruċjali hija li, jekk irid ikollna l-kapaċità professjonali u teknika li mmorru aħjar, jeħtieġ li ninvestu aktar fi l-bażi tar-riżorsa umana. Investiment fi n-nies huwa garanzija għal ġejjieni aħjar. L-Università ta’ Malta, u l-Kulleġġ Malta ta’ l-Arti, Xjenza u Teknoloġija (MCAST), il-kulleġġ nazzjonali vokazzjonali u ta’ taħriġ f’Malta, u l-Korporazzjoni għall-Impjiegi u Taħriġ (ETC), il-korp nazzjonali għal servizzi ta’ impjiegi u taħriġ, qegħdin fuq quddiem nett biex jagħtu lill-pajjiż riżorsi umani ta’ kwalità li jwieġbu għan-nuqqaa ta’ ħiliet fi l-pajjiż. Dan mhux ħafi f li jsir fi żmien ta’ trasformazzjoni mgħaġġla. L-istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni ogħla fi l-pajjiż qed iħarsu mill-ġdid lejn l-istrateġiji tagħhom biex jiżguraw li jkun hemm rabtiet aktar mill-qrib bejn l-edukazzjoni ogħla u miri ta’ impjiegi, u jgħinu lill-pajjiż ikollu l-ħiliet meħtiġin fi l-ġejjieni.

1.3.10 Tisħiħ tas-Servizz PubblikuSforzi għal diversifi kazzjoni jistgħu jitolbu li tingħata ħarsa mill-ġdid lejn il-funzjoni tas-Servizz Pubbliku f’Malta. Għalkemm is-Servizz Pubbliku f’Malta għadda minn trasformazzjonijiet mgħaġġlin, jenħtieġ aktar bini ta’ ħiliet. Sensiela importanti ta’ inizjattivi li qed tittieħdu bis-saħħa tal-Fond Soċjali Ewropew għandhom bħala suġġett ewlieni tagħhom ir-riforma u l-bini ta’ ħiliet tas-settur pubbliku.

1.4 It-tema l-aktar importantiFilwaqt li jagħraf il-ħtieġa ta’ governanza tajba u x-xewqa dejjem tikber tal-pajjiż biex jimxi ’l quddiem soċjo-ekonomikament u jtejjeb b’mod ġenerali l-livelli ta’ għajxien, il-Gvern hu konxju li dan qed isir sfi da aktar iebsa fi l-klima globali kurrenti li hi karatterizzata minn inċertezza u nuqqas ta’ stabilità.

L-iżvilupp soċjo-ekonomiku ta’ Malta tul it-tliet snin li ġejjin se jibqa’ jiff oka fuq l-objettivi l-aktar importanti li ġejjin:

• sostenn tat-tkabbir ekonomiku u kompetittività akbar bis-saħħa tal-espansjoni ta’ ekonomija bbażata fuq l-għerf u bbażata fuq is-servizzi;

• ħarsien tal-ambjent naturali u urban minn żvilupp żejjed; • żgurar ta’ investiment kontinwu fi l-kapital uman, l-edukazzjoni u t-taħriġ;• għoti ta’ ħarsien soċjali u appoġġ l-akbar lil dawk li huma l-aktar vulnerabbli u jeħtieġu għajnuna.

Id-dibattitu tant mistenni fl -UE fuq l-Aġenda Soċjali mġedda li għadu kemm beda se jservi bħala opportunità biex iqawwi l-analiżi tal-politika soċjali f’Malta u jqis l-iskala u l-kwalità ta’ intervent soċjali fi l-pajjiż.

1.5 Governanza tajbaDan ir-Rapport dwar Strateġiji Nazzjonali jippjana u juri l-mogħdija li Malta għandha ssegwi tul is-sentejn (2008-2010) li ġejjin biex issaħħaħ il-koeżjoni soċjali u ttejjeb il-prospetti għal kulħadd. Iggwidata mill-kummenti magħmulin fi r-Rapport Konġunt fi r-rigward ta’ Malta, ir-rikonoxximent tal-benefi ċċji li għandhom jinkisbu


mill-adozzjoni tal-Metodu Miftuħ ta’ Koordinament f’livelli diff erenti u l-importanza ta’ trasparenza dejjem tikber fi t-teħid ta’ deċiżjonijiet, Malta għandha ssaħħaħ il-metodu ta’ governanza tagħha biex timmonitorja u tevalwa l-implimentazzjoni ġenerali tal-politiki rappurtati fi r-Rapport dwar Strateġiji Nazzjonali billi:

• Żżomm fuq bażi permanenti Grupp ta’ Ħidma biex kontinwament jimmonitorja l-progress u l-iżvilupp fuq ir-Rapport dwar Strateġiji Nazzjonali.

• Tiff aċilita u tidħol għal koordinament aħjar bejn ir-rapreżentanti ta’ Malta fuq korpi tal-UE bħall-Kumitat dwar l-Impjiegi (EMCO), il-Kumitat għall-Ħarsien Soċjali (SPC), is-Subgrupp tal-Indikaturi (ISG) u l-Kumitat għall-Politika Ekonomika (EPC) billi l-fokus ta’ dawn il-korpi jinfl uwenza b’mos estensiv il-promozzjoni tal-koeżjoni soċjali minn perspettivi diversi.

• Tiżviluppa attitudni aktar koordinata lejn it-tixrid ta’ informazzjoni fi r-rigward tal-aċċess għal fondi tal-UE biex tiżgura li korpi Maltin jagħmlu użu kif għandu jkun minn fondi biex jindirizzaw prijoritajiet soċjali nazzjonali.

Bis-saħħa ta’ governanza tajba Malta taspira li tikseb l-objettivi l-aktar importanti tat-tliet linji ppreżentati f’dan ir-rapport, jiġifi eri:

• li tippromwovi aċċess għal servizzi li jinkludu diversi aspetti, inklużi dawk soċjali, fi nanzjarji u rikreattivi, li jtejbu l-kwalità tal-ħajja u l-benessri ta’ kulħadd iżda li tagħtu attenzjoni speċjali lil dawk li huma l-aktar vulnerabbli fi s-soċjetà,

• li tiżgura servizzi adegwati u ta’ kwalità li jindirizzaw ħtiġijiet prijoritarji reali fl -ambitu tal-kuntest nazzjonali ta’ Malta, u

• li tassikura sostenibilità biex tiżgura l-kontinwità tas-servizzi.

8


It-2 Parti

Pjan Nazzjonali ta’ Azzjoni dwar Inklużjoni Soċjali

2.1 Progress fi r-rigward tal-NSRs 2006-2008 u sfi di identifi kati fi r-Rapport Konġunt 2007Fil-Pjan Nazzjonali ta’ Azzjoni fuq Inklużjoni Soċjali tagħha ta’ qabel, Malta tat prijorità lill-objettivi l-aktar important ta’ politika li ġejjin:

• responsabilizzazzjoni fi l-qasam tal-koeżjoni soċjali,• bini ta’ komunitajiet aktar b’saħħithom,• tisħiħ tas-settur volontarju, u • ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti fi s-settur tal-ħarsien soċjali.

Dawn l-objettivi kienu maħsubin biex jindirizzaw il-ħtiġijiet u l-aspirazzjonijiet ta’ diversi gruppi tal-popolazzjoni li qegħdin f’riskju tal-faqar u esklużjoni soċjali2 u, barra minn hekk, biex imexxu ’l quddiem strateġija ta’ inklużjoni soċjali komprensiva għas-soċjetà in ġenerali.

Dan ir-rapport jivvaluta l-progress reġistrat f’kull wieħed minn dawn l-objettivi tal-politika. Hu jipprova wkoll jiddeskrivi l-iżviluppi li saru f’relazzjoni mal-isfi di speċifi ċi identifi kati fi r-Rapport Konġunt 20073.

2.1.1 Fokus fuq il-politika 1: Responsabilizzazzjoni fi l-qasam tal-koeżjoni soċjaliIl-Pjan Nazzjonali ta’ Azzjoni dwar Inklużjoni Soċjali 2006-2008 qiegħed lit-tfal u liż-żgħażagħ fi ċ-ċentru tal-isforzi tal-formulazzjoni u l-implimentazzjoni tal-politika. Ir-raġunament segwit f’dan il-każ kien li tfal u żgħażagħ li jiltaqgħu ma’ sitwazzjonijiet li jinfl uwenzaw negattivament iċ-ċansijiet tal-ħajja tagħhom huma f’riskju akbar ta’ faqar u esklużjoni soċjali4. Għalhekk, dan l-ewwel fokus tal-politika fi l-Pjan dwar Inklużjoni Soċjali 2006-2008 ta’ Malta kien maħsub biex ikabbar kemm jista’ jkun il-potenzjal u l-prospetti ta’ tfal u żgħażagħ permezz ta’ approċċ li mexa fuq tliet linji: (a) titjib ta’ żvilupp personali, (b) titjib ta’ prospetti ta’ ħarsien, u (c) ħarsien tad-drittijiet tagħhom.

Żvilupp personaliL-edukazzjoni (kemm formali u kemm informali) u x-xogħol iħarsu l-ġenerazzjonijiet tal-lum u ta’ għada kontra r-riskju tal-faqar u jrażżnu t-trażmissjoni tal-faqar minn ġenerazzjoni għal oħra. Tul is-snin 2006-2008 saru diversi riformi u ttieħdu diversi inizjattivi biex jintlaħqu dawn il-miri. Dawn jinkludu:

• kontinwazzjoni tal-bini u modernizzazzjoni ta’ skejjel u kulleġġi, • investiment akbar f’taħriġ u edukazzjoni fl -ICT, • eżerċizzi li jippreżentaw profi li ta’ ħiliet, • pjanijiet ta’ azzjoni personalizzata għal żgħażagħ bla xogħol, • korsijiet fl -intraprenditorija, u• l-bidu ta’ strateġija nazzjonali għall-impjieg taż-żgħażagħ.

Dawn il-miżuri kkontribwixxew b’mod sinifi kanti biex jintlaħqu l-miri mfasslin fl -Aġenda ta’ Liżbona għall-edukazzjoni (tnaqqis tar-rati ta’ dawk li la jafu jaqraw u lanqas jiktbu u ta’ dawk li ħarġu mill-iskola kmieni) u għax-xogħol (tkabbir tan-numru ta’ impjiegi għaż-żgħażagħ). Hu ta’ min jinnota li r-rata ġenerali ta’ dawk

2 Tfal, żgħażagħ f’riskju, familji u oħrajn sinifi kanti, immigranti irregolari, persuni li jiddependu fuq id-droga u/jew alkoħol, persuni b’diffi kultajiet ta’ saħħa mentali, vittmi ta’ vjolenza domestika, persuni b’diżabilità, u anzjani tqiesu li huma l-gruppi vulnerabbli prinċipali li huma indirizzati mill-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali dwar Inklużjoni Soċjali (2006-2008).

3 Tqassim aktar dettaljat tal-inizjattivi li ttieħdu biex ikun żgurat il-progress reġistrat indikat hu anness fi t-Taqsima ta’ Appendiċijiet – Anness 1.2 ta’ din il-linja.

4 Xi kategoriji ta’ tfal u żgħażagħ li kienu identifi kati li qegħdin f’riskju ta’ faqar ogħla u ta’ esklużjoni soċjali jinkludu: tfal li jgħixu f’istituzzjonijiet jew qed jieħu ħsiebhom xi ħadd, tfal u żgħażagħ b’diżabilità, tfal u żgħażagħ b’diffi kultajiet biex jaqraw u jiktbu, dawk li għandhom diffi kultajiet emozzjonali, ta’ saħħa mentali jew dipendenza, dawk li jgħixu f’familji bla xogħol jew b’ġenitur wieħed, dawk li jaraw vjolenza domestika jew imġiba abużiva jew huma vittmi tagħhom, ġenituri taħt l-20 sena, minorenni u żgħażagħ li m’għandhom lil ħadd u li huma qiegħda jew inattivi.


li jafu jaqraw u jiktbu ta’ Malta5 telgħet minn 88.7% fi s-sena 1995 għal 92.8% fi s-sena 2005 (Rapport taċ-Ċensiment 2005). Progress sinifi kanti kien reġistrat ukoll fi r-rigward ta’ dawk li joħorġu mill-iskola kmieni. Ir-rata ta’ dawk li ħarġu mill-iskola kmieni6 niżlet minn 53.2% fi s-sena 2002 għal 48.2% fi s-sena 2003 (Eurostat). Din ix-xejra pożittiva baqgħet għaddejja u ċifri għas-sena 2006 juru tnaqqis għal 41.7% (irġiel: 44.6%; nisa: 38.8%; UE27:15.3%) u 37.6% fi s-sena 2007 (Eurostat: EU Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol, 2007). Dawn iċ-ċifri jawguraw tajjeb għall-mira tas-sena 2013 li n-numru ta’ dawk li joħorġu mill-iskola kmieni jinżel għal 22.0%7. Malta rrappurtat ukoll żieda fi r-rata8 ta’ edukazzjoni sekondarja għolja minn 40.9% fi s-sena 2000 għal 54.7% fi s-sena 20079. Xejriet simili kienu reġistrati wkoll fi s-settur tal-impjiegi tul is-snin 2006-2008. Ir-rata ta’ żgħażagħ jaħdmu10 kienet 46.1% fi s-sena 2007, fi lwaqt li r-rata ta’ qgħad fost iż-żgħażagħ11 niżlet minn 16.6% fi s-sena 2005 għal 13.3% fi s-sena 2007 (Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol Annwali, 2007).

Minkejja dawn il-il-kisbiet notevoli, Malta għad għandha quddiemha għadd ta’ sfi di f’dawn l-oqsma, u l-ġlieda kontra l-assenteiżmu mill-iskola, diffi kultajiet fi t-tagħlim u problemi ta’ dawk li la jafu jaqraw u lanqas jiktbu għandhom post għoli fl -aġenda tal-pajjiż. Barra minn hekk, ix-xejriet pożittivi reġistrati min-nisa li qed isegwu edukazzjoni terzjarja jeħtieġ li jkunu trasferiti aħjar fi l-qasam tas-suq tax-xogħol12.

BenessriIl-Pjan dwar Inklużjoni Soċjali 2006-2008 rrikonoxxa li saħħa tajba, akkomodazzjoni adegwata u servizzi ta’ ħarsien soċjali eff ettivi jikkontribwixxu għall-ħarsien ġenerali tat-tfal u jippromwovu l-prospetti tagħhom għal inklużjoni soċjali. Għal dan ir-rigward, ittieħdu diversi inizjattivi tul il-perjodu li qed ikun ittrattat. Dawn kienu maħsubin biex:

• jestendu servizzi speċjalizzati għal minorenni b’imġiba emozzjonali u/jew sfi danti, • ikabbru d-disponibilità ta’ akkomodazzjoni adegwata aff ordabbli,• tittejjeb il-kwalità ta’ għoti ta’ servizz u l-istandardizzazzjoni tiegħu, u • jiżdiedu l-faċilitajiet aċċessibbli u aff ordabbli għall-kura tat-tfal.

Minkejja dawn l-isforzi, standards, karti u protokolli ta’ servizzi ta’ kwalità li jaċċertaw qafas ta’ valutazzjoni regolatorju, li jimmonitorja u għaddej il-ħin għall-provvista ta’ servizzi jibqgħu jikkostitwixxu sfi da ewlenija lis-settur tal-ħarsien soċjali. It-tnaqqis tal-listi ta’ nies jistennew li jostakolaw l-aċċessibilità għas-servizzi u jagħmlu l-akkomodazzjoni aktar aff ordabbli (partikolarment għal familji bi tfal) jibqa’ wkoll prijorità.

Ħarsien tad-drittijiet tat-tfal u ż-żgħażagħ Bejn is-sena 2006 u s-sena 2008 ttieħdu diversi inizjattivi mifruxin fost diversi setturi biex iħarsu d-drittijiet tat-tfal u taż-żgħażagħ. Dawn jinkludu:

5 Ir-rata ta’ dawk li jafu jaqraw u jiktbu hi n-numru ta’persuni litterati espressi bħala perċentwali tal-popolazzjoni totali. Hi kkalkulata fi l-każ ta’ persuni li għandhom 10 snin jew fuqhom. Fiċ-Ċensiment tas-sena 2005 persuna hija defi nita li hi litterata jekk hu jew hi kapaċi jaqraw u jiktbu sentenza sempliċi fuq il-ħajja tagħhom ta’ kuljum.

6 Ir-rata ta’ dawk li jħallu l-iskola kmieni hija kkalkulata bħala n-numru ta’ persuni li għandhom minn 18 sa 24 sena u li jkunu kisbu livell ta’ edukazzjoni sekondarja baxx jew inqas, u li bħalissa mhumiex jirċievu edukazzjoni jew taħriġ, espressi bħala perċentwali tal-persuni kollha f’dan il-grupp ta’ età.

7 Operational Programme II, 2007:77.

8 Din hija l-perċentwali ta’ dawk li għandhom minn 20 sa 24 sena u li kisbu mill-inqas livell ta’ edukazzjoni sekondarja għoli.

9 Programm ta’ Riforma Nazzjonali ta’ Malta 2008-2010.

10 Ir-rata ta’ nies jaħdmu hija defi nita bħala n-numru ta’ persuni jaħdmu bħala perċentwali tal-for za tax-xogħol. F’dan il-każ, żgħażagħ jitqiesu persuni li għandhom minn 15 sa 24 sena.

11 Ir-rata tal-qgħad hija defi nita bħala n-numru ta’ persuni qiegħda bħala perċentwali tal-forza tax-xogħol. F’dan il-każ, żgħażagħ jitqiesu persuni li għandhom minn 15 sa 24 sena.

12 Mqabblin mas-sena akkademika 1994/1995, meta 2,731 studenta, li kienu jagħmlu 48.2% tal-popolazzjoni tal-università, kienu qed isegwu kors universitarju. Fis-sena akkademika 2005/2006, 5,089 studenta kienu qed isegwu kors fl -Università ta’ Malta, u kienu jirrappreżentaw 57.0% tal-popolazzjoni totali tal-università. Kien hemm 4,398 studenta jistudjaw f’livell ISCED 5A (57.5% tal-istudenti tal-ISCED 5A), 668 jistudjaw f’livell ISCED 5B (55.4% tal-istudenti tal-ISCED 5B) u 23 jistudjaw f’livell ISCED 6 (35.9% tal-istudenti tal-ISCED 6). Dan it-tkabbir sinifi kanti fi l-popolazzjoni femminili tal-Università ta’ Malta għadu ma ħalliex l-impatt mixtieq fuq ix-xejriet fi l-qasam tas-suq tax-xogħol.


• kampanji promozzjonali maħsubin biex irawmu u jkabbru l-għarfi en tad-drittijiet tat-tfal u taż-żgħażagħ,

• programmi ta’ prevenzjoni primarja li jippromwovu stili ta’ ħajja sani, u • miżuri maħsubin biex inaqqsu l-kriminalità, id-delinkwenza u l-vittimizzazzjoni fost iż-żgħażagħ.

Dawn li miżuri jidher li kkontribwixxew pożittivament biex ikun stabbilizzat ir-riskju tal-faqar fost it-tfal f’Malta13. L-isfi da maġġuri li xterdet f’Malta f’dan ir-rigward hija l-ħtieġa li jkunu faċilitati (a) identifi kazzjoni aktar bikrija tal-ħtiġijiet emerġenti; (b) l-evalwazzjoni ta’ programmi u ristrutturar ta’ servizzi, u (c) l-iffi ssar ta’ miri li jistgħu jintlaħqu u ta’ indikaturi realistiċi.

2.1.2 Fokus fuq il-politika 2: Bini ta’ komunitajiet aktar b’saħħtihomIl-programm ta’ implimentazzjoni li jsostni dan l-objettiv tal-politika jikkonsisti primarjament fi l-konsolidament u l-espansjoni ta’ (a) inizjattivi għall-iżvilupp tal-komunità, (b) programmi ta’ prevenzjoni u intervent kmieni, u (c) riforma tal-benefi ċċji soċjali.

Żvilupp komunitarjuTul il-perjodu li qed jiġi diskuss, is-servizzi ta’ żvilupp tal-komunità f’zoni ġeografi ċi diff erenti kienu konsolidati bis-saħħa:

• tat-twaqqif ta’ aktar ‘one stop shops’ għal dawk li jużaw is-servizz f’zoni indikati;• tal-ftuħ u użu akbar ta’ ċentri li jrawmu sens ta’ responsabbiltà fi ż-żgħażagħ;• provvista akbar ta’ servizzi bbażati fi l-komunità; u• jkabbru proġetti ta’ riġenerazzjoni urbani bil-għan li (a) jtejbu l-kwalità tal-ħajja u (b) d-disponibilità ta’

akkomodazzjoni li tintlaħaq mill-but tan-nies.

Għalkemm sar progess sinifi kanti f’dan il-qasam, tenħtieġ aktar ħidma, fost l-oħrajn, biex jikbru l-għarfi en pubbliku u l-informazzjoni fuu servizzi aċċessibbli, kriterji ta’ eliġibilità u drittijiet u obbligi tal-klijenti.

Prevenzjoni u intervent bikriGħadd ta’ miżuri u inizjattiva ta’ politika li jikkontribwixxu għall-prevenzjoni u intervent bikri ttieħdu biex jiġġeneraw:

• sensittività dwar kwistjonijiet ta’ ħarsien soċjali u inklużjoni,• għarfi en usa’ fuq riskji u mġiba addittiva, • żvilupp personali (partikolarment fl -oqsma tal-edukazzjoni, taħriġ u impjiegi), • iff ukar fuq il-familja,• promozzjoni tal-ugwaljanza, u • integrazzjoni tal-immigranti.

Hi meħtieġa ċaqliqa akbar ta’ enfasi fi l-provvista ta’ servizzi minn intervent f’każ ta’ kriżi għal identifi kazzjoni bikrija. Dan jitlob evalwazzjoni għaddejja l-ħin kollu tas-servizz biex dan iwieġeb għal ħtiġijiet li qed jevolvu, ippjanar għat-tul ta’ provvista ta’ servizzi u ċaqliq ta’ riżorsi biex jilħqu ħtiġijiet prijoritarji. Barra minn hekk, tenħtieġ ukoll attitudni aktar ħolistika għall-provvista ta’ servizz li tagħraf l-importanza ta’ sensiela marbuta ta’ servizzi minn livelli ta’ prevenzjoni primarji għal livelli terzjarji.

Riforma tal-benefi ċċji soċjaliTul is-snin 2006 sa 2008 ttieħdu diversi miżuri fi nanzjarji biex itejbu l-inklużjoni soċjali u l-protezzjoni, jiġifi eri:

• emendi għal-leġiżlazzjoni tas-sigurtà soċjali, • inizjattivi maħsubin biex jikkonsolidaw miżuri favur il-familja,• riforma fi s-sistema tal-allowance tat-tfal,• miżuri biex tiżdied is-solidarjetà,

13 Ir-rata ta’ riskju tal-faqar fi l-każ tat-tfal kienet 18.2% fi s-sena 2005 u 19.0% fi s-sena 2006. Statistikament hemm marġini ta’ żball ta’ 1%, u għalhekk mhux possibbli li wieħed jgħid jekk kienx hemm żieda jew tnaqqis. Madankollu, ċ-ċifri jindikaw xenarju x’aktarx stabbli.


• miżuri biex jtejbu l-benessri u l-inklużjoni soċjali ta’ persuni b’diżabilità,• miżuri li jħeġġu lin-nies biex jaħdmu u jtejbu l-impjegabilità tagħhom, • riforma tas-sistema tat-taxxa fuq id-dħul, u• riforma tal-pensjonijiet.

Minkejja dan kollu li ngħad hawn fuq, jibqa’ importanti għal Malta li tintrifed l-attività tas-suq tax-xogħol, tissaħħaħ b’mod aktar eff ettiv il-ġlieda kontra l-frodi tal-benefi ċċji, u l-allinjament aktar eff ettiv tas-sistema tas-sigurtà soċjali ma’ ħtiġijiet emerġenti.

2.1.3 Fokus fuq il-politika 3: Tisħiħ tas-settur volontarjuTul is-snin 2006 sa 2008 Malta ħadet diversi miżuri maħsubin biex isaħħu s-settur volontarju, jiġifi eri:

• d-dħul ta’ l-Att dwar Organizzazzjonijiet Volontarji (2007) li jirregola organizzazzjonijiet volontarji u l-amministrazzjoni tagħhom,

• konsolidament ta’ proċessi ta’ konsultazzjoni,• titjib tal-eff ettività tas-settur volontarju u l-bini ta’ ħiliet f’dan is-settur, • sħubijiet akbar pubbliċi-volontarji, u• promozzjoni ta’ transparenza, kontabilità, ħolqien ta’ sistemi ta’ kuntatti u kollaborazzjoni bl-iskop li

jitjieb is-settur volontarju.

Għalkemm dawn il-miżuri kkontribwixxew għall-istituzzjoni ta’ qafas legali u regolatorju għal organizzazzjonijiet volontarji u għad-demokratizzazzjoni tas-settur tal-ħarsien soċjali billi tejbu l-mobilizzazzjoni tal-parteċipazzjoni tas-settur terz fi l-provvista u l-iżvilupp ta’ servizzi, hu rikonoxxut li għad baqa’ xi jsir biex jittejjeb il-bini ta’ ħiliet ta’ organizzazzjonijiet volontarji. Dan għandu jinkoraġġixxi organizzazzjonijiet volontarji biex iwieġbu b’mod saħansitra aktar enfatiku għall-ħtiġijiet prijoritarji nazzjonali. L-iff ukar fi l-ġejjieni jeħtieġ ikun dirett biex jiżgura li l-istrutturi pprovduti mill-Att dwar l-Organizzazzjonijiet Volontarji jkunu jaħdmu u jiff unzjonaw b’mod adegwat.

2.1.4 Fokus fuq il-politika 4: Ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti għas-settur tal-ħarsien soċjali

Ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti għas-settur tal-ħarsien soċjali f’MaltaMalta tgawdi minn fi rxa wiesgħa ta’ servizzi ta’ ħarsien soċjali, saħħa, edukazzjoni u impjiegi. Wieħed mill-objettivi maġġuri fi l-pjan ta’ qabel dan kien li jittejjeb il-ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti fost id-diversi korpi involuti fi l-qasam biex itejbu l-prospetti ta’ inklużjoni soċjali permezz ta’ kollaborazzjoni akbar. In vista ta’ dan, is-settur tal-ħarsien soċjali daħal għal għadd ta’ inizjattivi ta’ ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti. B’konsegwenza ta’ dan:

• l-iżvilupp tas-servizzi tal-ħarsien soċjali qed isir dejjem iżjed fuq il-bażi ta’ trasferibilità u l-adozzjoni ta’ prattiki tajbin14,

• saret enfasi fuq it-tisħiħ tat-teknoloġiji tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni, u• it-tqajjim ta’ għarfi en fuq l-importanza tal-ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti u l-involviment ta’ dawk li jużaw

is-servizz kien karatteristika qawwija tal-provvista tas-servizz ta’ ħarsien soċjali f’dawn l-aħħar snin.

Minkejja l-kollaborazjoni akbar bejn dawk li jipprovdu s-servizzi, l-oqfsa li jeżistu għall-ħolqien ta’ sistemi ta’ kuntatti jeħtieġu aktar titjib. Ngħidu aħna, aktar integrazzjoni u ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti bejn il-politika soċjali u dik ekonomika huma kruċjali fi t-triq li hemm quddiemna. Dan jikkontribwixxi biex (a) titjieb il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi, (b) in-nefqa pubblika tkun diretta b’mod ġdid lejn infi q akbar li jsostni t-tkabbir, u (c) ikunu żgurati l-adegwatezza u s-sostenibilità tas-sistema ta’ ħarsien soċjali. Hu meħtieġ ukoll sforz ulterjuri biex jinħoloq forum strutturat u għaddej il-ħin kollu għall-ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti li juża l-involviment ta’ elementi importanti fi s-settur tal-ħarsien soċjali biex: (a) isaħħaħ il-miżuri ta’ politika; (b) jirrazzjonalizza l-allokazjoni ta’ riżorsi (kemm umani u kemm fi nanzjarji); (c) itejjeb il-kwalità u l-eff ettività tal-infi q; (d) inaqqas proċessi burokratiċi żejda; u (e) jikkonsolida miżuri bħall-involviment ta’ dawk li jużaw is-servizz.

14 Dan sar bis-saħħa tal-konsolidament ta’ servizzi ċentralizzati u r-replikar taċ-ċentru ta’ trawwim ta’ awtoritazzjoni komunitarja ta’ ACCESS f’lokalitajiet oħrajn. Barra minn hekk, l-iżvilupp ta’ servizzi ta’ ħarsien soċjali qed ikun infurmat dejjem aktar permezz ta’ attivitajiet kontrollati minn pari.


2.1.5 Sfi di u lezzjonijiet mitgħallmaIr-Rapport Konġunt 2007 jidentifi ka għadd ta’ sfi di għal Malta fi l-profi l tagħha bħala pajjiż. Dawn jissuġġerixxu l-ħtieġa ta’ (a) aktar kwantifi kazzjoni ta’ riżultati mistennija u tal-użu ta’ indikaturi, (b) sinerġija u konnessjonijiet aħjar bejn it-tliet linji, fuq kif l-isfi di diff erenti għandhom ikunu ttrattati, (c) spjega aħjar tal-linji individwali, u (d) referenza akbar għal kwistjonijiet ta’ sessi diff erenti.

Biex jindirizza l-isfi di deskritti hawn fuq u jiżgura approċċ tassew multidimensjonali, in-NAP Inclusion 2008-2010 jaħseb biex:

• jiffi ssa miri adegwati u realistiċi għall-qafas ta’ sentejn biex jista’ jkun hemm kwantifi kazzjoni u stima aħjar tal-progress fi l-miżuri rispettivi safejn jippermettu r-restrizzjonijiet ibbażati fuq dak li nafu fi l-preżent;

• jiżgura sinerġija aħjar mal-pjan ta’ qablu billi jkompli (a) jibni fuq ir-riżultati miksubin fi d-diversi oqsma ta’ politika diff erenti, u (b) jiff oka fuq gruppi vulnerabbli identifi kati fi lwaqt li jqis il-ħtiġijiet emerġenti u oqsma li jqanqlu tħassib; u

• idaħħal kultura li tiġġenera interess fi kwistjonijiet ta’ sessi diff erenti u ta’ diżabilità.

Meta jitqiesu l-isforzi li saru, kien mistenni li jkun hemm aktar progress minn dak attwalment reġistrat fi r-rigward ta’ wħud mill-objettivi ta’ Liżbona li l-aktar joff ru sfi da, partikolarment fi r-rigward ta’ (a) ir-rata ta’ impjiegi tan-nisa u (b) ir-rata ta’ impjiegi ta’ persuni anzjani, u (c) dawk li jħallu l-iskola kmieni. Madankollu, Malta rnexxielha (a) tgħolli r-rata ġenerali ta’ impjiegi minn 54.2% fi s-sena 2000 għal 54.8% fi s-sena 2006 (Eurostat) u 55.7% fi r-raba’ kwart tas-sena 2007 (Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol: Ottubru-Diċembru 2007) li ħafna minnhom huma attribwibbli għal nisa li daħlu fi l-forza tax-xogħol. Malta żammet stabilità fi r-rata tar-riskju tal-faqar15 minkejja ċ-ċirkustanzi diffi ċli esterni kurrenti.

Malta taspira li ssaħħaħ aktar l-isforzi tagħha biex tnaqqas ir-riskju tal-faqar u esklużjoni soċjali. Għalhekk, minbarra li tkompli tibni fuq ir-riżultati miksubin bejn is-sena 2006 u s-sena 2008, Malta se tfi ttex ukoll li (a) tidentifi ka u tindirizza sfi di emerġenti, (b) tippromwovi tweġiba ta’ politika b’diversi direzzjonijiet, u (c) ssaħħaħ l-impatt biex ittejjeb il-koeżjoni soċjali.

2.2. Sfi di ewlenin, objettivi u miri prijoritarji

2.2.1 Sfi di ewleninKif identifi kat hawn fuq, l-isfi di ewlenin fi l-ġlieda kontra l-faqar u l-esklużjoni soċjali f’Malta jibqgħu:

• t-taqbida kontra l-assenteiżmu mill-iskejjel, id-diffi kultajiet fi t-tagħlim u fi l-ħila tal-qari u l-kitba, u l-kontinwazzjoni tal-impenn għat-tnaqqis tar-rata ta’ dawk li jħallu l-iskola kmieni u għalhekk ma jimxux biżżejjed ’il quddiem fl -edukazzjoni;

• t-tkabbir tar-rata ġenerali tal-impjiegi, partikolarment permezz ta’ (a) l-inklużjoni fi s-suq tax-xogħol ta’ ħaddiema kbar fl -età, nisa u gruppi vulnerabbli, u (b) mod li juri kif li taħdem ikun jaqbel lil dak li jkun;

• promozzjoni ta’ aċċessibilità akbar għal akkomodazzjoni adegwata u aff ordabbli; • l-ġlieda kontra it-trażmissjoni minn ġenerazzjoni għal oħra tal-faqar u l-esklużjoni soċjali;• l-indirizzar tal-aspetti soċjali tal-migrazzjoni u l-promozzjoni tal-ugwaljanza u d-diversità; u • r-riforma tas-sistema ta’ ħarsien soċjali biex ikunu żgurati s-sostenibilità, l-adegwatezza u l-komprensività tagħha.

2.2.2 Objettivi prijoritarjiFl-impenn dejjem għaddej tagħha biex tindirizza dan it-tħassib kontinwu u dawn il-ħtiġijiet emerġenti, Malta qed tagħti prijorità lill-objettivi prijoritarji l-aktar important ta’ din il-politika:

• titjib tal-prospetti ta’ inklużjoni soċjali ta’ tfal u żgħażagħ,• promozzjoni tal-inklużjoni attiva tal-gruppi vulnerabbli kollha, u • promozzjoni tal-ugwaljanza ta’ opportunitajiet.

15 Din ir-rata kienet 14.2% fi s-sena 2005. Ir-rata ta’ faqar fost l-irġiel kienet 13.7% fi lwaqt li dik fost in-nisa kienet 14.7% (NSO, 9 ta’ Mejju 2007). Ir-rata ta’ riskju tal-faqar hija s-sehem ta’ persuni li għandhom dħul disponibbli ekwivalizzat li jaqa’ taħt il-linja tal-faqar, jiġifi eri taħt is-60% tad-dħul nazzjonali medju ekwivalizzat tal-persuni li jgħixu f’familja. Id-dħul disponibbli ekwivalizzat hu defi nit bħala d-dħul totali disponibbli tal-familja diviż bis-“daqs ekwivalenti” tagħha (biex jitqiesu d-daqs u l-kompożizzjoni tagħha), u hu attribwit lil kull membru tal-familja.


Malta għandha l-għan li tibni fuq il-ħidma li saret tul is-snin 2006-2008 billi tkompli tiff oka fuq l-azzjonijiet strateġiċi tagħha fi l-promozzjoni tal-benessri u billi tkabbar kemm jista’ jkun il-potenzjal tat-tfal u ż-żgħażagħ li għandhom riskju akbar ta’ faqar (19%) meta mqabblin mal-popolazzjoni totali (popolazzjoni totali:14%; irġiel: 14%, nisa: 14%, UE25: 16%) u persuni li għandhom minn 18 sa 64 sena (popolazzjoni totali:11%; irġiel: 10%, nisa:12%, UE: 15%)16.

F’tentattiv biex titnaqqas u tkun miġġielda t-trażmissjoni minn ġenerazzjoni għal oħra tal-faqar u tal-inklużjoni soċjali u biex tkun żgurata ugwaljanza akbar fl -opportunitajiet, qed jittieħdu miżuri biex jittejbu l-kondizzjonijiet tal-familji bi tfal dipendenti li qegħdin f’riskju ogħla ta’ faqar17 meta jitqabblu ma’ familji bla tfal dipendenti18. Ngħidu aħna, mill-2008 ’l quddiem il-familji kollha li għandhom tfal dipendenti saru eliġibbli biex japplikaw għaċ-children’s allowance.

Malta se tkompli wkoll tikkonsolida s-settur tal-ħarsien soċjali tagħha u se tiżgura li trasferimenti soċjali jkunu diretti b’mod aktar eff ettiv biex inaqqsu r-riskju tal-faqar. Ir-rata ta’ dawk esposti għar-riskju tal-faqar qabel it-trasferimenti soċjali kollha minbarra l-benefi ċċji tal-anzjani u tal-superstiti kienet 22% għall-popolazzjoni kollha (irġiel: 21%, nisa: 23%, UE25: 26%), 30% għal tfal sa 17-il sena (UE25: 33%), 19% għal persuni minn 18 sa 64 sena (irġiel: 18%, nisa: 21%, UE25: 24%) u 25% għal persuni li għandhom 65 sena jew aktar (irġiel: 26%, nisa: 24%, UE25: 23%)19. L-eff ettività tal-benefi ċċji tal-ħarsien tittejjeb billi: (a) tkun faċilitata l-aċċessibilità għas-servizzi bis-saħħa tal-espansjoni tas-servizzi ta’ żvilupp tal-komunità; u (b) tiżdied l-adegwatezza billi jkun hemm iff ukar fuq kwalità, standardizzjoni, ħolqien ta’ sistemi ta’ kuntatti, interventi bikrija u strateġiji ta’ prevenzjoni. Isir ukoll aktar iff ukar fuq it-tisħiħ tas-settur volontarju.

Filwaqt li tibqa’ tindirizza l-iff ukar fuq politiki li jiff urmaw il-bażi taċ-ċiklu tan-NAP ta’ qabel dan, minħabba r-realtajiet soċjo-kulturali u ekonomiċi emerġenti, l-istrateġija ta’ dan il-pjan ta’ azzjoni fi r-rigward tal-inklużjoni soċjali għandha tkun diretta wkoll lejn il-promozzjoni ta’ inklużjoni attiva u lejn it-titjib tal-ugwaljanza ta’ opportunitajiet.

L-approċċ deskritt hawn fuq għandu l-għan li jtejjeb l-interazzjoni bejn id-diversi linji tal-Aġenda ta’ Liżbona biex isaħħaħ l-isforzi ta’ Malta ħalli teqred il-faqar. Bidliet demografi ċi karatterizzati minn popolazzjoni li qed tixjieħ u xerjiet ta’ globalizzazzjoni li jitolbu suq tax-xogħol kompetittiv jagħmlu din il-ħtieġa neċessarja. Minħabba r-rabtiet bejn il-qgħad ui r-riskju tal-faqar20, il-promozzjoni ta’ inklużjoni attiva permezz tat-titjib fl -aċċess għal edukazzjoni u impjiegi hija kruċjali għall-istrateġija ta’ Malta biex tipprevjeni u tiġġieled il-faqar u l-esklużjoni soċjali.

Nisa, żgħażagħ, anzjani u gruppi vulnerabbli21 għadhom mhumiex rappreżentati biżżejjed fi s-suq tax-xogħol. It-titjib tal-aċċess għall-edukazzjoni22 u t-titjib tar-rata tal-impjiegi fost dawn il-gruppi, partikolarment fost

16 Sors: SILC 2006, Informazzjoni dwar dħul 2005.

17 ARPR tal-popolazzjoni totali: 16%, UE25: 17%; ġenituri singoli b’mill-inqas wild dipendenti wieħed: 37%, UE25: 32%; famijla ta’ żewġ adulti b’wild wieħed, 2 jew 3 dipendenti: 15%, 14% u 32% rispettivament, UE25: 12%, 14% u 24% rispettivament. Sors: SILC 2006, Informazzjoni dwar dħul 2005.

18 ARPR tal-popolazzjoni totali: 12%. UE25: 15%; familji b’persuna waħda - popolazzjoni totali: 20%, UE25: 24%; irġiel: 19%, nisa: 20%, età < 65 sena: 22%, età 65+: 18%; familji b’żewġ persuni – it-tnejn < 65: 12%, UE25: 10%; mill-inqas adult wieħed 65+: 26%, UE25: 16%). Sors: SILC 2006, Informazzjoni dwar dħul 2005.

19 Sors: SILC 2006, Informazzjoni dwar dħul 2005.

20 41.3% (irġiel: 43%, nisa: 34%, UE25: 41%) tan-nies qiegħda kif imqabbel ma’ 5% (irġiel: 6%, nisa: 2%, UE25: 25.8%) ta’ dawk li jaħdmu, u 22% (irġiel: 33%, nisa: 20%, UE25: 16%) ta’ persuni rtirati, nstabu li qegħdin f’riskju tal-faqar. Skont informazzjoni ta’ SILC 2005, ir-rata ta’ riskju tal-faqar (fi l-każ ta’ persuni li għandhom 16-il sena jew fuqhom) ta’ oħrajn li mhumiex attivi fi s-suq tax-xogħol kienet 18% (kemm għall-irġiel u kemm għan-nisa: UE25: 27%). Sors: SILC 2005. Din ir-rata tqis persuni li għandhom 16-il sena jew fuqhom. Barra minn hekk, informazzjoni fuq xejriet fi s-suq tax-xogħol juru li 6.9% tal-popolazzjoni adulta (irġiel: 5.6%, nisa: 8.3%, UE27: 9.3%) u 8.4% (UE25: 9.4%) tat-tfal jgħixu f’familji bla xogħol (Sors: Eurostat, Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol – riżultati tat-2 Kwart tas-sena 2006).

21 45% tan-nies qiegħda huma żgħażagħ, persuni li m’għandhomx record ta’ kontribuzzjonijiet jew li mhumiex jgħixu waħedhom, persuni loi mhumiex intitolati għal assigurazzjoni jew assistenza soċjali. NAP għall-Impjiegi, 2004).

22 Livell milħuq baxxa ta’ edukazzjoni hu l-ogħla fost gruppi ta’ età 65+ (popolazzjoni totali: 91.8%; irġiel: 87.2%, nisa: 95.1%, UE25: 65.6%) u l-aktar baxx fi l-grupp ta’ minn 25 sa 34 sena (popolazzjoni totali: 56.5%; irġiel: 54.7%, nisa: 58.3%, UE25: 21.3%). (Sors:


dawk bla xogħol fi t-tul (fi s-sena 2006 – popolazzjoni totali: 2.9%, irġiel: 3.1%, nisa: 2.5%, UE27: 3.6%)23 huma għalhekk ta’ importanza ċentrali jekk Malta trid li jirnexxilha toħloq kontrabilanċ għall-eff etti ta’ popolazzjoni li qed tixjieħ u ta’ fatturi ta’ bilanċ li jinfl uwenzaw ir-riskju ta’ tisħiħ tar-riskju tal-faqar u l-esklużjoni soċjali.Inklużjoni attiva tista’ tieħu forma aktar ħolistika jekk magħħa jittieħdu miżuri li jtejbu l-prospetti tan-nies li jipparteċipaw fl -aspetti kollha tal-ħajja u jwasslu għal ugwaljanza ta’ opportunitajiet. In vista ta’ dan, il-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni fi d-diversi forom tagħha u l-integrazzjoni ta’ persuni ta’ nazzjonalità barranija, l-aktar dawk li jfi ttxu ażil24, jikkostitwixxu pilastri importanti fl -istrateġija ġenerali ta’ Malta.

Meta jitqiesu l-lezzjonijiet li ttieħdu mill-esperjenza ta’ Malta fl -implimentazzjoni tal-istrateġiji li hemm fi n-NAP Inclusion tagħha ta’ qabel dan, l-istrateġija għas-snin 2008-2010 għandha tissaħħaħ billi:

• Tingħata attenzjoni akbar għall-ħtiġijiet ta’ persuni li qed ibatu minn faqar u esklużjoni soċjali billi jkun hemm djalogu li jagħmel sens ma’ dawk li jużaw is-servizz fl -ippjanar u l-formulazzjoni tal-Linja ta’ Inklużjoni Soċjali (ara Taqsima 2.6: Governanza Aħjar).

• Isir użu aħjar minn opportunitajiet ta’ Finanzjament mill-UE. L-allokazzjoni fi nanzarja totali għal fi nanzjament ESF tul il-perjodu 2007-2013 taħt il-Priority Axis ta’ ‘Promozzjoni ta’ suq tax-xogħol ugwali u inklużiv’ tammonta għal €36.9 miljun li hu fi nanzjat b’mod konġunt mill-Unjoni Ewropea (85%) u l-Gvern Malti (15%). Din iċ-ċifra tikkostitwixxi 28% mit-total (€131,764,705) ta’ fi nanzjament mill-ESF allokat għal Malta.

• Tisħiħ ta’ approċċi integrati, partikolarment bejn inklużjoni soċjali, saħħa, pensjonijiet, impjiegi u edukazzjoni.

• Żgurar li jsir trasferiment ta’ għerf u komplementarjetà aħjar ma’ strateġiji oħra Nazzjonali u tal-UE. • Żgurar li investiment f’ħarsien soċjali jkun iff ukat aktar fuq ir-riżultati. L-istrateġija tirrikonoxxi li objettivi

kwantifi kati jistgħu jkunu strumentali biex jagħmlu impatt deċiżiv fuq il-qerda tal-faqar u tal-esklużjoni soċjali, u għalhekk qed ikunu ffi ssati għadd ta’ miri.

2.2.3 MiriMinkejja l-miżuri fi skali relatati mal-Baġit 2008, id-dħul globali disponibbli għadu mistenni li jintlaqat minn prezzijiet ogħla ta’ ikel u enerġija. Dan jista’ jkun aggravat minn tnaqqis mistenni fl -ekonomija dinjija li jista’ jwassal għal tnaqqis fi l-konsum privat u hekk jolqot il-provvista ta’ oġġetti li jservu għat-tul. Min-naħa tiegħu dan x’aktarx li jkollu l-ogħla impatt negattiv fuq l-elementi l-aktar vulnerabbli tas-soċjetà, partikolarment dawk li d-dħul tagħhom hu baxx jew l-aktar baxx, u wkoll fuq persuni li jirċievu benefi ċċji soċjali. Għaldaqstant, fuq medda qasira ta’ żmien25, din l-istrateġija għandha l-għan:

• li żżomm stabbli r-rata, li hi 14.2%26, ta’ dawk li bħalissa qegħdin jgħixu fi r-riskju tal-faqar.

Dan il-għan hu komplementat mill-mira fuq medda medja ta’ żmien27, biex:• titnaqqas ir-rata ta’ nies li qegħdin fi r-riskju tal-faqar u esklużjoni soċjali mir-rata preżenti ta’ 14.2%.

Titjib tal-prospetti ta’ inklużjoni soċjali tat-tfal billi:• jitnaqqas ir-riskju tal-faqar tat-tfal għal taħt id-19.0% (kif kien fi s-sena 2006)28, u• titnaqqas għal 22% r-rata ta’ dawk li jħallu l-iskola kmieni sas-sena 2013

Eurostat, Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol – riżultati tat-2 Kwart tas-sena 2007).

23 Sors: Eurostat, Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol , Medji annwali.

24 Ċifri ta’ wasliet irregolari (bil-baħar) f’Malta kienu 1,686 fi s-sena 2002, 502 fi s-sena 2003, 1,388 fi s-sena 2004, 1,822 fi s-sena 2005, 1,780 fi s-sena 2006 u 1,702 fi s-sena 2007. Sa l-aħħar ta’ Awwissu 2008 kien hemm 2,223 wasla. Tul l-istess perjodu, żdiedu sewwa l-applikazzjoni għal ażil: 474 fi s-sena 2002, 568 fi s-sena 2003, 997 fi s-sena 2004, 1,166 fi s-sena 2005, 1,272 fi s-sena 2006 u 1,379 fi s-sena 2007. B’kollox, bejn l-1 ta’ Jannar 2002 u t-30 ta’ April 2008, tressqu 6,535 applikazzjoni għal ażil lill-Kummissjoni għar-Refuġjati li minnhom 195 ingħataw status ta’ refuġjati, 3,256 ingħataw status ta’ protezzjoni umanitarja, 2,367 ma ntlaqgħux, 150 applikazzjoni kienu rtirati fi lwaqt li 567 applikazzjoni għadhom qed ikunu pproċessati. Sors: MJHA, Kummissjoni għar-Refuġjati (2008).

25 Terminu qasir hawn hu defi nit f’termini ta’ qafas ta’ sentejn żmien kopert fl -ambitu tal-pjan ta’ azzjoni kurrenti.

26 Ir-rata tal-faqar kienet 13.7% fost l-irġiel u 14.7% fost in-nisa (Sors: SILC 2005).

27 Fuq medda medja ta’ żmien hawn hija defi nita f’termini ta’ oqsma ta’ żmien li jaqbżu s-sentejn.

28 Għall-fi nijiet ta’ dan l-indikatur, tfal jitqiesu li huma persuni taħt it-18-il sena.


• togħla l-perċentwali ta’ dawk li li għandhom minn 20 sa 24 sena u li għandhom kwalifi ki ta’ skola sekondarja għolja u ogħla minnha minn 70% sas-sena 2013.

Promozzjoni ta’ inklużjoni attiva billi:• tittella’ għal 57% r-rata ġenerali ta’ impjiegi sas-sena 2013, • tittella’ għal 41% r-rata ta’ impjiegi tan-nisa sas-sena 2013,• tittella’ għal 35% r-rata ta’ impjiegi ta’ ħaddiema ta’ età kbira sas-sena 2010, • tittella’ għal 59.7 sena l-età medja ta’ tluq mill-impjieg sas-sena 2010,• jittella’ għal 20% n-numru ta’ dawk li huma qiegħda fi t-tul fuq miżuri attivi fuq medda waħda ta’ żmien

sas-sena 2010, • tiżdied għal 15% l-provvista ta’ kura formali tat-tfal taħt it-3 snin sas-sena 2010, • jiżdied għal 8% n-numru ta’ adulti li jibqgħu jitgħallmu tul ħajjithom sas-sena 2013, • tiżdied għal 12.5% l-perċentwali ta’ impjegati fi s-settur pubbliku li qed jirċievu taħriġ sas-sena 2010, • tiżdied għal 80% l-perċentwali ta’ familji konnessi mal-broadband sas-sena 2010, u• tiżdied għal 75% l-perċentwali tal-popolazzjoni li taf l-ICT sas-sena 2010.

Promozzjoni ta’ ugwaljanza ta’ opportunitajiet billi:• jikbru l-għarfi en u l-promozzjoni ta’ attitudinijiet pożittivi favur id-diversità,• jissaħħu l-oqfsa leġiżlattivi u ta’ politika relatati biex tibqa’ għaddejja l-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni

minħabba reliġjon jew twemmin, diżabilità, età, sess jew orjentament sesswali,• joktru r-riżorsi u servizzi maħsubin biex irawmu għajxien (megħjun) indipendenti,• jkun żgurat bilanċ akbar bejn is-sessi fuq bordijiet u kumitati maħturin mill-gvern, • tingħata importanza lis-sess u lid-diżabilità fi l-politiki nazzjonali kollha,• l-ugwaljanza tas-sessi ssir prijorità orizzontali f’kull xiri u ħidma pubbliċi,• tkun promossa l-integrazzjoni ta’ persuni ta’ nazzjonalità barranija u jkun indirizzat ir-razziżmu.

2.2.4 Konverġenza ta’ strateġijiMinbarra l-pensjonijiet u l-linji ta’ saħħa u ta’ kura fi t-tul ippreżentati f’dan ir-rapport, il-pjan ta’ azzjoni ta’ inklużjoni soċjali jintrabat u jieħu minn strateġiji paralleli, u joħloq sinerġija magħhom, jiġifi eri;

• Il-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali dwar l-Impjiegi li jiffi ssa l-istrateġiji prinċipali għall-impjiegi għas-snin 2005 sa 201029.

• Il-Qafas Nazzjonali ta’ Referenza Strateġiku ta’ Malta u l-Programm Nazzjonali ta’ Riforma. • L-Istrateġija Nazzjonali ta’ Malta għal Żvilupp Sostenibbl30.

L-objettivi soċjali komuni u d-diversi zoni ta’ politika tal-UE, b’mod speċjali l-edukazzjoni, is-saħħa, il-migrazzjoni, u s-suq intern, ukoll jagħtu kontribut lil dan ir-rapport. Barra minn hekk, dan il-pjan ta’ azzjoni ta’ inklużjoni soċjali kien żviluppat bl-addattament tat-temi tas-Sena Ewropea għall-Ġlieda kontra l-Faqar u l-Esklużjoni Soċjali (2010) għas-sitwazzjoni u l-isfi di lokali. B’riżultat ta’ dan, it-tliet objettivi prijoritarji jendorsjaw miżuri li għandhom l-għan li jikkontribwixxu biex (a) jitnaqqas ir-riskju tal-faqar tat-tfal u titnaqqas it-trażmissjoni minn ġenerazzjoni għal oħra tal-faqar, (b) ikun hemm suq tax-xogħol inklużiv, (c) jittejjeb l-aċċess għall-edukazzjoni u t-taħriġ, (d) tkun indirizzata d-dimensjoni sesswali tal-faqar, (e) ikun promoss l-aċċess għal servizzi bażiċi, (f ) tingħeleb id-diskriminazzjoni u tkun promossa l-integrazzjoni ta’ immigranti u l-inklużjoni soċjali u fi s-suq tax-xogħol ta’ minoranzi etniċi, u (g) jkunu indirizzati l-ħtiġijiet ta’ persuni b’diżabilità u gruppi vulnerabbli oħrajn.

Il-miżuri ta’ politika li qed ikunu implimentati biex jintlaħqu l-miri ffi ssati fl -objettivi prijoritarji, fl imkien ma’ informazzjoni fuq inizjattivi speċifi ċi li jridu jittieħdu, qed ikunu ppreżentati fi t-taqsima li ġejja.

29 Din l-istrateġija, li tirrifl etti l-politika ta’ impjiegi ta’ Malta, tagħti prijorità lil (a) stat ta’ impjieg għal kulħadd, (b) kwalità u produttività fuq ix-xogħol, u (c) suq tax-xogħol inklużiv, permezz fost ħwejjeġ oħra ta’ titjib tal-livelli ta’ edukazzjoni u ċertifi kazzjoni tal-forza tax-xogħol, titligħ tar-rata nazzjonali ta’ impjiegi, titjib tal-ambjent kummerċjali, żieda fi l-produttività tas-settur pubbliku, modernizzar tas-servizz tal-impjiegi pubbliċi, u titjib tal-governanza tal-politiċi tas-suq tax-xogħol.

30 Primarjament dan kien maħsub biex jgħin lis-soċjetà taħdem għat-titjib tal-kwalità tal-ħajja tal-membri kollha tas-soċjetà, billi jippromwovi l-konverġenza bejn l-interessi ta’ setturi u safef diff erenti tas-soċjetà u l-interessi tal-ġenerazzjonijiet ta’ issa u ta’ dawk tal-ġejjieni.


2.3 Objettiv ta’ politika prjoritarju 1: Titjib tal-prospetti ta’ inklużjoni soċjali ta’ tfal u żagħżagħ Billi jagħraf li jeħtieġ isir sforz akbar fi l-ġlieda kontra t-trażmissjoni tal-faqar u tal-esklużjoni soċjali minn ġenerazzjoni għal oħra, u li tfal u żgħażagħ għandhom jingħataw l-ogħla opportunità biex jirnexxu fi l-ħajja, dan l-objettiv ta’ politika prijoritarju se jibqa’ jkun indirizzat permezz ta’ miżuri li javvanzaw l-iżvilupp, il-ħarsien, l-interessi u r-responsabbiltajiet personali ta’ tfal u żgħażagħ.

2.3.1 Żvilupp personaliŻvilupp personali jistrieħ ħafna fuq edukazzjoni formali u informali eff ettiva, prospetti ta’ impjegabilità u t-twettiq tal-potenzjal ta’ dak li jkun permezz ta’ parteċipazzjoni u kreattività. Għalhekk, il-miżuri li ġejjin qed jingħataw prijorità:

• Kontinwazzjoni tar-riforma fi s-sistema edukattiva billi: (a) tibqa’ għaddejja s-sistema tal-kulleġġi; u (b) tingħadda legiżlazzjoni li tagħti lill-Università ta’ Malta l-opportunità li tkun tista’ tagħmel riformi biex ittejjeb il-kwalità, l-istandards u t-tqabbil tal-kwalifi ki.

• Bini u modernizzazzjoni ta’ skejjel u kulleġġi billi: (a) jkun hemm impenn kontinwu għal programm ta’ rranġar u bini ta’ skejjel immexxija mill-istat, (b) jkun żviluppat kampus ġdid għall-MCAST, (c) tissaħħa l-amministrazzjoni fl -iskejjel, u (d) żvilupp professjonali ta’ edukaturi għaddej il-ħin kollu.

• Promozzjoni ta’ edukazzjoni ulterjuri u ogħla u tagħlim tul il-ħajja kollha billi: (a) tittejjeb is-sistema ta’ boroż ta’ studju, (b) jkunu ffi ssati prijoritajiet u tittieħed azzjoni fuqhom wara li tkun saret analiżi tal-proġett li jitudja d-diff erenzi fi l-ħiliet li qed isir mill-Kummissjoni għall-Edukazzjoni Ogħla, u (c) jsir allinjament, sal-ewwel kwart tas-sena 2009, tal-kwalifi ki VET eżistenti kollha.

• Promozzjoni ta’ edukazzjoni inklużiva billi: (a) jiddaħħlu sistemi li bihom dawk li għandhom bżonnijiet

speċjali jkunu jistgħu jkomplu jitħarrġu jew jistudjaw wara li jlestu l-edukazzjoni obbligatorja; (b) jkunu sostnuti ġenituri ta’ tfal bi bżonnijiet speċjali li jirċievu l-edukazzjoni tagħhom fi skejjel privati; u (c) jkun indirizzat l-assenteiżmu wara li jsiru r-rakkomandazzjonijiet ta’ task force imwaqqfa dan l-aħħar biex tagħti parir lill-Gvern.

• Investiment fi t-taħriġ u fl -edukazzjoni fl -ICT billi: (a) jitwassa’ l-aċċess għat-teknoloġija tal-informazzjoni u l-internet fl -iskejjel u kulleġġi kollha tal-istat, konformi mal-programm ta’ Tagħlim-e tal-gvern; u (b) jikber l-iff ukar fuq l-użu ta’ teknoloġija tal-informazzjoni fl -oqsma kollha tal-edukazzjoni.

• Konsolidament ta’ miżuri li jtejbu t-tagħlim informali, ċittadinanza attiva, u parteċipazzjoni fl -isports u kreattività permezz ta’: (a) provvista’ ta’ programm “wara l-iskola” ta’ sports u kreattività għal tal fi skejjel immexxija mill-istat, (b) titjib tal-faċilitajiet tal-arti u kreattività, (c) impenn aktar fl -isport fi s-sistema edukattiva; u (d) l-pubblikazzjoni ta’ politika nazzjonali dwar l-akkreditazzjoni ta’ tagħlim formali u mhux formali.

• Konsolidament ta’ fi rxa ta’ servizzi ta’ impjiegi, skemi u miżuri għaż-żagħżagħ31 off ruti mis-servizz ta’ Impjiegi Pubbliċi (PES)32.

• Implimentazzjoni ta’ inizjattivi ġodda fl -ambitu tal-istrateġija ta’ impjiegi għaż-żgħażagħ33 biex

31 Xi eżempji notevoli f’dan ir-rigward jinkludu: (a) ippjanar u bini ta’ profi li ta’ azzjoni personali, (b) gwida għall-karrieri, (c) il-programm YouthStart, (d) faċilitajiet għat-tiftix tax-xogħol, (e) Eures, (f ) diversi skemi promozzjonali għall-impjegabilità taż-żgħażagħ bħall-Iskemi Job Experience u Active Youth, (g) korsijiet ta’ taħriġ u traineeships, (h) skemi ta’ apprendistat, (i) għotjiet għal taħriġ, u (j) inizjattivi ad hoc fi nanzjati mill-UE bħal proġetti ta’ skambju ta’ taħriġ.

32 Is-servizz pubbliku għall-impjiegi (PES) hu l-isem ġeneriku użat għall- ETC u għal korpi jixbhuha Ewropej (Source: Youth Employment Policy)

33 Dan il-programm Strateġija għaż-Żgħażagħ imniedi fi s-sena 2008 hu maħsub għal żagħżagħ minn 16 sa 25 sena li mhumiex qed jattendu edukazzjoni post-sekondarja jew terzjarja.


jiżdied ix-xogħol taż-żgħażagħ permezz tal-użu estiż ta’ diversi programmi u skemi ta’ għajnuna biex isibu x-xogħol34.

• Implimentazjoni ta’ inizjattivi ġodda fl -ambitu tal-istrateġija għall-impjiegi taż-żgħażagħ biex jiżdiedu l-prospetti tal-impjegabilità taż-żgħażagħ35.

2.3.2 BenessriBiex ikun promoss aktar il-ħarsien tat-tfal u taż-żgħażagħ, tul is-snin 2008-2010 qed jingħataw prijorità l-miżuri li ġejjin:

• Żieda fi d-disponibilità ta’ akkomodazzjoni adegwata u li wieħed jista’ jlaħħaq magħha billi: (a) jkun implementat il-‘Headstart Programme’ maħsub biex isostni żgħażagħ li joħorġu minn kura residenzjali billi jissussidjalhom il-kera u miżuri oħrajn li jkabbru l-impjegabilità tagħħom u jissapportjaw it-transizzjoni tagħhom għal ħajja lil hinn mill-kura; (b) jissaħħu politiki u jkunu riveduti skemi eżistenti biex aktar familji u koppji żgħażagħ ikunu jistgħu jsiru propjetarji ta’ djarhom; (c) jinħarġu madwar 200 post ta’ akkomodazzjoni fi s-sena għal skop ta’ kera lil dawk il-persuni li l-aktar jeħtieġu għajnuna; (d) jiddaħħlu skemi ta’ appoġġ bi sħubija mas-settur privat; (e) l-liġijiet tal-kera preżenti jingħataw ħarsa mill-ġdid biex ikun żgurat li jsir użu aħjar minn propjetajiet mikrija, l-inkwilini preżenti jingħataw protezzjoni xierqa, u propjetarji jkunu ttrattati b’mod ekwu u ġust.

• Titjib tal-ħarsien fi żiku u mentali ta’ tfal vulnerabbli u tal-kwalità tas-servizzi għat-tfal billi: (a) jkunu pprovduti programmi aħjar ta’ skrinjar; (b) jissaħħaħ is-sapport psikoloġiku mogħti minn servizzi għall-protezzjoni tat-tfal; (c) jkunu estiżi servizi relatati, partikolarment dawk ta’ ‘tfal li jeħtieġu min jieħu ħsiebhom’, fostering, adozzjoni, monitoraġġ tul tmiem il-ġimgħa u żjarat ta’ aċċess taħt superviżjoni; (d) jingħata appoġġ lil familji fejn il-ġenituri jkunu għaddejjin minn diffi kultajiet, permezz ta’ aktar interventi għal medda ta’ żmien qasir u ff ukati li jsiru mill-aġenzija APPOĠĠ; (e) titwaqqaf struttura ċentrali ta’ appoġġ biex tlaqqa’ lil dawk kollha involuti fi s-settur tal-ħarsien soċjali ħalli jingħata sostenn lil dawk li jipprovdu s-servizzi li joperaw ma’ tfal li jkun hemm min qed jieħu ħsiebhom u ma’ żgħażagħ; (f ) jkunu implimentati l-Istandards Nazzjonali għall-kura residenzjali; (g) evalwazzjoni mill-ġdid tas-servizzi għat-tfal u ristrutturar ta’ kif jitmexxa s-servizz; (h) konsolidament ta’ intervent ġeneriku u minn kmieni permezz ta’ l-iżvilupp ta’ riżorsi u ċentru ta’ responsabbilizzazzjoni bbażati fi l-komunità.

• Ħolqien ta’ kondizzjonijiet aħjar għal familji billi: (a) tkun żviluppata Politika Nazzjonali għall-Familja, (b) jibqa’ jingħata sussidju għall-ilma u dawl lil dawk il-familji li huma l-aktar fi l-bżonn, (c)

34 Dawn jinkludu: (a) il-Programm ta’ Għajnuna għall-Impjiegi (aċċessibbli, fost ħwejjeġ oħra, għal persuni taħt il-25 sena li ma kellhom ebda impjieg regolari fi żmien sentejn minn meta spiċċaw l-edukazzjoni full-time); (b) il-Programm għall-Impjieg taż-Żgħażagħ; (c) l-Iskema tal-Gradwati (li toff ri gradwati l-opportunità li japplikaw il-ħiliet u l-għerf miksubin tul l-istudji tagħhom għal ambjent ta’ xogħol ); (d) kontribut lil fi eri tal-karrieri u studju tal-probabiltà ta’ żvilupp ta’ Skema Rotattiva ta’ Impjieg għal kumpaniji privati biex jagħtu opportunità lil nies qiegħda ħalli jitgħallmu ħiliet ġodda u jakkwistaw esperjenza; (g) il-Proġett S.T.A.R.S. (biex żgħażagħ ikunu jistgħu jħossuhom konnessi mal-ħajja tal-komunità u jiżviluppaw f’ċittadini attivi); (h) il-ħolqien ta’ fuljett ta’ aħbarijiet darbtejn fi s-sena għal Adulti Żgħażagħ; u (i) aċċess aktar għal informazzjoni (bl-użu tal-internet u ICT oħrajn); u (j) l-investigazzjoni u l-indirizzar tal-kwistjoni tal-impjieg ta’ minorenni.

35 Dawn il-miżuri qed ikunu ttrattati permezz ta’: (a) Programm ta’ Impjegabilità usa’ li jipprovdi programmi ta’ taħriġ itjeb u innovattivi u t-twaqqif ta’ Taqsima ta’ Ħiliet Bażiċi speċjalizzata maħsuba għal dawk li jkunu qed ifi ttxu x-xogħol, dawk li mhuma jagħmlu xejn, intraprendituri prospettivi, u impjegati li qed ifi ttxu li jgħollu l-livell ta’ ħiliethom; (b) Qafas ta’ Għajnuna għat-Taħriġ li jissapportja entitajiet li jagħtu taħriġ lill-impjegati tagħhom, permezz ta’ rifużjoni ta’ perċentwali tal-ispejjeż tat-taħriġ li jinkorru; (c) reviżjoni tal-programmi ta’ taħriġ li jwasslu għal ċertifi kazzjoni, li tagħti lok lill-parteċipanti biex jissodisfaw standards nazzjonali u jiksbu ċertifi kazzjoni sħiħa jew parzjali tal-ħiliet li jkunu akkwistaw; (d) introduzzjoni ta’ Job Tasters Scheme biex tagħti esperjenzi qosra ta’ impjieg f’setturi ta’ xogħol fejn hemm domanda għal żgħażagħ bi ftit ħiliet jew xejn; (e) l-iskema Boosting Entrepreneurship biex tiżviluppa aktar l-iskema ta’ intraprenditorija msejħa INT (Ibda Negozju Tiegħek jew Start your Own Business); (f ) reviżjoni tal-kontenut tal-kors għaċ-Ċertifi kat Bażiku ta’ Taħriġ fl -Impjieg biex ikun żgurat li dan jilħaq l-istandards iffi ssati mill-Kunsill Malti għall-Kwalifi ki biex dawk li jħallu l-iskola u ma jkunx beħsiebhom ikomplu l-istudji tagħhom ikunu jistgħu jattendi dan il-programm ta’ taħriġ u jiksbu kompetenzi bażiċi li huma rikonoxxuti fi l-livell nazzjonali; (g) l-implimentazzjoni tal-programm ‘Embark for Life’ maħsub biex jipprovdi intervent individwalizzat u gruppi ta’ ħidma bbażati fuq ħiliet lil żgħażagħ esklużi soċjalment; u (h) implimentazzjoni tal-proġett ‘Youth at Risk - Empowerment and Inclusion’ ibbażat fuq komunità u maħsub għal żgħażagħ f’riskju ta’ esklużjoni soċjali (dawn l-aħħar żewġ miżuri huma suġġetti għal Finanzjament tal-UE).


jingħata appoġġ lil familji fejn il-ġenituri jkunu għaddejjin minn diffi kultajiet, permezz ta’ aktar interventi mill-aġenzija APPOĠĠ fuq medda qasira ta’ żmien u li jkunu ff ukati, (d) jkunu konsolidati servizzi ta’ medjazzjoni fl -Qorti tal-Familja, (e) jkunu konsolidati servizzi ta’ prevenzjoni sekondarja biex jissapportjaw familji fejn il-ġenituri jkunu għaddejjin minn diffi kultajiet permezz tal-iżvilupp ta’ ċentri ta’ riżorsi u responsabbilizzazzjoni bbażati fi l-komunità, u (f ) jsiru evalwazzjoni u ristrutturar tas-servizzi tal-familja li hawn bħalissa.

2.3.3 Drittijiet, Interessi u ResponsabbiltajietDin il-prijorita tal-politika għandha tkun indirizzata minn għadd kbir ta’ miżuri trans-settorjali:

• Mobilizzazzjoni u għarfi en komunitarju tad-drittijiet tat-Tfal bis-saħħa ta’ (a) kampanji ta’ informazzjoni u (b) parteċipazzjoni tal-komunità u (c) bini ta’ bażi ta’ għerf aktar qawwija fuq il-kwalità tas-servizzi residenzjali għat-tfal immexxijin mill-Uffi ċċju tal-Kummissarju għat-Tfal.

• Revizjoni tas-Sistema ta’ Ġustizzja għall-Minorenni. Il-ħarsien tad-drittijiet u l-interessi ta’ delinkwenti minorenni jibqa’ sfi da importanti. B’hekk qed tingħata prijorità mill-ġdid lit-twaqqif ta’ task force inter-ministerjali dwar ġustizzja għall-minorenni biex tevalwa l-istat kurrenti tas-settur tal-ġustizzja għall-minorenni u tqis l-iżvilupp ta’ servizzi diversjonarji bħala alternattiva għal tlugħ formali quddiem il-qorti. Biex tnaqqas ir-rati ta’ kriminalità ta’ minorenni u r-reċidiviżmu fost delinkwenti minorenni, Malta beħsiebha tidentifi ka mezzi u timplimenta miżuri (a) li jestendu u jikkonsolidaw sanzjonijiet restorattivi u bbażati fi l-komunità, u (b) li bihom tiżviluppa strutturi terapewtiċi biex tissodisfa l-ħtiġijiet ta’ żgħażagħ fl ok jintbagħtu l-ħabs.

• Ħarsa mill-ġdid lejn il-Politika Nazzjonali ta’ Malta dwar iż-Żgħażagħ. Is-Segretarjat Parlamentari għaż-Żgħażagħ u Sport waqqaf grupp ta’ ħidma bl-inkarigu li jivvalutaw mill-ġdid il-Politika ta’ Malta dwar iż-Żgħażagħ u miżuri li għandhom x’jaqsmu magħha, bħal: (a) professjonalizzazzjoni tal-operaturi taż-żgħażagħ, u (b) it-twaqqif ta’ aġenzija nazjonali taż-żgħażagħ (li tikkoordina l-ħafna servizzi orjentati għaż-żgħażagħ).

• Konsolidament tas-servizzi fi l-qasam tal-imġiba addittiva permezz: (a) tat-twaqqif ta’ Qorti tad-Droga biex tqiegħed fuq livell wieħed is-sistema ta’ trattament ta’ każijiet ta’ reati ta’ droga, (b) tal-iżvilupp ta’ Politika Nazjonali dwar l-Alkoħol biex tindirizza aħjar l-użu tal-alkoħol u problemi assoċjati miegħu, u (c) tal-konsiderazzjoni attiva ta’ alternattiva għas-sistema preżenti tal-metadon għall-kura tad-droga.

2.4 Objettiv ta’ politika prijoritarju 2: Promozzjoni ta’ inklużjoni attivaPolitika ta’ inklużjoni soċjali pro-attiva titlob li wieħed imuru lil hinn minn viżjoni protezzjonista soċjali biex jiżgura li l-provvista ta’ servizzi tiff aċilita parteċipazzjoni u inklużjoni. Il-provvista u l-aċċessibilità ta’ servizzi ta’ ħarsien soċjali qed ikunu dejjem aktar diretti biex isaħħu l-potenzjal taċ-ċittadini ħalli jwassluhom għal attwalizzazzjoni personali, awtonomija u responsabbilizzazzjoni akbar permezz tal-integrazzjoni tagħhom fi s-suq tax-xogħol fi lwaqt li jaġixxu ta’ xibka ta’ sigurtà għall-membri l-aktar vulnerabbli tas-soċjetà. Dan il-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali jmexxi ’l quddiem strateġija attiva integrata ta’ inklużjoni bbażata fuq tliet kolonni, billi jindirizza dan li ġej:

2.4.1 Sostenn adegwat għad-dħul Filwaqt li għandha l-għan li tintegra kemm jista’ jkun nies fi s-suq tax-xogħol, Malta tibqa’ tagħti sostenn adegwat għad-dħul lil dawk li jibqgħu barra mis-suq tax-xogħol billi:

• Tidħol għal reviżjoni tas-sistema ta’ sigurtà soċjali li tibda b’reviżjoni tad-dispożizzjonijiet għal Għajnuna Soċjali biex: (a) tindirizza ħtiġijiet prijoritarji b’mod aktar eff ettiv, (b) trażżan l-abbuż, (c) tinkoraġġixxi n-nies biex jaħdmu, u (d) tneħħi kull dispożizzjoni diskriminatorja bbażata fuq sess fi s-sistema tal-pensjonijiet kurrenti.

• Tipprovdi miżuri biex tikber is-solidarjetà billi: tkompli tissussidja l-ilma u d-dawl lill-familji li huma l-aktar fi l-bżonn.


2.4.2 Aċċess għal swieq tax-xogħol inklużivi Malta għandha l-għan li tkompli tippromwovi aċċess ugwali għal taħriġ u xogħol lil kulħadd u li tkabbar il-prospetti ta’ impjegabilità. Miżuri biex isir dan jinkludu:

• Implimentazzjoni ta’ inizjattivi ġodda biex togħla r-rata ġenerali tal-impjiegi permezz: (a) tal-formulazzjoni mill-ġdid ta’ skemi eżistenti bħalma huma (i) l-Private Sector Placement Scheme, (ii) il-Job Experience Scheme, u (iii) l-Workstart Scheme; u (b) tat-tnedija ta’ websajt ġdida tal-ETC li tkun tinkludi aktar servizzi fuq l-internet kemm għal dawk li jkunu qed ifi ttxu x-xogħol u kemm għall-impjegaturi, inkluż servizz li jġib fl imkien liż-żewġ gruppi permezz tal-internet.

• Implimentazzjoni ta’ inizjattivi ġodda biex togħla r-rata ta’ impjiegi ta’ gruppi vulnerabbli permezz: (a) ta’ applikazzjoni għal fi nanzjament mill-UE biex jitnieda Programm ta’ Sħubija għal Inklużjoni Soċjali li jkun jimplika l-iżvilupp ta’ appoġġ speċjalizzat u individwalizzat għal diversi gruppi żvantaġġjati; (b) ta’ konsultazzjoni biex tkun determinata l-possibbiltà ta’ konsolidament tat-taħriġ u l-espożizzjoni għax-xogħol ta’ żgħażagħ f’faċilitajiet korrettivi; u (c) ta’ l-implimentazzjoni tal-proġett ’Dignity for Domestic Violence Survivors’ li għandu l-għan li jkabbar l-impjegabilità ta’ persuni li għaddejjin minn vjolenza domestika jew qed jaħarbu minnha Drittijiet, Interessi u Responsabbiltajiet.

• Implimentazzjoni ta’ inizjattivi ġodda biex isir investiment fi n-nies u jikbru l-prospetti ta’ impjegabilità

billi: (a) jitkabbar iċ-Ċentru tal-ETC għall-Iżvilupp ta’ Ħiliet; (b) jkun implimentat Programm ta’ Impjegabilità li jikkonsisti minn diversi inizjattivi ta’ taħriġ biex jgħinu lil dawk li qed ifi ttxu x-xogħol, dawk li ma jagħmlu xejn, impjegati li huma interessati li jgħollu l-livell ta’ għerf u ħiliet tagħhom, u persuni interessati li jibdew negozju; u (c) jkun implimentat programm li jiff oka fuq taħriġ tul il-ħajja kollha li għalih tingħata għotja (sa massimu ta’ 60 fi l-mija tal-paga minima) biex persuni żvantaġġjati jkunu jistgħu jintegraw ruħhom fi s-suq tal-impjiegi.

• Implimentazzjoni ta’ miżuri biex isir investiment fl -għerf, żvilupp u innovazzjoni billi: (a) ssir riforma tal-istrateġija tat-taħriġ tal-impjegati fi s-settur pubbliku; (b) jkun żviluppat Ċentru għal Riċerka u Taħriġ bi sħubija mal-Università ta’ Malta biex jidħol għal riċerka fuq sfi di nazzjonali emerġenti; (c) jsir aktar investiment f’riċerka u żvilupp fl -ICT billi (i) jitwaqqfu akkademji tal-ICT diretti għall-industrija biex joħolqu bażi wiesgħa ta’ ħiliet speċjalizzati fi s-suq tax-xogħol lokali, (ii) jingħata appoġġ lill-iżvilupp ta’ ċentru ICT għall-inkubazzjoni u prova ta’ kunċett, u biex tingħata għajnuna lill-industrija lokali tal-ICT ħalli torganizza ruħha f’oqsma ta’ niċeċ speċjalizzati, (iii) jitnieda Portal ta’ Servizzi ta’ Gvern-e ġdid, (iv) jsir investiment fi s-Sistema Nazzjonali ta’ Maniġment ta’ Identità, u (v) titnieda l-Istrateġija Nazzjonali għall-ICT ġdida għas-snin 2008-2010 (d) jkun implimentat il-Pjan Strateġiku Nazzjonali għal Riċerka u Innovazzjoni (2007-2010) - ‘Building and Sustaining the Research and Innovation Enabling Framework’.

2.4.3 Aċċess għal servizzi soċjali ta’ kwalitàBiex jittejjeb l-aċċess għal servizzi soċjali ta’ kwalità Malta beħsiebha:

• Ssaħħaħ miżuri biex jittejjeb il-bilanċ bejn xogħol u ħajja ta’ kuljum u tikkonsolida miżuri favur il-familja billi: (a) tkabbar id-disponibilità ta’ kura ta’ kwalità għat-tfal u tagħmilha b’mod li tintlaħaq mill-bwiet ta’ dawk li jirċevuha, permezz ta’ l-implimentazzjoni ta’ Skema ta’ Sussidji għall-Kura tat-Tfal li tagħti għajnuna fi nanzjarja lil ġenituri impjegati ta’ familji fejn iż-żewġ ġenituri jaħdmu u ta’ familji b’ġenitur wieħed bi tfal taħt it-3 snin biex tittaff a l-ispiża tal-kura tat-tfal; (b) timplimenta t-tielet Pjan għal Ugwaljanza tas-Sessi li jitħaddem fuq medda ta’ sentejn u hu maħsub biex jgħin lin-nisa ħalli jidħlu jaħdmu, jibqgħu jaħdmu u jagħmlu progress fi x-xogħol fi lwaqt li jagħti ċ-ċans lill-familja biex tasal għal bilanċ san bejn xogħol u ħajja ta’ kuljum; (c) tidħol għal riċerka mill-Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza biex tifhem aħjar l-ostakoli għall-involviment tan-nisa fi t-taħriġ u x-xogħol; u (d) timplementa ‘NISTA’, proġett ta’ għarfi en li għandu l-għan li jkabbar l-għarfi en tal-qsim reċiproku ta’ xogħol tal-familja li mhux imħallas u tal-benefi ċċji li miżuri li jkabbru r-rikonċiljazzjoni bejn ix-xogħol u l-ħajja ta’ kuljum jista’ jkollhom kemm fuq impjegaturi u kemm fuq l-impjegati tagħhom.


• Tħaff ef proċeduri tqal biex tiff aċilita aċċess għal servizzi soċjali għaċ-ċittadini kollha billi: (a) tintroduċi mekkaniżmu ta’ ttestjar ta’ mezzi biex tqiegħed fuq livell wieħed is-sistema ta’ eliġibilità għall-benefi ċċji u servizzi kollha li jingħataw mill-Gvern skont il-mezzi, u hekk ikunu promossi l-ekwità u t-trasparenza fi d-determinazzjoni tal-eliġibilità, ikun żgurat li l-pubbliku ġenerali jkun infurmat aħjar fuq jekk wieħed ikunx intitolat għal benefi ċċji u servizzi, u bis-saħħa ta’ dan jitjieb is-servizz lill-klijenti; (b) ssir reviżjoni tal-prattiki tat-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali fi r-rigward tal-kontribuzzjoni għar-rata ta’ manteniment li għandha titħallas minn residenti li qed jingħataw kura fi t-tul f’istituzzjonijiet tal-Gvern jew li jokkupaw sodod iffi nanzjati mill-Gvern f’ambjenti ta’ kura residenzjali privata; (c) tiddaħħal sistema ta’ applikazzjoni bl-internet għall-benefi ċċji kollha; (d) benefi ċjarji jingħataw aċċess bl-internet għal informazzjoni rilevanti għas-sigurtà soċjali li tkun għand it-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali; (e) tiff aċilita r-reviżjoni annwali tal-bażi li tintitola li xi ħadd jirċievi benefi ċċji, billi jkun hemm sistema ta’ kuntatti aħjar bejn entitajiet tal-gvern u hekk titnaqqas burokrazija żejda li xxekkel il-provvista tas-servizz; u (f ) tiddaħħal sistema ta’ one-stop-shop biex tqiegħed fuq livell wieħed il-proċessi kollha rilevanti li għandhom x’jaqsmu man-notifi ka ta’ mwiet u l-ħruġ tal-permessi għad-dfi n.

• Tiżgura s-sostenibilità tas-sistema ta’ ħarsien soċjali billi tnaqqas l-abbuż mill-benefi ċċji soċjali permezz ta’: (a) miżuri proattivi li jsaħħu l-proċessi tax-xogħol fi t-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali billi, ngħidu aħna, tittejjeb is-sistema ta’ l-ICT fi t-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali (inklużi applikazzjonijiet ta’ softwer) biex jittejjeb il-kontroll kontinwu ta’ min għandu dritt għal benefi ċċji; (b) tisħiħ tad-Direttorat għall-Frodi u Investigazzjonijiet fuq Benefi ċċji u (c) l-estensjoni tar-reġim ta’ valutazzjoni għad-dritt għall-benefi ċċju soċjali għall-benefi ċċju ta’ indeboliment tas-saħħa relatat max-xogħol.

• Tkompli ssaħħaħ is-settur volontarju billi: (a) tiżgura li l-istrutturi maħsubin fl -Att dwar Organizzazzjonijiet Volontarji huma mwaqqfi n u qed jiff unzjonaw b’mod adegwat, u (b) titwaqqaf Taqsima ta’ Finanzjament fi l-MEUSAC biex tgħin lill-gvern lokali u NGOs ħalli jidentifi kaw u japplikaw għal fondi li jaqgħu taħt il-programmi tal-UE.

• Ttejjeb l-eff ettività tas-servizzi soċjali billi: (a) tikkonsolida prattiki ta’ standardizzazzjoni u ssaħħaħ id-Dipartiment għal Standards ta’ Ħarsien Soċjali billi (i) tintroduċi taħriġ formali fl -‘Evalwazzjoni fi r-Regolamentazzjoni tal-Kura Soċjali’ għall-assessuri kollha, (ii) tiżgura li tinġieb għajnuna teknika minn pajjiżi oħrajn fuq l-iżvilupp u l-kontroll kontinwu ta’ standards ta’ ħarsien soċjali, (iii) tirrekluta aktar Assessuri ta’ Servizzi ta’ Ħarsien, (iv) twaqqaf Standards Nazzjonali għal Okkupazzjonijiet permezz ta’ eżerċizzju komprensiv li jkejjel il-forza tax-xogħol, tabbozza standards u tagħmel eżerċizzju ta’ analiżi ta’ ħiliet nieqsa; u (b) tikkonsolida mekkaniżmi ta’ sistema ta’ kuntatti billi (i) tkabbar il-kollaborazzjoni u s-sistema ta’ kuntatti bejn kura fi t-tul, saħħa u servizzi ta’ ħarsien soċjali bbażati fi l-komunità, (ii) tirrevedi u tevalwa s-servizzi, u (iii) ssaħħaħ l-għajnuna amministrattiva fejn ikun meħtieġ.

• Testendi u ttejjeb il-kwalità tas-servizzi billi: (a) tgħolli l-livell ta’ djar residenzjali li huma propjetà tal-istat għal dawk li jeħtieġu aktar kura, inkluża l-kontinwazzjoni tal-programm ta’ modernizzazzjoni tar-residenza San Vinċenz de Paule għall-anzjani u ttwaqqif ta’ ċentru għall-kura tat-tfal għall-impjegati f’din il-faċilità, u (b) tidħol għall-fażi inizjali tal-bini ta’ faċilità ġdida għal riabilitazzjoni.

• Tiff aċilita l-aċċessibilità ta’ servizzi soċjali permezz: (a) tal-provvista ta’ aktar servizzi bbażati fi l-komunità billi (i) tiżviluppa programmi komunitarji ta’ sostenn għal pazjenti bi problemi ta’ saħħa mentali, u tipprovdi aktar djar indipendenti u ssapportjati għal persuni b’diżabilitajiet; u (b) ta’ iff ukar akbar fuq prevenzjoni primarja u servizzi ta’ intervent bikri fi s-settur tal-addittivi.

2.5 Objettiv prijoritarju ta’ politika 3: Promozzjoni ta’ ugwaljanza ta’ opportunitajietBiex tiżgura parteċipazzjoni soċjali sħiħa irrispettivament minn reliġjon jew twemmin, diżabilità, età, razza u oriġini etnika, sess jew orjentament sesswali, Malta beħsiebha tmexxi ’l quddiem l-ugwaljanza ta’ opportunitajiet u l-inklużjoni soċjali billi (a) tiġġieled kontra d-diskriminazzjoni, (b) tippromwovi l-integrazzjoni ta’ barranin minn pajjiżi terzi, u (c) tqiegħed fuq quddiem kwistjonijiet ta’ inklużjoni soċjali u anti-diskriminazzjoni.


2.5.1 Ġlieda kontra d-diskriminazzjoni• Ratifi ka u implimentazzjoni tal-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti tad-Drittijiet ta’ Persuni

b’Diżabilitajiet36, u titjib ta’ aċċess għal persuni b’diżabilità billi jittejjeb l-infurzar tar-regolamenti li jħarsu l-aċċessibilità għal binjiet kummerċjali u pubbliċi (inklużi bajjiet li għandhom status ta’ ‘bandiera blu’ u latrini pubbliċi) u għal trasport pubbliku.

• Mogħdija ta’ leġiżlazzjoni biex issaħħaħ il-protezzjoni tad-drittijiet ta’ pazjenti (a) koabitanti u (b) bi problemi ta’ saħħa mentali37.

• Promozzjoni tad-diversità billi: (a) tmexxi kampanji mill-Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozjoni ta’ l-Ugwaljanza biex jitqajjem għarfi en fuq diversità u inklużjoni, (b) tibni fuq l-attivitajiet tas-Sena Ewropea tad-Djalogu Interkulturali billi tidħol għal kampanja li tqajjem għarfi en biex jitrawmu l-kooperazzjoni u l-unità interkulturali, u (c) ssaħħaħ organizzazzjonijiet volontarji li jaħdmu f’oqsma relatati.

• Responsabbilizzazzjoni u titjib tal-ħarsien ta’ persuni b’diżabilitajiet billi: (a) toħloq u tgħammar aktar ċentri għal għajxien issapportjati jew indipendenti wara li ssir valutazzjoni serja ta’ ħtiġijiet u ppjanar ta’ servizzi, u (b) tidħol għal skemi ta’ taħriġ għal għajxien independenti maħsubin biex itejbu l-impjegabilità u l-integrazzjoni ta’ persuni b’diżabilitajiet.

• Żieda fi r-rata ta’ impjiegi ta’ persuni b’diżabilità billi: (a) tirrevedi r-Reġistru ta’ Diżabilità ħalli jsir aktar rigoruż u trasparenti, (b) tintroduċi Servizzi ta’ Kkowċjar għal Impjieg tul il-perjodu ta’ probazzjoni fi s-settur pubbliku u privat fl -impjieg ta’ persuni b’diżabilità moderata jew severa, (c) timplimenta l-proġett ‘ME2’ tal-FSWS maħsub biex jagħti taħriġ, opportunitajiet ta’ impjieg protett, u appoġġ komunitarju lil persuni b’diżabilitajiet.

• Tiġġieled kontra stereotipi billi: (a) tkompli tiżviluppa l-ħiliet lil żgħażagħ biex jagħmlu l-aktar għażliet ta’ karriera possibbli konformi mal-ħiliet u inklinazzjonijiet tagħhom u irrispettivament mill-istereotipi sesswali tagħhom; u (b) testendi t-taħriġ preżenti għall-istudenti maskili u femminili kollha ta’ Form 4 fl -iskejjel sekondarji fuq: independenza fi nanzjarja, responsabbiltà konġunta għal xogħol bla ħlas, u kura tagħhom infushom u żvilupp.

2.5.2 Promozzjoni tal-integrazzjoni ta’ barranin minn pajjiżi terzi L-integrazzjoni ta’ barranin minn pajjiżi terzi tkun appoġġjata billi:

• Jkunu implementati inizjattivi biex tikber l-impjegabilità tar-refuġjati billi: jitwaqqaf Servizz ta’ Pariri lir-Refuġjati biex (a) jgħin lir-refuġjati jsibu xogħol f’Malta, (b) jirreferihom għal taħriġ u servizzi anċillari skont kif ikun xieraq; (c) jipprovdi punt fokali għal impjegaturi li jitolbu impjieg ta’ refuġjati għal medda qasira ta’ żmien, u (d) jiżgura li impjegaturi jkunu konxji mill-obbligi tagħhom lejn dawn il-persuni.

• Bini tal-bażi tal-għerf tagħna fi z-zona billi nidħlu għal riċerka biex, fost ħwejjeġ oħra, nidentifi kaw l-ostakoli għall-impjiegi u t-taħriġ li jsibu ma’ wiċċhom il-barranin38.

• Użu aktar eff ettiv ta’ perjodi ta’ detenzjoni ta’ immigrant irregolari biex: tikber ir-responsabbilizzazzjoni, jitjiebu l-prospetti ta’ integrazzjoni meta joħorġu u, aktar minn hekk, titnaqqas it-tensjoni tad-detenzjoni billi jittejbu l-opportunitajiet għal taħriġ u edukazzjoni vokazzjonali (inklużi korsijiet tal-ilsien Ingliż) u forom kostruttivi ta’ attività.

36 Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti tad-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilitajiet kienet iffi rmata mill-Komunità Ewropea u l-istati membri tagħha fi s-sena 2007.

37 Għal dak l-iskop, il-Gvern qed jipproġetta sensiela ta’ reviżjonijiet għall-Att dwar is-Saħħa Mentali tul il-perjodu ta’ sentejn li ġej.

38 Dan l-istudju qed ikun proġettat mill-Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza.


• Miżuri biex jitjieb il-benessri ta’ dawk li jfi ttxu ażil billi: (a) jkun hemm tfi ttxija biex jinġiebu fondi aċċessibbli tal-UE għat-titjib ta’ kondizzjonijiet ta’ lqugħ tan-nies konformi ma’ standards internazzjonali, (b) jittejbu l-kondizzjonijiet fi ċ-ċentri miftuħin u djar residenzjali, (c) jkun hemm kontinwazzjoni tal-aċċessibilità għall-Iskema ta’ Ritorn Volontarju Megħjun permezz tal-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Migrazzjoni, d) jiħraxu l-pieni fi l-każ ta’ impjegaturi ta’ barranin minn pajjiżi terzi li jkunu Malta illegalment.

• Miżuri biex jittejjeb is-servizz mogħti lil dawk li qed ifi ttxu ażil billi: (a) tissaħħaħ l-Organizzazzjoni għall-Integrazzjoni u l-Ħarsien ta’ dawk li Jfi ttxu Ażil (OIWAS), (b) tingħata informazzjoni fuq drittijiet u obbligi ta’ dawk li qed ifi ttxu ażil permezz tal-iżvilupp ta’ manwal fuq l-integrazzjoni magħmul għalihom, u (c) jitkompla l-appoġġ lil organizzazzjonijiet volontarji li joperaw f’dan il-qasam.

• Ħolqien ta’ għarfi en pubbliku biex ikun indirizzat ir-razziżmu billi: (a) jingħata taħriġ fl -anti-diskriminazzjoni u fi l-multi-kulturaliżmu għall-uffi ċjali kollha li fi l-kors tal-qadi ta’ dmirijiethom jiġu f’kuntatt ma’ dawk li qed ifi ttxu ażil, (b) isiru kampanji edukattivi li jibqgħu għaddejjin fuq drittijiet umani, u (c) ssir riċerka li tindirizza perċezzjonijiet pubbliċi lejn razza u etniċità.

2.5.3 Tqegħid fuq quddiem ta’ kwistjonijiet dwar lnklużjoni soċjali u anti- diskriminazzjoniMiżuri biex jitqiegħdu fuq quddiem kwistjonijiet dwar inklużjoni soċjali u anti-diskriminazzjoni jinkludu:

• Tisħiħ ta’ strutturi billi: (a) jitwassgħu t-termini ta’ referenza tal-Kummissjoni Nazzjonali għall-Ugwaljanza, (b) jkun konsolidat l-uffi ċċju għall-inklużjoni soċjali biex itejjeb il-koordinament u l-kontroll kontinwu ta’ miżuri favur inklużjoni soċjali, (c) twaqqif ta’ grupp ta’ ħidma permanenti li jaħdem fuq ir-Rapport Nazzjonali fuq Strateġiji għal Ħarsien Soċjali u Inklużjoni Soċjali.

• Inkoraġġiment tal-involviment ta’ dawk li jużaw is-servizzi billi: (a) jkun hemm aktar proċessi ta’ konsultazzjoni, u (b) jkun żgurat li jkun hemm katina dejjem għaddejja li tiġbor reazzjonijiet li jservu bħala pont bejn l-esperjenzi tal-bażi u l-proċess tal-formulazzjoni tal-politika u l-implimentazzjoni tagħha.

2.6. Governanza aħjarDin it-taqsima tagħti ħarsa ġenerali fuq il-proċess li kien adottat fi l-kumpilazzjoni ta’ dan l-NAP Inclusion. Dan jiddeskrivi l-miżuri ta’ koordinament u evalwazzjoni li jridu jkunu adottati għal kontroll kontinwu fuq l-impatt tal-miżuri mniżżlin f’dan il-pjan.

2.6.1 Proċess ta’ TħejjijaIn-NAP Inclusion 2008-2010 kien żviluppat fuq għadd ta’ fażijiet, li jinkludu:

• ħarsa dokumentata biex tevalwa l-qagħda ġenerali tal-inklużjoni soċjali f’Malta u tdentifi ka sfi di u xerjiet ewlenin;

• konsultazzjoni preliminari estensiva ma’ dawk li jagħtu s-servizzi u ma’ dawk li jużaw is-servizzi permezz ta’ gruppi ff ukati biex ikunu identifi kati ħtiġijiet, nuqqasijiet u prattiki tajbin;

• t-twaqqif ta’ grupp ta’ ħidma fi Frar 2008 biex jikkompila l-NSR 2008-201039; • eżerċizzju ta’ reazzjonijiet ma’ dawk involuti rilevanti biex ikun riġistrat il-progress li sar fi l-miżuri u

inizjattivi tal-politika identifi kati fl -NAP Inclusion 2006-2008; • analiżi preliminari tar-reazzjonijiet li daħlu mis-sessjonijiet tal-grupp iff ukat biex ikunu identifi kati

punti komuni jew diverġenti u wkoll prijoritajiet u ħtiġijiet speċifi ċi mal-fi rxa tal-ispettru kollu ta’ gruppi vulnerabbli;

• konsultazzjoni bejn il-Ministeri; • abbozzar u endorsjar tar-Rapport Strateġiku Nazzjonali fuq l-Inklużjoni Soċjali 2008-2010 mill-grupp ta’

ħidma;• endorsjar tar-Rapport Strateġiku Nazzjonali fuq l-Inklużjoni Soċjali 2008-2010 mill-Kabinett;

39 Dan il-grupp ta’ ħidma jinkludi d-Diretturi għall-Iżvilupp tal-Politika u l-Implimentazzjoni tal-Programm fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali u staff anċillari, ir-Rappreżentant permanenti tal-SPC, id-Direttur tal-Aff arijiet tal-UE, id-Direttur Ġenerali tat-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali (kollha mill-istess Ministeru) u rappreżentant ta’ NGO. Il-grupp ta’ ħidma hu presjedut minn akkademiku independenti mill-Università ta’ Malta.


• eżerċizju ta’ konsultazzjoni pubblika;• reviżjoni tar-rapport f’konformità mar-reazzjonijiet li daħlu; • sottomissjoni ta’ kopja preliminari tar-rapport lill-Kummissjoni Ewropea; u • traduzzjoni tar-rapport għall-Ilsien Malti u pubblikazzjoni.

2.6.2 Koordinament tal-politikaJenħtieġu arranġamenti għall-koordinament u integrazzjoni ta’ politiki ta’ inklużjoni soċjali mal-fi rxa kollha ta’ dominji ta’ politika rilevanti u biex ikun żgurat l-involviment tal-livelli kollha governattivi (nazzjonali, reġjonali u lokali).

Arranġamenti eżistenti Id-Direttorat għall-Iżvilupp tal-Politika fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali (l-entità responsabbli biex tissorvelja l-kumpilazzjoni tar-Rapport Strateġiku Nazzjonali fuq Ħarsien Soċjali u Inklużjoni Soċjali 2008-2010 u biex tabbozza l-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali għall-Inklużjoni Soċjali 2008-2010), jintalab regolarment biex jagħti reazzjonijiet fuq l-iżvilupp ta’ Dokumenti Nazzjonali ta’ Politika oħrajn u fuq strateġiji. Barra minn hekk, id-Direttorat hu responsabbli għall-iżvilupp ta’ politiki fi l-qasam tal-ħarsien u protezzjoni soċjali. Dan iħaff ef il-koordinament u t-tqegħid fuq quddiem ta’ politiki tul il-fi rxa kollha ta’ dominji ta’ politika rilevanti.

Id-Direttorat għall-Implimentazzjoni tal-Programm fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali (l- entità responsabbli għall-kontroll kontinwu ta’ proġetti fi nanzjati b’mod konġunt mill-fondi strutturali tal-UE u implimentati minn kwalunkwe dipartiment jew organizzazzjoni pubblika li jiff orma parti mill-portafoll tal-Ministeru skont il-Politika ta’ Koeżjoni 2007-2013) hu responsabbli wkoll biex jissorvelja u jikkontrolla kontinwament il-miżuri proposti fi r-Rapport Nazzjonali fuq Strateġiji għall-Ħarsien Soċjali u Inklużjoni Soċjali. Dan iħaff ef il-koordinament u l-implimentazzjoni tal-proposti kollha fl -NSR.

Iż-żewġ Direttorati jfi ttxu li jaħdmu fl imkien mill-qrib ma’ entitajiet governattivi reġjonali u lokali, u wkoll ma’ organizzazzjonijet tas-soċjetà ċivili li joperaw fi l-qasam tal-inklużjoni soċjali.

Arranġamenti ppjanati Hu ppjanat li d-Direttorat għall-Implimentazzjoni tal-Programm jissaħħaħ biex ikunu jista’ jsir kontroll kontinwu tal-miżuri u jittejbu l-koordinament u l-integrazzjoni ta’ politiki tul il-fi rxa kollha ta’ dominji ta’ politika rilevanti.

2.6.3 Mobilizzazzjoni u involviment ta’ atturiIl-ħidma fuq il-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali 2006-2008 ta’ Malta tmexxa f’qafas li fi h l-imsieħba soċjali u l-pubbliku ġenerali kienu kkonsultati permezz ta’ konferenza nazzjonali u eżerċizzju ta’ konsultazzjoni pubblika ġenerali. Fiċ-ċiklu preżenti sar tentattiv biex wieħed jibni fuq u jsaħħaħ il-mobilizzazzjoni, involviment, sistema ta’ kuntatti u djalogu kostruttiv ma’ atturi u msieħba ewlenin fl -ambitu tal-proċess tan-NAP Inclusion bl-għoti ta’ aktar spazju lil persuni li għaddejjin direttament minn faqar u esklużjoni soċjali, dawk li jużaw is-servizzi u dawk li jipprovdu s-servizzi. Għaldaqstant, dak li kien id-Direttorat għall-Iżvilupp tal-Politika u l-Implimentazzjoni tal-Programm (MFSS40) organizza (bejn Frar 2008 u Mejju 2008) sensiela ta’ seminars ta’ gruppi ff ukati li mmiraw fuq gruppi ta’ persuni li qegħdin f’riskju ogħla ta’ esklużjoni soċjali. Dawk li jużaw is-servizzi u dawk li jipprovdu s-servizzi kienu wkoll ikkonsultati permezz ta’ seminars separati li indirizzaw is-saħħa mentali, il-vjolenza domestika, l-immigrazzjoni irregolari, it-tfal u ż-żgħażagħ, l-anzjani, l-imġiba addittiva u d-diżabilità. Ħafna gruppi ff ukati fuq dawn l-istess kwistjonijiet saru wkoll f’Għawdex (il-gżira-oħt ta’ Malta) biex jindirizzaw realtajiet speċifi ċi reġjonali relatati mal-istrateġija ta’ inklużjoni soċjali ta’ Malta.

2.6.4 Tqegħid fuq quddiemArranġamenti eżistenti biex jitqiegħdu fuq quddiem kwistjonijiet ta’ inklużjoni soċjali fi l-politiki pubbliċi rilevanti kollha (ekonomiċi, impjiegi, edukazzjoni, soċjali, saħħa, kulturali u ambjentali):

• Promozzjoni u djalogu għaddejjin dejjem fuq Il-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali fuq Inklużjoni Soċjali (2008-

40 Irreferi għal Taqsima 1.3.1 għal bidliet fi l-portafoll ministerjali wara l-Elezzjonijiet Ġenerali ta’ Marzu 2008.


2010) biex il-pubbliku ġenerali u s-soċjetà ċivili jkunu mgħarrfa fuq l-oqsma prijoritarji. • Aġġornament dwar l-iżvilupp ta’ dokumenti u strateġiji ta’ politika nazzjonali oħrajn min-naħa tad-

Direttorat għall-Iżvilupp tal-Politika (Ministeru għall-Politika Soċjali). Dan għandu jħaff ef il-koordinament u l-integrazzjoni ta’ politiki ta’ inklużjoni soċjali tul il-fi rxa kollha ta’ dominji ta’ politika rilevanti.

Arranġamenti eżistenti biex titqiegħed fuq quddiem l-inklużjoni soċjali fi l-Fondi Strutturali: • Id-Direttorat għall-Implimentazzjoni tal-Programm fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali hu responsabbli

biex jissorvelja l-Finanzjament Strutturali ta’ inizjattivi fi l-qasam tal-ħarsien soċjali għall-perjodu ta’ programmar 2007-2013. Dan iħaff ef il-kontroll kontinwu tal-attwazzjoni ta’ programmi u proġetti li jħallu impatt fuq il-prijoritajiet u sfi di li għandhom x’jaqsmu mal-inklużjoni soċjali kif stabbilit fi n-NAP.

• Komunikazzjoni u kooperazzjoni regolari bejn il-membri Maltin fuq il-Programm ta’ Azzjoni Komunitarja għall-Implimentazzjoni ta’ PROGRESS u l-Punti ta’ Kuntatt Nazzjonali u entitajiet kommessi biex jippromwovu l-inklużjoni soċjali jiżguraw li ssir enfasi fuq ir-realizzazzjoni ta’ prijoritajiet u sfi di li għandhom x’jaqsmu mal-inklużjoni soċjali. Dan jissaħħaħ aktar bl-involviment tal-membri Maltin ta’ PROGRESS fl -abbozzar ta’ NAP Inclusion.

Arranġamenti ppjanati:• Promozzjoni kontinwa tar-Rapport Nazzjonali fuq Strateġiji għal Ħarsien Soċjali u għal Inklużjoni Soċjali

(2008-2010) u tixrid ta’ informazzjoni maħsuba biex tgħarraf lill-pubblika ġenerali u lis-soċjetà ċivili bl-oqsma prijoritarji tal-NSR.

Arranġamenti ta’ koordinament bejn entitajiet responsabbli għall-NRP ta’ Liżbona u għan-NAPs-Inclu-sion tul il-perjodu 2008-2010:

• Lagħat regolari u mekkaniżmi itjeb ta’ sistema ta’ kuntatti bejn l-Uffi ċċju għall-Inklużjoni Soċjali u l-Korporazzjoni għall-Impjiegi u t-Taħriġ (ETC) li hi l-entità primarja responsabbli għall-NRP ta’ Liżbona biex tirrapporta l-progress li jkun sar fl -ambitu taż-żewġ linji, tiskambja tagħrif fuq prattiki tax-xogħol u tiddiskuti eżempji ta’ prattiki tajbin. Dan il-proċess se jkun imħaff ef aktar tul is-sentejn li ġejjin billi, b’eff ett minn Marzu 2008, l-oqsma ta’ inklużjoni soċjali u l-impjiegi t-tnejn jaqgħu taħt il-kariga tal-Ministeru għall-Politika Soċjali. Bl-għoti ta’ prijorità lil inklużjoni attiva u bir-riaff ermazzjoni tal-miri ffi ssati minn Malta fi l-oqsma tal-impjiegi u l-edukazzjoni, in-NAP Inclusion għandu jwassal għal konverġenza akbar bejn dawn iż-żewġ linji.

Pjanijiet biex jinġieb fi nanzjament mill-Fondi Strutturali għal tul il-perjodu ta’ programmar kurrenti biex ikunu dedikati għall-prijoritajiet ta’ inklużjoni soċjali:

• Maniġers ta’ Fondi tal-UE kienu assenjati lill-Ministeru għall-Politika Soċjali biex jissapportjaw id-diversi dipartimenti u entitajiet li jaqgħu taħt il-kariga tal-Ministeru. Il-Maniġers se jgħinu fl -applikazzjonijiet għal fi nanzjament mill-UE, jikkoordinaw, jikkontrollaw u jevalwaw il-progress tal-ESF, ERDF u proġetti oħrajn fi nanzjati mill-UE għall-perjodu 2007-2013.

2.6.5 Arranġamenti għal monitoraġġ u evalwazzjoni Jeħtieġ li jkun hemm arranġamenti biex ikun hemm kontroll kontinwu u evalwazzjoni tal-implimentazzjoni

ġenerali tal-pjan u biex jitkejjel l-impatt fuq il-qerda tal-faqar u l-esklużjoni soċjali.

Arranġamenti eżistenti jinkludu: • Reviżjoni u aġġornar minn sena għal sena tal-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali dwar l-Inklużjoni biex (a)

tingħata evalwazzjoni dettaljata tal-progress li jkun sar fi r-rigward ta’ miżuri u azzjonijiet iffi ssati qabel, u (b) ikunu identifi kati kwistjonijiet emerġenti u li jirkbu fuq xulxin li jistgħu jkunu indirizzati b’approċċ aktar koordinat.

• Komunikazzjoni u kooperazzjoni għaddejja l-ħin kollu bejn l-uffi ċċju għall-inklużjoni soċjali u l-entità responsabbli għall-Finanzjament Strutturali fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali u l-punti ta’ kuntatt dwar inklużjoni soċjali nominati mid-diversi entitajiet. Dan iwassal għal monitoraġġ aħjar ta’ inizjattivi fi nanzjati mill-UE li jgħaddu għan-NAP Inclusion u l-kontroll kontinwu tal-progress fl -oqsma u l-inizjattivi diff erenti tan-NAP.


Arranġamenti ppjanati jinkludu: • Evalwazzjoni kontinwa tar-reazzjonijiet, kwistjonijiet u proposti li jirriżultaw mill-proċess ta’ konsultazzjoni

(li jinvolvi kemm is-sessjonijiet tal-grupp iff ukat u l-eżerċizzju tal-konsultazzjoni tal-pubbliku ġenerali) li ma setgħux ikunu indirizzati fi ċ-ċiklu preżenti tan-NAP biex ikun jista’ jwieġeb b’mod eff ettiv għal dawn ir-realtajiet emerġenti fi ċ-ċiklu tan-NAP li jmiss.

• L-imsieħba soċjali għandhom jibqgħu kontributuri importanti għall-iżvilupp, provvista u evalwazzjoni ta’ skemi u servizzi implimentati permezz tal-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali dwar l-Inklużjoni Soċjali.

• It-tisħiħ li hemm maħsub għall-Uffi ċċju tal-Inklużjoni Soċjali.• Il-grupp ta’ ħidma responsabbli għall-kumpilazzjoni tar-Rapport Nazzjonali dwar Strateġiji għal Ħarsien

Soċjali u Inklużjoni Soċjali se jitwaqqaf fuq bażi permanenti biex itejjeb l-eff ettività tiegħu u jiżgura punt ta’ referenza kostanti għall-iżvilupp u l-evalwazzjoni ta’ pjan ta’ azzjoni.

• Id-djalogu għaddej il-ħin kollu bejn id-Direttorati għall-Iżvilupp tal-Politika u l-Implimentazzjoni tal-Programm u l-Uffi ċċju Nazjonali tal-Istatistika se jittejjeb biex jgħin fi l-proċess ta’ rappurtar ta’ progress u tal-kontroll kontinwu ta’ xejriet u indikaturi rilevanti.


It-3 Parti

Strateġija Nazzjonali għall-Pensjonijiet

3.1 IntroduzzjoniIl-qagħda tal-pensjonijiet f’Malta tibqa’ karatterizzata mill-kwistjonijiet diskussi qabel fl - NSR Pensions 2005 u fl -NSRSISP 2006-2008. Dan it-tħassib għandu x’jaqsam ma’ popolazzjoni li qed tixjieħ, rati baxxi ta’ impjiegi ta’ ħaddiema kbar fl -età, u l-ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħol.

Mill-perspettiva tal-pensjonijiet hu rilevanti li wieħed jinnota li ż-żieda fl -istennija ta’ kemm wieħed jgħix proġettata għas-snin li ġejjin ġejja minn għomor twil, li jinfl uwenza t-tul tal-ħajja mgħoddi wara l-irtirar mix-xogħol. Hemm element ta’ inċertezza fl -istima ta’ kemm wieħed idum ħaj, u l-ispejjeż fi nanzjarji tal-pensjonijiet li jirriżultaw minn dan in-nuqqas ta’ kalkolu korrett ġeneralment jispiċċa biex jinġarr mill-Gvern. F’dan il-kuntest, il-provvediment għal pensjonijiet fi l-ġejjieni jeħtieġ li jissaħħaħ, jiġifi eri permezz tal-Iskemi tat-Tieni (SPPS) jew Tielet Pilastru tal-Pensjonijiet (TPPS), l-għarfi en tal-importanza ta’ tifdil personali għas-snin ta’ wara jeħtieġ li jittejjeb aktar.

Il-migrazzjoni għandha l-potenzjal li tħaff ef il-piż ta’ popolazzjonijiet li qed jixjieħu. Filwaqt li l-Istati Membri tal-UE15 għaddejjin minn esperjenza ta’ dħul imdaqqas ta’ immigranti regolari, u xi Stati Membru tal-UE10 rreġistraw ħruġ ta’ nies sinifi kanti, id-dħul ta’ immigrant regolari f’Malta hu relattivament baxx fi lwaqt li n-numru ta’ immigrant irregolari kien 1,780 fi s-sena 2006, 1,702 fi s-sena 2007 u laħaq total ta’ 2,223 fi l-31 ta’ Awwissu 200841. F’termini ta’ migrazzjoni regolari, fi s-sena 2005 kien hemm 70 emigrant, 109 emigrant li ġew lura, u kien hemm 624 naturalizzazzjoni u adozzjonijiet42. Għalhekk, il-migrazzjoni regolari għal Malta setgħet biss tħaff ef b’mod limitat l-hekk imsejħa “pressjoni griża” fuq is-suq tax-xogħol u fuq il-qagħda tal-pensjonijiet. Il-livell safejn id-dħul ta’ immigranti irregolari jista’ jgħin biex jitħaff ef in-nuqqas ta’ ħaddiema tas-sengħa f’Malta fi l-ġejjieni għad irid jitkejjel u jiġi deċiż. Madankollu, l-impjieg ta’ immigranti regolari u irregolari għandu jgħin biex tirnexxi l-integrazzjoni ta’ barranin minn pajjiżi terzi fi s-soċjetà Maltija u jtejjeb il-kontribut tiegħu lill-ekonomija Maltija.

Hemm kwistjoni waħda ta’ metodoloġija li jistħoqqilha attenzjoni mill-bidu nett. Ċifri tal-faqar ta’ dan l-aħħar ikkwotati f’din it-taqsima tar-rapport huma bbażati fuq il-metodoloġija EU-SILC 2005/6, fi lwaqt li fi l-każ ta’ Malta r-rati ta’ dawk esposti għall-faqar (ARPRs) ittieħdu mill-Istħarriġ tal-Baġit Familjari 2000. Il-metodoloġiji taż-żewġ eżerċizzji ta’ stħarriġ mhumiex identiċi, u għalhekk tenħtieġ kawtela fi t-tqabbil dirett.

3.2. Progress

3.2.1. Progress fl -implimentazjoni tal-prijoritajiet stabbiliti fl -NSR 2006-2008

Għarfi en tal-ħtieġa ta’ Skema ta’ Pensjonijiet tat-Tieni Pilastru Fit-tfi ttxija għall-adegwatezza u s-sostenibilità fi l-ġejjieni tas-sistema ta’ pensjonijiet f’Malta, ir-Riforma tal-Pensjonijiet ta’ Marzu 2006 għarfet il-ħtieġa ta’ Skema ta’ Pensjonijiet tat-Tieni Pilastru (SPPS) bil-għan li tissaħħaħ il-konnessjoni bejn kontribuzzjonijiet u benefi ċċji. Wara l-inizjattivi l-aktar reċenti fi r-Riforma tal-Pensjoniijiet bis-saħħa ta’ leġiżlazzjoni lejn tmiem is-sena 2006, l-iff ukar issa għandu jkun dirett fuq it-tkomplija tar-riforma b’attenzjoni speċifi ka fuq il-provvediment għall-SPPS u t-TPPS.

Għarfi en tal-ħtieġa ta’ titjib fi s-sistema ta’ kontabilità Bħalissa, il-kontribuzzjoni għas-Sigurtà Soċjali tmur għall-fi nanzjament kemm tal-benefi ċċji soċjali u kemm

41 Din l-informazzjoni statistika, mill-Ministeru għall-Ġustizzja u l-Intern, għandha x’taqsam man-numru ta’ immigrant irregolari li waslu bil-baħar. Meta jitqiesu l-ispazju tal-art ta’ Malta (316 km2), il-popolazzjoni baxxa (xi 404,000) u d-densità għolja tal-popolazzjoni (1,282 persuna/km2), id-dħul ta’ immigranti irregolari hu, f’termini relattivi, għoli ħafna meta mqabbel ma’ dak fi Stati Membri oħrajn.

42 Data: Demographic Review 2005, Tabella 11, paġna 17, NSO Malta.


tal-kura tas-saħħa43. Biex tiġbor stimi preċiżi tas-sostenibilità fi nanzjarja tas-sistema tal-pensjonijiet, id-dħul mis-sigurtà soċjali li hu dirett għall-pensjonijiet jeħtieġ li jitkejjel. Diġà kienet identifi kata l-ħtieġa ta’ titjib fi s-sistema ta’ kontabilità tal-għejun ta’ fi nanzjament għal benefi ċċji soċjali, inklużi l-pensjonijiet, u għas-saħħa.

Parteċipazzjoni tan-nisa f’impjieg imħallasIn-nisa huma aktar esposti għall-faqar u għal rati teoretiċi aktar baxxi fi l-ġejjieni meta mqabblin mal-irġiel. Dan ġej l-aktar minn rati baxxi ta’ impjiegi tan-nisa, u l-Gvern għaraf il-ħtieġa li jżid l-impjiegi tan-nisa. Dan hu meħtieġ mhux biss minħabba l-espansjoni ekonomika imma wkoll mill-perspettiva f’livell mikro fuq medda twila ta’ żmien: biex ikunu żgurati drittijiet relatati max-xogħol għal pensjonijiet tal-irtirar għan-nisa. Il-progress biex tittella’ r-rata tal-parteċipazzjoni tan-nisa mexa bil-mod. Il-provvista limitata ta’ faċilitajiet għall-kura tat-tfal ta’ taħt it-3 snin iġġiegħel lil ħafna nisa jibqgħu d-dar jew jagħżlu xogħol part-time, u dan iwassal biex in-nisa jagħtu kontribuzzjonijiet aktar baxxi għas-Sigurtà Soċjali u ultimament ikollhom dritt għal pensjonijiet statutorji aktar baxxi. Is-sitwazzjoni fi l-każ tal-provvista ta’ kura tat-tfal qed tinbidel b’mod mgħaġġel, u kien hemm żieda fi l-postijiet f’faċilitajiet privati.

3.2.2. Valutazzjoni tal-isfi di identifi kati fi r-Rapport Konġunt 2007

Ħtieġa ta’ żieda fl -impjiegi mħallsin fost ħaddiema inqas attiviIż-żieda fl -impjiegi mħallsin fost ħaddiema inqas attivi , bħalma huma n-nisa u ħaddiema kbar fl -età, tibqa’ sfi da u s’issa ftit sar progress f’dan il-qasam. Ir-rata ta’ impjieg ta’ ħaddiema kbar fl -età għadha aktar baxxa mill-mira ta’ 50% mitluba minn Liżbona u kompliet tinżel aktar minn 30.8% fi s-sena 2005 għal 28.3% fi s-sena 200744. Madankollu, Malta għandha turi titjib billi fi s-sena 2008 tneħħa l-ogħla ammont tal-Paga Minima Nazzjonali li pensjonanti taħt il-65 sena setgħu jaqilgħu u dawn il-pensjonanti ma baqgħux jitilfu d-dritt tagħhom għal pensjoni tas-sigurtà soċjali jekk id-dħul tagħhom mill-impjieg jaqbeż l-ogħla ammont tal-paga minima nazzjonali. Din l-inizjattivi għandha tinkoraġġixxi lil persuni anzjani biex jibqgħu attivi fi s-suq tax-xogħol u hekk jgħollu jew iżommu fl -istess livell il-livell relattiv ta’ għajxien tagħhom.

Valutazzjoni tas-Sistema ta’ PensjonijietFi sforz biex ikunu valutati politiċi eżistenti, saru ħafna eżerċizzji ta’ mudelli f’kollaborazzjoni ma’ esperti tal-Bank Dinji u tal-Kummissjoni tal-UE, u permezz tal-parteċipazzjoni ta’ Malta fi l-ħidma fi nanzjata fl -FP6 tal-UEf fuq l-I-CUE Euromod Feasibility Study45. Dan sar biex ikunu eżaminati prattiki kurrenti u jkunu simulati l-eff etti tagħhom fi l-ġejjieni. L-informazzjoni fuq faqar miksuba mill-EU-SILC 2005 għenet ukoll biex tikkwantifi ka r-riskju tal-faqar fost persuni li jgħixu mill-pensjoni u dħul ieħor fi x-xjuħija. L-analiżi magħmula in vista tar-Riforma tal-Pensjonijiet uriet li s-sistema ta’ pensjonijiet li kien hemm qabel kienet inkompatibbli għall-aħħar mad-domandi u l-opportunitajiet fi s-suq tax-xogħol tal-lum u tal-ġejjieni. Minħabba dan, se jiddaħħlu gradatament bidliet fi s-sistema ta’ qabel.

Prevenzjoni ta’ ħruġ kmieni mill-forza tax-xogħolSaru sforzi biex jitnaqqas il-ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħol u li ma jitħalliex ikun hemm abbuż mill-pensjoni għal invalidità minn persuni li jkunu qed joqorbu l-età tal-irtirar. L-operat tad-Direttorat dwar Frodi ta’ Benefi ċċju u Investigazzjoni kkontribwixxa indirettament biex jillimita n-numru ta’ persuni li jfi ttxu li joħorġu mis-suq tax-xogħol permezz ta’ klejms frawdolenti għal benefi ċċji soċjali. Fis-snin 2006 u 2007, kien hemm 382 u 219-il każ ta’ abbuż minn benefi ċċji soċjali li kienu jinvolvu 250 u 156 benefi ċjarju, li jammontaw għal €2,036,511 u €1,306,297 rispettivament46.

43 Għalkemm kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali fi l-bidu kienu maħsubin biex ikopru kemm benefi ċċji soċjali u kemm kura tas-saħħa, fi l-prattika d-dħul li jiġi mill-ħlas tal-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali hu depożitat fi l-fondi konsolidati tal-gvern.

44 L-aħħar informazzjoni disponibbli, Eurostat, fi t-22/09/08.

45 L-applikazzjoni ta’ mikro-simulazzjoni tas-sistema ta’ benefi ċċji fi skali, f’kollaborazzjoni mal-European Centre on Welfare Research fi Vjenna.

46 Informazzjoni: Direttorat dwar Frodi ta’ Benefi ċċju u Investigazzjoni. Fi tmiem is-sena 2007 kien hemm 170 każ ieħor ta’ benefi ċċji għadhom jistennew reazzjonijiet.


Titjib tal-fl ssibilità fi s-suq tax-xogħolIl-Gvern irreaġixxa għall-ħtieġa ta’ fl esssibilità fi s-suq tax-xogħol billi:

• daħħal reġistru għal persuni li jkunu qed ifi ttxu xogħol part-time, li jista’ jkun ta’ interess fi l-każ ta’ ġenituri li jkunu għadhom qed jieħdu ħsieb tfal żgħar, impjegati li jkunu qed jidħlu mill-ġdid fi s-suq tax-xogħol, impjegati kbar fl -età jew persuni rtirati li jixtiequ jagħmlu xogħol imħallas;

• ikkredita l-kontribuzzjoni tas-sigurtà soċjali lil ġenituri li jagħżlu li joħorġu għal żmien temporanju mis-suq tax-xogħol biex irabbu t-tfal;

• nieda pjanijiet biex jiżgura l-grad ta’ persuni qiegħda fi r-reġistru tal-qgħad meta dawn itemmu l-impjieg temporanju tagħhom.

• daħħal miżuri biex itaffi l-piżijiet fuq il-ħaddiema li jirriżultaw mit-transizzjoni minn impjieg għal ieħor.

Kwistjonijiet ewlenin fl -iżvilupp tal-pensjonijiet privati: Il-qafas legali li jirregola l-pensjonijiet privatiL-eżistenza ta’ qafas legali effi ċjenti għandu jħaff ef id-dħul ta’ l-iskemi tal-pilastri sekondarji u terzjarji. Ma kien hemm ebda bdil fl -Att tal-2002 dwar Fondi Speċjali (Regolamenti) (SFA), madankollu qed ikunu eżaminati u diskussi reviżjonijiet għall-qafas legali tal-SFA biex tkun tista’ ssir l-introduzzjoni tal-SPPS u t-TPPS.

Tul is-sena 2007, żewġ dispożizzjonijiet li għandhom x’jaqsmu ma’ riżoluzzjoni ta’ tilwim barra l-qorti fi d-Direttiva dwar Swieq ta’ Strumenti Finanzjarji (2004/39/KE) kienu trasporti f’Artikolu 20, u hekk wessgħu l-funzjoni tal-Maniġer għall-Ilmenti tal-Konsumatur47 lil hinn minn prodotti u servizzi li jaqgħu taħt din id-Direttiva. Dan għandu jgħin xi ftit l-inkoraġġiment tal-iżvilupp ta’ attitudnijiet pożittivi lejn pensjonijiet privati u b’hekk iħaff ef li jinxtraw.

Evalwazzjoni tal-kontribuzzjoni tal-pensjoni privata għal sostenibilità fi nanzjarjaPensjonijiet privati, huma kemm huma sinifi kanti, għadhom ma jagħmulx parti mill-qafas ta’ pensjoni obbligatorja f’Malta. U jeħtieġ issir analiżi ta’ kemm dawn jikkontribwixxu għal sostenibilità fi nanzjarja.

Tisħiħ tal-adegwatezza tal-pensjonijiet (permezz ta’ miżuri fi l-baġit)Kif kien diġà riżaltat, miżuri meħudin fl -emendi reċenti li wasslu għal riforma tal-pensjonijiet u miżuri oħrajn meħudin fi l-Baġits tas-snin 2007 u 2008 taw importanza lil dispożizzjonijiet għal anzjani bl-objettiv li tittejjeb l-adegwatezza:

Fir-rigward tar-Riforma tal-Pensjonijiet, dawn li ġejjin ifi ttxu li jtejbu l-adegwatezza tal-pensjonijiet:• Il-Pensjoni Minima Nazzjonali Garantita (NMP) tal-ġejjieni se tkun iffi ssata għal minimu ta’ 60% tad-dħul

medju nazzjonali ekwivalizzat. Dan jiżgura l-adegwatezza billi jżomm il-proporzjon mad-dħul ġenerali nazzjonali ekwivalizzat, u hekk joff ri xibka ta’ sigurtà aħjar kontra l-faqar: u

• L-indiċjar futur tal-pensjonijiet jibqa’ jsir permezz ta’ mekkaniżmu li hu kompost minn 70% pagi u 30% infl azzjoni. Dan il-mekkaniżmu għandu jipprovdi żieda uniformi kull sena lill-pensjonanti kollha fl ok aġġustament tal-għoli tal-ħajja minimu bbażat fuq iż-żieda għall-għoli tal-ħajja mogħtija fi l-Paga Minima Nazzjonali.

Miżuri meħudin fi l-baġits tas-snin 2007 u 2008 li għandhom l-istess skop ta’ adegwatezza jinkludu: -• Sa mis-sena 2008 ż-żieda għall-għoli tal-ħajja ngħatat sħiħa lil persuni rtirati, fi lwaqt li qabel dawn kienu

jirċievu żewġ terzi ta’ din l-allowance. • Il-Baġit 2008 rreveda ’l fuq id-dħul massimu li persuni setgħu jaqilgħu biex jikkwalifi kaw għall-Allowance

Supplementari (SPA) skont iż-żieda għall-għoli tal-ħajja48. • Issa dawk li jirtiraw jistgħu jaħdmu u jaqilgħu ammont bla limitu mingħajr ma jkollhom tnaqqis fi l-

pensjoni. Dan jista’ jġib miegħu wkoll benefi ċċji sostanzjali fi l-każ ta’ persuni li jirtiraw meta jilħqu l-età ta’ 60/61 sena (limitu tal-età għall-pensjoni qabel ir-riforma).

• Persuni li jirċievu pensjonijiet ta’ diżabilità severa issa huma intitolati biex jirċievu din il-pensjoni sa

47 Fl-Awtorità ta’ Malta għal Servizzi Finanzjarji (MFSA).

48 SPA hija maħsuba għal dawk il-benefi ċjarji li d-dħul totali tal-familja tagħhom jaqa’ taħt il-limiti deskritti mill-Att dwar is-Sigurtà Soċjali.


ħames snin wara li jiżżewġu lil persuna mingħajr diżabilitajiet, ikun xi jkun id-dħul ta’ din il-persuna. • Persuni li jerġgħu jiżżewġu u jkunu qed jirċievu pensjoni tar-romol issa huma intitolati għall-pensjoni,

bl-istess rata, tul l-ewwel ħames snin taż-żwieġ, saħansitra jekk din il-pensjoni tkun ogħla mill-paga minima.

• Tneħħiet it-taxxa tal-boll fuq causa mortis fuq il-parti tal-wirt ta’ dar residenzjali, sakemm il-propjetà ma tkun inbiegħet qabel il-mewt tal-parti superstiti.

• Fil-każ ta’ pensjonanti li jirċievu pensjoni tas-servizzi, l-ewwel €466 tal-pensjoni tas-servizz ma titqiesx fi l-kalkolu tal-pensjoni tas-sigurtà soċjali. Din tolqot dawk il-pensjonanti li jirċievu l-aktar pensjoni baxxa.

• Il-Baġit 2008 aġġusta l-faxex tat-taxxa tad-dħul biex jiżgura li dawk li jaqligħu l-inqas ma jħallsux taxxa u jkollhom aktar fl us f’buthom.

• F’termini tal-ugwaIjanza tas-sessi, u l-fatt li n-nisa normalment huma dawk li jagħtu l-kura primarja, iddaħħlu krediti tal-pensjoni għat-trobbija tat-tfal sa sentejn għal kull tifel jew tifl a, jew erba’ snin fi l-każ ta’ tifel jew tifl a b’diżabilità serja.

• Minħabba d-domanda akbar għal servizzi fi djar għall-anzjani privati, il-Gvern ippermetta tnaqqis massimu ta’ €2,000 fi s-sena mid-dħul taxxabbli ta’ ċittadini anzjani għal spejjeż li jagħmlu huma jew qraba tagħhom għal servizzi residenzjali privati.

Evalwazzjoni tar-relazzjoni bejn kontribuzzjonijiet u benefi ċċji soċjaliBiex tisaħħaħ b’mod adegwat il-konnessjoni bejn kontribuzzjonijiet u benefi ċċji, hu ta’ importanza kbira li jkun hemm għarfi en tajjeb ħafna tad-diversi xenarji bbażati fuq kif jaff ettwaw lil xulxin it-tassazzjoni u l-għoti ta’ benefi ċċji soċjali. L-applikazzjoni fi l-ġejjieni tas-softwer tal-Euromod li juża teknika ta’ mikro-simulazzjoni għandha tgħin biex jikber dan l-għarfi en. Imbagħad ikun jista’ jsir aġġustament bejn it-tassazzjoni u l-benefi ċċji soċjali skont dak li jirriżulta.

Infi q fuq pensjonijiet bħala sehem mill-GDPKontroll kontinwu u regolari juri żieda gradwali fi s-sehem tan-nefqa fuq il-pensjonijiet fi l-prodott domestiku gross (GDP fi prezzijiet kurrenti), minn 7.3% fi s-sena 1995 għal 8.9% fi s-sena 2003 u għal 9.3% fi s-sena 200549.

3.3 Ħarsa lejn l-adegwatezza

3.3.1 Aġġornament ta’ bidliet mill-aħħar NSR ’l hawn

Bidliet fi l-faxex tat-taxxa fuq id-dħulIl-Baġit 2008 ġab miegħu bidliet sinifi kanti fi l-faxex tat-taxxa tad-dħul. Il-faxex tad-dħul tas-sena 2007 ttellgħu ’l fuq, u dan laqat pożittivament b’mod partikolari kategoriji bi qligħ baxx (ara Tabella 1).

Table 1: Faxex tat-taxxa kif kienu qabel u kif riveduti

Rata ta’ taxxa fuq id-

dħul (%)

Dħul li fuq titħallas taxxa (€)Komputazzjoni separata Komputazzjoni konġunta

Qabel Riveduta Qabel Riveduta

0 0-7,570.55 0-8,148.24 0-10,4882.30 0-11,4000.08

15 7,572.88 -12,811.70 8,150.57-13,999.70 10,484.63 -18,635.20 11,402.41-20,498.72

25 12,814.03 -15,723.45 14002.02-18,996.26 18,635.20 -23,294.00 20,501.05 - 27,999.39

35 Fuq15,723.45

Fuq18,998.59

Fuq23,294.00

Fuq27,999.39

49 Informazzjoni Eurostat, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal, kif kienet fi t- 22/0908.


Krediti tal-pensjoni għal interruzzjonijiet fi l-karrieraBilli jaf bid-diversi avvenimenti li jistgħu jiġru tul iċ-ċiklu tal-ħajja u li jistgħu jinterrompu karriera, il-Gvern daħħal krediti tal-pensjoni għal dawk li jieħdu ħsieb tfal (sentejn għal kull tifel jew tifl a) jew tfal b’diżabilità severa (4 snin kull tifel jew tifl a). Dawk li jieħdu ħsieb qraba fi s-sodod jingħataw krediti sakemm idum fi s-seħħ id-dritt tagħhom għal din il-pensjoni jekk il-kondizzjonijiet speċifi ċi tal-kontribuzzjonijiet ikunu ġew sodisfatti. Dan hu mistenni li joħloq impatt pożittiv fuq akkumulazzjoni fuq il-pensjoni ta’ dawn il-persuni u għandu jinfl uwenza t-TTRs futuri kkalkulati għal dawn ix-xenarji speċifi ċi.

3.3.2 Xejriet reċenti rigward l-adegwatezza tal-pensjonijiet

Adegwatezza skont il-grupp ta’ età u sessIr-rata ta’ dawk esposti għall-faqar (ARPR)50 hija kkalkulata kull tant żmien biex tkejjel l-adegwatezza tal-pensjonijiet u dħul ieħor li jirċievu persuni li għandhom 65 jew aktar (65+). L-ARPR kurrenti hi 21% għall-popolazzjoni totali ta’ dawk li għandhom 65+ (irġiel 22%, nisa: 20%). Iċ-ċifri għas-sena 2006 juru żieda fuq iċ-ċifri għas-sena 2005 (popolazzjoni totali: 16.3%, irġiel: 15.7%, nisa: 16.8%). Iċ-ċifri SILC 2006 huma ogħla meta mqabblin maċ-ċifri ARPR 2000 (meta tqis id-diff erenzi fi l-metodoloġija), (persuni li għandhom 65 jew aktar – popolazzjoni totali: 19.6%, irġiel: 18.5%, nisa: 20.5%)51. Fix-xjuħija, in-nisa x’aktarx li jkunu assorbiti fi l-familja estiża aktar mill-irġiel. Dan jispjega, sa ċertu punt, id-diff erenza żgħira fl -ARPRs favur nisa li għandhom 65+. Persuni fl -etajiet minn 0 sa 64 huma f’riskju inqas ta’ faqar minn persuni li għandhom 65+ (popolazzjoni totali: 13%, irġiel: 13%, nisa: 14%). Bħala medja, persuni minn età 0 sa 64 f’Malta huma f’riskju inqas ta’ faqar milli fl -UE25 (popolazzjoni totali: 16%, irġiel: 15%, nisa: 16%).

Il-proporzjon tad-dħul medju relattiv fi l-każ ta’ persuni li għandhom 65+ imqabbla mad-dħul disponibbli medju ekwivalizzat ta’ persuni fl -etajiet minn 0 sa 64 tindika parità ta’ 83% bejn il-gruppi ta’ etajiet u sessi. Dawn il-proporzjonijiet, madankollu, huma aktar baxxi mill-medji tal-UE25 (popolazzjoni totali: 85%, irġiel: 88%, nisa: 83%).

Il-proporzjon ta’ rimpjazzament aggregat hija partikolarment indikattiva, u turi livelli baxxi ta’ dħul personali mhux ekwivalizzat mill-pensjoni ta’ persuni li għandhom minn 65 sa 74 sena relattiv għad-dħul medju personali minn qligħ ta’ persuni li għandhom minn 50 sa 59 sena li jkunu resqin biex jirtiraw. F’Malta, il-proporzjon medja tal-popolazzjoni totali hija 49% (irġiel: 52%, nisa: 40%). Il-medji tal-UE25 huma ogħla (popolazzjoni totali: 51%, irġiel: 54%, nisa: 50%). Il-qagħda tan-nisa jistħoqqilha attenzjoni kbira għaliex qiegħda fi t-tarf li hu ’l isfel nett fost il-proporzjonijiet ta’ rimpjazzament fl -UE (qribha ħafna huma dawk ta’ Ċipru 33%, tas-Slovenja 37% u tad-Danimarka 39%).

Persuni anzjani mhumiex kategorija omoġenja, u fi l-każ tagħhom ir-riskju tal-faqar ivarja skont l-età. Filwaqt li l-ARPR tal-irġiel jogħla mal-età (60+: 21%, 75+: 22%), ir-riskju tal-faqar fost in-nisa jonqos aktar ma jikbru (60+: 20%, 75+: 17%). Ir-raġuni possibbli għal dan il-preġudizzju bejn is-sessi diġà kienet ittratta hawn fuq. Persuni anzjani (60+) f’Malta huma esposti xi ftit aktar għar-riskju tal-faqar (20%) mill-medja kkalkulata għall-UE27 (18%). Madankollu, is-sitwazzjoni tinbidel mal-età, u persuni f’Malta li għandhom 75 jew aktar (75+) għandhom 19% riskju tal-faqar, li hu aktar baxx mill-medja stmata ta’ 22% għall-UE27. Din l-aħħar ċifra hija partikolarment infl uwenzata mill-ARPR ogħla ħafna tan-nisa fl -Ewropa (24%) li hi 7% ogħla minn dak tan-nisa f’Malta.

Il-proporzjon relattiva ta’ dħul medju iffi ssat għal dawk li għandhom 60+ tirrifl etti aħjar il-pożizzjoni tal-pensjonanti kurrenti f’Malta milli l-indikatur primarju kkalkulat għall-popolazzjoni li għandha 65+, billi pensjonanti Maltin bħalissa jirtiraw mal-età ta’ 61. Il-proporzjon relattiva ta’ dħul medju għal dawk li għandhom 60+ hija 84% (irġiel: 87%, nisa: 83%).

In-nuqqas ta’ ugwaljanza fi d-dħul jikber ħafna aktar fi x-xjuħija, billi l-proporzjon S80/S20 hija 5, ogħla minn

50 Ibbażata fuq SILC 2006, informazzjoni dwar dħul 2005.

51 Informazzjoni: NSO: Structural, Poverty and Social Exclusion Indicators, ibbażata fuq HBS 2000.


dik tat-total tal-popolazzjoni li għandha età bejn iz-0 u s-64 (4.1) u hija wkoll ogħla mill-medja fl -UE27 (stmata 3.9). Malta għandha l-ogħla qasma relattiva medja ta’ ARP fi l-każ ta’ anzjani li għandhom 65+ u 75+ imkejlin fuq livell ta’ 60%, rispettivament 32% u 29% (stimi għall-UE25 18% u 19%).

Il-perċentwali ta’ nies esposti għar-riskju tal-faqar tiddependi mill-kriterji użati għad-defi nizzjoni tal-faqar. Punti ta’ dħul medju diff erenti fejn wieħed jaqta’ linja jipproduċu riżultati ARP diff erenti: fi l-livell bażiku medju ta’ 50%, 14% biss tal-persuni li għandhom 60+, 14% tal-persuni li għandhom 65+ u 12% tal-persuni li għandhom 75+ huma esposti għar-riskju tal-faqar. Meta l-livell bażiku jitgħolla għal 70% tad-dħul medju, ARPRs ta’ 32%, 33% u 33% jinkisbu għall-gruppi li għandhom 60+, 65+ u 75+ rispettivament. Il-medji Ewropej jindikaw espożizzoni medja aktar baxxa ta’ anzjani fl -UE25 ta’ 10%, 10% u 12% fi l-livell bażiku ta’ 50% tal-livell medju, u ta’ 28%, 30% and 34% fi l-livell ta’ 70% tal-livell bażiku fi l-każ ta’ persuni li għandhom 60+, 65+ and 75+ rispettivament.

Adegwatezza għal dawk li jirċievu pensjoniPersuni li jirċievu pensjoni għandhom 22% ARP (irġiel: 22%, nisa: 20%). Iċ-ċifri kollha huma ogħla mill-istimi rispettivi medju tal-UE25. Irġiel Maltin huma esposti 7% aktar għar-riskju tal-faqar mill-medja tal-irġiel Ewropej. Riżultati SILC għall-2005 juru li ARPRs ta’ persuni li jirċievu pensjonijiet huma 17.0% (irġiel 17.8%, nisa: 13.4%). L-indikaturi strutturali għas-sena 2000 fuq il-faqar jindikaw ukoll li s-sitwazzjoni ta’ persuni rtirati marret lura, u minħabba f’hekk l-ARPR għal dawk kollha rtirati kienet 18.3%, b’rati simili fi l-każ ta’ sessi mifrudin minn xulxin (irġiel: 18.3%, nisa: 18.4%).

Adegwatezza fi l-każ ta’ sidien ta’ propjetà u inkwiliniMinħabba n-numru għoli ta’ kapijiet ta’ familja kbar fl -età li jgħixu f’akkomodazzjoni mikrija taħt reġim ta’ kera protett (il-Liġijiet tal-Kera ta’ qabel is-sena 1995 stipulaw kirjiet baxxi ħafna, f’xi każijiet iff riżati f’livelli ta’ qabel is-sena 1939) spejjeż ta’ kirjiet spiss huma baxxi ħafna, li ultimament jiżguraw aktar protezjoni kontra r-riskju tal-faqar fost l-inkwilini. Fis-sena 2005 kien hemm 12,211-il kap ta’ familja li kellhom 60 jew aktar li kienu jgħixu f’akkomodazzjoni mikrija, u 6,835 minnhom kienu qed iħallsu Lm50 (€116.5) kera jew anqas fi s-sena. Għalhekk mhix sorpiża li ARPRs jixtiebhu nġabru minn propretarji ta’ djar u minn inkwilini: 21% u 20% fi l-grupp ta’ età 60+, 21% u 21% fi l-grupp ta’ età 65+, u 19% u 19% fi l-grupp ta’ età 75+ rispettivament. Ir-riforma tal-kera bħalissa għaddejja, u l-liġijiet antikwati tal-kera se jkunu emendati fi żmien x’aktarx qasir; il-White Paper fuq ir-Riforma tal-Kera kienet ippreżentata għad-diskussjoni f’Ġunju 2008. Din se titlob żieda gradwali ta’ dawn il-kirjiet baxxi li se jkollha impatt fi nanzjarju fuq l-inkwilini preżenti. Il-medji Ewropej (UE25) għal sidien u inkwilini kienu 18% u 17% għall-grupp ta’ età 60+, 19% u 17% għall-grupp ta’ età 65+, u 23% u 18% għall-grupp ta’ età 75+ rispettivament.

Il-kwistjoni tal-faqar ta’ nies anzjani hija dwar il-provvediment ta’ pensjoni adegwata, iżda hija wkoll kwistjoni ta’ dħul diversifi kat fi x-xjuħija. Il-pass lejn skemi ta’ pensjonijiet tat-tieni u t-tielet pilastru jaslu biex ikabbru b’mod eff ettiv il-provvista ta’ fondi monetarji fi x-xjuħija bis-saħħa tad-diversifi kazzjoni ta’ sorsi ta’ dħul, vulnerabilità mnaqqsa fi l-każ ta’ riżultati baxxi minn fondi investiti, u t-trawwim ta’ responsabbiltà individwali akbar biex ikun żgurat dħul adegwat fi x-xjuħija.

Minħabba l-qasma li jġib miegħu l-faqar, u minħabba miżuri oħrajn dwar il-faqar marbutin max-xjuħija, dan l-aħħar il-Gvern indirizza l-kwistjoni tar-riskju tal-faqar ta’ persuni rtirati. Waħda mill-miżuri fi l-Baġit 2008 wasslet għall-introduzzjoni tad-dritt tal-pensjonanti għal żieda fl -allowance għall-għoli tal-ħajja (COLA) komparabbli ma’ dik ta’ persuni impjegati. Fi kliem ieħor, benefi ċjarji ta’ pensjoni taż-żewġ terzi se jibdew jieħdu l-COLA sħiħa ffi ssata fi l-livell ta’ Lm1.50 (€3.49) f’din is-sena tal-Baġit.

3.3.3 Impatt ta’ miżuri maħsubin biex inaqqsu kemm jista’ jkun l-esklużjoni soċjali fost l-anzjani

Żieda fl -ogħla livell ta’ dħul massimu pensjonabbli Rati teoretiċi ta’ rimpjazzament f’livell bażiku (TRRs) għal Malta nħadmu għall-fi nijiet ta’ dan ir-rapport biex jirrifl ettu l-miżuri introdotti fi r-Riforma tal-Pensjonijiet imnedija f’Marzu 2006.


Miżura sinifi kanti kienet il-bidla fl -ogħla livell ta’ dħul massimu pensjonabbli (MPI) li nbidel minn Lm6,958 (€16,208) fi s-sena 2006 għal Lm9,000 (€20,965) fi s-sena 2013. Ir-Riforma stipulat li wara s-sena 2013 l-MPI tittella’ permezz ta’ mekkaniżmu li jikkonsisti f’medja mgħabbra ta’ 70% ta’ kemm tkun għoliet il-paga (inklużi produttività u rati ta’ infl azzjoni) u 30% tar-rata ta’ infl azzjoni.

Bis-saħħa ta’ dan il-mekkaniżmu, l-evoluzzjoni tal-MPI twassal għal TRRs aktar raġonevoli meta mqabblin mat-TRRs ikkwotati fi d-dokumenti ta’ rapporti li saru qabel. Kif ipproġettat, il-bidla netta fi t-TRR tul il-perjodu 2006 sa 2046 hija -13%, fi lwaqt li l-bidla gross fi t-TRR hija -11% fl -istess perjodu. Iż-żewġ rati huma bbażati fuq il-kalkolu tal-Iskema ta’ Pensjoni tal-Ewwel Pilastru (FPPS) biss, billi l-SPPS ma ddaħħlitx fi l-perjodu 2006 sa 2008.

F’termini ta’ bidla netta fi t-TRR għall-perjodu 2006-2046, Malta tmur aħjar minn Franza (-18%), il-Latvja (-15%), il-Polonja (-19%) u l-Portugall (-20%), u hija daqs l-Iżvezja.

Min-naħa l-oħra, il-bidla fi t-TRR gross tul l-istess perjodu hija -11%, u f’termini ta’ dan l-indikatur Malta għandha pożizzjoni aħjar minn dik tal-Greċja (-12%), Franza (-16%), il-Latvja (-14%), il-Polonja (-16%), il-Portugall (-19%) u l-Iżvezja (-13%).

Għas-sena 2006, it-TRRs gross fi l-każ tal-każ baziku (40 sena anzjanità, impjegat full- time medju, salarju bbażat fuq is-sistema ta’ kontijiet nazzjonali) kienu 65.3%, fi lwaqt li t- TRR netta li tinvolvi r-reġim tat-taxxa fuq id-dħul tal-istess sena kienet 79.2%. Meta tqis ir-rati kostanti ta’ infl azzjoni u kemm żdiedu l-pagi tul perjodu ta’ erbgħin sena, fi s-sena 2046 t-TRR gross tasal biex tkun 54.3%, fi lwaqt li t-TRR netta tasal għal 66.3%. Madankollu, dan is-sett ta’ TRRs japplika għal persuni mweldin fi s-sena 1962 jew wara, billi skont ir-Riforma tal-Pensjonijiet gruppi ixjeħ ikun għad għandhom l-ogħla ammont tad-dħul tagħhom marbut mal-livell ta’ Lm9,000 (€20,965) iffi ssat fi s-sena 2013. Pensjonanti tal-ġejjieni għalhekk huma grupp eteroġenju f’termini tal-kalkulus FPPS tagħhom.

L-ogħla livell tal-paga minima nazzjonali li jista’ jaqla’ pensjonantFis-sena 2008 tneħħa l-ogħla livell tal-Paga Minima Nazzjonali li pensjonanti taħt il-65 sena setgħu jaqilgħu, u dawn il-pensjonanti mhumiex se jibqgħu jitilfu d-dritt tagħhom għal pensjoni tas-sigurtà soċjali jekk il-qligħ tagħhom mill-impjieg jaqbeż l-ogħla livell tad-Dħul Minimu Nazzjonali. Din l-inizjattiva għandha tinkoraġġixxi persuni anzjani biex jibqgħu attivi fi s-suq tax-xogħol u tgħinhom iżommu livell ta’ għajxien relattiv adegwat. Numru sostanzjali ta’ persuni diġà gawdew minn din il-miżura, u l-eff etti pożittivi ta’ din il-miżura tal-Baġit 2008 għad iridu jiddaħħlu fi l-kejl tal-ARPRs fi l-ġejjieni.

Pensjonijiet tas-sigurtà soċjali ta’ persuni li jirċievu pensjoni tas-servizz52

Il-Baġit 2008 daħħal ukoll prinċipju ġdid għall-kalkolu tal-pensjonijiet tas-sigurtà soċjali li jitħallsu lil persuni li jirċievu pensjoni tas-servizz. Sa ftit ilu, il-pensjoni tas-servizz kienet titnaqqas kollha kemm hi mill-ammont tal-pensjoni tas-sigurtà soċjali. Bis-saħħa ta’ din l-inizjattiva ġdida l-ammont li jista’ jitnaqqas tniżżel b’€466 u hekk tejjeb l-adegwatezza ta’ dan il-grupp ta’ pensjonanti.

3.3.4 Miżuri futuri għat-titjib tal-adegwatezza tad-dħulSe jittieħdu aktar inizjattivi għar-Riforma tal-Pensjonijiet, u fi l-ġejjieni se tkun ikkunsidrata l-kontinwazzjoni ta’ miżuri li għandhom x’jaqsmu mal-kalkolu tal-pensjoni tas-sigurtà soċjali ta’ pensjonanti eżistenti tas-servizzi.

3.4 Ħarsa lejn is-sostenibilità tas-sistema tal-pensjonijiet

3.4.1 Livell ta’ riżorsi dedikati biex jingħataw il-pensjonijietIn-nefqa totali ta’ Malta fuq protezzjoni soċjali kienet tammonta għal 18.3% tal-GDP fi s-sena 2005 (prezzijiet kurrenti)53 wara żieda gradwali minn 16.5% fi s-sena 2000. Is-sehem tal-pensjonijiet fl -istess perjodu tela’ minn from 7.3% tal-GDP fi s-sena 1996 għal 8.0% fi s-sena 2000 u għal 9.3% fi s-sena 2005.

52 Fl-Att dwar is-Sigurtà Soċjali, Pensjoni tas-Servizz tirreferi għal kull pensjoni jew allowance imħallsa lil persuna għal servizzi mogħtijin fl -imgħoddi lil impjegatur (pensjoni okkupazzjonali).

53 Informazzjoni Eurostat http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal, fi t-22/09/08.


3.4.2 Dgħjufi jiet tal-arranġamenti kurrenti għall-fi nanzjamentQed tkun ippjanata l-introduzzjoni ta’ mekkaniżmu ta’ kontabilità ċar li jiddistingwi bejn infi q fuq benefi ċċji soċjali u kontribuzzjonijiet għall-fond tas-saħħa. Dan għandu jgħin biex itejjeb il-fehim dwar l-adegwatezza ta’ fondi miġburin permezz tal-kontribuzzjonijiet għas-sigurtà soċjali u s-sostenibilità tal-benefi ċċji soċjali, inklużi l-benefi ċċji tal-pensjonijiet.

3.4.3 Sfi di lis-sostenibilitàIn-nefqa totali fuq il-pensjonijiet bħala sehem mill-GDP telgħet gradwalment minn 7.3% fi s-sena 1996 għal 9.3% fi s-sena 2005.54 Il-proporzjon ta’ dipendenza tax-xjuħija kienet 19.8% fi s-sena 2007 (UE27: 25.2%), li huwa l-ogħla perċentwali f’xejra dejjem tikber li ilha tkun osservata għal aktar minn għaxar snin. Bil-fertilità dejjem nieżla, il-perjodu tax-xjuħija itwal u dħul relattivament baxx ta’ immigrant regolari f’Malta, il-‘pressjoni griża’ tkompli taggrava. Fis-sena 2006, il-mistennija tat-tul tal-ħajja fl -età ta’ 65+ kienet 16.1 snin, żieda ta’ 0.6 snin fl -aħħar għaxar snin (UE27 fi s-sena 2004: 15.5 snin). Projezzjonijiet juru li sas-sena 2050 il-proporzjon bejn dawk li għandhom 65+ għal dawk li għandhom minn 15 sa 64 sena se tibqa’ titwassa’ bla ma tieqaf, u mistennija tilħaq l-40.6% (UE27: 52.8%), żieda regolari minn 19.2% fi s-sena 2005 (UE27: 24.7%)55. Provvedimenti ta’ l-individwi għat-TPPS jibqgħu sejrin, inkoraġġiti mill-opportunitajiet wesgħin fi s-settur privat, salvagwardati mill-qafas legali eżistenti. Il-Gvern jixtieq jara dan il-pilastru jittejjeb kemm jista’ jkun, u jrid jiżgura t-transparenza u l-kontabilità ta’ dawk li jipprovdu s-servizz (Ara taqsima 3.8 fuq l-attivitajiet tal-Awtorità ta’ Malta għal Servizzi Finanzjarji).

3.4.4 Projezzjoni tan-nefqa fuq il-pensjonijietIl-projezzjonijiet tan-nefqa pubblika u tal-pensjonijiet totali jindikaw tnaqqis fi s-sehem tal-GDP b’0.4% fi s-sena 2050 għal 7%. Dan hu parzjalment dovut għall-indiċjar tad-dħul pensjonabbli massimu mqabbel mal-prezzijiet, li ultimament qiegħed iwassal għal rata waħda ta’ pensjonijiet56. Hu proġettat li n-nefqa pubbliku u fuq il-pensjonijiet f’relazzjoni mal-GDP tilħaq l-ogħla livell tagħha ta’ 10.2% fi s-sena 202157. Madankollu dan mistenni jinbidel minħabba l-indiċjar ġdid tal-pensjonijiet li jolqot persuni mweldin fi s-sena 1962 jew qabel. L-indiċjar ikun ibbażat fuq 70% taż-żieda fi l-pagi u 30% tar-rata ta’ infl azzjoni, kif intqal aktar ’il fuq.

3.4.5 Ħarsa lejn il-livelli tal-impjiegiIr-rata ta’ impijegi ta’ ħaddiema kbar fl -età għadha taħt il-livell mitlub minn Liżbona, li huwa 50%. Ir-rata niżlet minn 32.5% fi s-sena 2003 għal 30.0% fi s-sena 2006, u kompliet tinżel għal 28.3% fi s-sena 200758. Din il-karatteristika tas-suq tax-xogħol f’Malta diġà dehret b’mod prominenti fl -aħħar NSR Pensions 2006-2008. Ir-rata ta’ impjiegi ta’ nisa kbar fl -età niżlet minn 13% fi s-sena 2003 għal 11.8% fi s-sena 2007. Dan hu ħafna aktar baxx minn dak ta’ kull pajjiż ieħor tal-UE, u inqas b’mod sinifi kanti mill-medja tal-UE27 li kienet 36%. Dan mhux xi sorpriża meta titqies ir-rata ta’ impjiegi tan-nisa Maltin b’mod ġenerali. It-tnaqqis fi r-rata ta’ impjiegi tal-irġiel minn 53.8% fi s-sena 2003 għal 46.2% fi s-sena 2007, li minnha tnaqqis ta’ 4.2% sar is-sena l-oħra biss, hu sinjal li l-politiki kurrenti tal-impjiegi diretti għal dan il-gurpp ta’ età jeħtiġilhom aġġustament. L-isfi da tal-mobilizzazzjoni ta’ persuni inqas attivi, bħal nisa u ħaddiema kbar fl -età, għal impjieg imħallas għadha hemm.

3.4.6 Prevenzjoni ta’ ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħolĦruġ kmieni mis-suq tax-xogħol jista’ jolqot ukoll is-sostenibilità tas-sistema tal-pensjonijiet f’Malta. Malta għandha l-aktar età baxxa ta’ nies li eff ettivament joħorġu kmieni mis-suq tax-xogħol fost il-pajjiżi kollha li

54 Informazzjoni Eurostat http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal, fi t-22/09/08.

55 Informazzjoni: ibid.

56 “L-impatt tax-xjuħija fuq in-nefqa pubblika: projezjonijiet għall-UE25 MS fi r-rigward ta’ trasferimenti ta’ pensjonijiet, kura tas-saħħa, kura fi t-tul, edukazzjoni u qgħad”, 2004-2050, EPC u Kummissjoni Ewropea, 2006, paġna 72. Nota ta’ ċaħda: ‘Malta għandha riżervi fi r-rigward tal-projezzjonijiet demografi ċi assunti f’dan ir-rapport li ġejjin minn diff erenzi fl -infl uss mistenni ta’ immigranti’.

57 Ibid. paġna 77.

58 L-aħħar informazzjoni aċċessibbli, Eurostat http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal, fi t-22/09/08.


jirrappurtaw dan; 58.5 sena meta mqabbla mal-medja ta’ 61.2 sena li hi l-medja fl -UE2759. Qed isiru sforzi biex irażżnu ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħol billi jkun hemm prevenzjoni tal-abbuż minn pensjonijiet ta’ invalidità60 minn persuni li jkunu waslu għall-età tal-irtirar. Dan iġib miegħu benefi ċċji sostanzjali f’termini ta’ prevenzjoni ta’ ħela ta’ fondi soċjali61.

Parzjalment minħabba l-miżura li għadha kemm issemmiet, in-nefqa futura ta’ Malta fuq pensjonijiet għal diżabilità u superstiti bħala sehem mill-GDP, skont il-projezzjonijiet tal- Grupp ta’ Ħidma fuq ix-Xjuħija (AWG), għandha tonqos minn 3.6% fi s-sena 2004 għal 2.7% fi s-sena 2025, u mbagħad għal 0.5% fi s-sena 205062.

Il-miżura tal-Gvern fi l-Baġit 2008 li jneħħi l-ogħla ammont ta’ dħul li wieħed jista’ jdaħħal wara li jasal għall-età tal-irtirar, għandha tipproduċi eff ett sinifi kanti fi l-ġejjieni f’termini ta’ prevenzjoni ta’ ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħol. Din il-bidla mistennija tkabbar il-mezzi fi nanzjarji ta’ dawk li jirtiraw meta jkollhom 61/60+. Il-Gvern ibbaża d-deċiżjoni tiegħu fuq ix-xejriet ta’ stennija ta’ ħajja mat-twelid (fi s-sena 2006 din kienet 76.83 sena fi l-każ tal-irġiel u 81.20 sena fi l-każ tan-nisa) u fuq il-miżura tal-Baġit ta’ qabel tas-sena 2007 biex idaħħal żieda gradwali fl -età pensjonabbli fi l-każ ta’ persuni mweldin fi s-sena 1961 jew qabel, fi lwaqt illi fi l-każ ta’ persuni mweldin fi s-sena jew wara l-età tal-irtirar din kienet iffi ssata awtomatikament għal 65 sena.

3.4.7 Riforma tas-Sistema ta’ Pensjoni tal-Invalidità F’nofs is-sena 2006 nbdew diskussjonijiet fuq riforma tas-Sistema ta’ Pensjoni tal-Invalidità. F’Lulju 2007 l-Att dwar is-Sigurtà Soċjali kien emendat biex iwitti t-triq għar-riforma tas-Sistema ta’ Pensjoni tal-Invalidità. Din ir-riforma mistennija li tolqot pożittivament dispożizzjonijiet futuri fi r-rigward ta’ pensjonijiet li jittieħdu kmieni li, skont il-projezzjonijiet tal-AWG għas-sena 2050, għandhom jiżdiedu63 bħala sehem fi l-pensjonijiet pubbliċi kollha (pensjonijiet tax-xjuħija u pensjonijiet li jittieħdu kmieni meħudin fl imkien) b’40% (minn 52% fi s-sena 2004 għal 92% fi s-sena 2005) li jiġi daqs dak ta’ pajjiżi oħrajn tal-UE, iżda jilħaq ukoll l-ogħla bidla netta f’dan il-perjodu64.

Apparti minn diversi bidliet parametriċi għas-Sistema ta’ Pensjoni tal-Invalidità65, il-bidliet fundamentali li saru lis-sistema kienu dawn li ġejjin:

• Bidla fi s-sistema tal-panil mediku – twaqqaf Tim Mediku ta’ Reviżuri magħmul minn tliet tobba b’kuntratt mat-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali. Il-funzjoni ewlenija tat-Tim hija li jagħtu parir lid-Direttur Ġenerali (Sigurtà Soċjali) fuq l-aspetti mediċi ta’ klejms għal Pensjoni għal invalidità bil-għan li tissaħħaħ it-trasparenza, jinqatgħu l-abbużi u jkun żgurat livell għoli ta’ esperjenza medika.

• Iffi ssar ta’ kriterji mediċi speċifi ċi – dan intlaħaq billi saru Impairment Tables li jagħtu l-linji gwida bażiċi u l-livelli ta’ kejl lit-Tim Mediku ta’ Reviżuri biex jivvaluta l-ħsara lis-saħħa relatata max-xogħol. It-Tabelli għandhom skala skont sistema ta’ punti bbażata madwar livelli minimi kwalifi kattivi għad-dritt għal Pensjoni għal invalidità. Apparti milli jiddisponu għal livelli ta’ ħsara lis-saħħa, li għandhom jgħinu lil Tim Mediku ta’ Reviżuri meta jqis il-każ, dawn it-Tabelli jagħmluha possibbli li d-deċiżjonijiet tat-Tim ikunu awditjati.

59 Informazzjoni 2006, Eurostat, ibbażata fuq l-Istħarriġ tal-Forza tax-Xogħol 2007.

60 Il-Pensjoni tal-Invalidità hija benefi ċċju kontributorju mogħti lil persuni li huma ċertifi kati medikament li mhumiex tajbin għax-xogħol u li jissodisfaw il-kondizzjonijiet tal-kontribuzzjonijiet rilevanti. Il-Pensjoni tal-Invalidità titħallas skont it-termini tal-Artikolu 26 (1) l-Att dwar is-Sigurtà Soċjali (Kap. 318) (http://www.msp.gov.mt/documents/dss/synopsis_dss.pdf ).

61 Il-miżuri implimentati mill-Ministeru għall-Politika Soċjali biex jinqata’ l-abbuż mill-benefi ċċji soċjali diġà qed iħallu benefi ċċji sostanzjali, mhux biss f’termini ta’ prevenzjoni ta’ ħela ta’ fondi soċjali imma wkoll biex jipprevjenu ħruġ mhux ġustifi kat mis-suq tax-xogħol. Fis-snin 2006 u 2007 kien hemm 382 u 219-il każ ta’ abbużi mill-benefi ċċji soċjali li kienu jinvolvu 250 u 156 benefi ċjarju u li ammontaw għal €2,036,511 (Lm874,274) u €1,306,297 (Lm56,793) rispettivament.

62 “L-impatt tax-xjuħija fuq in-nefqa pubblika: projezzjonijiet għall-UE25 MS fuq trasferimenti ta’ pensjonijiet, kura tas-saħħa, kura fi t-tul, u qgħad”, 2004-2050, EPC u Kummissjoni Ewropea, 2006, paġna 81 u noti f’qiegħ il-paġni 45 u 42.

63 Fil-każ ta’ Malta meħuda bħala ‘skemi ewlenin’, Ibid. paġna 81, noti f’qiegħ il-paġna 45 u 42.

64 Ibid paġna 80, u nota f’qiegħ il-paġna 42.

65 Dawn jinkludu l-estensjoni tal-perjodu ta’ stennija għal sitt xhur u t-tnaqqis fi l-frekwenza li tulha l-persuna jeħtiġilha tkun valutata bħala inkapaċi li taħdem minn tliet snin għal sena.


Minn aspett amministrattiv, il-format tal-formola tal-applikazzjoni għal Pensjoni għal invalidità kien emendat biex tkun tista’ ssir valutazzjoni tal-ħila li wieħed jista’ jaħdem. Din il-valutazzjoni tal-ħila li wieħed jista’ jaħdem hija essenzjalment sottomissjoni mill-applikant ta’ informazzjoni u data medika biex jgħinu lit-tim mediku jiddetermina jekk l-applikant jissodisfax il-kriterji għall-għoti tal-pensjoni.

Il-ħolqien ta’ Impairment Tables b’linji gwida u livelli stabbiliti, fl imkien mas-sistema ġdida tar-reviżjoni mit-tim mediku u tal-awditjar mediku, jgħin biex ikun żgurat li dawk li persuni li kapaċi jaħdmu jibqgħu fi s-suq tax-xogħol. Fl-istess ħin, is-sistema l-ġdida ttejjeb it-trasparenza, karatteristika li hija nieqsa fi s-sistema preżenti.

Minkejja l-fatt li miżuri biex jemendaw il-Pensjonijiet ta’ Invalidità tħabbru biss f’nofs is-sena 2006, il-mira ffi ssata biex jitnaqqas in-numru ta’ għotjiet ta’ Pensjoni għal invalidità diġà qed tintlaħaq. In-numru ta’ applikazzjonijiet li waslu għand id-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali (DSS) tul is-snin 2006 u 2007 għal din ix-xorta ta’ pensjoni diġà jissuġġerixxi li dawn il-bidliet qed jagħtu riżultati pożittivi sinifi kanti. Informazzjoni tad-DSS turi li n-numru ta’ klejms għal Pensjoni għal invalidità niżel minn 1,203 fi s-sena 2005 għal 895 fi s-sena 2006, tnaqqis ta’ 25.6% f’sena kalendarja waħda. Żieda żgħira fl -applikazzjonijiet kienet reġistrata fi s-sena 2007 meta daħlu 916-il applikazzjoni, madankollu l-prospetti ta’ aktar tnaqqis huma ottimisti (ara Tabelli fl -Annessi 3.2 sa 3.4).

In-numru ta’ għotjiet ġodda ta’ Pensjonijiet ta’ Invalidità niżel minn 1,181 fi s-sena 2005 għal 676 fi s-sena 2006 u 668 fi s-sena 2007; 43.4% inqas minn sentejn ilu. Dan irriżulta fi tnaqqis totali ta’ 464 fi l-popolazzjoni totali ta’ dawk li kienu jirċievu Pensjoni għal invalidità fi s-snin 2005 u 2006 (8,851 fi s-sena 2005, 8,387 fi s-sena 2006, u 7,854 fi s-sena 2007).

Barra minn hekk, informazzjoni għas-sena 200666 turi li 59.28% (fi s-sena 2005), 60.89% (fi s-sena 2006) u 63.35% (fi s-sena 2007) tal-pensjonanti li jirċievu Pensjoni għal invalidità kellhom 55 sena jew aktar. Dan jissuġġerixxi li pensjonanti li jirċievu Pensjoni għal invalidità itendu biex ikunu ħaddiema kbar fl -età. Iż-żieda ta’ 4.07 punti perċentwali fi l-proporzjon ta’ pensjonanti li jirċievu Pensjoni għal invalidità tissuġġerixxi li l-miżuri fi l-ħsieb tar-Riforma tal-Pensjoni għal invalidità biex jipprevjenu ħruġ kmieni mis-suq tax-xogħol qed jagħtu r-riżultati mixtieqa.

Kif intqal hawn fuq, tnaqqis fi n-numru ta’ pensjonanti li jirċievu Pensjoni għal invalidità mhux biss inaqqas l-ispiża mhux ġustifi kata ta’ benefi ċċji soċjali imma jgħin ukoll biex il-forza tax-xogħol tibqa’ tagħmel parti mis-suq. L-età eff ettiva tal-ħruġ mis-suq tax-xogħol fi s-sena 2006 kienet 57.9 sena, titjib fuq is-57.7 snin reġistrat fi s-sena 200567.

3.4.8 Dispożizzjonijiet relatati mad-Direttiva dwar Swieq tal-Istrumenti Finanzjarji Tul is-sena 2007 żewġ dispożizzjonijiet li għandhom x’jaqsmu ma’ riżoluzzjoni ta’ tilwim barra mill-qorti fi d-Direttiva dwar Swieq tal-Istrumenti Finanzjarji (2004/39/KE) kienu trasposti f’Artikolu 20, u estendew b’mod eff ettiv il-funzjoni tal-Maniġer ta’ Ilmenti tal-Konsumatur68 lil hinn minn prodotti u servizzi li jaqgħu taħt din id-Direttiva. Barra minn hekk, il-Maniġer hu mitlub jgħin u jikkoopera safejn hu raġonevoli ma’ korpi responsabbli għal riżoluzzjoni barra mill-qorti ta’ lmenti ta’ konsumaturi fi Stati Membri u stati tal- EEA69 fi r-riżoluzzjoni ta’ kwistjonijiet imressqin minn konsumaturi lokali u li jaqsmu l-fruntieri dwar servizzi fi nanzjarji. Dan is-sostenn jgħin biex jinħolqu perċezzjonijiet pożittivi ta’ pensjonijiet privati, u hekk jagħmulha aktar faċli li jinxtraw u jnaqqsu d-dipendenza fuq il-gvern.

66 Mill-bażi ta’ informazzjoni SABS (Sistema għall-Amministrazzjoni ta’ Benefi ċċji Soċjali, System for the Administration of Social Benefi ts).

67 Informazzjoni – Taqsima tal-Istatistika tax-Xogħol, NSO.

68 Fl-Awtorità ta’ Malta għal Servizzi Finanzjarji (MFSA).

69 Stat li ffi rma l-ftehim fuq iz-Zona Ekonomika Ewropea.


3.4.9 Miżuri futuri għat-titjib tas-sostenibilità

Tnaqqis tal-ħruġ mis-suq tax-xogħol Hija l-intenzjoni tal-Gvern li jkompli għaddej bir-riforma kurrenti fi l-valutazzjoni medika għad-dritt ta’ benefi ċċji meta dan id-dritt jiddependi minn inkapaċità relatata max-xogħol. Fil-fatt, il-valutazzjoni medika għal dritt ta’ għajnuna soċjali, li tiddependi fuq jekk il-persuna li tkun qed tiġi ċertifi kata tkunx qed tbati minn ħsara fi s-saħħa relatata max-xogħol, se tkun riformata fuq l-istess linji tal-Pensjoni għal invalidità. Dan għandu jiżgura li l-ħruġ eff ettiv mis-suq tax-xogħol jibqa’ jonqos.

Introduzzjoni ta’ SPPSL-introduzzjoni gradwali tal-SPPS obbligatorja tista’ ssir b’diversi modi. Ir-Riforma tal-Pensjonijiet ipproponiet li 2% tal-kontribuzzjonijiet preżenti għas-sigurtà soċjali jinqasmu, 1% kull wieħed mill-impjegatur u mill-impjegat, u dan kien ippjanat li jogħla għal 4% miż-żewġ partijiet sas-sena 2025. Madankollu, għażliet oħrajn jistgħu jkunu esplorati, bħalma huma trasferiment għall-SPPS ta’ fondi ta’ pensjoni negozjati privatament.

Hawn tħassib li, jekk kollox jitħalla kif inhu, il-fi rda tal-adegwatezza ma tkunx tista’ tiġi evitata. Id-defi ċit tal-pensjoni f’termini ta’ sehem perċentwali tal-GDP hu maħsub biex jitla’ għal 4.7% fi s-sena 2025 jekk ma ssirx riforma li, jekk issir, għandha tnaqqas din il-fi rdaa għal 3% fl -istess sena70. Dan l-aħħar twaqqfet Task Force Konsultiva fuq il-Pensjonijiet biex tagħti appoġġ tekniku għat-teħid ta’ deċiżjoni politika f’dan il-qasam.

Separazzjoni ta’ benefi ċċji soċjali u kontijiet tas-saħħa Jinħass li l-benefi ċċji soċjali u n-nefqa għas-saħħa m’għandhomx jibqgħu jittieħdu fl imkien għal skopijiet ta’ kontabilità. Filwaqt li l-proċess tax-xjuħija tal-popolazzjoni Maltija għadu għaddej bla waqfi en, it-teħid fl imkien tal-fondi qed jaggrava s-sitwazzjoni li hija karatterizzata minn nuqqas perikoluż ta’ pensjonijiet fi nanzjati f’Malta. Ir-riforma hi meħtieġa biex tiżgura li kontribuzzjonijiet għall-pensjonijiet jgħaddu biss għal skopijiet ta’ pensjoni.

Tisħiħ tal-qafas legali ta’ pensjonijiet privatiL-Att tal-2002 dwar Fondi Speċjali (Regolamenti) (SFA) jipprovdi għal qafas regolatorju għal skemi ta’ rtirar. Reviżjonijiet tal-qafas legali tal-SFA ġew abbozzati. It-tisħiħ tal-qafas legali għandu jinkoraġġixxi lin-nies biex jixtru pensjonijiet privati, u hekk titnaqqas il-pressjoni minn fuq is-sistema tal-pensjonijiet lokali u tikber is-sostenibilità.

3.5 Ħarsa lejn il-modernizzazzjoni tas-sistema ta’ pensjonijiet b’risposta għall-ħtiġijiet li qed jinbidlu tal-ekonomija, is-soċjetà u l-individwi

3.5.1 Iż-żieda tal-konsumeriżmi fi s-soċjetà: Risposta permezz tal-edukazzjoni fuq l-importanza tat-tifdil għal żmien ix-xjuħija Is-soċjetà Maltija għaddejja minn stadju transizzjonali. Proċessi ta’ individwalizzazzjoni u sekularizzazzjoni huma qawwijin ħafna, u jikkaratterizzaw l-aspetti ewlenin kollha tal-ħajja individwali u familjari. Meta jidhru sinjali ċari ta’ konsumeriżmu u xejra favur id-dejn, tinħass sewwa l-ħtieġa li jikber l-għarfi en tal-importanza tat-tifdil għal żmien ix-xjuħija. F’dan ir-rigward, il-kampanji ta’ edukazzjoni u informazzjoni li tmexxew mill-aġenti ewlenin fi l-qasam tal-provvista ta’ pjanijiet għall-irtirar għandhom funzjoni sinifi kanti.

3.5.2 Impatt ta’ mudelli ta’ karrieri atipiċi L-introduzzjoni tas-sistema ta’ benefi ċċju pro-rata tat ċans lill-persuni kollha li għandhom impjieg atipiku biex jibqgħu jħallsu l-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali tagħhom fuq il-bażi tan-numru ta’ sigħat maħdumin u mhux fuq il-bażi tar-rata minima tal- kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali bbażata fuq il-Paga Minima Nazzjonali. Dan iħaff ef l-isforzi ta’ persuni b’karrieri atipiċi biex jakkumulaw id-drittijiet tagħhom għal pensjoni. Madankollu, persuni li għandhom karrieri standard ġeneralment jirċievu pensjonijiet aħjar. Billi huma ġeneralment in-nisa li jagħżlu li jagħmlu xogħol part-time, minħabba l-impenn tagħhom li jkollhom u jrabbu

70 Rapport Finali: Pensions Adequate and Sustainable, October 2005.


t-tfal, hemm nuqqas ta’ bilanċ speċifi ku sinifi kanti bbażat fuq diff erenza tas-sess fi d-drittijiet akkumulati meta jilħqu l-età tal-irtirar.

Fil-każ ta’ xenarju ta’ karriera kompleta, id-drittijiet għal pensjoni ta’ persuna medja li taqla’ l-paga ġeneralment mhumiex preġudikati fuq bażi ta’ diff erenza ta’ sess. Dan ġej l-aktar minn fi rda baxxa fi l-paga skond is-sess f’Malta li ilha tonqos regolarment minn 11% fi s-sena 2000 għal 3% fi s-sena 2006. Minkejja dan it-titjib, fi l-ġejjieni se jibqa’ jkun hemm iff ukar fi r-rigward tas-sistema tal-pensjoni tal-Ewwel Pilastru biex ikun żgurat li kull kwistjoni pendenti fi r-rigward tal-pregudizzju bbażat fuq diff erenza fi s-sess ikun identifi kat u indirizzat kif jixraq.

3.5.3 Impatt ta’ żwiġijiet li jitkissruL-iżbilanċ dovut għad-diff erenza tss-sess fi d-drittijiet għall-pensjoni jikber fi d-dawl ta’ xenarju ta’ taħlil taż-żwieġ meta n-nisa spiss ikollhom jirrikorru għal benefi ċċji soċjali bħal Pensjoni tal-Età jew Għajnuna Soċjali biex jiżguraw il-mezzi tal-għajxien tagħhom. Nisa (li jintlaqtu aktar mill-irġiel) spiss jispiċċaw b’nuqqas ta’ fondi biżżejjed jew ta’ drittijiet biżżejjed għal pensjoni tal-irtirar. Dan jiġri l-aktar minħabba t-tendenza ogħla li jkollhom jgħaddu minn karriera interrotta u għalhekk minn dipendenza fuq ir-raġel tagħhom. Fil-qsim tad-drittijiet tal-pensjoni fi l-każ ta’ separazzjoni jew annullament (billi d-divorzju f’Malta hu rikonoxxut biss jekk ikun ingħata minn barra) huma possibbli żewġ xenarji li jiddependu mis-sentenza tal-Qorti tal-Familja: (a) il-Qorti tal-Familja tagħraf separazzjoni bħala separazzjoni de jure u tiddeċiedi l-ammont ta’ manutenzjoni li jrid jgħaddi lill-mara, fi lwaqt li tispeċifi ka li d-Direttur tad-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali għandu joħroġ ċekkijiet separati lill-benefi ċjarju u lill-mara tiegħu; jew (b) il-Qorti tal-Familja tagħti l-ammont li jrid jingħadda mill-benefi ċjarju tal-pensjoni ta’ l-irtirar direttament lir-raġel tagħha jew lill-mara tiegħu. Fil-każ li s-sentenza ma tkunx rikonoxxuta mill-benefi ċjarju, ir-raġel jew mara huma ggwidati biex jirrappurtaw il-każ lill-Qorti tal-Familja biex tordna rimedju għas-sitwazzjoni.

3.5.4 Riforma tas-sistema ta’ benefi ċċji soċjali Ir-riforma tas-sistema ta’ benefi ċċji soċjali hija proċess li ilu għaddej. Tul is-sena 2008 saret riforma fi s-sistema ta’ Children’s Allowance. Bis-saħħa ta’ din ir-riforma, xi 16,000 familja (minbarra dawk li diġà kienu qed jriċievu ċ-Children’s Allowance wara test tal-mezzi – xi 30,000 familja) bdew jirċievu rata waħda ta’ Children’s Allowance irrispettivament mill-mezzi tagħhom. Issa l-Gvern beħsiebu jagħti ħarsa sewwa lill-Iskema ta’ Għajnuna Soċjali.

Is-sistema kurrenti ta’ għajnuna soċjali tipprovdi forom diff erenti ta’ għajnuna fi nanzjarja. Madankollu, xi provvedimenti ta’ għajnuna soċjali eżistenti ma jindirizzawx b’mod eff ettiv ċerti realtajiet emerġenti u jeħtieġ li ssir riforma biex ix-xogħol isir ħaġa li ta’ min jagħmilha.

Jeħtieġ ukoll li tingħata attenzjoni speċjali lill-allowances li jitħallsu lil ġenituri singoli u lil persuni li jitqiesu li qed ibatu minn inkapaċità relatata max-xogħol. Dawn l-allowances għandhom ifi ttxu li jsostnu dawn il-familji b’mod adegwat, fi lwaqt li jagħtu inċentivi lil dawn il-benefi ċjarji biex jipparteċipaw aktar fl -ekonomija Maltija.

3.5.5 Monitoraġġ tal-aċċessibilità u sostenibilità tas-sistema tal-pensjonijietIl-kalkolu tar-rati teoretiċi ta’ rimpjazzament, kif imfasslin mill-KEE u l-Grupp ta’ Ħidma rispettiv, għenu biex issir valutazzjoni tal-eff etti fi t-tul tas-sitwazzjoni tal-pensjonijiet skont diversi xenarji f’Malta. Għal dan l-eżerċizzju ta’ rrappurtar intuża s-softwer Apex maħluq mill-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni Ekonomika u Żvilupp (OECD) b’mod parallel mal-kalkoli tat-TRRs nazzjonali (ara taqsima 3.2.1 fuq adegwatezza). Fil-proċess tal-abbozzar tar-Riforma tal-Pensjonijiet intużaw ħafna għodod oħrajn bħalma hu s-softwer /-PROST żviluppat mill-Bank Dinji, u r-riżultati, li użaw diversi ipotesijiet, kienu ppreżentati fi l-fażi tad-diskussjoni tal-White Paper fuq ir-Riforma tal-Pensjonijiet.

Minħabba l-ħtieġa li jsir monitoraġġ tal-iżviluppi li jolqtu lill-irtirati, u wkoll tal-qagħda makro-ekonomika usa’ li tolqot il-pensjonijiet, se jitwaqqaf Pensions Strategic Unit. Dan jagħti lill-Gvern għodda bbażata fuq riżorsi u sostnuta li tiżgura reviżjoni organizzata kontinwata u kalibrar tal-infrastruttura tal-pensjonijiet tal-pajjiż, konformi mal-impenji leġiżlattivi li jirriżultaw mir-Riforma tal-Pensjonijiet.


3.5.6 Tixrid ta’ informazzjoniDiskussjonijiet fuq is-suġġett tal-SPPS jew tat-TPPS ilhom sejrin tul il-perjodu tas-snin 2006 sa 2008 kollu bil-ħsieb li jiddaħħlu fi d-diskussjoni l-atturi prinċipali fi l-qasam tal-provvista ta’ pensjonijiet. It-tkabbir tal-għarfi en tal-adegwatezza tal-pensjoni u dħul ieħor fi x-xjuħija ingħata l-importanza mistħoqqa. It-Taqsima tas-Sigurtà Soċjali għandha netwerk stabbilita tajjeb ta’ uffi ċċji distrettwali minn fejn in-nies tista’ tikseb informazzjoni fuq il-pensjonijiet u benefi ċċji diversi li jista’ jkollhom dritt għalihom. Dan il-proċess ta’ informazzjoni hu appoġġjat ukoll minn programmi regolari li jilqgħu sejħat fuq it-televiżjoni u r-radju li fi hom l-udjenza tista’ tistaqsi jew tieħu sehem f’diskussjonijiet diretti. Billi l-SPPS u t-TPPS għadhom ma ddaħħlux b’mod formali, għad hemm skop għal aktar kampanji ta’ għarfi en u informazzjoni. Il-Gvern jixtieq jara li dawk li jipprovdu pjanijiet ta’ pensjoni privata iħarsu lejn dawn il-kampanji bi trasparenza sħiħa u kontabilità lejn il-kiljenti tagħhom biex jiżguraw li l-għarfi en ikbar jirriżulta f’impenn ibbażat fuq fehim ċar)

It-Taqsima għall-Ilmenti tal-Konsumatur (CCU) tal-Awtorità ta’ Malta għal Servizzi Finanzjarji (MFSA)71, hija responsabbli biex tagħti edukazzjoni u informazzjoni lill-konsumatur fuq servizzi fi nanzjarji. Din taqdi din il-funzjoni pubblika, fost ħwejjeġ oħra, billi tieħu sehem f’diversi programmi tat-televiżjoni u r-radju. Hu mistenni li l-iff ukar fuq il-mezzi ta’ komunikazzjoni jibqa’ għaddej tul is-sena 2008 biex ikun żgurat li l-għarfi en pubbliku tar-riżorsi fi nanzjarji jibqa’ f’livell għoli. Is-CCU twieġeb ukoll mistoqsijiet mill-pubbliku fuq servizzi fi nanzjarji ġenerali.

3.5.7 Ftehim bilateraliF’termini ta’ l-attivitajiet bilaterali ta’ Malta fi l-qasam tal-pensjonijiet, bħalissa qed isiru diskussjonijiet fuq Ftehim Reċiproku fuq sigurtà soċjali ma’ New Zealand.

71 Taqsima għall-Ilmenti tal-Konsumatur, Awtorità ta’ Malta għal Servizzi Finanzjarji, Rapport Annwali 2007.

40


Ir-4 Parti

Rapport dwar Strateġija Nazzjonali

għal Kura tas-Saħħa u Kura fi t-Tul

4.1 IntroduzzjoniIs-sistema Maltija tal-kura tas-saħħa hija bbażata fuq il-prinċipju ta’ ekwità u solidarjetà b’kopertura universali72. L-iżgurar li s-sistemi tas-saħħa u tal-kura fi t-tul ikollhom riżorsi adegwati li jkunu amministrati b’mod effi ċjenti u eff ettiv hu mill-aktar importanti mhux biss għas-sostenibiltà fi l-ġejjieni taż-żewġ sistemi iżda wkoll għall-kampanja kurrenti biex tittejbu l-ħin kollu l-kwalità u l-aċċessibilità tagħhom. Hu għal din ir-raġuni li ngħatat u qed tingħata attenzjoni kbira għat-titjib tas-sostenibilità tas-sistemi tas-saħħa u tal-kura fi t-tul.

Min-naħa l-oħra, kwalità u aċċessibilità mhux biss huma ta’ benefi ċċju għall-pazjenti u għal dawk li jużaw is-servizzi, iżda jistgħu jwasslu wkoll għas-sostenibilità tas-sistemi ta’ kura. (Irreferi għal Anness 4.1, Tabella 17, għal xejriet fi n-nefqiet fuq saħħa u kura fi t-tul). Għaldaqstant, il-pjan tal-Gvern li jespandi u jimmodernizza l-provvediment tiegħu ta’ kura primarja u komunitarja hu maħsub biex inaqqas il-ħtieġa u d-domanda għal saħħa istituzzjonali u kura fi t-tul li jiswew ħafna fl us fi lwaqt li jamministra l-kura tal-individwu minn stadju bikri u jqarreb ukoll il-kura lejn il-pazjenti u l-familji tagħhom.

Prijorità oħra li tħalli benefi ċċji multipli u li jħallu eff ett fi t-tul u lil hinn mis-saħħa u l-kura hija l-iff ukar fuq approċċ preventiv għas-saħħa u l-kura fi t-tul li se jikkaratterizzaw l-isforzi tal-Gvern tul is-snin li ġejjin. (Irreferi għal Anness 4.1, Tabella 6 għal ċifri ta’ tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix f’saħħtu. Is-saħħa tidher dejjem aktar prerekwiżit essenzjali għall-iżvilupp soċjali u ekonomiku tal-pajjiż. Dan jidher mill-inklużjoni tas-saħħa bħala wieħed mill-pilastri tad-dokument ta’ Viżjoni 2015.

Minkejja spejjeż dejjem telgħin (Irreferi għal Anness 4.1, Tabella 18 għal xejriet proġettati għal nefqiet għas-saħħa u għall-kura fi t-tul) u domanda għal kura tas-saħħa u għal kura fi t-tul, il-Gvern hu kommess li jħalli f’postu l-mudell ibbażat fuq is-solidarjetà ta’ aċċess universali għall-kura. Flimkien mal-linja ta’ politika ġenerali indikati hawn fuq, se tingħata attenzjoni konsiderevoli biex il-politika ta’ dritt għal benefi ċċji soċjali f’Malta tittejjeb biex il-provvista b’xejn ta’ servizzi tas-saħħa tirrifl etti aħjar il-ħtiġijiet reali tal-pazjenti.

Perjodi ta’ stennija huma sfi da li ilha preżenti kemm fi l-qasam tal-kura tas-saħħa u kemm f’dak tal-kura fi t-tul; din il-problema jista’ jkollha impatt ħażin fuq is-saħħa u l-kwalità tal-ħajja tal-pazjenti, minbarra li tnaqqas is-sodisfazzjon ġenerali tagħhom bis-sistemi tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul. Il-Gvern hu determinat li jsib soluzzjoni għall-problema. It-trasferiment tar-responsabbiltà għal ċerti servizzi mis-setturi istituzzjonali, sekondarji u terzjarji għas-setturi primarji u komunitarji se jkun komponent importanti ta’ din is-soluzzjoni daqs kemm hi wkoll ż-żieda fi l-provvediment ta’ dawk is-servizzi fejn hemm perjodi ta’ stennija itwal.

Sensiela ta’ miżuri maħsubin biex jippromwovu d-drittijiet u r-responsabbiltajiet tal-pazjenti qegħdin fi l-qalba tal-pjanijiet tal-Gvern għas-settur tas-saħħa fi x-xhur u s-snin li ġejjin. Is-sħubija ta’ Malta fl -Unjoni Ewropea aċċentwat aktar il-ħtieġa biex jinħoloq qafas leġiżlattiv modern imsieħeb ma’ sistemi li jagħti setgħat lill-

72 Is-sistema pubblika tal-kura tas-saħħa tipprovdi basket komprensiv ta’ servizzi tas-saħħa lill-persuni kollha residenti Malta li huma koperti mil-leġiżlazzjoni tas-sigurtà soċjali u tipprovdi wkoll għall-kura kollha neċessarja għal gruppi speċjali bħalma huma immigranti irregolari jew ħaddiema barranin li għandhom permessi tax-xogħol validi. Mhemmx ħlasijiet jew ħlasijiet konġunti għall-utenti, iżda xi ftit servizzi, inklużi servizzi dentali, servizi ottiċi u kopertura ta’ ċerti mediċini mniżżlin fi l-formularju jitolbu test tal-mezzi biex jingħataw. Is-settur privat jaġixxi ta’ mekkaniżmu kumplementari għall-kopertura tal-kura tas-saħħa. Is-servizz tas-saħħa statali u t-tobba tal-familja privati jkopru l-kura tas-saħħa prinarja f’Malta. Iżda ż-żewġ sistemi ta’ prattika ta’ kura privata jiff unzjonaw b’mod indipendenti minn xulxin. Kura sekondarja u terzjarja ġeneralment tingħata minn sptarijiet pubbliċi ta’ daqsijiet u funzjonijiet diversi. Is-servizzi ġenerali akuti ewlenin jingħataw minn sptar edukattiv ġdid wieħed li jinkorpora s-servizzi kollha speċjalizzati, ambulatorji, kura fl -isptar stess u kura intensiva. Malta saret kważi awto-suffi ċjenti f’termini ta’ provvediment tal-parti l-kbira tal-kura terzjarja. Pazjenti jintbagħtu barra għal kura speċjalizzata ħafna meħtieġa fi l-każ ta’ mard rari. Kopertura universali tingħata wkoll għal kura fi t-tul. Aċċess hu marbut mal-ħtieġa u l-kapaċità fl -ambitu tal-infrastruttura disponibbli bħalissa. Servizzi jingħataw mill-istat, mill-Knisja u minn organizzazzjonijiet privati jew volontarji.


pazjenti u lill-familji tagħhom. Għerf relatat mas-saħħa dejjem jikber fost il-pazjenti u n-natura ta’ mard kroniku wasslu għall-ħtieġa ta’ xift minn attitudni paternalistika għal attitudni li biha dawk li jagħtu s-servizz u dawk li jużawh jaħdmu id f’id biex jiksbu l-aħjar riżultati possibbli. Din l-attitudnu tagħti drittijiet iżda tqiegħed ukoll responsabbiltà fuq dawk li jużaw is-servizzi biex jagħmlu użu minnhom b’mod eff ettiv u xieraq, bla ħela u b’rigward dovut lil-limitazzjonijiet tar-riżorsi.

Tul dawn l-aħħar ħames snin intlaħaq livell ta’ koordinament bejn is-sistemi tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul tal-anzjani permezz tal-amministrazzjoni konġunta tagħhom minn Ministeru wieħed (i.e. il-Ministeru tas-Saħħa, l-Anzjani u s-Solidarjetà Soċjali), fi lwaqt li kura soċjali għal gruppi mhux ta’ anzjani, bħal persuni b’diżabilità u dawk li jieħdu d-droga, kienet amministrata minn Ministeru diff erenti. Dawn iż-żewġ Ministeri issa ntgħaqdu f’wieħed (il-Ministeru għall-Politika Soċjali), amalgamazzjoni li għandha tgħin l-iżvilupp ta’ koordinament u sinerġija aħjar fl -oqsma kollha tal-kura.

4.2 Is-sistema tal-kura tas-saħħa Ir-ristrutturar tal-amministrazzjoni ġenerali tas-setturi tas-saħħa u tal-kura fi t-tul f’erba’ taqsimiet, li saret fi s-sena 2007, kienet importanti biex tqiegħed il-pedamenti għall- funzjonijiet ġodda li qed ikunu żviluppati biex jilqgħu l-isfi di li qed jiff aċċjaw is-setturi tas-saħħa u tal-kura fi t-tul. L-erba’ Taqsimiet huma:

• Regolamentazzjoni tas-Saħħa Pubblika, • Servizzi ta’ Kura tas-Saħħa,• Strateġija u Sostenibilità, u• Riżorsi u Sostenn.

4.2.1 Rapport fuq il-Progress Din it-taqsima se tintegra kemm l-aġġornamenti fi l-qasam tas-saħħa u kemm dawl fi l-qasam tal-kura fi t-tul minħabba r-rabtiet komuni tagħhom, biex ikunu ffi ssati objettivi ta’ politika.

Titjib tal-ekwità fl -aċċess għall-kura

Drittijiet u responsabbiltajiet tal-pazjentiL-abbozzi preliminari tal-Att dwar il-Kura tas-Saħħa u l-Att dwar is-Saħħa Mentali, li għandhom jiżguraw, fost ħwejjeġ oħra, rikonoxximent u rispett akbar tad-drittijiet u responsabbiltajiet tal-pazjenti, ġew fi nalizzati u issa qed ikunu riveduti mill-Avukat Ġenerali. Id-difi ża tal-pazjenti se tittejjeb aktar min-Netwerk Maltija tas-Saħħa, organizzazzjoni umbrella li tiġbor fi ha għadd sewwa ta’ organizzazzjonijiet volontarji li jaħdmu fi l-qasam tas-saħħa u li twaqqfet uffi ċjalment f’Novembru 200773.

It-tkabbir tar-responsabbiltà ċivika fost dawk li jużaw is-servizz biex ikun żgurat l-użu bis-sens tas-servizzi jibqa’ joff ri sfi da. F’dan ir-rigward saret kampanja fuq il-mezzi tal- komunikazzjoni mal-pajjiż kollu u tqassam ktejjeb fuq il-kura fl -isptar u fuq is-servizzi ta’ kura primarja li tqassam minn kull faċilità pubblika ta’ kura tas-saħħa wara li nfetaħ l-isptar akut ġdid Mater Dei (MDH) fi s-sena 2007.

Perjodi ta’ stennija għal interventi speċifi ċiPerjodi ta’ stennija ma setgħux ikunu ttrattati kif ippjanat minħabba ċ-ċaqliq għall-isptar il-ġdid. Madankollu, ix-xogħol preparatorju qed isir fi l-forma ta’ proġetti għaddejjin il-ħin kollu għal amministrazzjoni aħjar ta’ sodod, outpatients u kura tul il-ġurnata jew teatri. Il-ftehim kollettiv ġdid mat-tobba għandu jħaff ef din il-problema sa ċertu punt billi jiżgura kopertura aħjar mill-konsulenti mediċi. Il-problema hija kkomplikata bl-imblukkar ta’ sodod fi s-settur akut minn pazjenti li qed jistennew li jiddaħħlu f’faċilitajiet ta’ kura fi t-tul. Dan qed ikun indirizzat bis-saħħa ta’ żieda fi l-provvista ta’ sodod għal kura fi t-tul (ara taqsima 4.2.1 – Aċċess ekwu għal kura fi t-tul) u konsolidament ippjanat ta’ kura komunitarja (ara 4.2.1 – Tweġibiet ibbażati fuq il-komunità għal ħtiġijiet ta’ kura tas-saħħa).

73 In-netwerk ħaff et il-komunikazzjoni bejn il-Gvern u għadd ta’ organizzazzjonijiet ta’ pazjenti bħala parti mill-proċess ta’ konsultazzjoni li wassal għal NAP 2008-2010.


Aff ordabilità u aċċessibilità għal mediċiniTwaqqaf mekkaniżmu li bis-saħħa tiegħu t-Taqsima tal-Konsumatur u Kompetizzjoni tkun tista’ tikkontrolla l-ħin kollu l-prezzijiet fi s-suq privat u tinvestiga kull każ ta’ prezz ogħla li jista’ jiġi riferit lilha permezz ta’ kumitat ad hoc imwaqqaf apposta.

L-iskema ‘Spiżerija tal-għażla tiegħek’ (li s’issa qed topera f’27 lokalità) tejbet l-aċċess għal mediċini fi l-komunità bis-saħħa ta’ konvenjenza u qrubija mtejbin għall-pazjent, sigħat itwal ta’ ftuħ u relazzjoni eqreb mal-ispiżjara li jaqdu lill-pazjent.

Riżorsi fi nanzjarji huma sfi da f’dan il-qasam. Hu meħtieġ investiment akbar biex ikun hemm aċċess għal mediċini ġodda u teknoloġija aktar mgħaġġla u fi l-ħin li jkun hemm bżonnhom.

Tweġibiet ibbażati fuq il-komunità għal ħtiġijiet ta’ kura tas-saħħa Proġett pilota fuq il-kura tad-dijabete fi l-komunità sar ukoll f’żewġ lokalitajiet oħrajn bi sħab mal-kunsilli lokali rispettivi tagħhom. Il-kampanja tal-Gvern biex jaħdem id f’id mas-settur volontarju kienet megħjuna sewwa meta għadda l-Att dwar Organizzazzjonijiet Volontarji. L-allokazzjoni ta’ spazju lil organizzazzjonijiet volontarji, l-aktar il- VOLSERV74, fi l-MDH kienet sinjal ieħor ta’ relazzjoni eqreb li qed issir mas-settur volontarju.

Wara proċess wiesa’ ta’ konsultazzjoni ma’ kull min hu involut, sew esternament u sew internament, qed jitfassal pjan strateġiku għall-konsolidament tal-kura tas-saħħa primarja u tal-kura fi l-komunità. Twaqqfet Task Force biex tippjana sensiela oħra ta’ miżuri għar-riforma u t-tisħiħ tal-kura primarja. L-għanijiet ġenerali ta’ dan il-pjan jinkludu t-trawwim ta’ attitudni aktar interdixxiplinari fost professjonisti tas-saħħa, ħolqien ta’ sistema ta’ kuntatti aħjar mas-setturi edukattivi u soċjali, ir-reġjonalizzazzjoni tal-ippjanar u l-konsenja tas-servizzi, u l-ħolqien ta’ proċess ta’ valutazzjoni kontinwa ta’ ħtiġijiet f’livell komunitarju. Twaqqfet Task Force biex tirrikkmanda l-implimentazzjoni ta’ dan il-pjan f’diversi fażijiet.

Aċċess ekwu għal kura fi t-tulIn-numru ta’ sodod għal kura ġerjatrika fi t-tul qed jiżdied b’120 sodda bis-saħħa ta’ tisbiħ dejjem għaddej ta’ binja ġdida fi r-Residenza San Vinċenż de Paule (SVPR). 130 sodda oħra żdiedu b’riżultat tat-tlestija u l-ftuħ ta’ dar ġdida għal kura komunitarja għall-anzjani (Madonna tal-Mellieħa) fi t-tramuntana ta’ Malta. Din id-dar, li tista’ tipprovdi għal livelli jvarjaw ta’ ħtiġijiet u dipendenza, se tħaff ef ukoll id-domanda għad-dħul f’SVPR. Pjanijiet biex djar residenzjali oħrajn jingħataw din il-fi rxa ta’ ħiliet għadhom qed ikunu żviluppati. L-iżvilupp ta’ servizzi komunitarji se jgħin ukoll biex jittawwal iż-żmien qabel persuna jkun jeħtieġ li tiddaħħal f’istituzzjoni.

Kienu stabbiliti kriterji għad-dħul f’faċilitajiet istituzzjonali tal-istat għal kura fi t-tul, u kienu ppubblikati.

Promozzjoni ta’ kwalità u eċċellenza

Ftuħ tal-Isptar Mater Dei u ppjanar ta’ faċilitajiet ta’ riabilitazzjoni ġoddaIl-ftuħ tal-MDH tejjeb il-kwalità tal-ambjent tal-kura u dak tat-tagħmir mediku u tat-teknoloġija tas-sistemi ta’ informazzjoni. Titjib simili kien reġistrat fi l-kura ġerjatrika fi t-tul permezz tat-tisbiħ kontinwu tas-SVPR.

Qed isiru pjanijiet għall-iżvilupp ta’ faċilitajiet ġodda għall-kura tal-kanċer u biex jinxtraw magni ġodda. Qed tkun fi nalizzata strateġija għall-prevenzjoni, kura u taffi ja tal-uġigħ tal-kanċer. Qed tkun żviluppata wkoll ‘Strateġija għal Mard li ma Jitteħidx’. Pjanijiet għall-implimentazzjoni ta’ programm għan-nisa ta’ skirnjar tas-sider għall-kanċer, organizzat għall-popolazzjoni kollha fl -etajiet minn 50 sa 59, waslu fi stadju avvanzat.

Qed isiru pjanijiet għall-bini ta’ faċilità ġdida li tieħu 280 sodda għal kura ta’ riabilitazzjoni u intermedjarja. Sadattant, qed issir espansjoni ta’ dan is-servizz f’parti mill-Isptar San Luqa li issa hu vojt. Qed isiru pjanijiet

74 VOLSERV huwa proġett maħsub biex jiżviluppa u jorganizza servizi volontarji biex jagħtu appoġġ lil pażjenti u qraba fl -isptar ġenerali ewlieni u wkoll fi l-komunità.


biex aktar swali fl -Isptar Monte Carmeli (sptar tas-saħħa mentali) jiġu addattati biex tinħoloq faċilità għal kura intermedja.

Żvilupp ta’ sistemi ġodda ta’ teknoloġija tal-informazzjoni biex jittejjeb l-għoti ta’ kura tas-saħħa Sistemi ġodda tal-IT kienu stallati fi l-MDH. Dawn jinkludu Sistema għall-Arkivjar ta’ Ritratti (Irreferi għal Eżempju ta’ Prattika tajba f’Anness 4.3b) u Sistema ta’ Informazzjoni ta’ Radjografi ja, Sistema ta’ Informazzjoni tal-Laboratorju, u Sistema ta’ Intensive Clinical Manager (ICM). Qed tkun evalwata u indirizzata l-ħtieġa ta’ sistemi simili għall-ambjent tal-kura primarja u l-konnettività miegħu. Dawn u inizjattivi oħrajn se jkunu sostnuti minn strateġija elettronika għas-saħħa.

Involviment ta’ min juża s-servizzL-Istħarriġ b’Intervisti fuq is-Saħħa li qed isir tul is-sena 2008 se jevalwa l-fehmiet ta’ dawk li jużaw is-servizz fuq in-natura u l-kwalità tas-servizzi tas-saħħa pprovduti. Ħiliet ta’ riċerka u żvilupp qed jittejbu bis-saħħa tal-parteċipazzjoni ta’ Malta fi l-proġett European Community Health Indicators (ECHI) li qed iwassal għal armonizzazzjoni ta’ indikaturi ta’ informazzjoni fuq is-saħħa u wkoll bis-saħħa ta’ sħubija f’għadd ta’ provi kliniċi li għandhom skedi tajbin ħafna ta’ meta jridu jitlestew.

Iffi ssar u infurzar ta’ standards ta’ kwalitàQed isiru sfrozi biex ikunu żviluppati u applikati protokolli ta’ kura sistematika tal-pazjenti. Fir-rigward tal-ħtieġa li l-leġiżlazzjoni li tirregola l-kura istituzzjonali u komunitarja fi t-tul tkun aġġornata, twaqqaf Direttorat ġdid għal Standards ta’ Saħħa fi t-Taqsima Regolatorja li kienet iff urmata dan l-aħħar. Dan għandu l-kapaċità regolatorja biex joħroġ liċenzji u jikkontrolla l-ħin kollu servizzi u faċilitajiet għal kura fi t-tul u għandu jsaħħaħ l-infurzar ta’ standards ta’ kwalità approvati fi s-setturi pubbliċi u privati kollha.

Ħarsien tas-sostenibilità

Prevenzjoni u promozzjoni tas-saħħaĦafna inizjattivi li ttieħdu għall-promozzjoni tas-saħħa u l-prevenzjoni tal-mard irnexxew. Fil-qasam tat-tilqim kien hemm żieda sostanzjali fi l-kopertura tal-popolazzjoni li ħadet it-tilqima kontra l-infl uwenza mis-sena 2003 ’l hawn (30% fi s-sena 2006, 26.9% fi s-sena 2007 mqabblin ma’ 12.23% fi s-sena 2003, 13.7% fi s-sena 2004; irreferi wkoll għal Anness 4.1, Tabella 14 għaċ-ċifri għas-sena 2005 ta’ kopertura ta’ tilqim tat-tfal). Kien hemm ukoll żieda akbar fi t-tilqim kontra l-Epatite B. Twaqqaf Kumitat Intersettorjali biex JIġġieled il-Ħxuna Żejda (ICCO) billi jindirizza d-determinanti ewlenin tagħha fi s-setturi kollha. Għaddiet leġiżlazzjoni li tirregola x-xorb taħt l-età, u tnediet kampanja nazzjonali ta’ informazzjoni. Tmexxew ukoll diversi programmi fost anzjani maħsubin biex jippromwovu attivitajiet favur il-bidla fl -istil tal-ħajja.

Il-promozzjoni tas-saħħa u l-prevenzjoni tal-mard fost tfal tal-iskola tjiebet b’riżultat tar-riorjentament tar-rwol tas-Servizz tas-Saħħa għall-Iskejjel għal funzjonijiet bħal skrinjar għal problemi ta’ żvilupp, diffi kultajiet fi l-ħila tat-tagħlim, problemi ta’ ħxuna żejda u l-promozzjoni ta’ stili ta’ ħajja sana.

Attivitajiet għall-promozzjoni tas-saħħa qed ikun off ruti wkoll lil pazjenti li jbatu bid-demenzja, l-aktar permezz ta’ Klinika għad-Demenzja u Ċentru ta’ Attività li tnedew fl -Isptar Zammit Clapp (ZCH) u f’SVPR rispettivament. It-tnejn qed jipprovdu servizz ta’ kura matul il-jum.

Il-Gvern hu impenjat li jċaqlaq il-fokus minn kura istituzzjonali għal dik komunitarja billi jimplementa l-pjan strateġiku msemmi hawn fuq għall-konsolidament tal-kura primarja u komunitarja.

Żvilupp ta’ riżorsi umaniL-importanza tal-forza tax-xogħol umana għas-sostenibilità tas-sistema tas-saħħa u tal-kura fi t-tul kienet rikonoxxuta permezz ta’ għadd ta’ inizjattivi ta’ taħriġ75. Dawn jinkludu programm estensiv ta’ taħriġ u żvilupp

75 Dawn l-inizjattivi kisbu għal dak li kien il-Ministeru tas-Saħħa l-premju għall-Iżvilupp ta’ Riżorsi Umani mill-Fondazzjoni ta’ Malta għal Żvilupp ta’ Riżorsi Umani.


iff ukat fuq tmexxija f’livelli diff erenti ta’ maniġment għal impjegati fi l-kura tas-saħħa pubblika (Irreferi għal Eżempju ta’ Prattika Tajba f’Anness 4.3c), programmi ta’ taħriġ tal-bidu għal rekluti ġodda ta’ professjonisti tas-saħħa, skema ta’ taħriġ ta’ speċjalisti għal impjegati mediċi, u programm pilota ta’ konsulenza għal skrivani li għadhom kemm daħlu.

Il-ftehim kollettivi ġodda li kienu ffi rmati mal-gruppi ewlenin ta’ professjonisti tas-saħħa għandhom jgħinu wkoll biex ikunu indirizzati l-isfi di għar-riżorsi umani fi s-setturi tal-saħħa u tal-kura fi t-tul. Żvilupp pożittiv hu l-komponent tal-Iżvilupp Professjonali Kontinwu li jiff orma parti integrali mill-ftehim kollha.

Sistemi ta’ amministrazzjoni u kontroll fi nanzjarjiFis-settur tas-saħħa pubblika twaqqfet taqsima għall-amministrazzjoni, monitoraġġ u kontroll fi nanzjarji. It-taqsima jeħtieġ li timpjega aktar nies ta’ esperjenza biex tkun tista’ taqdi l-mandat tagħha. Biex ikun żgurat maniġment aħjar tar-riżorsi umani u fi nanzjarji fi s-settur tal-kura fi t-tul, fl -SVPR kienet implimentata sistema ta’ maniġment ta’ riżorsi umani (payroll system). Iddaħħlu inċentivi fi skali biex anzjani li jeħtieġu kura residenzjali privata jkunu inkoraġġiti jeħduha.

Qed isiru sforzi biex ikunu implimentati sistemi ta’ amministrazzjoni fi nanzjarja fi l-MDH u f’entitajiet ta’ kura tas-saħħa li jagħtu servizzi biex l-informazzjoni fuq in-nefqa tkun konformi mal-parametri tal-EuroStat. It-twaqqif ta’ Sistema ta’ Kontijiet tas-Saħħa biex ikun żgurat kontroll kontinwu aħjar tal-operat tas-sistemi tas-saħħa għadu fl -istadju ta’ żvilupp.

Sfi di u lezzjonijiet mitgħallmaMill-ewwel involviment ta’ Malta fi l-proċess NSR sentejn ilu, kien reġistrat progress konsiderevoli. Aspett partikolarment importanti ta’ dan il-progress hu l-isforz magħmul mill-Gvern biex jikkonsulta fi rxa wiesgħa ta’ dawk involuti fuq varjetà ta’ kwistjonijiet relatati mas-saħħa, u mhux biss dawk li għandhom x’jaqsmu mal-NSR. L-isfi da ewlenija li tmiss hija kif mill-politika wieħed jgħaddi għall-azzjoni.

Gruppi vulnerabbli u inugwaljanzi konnessi mas-saħħa għad ma ngħatawx attenzjoni biżżejjed. Sforzi futuri ta’ politika għandhom jiff ukaw fuq l-iżvilupp ta’ qafas ta’ politika komprensiv u pjan ta’ azzjoni fuq is-saħħa tal-immigranti, b’mod partikolari dawk li jitolbu ażil, u fuq iż-żieda fl -aċċessibilità fi l-każ ta’ residenti tal-ġżira-oħt ta’ Malta, Għawdex, għal fi rxa usa’ ta’ servizzi ta’ kura tas-saħħa.

4.2.2 Aċċess Wara li laħaq ġrajja important bil-ftuħ tal-MDH f’Novembru 2007, fi x-xhur u s-snin li ġejjin il-Gvern bi ħsiebu jdawwar l-attenzjoni tiegħu biex isaħħaħ is-servizzi ta’ kura primarja u komunitarja. L-enfasi fuq il-fi rxa kollha ta’ servizzi għandha tkun fuq approċċ preventiv fl imkien ma’ ff ukar fuq riabilitazzjoni biex ikun żgurat li n-nies tibqa’ attiva u indipendenti fi l-komunità tagħha kull fejn dan hu possibbli. Approċċ ta’ din ix-xorta jwassal ukoll għal użu aktar eff ettiv u sostenibbli tar-riżorsi fl -MDH.

Tul is-snin 2008 u 2010 l-Gvern beħsiebu jindirizza kwistjonijiet ta’ aċċessibilità permezz ta’ pjan ta’ azzjoni ċċentrat fuq l-oqsma prijoritarji li ġejjin u miftiehem ma’ dawk involuti:

Titjib ta’ aċċess għal informazjoni fuq servizzi tas-saħħaIl-portal tal-websajt tal-Ministeru qed ikun ristrutturat biex isir aktar versatili ħalli jkun jista’ jilħaq mat-talba dejjem tikber tal-pubbliku għal informazzjoni fuq u mis-servizzi tal-kura tas-saħħa.

Se ssir evalwazzjoni ta’ kemm hu ta’ min jintroduċi faċilitajiet ta’ linja tat-telefon għall-għajnuna li topera 24 siegħa kuljum. Dawn il-linji ta’ għajnuna għall-bidu jwieġbu mistoqsijiet ġenerali li għandhom x’jaqsmu ma’ saħħa u servizzi. Pariri minn fuq dan is-servizz jistgħu jikkontribwixxu wkoll biex titnaqqas attendenza bla bżonn fi kliniċi u sptarijiet.

Tenħtieġ informazzjoni ta’ kwalità aħjar fuq is-servizzi tas-saħħa pprovduti u fuq il-kriterji għad-dritt għal dawn is-servizzi. Il-ħolqien ta’ direttorju ta’ servizzi tas-saħħa b’informazzjoni fuq kondizzjonijiet ta’ eliġibilità


għandu jgħin lil professjonisti tas-saħħa biex jistandardizzaw l-aċċess għall-kura. Barra minn hekk, se tinġama’ informazzjoni li tkun tinkludi kondizzjonijiet u rekwiżiti biex wieħed jikseb aċċess għal kura barra minn Malta f’konformità ma’ regolamenti tal-UE. Qed jitqies it-twaqqif ta’ taqsima ċentrali għal servizzi lill-konsumatur dwar materji li għandhom x’jaqsmu mad-drittijiet għal kura tas-saħħa.

Tnaqqis ta’ perjodi ta’ stennijaIl-Gvern hu kommess li jnaqqas il-perjodi ta’ stennija għal interventi. L-ewwel eżerċizzju se jinvolvi l-evalwazzjoni tal-listi eżistenti ta’ pazjenti li qed jistennew u ż-żamma ta’ informazzjoni aġġornata fuq pazjenti li qed jistennew għal intervent f’kull entità ta’ kura tas-saħħa. Wara li din l-informazzjoni tkun analizzata, ikunu stabbiliti l-miri massimi aċċettabbli għal perjodi ta’ stennija għal proċeduri diff erenti. Qed tingħata ħarsa lejn il-prattiki tax-xogħol biex tittejjeb l-effi ċjenza fi l-MDH ħalli jinsabu modi kif jogħlew il-livelli ta’ attività fl -ambitu tal-limitazzjonijiet tar-riżorsi li hemm bħalissa billi titgħolla kemm jista’ jkun l-utilizzazzjoni billi, ngħidu aħna, it-teatri jintużaw sigħat aktar u fi l-Ħdud. Il-Gvern se jqis il-ħolqien ta’ inċentivi biex ikunu jista’ jsir aċċess f’waqtu għal investigazzjonijiet u kura permezz tas-settur privat meta l-kapaċità tas-settur pubbliku ma tkunx tista’ tlaħħaq aktar.

Inizjattivi simili jittieħdu biex jitnaqqsu perjodi ta’ stennija għal appuntamenti ta’ out-patients fejn id-dewmien li jeżisti mhux aċċettabbli. Kliniċi għal out-patients se jibdew jopera sigħat itwal. Appuntamenti ta’ out-patients mogħtija biss għall-iskop li jingħataw riżultati ta’ investigazzjonijiet tad-demm u ta’ ritratti jitnaqqsu billi din l-informazzjoni tkun trasferita lit-tobba tal-pazjenti fi l-komunità (Irreferi għal 4.2.3. - Tweġibiet ibbażati fi l-komunità).

Titjib ta’ aċċess għal kuri ġoddaL-avvanzi fi l-mediċina jwasslu l-ħin kollu għal aġenti terapewtiċi ġodda għall-kura u amministrazzjoni tal-mard. Il-Gvern hu kommess li jimplimenta b’mod sħiħ mekkaniżmi li jippermettu aċċess għal mediċini u teknoloġiji ġodda li huma eff ettivi u li jagħtu lura l-valur ta’ fl ushom b’mod trasparenti. Il-kapaċità tal-evalwazzjoni ta’ mediċini u teknoloġija ġodda tissaħħaħ. Titfi ttex kollaborazzjoni ma’ sħab nazzjonali Ewropej fl -oqsma tal-evalwazzjoni tat-teknoloġija. Il-Gvern qed iqis il-ħolqien ta’ qafas għal negozjati trasparenti mal-industrija biex jiżgura li prezzijiet massimi referenzjali jkunu ffi ssati meta mediċini ġodda jiddaħħlu fi s-servizz tas-saħħa. Dan għandu jikkontribwixxi biex is-sistema tas-saħħa nkunu nistgħu nlaħħqu magħha u tkun sostenibbli.

Se jsir ukoll eżerċizzju biex ikunu identifi kati lakuni fi l-provvista ta’ mediċini b’xejn għal mard kroniku li jwasslu għal inugwaljanzi bejn tipi diff erenti ta’ mard kroniku.

Prevenzjoni permezz ta’ titqib ta’ mard li jittieħed tkun imsaħħa permezz tal-modernizzazzjoni u l-espansjoni ta’ programm ta’ tilqim tat-tfal. Il-Kumitat Konsultiv għal Politika ta’ Tilqim, li dan l-aħħar kien rikostitwit, se jirrevedi u joħroġ rakkomandazzjonijiet għal bidliet fl -iskedi tat-tilqim u fi l-programmi ta’ tilqim b’xejn li huma off ruti fuq skala nazzjonali mis-servizzi pubbliċi tal-kura tas-saħħa.

Żgurar ta’ ekwità ta’ aċċess Is-sejba għal soluzzjoni għall-problema ta’ nuqqas ta’ ugwaljanza hija waħda mill-ogħla prijoritajiet fl -istrateġija tas-saħħa tal-UE. Nuqqas ta’ ugwaljanza fi s-settur tas-saħħa jwassal għal telfi et ekonomiċi kemm f’termini ta’ telf ta’ produttività u kemm fi spejjeż ogħla għall-kura tas-saħħa. Għalhekk hemm raġunijiet kemm umanitarji u kemm ekonomiċi għaliex għandhom ikunu identifi kat n-nuqqasijiet ta’ ugwaljanza fi s-settur tas-saħħa. Id-Direttorat għall-Informazzjoni u Riċerka fuq is-Saħħa se jfi ttex li jidentifi ka u jibni stampa tan-nuqqasijiet ta’ ugwaljanza fi s-settur tas-saħħa epidemjoloġika eżistenti f’Malta.

Se ssir reviżjoni tas-servizzi kurrenti li jingħataw lit-tfal fi l-komunità. L-objettiv hu li jingħata servizz aktar integrat li jkun aktar adegwat għall-problemi moderni soċjali u tas-saħħa. Kliniċi għal trabi b’saħħithom, Servizzi Mediċi għall-Iskejjel, it-Taqsima għall-Iżvilupp u Evalwazzjoni tat-Tfal, u l-Klinika għall-Iggwidar tat-Tfal76 diġà joff ru

76 Din il-klinika hija responsabbli għall-evalwazzjoni u kura ta’ tfal u żgħażagħ li għandhom problemi emozzjonali, ta’ mġiba u ta’ saħħa mentali oħrajn, u ssegwihom wara l-kura.


servizzi ta’ kwalità tajbin ħafna, iżda l-integrazzjoni aħjar tagħhom għandha tgħin biex ikun hemm approċċ perventiv koordinat. Se ssir ukoll reviżjoni tal-istrutturi u funzjonijiet rispettivi tagħhom.

Qed titħejja politika dwar is-saħħa tal-immigranti. Immigranti għandhom ħtiġijiet ta’ kura tas-saħħa partikolari. Approċċ preventiv għall-problemi ta’ saħħa tagħhom ikun żviluppat aħjar. Aktar minn hekk, fi l-ftit xhur li ġejjin se jinfetaħ ċentru ta’ lqugħ biex joqogħdu fi h dawk li jkunu waslu ġodda u jkunu jfi ttxu ażil sakemm joħorġu r-riżultati ta’ testijiet ta’ skrinjar għal mard li jittieħed. Se tkun esplorata l-possibilità li l-Istħarriġ b’Intervista fuq is-Saħħa jsir separatament fi l-każ tal-immigranti.

Biex ikun żgurat li residenti f’Għawdex ikollhom aċċess aħjar għal kura aktar qrib darhom, il-Gvern se jinvesti Fondi Strutturali biex jixtri tagħmir ġdid għal teatri tal-operazzjonijiet u għad-dipartment tar-radjoġolija fl -Isptar Ġenerali ta’ Għawdex.

Taqsima li topera 24 siegħa kuljum għal interventi f’każ ta’ kriżi se titwaqqaf biex tittratta każijiet li jkunu jeħtieġu exalwazzjoni akuta fi l-każ ta’ trattament ta’ emerġenza possibbli jew ammissjoni bħala in-patient fi l-faċilità tas-saħħa mentali. Dan it-tim ikun ibbażat fi d-Dipartiment tad-Dħul u Emerġenza tal-MDH.

Id-Dipartiment għas-Servizzi tas-Saħħa Mentali fi l-Komunità jamministra ħafna programmi u inizjattivi f’dan is-settur. Programm li ilu jopera sa mis-sena 2004 u li rnexxielu jżid l-aċċess għas-servizzi tas-saħħa mentali fi l-komunità jinvolvi timijiet ta’ persuni li jaħdmu fi s-settur tas-saħħa mentali, wieħed primarju (mmexxi minn infermier) u ieħor sekondarju (mmexxi minn konsulent psikjatra), li joperaw minn ċentru ta’ kura primarja wieħed. Dawn iż-żewġ timijiet jiskambjaw nies professjonali, bħal infermiera u operaturi soċjali, biex jiżguraw li jkun hemm kontinwità tal-kura meta l-pazjent jeħtieġlu jgħaddi minn tim għal dak ta’ warajh. Timijiet simili oħrajn se jibdew joperaw f’zoni diff erenti f’Malta.

4.2.3 KwalitàIl-pubbliku Malti b’mod konsistenti jirrapporta li hu sodisfatt bil-kwalità ta’ kura klinika mogħtija mis-settur pubbliku u privat. Madankollu, pressjonijiet ġodda u domandi diff erenti fuq is-sistemi ta’ kura tas-saħħa u kura fi t-tul f’Malta li ġejjin minn bidliet demografi ċi u soċjo-kulturali dejjem għaddejjin, jeħtieġ li jintlaqgħu. Il-Gvern hu kommess li jippromwovi u jġib ’il quddiem il-kwalità u l-eċċellenza tas-servizzi tal-kura tas-saħħa ta’ Malta u b’mod speċjali permezz tat-tisħiħ tat-tweġibiet, żvilupp u infurzar ta’ standards ta’ kura tas-saħħa bbażati fi l-komunità, żieda fl -involviment tal-pazjenti, għażliet u informazzjoni, aġġornament ta’ faċilitajiet ta’ kura tas-saħħa oħrajn u miżuri aktar qawwijin fi l-ġlieda kontra l-kanċer.

Tweġibiet ibbażati fi l-komunitàWara l-eżerċizzju estensiv ta’ konsultazzjoni li sar fi tmiem is-sena 2007, il-Gvern qed ifassal strateġija għall-iżvilupp futur tas-servizzi ta’ kura primarja u komunitarja. Il-viżjoni tagħna hija li l-komunitajiet jingħataw il-mezzi biex jippromwovu s-saħħa, jipprevjenu l-mard, u jikkuraw mard u jsostnu individwi bis-saħħa ta’ kura li tingħata fi l-komunitajiet stess. Biex tintlaħaq din il-viżjoni, servizzi ta’ kura tas-saħħa komunitarji u primarji jeħtieġ jitqiegħdu fi ċ-ċentru tas-sistema tal-kura tas-saħħa u jkunu sostnuti minn servizzi speċjalizzati fl -isptar, riabilitazzjoni u kura istituzzjonali.

Twaqqfet task force biex tagħti pariri fuq l-implimentazzjoni tal-bidliet u riformi neċessarji li jqiegħdu s-servizzi ta’ kura primarja u komunitarja fi l-qalba tas-setturi tas-saħħa u tal-kura fi t-tul. It-task force se tintalab tippjana riżorsi fi nanzjarji u umani għall- implimentazzjoni tal-istrateġija għal kura primarja u komunitarja għall-ħames snin li ġejjin. Sadattant se jittieħdu dawn il-miżuri:

1. Ċentri tas-Saħħa jkunu rranġati u mgħammra biex ikunu jistgħu jittrattaw emerġenzi minuri. Dan jagħmilha possibbli biex pazjenti b’feriti u wġigħ ħfi ef ikunu jistgħu jiġu kkurati aktar malajr u s-servizz ta’ emerġenza f’MDH ikun jista’ jiff oka r-riżorsi tiegħu fuq każijiet ta’ emerġenza u akuti aktar serji.

2. Se jitwaqqaf ċentru ċentrali triage għal sejħat ta’ emerġenza. Dan għandu jiżgura li jkun hemm risposti f’inqas ħin għal kura ta’ emerġenza fi d-dar u użu aħjar tar-riżorsi umani meħtieġa għal żjarat mediċi fi d-djar.


Il-ħtieġa ta’ amministrazzjoni aħjar ta’ pazjenti wara li joħorġu mill-isptar wara kura akuta kienet enfasizzata fi l-proċess ta’ konsultazzjoni. Taqsima biex il-pażjent jibqa’ jkun segwit fi l-komunità tagħmilha wkoll possibbli li wieħed jintbagħat id-dar aktar malajr wara kura akuta u hekk ma jkunx hemm sodod meħudin għal xejn. It-taqsima COMMCARE se tissaħħaħ biex ikollha funzjoni usa’ u tikontribwixxi għal koordinament ta’ kura aħjar wara li l-pazjent jintbagħat.

Il-Gvern mhux beħsiebu jieħu f’idejh il-provvista ta’ kura tas-saħħa primarja mingħand is-settur privat, billi t-tabib tal-familja privat fi l-komunità għandu rwol mill-aqwa u vitali fi s-sistema tas-saħħa. Anzi, l-objettiv hu li jinsab mod kif dawn it-tobba jingħataw aktar saħħa u jkunu sostnuti biex jiżviluppaw fi prattiki u gruppi b’reġistrazzjoni formali ta’ pazjenti.

L-iskema ‘spiżerija tal-għażla tiegħek’ se jkun evalwata, imsaħħa u tibqa’ tkun estiża ma’ Malta kollha u f’Għawdex ukoll. Il-Gvern se jkompli jinvesti fi s-sistemi ta’ informazzjoni neċessarji biex jappoġġja l-funzjonament tajjeb u effi ċjenti tal-iskema u jiżgura li jkun hemm is-sistemi meħtieġa ta’ kontroll fi nanzjarju u maniġerjali.

Il-Gvern se jinvesti f’sistemi IT biex jagħti li dawk li jipprovdu kura primarja aċċess għad-dokumentazzjoni fuq il-pazjenti. Dan il-mudell dirett favur il-pazjent se jkun maħsub partikolarment biex iħaff ef l-għoti ta’ riżultati ta’ investigazzjonijiet lill-pazjenti. Minbarra li ttejjeb il-ħin li jittieħed biex jingħata dan is-servizz, din il-miżura għandha tgħin biex tnaqqas il-pressjonijiet li jirriżultaw minn appuntamenti mogħtija lil out-patients fi l-MDH għal dan l-iskop biss.

Żvilupp ta’ standards ta’ kura tas-saħħaL-infurzar ta’ standards ta’ kura tas-saħħa ta’ kwalità hu maħsub li jissaħħaħ permezz tad-Direttorat għal Standards fi l-Kura tas-Saħħa li għadu kemm twaqqaf u li se jibqa’ jaħdem biex jistabbilixxi protokolli ta’ kura u indikaturi ta’ kwalità biex ikun jista’ jiġi ffi ssat livell internazzjonali ta’ standards. Standards ta’ servizz tal-konsumatur fost dawk kollha li jipprovdu servizzi tas-saħħa se jingħataw prijorità fi x-xhur li ġejjin. L-isfi da ewlenija hi li jkun żgurat li meta l-kura tgħaddi minn provveditur ta’ servizzi għal provveditur ieħor dan isir kif għandu jkun. L-entitajiet kollha tal-kura tas-saħħa jkun jeħtiġilhom ikollhom sistema trasparenti u eff ettiva kif jittrattaw l-ilmenti li jidħlulhom.

Sistema ta’ monitoraġġ effi ċjenti hija element important f’assikurazzjoni ta’ kwalità ta’ servizz tas-saħħa. Dan l-għarfi en wassal biex l-awtoritajiet tas-saħħa Maltin jitolbu t-twaqqif ta’ dawn is-sistemi ta’ kontroll interni f’ħafna oqsma tas-settur tas-saħħa, inkluż dak tal-kwalità u s-sigurtà tad-demm. It-twaqqif tan-National Haemovigiliance Unit fi d-Dipartiment għal Standards ta’ Kura tas-Saħħa taħt it-taqsima għar-Regolamentazzjoni tas-Saħħa Pubblika hu pass importanti f’din id-direzzjoni. Hu ttamat li s-sistema ta’ rappurtar li topera f’din it-taqsima sservi ta’ pjattaforma li minnha wieħed jitgħallem għall-introduzzjoni ta’ rappurtar ta’ żball f’oqsma oħrajn, inklużi inċidenti li jkunu evitati għal ftit.

Il-Kumitat Nazzjonali dwar Antibijotiċi li reġa’ kien kostitwit mill-ġdid dan l-aħħar se jkun jaħdem biex jindirizza kwistjonijiet relatati ma’ l-użu ta’ antibijotiċi, l-aktar il-problema ta’ reżistenza għal antibijotiċi u batterja li tirreżisti l-antibijotiċi, partikolarment l-MRSA (methicillin-resistant staphylococcus aureus).

Involviment, għażla u informazzjoni tal-pazjenti L-abbozzi ta’ liġijiet dwar il-Kura tas-Saħħa u s-Saħħa Mentali li se jkunu ppreżentati lill-Parlament jipprovdu għal bidliet kbar fi l-qafas leġiżlattiv tad-drittijiet tal-pazjenti. L-Abbozz ta’ liġi dwar is-Saħħa Mentali jipprovdi għal Kummissjarju għall-Pazjenti u jagħmel enfasi fuq pjanijiet għal kura obbligatorja. L-Abbozz ta’ liġi dwar il-Kura tas-Saħħa se jinkludi taqsima fuq id-drittijiet ta’ dawk li jużaw is-servizz, inkluż id-dritt għall-informazzjoni, id-dritt għall-konfi denzjalità u d-dritt għal kunsens infurmat. Il-mekkaniżmu kurrenti tal-kunsens tal-pazjent se jkun rivedut, u se jiddaħħlu formoli tal-kunsens. L-Abbozzi jipprovdu qafas legali għall-involviment tal-pazjenti fi t-tfassil ta’ deċiżjonijiet dwar għażliet ta’ kura u l-immaniġġjar u amministrazzjoni tas-sistema. Hu ppjanat ukoll li jitwaqqfu fora regolari u strutturati għal konsultazzjoni ma’ rappreżentanti tal-pazjenti. Meta jgħaddu, dawn l-Abbozzi ta’ liġijiet jitqassmu lill-gruppi ta’ pazjenti u lill-pubbliku ġenerali biex jitqajjem għarfi en dwar id-drittijiet tal-pazjenti.


L-Istħarriġ b’Intervisti dwar is-Saħħa 2008 (HIS), stħarriġ perjodiku man-nazzjon kollha dwar xejriet tas-saħħa f’Malta, se jipprovdi wkoll intuwizzjoni dwar is-sodisfazzjon tal-pazjenti u tal-pubbliku ġenerali bis-servizzi tas-saħħa inġenerali. Se jkunu stabbiliti u jiddaħħlu metodi u inizjattivi għal evalwazzjoni aktar strutturata u fi l-fond tas-sodisfazzjon tal-pazjenti bis-servizzi tal-kura primarja tas-saħħa. Fil-MDH se jitwaħħlu kaxxi għal suġġerimenti biex pazjenti jkunu jistgħu jgħaddu l-kummenti u suġġerimenti tagħhom fuq formola speċifi ka. Barra minn hekk, stħarriġ tas-sodisfazzjon tal-pazjenti se jitmexxa fost il-pazjenti.

Titjib tal-faċilitajiet tal-kura tas-saħħaWara l-inawgurazzjoni tal-MDH u l-migrazzjoni tal-kura pubblika tas-saħħa akuta ġenerali għal dan l-isptar mill-aktar modern u li jservi wkoll għal-taħriġ tat-tobba, hemm pjanijiet biex ikunu modernizzati u mtejba faċilitajiet f’ambjenti ta’ kura tas-saħħa oħrajn, l-aktar fi l-qasam tal-onkoloġija, f’ċentri ta’ kura tas-saħħa primarja, u fl -Isptar Ġenerali ta’ Għawdex.

Miżuri kontra l-kanċerIl-Gvern qiegħed il-ġlieda kontra l-kanċer bħala prijorità nazzjonali77. Fis-settur tas-saħħa hemm ippjanata sensiela ta’ inizjattivi. Dawn se jiddaħħlu fi l-pjan nazzjonali għall-kontrolli tal-kanċer li dalwaqt li se jkun fi nalizzat.

Il-faċilitajiet onkoloġiċi se jkunu modernizzati. Dawn se jittieħdu f’faċilità oħra li se titranġa b’mod estensiv u se jinbnewlha binjiet ġodda. Din il-faċilità għall-kura tal-kanċer se tkun tista’ takkomoda numru ta’ pazjenti akbar minn dak li setgħet tieħu qabel. Taqsima ta’ kura palljattiva speċjalizzata se titwaqqaf ukoll f’din il-faċilità ġdida

Ir-radjoterapija hija waħda mill-kolonni fi l-kura tal-pazjenti li għandhom il-kanċer. L-aċċeleraturi lineari li hemm bħalissa waslu biex jinbidlu sas-2010. Il-proċedura biex jinxtraw l-aċċelleraturi lineari l-ġodda diġà għaddejja.

Il-gvern se jkun qed jinvesti fi x-xiri ta’ skaner PET li hu importanti għat-titjib tal-kapaċitajiet dijanjostiċi biex jikxef il-kanċer u jikkontrolla l-progress tiegħu.

Il-funzjoni tal-kimoterapija fi l-kura tal-kanċer saret aktar importanti fi s-snin reċenti. Bħalissa qed issir kampanja biex titkabbar id-disponibilità ta’ kura eff ettiva ppruvata fi s-Servizz tas-Saħħa tal-Gvern.

Il-prevenzjoni tal-kanċer se tkun promossa permezz ta’ programm organizzat fuq medda ta’ tliet snin ta’ mammografi ja għall-iskrinjar tas-sider maħsub għal nisa li għandhom minn 50 sa 59 sena. Qed titwaqqaf sistema call and recall u qed ikunu identifi kati u mħarrġin ir-riżorsi umani meħtieġa għaliha. Qed jittieħdu passi biex ikun żgurat li l-programm jissodisfa l-kriterji kwalitattivi, u l-programm se jkun suġġett għal kontroll estern minn pari meta jkun qed jiff unzjona.

4.2.4 Aff ordabilità/SostenibilitàIl-kwistjoni tas-sostenibilità fi t-tul qed tingħata attenzjoni dejjem akbar. Dan għandu wkoll jinftiehem fi d-dawl tal-impenn tal-Gvern li l-kura tas-saħħa tibqa’ b’xejn fi l-punt fejn tingħata. Ir-riżorsi li jirfdu s-sostenibilità huma fi nanzjarji u umani. F’termini ta’ riżorsi fi nanzjarji, l-istrateġija tal-Gvern taħseb biex tnaqqas il-ħtieġa ta’ kura tas-saħħa li tqum ħafna permezz ta’ investiment akbar fi l-promozzjoni tas-saħħa u kura preventiva78, u biex jittejjeb li mod kif dawn ir-riżorsi jkunu amministrati. F’termini ta’ riżorsi umani, qed ikunu proposti għadd ta’ miżuri maħsubin biex itejbu l-istokk u l-kwalità tal-forza tax-xogħol fi l-qasam tal-kura tas-saħħa.

Prevenzjoni u promozzjoniL-enfasi fi l-każ tas-servizzi kollha għandha ssir fuq approċċ preventiv għall-kura tas-saħħa, iżda jrid ikun hemm

77 Għadd ta’ miżuri li qed jittieħdu f’setturi oħrajn, bħall-użu ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli u titjib tal-kwalità tal-ambjent tagħna, indirettament jiff urma parti wkoll mill-istrateġija tagħna fi l-ġlieda kontra l-kanċer.

78 Dan jibbenefi ka wkoll nies u pazjenti f’termini ta’ status itjeb ta’ ħajja.


sforz għal iff ukar fuq mard li ma jitteħidx, fosthom mard kardjovaskulari, dijabete u kanċer79. Dawn l-isforzi jeħtieġu informazzjoni aġġornata ta’ min joqgħod fuqha kemm fuq stati u livelli ta’ karatteristiċi ta’ riskju tal-mard u ta’ qabel il-mard biex ikun jista’ jsir ippjanar kif jixraq għall-promozzjoni tas-saħħa u tas-servizz ta’ kura tas-saħħa fi l-ġejjieni. Għal dan il-għan, Stħarriġ fuq Eżami tas-Saħħa se jsir fl imkien ma’ pajjiżi tal-Unjoni Ewropea oħrajn fi s-sena 2010, li l-ippjanar u kkuntrattar meħteġin għalih se jsiru fi s-sena 2009.

Se tingħata attenzjoni għall-karatteristiċi tar-riskju assoċjati ma’ mard kardjovaskulari u dijabete. Inizjattiva dejjem għaddejja biex ikunu ppubblikati linji gwida fuq il-kura tal-pressjoni għolja, u l-infurzar eventwali tal-linji gwida mal-ambjenti kollha ta’ kura primarja u akuta, għandu jgħin biex ma jkunx hemm komplikazzjonijiet bla bżonn. Inizjattivi simili għall-kura ta’ karatteristiċi ta’ riskju se jsegwu.

Qed titħejja strateġija nazzjonali li tħaddan mard li ma jitteħidx, li fi ha l-mard kardjovaskulari u d-dijabete jippreżentaw l-isfi da ċentrali. Il-Gvern se jaġġorna gradwalment il-medda ta’ mediċini aċċessibbli għall-kura ta’ dan il-mard komuni.

Il-ħxuna żejda u t-tipjip se jkunu ttrattati b’mod ħolistiku. Il-ħxuna żejda se tkun indirizzata permezz ta’ Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali mfassal minn Kumitat inter-settorjali biex Jiġġieled il-Ħxuna Żejda (ICCO) u li dalwaqt se jkun ippubblikat. Dan il-pjan għandu jaħseb, fost ħwejjeġ oħra, għall-involviment ta’ kull min hu involut, kemm pubbliku u kemm privat, fi sforz biex jitnaqqas l-ambjent li jrawwem ħxuna żejda, u għall-implimentazzjoni ta’ livelli minimi obbligatorji ta’ attività fi żika fl -iskejjel. Fir-rigward tat-tipjip, il-kontinwazzjoni ta’ kampanji kontra t-tipjip magħqudin mal-introduzzjoni ta’ twissijiet obbilgatorji bi stampi u t-twaqqif ta’ taqsima li tirrapporta fuq il-kontroll tat-tabakk, hija maħsuba biex tgħin jitrażżan dan il-fattur importanti ta’ riskju. Se jkunu mmirati b’mod partikolari n-nisa żgħażagħ.

Safejn għandu x’jaqsam mal-prevenzjoni ta’ mard li jittieħed, dalwaqt tkun ippubblikata Politika Nazzjonali għas-Saħħa Sesswali biex tindirizza rati qed jogħlew ta’ mard trażmess sesswalment, bħall-gonorrea. Il-politika tipprovdi qafas li minnu jitfassal pjan ta’ azzjoni strateġiku.

B’mod ġenerali, se jiżdied l-iff ukar fuq il-promozzjoni tas-saħħa u l-prevenzjoni tal-mard fi l-kurrikulu tal-iskejjel u fi l-provvista ta’ servizzi ta’ kura tas-saħħa primarja. Kura preventiva ta’ tfal tal-iskola se tgħaddi minn qabża ta’ kwalità bl-introduzzjoni ta’ sistema ta’ sorveljanza elettronika (CHESS) li bis-saħħa tagħha d-dokumentazzjoni medika tinħażen u tkun aġġornata permezz ta’ bażi online li jkunu jistgħu jidħlu fi ha persuni mediċi awtorizzati. Din is-sistema tagħmel il-ġbir u l-analiżi ta’ informazzjoni ħafna aktar prattiki. Se jsiru sforzi biex is-Servizzi tas-Saħħa fl -Iskejjel jingħataw ukoll lis-settur tal-iskejjel sekondarji b’enfasi qawwija fuq attivitajiet edukattivi ta’ pariri u fuq is-saħħa. Biex jipprova jippromwovi intervent kmieni u jnaqqas l-istigma, is-settur tas-saħħa mentali se jaħdem biex jikkonsolida l-isforzi tiegħu biex jeduka u joħloq sensittività fost il-pubbliku ġenerali fejn jidħlu kwistjonijiet ta’ saħħa mentali. Dawn l-isforzi se jkomplu jindirizzaw tfal tal-iskola u l-ġenituri tagħhom permezz ta’ taħditiet u attivitajiet fl -iskejjel. Kampanji oħra ta’ għarfi en se jiff ukaw fuq l-inkoraġġiment tan-nies biex iżuri l-isptar psikjatriku u hekk jitneħħew nozzjonjiet foloz u kunċetti żbaljati.

Se jitwaqqfu mekkaniżmi għal evalwazzjoni aktar kontinwata tar-riżultati tal-istrateġiji u l-inizjattivi kollha għall-promozzjoni tas-saħħa u għall-prevenzjoni tal-mard.

Riżorsi umaniBiex tintlaqa’ l-isfi da li jkun hemm forza tax-xogħol li f’termini ta’ kwantità u kwalità hija adegwata biex tissodisfa d-domandi tal-lum u tal-ġejjieni għal kura tas-saħħa, medda wiesgħa ta’ miżuri hija ppjanata għas-snin li ġejjin.

Se jkunu esplorati aktar inċentivi lil studenti prospettivi f’livell terzjarju biex jinkoraġġuhom jidħlu għall-professjonijiet tal-kura tas-saħħa, l-aktar dik ta’ infermiera. Billi trid għadd ta’ snin biex tħarreġ infermiera,

79 Dawn jikkostitwixxu l-kawżi ewlenin ta’ mwiet qabel l-età ta’ 65 f’Malta (Irreferi għal Anness 4.1, Tabella 12). Ir-rata ta’ mwiet minħabba mard kardjovaskulari hi relattivament għolja meta mqabbla ma’ dik ta’ pajjiżi oħrajn fl -Unjoni Ewropea. Barra minn hekk, il-mard kardjovaskulari u d-dijabete fl imkien jaħtu għall-ogħla piż ta’ mard f’Malta.


sadattant il-Gvern se jkompli jimxi fuq politika attiva ta’ tfi ttxija u reklutaġġ minn barra ta’ infermiera kwalifi kati kif għandu jkun.

Se jkunu intensifi kati l-isforzi biex ikunu żviluppati programmi lokali speċjalizzati għal wara l-gradwazzjoni biex aktar impjegati kwalifi kati jibqgħu Malta. Għal dan l-iskop, qed isiru kuntatti għal sħubija ma’ pajjiżi tal-UE oħrajn biex jinħolqu u jinżamm għaddejjin skambji ta’ trainees speċjalizzati u hekk it-trainees lokali tagħna jkunu esposti f’livell internazzjonali u viċeversa, u trainees barranin ikollhom l-opportunità li jużaw faċiliatjiet Maltin għall-programmi ta’ taħriġ tagħhom. Se jkunu esplorati u implimentati mekkaniżmi biex jitħaff ef id-dħul mill-ġdid ta’ nies professjonali fi l-kura tas-saħħa li jkunu qed jitħarrġu jew ikunu impjegati barra mill-pajjiż.

Biex is-saħħa primarja tkun tista’ ssir il-pern ewlieni tas-Servizz Nazzjonali tas-Saħħa, il-Gvern se jaħdem għall-iżvilupp u konsolidament ta’ mogħdija ta’ karriera fi s-saħħa primarja. Impatt ieħor pożittiv fuq iż-żamma fl -impjieg ta’ impjegati se ssir bil-ħolqien ta’ strutturi ta’ sostenn emozzjonali u psikoloġiku għal impjegati biex ikunu indirizzati problemi ta’ tensjoni u għeja li huma daqstant komuni fost dawk li jaħdmu fi l-kura tas-saħħa. Dan itejjeb ukoll il-kwalità tal-operat professjonali tal-ħaddiema.

Se jkunu żviluppati aktar sħubijiet mas-settur volontarju għall-provvista ta’ servizzi ta’ appoġġ. Is-settur volontarju, permezz ta’ VOLSERV, organizza b’suċċess għadd ta’ servizzi pprovduti mill-voluntiera fi l-MDH. L-estensjoni ta’ dawn is-servizzi fi l-qasam tal-kura fi t-tul qed tkun esplorata.

Qed ikunu ppjanati taħriġ u sostenn biex jikber l-iskop għal ħidma multidixxiplinari fi gruppi. Dan il-kunċett qed jidħol dejjem aktar f’ambjenti kliniċi f’Malta. Inizjattivi ta’ żvilupp professjonali kontinwu jiżdiedu għall-gruppi professjonali kollha. Il-Ftehim kollettivi ffi rmati dan l-aħħar jipprovdu inċentivi għall-organizzazzjoni u użu tal-programmi.

B’riżultat tal-ftehim, l-iżvilupp ta’ infermiera u paramediċi f’nies professjonali bil-warrant u r-reviżjoni konsegwenzjali tal-kodiċijiet ta’ prattika għall-infermiera u l-iżvilupp ta’ dawk għall-paramediċi se joħolqu wkoll forza tax-xogħol aktar kompetenti. Il-Gvern qed jippjana li jirrevedi għadd ta’ deskrizzjonijiet ta’ impjieg biex jiżgura li l-ispeċifi kazzonijiet tal-impjieg ikunu konformi mal-ħtiġijiet u d-domandi tal-lum.

Biex jikkonsolida u jiddiversifi ka t-taħriġ mediku lokali, il-Gvern qed ifi ttex attivament sħubijiet ma’ istituzzjonijiet mediċi edukattivi barranin għat-twaqqif ta’ skejjel tal-mediċina f’Malta.

Il-Gvern qed jippjana li jwaqqaf u jtejjeb kompetenzi importanti ta’ maniġment fi l-MDH. Barra minn hekk, sa mis-sena 2006 ilhom għaddejjin programm ta’ taħriġ u inizjattivi ta’ sostenn oħrajn għal impjegati f’livelli diff erenti ta’ maniġment ta’ strutturi amministrattivi tas-saħħa.

Titjib ta’ governanzaJeħtieġ li fost dawk li jużaw is-servizz jinħoloq għarfi en tar-responsabbiltajiet tagħhom biex juzaw is-servizzi tal-kura tas-saħħa b’mod responsabbli. Xi servizzi tas-saħħa mhumiex jiff unzjonaw b’mod effi ċjenti għaliex qed jintużaw ħażin. Eżempju ta’ dan hu s-servizz ta’ emerġenza fi l-MDH, u l-Gvern beħsiebu jindirizza din il-ħtieġa fi x-xhur li ġejjin. Utilizzazzjoni responsabbli ta’ riżorsi se tkun indirizzata permezz ta’ kampanji ta’ informazzjoni fuq utilizzazzjoni aħjar tas-servizzi ta’ kura akuta u ta’ emerġenza tas-saħħa, u fuq l-evitar tal-ħela u l-ħżin esaġerat ta’ mediċini.

F’tentattiv biex isir l-użu l-aktar effi ċjenti tar-riżorsi, se jsir tifsil mill-ġdid tal-proċess tan-negozju fi l-MDH biex ikun żgurat li jkunu evitati ammissjonijiet bla bżonn, li sodod għal każijiet akuti jintużaw tassew għal kura akuta, u li kirurġija tul il-ġurnata tkun utilizzata kull fejn ikun possibbli.

Se jkun hemm kontroll fi nanzjarju aħjar billi jiddaħħal ixxifj tar tal-entitajiet kollha tal-kura tas-saħħa ħalli


tinħoloq sistema ta’ kontabilità kontrollata ta’ kumulazzjoni u responsabbiltà deċentralizzati80. Fl-istess ħin se jsir investiment addattat f ’nies ta’ esperjenza meħtiġin u f’sistemi ta’ amministrazzjoni ta’ informazzjoni. Baġits operattivi realistiċi, inklużi provvedimenti għal mediċini, apparati kirurġiċi u provvisti ġenerali se jkunu deċentralizzati u jgħaddu f’idejn entitajiet pubbliċi tal-kura tas-saħħa. Hekk tinħoloq għas-settur tas-saħħa pubblika sistema ta’ kontijiet tas-saħħa konformi mar-rekwiżiti tal-EUROSTAT u wkoll għas-settur tas-saħħa ġenerali permezz ta’ mekkaniżmi ta’ trażmissjoni ta’ informazzjomi mis-settur tas-saħħa privat.

Il-Gvern se jiċċentralizza wkoll is-servizzi tax-xiri f’taqsima waħda. Din it-taqsima titrieġa minn proċessi ta’ xiri aktar effi ċjenti u tagħmel lil dawk li jużawha fi nanzjarjament responsabbli għall-mudelli ta’ ordnijiet u konsum tagħhom.

Is-servizzi off ruti mis-settur tas-saħħa pubbliku se jkunu defi niti b’mod aktar ċar. Id-dritt għal dawn is-servizzi jitqiegħed ukoll fuq livell wieħed. Il-Gvern se jesplora t-twaqqif ta’ mekkaniżmu addattat biex jivverifi ka d-dritt għal servizzi ta’ kura tas-saħħa b’xejn. Sistemi elettroniċi ta’ amministrazzjoni ta’ informazzjoni se jkollhom rwol ewlieni fi l-promozzjoni ta’ effi ċjenza akbar. Dan se jkun il-każ mhux biss għad-deċentralizzazzjoni tal-amministrazzjoni fi nanzjarja lil entitajiet għall-kura tas-saħħa imma wkoll:

• għat-twaqqif ta’ sistema ta’ preskrizzjoni elettronika li se tipprovdi sistema ta’ rintraċċjar tal-preskrizzjoni u d-distribuzzjoni ta’ mediċini fi nanzjati mill-Gvern u marbutin permezz tal-iskema tal-ispiżerija tal-għażla tiegħek;

• għall-bidla għal Sistema ġdida ta’ Amministrazzjoni tal-Pazjenti kemm jista’ jkun malajr; • għall-iżvilupp ta’ infrastruttura ICT fl -SVPR u fl -Isptar Ġenerali ta’ Għawdex; • għall-iżvilupp ta’ sistemi ta’ amministrazzjoni ta’ informazzjoni f’diversi entitajiet tas-saħħa li ma jagħtux

servizzi.

Se jitfi ttxu sistemi komplementari ta’ fi nanzjament tas-sistema nazzjonali tas-saħħa. Se jsiru tentattivi biex jinġibed investiment barrani fl -industrija tal-kura tas-saħħa. Dawn jinkludu l-iżvilupp ta’ strateġija għall-iżvilupp ta’ riċerka fuq is-saħħa li tippromwovi t-tmexxija ta’ provi kliniċi fi s-settur tas-saħħa Malti f’konformità mal-ħarsien tal-etika tas-saħħa, l-iżvilupp tal-kapaċità meħtieġa għal Malta biex tkun tista’ taġixxi bħala Stat Membru Referenzjali għal mediċini li jeħtieġu awtorizzazzjoni ta’ promozzjoni tal-bejgħ fl -Ewropa, u l-iżvilupp ta’ turiżmu tas-saħħa f’Malta.

Fl-aħħar nett, l-isfi da li s-sistema pubblika tal-kura tas-saħħa titqiegħed fuq bażi fi nanzjarja aktar stabbli tista’ tintlaqa’ biss permezz ta’ proċess ta’ bini ta’ kunsens mal-korpi kostitwiti, is-soċjetà ċivili u l-industrija tal-kura tas-saħħa. Għalhekk il-Gvern qed jipproponi li joħloq aktar mekkaniżmi għal konsultazzjoni regolari ma’ dawk kollha involuti fuq il-kwistjoni tas-sostenibilità tas-saħħa u tal-kura fi t-tul pubbliċi.

4.3 Kura fi t-tul

4.3.1 Rapport fuq il-progress (ara taqsima 4.2.1)Persuni dipendenti għandhom jingħataw l-appoġġ kollu li jeħtieġu biex jaqdu l-funzjonijiet tagħhom fi s-soċjetà u jgħixu, safejn hu possibbli, ħajja indipendenti. Id-dipendenza tista’ tkun transitorja, kif jista’ jkun il-każ wara xi inċident jew wara xi intervent mediku akut. Id-dipendenza tista’ tkun ukoll kondizzjoni fi t-tul assoċjata max-xjuħija jew ma’ diżabilità. Id-dipendenza tiġi wkoll mhux biss f’relazzjoni ma’ mard fi żiku iżda wkoll ma’ mard mentali (Irreferi għal Anness 4.1, Tabella 10 għal ċifri ta’ dipendenza). Ħafna kura fi t-tul f’Malta fl -imgħoddi kienet tingħata mill-familji ta’ persuni dipendenti. L-istili ta’ ħajja tal-Maltin għaddew minn ħafna bidliet tul l-aħħar ftit snin li kellhom, u se jibqa’ jkollhom, eff ett kbir fuq il-ħila tal-provvista ta’ din ix-xorta ta’ kura informali. Għaldaqstant tfaċċaw ħtiġijiet ġodda u diff erenti għal servizzi ta’ kura fi t-tul. Minbarra djar għal dawk li m’għandhomx il-possibilità li jirċievu kura minn tal-familja, jew fi l-

80 Din is-sistema ilha topera fl -Isptar Monte Carmeli u fl -Isptar Zammit Clapp numru ta’ snin, u tat riżultati eċċellenti f’termini ta’ effi ċjenza u ff rankar ta’ spejjeż.


każ ta’ persuni li l-ħtiġijiet tagħhom huma tali li ma jistgħux ikunu moqdija minn qrabathom, hemm bżonn ta’ servizzi ta’ kura aktar formali bbażati fi l-komunità.

Waħda mill-problemi ewlenin li l-isptar akut ġdid (l-MDH) qed jiff aċċja hija l-konġestjoni ta’ sodod ikkaġunata l-aktar minn persuni anzjani li għal diversi raġunijiet ma jistgħux jintbagħtu lura fi l-komunità. Din is-sitwazzjoni qed tkun bilanċjata billi jiżdiedu s-sodod fl -SVPR. Dan l-aħħar kienet inawgurata residenza ġdida (Madonna tal-Mellieħa). Inizjattiva oħra kienet li sodod li żvujtaw fl -Isptar Monte Carmeli minħabba li ntbagħtu aktar pazjenti d-dar u li oħrajn inżammu fi l-komunità ta’ pazjenti fi s-settur tas-saħħa mentali, qed jintużaw bħala sodod għal kura fi t-tul għall-anzjani. Dawn ir-residenzi jieħdu l-aktar anzjani li jeħtieġu kura fi t-tul, li huma dipendenti u għandhom bżonnijiet speċjali.

Min-naħa l-oħra, Malta jeħtiġilha ssaħħaħ il-miżuri eżistenti, iddaħħal miżuri ġodda maħsubin biex l-istitutilizzazzjoni titħalla għal aktar tard, u tkabbar u tinkoraġġixxi kemm il-kura formali u kemm dik informali fi l-komunità. Ċentri għal kura tul il-ġurnata huma aċċessibbli mill-kunsilli lokali, madankollu jenħtieġ ristrutturar biex jiżdiedu u jitjiebu d-disponibilità u l-aċċessibilità tagħhom għal aktar pażjenti li jeħtieġu kura fi t-tul. Ċentri għal kura billejl se jkunu introdotti fuq l-istess prinċipji li jiggwidaw iċ-ċentri għall-kura tul il-ġurnata, fi lwaqt li se tingħata aktar għajnuna għal carers informali biex tonqos aktar id-domanda għal kura f’istituzzjonijiet. Għaddejjin diskussjonijiet mal-Kurja tal-Knisja biex jinfetaħ proġett pilota ta’ ċentru ta’ kenn għal tul il-lejl għal anzjani fi n-nofsinhar ta’ Malta.

4.3.2 Aċċess Għalkemm l-għan ewlieni tal-Gvern hu li l-anzjani jibqgħu attivi u indipendenti fi l-komunità kemm jista’ jkun, l-istat ta’ saħħa ta’ xi individwi, l-aktar fost dawk xjuħ ħafna, jiddeterjora sal-punt li kura istituzzjonali fi t-tul u 24 siegħa kull jum issir neċessarja. F’dan ir-rigward, iż-żieda demografi ka fi l-grupp ta’ età tax-‘xjuħ ħafna’ (Irreferi għal Anness 4.1, Tabella 2b għal stimi ta’ popolazzjoni ta’ anzjani attwali u proġettata; irreferi għal Anness 4.1, Tabella 6 għal stimi ta’ stennija ta’ tul ta’ ħajja attwali u proġettat) hija sfi da ewlenija għall-aċċess għal kura fi t-tul istituzzjonali. Għal din ir-raġuni, żieda fi l-kapaċità ta’ kura istituzzjonali għal anzjani qed tkun proposta permezz tal-mekkaniżmi li ġejjin:

• żieda fi s-sodod permezz tal-espansjoni tal-SVPR,• bidla u espansjoni tal-faċiliatjiet ta’ kura fi t-tul fl -Isptar Monte Carmeli • bini fuq is-suċċess reċenti u l-inawgurazzjoni tal-faċilità ġdida fi l-Mellieħa81 biex ikunu ppjanati aktar

nursing homes fi l-komunità82 fuq il-mudell PPP.

Aktar informazzjoni fuq id-disponibilità ta’ servizzi ta’ kura fi t-tul, bi kriterji ta’ ammissjoni applikati b’mod konsistenti u trasparenti, se ssir aktar aċċessibbli u tkun infurzata aħjar.

Aktar żvilupp tas-servizzi fi l-każ tad-demenzja u t-tisbiħ ta’ taqsima fl -SVPR għal dawn il-pazjenti partikolari se jibqgħu għaddejjin.

Fis-settur tas-saħħa mentali, qed tkun proġettata biex tkun żviluppata taqsima forensika tan-nisa fl -Isptar Monte Carmeli ħalli taqdi aħjar il-ħtiġijiet dejjem jinbidlu li għandu dan il-grupp ta’ klijenti. It-taqsima forensika tal-irġiel diġà hija stabbilita. Taqsima ta’ riabilitazzjoni li qed tkun żviluppata fl -Isptar Monte Carmeli hija maħsuba biex tippromwovi għajxien indipendenti fost persuni li jbatu minn diżabilitajiet fi t-tagħlim b’mod li ma jistgħux jgħixu fi l-komunità lanqas bis-sostenn. Servizzi ta’ din ix-xorta bħalissa huma off ruti biss mis-settur tal-knisja jew reliġjuż f’Malta, u qegħdin jiltaqgħu dejjem aktar ma’ sfi di kbar ta’ sostenibilità kemm fi nanzjarja u kemm ta’ riżorsi.

Se jittieħdu wkoll miżuri biex jikbru l-faċilitajiet ta’ akkomodazzjoni addattata għal persuni b’diżabilità li ma

81 Din id-dar ġdida hi mgħammra b’għadd ta’ faċilitajiet li jistgħu jgħinu pazjenti dipendenti u jtaff u wkoll il-lista ta’ stennija li hemm għal dħul fl -SVPR.

82 Djar ta’ din ix-xorta se jkunu kollokati ma’ ċentri tas-saħħa tal-komunità.


jistgħux jgħixu waħedhom. Dawn ill-miżuri jistgħu jinqraw f’dettalji aktar fi l-kapitlu fuq l-Inklużjoni Soċjali (taqsima 2.5.1).

4.3.3 KwalitàStandards ta’ kura jitqiesu li huma importanti ħafna. Programm ta’ spezzjonijiet maqsum f’fażijiet ta’ djar u faċilitajiet tal-Gvern għall-kura fi t-tul ta’ anzjani, koordinat mid-Dipartiment għall-Istandards ta’ Servizzi ta’ Kura tas-Saħħa, nbeda fuq l-istess linji ta’ l-ispezzjonijiet li jsiru lis-settur privat. Qed tkun ikkunsidrata l-kwalità ta’ kura fi d-djar residenzjali tal-gvern bħala l-ewwel pass fi l-bdil ta’ dawn id-djar f’nursing homes. Dan jinkludi enfasi akbar fuq standards ta’ kura, aktar kura medika u disponibilità akbar ta’ servizzi paramediċi. Se tkun żviluppata politika li tindirizza l-ħtieġa ta’ għarfi en u fehim akbar ta’ x’jikkostitwixxi abbuż, prevenzjoni ta’ abbuż u proċeduri li jridu jkunu osservati f’każijiet ta’ suspett ta’ abbuż. Dan japplika kemm fi l-każ ta’ ambjenti istituzzjonali jew residenzjali u kemm fi l-każ ta’ persuni anzjani li jgħixu fi l-komunità.

Se jkun hemm aktar żvilupp ta’ servizzi ta’ riabilitazzjoni. Sa tmiem is-sena 2008 s-servizzi kollha ta’ riabilitazzjoni li hemm f’Isptar Zammit Clapp se jkunu trasferiti għall-Isptar Karin Grech li qed ikun irranġat biex jakkomoda aktar pazjenti u servizzi. Il-Gvern qed jippjana l-kostruzzjoni ta’ faċilità ġdida għal riabilitazzjoni mibnija apposta biex taqdi l-funzjonijiet meħtieġa minn servizzi ta’ riabilitazzjoni eff ettivi83. Fatturi ambjentali u enerġetiċi qed jitqiesu fi d-disinn ta’ din il-faċilità bħala parti mill-istrateġija ġenerali tal-Gvern għal żvilupp sostenibbli.

Faċilitajiet għal kura fi t-tul kemm f’SVPR u kemm fl -Isptar Monte Carmeli qed jitranġaw biex jittejbu u jinżammu f’konformità ma’ ħtiġijiet u aspettattivi moderni. Barra minn hekk, pjan għar-rinnovazzjoni kompleta ta’ numru ta’ swali fi ż-żewġ istituzzjonijiet ilu għaddej għal numru ta’ snin u ħafna swali issa ġew rinnovati u oħrajn se jkunu rranġati fi l-ġejjieni.

Bħala parti mir-riforma u l-iżvilupp tas-servizzi fi l-komunità, se jkun hemm iff ukar fuq sostenn lil persuni dipendenti biex jibqgħu fi djarhom kemm jista’ jkun. Strutturi ta’ kura bbażata fi l-komunità se jimmiraw kemm dawk li jbatu fi t-tul li huma dipendenti u kemm lil dawk li huma independenti. Dawn se jinkludu postijiet ta’ kenn għal-lejl fi l-komunità biex tittejjeb is-sigurtà ta’ ċittadini anzjani li jgħixu fi djarhom. Se jkunu identifi kati binjiet addattati biex jistgħu jinbidlu f’postijiet għal kenn billejl. Ċentri fi l-komunità kollokati ma’ nursing homes se jitwaqqfu bħala pern minn fejn jingħataw u jitqassmu servizzi ta’ sostenn għas-saħħa komunitarja.

L-Att dwar is-Saħħa Mentali li qed ikun propost se jqiegħed is-servizzi tas-saħħa mentali bbażati fi l-komunità fuq quddiem nett tal-promozzjoni, prevenzjoni u kura tas-servizzi tas-saħħa mentali. Il-Gvern beħsiebu jimxi ’l quddiem bil-pjan li jneħħi l-istituzzjonalizzazzjoni tas-saħħa mentali f’konformità mal-viżjoni tiegħu tal-kura tas-saħħa u fi t-tul orjentata favur il-komunità (Irreferi għal Eżempju ta’ Prattika Tajba f’Anness 4.3a). Għal dan il-għan qed ikun żviluppat ħostel komunitarju għal persuni b’diżabilitajiet fi t-tagħlim. Outreach team qed jaħdem ma’ pażjenti fi djarhom biex dawk fosthom li jeħtieġu ammont sostanzjali ta’ sostenn ikunu jistgħu jibqgħu jgħixu ħajja ta’ kwalità tajba fi l-komunità. Dan it-tim jieħu ħsieb pazjenti li huma taħt il-kura ta’ żewġ psikjatri konsulenti. Qed ikun ippjanat li jitwaqqfu timijiet oħrajn biex jittrattaw ma’ pazjenti ta’ psikjatri konsulenti oħrajn.

Fil-qasam tal-kura fi t-tul tal-anzjani, huma ppjanati servizzi mogħtija mis-sistema outreach home immexxija minn timijiet multidixxiplinari magħmulin minn nies professjonali bħal infermiera, psikoloġi, terapisti okkupazzjonali u fi żjoterapisti. It-tim ikun jinkludi wkoll għadd ta’ carers imħarrġin apposta f’attivitajiet tal-ħajja ta’ kuljum u numru ta’ domestiċi84. Is-servizz ikun maħsub biex persuni anzjani jkunu jistgħu jibqgħu jgħixu fi l-komunità kemm jista’ jkun u hekk idumu aktar ma jidħlu f’dar residenzjali, biex jagħti sostenn lil xi netwerk eżistenti ta’ carers, u biex iħaff ef il-proċess meta l-anzjani jintbagħtu minn sptarijiet akuti jew ta’ riabilitazzjoni.

83 Il-Gvern se jkun qed ifi ttex li jġib għajnuna minn fondi tal-UE għal dan il-proġett.

84 Timijiet ta’ din ix-xorta jkunu jistgħu jżuru nies anzjani fi djarhom, jevalwaw il-ħtiġijiet tagħhom, u jipprovdu u jimmobiliizaw xi servizzi identifi kati meħtieġa.


Jeħtieġ li titwaqqaf struttura regolari għal konsultazzjoni ma’ dawk li jużaw is-servizzi. Diġà nbdiet ħidma biex dawn l-inizjattivi jkunu għaddejjin il-ħin kollu, u jkunu strutturati u inklużivi.

4.3.4 Aff ordibilità/Sostenibilità Bħalissa l-Gvern qed ifassal pjan għal ħtiġijiet tal-kura fi t-tul għall-ħames snin li ġejjin. Dan il-pjan se jinkorpora kemm l-istrutturi u kemm ir-riżorsi umani li huma meħtiġin. Iż-żieda fi n-numru ta’ sodod trid tkun akkumpanjata minn espansjoni komkomitanti f’riżorsi umani tas-sengħa, partikolarment carers.

Sodod għal servizzi ta’ serħan fi s-servizz pubbliku huma meħtieġa biex jgħinu ħalli titħaff ef it-tagħbija fuq carers informali li jaħdmu fuq bażi temporanja. Mal-medda kollha ta’ faċilitajiet għal kura fi t-tul, proporzjon tas-sodod disponibbli se tkun imħollija għal kura ta’ serħan biex tipprovdi serħan u għajnuna lill-carers u lill-familji. In-numru ta’ sodod għal serħan disponibbli f’Malta dalwaqt jiżdied b’seba’ oħra, li kienu maħsubin għal dan l-iskop fi d-dar ġdida tal-Mellieħa. Dan is-servizz se jkun ikkoordinat mis-SVPR.

It-twaqqif ta’ netwerks għal carers informali u l-provvediment ta’ taħriġ għal dawn il-carers se jagħti wkoll sostenn. L-appoġġ fi nanzjarju biex familji jkunu jistgħu jżommu qraba dipendenti fi djarhom se jissaħħaħ. Dan jista’ jieħu l-forma ta’ aktar sussidji fuq apparati ta’ għajnuniet u kura, imma jistgħu jitqiesu wkoll forom oħrajn ta’ kumpens.

Il-funzjoni tas-servizz tal-Home Help85 se tkun estiża biex tinkludi l-kura personali. Is-superviżjoni ta’ home helpers se tittejjeb bis-saħħa tal-organizzazzjoni ta’ programm ta’ taħriġ għal dwak responsabbli minn din is-superviżjoni. L-involviment tas-settur volontarju, rappreżentat minn VOLSERV, fi l-kura ta’ persuni anzjani u dipendenti li jgħixu fi l-komunità qed tkun esplorata attivament.

Sħubijiet Pubbliċi-Privati bil-kollaborazzjoni kemm tas-servizzi pubbliċi tas-saħħa mentali u kemm taż-żewġ organizzazzjonijiet volontarji stabbiliti fi s-settur waqqfu żewġ ħostels komunitarji għal persuni li jbatu minn problemi ta’ saħħa mentali. Dawn ilhom jiff unzjonaw dawn l-aħħar ftit snin. Il-bidu ta’ ħostels ta’ din ix-xorta fi r-rigward kemm ta’ funzjoni u kemm ta’ stil ta’ amministrazzjoni qed titqies f’partijiet oħra tal-Gżejjer.

4.4 KonklużjoniL-objettivi ta’ politika u miżuri strateġiċi deskritti fi l-paġni ta’ hawn fuq huma intenzjonati biex isaħħu aktar il-ħafna saħħiet rikonoxxuti u wkoll biex jindirizzaw id-diversi dgħjufi jiet rikonoxxuti u emerġenti li jiff urmaw parti mis-setturi tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul ta’ Malta. Evalwazzjonijiet tal-miżuri proposti fi r-rapport ta’ qabel kienu evalwati kull sena. Il-proċess se jissaħħaħ għal dan iċ-ċiklu ġdid billi jkun żgurati aktar komunikazzjoni, kooperazzjoni u talbiet għal reazzjoni mill-punti fokali identifi kati għal kull attività.

Malta tibqa’ tisħaq li politiki ta’ inklużjoni soċjali, saħħa u kura fi t-tul għandhom jgħaqqdu r-rispett għad-diversità u d-difi ża attiva tad-diversità u għandhom irawmu solidarjetà li tipproteġi kemm id-dinjità u kemm l-awtonomija tal-persuna fl -istadji kollha tal-ħajja u l-popolazzjoni b’mod ġenerali. Għal dan il-għan, l-għarfi en dejjem jikber fost il-livelli kollha tal-gvern u tas-soċjetà għal servizzi personalizzati u ċċentrati fuq il-pazjent, professjonali, ibbażati fuq l-evidenza, ta’ kwalità u sostenibbli li jirresponsabbilizaw il-bidla individwali u li jagħtu privileġġ lill-ħtiġijiet tas-saħħa u psiko-soċjali tal-persuna qed jitħaddmu bħala l-prinċipji gwida għall-ġejjieni tal-kura tas-saħħa u l-kura fi t-tul f’Malta.

85 Dan is-servizz komunitarju għal anzjani li jgħixu fi djarhom jipprovdi għajnuna f’xogħol tad-dar.


Annessi


Parti 2 - Anness 1


Anness 1.1

Eżempji ta’ Prattika Tajba


Anness 1.1a

Isem il-Miżura Stat Membru

Integrazzjoni ta’ Dawk li jfi ttxu Ażil fi s-Soċjetà Maltija Malta

Skop Aħħari tal-Miżura

Biex dawk li jfi ttxu ażil fi s-Soċjetà Maltija jkunu integrati billi jtejbu l-prospetti tagħhom fi s-suq tax-xogħol

Ġabra tar-Riżultati Ewlenin

Dan il-proġett EQUAL jagħti taħriġ fl -ilsien Ingliż u taħriġ fi l-ħiliet tal-ħajja u fi l-ħiliet għall-integrazzjoni fl -impjiegi. Il-Vocational Guidance and Counselling Team tal-Proġett għen ukoll grupp ta’ benefi ċjarji ċertifi kati jikkompilaw il-profi l tagħhom stess u CV Ewropew.

Il-Proġett fi l-bidu kien ippjanat biex jilħaq 30 persuna li kienu jfi ttxu ażil u biex jiċċertifi ka 20 (13-il raġel u 7 nisa). Bis-saħħa tal-kollaborazzjoni u d-dedikazzjoni ta’ dawk kollha involuti, inkitbu 116-il parteċipant, 107 kienu ċertifkati (85 raġel u 22 mara) u 32 kienu megħjunin biex jikkompilaw il-profi l tagħhom stess u CV Ewropew. Barra minn hekk, 63 parteċipant (45 raġel u 18-il mara) jew sabu impjieg jew tejbu l-ħiliet tagħhom fi x-xogħol li kienu qed jagħmlu.

Benefi ċjarji li għalihom sar il-Proġett Iff ukar tal-Politika

Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’Ġenitur wieħed Kura fi t-tulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’DiżabilitàImmigranti/Refuġjati NazzjonaliMinoranzi Etniċi ReġjonaliBla darMard Speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:]

Fondazzjoni għas-Servizzi għal Ħarsien Soċjali / Foundation for Social Welfare Services

Kuntest/Sfond tal-Inizjattiva

L-għana ta’ esperjenzi u riżorsi li dawk li jfi ttxu ażil ikollhom ftit li xejn ikun apprezzat fi l-pajjiżi li jilqgħuhom. Kwalifi ki u kompetenzi spiss jibqgħu moħbija u mhux magħrufa billi ma jistgħux ikunu verifi kati u mkejlin bl-istandards ta’ gradazzjoni Ewropej.

Fis-sena 2005 l-Aġenzija APPOĠĠ, fi l-Fondazzjoni għas-Servizzi għal Ħarsien Soċjali, bdiet tamministra ċentru miftuħ u tagħti servizzi ta’ ħidma soċjali lil dawk li jfi ttxu ażil. Il-ħtieġa li toff ri taħriġ u tiff aċilita l-integrazzjoni fi s-soċjetà wasslet lill-Aġenzija biex tapplika għal fondi tal-UE.


Dettalji tal-Inizjattiva

1. Liema hu/kien il-perjodu ta’ żmien għall-implimentazzjoni tal-inizjattiva?

Il-proġett kien implimentat fuq medda ta’ tliet snin (2006 sa 2008). L-ewwel sena iff ukat fuq l-għoti ta’ taħriġ lil dawk li jfi ttxu ażil. It-tieni sena kienet maħsuba biex tagħti għajnuna fi l-fond u sostenn fi l-bini ta’ profi l, u wkoll gwida u konsulenza vokazzjonali. Fit-tielet sena (Settembru 2008) kienet organizzata konferenza għal riċerka u biex tmexxi ’l quddiem l-għarfi en nazzjonali. Dan il-proġett kellu komponent transnazzjonali qawwi, partikolarment fl -ewwel sentejn meta ħafna persuni li qegħdin fuq quddiem lokalment ingħataw l-opportunità li jaraw kif joperaw Ewropej li jagħmlu l-istess ħidma.

2. Objettivi speċifi ċi

• Għoti ta’ taħriġ fl -ilsien, ħiliet għall-ħajja u addattament għall-impjieg lil dawk li jfi ttxu ażil biex jgħinhom jintegraw ruħhom fi s-soċjetà Maltija.

• Għoti ta’ sostenn u gwida lil dawk li jfi ttxu ażil permezz tal-Vocational Guidance and Counselling Team tal-proġett.

• Tqegħid fuq quddiem tal-prattiki tajbin u riżultati tal-proġett.

3. L-inizjattiva kif indirizzat dawn l-objettivi?

L-objettivi kienu indirizzati billi:• kien żviluppat taħriġ ħalli dawk li kienu qed ifi ttxu ażil setgħu jaċċessaw sostenn biex jimxu ’l

quddiem fi t-taħriġ u l-impjieg,• ttejjeb l-aċċess għal edukazzjoni u impjieg fl -ambitu tal-politika domestika,• kienet żviluppata strateġija apposta għall-ħtiġijiet ta’ dawk li kienu qed ifi ttxu ażil, u • dawk li kienu qed ifi ttxu ażil ġew ippreparati għal integrazzjoni soċjali.

Monitoraġġ u Evalwazzjoni

Kif inhi/kienet kontrollata/evalwata l-miżura?

• Sar studju minn persuna li kienet qed tifttex ażil biex tagħti ritratt tar-realtà tal-benefi ċjarji tal-proġett.

• Persuna lokali mħarrġa ngħatat kuntratt biex tevalwa u teżamina l-impatt ta’ dak li kien qed jingħadda lil dawk li kienu qed ifi ttxu ażil u ta’ attivitajiet fuq skala transnazzjonali.

• Il-Ministeru għall-Politika Soċjali qabbad ditta biex tagħmel Tracer Study tal-benefi ċjarji lokali tal-proġett EQUAL.

• In-National Thematic Network qabbdet ditta biex tagħmel Policy Brief li se jevalwa u jinkorpora esperjenzi ta’ prattika tajba fi l-proġetti lokali kollha ta’ EQUAL.

Riżultati

1. Safejn intlaħqu l-objettivi speċifi ċi?

Meta l-pjanijiet kienu li 20 persuna jingħataw ċertifi kat, l-għoti ta’ ċertifi kat lil 107 jenfasizza s-suċċess tal-proġett. Din il-kisba tħaff et bil-ħidma fl imkien tas-sħab soċjali lokali u l-enużjażmu ta’ kull min kien involut, inklużi l-parteċipanti, li impenjaw ruħhom ħafna fi l-proġett.


2. Liema ostakoli/riskji kien hemm fl -implimentazzjoni tal-inizjattiva?

1. Tul il-perjodu li fi h il-proġett kien qed jitnieda l-propjetà ta’ xi persuni li kienu qed jagħtu s-servizz tagħhom lir-refuġjati irregolari, jew jappoġġjawhom, saritilha ħsara; karozzi nħarqu, bieb ta’ barra ngħata n-nar. Barra minn hekk, kienu organizzati diversi corner meetings biex jippruvaw jinċitaw biża’ u mibegħda razzjali.

2. Dawk li kienu qed ifi ttxu ażil ma kellhomx permess tax-xogħol li kien jippermettilhom jaħdmu legalment.

3. Kif kienu indirizzati dawn l-ostakoli u riskji?

1. Il-Kummissjoni ta’ l-UE u entitajiet nazzjonali appoġġjaw il-proġett b’diversi modi u emmnu f’dak li ried jilħaq; dan inkoraġġixxa lil kull min kien involut biex jibqa’ jsostni l-proġett.

2. Il-Korporazzjoni għall-Impjiegi u Taħriġ (ETC) bdiet il-proċess biex jinħarġu ‘permessi tax-xogħol’ lil ditti lokali interessati li jdaħħlu lil dawk li kienu qed ifi ttxu ażil jaħdmu mad-ditta tagħhom.

4. Kien hemm benefi ċċji jew dgħjufi jiet mhux mistennija?

Il-proġett kien ikklassifi kat bħala eżempju ta’ prattika tajba mill-Kummissjoni Ewropea, u l-mexxej tal-proġett kien mistieden għal diversi konferenzi barra minn Malta biex jiddiskuti dan il-proġett.


Anness 1.1b


Proġett UGWALJANZA - HEADSTART Malta

Skop Aħħari tal-Miżura Skop Aħħari tal-Miżura

Il-proġett għandu l-iskop li jħaff ef l-indipendenza sostenibbli fost żgħażagħ li joħorġu minn kura residenzjali, l-aktar billi jtejjeb il-prospetti ta’ impjieg tagħhom u jagħtihom aċċess aħjar għal akkomodazzjoni li jistgħu jlaħħqu magħha.


F’dan il-programm, 15-il żagħżugħ u żagħżugħa (9 rġiel u 6 nisa) kienu off ruti taħriġ. Erbatax minn dawn iż-żgħażagħ ingħataw ċertifi kat u bdew jaħdmu bi qligħ. L-Awtorità tad-Djar qed toff ri lil dawn iż-żgħażagħ aċċess għal akkomodazzjoni li jistgħu jlaħħqu magħha.


Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’Ġenitur wieħed Kura fi t-tulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’DiżabilitàImmigranti/Refuġjati NazzjonaliMinoranzi Etniċi ReġjonaliBla darMard Speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:]

L-Awtorità tad-Djar kienet is-sieħeb ewlieni. Imsieħba oħrajn kienu jinkludu: il-Korporazzjoni għall-Impjiegi u Taħriġ, id-Dipartiment għall-Akkomodazzjoni Soċjali, APPOĠĠ, il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza bejn Irġiel u Nisa, id-Dar San Ġużepp, il-Ħostel Sależjan għaż-Żgħażagħ Osanna Pia u Dar Suret il-Bniedem.


Għadd ta’ djar f’Malta joff ru kura residenzjali lil żgħażagħ taħt it-tmintax-il sena li jew ikunu orfni jew kellhom jilitqu minn ambjent familjari imħarbat jew abużiv. Dawn iż-żgħażagħ ikollhom joħorġu minn dawn l-ambjenti ta’ kura residenzjali meta jagħlqu t-18. Żgħażagħ li jitilqu mill-kura x’aktarx li jkollhom ftit jew xejn kwalifi ki edukattivi, jkollhom diffi kultà kbira jsibu impjieg stabbli bi prospetti li javvanzaw u saħanistra diffi kultà akbar li jsibu akkomodazzjoni li jistgħu jlaħħqu magħha. Ir-rabta tagħhhom max-xogħol hija dgħajfa u nieqsa mill-iff ukar, u għandha prospetti baxxi. It-tfi ttxija għal akkomodazzjon li jistgħu jlaħħqu magħha spiss iddewwem b’mod sinifi kanti l-integrazzjoni soċjali tagħhom, l-iżvilupp ta’ drawwiet ta’ xogħol regolari, u l-assunzjoni tagħhom ta’ reponsabbiltajiet adulti. Għalhekk inħass li kien meħtieġ pakkett ta’ sostenn ħolistiku liż-żgħażagħ li jkunu se jħallu kura istituzzjonali.




Dan il-programm kellu tliet fażijiet. Tul l-ewwel fażi, bejn Jannar 2005 u Ġunju 2005, is-Sħubija għall-Iżvilupp (Development Partnership) ingħaqdet, irfi nat il-programm u kkonsolidat l-aspett transnazzjonali tal-programm. Tul it-tieni fażi, bejn Lulju 2005 u Ġunju 2007, dawk li kellhom jużawh intgħażlu, ingħataw taħriġ u kienu sorveljati fl -assenjamenti tal-ħidma tagħhom. Tul l-aħħar fażi ż-żgħażagħ kienu megħjuna biex jidħlu fi s-suq tax-xogħol u jkollhom aċċess għal akkomodazzjoni li setgħu jlaħħqu magħha.


Biex iħarreġ u jiċċertifi ka żgħażagħ li ħarġu minn kura residenzjali biex jittejbu l-prospetti ta’ impjegabilità tagħhom u jkun żgurat aċċess aħjar għal akkomodazzjoni li setgħu jlaħħqu magħha.

3 L-inizjattiva kif indirizzat dawn l-objettivi?

L-objettivi tal-proġett kienu indirizzati permezz ta’ dan li ġej:• Gwida vokazzjonali – impjegati mill-ETC ltaqgħu maż-żgħażagħ biex jiddiskutu oqsma ta’ taħriġ

li kienu interesssati fi hom.• Taħriġ – tfassal programm ta’ taħriġ għal kull żagħżugħ jew żagħżugħa skond il-ħiliet u l-interessi

tagħhom. • Konsulenza – kienu impjegati konsulenti biex isegwu liż-żgħażagħ tul it-taħriġ u fi d-diffi kultajiet

ta’ kuljum.• Tħaddim tal-fl us – iż-żgħażagħ ingħataw allowance fi l-ġimgħa u kienu mgħallma kif iħaddmu

l-fl us ta’ din l-allowance.• Għajxien independenti – iż-żgħażagħ kellhom il-possibilità li jgħixu b’mod independenti

f’akkomodazzjoni mikrija. F’dan ir-rigward kienu megħjuna minn konsulenti.• Impjieg – iż-żgħażagħ kienu megħjuna biex isibu impjieg.• Akkomodazzjoni li setgħu jlaħħqu magħha– fi tmiem il-programm dawk li ħadu sehem fi h

ingħataw pakkett ta’ akkomodazzjoni li setgħu jlaħħqu magħha mill-Awtorità tad-Djar.



Amministratur tal-proġett ingħata kuntratt biex jikkoordina l-programm. L-amministratur żamm kuntatt mill-qrib ma’ dawk li kienu qed iħarrġu lill-parteċipanti biex ikunu jista’ jikkontrolla l-ħin kollu l-progress tagħhom tul it-taħriġ kollu u joff ri servizzi ta’ gwida u sostenn skond u meta dawn kienu meħteġa. L-amministratur kien responsabbli wkoll għall-koordinament tal-ħidma tal-konsulenti kkuntrattati taħt dan il-programm biex jiżgura li dawk li kienu qed jitħarrġu jingħataw sostenn xieraq u jirċievu rapport fuq il-progress tagħhom. L-imsieħba ewlenin tal-iżvilupp issottomettew rapport fuq il-progress tal-programm fuq id-Database tal-Fondi Strutturali. Dawn ir-rapporti kienu jinkludu informazzjoni fuq il-progress tal-parteċipanti skond it-taħriġ u l-impjegabilità tagħhom u wkoll fuq il-progress fl -attivitajiet transnazzjonali. Tul il-programm il-parteċipanti, u wkoll id-dokumentazzjoni miżmuma mill-imsieħba ewlenin tal-iżvilupp, kienu suġġetti għal numru ta’ kontrolli għal għarrieda.

Riżultati


Dan il-programm laħaq l-objettivi tiegħu billi l-15-il żagħżugħ u żagħżugħa li ħadu sehem fi h ingħataw taħriġ (9 rġiel u 6 nisa). Erbatax minn dawn iż-żgħażagħ kisbu ċertifi kati; u l-14 illum qed jaħdmu. L-Awtorità tad-Djar qed toff ri lil dawn iż-żgħażagħ akkomodazzjoni li setgħu jlaħħqu magħha.



Il-problemi ewlenin li ltaqa’ magħhom il-Proġett HEADSTART kienu dawn li ġejjin:1. Kien diffi ċli li jinsabu postijiet biex jinkrew lil dawn iż-żgħażagħ billi sidien ta’ akkomodazzjoni

ma ridux jikru lil żgħażagħ ħerġin minn kura residenzjali. 2. Meta ħarġu mill-kura residenzjali dawn iż-żgħażagħ kellhom iħabbtu wiċċhom ma’ għadd ta’

sfi di tal-ħajja li ħtieġu għajnuna psiko-soċjali. 3. Kien hemm nuqqas ta’ għarfi en fi l-fond tal-isfi di psiko-soċjali li dawn iż-żgħażagħ kellhom

jindirizzaw. 4. Iż-żgħażagħ għaddew minn esperjenza ta’ solitudni meta ħarġu mill-kura residenzjali biex bdew

jgħixu waħedhom f’appartament. 5. Dawn iż-żgħażagħ ma kellhom ebda esperjenza tat-tħaddim tal-fl us. 6. Il-parteċipanti qatt ma kienu għamlu intervista biex jaħdmu, u kienu jeħtieġu għajnuna f’dan

ir-rigward. 7. Kien hemm diffi kultajiet fi t-taħriġ billi l-korsijiet saru bl-Ingliż, li ż-żgħażagħ ma kinux jafuh

sewwa.


1. Is-sidien tal-postijiet kienu żgurati li l-Awtorità tad-Djar kienet se tħallas il-kera u li ma jkunx hemm dewmien fi l-ħlasijiet. Kienu żgurati wkoll li ż-żgħażagħ ikunu sorveljati u li l-appartamenti jinżammu tajjeb.

2. Konsulent u koordinatur ta’ ħiliet għall-ħajja kienu impjegati biex ikomplu jsegwu lil dawn iż-żgħażagħ u jiżguraw li kienu sejrin tajjeb fi l-programm.

3. Inkisbu pariri professjonali.4. Fil-każ tas-solitudni, il-konsulenti għenu bi żjajjar spissi.5. Koordinaturi ta’ ħiliet għall-ħajja kienu impjegati biex jgħinu lil dawn iż-żgħażagħ ħalli

jiżviluppaw ħiliet għat-tħaddim tal-fl us.6. Kienu organizzati sessjonijiet ta’ ħdim ta’ partijiet biex ikunu promossi l-ħiliet ta’ kif wieħed jidħol

għal intervista għax-xogħol.7. Parteċipanti ntbagħtu għal lezzjonijiet tal-Ingliż.


Dan il-proġett irnexxa ħafna: mhux biss għen lill-parteċipanti jiksbu ħiliet kif jitħarrġu u hekk isibu x-xogħol u jibdew jgħixu ħajja indipendenti, imma għenhom ukoll biex jiżviluppaw ħiliet importanti għall-ħajja bħal kompetenzi kif iqassmu l-fl us u kif jużaw tajjeb il-ħin.


Annex 1.1c


Standards Nazzjonali ta’ Kura Residenzjali tat-Tfal Malta


L-iżvilupp ta’ Standards Nazzjonali ta’ Kura Residenzjali tat-Tfal biex tkun żgurata kura ta’ kwalità. Konformità mal-istandards ta’ kura jitqiesu meta jingħataw liċenzji lil dawk li jipprovdu servizzi. L-istandards iservu wkoll bħala livell li miegħu jistgħu jitkejlu u jkunu kkontrollati servizzi ta’ kura fi s-settur.


Tul is-sentejn li għaddew saret ħidma intensiva biex jitfasslu Standards Nazzjonali ta’ Kura Residenzjali tat-Tfal. Din il-ħidma saret b’kollaborazzjoni mill-qrib ma’ dawk involuti. Grupp ta’ ħidma, li kien iff urmat mid-Dipartiment għal Standards ta’ Ħarsien Soċjali (DSWS) u rappreżentanza tas-settur, ingħata l-inkarigu li jabbozza l-istandards. Dan il-grupp ta’ ħidma adatta l-Q4C Out-of-home Standards għall-kuntest lokali. L-abbozz tal-Istandards tnieda għal konsultazzjoni pubblika fi Frar 2008.

Sa minn Frar 2008 ilu għadejj proċess ta’ konsultazzjoni konsultiva fuq l-istandards. L-involuti maġġuri kollha wieġbu b’mod ġeneruż għall-proċess ta’ konsultazzjoni u laqgħu tajjeb l-istandards.

Ir-risposta minn dawk involuti kkonfermat it-tħassib tal-grupp ta’ ħidma dwar is-settur u tefgħet aktar dawl fuq il-kwistjonijiet fi s-settur li jeħtieġ li jkunu indirizzati biex jista’ jkun hemm konformità mal-istandards.


Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’Ġenitur wieħed Kura fi t-tulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’DiżabilitàImmigranti/Refuġjati NazzjonaliMinoranzi Etniċi ReġjonaliBla darMard Speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:] Dipartiment għal Standards ta’ Ħarsien Soċjali /

Department for Social Welfare Standards (DSWS)


Biex id-DSWS ikun jista’ jaqdi l-funzjoni tiegħu bħala korp regolatorju jeħtieġ li jkun hemm qbil ġenerali fuq x’jikkostitwixxi kura ta’ kwalità u forza tax-xogħol kompetenti. Għalhekk id-DSWS ingħata r-responsabbiltà li jfassal standards nazzjonali ta’ kura għal kull wieħed mis-setturi li se jirregola u joħroġ kodiċijiet ta’ mġiba u prattika għal operaturi ta’ kura soċjali u għal impjegaturi ta’ operaturi ta’ kura soċjali. Fuq il-bażi ta’ dawn l-istandards, id-DSWS ikun jista’ jaqdi l-funzjonijiet tiegħu fi r-rigward tar-reġistrazjoni u l-monitoraġġ ta’ servizzi ta’ kura. Konformità ma’ standards nazzjonali u ma’ kodiċijiet se tkun il-bażi li fuqha jinħarġu liċenzji lil provvedituri ta’ servizzi.




Il-leġiżlazzjoni li tistabbilixxi lid-DSWS bħala korp regolatorju għandha tgħaddi u tidħol fi s-seħħ sa tmiem is-sena 2009. L-implimentazzjoni tal-istandards se tinfi rex fuq numru ta’ snin biex tagħti lis-settur żmien biex jegħleb l-ostakli li qed iżommuh lura milli jasal għall-kwalità ta’ kura mixtieqa.


Biex ikun żgurat li dawk li jużaw is-servizz jirċievu kura ta’ kwalità għolja fi s-settur tal-kura residen-zjali tat-tfal.


Ħidma f’kollaborazzjoni mill-qrib ma’ dawk involuti għenet biex tartikola dak li jikkostitwixxi kura ta’ kwalità u liema miżuri u riżorsi huma meħtieġa biex tingħata l-kura neċessarja.



L-abbozi ta’ Standards kienu suġġetti għal konsultazzjoni intensiva ma’ dawk involuti f’dan il-qasam. Ir-reazzjonijiet li daħlu se jitqiesu meta l-verżjoni fi nali tal-istandards tkun qed titfassal.

Riżultati


L-objettivi ffi ssati għall-abbozzar ta’ l-istandards u tal-proċess ta’ konsultazzjoni li ġie wara ntlaħqu kollha. Meta l-qafas regolatorju li jistabbilixxi d-DSWS bħala Korp Regolatorju jgħaddi u jidħol fi s-seħħ, u r-riżorsi meħtieġa jkunu disponibbli biex jiissodisfaw il-ħtiġijiet tas-settur, l-Istandards ikunu implimentati.


Is-settur tal-provvediment ta’ kura residenzjali għat-tfal qed ibati minn nuqqas kbir ħafna ta’ riżorsi li nqered u tqiegħed f’riskju li jikkrolla jekk hu mistenni li jgħolli l-istandards bla ma jingħata r-riżorsi li jeħtieġ biex jikkonforma ma’ dawn l-istandards. Proporzjon sostanzjali mis-servizz għadha qed tingħata mill-Knisja, li hi mistennija li ‘tagħmel donazzjoni’ tas-servizzi professjonali tagħha lill-istat. Kien hemm ir-riskju li l-provvedituri tas-servizzi iqisu l-istandards bħala theddida għal xogħolhom u bħala nuqqas ta’ apprezzament għas-servizz ta’ kwalità li huma diġà qed jagħtu f’kondizzjonijiet mill-aktar ebsin.

Riskju ieħor kien dak li l-aspettattivi ta’ dawk li jużaw is-servizz jogħlew meta ma kien hemm ebda indikazzjoni ċara jekk ir-riżorsi meħtieġa biex titgħolla l-kwalità tal-kura jkunux disponibbli. Saħansitra jekk ir-riżorsi kienu disponibbli, it-titjib fi l-kwalità tal-kura xorta jkun jeħtieġ iż-żmien biex jintlaħaq.


Id-DSWS ħadem f’kollaborazzjoni mill-qrib ma’ dawk involuti. Id-djalogu u l-kollaborazzjoni ff aċilitaw is-sens ta’ propjetà ta’ dawk involuti fl -inizjattiva. Dan żgura l-entużjażmu tagħhom favur l-inizjattiva.


Le.


Anness 1.1d


Tqegħid fuq quddiem ta’ Problemi konnessi mad-Diff erenza tas-Sess - It-Triq ’il Quddiem

Malta


L-iskop ta’ dan il-proġett kien it-tkabbir tal-parteċipazzjoni u l-avvanz tan-nisa fi s-suq tax-xogħol, l-aktar permezz ta’ l-identifi kazzjoni u l-promozzjoni ta’ miżuri maħsubin biex itejbu l-bilanċ bejn il-ħajja ta’ kuljum u x-xogħol fi s-setturi pubbliċi u privati.


Dan il-proġett identifi ka u ppromwova sett ta’ miżuri li jitqiesu li huma ta’ benefi ċċju kbir biex itejbu l-bilanċ bejn il-ħajja ta’ kuljum u x-xogħol kemm għall-irġiel u kemm għan-nisa.

L-istrateġija tat-Tqegħid fuq quddiem tas-Sess fi l-każ ta’ politiki u l-kunċett ta’ teleworking kienu promossi. Il-proġett pilota ta’ teleworking wassal għall-iżvilupp ta’ politika nazzjonali ta’ teleworking fi s-settur pubbliku kollu. Il-proġett għen ukoll biex jagħti tweġiba tentattiva għal mistoqsijiet rigward diff erenzi fi l-pagi dovuti għas-sess u r-raġunijiet għal ċerti għażliet ta’ karriera minn gradwati.


Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’Ġenitur wieħed Kura fi t-tulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’DiżabilitàImmigranti/Refuġjati NazzjonaliMinoranzi Etniċi ReġjonaliBla darMard Speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:] Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-

Ugwaljanza / National Commission for the Promotion of Equality (NCPE)


Il-proġett sar billi n-nisa mhumiex rappreżentati biżżejjed fi s-suq tax-xogħol lokali. F’Settembru 2002, waqt l-ippjanar tal-proġett, in-nisa kienu jiff urmaw 29% ta’ dawk li jaħdmu bi qligħ full-time; nisa jaħdmu għal rashom kienu jikkostitwixxu 13% ta’ din il-forza tax-xogħol. Barra minn hekk, dak li nstab fl -Istħarriġ tal-Forza tax-Xogħol indika li nisa qalgħu medja ta’ 80% tal-pagi maqlugħin mill-irġiel fl -istess kategoriji, bejn wieħed u ieħor, ta’ xogħol, ħaġa li tissuġġerixxi l-ħtieġa tal-promozzjoni ta’ l-istess trattament u paga indaqs fost in-nisa u l-irġiel.

In-nuqqas ta’ faċilitajiet adegwati għat-trobbija tat-tfal kien identifi kat bħala kontributur sinifi kanti għall-esklużjoni tan-nisa mill-edukazzjoni, taħriġ u opportunitajiet ta’ impjiegi disponibbli. Dan juri l-ħtieġa fi s-settur privat u f’dak pubbliku ta’ impjiegi ta’ kwalità fl imkien ma’ politiki u prattiki ta’ xogħol, bħal sigħat fl essibbli, teleworking u job-sharing, biex in-nisa jkunu inkoraġġiti jibqgħu jaħdmu jew jerġgħu lura fi s-suq tax-xogħol.




Lulju 2004 sa Ġunju 2008.


L-objettivi kienu:• li jidħol direttament fi t-tfassil tal-politika fi kwistjonijiet ta’ sess, • li jkun żviluppat it-tqegħid fuq quddiem ta’ problemi konnessi mad-diff erenza tas-sess f’livell

nazzjonali,• li jissensibilizza l-eff ettività meta mqabbla man-nefqa u ma’ benefi ċċji oħra lill-imsieħba soċjali,• li tidentifi ka raġunijiet li jistgħu jservu għal titjib biex is-sistema tal-kondizzjonijiet ta’ xogħol li

jiff avorixxu lill-familja ssir aktar eff ettiva kemm għall-impjegat u kemm għall-impjegatur,• li tidentifi ka diff erenzi dovuti għas-sess fi l-paga u tirrikkmanda t-tneħħija ta’ dawn il-barrieri,• li ssegwi t-toroq tal-karrieri ta’ gradwati u tidentifi ka l-eff etti tan-nuqqas ta’ miżuri favur il-familja

u l-eff etti diskriminatorji tagħhom fuq in-nisa, u• li tidentifi ka kif arranġamenti tax-xogħol jistgħu jkunu varjati biex jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-

impjegat u dawk organizzattivi.


Fis-sena 2005 sar studju biex ikunu identifi kati l-benefi ċċji ta’ arranġamenti tax-xogħol li jiff avorixxu lill-familja. Ir-riċerka kienet tikkonsisti f’komponenti diff erenti relatati ma’: miżuri li jiff avorixxu lill-familja, reviżjoni tal-paga skont is-sess, toroq ta’ karrieri u teleworking.Il-proġett kien jinkludi kampanja fi l-mezzi tal-komunikazzjoni li saret f’żewġ stadji diff erenti. Il-kampanja tal-bidu ff ukat fuq il-promozzjoni ta’ għarfi en pubbliku dwar l-NCPE, u n-normi Maltin u tal-UE fuq l-ugwaljanza tas-sessi. It-tieni stadju tal-kampanja ta’ pubbliċità ff oka fuq it-tixrid tar-riżultati tal-istudju u l-promozzjoni ta’ bilanċ ugwali bejn il-ħajja ta’ kuljum u x-xogħol kemm fi l-każ tal-irġiel u kemm fi l-każ tan-nisa. L-NCPE ippubblikat din l-informazzjoni f’powsters, fuljetti u billboards. Ixxandru wkoll żewġ riklami televiżivi u sitta fuq ir-radju fuq l-istazzjonijiet nazzjonali waqt l-aħjar ħin tat-trażmissjonijiet. Kien ippubblikat ukoll dokument fi nali li kien jiġbor ir-riżultati tal-istudji li saru.Tul l-eżekuzzjoni tal-proġett (li kien iffi nanzjat mill-Programm għal Malta tal-Fond Strutturali 2004-2006, il-Fond Soċjali Ewropew) ingħatat importanza lill-promozzjoni tat-tqegħid fuq quddiem ta’ problemi konnessi mad-diff erenza tas-sess fuq livell nazzjonali.



Indikaturi tar-riżultati kienu ffi ssati minn qabel għall-proġett. Dawn l-indikaturi, li kienu jinkludu n-numru ta’ persuni mħarrġin u n-numru ta’ pubblikazzjonijiet maħruġin, intlaħqu. Iżda l-proġett ma kienx jinkludi komponent ta’ evalwazzjoni biex jivvaluta l-impatt ta’ dawn il-miżuri, u lanqas ma kienet evalwata l-kampanja ta’ għarfi en.

Riżultati


Dan il-proġett irnexxielu jidentifi ka u jippromwovi miżuri li jikkontribwixxu għall-promozzjoni ta’ bilanċ bejn il-ħajja ta’ kuljum u x-xogħol.



Ideat innovattivi mhux dejjem jintlaqgħu tajjeb minn kulħadd. Kienet sfi da li twassal lil dawk involuti biex jammettu l-benefi ċċji tal-inizjattiva.


Dan l-ostaklu prinċipali kien indirizzat permezz tad-djalogu u diskussjonijiet ma’ dawk involuti. Tul dawn id-diskussjonijiet kienu enfasizzati l-vantaġġi tal-implimentazzjoni ta’ miżuri li jtejbu l-bilanċ bejn il-ħajja ta’ kuljum u x-xogħol.


Dan il-proġett ipprova jagħti tweġiba għal mistoqsijiet li għandhom x’jaqsmu mal-lakuni fi l-qasam tal-paga skont is-sess u fl -għażla tal-karrieri. Il-proġett qajjem ukoll għarfi en tal-ħtieġa għal żviluppi fi s-soċjetà tagħna.


Anness 1.2

Eżempji ta’ Azzjonijiet meħudin fl -ambitu ta’

Oqsma Diff erenti ta’ Politika

(2006-2008)

IFFUKAR TAL-POLITIKA 1: RESPONSABBILIZZAZZJONI TAL-KOEŻJONI

SOĊJALI

TQASSIM TA’ MIŻURI SKONT OQSMA TA’

POLITIKA KIF PROPOSTI FIN-NAP INCLUSION

2006-2008

XI EŻEMPJI TA’ AZZJONIJIET MEĦUDIN FL-AMBITU TA’ OQSMA DIFFERENTI TA’ POLITIKA

ZVILUPP PERSONALI

Promozzjoni ta’ edukazzjoni formali u informali permezz ta’:Riforma fi s-sistema edukattiva

• Emendi għall-Att dwar l-Edukazzjoni (2006).• Reviżjoni tal-istrutturi tat-Taqsima tal-Edukazzjoni permezz tas-

separazzjoni f’żewġ Direttorati separati; id-Direttorat għas-Servizzi Edukattivi u d-Direttorat għal Kwalità u Standards fl -Edukazzjoni.

• Implimentazzjoni tal-kunċett ta’ netwerk tas-sistema ta’ kulleġġ b’mod li kulleġġi eżistenti li qed joperaw qed jikkollaboraw aktar u jagħmlu użu kemm jista’ jkun tar-riżorsi.

• Finalizzazzjoni ta’ negozjati mal-Malta Union of Teachers fi s-sena 2007.

Bini u modernizzazzjoni ta’ skejjel u kulleġġi

• Bini ta’ skejjel ġodda u manutenzjoni estensiva ta’ dawk eżistenti. (Tlestiet skola sekondarja ġdida f’Ħal Qormi fi lwaqt li skejjel f’Verdala u f’Għawdex huma fi stat avvanzat ta’ tkomplija. Hemm ukoll pjanijiet għall-bini ta’ skejjel ġodda fi ż-Zokrija, in-Naxxar u Pembroke).

• Provvediment ta’ tim ta’ amministrazzjoni aktar soda u sostenn amministrattiv iitjeb, permezz ta’ reklutaġġ ta’ koordinaturi tal-kulleġġi u impjegati amministrattivi oħrajn, biex tkun żgurata effi ċjenza akbar fl -amministrazzjoni u l-manutenzjoni ta’ skejjel u kulleġġi.


Amministrazzjoni aktar soda u żvilupp kontinwu ta’ edukaturi

Għalliema gawdew minn numru ta’ programmi ta’ taħriġ, fosthom: • 26 programm fl -iskola stess ta’ żvilupp professjonali li laħqu 440

għalliem/a,• korsijiet nazzjonali in-service ta’ taħriġ li laħqu 13-il għalliem/a, • taħriġ ta’ induzzjoni għal għalliema futuri għall-Fondazzjoni għal

Servizzi Edukattivi (FES) li laħqu 235 għalliem/a,• koordinament u co-delivering ta’ Kors ta’ Taħriġ f’Ħiliet Bażiċi li laħaq 26

għalliem/a ta’ skejjel sekondarji, • taħriġ fuq il-post tax-xogħol għal 100 għalliem/a ta’ skejjel primarji

minn32 skols primarja diff erenti fl -użu ta’ approċċ li juża s-sesni kollha għat-tagħlim tal-Malti u l-Ingliż, u

• taħriġ ta’ tqegħid fuq xogħol għal sitt ġimgħat sħaħ għal erba’ għalliema ta’ iskejjel primarji li segwew kif joperaw nies tal-FES f’żewġ programmi diff erenti.

Promozzjoni ta’ edukazzjoni ulterjuri u ogħla u tagħlim tul il-ħajja

• F’Ġunju 2007 l-Qafas ta’ Malta għal Kwalifi ki għal Tagħlim Tul il-Ħajja mfassal mill-Kunsill Malti għall-Kwalifi ki (MQC) tnieda f’konformità mal-Qafas Ewropew ta’ Kwalifi ki għal Tagħlim Tul il-Ħajja. L-MQC fassal u pprepara wkoll erba’ dokumenti ta’ ħidma relataTi ma’ (a) l-Qafas Nazzjonali għal Kwalifi ki għal Tagħlim Tul il-Ħajja, (b) sistema ta’ edukazzjoni u taħriġ vokazzjonali (VET), (c) politika ta’ assikurazzjoni ta’ kwalità li trieġi l-edukazzjoni u t-taħriġ, u (d) deskritturi tal-livell għal kompetenzi importanti fi t-tagħlim tul il-ħajja f’livelli 1 sa 3 tal-Qafas Nazzjonali għal Kwalifi ki.

• L-MQC iddisinja u stampa mill-ġdid Passaport Kumulattiv għall-edukazzjoni u t-taħriġ vokazzjonali biex iħaff ef il-proċess ta’ akkreditazzjoni ta’ tagħlim formali.

• Leġiżlazzjoni ġdida għaddiet fi s-sena 2006 biex tistabbilixxi l-Kummissjoni Nazzjonali għall-Edukazzjoni Ogħla (NCHE) ħalli (a) ssir taf il-ħtiġijiet u aspirazzjonijiet ta’ edukazzjoni ulterjuri u ogħla, (b) tinforma lill-pubbliku bi kwistjonijiet konnessi mal-iżvilupp sostenibbli ta’ setturi oħra u ogħla ta’ edukazzjoni f’Malta, u (c) tagħti parir lill-Gvern fuq materji konnessi ma’ edukazzjoni ulterjuri u ogħla.

• L-NCHE ħadmet fuq l-iżvilupp ta’ Qafas għal Assikurazzjoni ta’ Kwalità. • F’Lulju 2007 il-Gvern nieda skema ta’ boroż ta’ studju.• Il-Korporazzjoni għall-Impjiegi u Taħriġ (ETC), f’kollaborazzjoni mal-Euro

Guidance European Union Programmes Agency (EUPA) u l-Guidance Unit tat-Taqsima tal-Edukazzjoni, mexxiet studju fuq toroq ta’ karrieri.

• Numru ta’ ċentri ta’ tagħlim fi l-komunità twaqqfu f’lokalitajiet diff erenti f’Malta.

Promozzjoni ta’ edukazzjoni inklużiva

• Inizjattivi ta’ tagħlim tul il-ħajja bbażati fi l-komunità kienu konsolidati (bħall-Homestart immexxi mill-Aġenzija Appoġġ u programmi simili organizzati mill-FES u l-Istitut Paolo Freire) u kellhom l-għan li: (a) jsostnu l-akkwist ta’ ħiliet ta’ litteriżmu bażiku fost student li qegħdin f’riskju ta’ falliment edukattiv; u (b) jinvolvu u jsostnu attivament ġenituri fi l-proċess dejjem għaddej b’appoġġ għat-tagħlim u b’hekk infl uwenzaw pożittivament il-kurrikulu informali tad-dar u ħaff u l-bini ta’ ħiliet tal-ġenituri.

• Strutturi fi s-setturi ta’ edukazzjoni inklużiva u speċjali u l-iStatementing Moderating Panel kienu riveduti u riorganizzati permezz ta’ għoti ta’ kuntratti għal servizzi ta’ psikoloġu edukattiv u speċjalista fl -edukazzjoni inklużiva.


Investiment f’taħriġ u edukazzjoni fl -ICT • L-istruttura ġenerali tal-IT issaħħet billi (a) tbiddlu kompjuters fl -iskejjel,

(b) kien żgurat li fl -iskejjel ikun hemm proporzjon għolja ta’ PCs għal studenti, (c) ttejbet il-bandwidth tal-internet, u d) jsir investiment fi r-riżorsi umani.

• Iddaħħlu inċentivi biex jinkoraġġixxu studenti ħalli jidħlu għal studji relatati mal-ICT.

• L-eżenzjoni mit-taxxa żdiedet fi l-każ ta’ nefqa relatata ma’ investiment permezz ta’ riċerka u innovazzjoni tal-edukazzjoni fl -ICT.

Konsolidament ta’ miżuri li jtejbu t-tagħlim informali, ċittadinanza attiva u involviment fi sports u kreattività

• Kienu żviluppati politiċi u strateġiji permezz ta’ (a) tnedija mill-MQC ta’ dokument ta’ politika ’Validazzjoni ta’ Tagħlim Informali u Mhux Formali’ f’Ġunju 2008 , u (b) l-pubblikazzjoni tal-Istrateġija Nazzjonali għall-Isport mill-Kunsill Malti għall-Isports.

• Miżuri biex tikber il-parteċipazjoni taż-żgħażagħ issaħħu permezz (a) tat-twaqqif ta’ Kunsilli taż-Żgħażagħ f’livelli lokali, u (b) t-twaqqif ta’ numru ta’ Youth Empowerment Centres.

• Miżuri biex jikber l-involviment ta’ tfal u żgħażagħ fl -isports kienu konsolidati billi (a) ttejbu numru ta’ kumplessi u faċilitajiet sportivi reġjonali, u (b) tnieda programm għall-iskejjel li bis-saħħa tiegħu tfal u żgħażagħ jieħdu sehem fi programm ta’ attività fi żika huma x’inhuma l-ħiliet tagħhom.

• Ingħataw benefi ċċji li permezz tagħhom: (a) ġenituri li t-tfal tagħhom jattendu attivitajiet sportivi approvati mill-Kunsill Malti għall-Isport jistgħu jnaqssu d-dħul taxxabbli tagħhom sa massimu ta’ €100 minfuqin għal miżati; (b) VAT imħallsa fuq spejjeż li jagħmlu fi l-faċilitajiet sportivi tagħhom organizzazzjonijiet sportivi akkreditati li ma jagħmlux profi tt tingħata lura; (c) kumpaniji privati li jagħtu sostenn fi nanzjarju għall-parteċipazzjoni ta’ organizzazzjonijiet sportivi jew atleti f’avvenimenti sportivi nazzjonali u internazzjonali jistgħu jnaqqsu l-għotjiet fi nanzjarji mid-dħul taxxabbli tagħhom; (d) ħlas tal-VAT fuq il-kiri ta’ spazju għal attivitajiet artistiċi u kulturali u wkoll fuq biljetti tad-dħul għal mużewijiet, wirjiet ta’ l-arti, kunċerti u teatri (bl-esklużjoni taċ-ċinemas) għandu jitnaqqas għal 5 fi l-mija mit-18 fi l-mija kif inhu issa; (e) ħlas tal-VAT ikunu eżentat fuq kull taħriġ fl -arti mogħti minn organizzazzjonijiet akkreditati għat-taħriġ fl -arti; (f ) inċentivi għall-produzzjoni ta’ fi lms Maltin jingħataw permezz tat-twaqqif ta’ Fond għal Films; (g) se jinħoloq Fond għall-Arti biex jippromwovi żvilupp artistiku u kulturali; (h) kumpaniji li jagħtu għajnuna fi nanzjarja lil organizzazzjonijiet kulturali rikonoxxuti li ma jagħmlux profi tt u/jew lill-Fond għall-Arti jkunu jistgħu jnaqqsu dawn l-għotjiet mid-dħul taxxabbli tagħhom; (i) kumpanji li jagħtu għajnuna jew boroż ta’ studju lil artisti Maltin ikunu intitolati li jnaqqsu dawn l-għotjiet mid-dħul taxxabbli tagħhom; u (j) persuni impjegati fi s-settur pubbliku u li jaħdmu b’mod semi-professjonali fl -isferi kreattivi jkunu jistgħu jitolbu l-frank mingħajr paga għal perjodu ta’ żmien defi nit biex jiżviluppaw jew jaħdmu proġetti artisitiċi.

• Miżuri oħrajn biex tikber il-kreattività kienu implimentati, fosthom: (a) żieda fi l-vot tal-Orkestra Nazzjonali biex tiżviluppa f’Orkestra Filarmonika; u (b) provvediment li 0.25 fi l-mija tan-nefqa fuq proġetti ta’ natura kapitali jew infrastrutturali jrid jintefaq fuq xogħlijiet tal-arti, infrastruttura konnessa mal-isferi kreattivi, jew proġetti kreattivi oħrajn.


Indirizzar tal-qgħad fost iż-żgħażagħ permezz ta’:Konsolidatment ta’ skemi eżistenti

• L-ETC sostniet l-iskemi u s-servizzi tagħha maħsubin għal żgħażagħ, fosthom (a) faċilitajiet għat-tiftix ta’ impjieg, (b) korsijiet ta’ taħriġ, (c) skemi ta’ apprendistat u taħriġ fuq ix-xogħol, (d) għotjiet għal taħriġ, u (e) l-iskema ta’ esperjenza fuq ix-xogħol.

Implimentazzjoni ta’ inizjattivi ġodda biex jindirizzaw il-qgħad fost iż-żgħażagħ

• L-ETC ħadet inizjattivi ġodda oħrajn biex tindirizza l-qgħad fost iż-żgħażagħ, bħal: (a) Taħriġ Bażiku għall-Impjieg li hu maħsub għal dawk li jħallu l-iskola b’ebda kwalifi ka jew kwalifi ki baxxi u li ma jkollhom ebda ħsieb li jkomplu l-istudji tagħhom; (b) il-Job Employment Scheme; u (c) l-Active Youth Scheme (AYS) li tgħin żgħażagħ jiskopru u jiżviluppaw il-kwalitajiet tagħhom fi lwaqt li jikkontribwixxu lill-komunità billi jaħdmu ma’ NGOs bis-saħħa ta’ impjieg għal sitt xhur li tulhom il-parteċipanti jingħataw allowance.

Introduzzjoni ta’ korisjiet ta’ intraprenditorija

• Implimentazzjoni tal-proġett EQUAL mill-Malta Enterprise f’kollaborazzjoni ma’ tliet imsieħba lokali, jiġifi eri l-ETC, il-Maltese Mentoring Society u l-Women in Business permezz ta’ (a) kampanji li joħolqu għarfi en, (b) taħriġ fl -intraprenditorija, (c) konsulenza f’diversi suġġetti, (d) provvediment ta’ għotjiet, u (e) żjajjar ta’ studju. Il-proġett hu maħsub għal nies qiegħda, partikolarment nisa, studenti u persuni qiegħda għal żmien qasir billi dawn il-gruppi jsibuha aktar tqila li jiftħu negozju għal rashom.

Eżerċizzji ta’ profi l ta’ ħiliet • L-ETC għamlet eżerċizzju ta’ profi l ta’ ħiliet li stabbilixxa x’inhuma l-ħtiġijiet ta’ taħriġ ta’ żgħażagħ li jirreġistraw għax-xogħol. Dawn iż-żgħażagħ imbagħad kienu riferuti għal postijiet vakanti rilevanti għall-kwalifi ki u esperjenzi tagħhom.

Żvilupp ta’ strateġija għall-impjieg ta’ żgħażagħ

• L-ETC żviluppat strateġija għall-impjieg ta’ żgħażagħ biex tindirizza aħjar il-ħtiġijiet taż-żgħażagħ. Din l-istrateġija tnidiet kif waslet konferma ta’ sostenn fi nanzjarju mill-Fond Soċjali Ewropew (ESF) 2007-2013.

Tnedija ta’ pjan ta’ azzjoni personalizzata għal żgħażagħ qiegħda

• F’Jannar 2007 l-ETC nediet Pjan ta’ Azzjoni Personalizzata biex tgħin żgħażagħ qiegħda jfi ttxu x-xogħol. Żgħażagħ qiegħda jintalbu jattendu Seminar għat-Tiftix ta’ Xogħol, li jdum ġurnata, fi żmien 15-il ġurnata minn meta jiġu qiegħda, u mbagħad jingħataw appuntament għal Pjan ta’ Azzjoni Personali ma’ konsulent fuq impjiegi fi żmien l-ewwel 30 ġurnata tal-qgħad.

BENESSRI

Estensjoni ta’ servizi speċjalizzati għal minorenni b’imġiba emozzjonali u/jew sfi danti

Fis-sena 2007 nbeda ‘Programm Innoċenti’ (Kids), ambjent residenzjali terapewtiku għal tfal u żgħażagħ b’imġiba sfi danti u/jew diffi kultajiet ta’ saħħa mentali. Dan jipprovdi ambjent residenzjali bbażat fi l-komunità għar-ri-integrazzjoni ta’ tfal u żgħażagħ li altrimenti jkollhom joqogħdu fl -ambjent istituzzjonali tat-Taqsima taż- Żgħażagħ fl -Isptar Monte Carmeli.


Żieda tad-disponibilità ta’ akkomodazzjoni adegwata u li wieħed jista’ jlaħħaq magħha

Dan kien jinvolvi:• Bidu ta’ proġetti ta’ riġenerazzjoni urbana biex titranġa akkomodazzjoni

dilapidata. • Bini ta’ appartamenti ġodda. • Tnaqqis tal-impatt ta’ rati ta’ mgħax, li joħolqu eff etti ħżiena, fuq self

għal djar u taxxa tal-boll fuq trasferimenti ta’ art jew propjetà, permezz ta’: (a) għoti ta’ sussidju sa massimu ta’ 1% (fuq ir-rata bażi ta’ mgħax kif stabbilita mill-Bank Ċentrali jekk din tkun ogħla minn 3.75%) lil koppji miżżewġin ġodda meta jixtru l-ewwel residenza tagħhom; (b) estensjoni tar-rata kurrenti ta’ 3.5% taxxa tal-boll fuq l-ewwel €70,000 sa l-ewwel €116,468 fi l-każ ta’ xiri ta’ l-ewwel propjetà għal residenza personali; (c) tnaqqis b’1.5% tat-taxxa tal-boll fuq trasferiment ta’ propjetà mill-ġenituri lil uliedhom jekk din ir-residenza tintuza għal skopijiet ta’ residenza personali; u, (d) eżenzjoni lil romol, irġiel u nisa, mill-ħlas tat-taxxa tal-boll causa mortis fuq il-parti tal-wirt konnessa mad-dar residenzjali tagħhom.

• Konsolidament ta’ miżuri oħrajn bħal skemi għat-tiswija ta’ djar, sussidji fuq kera ta’ dar, u l-Equity Share Scheme.

• Estensjoni tal-proġett HEADSTART li jipprovdi pakkett ħolistiku lil żgħażagħ li joħorġu minn żmien ta’ kura. Dan il-proġett jinkludi sussidju ta’ kera preferenzjali għal ħames snin lil żgħażagħ li jtemmu programm ta’ taħriġ.

• Provvediment ta’ 331 residenza f’għadd ta’ lokalitajiet taħt l-Iskema ta’ Propjetà Konġunta f’Novembru 2007.


Titjib tal-kwalità ta’ konsenja u standardizzazzjoni tas-servizz

• Id-Dipartiment għal Standards ta’ Ħarsien Soċjali (DSWS) daħal għall-inizjattivi ta’ standardizzazzjoni ta’ ħarsien soċjali li ġejjin: (a) l-iżvilupp ta’ ‘Kodiċi ta’ Mġiba u Prattika għal Operaturi ta’ Servizzi Soċjali u Kodiċi ta’ Mġiba u Prattika għal Impjegaturi ta’ Operaturi ta’ Servizzi Soċjali’ li tnieda fi Frar 2008; (b) l-iżvilupp ta’ standards għal kura residenzjali tat-tfal bis-saħħa tal-kumpilazzjoni ta’ ‘Standards għall-Kura Residenzjali tat-Tfal – Dokument għall-Konsultazzjoni’ li tnieda fi Frar 2008 u stabbilixxa standards nazzjonali miftehmin ta’ kura maħsuba biex ittejjeb il-kwalità tal-ħajja ta’ dawk li jużaw is-servizz u l-iżvilupp ta’ politiki u proċeduri komuni; u (c) l-espansjoni tal-funzjoni tad-DSWS biex tinkludi responsabbiltajiet legali għall-akkreditazzjoni ta’ aġenziji għall-fostering kif deskritt fl -Att dwar il-Foster Care.

• Il-kwalità ta’ konsenja u standardizzazzjoni tas-servizz tjiebet bis-saħħa tal-għoti ta’ warrant ta’ ħarsien soċjali lil nies professjonali li jaħdmu ma’ tfal u żgħażagħ b’mod li: (a) f’Jannar 2006 għadd ta’ operaturi soċjali ngħataw il-warrant u hekk sa Frar 2007 in-numru ta’ operaturi soċjali bil-warrant tela’ għal 194; u (b) f’Jannar 2007 62 psikologu u psikologa ngħataw il-warrant f’seba’ oqsma diff erenti ta’ speċjalizzazzjoni: psikoloġija klinila, psikoloġija tal-konsulenza, psikoloġija edukattiva, psikoloġija akkademika, psikoloġija soċjali, psikoloġija forensika u psikoloġija sportiva.

• Dokument ta’ politika nazzjonali msejjaħ ‘Early Childhood Education and Care’ kien ippubblikat fi s-sena 2006. Dan jiff oka fuq il-kwalità tas-servizzi ta’ qabel id-dħul tat-tfal fl -iskola f’Malta u jagħmel rakkomandazzjonijiet u jagħti linji ġwida għat-titjib ta’ dawn il-faċilitajiet.

• L-Att dwar Foster Care (Kap. 491) iddaħħal fi s-sena 2007 biex jiff aċilita l-funzjoni ta’ diversi nies professjonali li jaħdmu f’dan il-qasam. Din il-leġiżlazzjoni tistabbilixxi l-Fostering Board li, fost funzjonijiet oħrajn, iwettaq ir-rwol tad-determinazzjoni jew le ta’ addattabilità ta’ foster carers, iżomm reġistru aġġornat ta’ foster carers, jirrevedi rapporti u jagħmel rakkomandazzjonijiet lill-Ministru għal implimentazzjoni aktar eff ettiva tad-dispożizzjonijiet tal-Att. Wara li għaddiet din il-leġiżlazzjoni f’Novembru 2007, twaqqfu Awtorità Ċentrali u Bord għall-Fostering u Bord ta’ Appell.

• Ir-Regolamenti dwar Care Orders kienu emendati biex jiff ormalizzaw u jtejbu t-trasparenza ta’ proċeduri fi r-rigward tal-ħruġ ta’ Ordnijiet għal Kura.

• Skema ta’ Appoġġ Miżjud iddaħħlet biex tgħin foster carers ta’ tfal li huma taħt ordni għal kura u li juru mġiba sfi danti jew għandhom xi diżabilità.

• Il-Baġit 2008 żied allowances: (a) l-allowance għal fostering żdiedet bi €12 għal €40 fi l-ġimgħa; u (b) l-allowance għal orfni ttellgħet bi €11 fi l-ġimgħa għal €47 kull ġimgħa.


Provvediment ta’ numru akbar ta’ faċilitajiet aċċessibbli u aff ordabbli għall-kura tat-tfal

• Twaqqfu għadd ta’ faċilitajiet immexxijin mill-gvern għall-kura tat-tfal f’diversi lokalitajiet.

• Standards biex ikun żgurat approċċ ħolistiku għal servizzi ta’ kura tat-tfal ta’ kwalità kienu żviluppati f’Lulju 2006.

• Fis-sena 2007 ġiet fi tmiemha kampanja nazzjonali maħsuba biex tippromwovi l-benefi ċċji ta’ kura ta’ kwalità tat-tfal.

• Twaqqfet struttura fi l-Ministeru għall-Familja u s-Solidarjetà Soċjali (MFSS) (issa l-Ministeru għall-Politika Soċjali) biex teżamina u timplimenta skema għall-provvediment ta’ sussidju għall-kura tat-tfal lil ġenituri li jkunu jaħdmu.

• Kienu pprovduti benefi ċċji u inizjattivi li bihom: (a) ġenituri li jieħdu l-okkażjoni biex jużaw faċilitajiet għall-kura tat-tfal issa jistgħu jnaqqsu Lm400 mill-ammont taxxabbli biex jagħmel tajjeb għal parti mill-ispejjeż li jagħmlu għall-użu ta’ servizzi liċenzjati għall-kura tat-tfal; (b) fi l-każijiet fejn impjegati jirċievu ħlas minn min iħaddimhom għal spejjeż relatati ma’ servizzi ta’ kura tat-tfal, dawn il-ħlasijiet ma jibqgħux jitiqesu bħala fringe benefi ts u għalhekk ma jibqgħux taxxabbli; (c) fi l-każijiet fejn impjegaturi jħallsu lill-impjegati għal spejjeż relatati ma’ servizzi ta’ kura tat-tfal, dawn l-ispejjeż jitqiesu bħala spejjeż tan-negozju u għalhekk jistgħu jitnaqqsu mid-dħul taxxabbli; u (d) ċentri għat-tfal reġistrati mad-DSWS se jkunu eżentati milli jħallsu l-VAT.

• Skema ta’ għotja għal titjib u skema ta’ reġistrazzjoni provviżorja tnedew fi s-sena 2006 biex jgħinu faċilitajiet eżistenti għall-kura tat-tfal jilħqu standards stabbiliti u jkunu reġistrati bħala provvedituri ta’ servizzi ta’ kura tat-tfal. Sitta u għoxrin faċilità għall-kura tat-tfal gawdew minn din l-iskema.

ĦARSIEN TAD-DRITTIJIET TAT-TFAL U TAŻ-ŻGĦAŻAGĦ

Żvilupp ta’ programmi ta’ prevenzjoni primarja

• L-azzjonijiet li ġejjin kienu maħsubin biex jippromwovu d-diversità: (a) il-Kampanja ‘Kulħadd Diff erenti – Kulħadd Ugwali’, favur id-Diversità, Drittijiet Umani u Parteċipazzjoni mmexxija mill-Programm tat-Taqsima taż-Żgħażagħ fi l-Ministeru tal-Edukazzjoni, Żgħażagħ u Impjiegi; (b) proġetti fi nanzjati mill-Youth Support Programme li jindirizza kwistjonijiet ta’ diversità u drittijiet umani, li ngħataw status prijoritarju waqt l-għażla tal-proġetti taħt l-iskema tal- Youth Support Programme għal perjodu minn Jannar sa Ġunju 2007; (c) attivitajiet organizzati għall-Jum Nazzjonali taż-Żgħażagħ tas-sena 2007, li ngħataw status prjoritarju; (d) attivitajiet tul is-sena 2008 fuq Djalogu Interkulturali.

• Biex ikunu megħjuna żgħażagħ li qegħdin f’riskju u jeħtieġu appoġġ soċjali, f’Marzu 2007 tnieda mill-FSWS servizz integrat. Dan is-servizz jadotta approċċ ħolistiku bis-saħħa ta’ strateġija multi-dixxiplinari li tinvolvi diversi nies professjonali minn servizzi diff erenti.

• Il-Politika Nazzjonali dwar id-Droga ressqet l-azzjonijiet li ġejjin biex ikunu implimentati mill-Ministeru responsabbli mill-edukazzjoni ħalli jimpedixxu u jnaqqsu d-domanda għad-drogi: (a) l-introduzzjoni ta’ programmi ta’ żvilupp tal-personalità għal tfal ta’ età żgħira li jmorru l-iskola; (b) il-provvista ta’ pakketti professjonali u korsijiet ta’ aġġornament għal edukaturi u nies professjonali oħrajn li jagħtu sostenn fi l-qasam tal-użu tad-droga; (c) l-introduzzjoni ta’ programmi li jgħallmu ħiliet biex ġenituri jaġixxu b’mod eff ettiv ħalli jikkomplementaw l-edukazzjoni mogħtija fl -iskola; u (d) id-dħul ta’ miżuri biex ikun żgurat li programmi ta’ promozzjoni addattati jsiru parti integrali mill-kurrikulu nazzjonali minn stadju bikri tal-iskola u li programmi ta’ prevenzjoni jinfetħu għal nies f’kull livell ta’ edukazzjoni u f’ambjenti okkupazzjonali.


Miżuri maħsubin biex inaqqsu l-kriminalità, delinkwenza u vittimizzazzjoni fost wiż-żgħażagħ

• Id-drittijiet fi l-każ ta’ vittmi ta’ reati żdiedu, u hekk : (a) vittmi ngħataw id-dritt li jkunu preżenti għall-proċeduri fi l-qorti u jkunu assistiti minn avukat; (b) f’każijiet kriminali, il-Qorti tista’ tikkundanna lil min jagħmel id-delitt biex tikkumpensa lill-vittmi tar-reat kriminali b’mod li l-vittma ma jkollux għalfejn jistitwixxi każijiet ċivili kontra min ikun għamel id-delitt; (c) meta s-sjieda tkun ġiet stabbilita, il-propjetà tal-vittma użata fi l-proċeduri tal-qorti kriminali tinħeles; (d) f’każijiet fejn it-tfal huma vittmi jew xhieda ta’ reati kriminali, iddaħħlet sistema ta’ konferenza bil-vidjow bex it-tfal ikollhom biss jagħtu x-xhieda tagħhom darba, lil hinn mill-preżenza tal-akkużat, biex jitħarsu d-drittijiet u d-dinjità tagħhom u jkunu protetti minn ħsara mhux fl okha; (e) f’Lulju 2007 ddaħħlet skema ta’ kumpens biex dipendenti ta’ dawk li jkunu nqatlu f’omiċidju volontarju mill-1 ta’ Jannar 2006 ’l quddiem jistgħu jingħataw kumpens sa massimu ta’ Lm10,000.

• Memorandum of Understanding għal Servizzi ta’ Probation kien iffi rmat f’Jannar 2008 li, fost ħwejjeġ oħra, jagħti €1257.86 lil Probation Offi cers u €1537.38 lil Senior Probation Offi cers.

• Il-Politika Nazzjonali dwar id-Droga għamlet provvedimenti biex: (a) ttitwaqqaf Qorti għal każijiet ta’ Droga biex tqiegħed fuq livell wieħed is-sistema li tittratta reati tad-droga; (b) tħaff ef it-teħid ta’ attitudni ta’ ġustizzja ristorattiva f’interventi legali u ġudizzarji u f’dawk l-interventi relatati mmexxija minn diversi korpi kumplementari u dipartimenti; u (c) analiżi tad-dispożizzjonijiet legali kurrenti biex ikun żgurat li liġijiet rilevanti jkopru tipi ġodda ta’ drogi u xejriet.

• F’Awwissu 2006 l-Ordinanza dwar Mediċini Perikolużi (Kap. 101 tal-Liġijiet ta’ Malta) kienet emendata biex tagħmel distinzjoni bejn skambju ta’ droga u traffi kar ta’ droga, biex ir-reat ta’ skambju ta’ droga mingħajr ħsieb ta’ traffi kar ma jkunx bilfors ikkastigat b’sentenza ta’ ħabs.

Promozzjoni ta’ għarfi en tad-drittijiet ta’ tfal u żgħażagħ

Eżempji ta’ inizjattivi li ppromwovew għarfi en u pressjoni akbar fi r-rigward tad-drittijiet tat-tfal u ż-żgħażagħ jinkludu: • Il-pubblikazzjoni tal-‘Manifest għat-Tfal’ mill-Uffi ċċju tal-Kummissarju

għat-Tfal.• Studju fuq kwistjonijiet familjari li sar mill-Kummissjoni Nazzjonali

għall-Familja li kien ippreżentat f’April 2007. Ir-riżultati ta’ dan l-istudju se jkunu kkunsidrati fl -iżvilupp ta’ Politika Nazzjonali dwar il-Familja.

• Kampanja Nazzjonali ta’ Għarfi en, fi nanzjata fl imkien mal-ESF f’April 2007, biex tqajjem konoxxenza u għarfi en tal-benefi ċċji tal-kura ta’ kwalità tat-tfal għas-soċjetà Maltija u biex tkabbar il-fi duċja tal-ġenituri f’dawn is-servizzi u d-domanda għalihom.

• Kampanja edukattivi f’diversi mezzi ta’ komunikazzjoni fuq l-użu aktar sigur tal-internet, imnedija fi t-8 ta’ Frar 2007, European Internet Safety Day.

Miżuri oħra għall-ħarsien tat-tfal u ż-żgħażagħ jinkludu: • L-introduzzjoni ta’ klawsoli regolatorji ġodda għall-mezzi ta’

komunikazzjoni li bihom it-tfal ingħataw ħarsien aħjar. • It-tnedija ta’ sistema ta’ rappurtar bl-internet li biha l-pubbliku jista’

jirrapporta każijiet speċifi ċi ta’ abbuż fuq it-tfal minn fuq il-websajt uffi ċjali ta’ APPOĠĠ. Din hija kumplementari għas-servizz ta’ 24 siegħa mogħti minn Supportline 179.

• It-twaqqif ta’ Task Force għall-Ħarsien tat-Tfal fuq l-internet, ftehim ma’ Childnet International u eSecurity Working Group.


IFFUKAR TAL-POLITIKA 2: BINI TA’ KOMUNITAJIET AKTAR

B’SAĦĦITHOM


POLITIKA KIF PROPOSTI FIN-NAP INCLUSION

2006-2008


ŻVILUPP TAL-KOMUNITÀ

Konsolidament ta’ one-stop shops għal servizzi ta’ intervent soċjali

• Il-mudell ta’ approċċ imsejjaħ one-stop shop użat minn AĊĊESS għall-provvediment ta’ servizzi ta’ ħarsien soċjali, li Malta ppreżentat bħala eżempju ta’ prattika tajba f’attività kontrollata minn pari fi s-sena 2007, intuża fi tliet lokalitajiet oħrajn f’Malta.

Proliferazzjoni ta’ ċentri għar- responsabbilizzazzjoni taż-żgħażagħ

• Numru ta’ Ċentri għar-Responsabbilizzazzjoni taż-Żgħażagħ immexxijin minn awtoritajiet lokali f’kollaborazzjoni mal-Gvern ċentrali twaqqfu f’diversi lokalitajiet.

Provvediment akbar ta’ servizzi bbażati fi l-komunità

• Dar għall-anzjani nfetħet fi l-Mellieħa f’April 2008.• Ċentru għall-kura tul il-ġurnata għal persuni b’diżabilità ntfeħet fi r-

Raħal Ġdid f’Jannar 2008.• Proġetti ta’ rinnovament soċjali saru f’għadd ta’ komunitajiet speċifi ċi

biex jgħinu familji lokali. Inizjattiva ta’ din ix-xorta kienet il-proġett Taċ-Ċawla fi l-lokalità tar-Rabat, Għawdex, li kien implimentat mill-Kummissjoni Nazzjonali għall-Fami;ja, il-Fondazzjoni St Jeanne Antide, il-Kunsill Lokali u entitajiet oħra governattivi u mis-soċjetà ċivili.


Proġetti ta’ riġenerazzjoni urbana bil-ħsieb li tittejjeb il-kwalità tal-ħajja u tiżdied id-disponibilità ta’ akkomodazzjoni li wieħed jista’ jlaħħaq magħha

• Fis-sena 2006 l-Awtorità tad-Djar fl -MFSS nediet skema ta’ riġenerazzjoni urbana bil-għan li tixtri akkomodazzjoni eżistenti u qadima, preferibilment f’zoni fi l-qalba ta’ l-ibliet u r-rħula, li jistgħu jkunu żviluppati mill-ġdid u eventwalment allokati taħt skema ta’ propjetà konġunta, akkomodazzjoni protetta jew akkomodazzjoni soċjali għall-kiri. Din l-iskema qed tkun konsolidata bis-saħħa ta’ miżuri oħrajn biex tippromwovi akkomodazzjoni adegwata u bi prezz li jintlaħaq bħal: skemi ta’ tiswijiet, sussidji fuq kera u opportunitajiet ta’ propjetà konġunta.

• F’Ġunju 2007 l-Awtorità tad-Djar rrevediet l-iskema ta’ tiswijiet eżistenti u żidiet tellgħet il-massimu ta’ għotjiet ta’ għajnuna għal xogħlijiet ta’ tiswijiet ta’ każijiet ta’ strutturi perikolużi. Ir-rati ogħla ġodda jirrifl ettu prezzijiet kurrenti u jsegwu l-politika tal-Awtorità tad-Djar li regolarment taġġusta l-iskemi tagħha biex tissodisfa l-ħtiġijiet u d-domandi tal-klijenti tagħha.

• F’Lulju 2007 l-Awtorità tad-Djar estendiet l-għajnuna off ruta lil persuni b’diżabilitajiet bis-saħħa ta’ skema li biha persuni b’diżabilitatjiet, jew familji li għandhom membru diżabilitat jgħix magħhom, jistgħu japplikaw għal għajnuna għal xogħlijiet ta’ adattament, inklużi alterazzjonijiet ġenerali u l-istallazzjoni ta’ liftijiet tat-taraġ u liftijiet.

• Fis-sena 2006 ddaħħlet politika li biha kull proġett ġdid ta’ bini li jikkonsisti minn aktar 25 unità jew aktar, li jkun qiegħed f’lokalità addattata, irid ikollu blokka riservata għall-anzjani.

• F’Lulju 2007 l-Awtorità tad-Djar bdiet tippjana numru ta’ proġetti ta’ djar protetti fi l-Birgu, fi l-Belt Valletta, ir-Raħal Ġdid u l-Furjana.

• Inbdew proġetti ta’ riġenerazzjoni urbana, fosthom l-iżvilupp tal-Vittoriosa Waterfront u r-riġenerazzjoni tal-Belt Valletta. Dan għandu jkabbar l-opportunitajiet ta’ xogħol f’lokalitajiet żvantaġġjati, jagħti ċans li dawn il-lokalitajiet itejbu l-kontribut ekonomiku tagħhom, u jtejjeb il-kwalità ta’ ħajja tal-abitanti.

PREVENZJONI U INTERVENT KMIENI

Kampanji pubbliiċi għal ħolqien ta’ għarfi en fuq ħarsien soċjali u kwistjonijiet ta’ inklużjoni

Saru kampanji għaddejjin il-ħin kollu għall-għarfi en pubbliku fuq kwistjonijiet ta’ ħarsien tat-tfal, imġiba addittiva, diżabilità, saħħa sesswali u vjolenza domestika. Ngħidu aħna, kampanja ta’ għarfi en kontra l-vjolenza domestika tnediet f’Jannar 2008 mill-MFSS, il-Kummissjoni Nazzjonali dwar Vjolenza Domestika u l-Assoċjazzjoni tal-Kunsill Lokali.

Iff ukar fuq imġiba addittiva

• Tnediet Politika Nazzjonali dwar id-Droga.• F’Lulju 2007 daħlet fi s-seħħ leġiżlazzjoni li tipprojbixxi l-konsum ta’

alkoħol minn minorenni taħt is-16-il sena.• Kampanja ta’ għarfi en u informazzjoni tnediet f’Marzu 2007 biex

teduka n-nies fuq il-ħsara li tiġri minn xorb minn persuni taħt l-età u l-implikazzjonijiet tal-liġi l-ġdida li tirregola x-xorb taħt l-età.

• Taħriġ fuq ‘Għoti ta’ Pariri lil Lagħgħaba bi Problemi’ ngħata f’April 2007 lil operaturi soċjali, psikoloġi, terapisti tal-familja, operaturi fost iż-żgħażagħ, infermiera, counsellors u operaturi fi l-komunità.


Promozzjoni ta’ inizjattivi ta’ żvilupp personali li jwasslu għal prevenzjoni u intervent kmieni

• Bejn Ottobru 2006 u Settembru 2007 l-ETC ħarrġet aktar minn 8,200 persuna f’fi rxa wiesgħa ta’ suġġetti. Bħalissa l-Korporazzjoni qed toff ri madwar 130 kors diff erenti biex ittejjeb il-prospetti ta’ impjegabilità.

• Biex tgħin impjegaturi jżommu magħhom u jirreklutaw ħaddiem ta’ età kbira, u biex tgħin lil persuni qiegħda li qabżu l-40 sena biex isibu xogħol, inħolqu diversi skemi. Dawn l-iskemi pprovdew għajnuna fi nanzjarja liż-żewġ xorta ta’ każijiet u joff ru taħriġ u espożizzjoni għax-xogħol lil persuni qiegħda. Skemi ta’ din ix-xorta jinkludu (a) TEES: Over 40s (Training and Employment Exposure Scheme), (b) Employment Training Placement Scheme, (c) Redeployment Scheme INT (Iftaħ Negozju Tiegħek), (d) Bridging the Gap Scheme, (e) Supported Employment Scheme, (f ) Work Start Scheme, (g) Motivation Seminars for the Long Term Unemployed Over 40, u (h) Selective Weekly Education and Motivation Meetings.

Iff ukar fuq il-familja• L-Att dwar il-Vjolenza Domestika (Kap. 481) għadda fi s-sena 2006

biex jagħmel dispożizzjoni speċjali għal vjolenza domestika u jdaħħal emendi konsegwenzjali u oħrajn fi l-Kodiċijiet Kriminali u Ċivili. Din il-leġiżlazzjoni tistabbilixxi wkoll il-Kummissjoni dwar il-Vjolenza Domestika li, fost funzjonijiet oħrajn, twettaq ir-rwol ewlieni li tagħti pariri lill-Ministru responsabbli mill-Politika Soċjali fuq l-aspetti kollha tal-vjolenza domestika.

• Inizjattivi biex jiżdiedu miżuri favur il-familja ddaħħlu permezz tal-provvediment ta’ arranġamenti aktar fl essibbli ta’ xogħol bħal: (a) miżuri favur il-familja twessgħu għall-impjegati kollha tas-settur pubbliku; u (b) ngħataw inċentivi u għotjiet għall-introduzzjoni ta’ miżuri innovattivi u inklużivi favur il-familja fuq il-post tax-xogħol, bħar-rinunzja għall-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali mħallsin mill-impjegaturi għal impjegati li jieħdu l-14-il ġimgħa ta’ frank tal-maternità.

Promozzjoni ta’ ugwaljanza • It-termini ta’ referenza tal-Kummissjoni Nazzjonali għall-Ugwaljanza

bejn Irġiel u Nisa twessgħu. Il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza, kif issemmiet issa, hija responsabbli biex tippromwovi ugwaljanza fi s-setturi kollha u fi l-livelli kollha tas-soċjetà, inklużi l-oqsma tat-taħriġ u impjiegi u l-provvediment ta’ servizzi u benefi ċċji.

• Il-Kodiċi Kriminali kien emendat f’Awwissu 2006 b’mod li reat kontra l-persuna jew kontra propjetà jitqies bħala aggravat jekk ikun instigat fuq il-bażi ta’ mibegħda razzjali jew reliġjuża.

• Tnieda t-Tielet Pjan ta’ Azzjoni għal Ugwaljanza bejn is-Sessi tal-ETC għas-snin 2007 u 2008. Il-pjan jagħti analiżi fi l-fond tax-xejriet fi s-suq tax-xogħol tul l-aħħar 6 snin minn perspettiva ta’ diff erenza bejn is-sessi. Il-pjan ta’ azzjoni jipproponi sensiela ta’ attivitajiet u proġetti maħsubin biex jgħollu l-livell ta’ ugwaljanza bejn is-sessi permezz ta’: (a) inizjattivi ta’ taħriġ, (b) proġetti ġodda, (c) servizzi ta’ appoġġ u informazzjoni, u (d) skema li tippremja impjegaturi li joff ru soluzzjonijiet innovattivi fuq ix-xogħol għall-impjegati tagħhom.

Ħarsien u integrazzjoni ta’ immigranti

• Fis-sena 2007 l-MFSS waqqfet Organizzazzjoni għall-Integrazzjoni u l-Ħarsien ta’ dawk li Jfi ttxu Ażil (OIWAS). Din l-organizzazzjoni tagħti servizzi ta’ ħarsien soċjali li dawk li jfi ttxu ażil biex tgħinhom jissodisfaw il-ħtiġijiet bażiċi tagħhom b’dinjità u rispett u biex ittejjeb il-kwalità ta’ ħajja tagħhom permezz ta’ integrazzjoni.


RIFORMA FIL-BENEFIĊĊJI SOĊJALI

Emendi għal-leġiżlazzjoni tas-sigurtà soċjali

• Saru numru ta’ emendi għall-Att dwar is-Sigurtà Soċjali (Kap. 318) permezz ta’ (a) l-Att VI tal-2006 li jagħmel bidliet lill-iskema ta’ invalidità, (b) l-Att XIX tal-2006 li ddegreta r-riforma tal-pensjonijiet, (c) l-pubblikazzjoni ta’ avviżi legali biex jitgħolla d-dħul massimu pensjonabbli u jiddaħħlu d-diversi dispożizzjonijiet tal-leġiżlazzjonijiet iddegretati msemmijin hawn fuq, u (d) Avviż Legali 62 tal-2007 imsemmi ‘Regolamenti tal-Att dwar is-Sigurtà Soċjali (Emenda tal-Ħames Skeda)’.

• Fis-sena 2006 l-MFSS waqqfet grupp ta’ ħidma biex jiżgura li ssir reviżjoni komprensiva tal-Att dwar is-Sigurtà Soċjali.

Benefi ċċji maħsubin biex jikkonsolidaw miżuri favur il-familja

• Benefi ċċju ta’ frank għall-maternità mħallas kien estiż minn 13 għal 14-il ġimgħa.

• Ingħataw inċentivi u għotjiet għall-introduzzjoni ta’ miżuri innovattivi u inklużivi favur il-familja fuq il-post tax-xogħol, bħar-rinunzja għall-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali mħallsin mill-impjegaturi għal impjegati li jieħdu l-14-il ġimgħa frank għall-maternità

• Politika nazzjonali ta’ teleworking tnediet fi Frar 2008 għas-settur ċivili u pubbliku.

Riforma fi s-Sistema taċ-Children’s Allowance • Iċ-Children’s Allowance għal tfal taħt is-16-il sena mit-tieni wild ’il fuq

kienet irduppjata biex tiġi daqs dik tal-ewwel wild.• Il-limitu ta’ dħul minimu għall-iskop taċ-Children’s Allowance tniżżel

minn €6,452 għal €4,658 biex jgħin familji li d-dħul tagħhom hu inqas mill-paga minima.

• Iċ-Children’s Allowance minima ttellgħet minn €121, 12 għal €250 fi s-sena għal kull wild.

• L-ammont minimu ta’ €250 ta’ Children’s Allowance tħallas lit-tfal kollha għall-ewwel darba.

Miżuri biex tikber is-solidarjetà • Minħabba ż-żieda fi l-prezzijiet tal-enerġija, iddaħħlu benefi ċċji biex

jgħinu persuni li d-dħul tagħhom ma jħallihomx igawdu mir-riforma tat-taxxa fuq id-dħul.

• Mill-1 ta’ Jannar 2008 ż-żieda għall-għoli tal-ħajja ngħatat sħiħa lill-pensjonanti kollha.

• Persuni rtirati issa jistgħu jibqgħu jaħdmu u jaqilgħu kwalunkwe ammont ta’ dħul bla ebda tnaqqis fi l-pensjoni.

• In-nefqa tal-pensjonanti għal servizzi residenzjali privati kienet eżentata mit-taxxa fuq id-dħul.

• Il-limitu fuq id-dħul massimu biex wieħed jikkwalifi ka għal Allowance Supplementari kien rivedut u tgħolla skont iż-żieda għall-għoli tal-ħajja.

• Romol, irġiel u nisa, ġew eżentati mill-ħlas tat-taxxa tal-boll fuq causa mortis fuq dik il-parti tal-wirt li hi konnessa mad-dar residenzjali tagħhom, sakemm il-propjetà ma tinbiegħx qabel il-mewt tal-parti superstiti.

• Faxxi mhux taxxabbli twessgħu u hekk persuni bi dħul baxx kienu eżentati mill-ħlas tat-taxxa fuq id-dħul.


Miżuri biex jittejbu l-benessri u l-inklużjoni soċjali ta’ persuni b’diżabilità

• Iddaħħlu miżuri biex dawk il-persuni li għandhom diżabilità severa u li huma ċertifi kati mill-Kummissjoni Nazzjonali għal Persuni b’Diżabilità li jeħtieġu assistent personali jkunu (a) eżenti mill-ħlas fi l-każ ta’ permessi maħruġin mill-ETC biex jimpjegaw assistent personali barrani, u (b) eżenti milli jħallsu kontribuzzjoni tas-sigurtà soċjali f’relazzjoni mal-impjieg ta’ assistent personali barrani.

• L-allowance għal tfal b’diżabilità ttellgħet minn massimu ta’ €11.65 fi l-ġimgħa għal rata fi ssa ta’ €16.30 fi l-ġimgħa, u ma tibqax suġġetta għal test tal-mezzi.

• Impjegaturi ta’ persuni b’diżabilità reġistrati mal-ETC huma eżentati milli jħallsu kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali fl -ewwel tliet snin tal-impjieg tagħhom.

Miżuri li jimmotivaw nies biex jaħdmu u jtejbu l-impjegabilità tagħhom

• Mill-1 ta’ Jannar 2008 l-Gvern beda jħallas l-ewwel sena tal-kontribuzzjoni tas-sigurtà soċjali ta’ persuni ’l fuq minn 45 sena li jkunu ilhom qiegħda fi l-ħames snin ta’ qabel u jkunu kisbu liċenzja kummerċjali biex jaħdmu bħala self-employed.

• Biex tikber il-fl essibilità fi s-suq tal-impjiegi, kien stabbilit reġistru għal dawk il-persuni li qed ifi ttxu xogħol fuq bażi part-time biss.

• Is-sistema ta’ reġistrazzjoni ta’ nies qiegħda nbidlet biex timmotiva n-nies ħalli jaċċettaw impjieg temporanju. Persuni bla xogħol iżommu r-rank tagħhom skont ir-reġistru u l-kontribuzzjoni tas-sigurtà soċjali tagħhom tkun kreditata lilhom mill-ġdid meta jieqaf l-impjieg temporanju.

• Fl-1 ta’ Jannar 2008 l-frank imħallas għal mard żdied minn 13 għal 14-il ġimgħa. In-nefqa għall-ġimgħa aktar qed tintrefa’ mill-Gvern permezz ta’ kreditu tal-kontribuzzjoni tas-sigurtà soċjali mħallsa mill-impjegatur. Il-benefi ċċju ta’ nisa li għandhom dritt għal benefi ċċju tal-maternità se jiżdied minn 13 għal 14-il ġimgħa.

Riforma fi s-sistema tat-tassazzjoni tat-dħul • Ir-riforma tas-sistema ta’ taxxa fuq id-dħul kabbret id-dħul disponibbli

ta’ numru sostanzjali ta’ familji. • Iddaħħlu inċentivi biex jinkoraġġixxu nisa mhux attivi biex jerġgħu lura

għas-suq tax-xogħol u biex iħallu nies miżżewġin li jaħdmu fi n-negozju tal-familja tagħhom stess jirreġistraw bħala impjegati ta’ dak in-negozju għall-fi nijiet ta’ tassazzjoni u sigurtà soċjali.

Riforma tal-pensjonijiet• Tul is-sena 2006 s-sistema tal-pensjonijiet kienet emendata bis-saħħa

tal-Att XIX tal-2006 dwar is-Sigurtà Soċjali. F’dan l-Att, ġenituri li twieldu fl -1 ta’ Jannar 1962 jew wara, li għandhom kustodja legali ta’ tifel jew tifl a u jagħżlu li joħorġu mis-suq tax-xogħol jew mhumiex attivi fi s-suq tax-xogħol biex jieħdu ħsieb it-tifel jew tifl a issa huma intitolati għal (a) sa massimu ta’ sentejn ta’ krediti ta’ assigurazzjoni għal kull tifel jew tifl a fi l-każ ta’ trobbija ta’ tfal sakemm it-tifel jew tifl a jilħqu s-6 snin, u (b) sa massimu ta’ 4 snin ta’ krediti ta’ assigurazzjoni għal kull tifel jew tifl a b’diżabilità severa sal-età ta’ 10 snin. Dawn l-inċentivi japplikaw għal ġenituri miżżewġin, singoli jew li jkunu adottaw, li jistgħu jkunu impjegati, qiegħda, inattivi jew self-employed. Dawn jingħataw biss jekk il-ġenitur jerġa’ lura għall-impjieg għal perjodu minimu ekwivalenti għall-perjodu ta’ krediti li jkun ingħata qabel l-età tal-irtirar.


IFFUKAR TAL-POLITIKA 3: TISĦIĦ TAS-SETTUR VOLONTARJU


POLITIKA KIF PROPOSTI FIN-NAP

INCLUSION 2006-2008


TISĦIĦ TAS-SETTUR VOLONTARJUMogħdija ta’ strutturi leġiżlattivi

L-Att dwar Organizzazzjonijiet Volontarji biex jirregola organizzazzjonijiet volontarji u l-amministrazzjoni tagħhom (Kap. 492) għadda fi l-11 ta’ Diċembru 2007 bis-saħħa tal-Att XXII tal-2007. Il-leġiżlazzjoni:• Tippreskrivi d-defi nizzjoni ta’ organizzazzjonijiet volontarji u tittratta

emendi għall-kodiċi ċivili biex taħseb għall-istatus tal-personalità legali tagħhom.

• Tindirizza numru ta’ rekwiżiti istituzzjonali u organizzattivi li jinkludu (a) l-ħatra ta’ Kummissarju għal Organizzazzjonijiet Volontarji, (b) Reġistru ta’ Organizzazzjonijiet Volontarji, (c) Bord ta’ Appell, u (d) Kunsill għas-Settur Volontarju.

• Tistabbilixxi Fond tal-Organizzazzjonijiet Volontarji biex jgħin u jsostni organizzazzjonjiet volontarji reġistrati permezz ta’ edukazzjoni, amministrazzjoni, sostenn u għotjiet fi nanzjarji. Tippreskrivi wkoll penali għal xi ksur tad-dispożizzjonijiet tal-Att.

Skont id-dispożizzjonijiet ta’ din il-leġiżlazzjoni, inħatar Kummissarju għal Organizzazzjonijiet Volontarji u nħareġ avviż pubbliku għal applikazjonijiet għal reġistrazzjoni f’konformità mal-Att. L-applikazzjonijiet sottomessi minn korpi interessati bi tweġiba għal din is-sejħa qed ikunu determinati. Bħalissa għaddej il-proċess tat-twaqqif ta’ stutturi oħrajn stabbiliti mill-Att dwar Organizzazzjonijiet Volontarji.

Konsolidament ta’ proċessi ta’ konsultazzjoni

• Proċessi ta’ konsultazzjoni ssaħħu permezz ta’ a) l-adozzjoni ta’ approċċ aktar uniformi u favur l-utenti. Prattiki ta’ konsultazzjoni ta’ din ix-xorta, li jħallu organizzazzjonijiet mhux governattivi u lil dawk involuti jressqu suġġerimenti lil dawk li jfasslu l-politika, fost oħrajn, ittieħdu tul il-kumpilazzjoni tad-Dokument ta’ Qabel il-Baġit (2007), tal-Politika għat-Turiżmu għall-Gżejjer Maltin 2007-2011 u tal-Politika Nazzjonali dwar id-Droga (2007); b) ir-riattivazzjoni tal-Malta-EU Steering and Action Committee (MEUSAC) bħala strument ta’ konsultazzjoni bejn il-Gvern, il-Korpi Kostitwiti u Organizzazzjonijiet mis-Soċjetà Ċivili fuq materji li għandhom x’jaqsmu mar-relazzjonijiet bejn Malta u l-UE.


Titjib ta’ eff ettività u tal-bini ta’ ħiliet tas-settur volontarju

Biex tingħata għajnuna ħalli s-settur volontarju jgawdi minn opportunitajiet ta’ fi nanzjament mill-UE, u biex entitajiet u organizzazzjonijiet ikunu megħjuna ħalli jsiru familjari aktar mad-diversi mekkaniżmi involuti fl -implimentazzjoni ta’ proġetti fi nanzjati permezz ta’ Fondi Strutturali tal-UE:• it-Taqsima għall-Koordinament ta’ Ppjanar u Prijoritajiet (PPCD)

organizzat sensiela ta’ sessjonijiet ta’ informazzjoni fuq it-tħejjija ta’ formoli ta’ applikazzjoni li għandhom x’jaqsmu ma’ proġetti li jaqgħu taħt Programmi Operattivi I u II ħalli jitjieb il-bini ta’ ħiliet ta’ benefi ċjarji potenzjali u prospettivi;

• id-Direttorat għall-Iżvilupp tal-Politika u għall-Implimentazzjoni tal-Programm fl -MFSS organizza programmi ta’ taħriġ simili għal organizzazzjonjiet volontarji involuti fi s-settur tal-ħarsien soċjali biex jitkabbru kemm jista’ jkun il-possibilitajiet ta’ fi nanzjament mill-UE;

• SOS Malta nediet programm ta’ taħriġ fi l-qasam tal-assistenza teknika fuq fondi strutturali tal-UE għal NGOs u organizzazzjonijiet mis-soċjetà ċivili bis-saħħa tal-koordinament taċ-Ċentru ta’ Malta ta’ Riżorsi għal NGOs mis-Soċjetà Ċivili (Resource Centre for Civil Society NGOs) u l-appoġġ tal-PPCD, organizzazzjoni volontarja; u

• l-Gvern ikkommetta ruħu li jgħin lill-NGOs fi l-fi nanzjament konġunt meta ssir applikazzjoni għal fondi tal-UE.

Sħubijiet akbar pubbliċi-volontarji

• Ftehim ta’ sħubija bejn is-settur pubbliku u volontarju jirrikonoxxu l-esperjenza u l-ħiliet li għandhom l-NGOs fl -isferi ta’ attivitajiet tagħhom. Arranġamenti ta’ sħubija fi s-settur tal-ħarsien soċjali jinkludu: (a) l-operazzjoni ta’ ċentri miftuħin għal dawk li qed ifi ttxu ażil immexxijin mill-Fondazzjoni Suret il-Bniedem (Foundation for the Human Values); u (b) ‘Programm Innoċenti’ li twaqqaf fi s-sena 2007 mir-Richmond Foundation biex jipprovdi ambjent terapewtiku residenzjali għal tfal u żgħażagħ bi mġiba sfi danti u/jew b’diffi kultajiet ta’ saħħa mentali.

• Forma oħra ta’ sħubija bejn gvern u s-settur volontarju li tirrikonoxxi l-valur ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili hi t-tħollija ta’ uffi ċjali pubbliċi biex jinħelsu mir-responsabbiltajiet normali tax-xogħol tagħhom ħalli jagħmlu xogħol volontarju ma’ organizzazzjonijiet mhux governattivi għal perjodu speċifi ku ta’ żmien taħt l-istess kondizzjonijiet tas-settur pubbliku.

Promozzjoni ta’ transparenza, kontabilità, trawwim ta’ kuntatti u kollaborazzjoni bl-iskop li jittejjeb is-settur volontarju Malti

• Biex ikompli jitjieb ix-xogħol eff ettiv li jsir minn NGOs u biex jissaħħu l-kollaborazzjoni u t-trawwim ta’ kuntatti, bejn is-snin 2006 u 2008 s-settur volontarju kien inkoraġġit biex iwieġeb b’mod aktar enfatiku fi r-rigward tal-prijoritajiet nazzjonali kif identifi kati fi r-rapporti tal-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali. Għal dan il-għan, kien promoss ir-Rapport Nazzjonali dwar Strateġiji għal Ħarsien Soċjali u Inklużjoni Soċjali (2006-2008), u tqassmet informazzjoni maħsuba biex tinforma lill-pubbliku ġenerali u lis-soċjetà ċivili bl-oqsma ta’ prijorità identifi kati u bir-rilevanza li jaħdmu fuq kwistjonijiet f’dawn l-oqsma.


IFFUKAR TAL-POLITIKA 4: SISTEMA TA’ KUNTATTI FIS-SETTUR TAL-

ĦARSIEN SOĊJALI


POLITIKA KIF PROPOSTI FIN-NAP

INCLUSION 2006-2008


SISTEMA TA’ KUNTATTI FIS-SETTUR TAL-ĦARSIEN SOĊJALI

Inizjattivi ta’ networking ġodda Eżempji ta’ inizjattivi ta’ sistemi ta’ kuntatti fl -ambitu tas-settur tal-ħarsien

soċjali jinkludu: • l-inkorporazzjoni ta’ skejjel f’kulleġġi biex isir l-akbar użu possibbli ta’

riżorsi;• investiment mill-Kulleġġ Malti għall-Arti, Xjenza u Teknoloġija (MCAST)

f’sistemi ta’ kuntatti bejn is-setturi privati u pubbliċi u nies akkademiċi, u f’termini ta’ promozzjoni ta’ rabtiet internazzjonali fi x-xjenza u t-teknoloġija;

• it-twaqqif tal-Organizzazzjoni għall-Integrazzjoni u l-Ħarsien ta’ dawk li qed ifi ttxu Ażil, li tinkorpora u ġġib fl imkien servizzi tal-gvern disponibbli għal dawk li qed ifi ttxu ażil;

• l-integrazzjoni ta’ sistemi ta’ kuntatti ta’ Ċentri għat-Taħriġ tal-Adulti li joff ru servizzi lil adulti b’diżabilitajiet intellettwali, fl -ambitu tal-Fondazzjoni għal Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali;

• amalgamazzjoni fi s-sena 2007 tal-Awtorità għad-Djar, id-Dipartiment tal-Akkomodazzjoni Soċjali u d-Dipartiment tal-Bini u Manutenzjoni; u

• arranġamenti ta’ sistemi ta’ kuntatti kif imniżżlin fi l-Politika Nazzjonali dwar id-Droga biex tkun indirizzata l-problema tal-imġiba addittiva.

Żvilupp ta’ servizzi fuq trasferibilità u adozzjoni ta’ prattiki tajbin

• Kienu konsolidati servizzi bbażati fi l-komunità fl ok servizzi ċentralizzati.

• Fis-sena 2007 Malta organizzat, bħala l-pajjiż li jospita, eżerċizzju ta’ kontroll minn pari tal-UE li ppreżenta l-mudell ta’ approċċ one-stop shop ta’ AĊĊESS għal servizzi ta’ ħarsien soċjali bħala eżempju ta’ prattika tajba.

• L-approċċ one-stop shop ta’ AĊĊESS kien ripetut f’lokalitajiet oħrajn madwar Malta.

• Malta pparteċipat f’attivitajiet ta’ kontroll minn pari bil-għan li titgħallem minn prattiki ta’ ħarsien soċjali f’pajjiżi oħrajn biex ittejjeb il-provvediment tas-servizzi lokali.

Tisħiħ ta’ teknoloġiji tal-informazzjoni u komunikazzjoni (ICT)

• Ħolqien ta’ sistemi ta’ kuntatti kien faċilitat minn żviluppi fl -ICT. Żvilupp fi s-sistema ta’ komunikazzjoni, partikolarment fi s-servizz pubbliku, ħoloq il-possibilità ta’ approċċ aktar miftuħ u orjentat favur djalogu.


Tqajjim ta’ għarfi en tal-importanza ta’ sistemi ta’ kuntatti u l-involviment ta’ dawk li jużaw is-servizzi

• Fis-sena 2007 d-Direttorat għall-Iżvilupp tal-Politika u l-Implimentazzjoni tal-Programm fl -MFSS organizza konferenza bl-isem ‘Titjib tal-Inklużjoni Soċjali –‘Il Quddiem Flimkien (Enhancing Social Inclusion - Moving Forward Together). Wieħed mill-gruppi ta’ ħidma ttratta s-suġġett tal-ħolqien ta’ sistemi ta’ kuntatti fl -ambitu tas-settur tal-ħarsien soċjali. Id-diskussjoni ff ukat fuq: (a) it-tipi ta’ sistemi ta’ kuntatti li hemm bħalissa bejn is-setturi statali, privati u volontarji, u fi hom infushom; (b) kemm u safejn dawk li jużaw is-servizz stess huma involuti f’dawn is-sistemi ta’ kuntatti; u (c) x’jista’ jsir biex tittejjeb il-kollaborazzjoni bejn il-gvern u aġenziji mhux governattivi, kollaborazzjoni inter-ministerjali fi l-provvediment u amministrazzjoni ta’ servizzi, u kollaborazzjoni bejn aġenziji fost provvedituri tas-servizzi. F’dan il-grupp ta’ ħidma tqajmu ħafna kwistjonijiet rilevanti, inkluża l-ħtieġa (a) li r-riżorsi jinqasmu aktar, (b) li jkunu konsolidati prattiki tajbin, (c) li ssir ħidma lejn għanijiet komuni, u (d) li dawk li jużaw is-servizzi jkunu involuti fi l-proċess ta’ sistemi ta’ kuntatti billi jivvalutaw il-parteċipazzjoni tagħhom u wkoll billi jinvolvu direttament lilhom infushom fi l-prattiki tax-xogħol u fi l-konsenja tas-servizzi.

• Bi tħejjija għall-NAP Inclusion (2008-2010), bejn Frar u Mejju 2008 d-Direttorat għall-Iżvilupp tal-Politika u l-Implimentazzjoni tal-Programm fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali organizza sensiela ta’ seminars iff ukati fuq gruppi li ddiskutew il-problemi ta’ gruppi ta’ nies li qed jgħixu f’sitwazzjonijiet li huma meqjusin li jirrenduhom vulnerabbli u f’riskju akbar ta’ esklużjoni soċjali.


Parti 3 - Anness 2

Indikaturi Primarji u Informazzjoni Statistika dwar

Ħlasijiet ta’ Pensjoni għal invalidità

Indikaturi primarji

Tabella 1: Pensjonijiet maħsubin biex is-sistema titmexxa fuq livell wieħedRata ta’ riskju ta’ faqar fi l-każ ta’ anzjani (PN-P1) Malta EU25Età 65+ Total 21 19s* Irġiel 22 16s Nisa 20 21s

Età 0-64 Total 13 16s Irġiel 13 15s Nisa 14 16s

Proporzjon relattiva ta’ dħul medju (65+) (PN-P2) Malta EU25 Total 0.83 0.85s Irġiel 0.83 0.88s Nisa 0.83 0.83s

Proporzjon aggregata ta’ rimpjazzament (PN-P3) Malta EU25 Total 0.49 0.51s Irġiel 0.52 0.54s Nisa 0.40 0.50s

* s=Stima Eurostat

Sors: http://ec.europpa.eu/employment social/spsi/common indicators en.htm

Informazzjoni statistika fi r-rigward ta’ ħlasijiet ta’ pensjoni għal invalidità

Tabella 2: Pensjonanti li jieħdu l-pensjoni għal Invalidità kif kienu fi l-31 ta’ Diċembru 2003 2004 2005 2006 2007

Irġiel 6443 6703 6659 6275 5864Nisa 2044 2140 2187 2110 1991Total 8487 8843 8846 8385 7855

Tabella 3: Applikazzjonijiet ġodda għal pensjoni għal invalidità2003 2004 2005 2006 2007 2008*

Applikazzjonijiet 1707 1315 1283 895 916 255

*sat-30 ta’ April 2008


Tabella 4: Għotjiet ġodda ta’ pensjoni għal invalidità

2003 2004 2005 2006 2007

Irġiel 1116 917 910 538 525

Nisa 361 288 271 138 143

Total 1477 1205 1181 676 668


Parti 4 - Anness 3


Anness 4.1

Informazzjoni Statistika

Tabella 1a: Popolazzjoni totali skont gruppi klassifi kati b’mod wiesa’ skont l-età u s-sess (kif kienet nhar is-27 ta’ Novembri 2005 – Data taċ-ċensiment)

Gruppi ta’ età

Nisa Irġiel TotalN % N % N %

0-14 33716 16.6 33716 17.6 68963 17.115-24 28342 13.9 29898 14.9 58240 14.425-49 68152 33.5 71378 35.6 139530 34.550-64 41248 20.3 40577 20.2 81825 20.365-79 24417 12.0 19181 9.5 43598 10.880+ 7449 3.7 4434 2.2 11883 2.9Total 203324 100.0 200715 100.0 404039 100.0

Sors: Ċensiment tal-Popolazzjoni u tad-Djar 2005, Rapport Preliminari – Uffi ċċju Nazzjonali tal-Istatistika, Malta (2006)

Tabella 1b: Stima tal-popolazzjoni totali skont gruppi klassifi kati b’mod wiesa’ skont l-età u s-sess (kif kienet fi l-31 ta’ Diċembru 2007)

Gruppi ta’ età

Nisa Irġiel TotalN % N % N %

0-14 32427 15.7 34161 16.7 66588 16.215-24 28132 13.6 29821 14.6 57953 14.125-49 69061 33.5 72662 35.6 141723 34.550-64 43839 21.3 43413 21.3 87252 21.365-79 24536 11.9 19338 9.5 43874 10.780+ 8189 4.0 4711 2.3 12900 3.1Total 206184 100.0 204106 100.0 410290 100.0

Sors: Ċensiment tal-Popolazzjoni u tad-Djar 2005, Rapport Preliminari – Uffi ċċju Nazzjonali tal-Istatistika, Malta (2006)

Tabella 2a: Projezzjonijiet tal-popolazzjoni totali għas-snin 2020 u 2050 f’Malta fi l-każ ta’ gruppi ta’ età 65+ u 80+ skont is-sess skont ix-xenarju tal-linja bażi (ibbażati fuq assunzjonijiet tal-Kumitat

għall-Politika Ekonomka) *

Gruppi ta’ età

2005 (Ċensiment) 2020 2050Nisa Irġiel Total Nisa Irġiel Total Nisa Irġiel Total

65+ 31866 23615 55481 48219 40034 88253 66486 59010 12549680+ 7449 4434 11883 11688 7087 18775 21736 16558 38294Total 203324 200715 404039 228247 225773 454020 256807 251461 508268

Sors: Grupp ta’ Ħidma dwar ix-Xjuħija, Kumitat dwar il-Politika Ekonomika (2005).

* Malta għandha riservi fi r-rigward taċ-ċifri ta’ projezzjoni tal-popolazzjoni. Dawn il-projezzjonijiet ta’ popolazzjoni jinkludu l-assunzjoni li l-forza tax-xogħol se tikber kull sena b’medja ta’ xi 2,500 tul il-perjodu mbassar, u hekk twassal għal dħul ogħla ta’ immigrant aktar milli għal projezzjonijiet tal-popolazzjoni lokali. Dan id-dħul qed iwassal għal tkabbir ogħla fi l-popolazzjoni ta’ Malta sas-sena 2050 skont il-projezzjonijiet tal-EPC.

Tabella 2b: Projezzjonijiet tal-popolazzjoni totali għas-snin 2020 u 2050 f’Malta fi l-każ ta’ gruppi ta’ età 65+ u 80+ skont is-sess skont il-Grupp ta’ Ħidma dwar il-Pensjonijiet

Gruppi ta’ età

2005 (Ċensiment) 2020 2050Nisa Irġiel Total Nisa Irġiel Total Nisa Irġiel Total

65+ 31866 23615 55481 46445 37340 83785 58648 51227 10987580+ 7449 4434 11883 10371 5336 15707 17492 11917 29409Total 203324 200715 404039 204805 203513 408318 192598 194474 387073

Sors: Rapport Finali tal-Grupp ta’ Ħidma dwar il-Pensjonijiet (Ġunju 2005).


Tabella 3: Proporzjon ta’ dipendenza mqabbla mal-età (Ċensiment 2005) u dipendenza mqabbla max-xjuħija (2005 u proġettata sas-snin 2020 u 2050)

Proporzjon ta’ dipendenza mqabbla mal-età1

Malta (2007)2 43.9 UE15 (2007)2 49.0

Proporzjon ta’ dipendenza mqabbla max-xjuħija3

Malta (2005)4* 19.2 UE25 (2005)4 24.9Malta (2010)4* 20.4 UE25 (2010)4 26.3Malta (2020)4* 30.0 UE25 (2020)4 32.1Malta (2030)4* 36.0 UE25 (2030)4 40.3Malta (2040)4* 35.9 UE25 (2040)4 48.5Malta (2050)4* 40.6 UE25 (2050)4 52.8Malta (2020)5 Projezzjonijiet Maltin 41.4Malta (2050)5 Projezzjonijiet Maltin 66.1

1 Proporzjon ta’ dipendenza mqabbla mal-età = proporzjon tal-popolazzjoni fi l-gruppi ta’ età 0-14 u 65+ mqabbla mal-grupp ta’ età 15-64.

2 Sors: ECHI - Demographic and Socio-economics factors indicators, http://ec.europa.eu/health/ph_information/dissemination/echi/echi_1en.htm#2 [Lulju 2008]

3 Proporzjon ta’ dipendenza mqabbla max-xjuħija = 61 sena u fuqhom bħala sehem mill-popolazzjoni fi l-grupp ta’ età 16-61.

4 Sors: Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2006 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fl -24 ta’ Lulju 2006).

5 Sors: Grupp ta’ Ħidma dwar il-Pensjonijiet (2000).

* Malta għandha riservi fi r-rigward taċ-ċifri ta’ projezzjoni tal-popolazzjoni. Dawn il-projezzjonijiet ta’ popolazzjoni jinkludu l-assunzjoni li l-forza tax-xogħol se tikber kull sena b’medja ta’ xi 2,500 tul il-perjodu mbassar, u hekk twassal għal dħul ogħla ta’ immigranti aktar milli għal projezzjonijiet tal-popolazzjoni lokali. Dan id-dħul qed iwassal għal tkabbir sinifi kanti ogħla fi l-popolazzjoni ta’ Malta sas-sena 2050 skont il-projezzjonijiet tal-EPC. Dan għandu l-eff ett li jnaqqas il-proporzjon tad-dipendenza proġettata mqabbla max-xjuħija fi l-każ ta’ Malta.

Tabella 4: Trabi mweldin ħajjin skont is-sena u s-sess u rati totali ta’ fertilità skont is-sena, 2000-2006

Sors: Sistema Nazzjonali ta’ Informazzjoni fuq l-Ostetriċja, Dipartment tal-Informazzjoni u Riċerka dwar is-Saħħa.

*TFR = Ir-rata totali ta’ fertilità hija defi nita bħala n-numru medju ta’ tfal li jkunu twieldu lil mara tul ħajjitha kieku kellha tgħaddi s-snin ta’ meta tista’ twelled f’konformità mar-rati ta’ fertilità skont l-età f’sena partikolari. (Glossarju tal-Eurostat fuq Statistiċi Demografi ċi – edizzjoni 2000).

Sors: Demographic Review of the Maltese Islands, National Statistics Offi ce, Malta (2005).

Tabella 5a: Rati ta’ mortaIità tat-tfal*

[EU: HC-S3a]

1970 1980 1990 2000 2004 2005 2006Malta1 27.9 15.2 9.1 6.0 5.9 6.0 3.6UE152 21.9 12.4 7.6 4.8 4.3 4.3 Na

Sorsi:

1 Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2008 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fi t-28 ta’ Ġunju 2008).

2 WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [Lulju 2008].

* Il-proporzjon tan-numru ta’ mwiet ta’ tfal li m’għalqux sena tul is-sena, imqabbla man-numru ta’ tfal imweldin ħajjin f’dik is-sena. Il-valur hu espress għal kull 1000 twelid ħaj.

N.B. Terminazzjoni tat-tqala hija illegali f’Malta.

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Bniet 2206 1903 1845 2013 1877 1863 1828

Subien 2180 2032 2061 2023 2010 1994 2052Total 4386 3935 3906 4036 3887 3857 3880

TFR* 1.69 1.72 1.46 1.48 1.37 1.37 1.41


Tabella 5b: Rati ta’ mortalità peri-natali*[EU: HC-S7]

1990 2000 2004 2005 2006Malta1 10.9 4.6 5.9 3.1 1.8UE152 7.7 6.4 6.1 Na Na

Sors:

1 Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2008 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fl -24 ta’ Ġunju 2008).

2 WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [July 2008]

* Il-proporzjon tan-numru ta’ mwiet tal-fetu (fuq l-1 000g) magħduda mal-imwiet ta’ trabi għadhom kemm jitwieldu (0-6 ijiem) mqabbel ma’ kull 1000 twelid ħaj.

N.B. Terminazzjoni tat-tqala hija illegali f’Malta.

Tabella 6: It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix u snin li tulhom wieħed ma jbatix minn diżabilitajiet

[It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix – UE: HC-P4a][It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix f’saħħtu – NAT: HC-P5a]

Malta UE15Sena Nisa Irġiel Sena Nisa Irġiel

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix meta jitwieled 1

2005 (1996)

81.4(79.8)

77.2(75.0)

2005(1996)

82.6(81.0)

76.8(74.4)

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix meta jkollu 45 sena1

2005 (1996)

37.5(36.5)

33.9(32.2)

2005(1996)

38.7(37.4)

33.8(31.9)

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix meta jkollu 65 sena1

2005(1996)

19.5(18.4)

16.3(14.7)

2005(1996)

20.7(19.6)

17.1(15.6)

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix f’saħħtu meta jitwieled2 2005 70.1 68.5 2002 66.0 64.5

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix kif proġettat meta jitwieled3* 2010 81.7 77.4

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix kif proġettat meta jitwieled3* 2030 83.7 80.1

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix kif proġettat meta jkollu 65 sena3* 2010 19.0 16.0

It-tul tal-ħajja li wieħed mistenni jgħix kif proġettat meta jkollu 65 sena3* 2030 20.6 19.0

1 Sors: WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [Lulju 2008].


3 Sors: Grupp ta’ Ħidma dwar ix-Xjuħija, Kumitat dwar il-Politika Ekonomika (2005).

* Malta għandha riservi fi r-rigward taċ-ċifri ta’ projezzjoni tal-popolazzjoni. Dawn il-projezzjonijiet ta’ popolazzjoni jinkludu l-assunzjoni li l-forza tax-xogħol se tikber kull sena b’medja ta’ xi 2,500 tul il-perjodu mbassar. Il-projezzjonijiet tal-popolazzjoni lokali jassumu dħul inqas ta’ immigranti. Dan id-dħul qed iwassal għal tkabbir sinifi kanti ogħla fi l-popolazzjoni ta’ Malta sas-sena 2050 skont il-projezzjonijiet tal-EPC.


Tabella 7: Ħtiġijiet mhux sodisfatti għal kura medika rrappurtati mill-pazjent innifsu (total)[NAT: HC-P1]

Ħtiġijiet mhux sodisfatti għal kura medika rrappurtati mill-pazjent innifsu (%) Numru ta’ konsulti tat-tobba ras għal ras

2004 2005 2006 2005Malta Na* 1.6 1.8 2.6UE25 Na 3.8 3.4 Na

* Mhemmx informazzjoni

Sors: Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2008 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fi t-28 ta’ Ġunju 2008).

Tabella 8: Ħtiġijiet mhux sodisfatti għal kura dentali rrappurtati mill-pazjent innifsu (total)

[NAT: HC-P2]

Ħtiġijiet mhux sodisfatti għal kura dentali rrappurtati mill-pazjent innifsu (%)

Numru ta’ konsulti tad-dentisti ras għal ras

2004 2005 2006 2005Malta Na 4.3 3.7 Na*UE25 Na 9.2 8.3 Na


Sors: Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2008 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fi t-28 ta’ Ġunju 2008).

Tabella 9: Il-proporzjon tal-popolazzjoni koperta minn assigurazzjoni tas-saħħa

[NAT: HC-P3]

Assigurazzjoni tas-Saħħa Pubblika % tal-popolazzjoni koperta minn assigurazzjoni tal-ħajja privata

20051 20022

Malta 100 21.3Sors:


2 National Health Interview Survey: http://www.sahha.gov.mt/pages.aspx?page=384 (aċċessat Lulju 2008).

Tabella 10: Limitazzjonijiet perċepiti mill-persuna stess f’attivitajiet ta’ kuljum (%) (Stħarriġiet dwar is-Saħħa b’intervisti; stħarriġ ta’ Malta magħmul fi s-2002)

[NAT: HC-S1]

Limitazzjonijiet kbar Sa ċertu punt Ebda limitazzjoni

Irġiel Malta 5.3 11.0 83.7Nisa Malta 6.7 13.4 79.9Total Malta 6.0 12.3 81.7

Sors: ECHI - Indikaturi ta’ fatturi Demografi ċi u Soċjo-ekonomiċi, http://ec.europa.eu/health/ph_information/dissemination/echi/echi_1_en.htm#2 [Lulju 2008].


Tabella 11: Saħħa perċepita mill-persuna stess skont is-sess (%) (Stħarriġiet dwar is-Saħħa b’intervisti; stħarriġ ta’ Malta magħmul fi s-2002)

[NAT: HC-S2]

Tajba ħafna Tajba Hekk u hekk Ħażina Ħażina ħafnaIrġiel Malta 18.5 54.2 23.9 2.7 0.7

UE25 25.3 40.0 25.6 6.7 1.8Nisa Malta 16.0 50.2 30.3 3.0 0.6

UE25 21.8 38.0 29.2 8.7 2.3Sors: ECHI - Indikaturi ta’ fatturi Demografi ċi u Soċjo-ekonomiċi, http://ec.europa.eu/health/ph_information/dissemination/echi/echi_1_en.htm#2 [Lulju 2008].

Tabella 12: Rati standardizzati ta’ mwiet, kull 100,000*

2002 2003 2004 2005Kull xorta ta’ kawża ta’ mewt Irġiel Malta 853.9 830.9 753.2 761.6

UE15 819.3 815.9 777.2 771.8Nisa Malta 539.2 569.1 531.3 527.8

UE15 500.6 504.6 478.9 476.7Neoplażmi malinni Irġiel Malta 211.8 192.1 189.0 183.5

UE15 239.0 236.4 232.3 230.2Nisa Malta 128.4 135.0 125.6 119.9

UE15 136.0 134.7 133.2 132.7Mard tas-sistema ċirkolatorja Irġiel Malta 348.6 350.6 294.4 317.5

UE15 291.8 286.6 268.1 263.8Nisa Malta 244.5 240.0 221.8 232.9

UE15 190.3 189.3 176.2 173.5Suwiċidji u korrimenti kkaġunati mill-persuna nnifi sha

Irġiel Malta 5.4 8.3 6.5 7.9UE15 16.1 16.0 15.7 15.5

Nisa Malta 3.6 1.5 4.4 0.9UE15 5.1 5.0 4.9 4.9

Inċidenti tat-trasport Irġiel Malta 7.7 6.2 6.2 6.8UE15 16.0 15.2 14.0 13.8

Nisa Malta 0.5 0.7 1.3 2.2

UE15 4.7 4.4 4.0 3.9

Sors: WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [Lulju 2008].

Tabella 13: Sodisfazzjon bil-kwalità ta’ kura medika u dentali

[NAT: HC-P10]

Sodisfazzjon bil-kwalità ta’ kura medika (Tweġiba: Tajba)

Sodisfazzjon bil-kwalità ta’ kura dentali (Tweġiba: Tajba)

Malta 84% 90%UE27 71% 74%

Sors:

Informazzjoni Lulju 2008 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fi t-28 ta’ Ġunju 2008). Informazzjoni meħuda minn Health and long-term care in the European Union (2007) http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_283_en.pdf


Tabella 14: Kopertura ta’ tilqim tat-tfal*, perċentwali għas-sena 2005

[EU: HC-P6]

Malta UE15Sogħla konvulsiva 93.6 94.1Difterite 92.4 93.2Tetnu 92.4 93.2Ħosba 86.0 89.7Gattone* 65.0 87.7Rubella 94.0 90.1

Sors: WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [July 2008].

* Informazzjoni għas-sena 2002.

Tabella 15: Attività fl -isptar sena sena

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ammissjonijiet fl -isptar għal kura akuta kull 1001

Malta 11.2 10.9 11.0 10.8 10.7 11.0 11.4

UE15 17.8 17.6 17.4 17.1 16.9 Na* Na

Ġranet ALOS, sptarijiet għal kura akuta biss1

Malta 4.6 4.3 4.3 4.6 4.6 4.7 5.3

UE15 7.1 7.0 6.9 6.8 6.7 Na Na

Rata % ta’ okkupanza ta’ sodod, sptarijiet għal kura akuta biss1 [HC-S9]

Malta 75.5 79.7 83.0 83.4 85.4 87.5 89.6

UE15 77.1 77.1 Na Na Na Na Na

In-patients għal kwalunkwe kawża kull 100,000 abitant3* [HC-P16]

Malta Na Na Na Na 6871.2 Na Na

UE15 Na Na Na Na 14081 13977 Na


1 Sors: WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [Lulju 2008].

2 Sors: ECHI - Indikaturi ta’ fatturi Demografi ċi u Soċjo-ekonomiċi, http://ec.europa.eu/health/ph_information/dissemination/echi/echi_1_en.htm#2 [Lulju 2008].

3 Sors: Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2006 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fi l-5 ta’ Lulju 2006).

* In-patients mibgħuta mill-isptar (esklużi kowds V, W, X u Y) esklużi ‘trabi tat-twelid b’saħħithom’.

** esklużi ‘trabi tat-twelid b’saħħithom’.

Tabella 16: Riżorsi umani professjonali mediċi u ta’ infermiera (għal kull 100,000 abitant)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Tobba liċenzjati * 269.3 311.9 268.1 315.6 346.1 349.4 386.8Infermiera u qwiebel kwalifi kati Na* Na 549.2 550.2 561.3 579.9 596.3


Sors: ECHI - Indikaturi ta’ fatturi Demografi ċi u Soċjo-ekonomiċi, http://ec.europa.eu/health/ph_information/dissemination/echi/echi_1_en.htm#2 [July 2008].

* Tobba liċenzjati biex jipprattikaw, irrispettivament minn jekk humiex attivi, irtirati, mhumiex impjegati jew imsefrin. Fil-parti l-kbira, in-numri jirreferu għal dokumentazzjoni fi r-reġistri ta’ Ordnijiet Professjonali.


Tabella 17: Xejriet fi n-nefqa għas-saħħa u għall-kura fi t-tul

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006THE, PPP$ ras għal ras[NAT: HC-P11]

Malta 1380 1057 1596 1635 1739 Na* NaUE15 2186 2328 2470 2637 2778 Na Na

THE, % GDP [NAT: HC-P12]Malta 7.99 8.03 9.05 9.27 9.21 8.68 8.62UE15 8.65 8.78 8.99 9.36 9.44 9.58 Na

TPHE, PPP$ ras għal rasMalta 925 1073 1133 1150 1318 Na NaUE15 1628 1742 1853 1937 2089 Na Na

TPHE, % GDPMalta 6.1 6.2 7.3 7.4 7.0 Na NaUE15 6.5 6.7 6.9 7.0 7.1 Na Na

TPHE, % THE [NAT: HC-C3]Malta 76.6 77.8 79.7 80.1 78.2 76.1 76.4UE15 Na Na Na Na Na Na Na

Nefqa fuq is-saħħa privata, % GDPMalta 1.9 1.8 1.8 1.9 2.2 Na NaUE15 2.2 2.2 2.2 2.2 2.2 Na Na

Ħlasijiet privati minn but il-pazjent, % THE [NAT: HC-C3]

Malta 21.2 19.9 18.2 17.9 21.6 Na NaUE15 16.1 15.7 15.7 15.7 16.0 Na Na

Salarji, % TPHEMalta 59.2 57.3 69.7 40.2 50.1 46.4 NaUE15 Na Na Na Na Na Na Na

Investiment kapitali totali fuq faċilitajiet mediċi, % THE

Malta 11.2 12.4 19.0 19.0 15.5 26.1 25.8UE15 Na Na Na Na Na Na Na


Sors: WHO Health for All Database, http://data.euro.who.int/hfadb/ [July 2008]

TPHE = Total Public Health Expenditure/Nefqa Pubblika Totali fuq is-Saħħa

THE = Total Health Expenditure/Nefqa Totali fuq is-Saħħa

PPP$ = Purchasing Power Parity in dollars/Parità ta’ Akkwist f’dollari

GDP = Gross Domestic Product/Prodott Gross Domestiku

Tabella 18: Projezzjonijiet tan-nefqa għas-saħħa u għall-kura fi t-tul

[Kura tas-Saħħa – NAT: HC-P14]

[Kura fi t-tul – NAT: HC-P15]

Infi q fuq proġetti bħala % tal-GDP Bidla Diff erenza bħala % tal- GDP

mqabbla ma’ xenarju ta’ xjuħija pura

2004 2010 2030 2050 2004-2050 2010 2030 2050Saħħa

Malta 4.2 4.5 5.5 6.1 1.8 0 0 -0.1UE15 6.4 6.7 7.5 8.1 1.6 0 -0.1 -0.1UE25 6.4 6.6 7.4 7.9 1.6 0 0 -0.1

Kura fi t-tulMalta 0.9 0.9 1 1.1 0.2 Na* Na NaUE15 Na Na Na Na Na Na Na NaUE25 0.9 0.9 1.1 1.5 0.6 Na Na Na


Sors: Informazzjoni dwar is-Saħħa, Lulju 2008 – Informazzjoni li fuqha huma bbażati r-Rapporti Nazzjonali (daħlet fi t-28 ta’ Ġunju 2008). Informazzjoni meħuda minn kalkoli ta’ DG ECFIN.


Anness 4.2

Il-Proċess ta’ Konsultazzjoni

Wieħed mill-prinċipji u għanijiet ewlenin tal-Metodu Miftuħ ta’ Koordinament huwa li jkabbar l-involviment u l-parteċipazzjoni ta’ kull min hu involut f’settur partikolari fl -iżvilupp u kontroll kontinwu ta’ politiki li jeħtieġ li jkunu mfasslin u implimentati f’dak il-qasam.

L-iżvilupp tat-tieni Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali għall-Kura tas-Saħħa u għall-Kura fi t-Tul f’Malta involva numru ta’ inizjattivi koordinati li ppruvaw jiġbru konsultazzjoni l-aktar wiesgħa possibbli fi l-qafas ta’ żmien disponibbli.Kmieni fi s-sena 2008 twaqqaf Steering Committee. Kien deċiż li l-metodu prinċipali li kellu jkun użat għal dan il-proċess konsultiv kellu jinvolvi l-organizzazzjoni ta’ 7 gruppi ff ukati; kull wieħed minn dawn il-gruppi ff ukati kellu jikkonċentra fuq waħda mis-seba’ temi magħżulin (ara hawn taħt). Dawn il-gruppi ff ukati ltaqgħu mis-17 sal-24 ta’ April 2008. It-temi magħżulin kienu jinkludu suġġetti diverġenti ħafna bħal fi nanzi, promozzjoni, provvedituri ta’ servizzi u dawk li jużawhom, nuqqas ta’ ugwaljanza u teknoloġija.

Ir-reazzjoni estensiva li waslet minn dawn il-gruppi ff ukati intużat fi l-kumpilazzjoni tar-Rapport Nazzjonali Strateġiku għall-2008-2010 għal-linja ta’ Kura tas-Saħħa u ta’ Kura fi t-Tul. Din ir-reazzjoni kienet utilizzata kemm għall-valutazzjoni tal-progress tal-miżuri li kienu inklużi fi r-rapport għas-snin 2006-2008 u kemm għat-tfassil ta’ miżuri ġodda li se jiddaħħlu f’dak kurrenti.

Din li ġejja hija deskrizzjoni qasira tal-linja li ħa kull grupp iff ukat u turi wkoll lejn fejn kienet diretta d-diskussjoni.

Grupp Iff ukat 1: Ippjanar ta’ Maniġment u użu aħjar ta’ Riżorsi Umani. F’dan il-grupp iff ukat inbdiet diskussjoni fuq x’qed isir bħalissa u x’wassal għas-sitwazzjoni preżenti fi r-rigward tar-riżorsi umani li qed ikunu impjegati bħalissa jew li qed ikun ippjanat li jkunu impjegati fi s-settur tas-saħħa u f’dak tal-kura fi t-tul. Il-formola ewlenija kienet li wieħed jitgħallem mil-lezzjonijiet tal-imgħoddi u jipprova jtejjeb il-problemi li qed ikunu ff aċċjati bħalissa u li hu maħsub li jkollhom jintlaqgħu fi l-futur (bħal dik ta’ popolazzjoni li qed tixjieħ). Il-problemi maġġuri jinvolvu l-provvista ta’ nies biex jaħdmu fi s-settur lokali tas-saħħa biex ilaħħqu b’mod eff ettiv mad-domanda. Kwistjoni importanti oħra kellha x’taqsam mal-mod kif wieħed jikkonsulta u jirċievi reazzjonijiet mir-riżorsi umani li jaħdmu f’dan is-settur.

Grupp iff ukat 2: Sostenibilità Finanzjarja tal-Kura tas-Saħħa u tal-Kura fi t-Tul. Il-kwistjoni ewlenija esplorata f’dan il-grupp kienet il-mod kif politiki kurrenti jistgħu jinħadmu mill-ġdid biex is-sistemi tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul jistgħu jsiru aktar sostenibbli. Id-diskussjoni ċċentrat fuq kif jista’ jinkiseb l-ogħla livell ta’ sostenibilità billi:

• Jsir l-aktar użu effi ċjenti possibbli mir-riżorsi • Jiżdiedu r-riżorsi disponibbli • Isiru programmi ta’ promozzjoni tas-saħħa u ta’ prevenzjoni tal-mard.

Grupp iff ukat 3: Strateġiji ta’ Promozzjoni tas-Saħħa u Prevenzjoni L-għan ta’ dan il-grupp iff ukat kien li jevalwa l-istrateġiji tad-Direttorat għall-Promozzjoni tas-Saħħa u l-Prevenzjoni tal-Mard. Il-parteċipanti kienu mgħarrfa bl-iżvilupp ta’ dan id-direttorat u l-grupp iddiskuta kif l-attivitajiet ta’ dan id-dipartiment jistgħu jittejbu jew jinbidlu. L-importanza tal-promozzjoni tal-benessri ġenerali tas-soċjetà tagħna kien il-prinċipju ġwida. Kienu esplorati inizjattivi għall-promozzjoni tas-saħħa, li jinkludu iff ukar fuq kull età u l-aktar minn età żgħira ħafna.

Grupp iff ukat 4 : Nuqqasijiet ta’ ugwaljanza fi l-qasam tas-Saħħa Gruppi professjonali minn organizzazzjonijiet governattivi u mhux governattivi ħadu sehem f’dawn il-gruppi ff ukati. Waqt id-diskussjoni nħass li jeżistu defi nittivament nuqqasijiet ta’ ugwaljanza fi l-qasam tal-kura tas-saħħa, u kienu identifi kati kwistjonijiet u kawżi importanti. Dawn kienu jinkludu l-importanza ta’ aċċess ekwu


għal informazzjoni, edukazzjoni u kura preventiva, u servizzi bbażati fi l-komunità, l-infl uwenza ta’ l-istatus soċjo-ekonomiku, politiki u leġiżlazzjoni, u l-progressjoni lejn approċċ aktar iċċentrat fuq il-persuna.

Grupp iff ukat 5: Perspettivi ta’ dawk li jużaw is-servizz rigward il-kwalità tas-servizzi tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul Kopja tal-Karta Ewropea tad-Drittijiet tal-Pazjenti, Novembru 2002, tqassmet lill-parteċipanti kollha biex tidderieġi d-diskussjoni fuq jekk u safejn dawn id-drittijiet qed ikunu promossi u mwettqin. Id-Dritt għal Informazzjoni, Aċċess u Prevenzjoni kienu t-tliet prinċipji l-aktar enfasizzati li ntgħażlu bħala li jeħtieġu sforz sinifi kanti akbar biex ikun reġistrat titjib.

Grupp iff ukat 6: Ir-Rwol ta’ Carers InformaliĦafna kwistjonijiet diff erenti tqajmu mill-provvedituri tas-servizzi u l-carers informali preżenti f’dan il-grupp. Il-kwistjonijiet ewlenin imsemmija kienu jinkludu d-diffi kultajiet fl -identifi kazzjoni ta’ punti ta’ kuntatt meta dawn il-carers ikunu jeħtieġu appoġġ u wkoll sostenn fi żiku, fi nanzjarju u psikoloġiku. Punti importanti oħrajn li kienu diskussi kellhom x’jaqsmu mal-ħtieġa ta’ edukazzjoni lill-carers, l-aktar fuq kif jgħinu lill-pazjent jikseb mill-ġdid l-indipendenza tiegħu jew tagħha u jżommha kemm jista’ jkun.

Grupp iff ukat 7: Ir-Rwol tat-Teknoloġija u l-ICT fi t-Titjib tas-servizzi tal-Kura tas-Saħħa u tal-Kura fi t-TulDan il-grupp iff ukat enfasizza l-aspetti aktar tekniċi tal-provvista ta’ servizzi ta’ kura tas-saħħa u ta’ kura fi t-tul, u kif din tista’ tgħin biex tikber is-sostenibilità u l-effi ċjenza tas-servizz. Il-parteċipanti kienu jinkludu esperti fl -ICT kemm mill-gvern u kemm mis-settur privat, u dawk li jużaw l-ICT f’dan is-settur. It-twaqqif ta’ sistemi ġodda ta’ ICT hi ta’ interess primarju f’Malta. Kwistjonijiet esplorati kienu jinkludu l-ħtieġa ta’ fi nanzjament, riżorsi umani, provvista tas-softwer u ħardwer neċessarji, u t-taħriġ ta’ impjegati biex jgħinhom jassimilaw il-kultura tal-IT.

Dawn li ġejjin huma listi ta’ entitajiet li kienu mistiedna biex jibagħtu parteċipanti għal kull wieħed mill-gruppi ff ukati.

FG 1: Ippjanar, Maniġment u użu aħjar ta’ Riżorsi Umani

Malta Association of Medicine (MAM - Trade Union)

Malta Union of Midwives and Nurses (MUMN – Trade Union)

General Workers’ Union

Unjoni Ħaddiema Maqgħudin (Trade Union)

Servizzi Korporattiv (Saħħa)

Ċentru għall-Impjiegi u Taħriġ, Ministeru għall-Politika Soċjali

Fondazzjoni għas-Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali

Management Personnel Offi ce, Uffi ċċju tal-Prim Ministru

Skola Medika – Dekan, Università ta’ Malta

Direttur tas-Servizzi tal-Infermiera, Ministeru għall-Politika Soċjali

Kulleġġ Malti tal-Arti, Xjenza u Teknoloġija (Malta College of Arts, Science and Technology - MCAST)


Istitut għall-Kura tas-Saħħa (Institute of Health Care)

Sptar Mater Dei (Sptar Pubbliku Ġenerali)

Fondazzjoni għall-Iżvilupp ta’ Riżorsi Umani (Foundation for Human Resource Development)

CareMalta (provveditur privat ta’ kura fi l-komunità)

Dipartiment għall-Anzjani – Riżorsi Umani, Ministeru għall-Politika Soċjali

FG2: Finanzi, sostenibilità tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul

Uffi ċċju tal-Baġit

Uffi ċċju tal-Prim Ministru (OPM)

Direttur Ġenerali Politika Finanzjarja, Ministeru tal-Finanzi, l-Ekonomija u Investiment

Żvilupp u Analiżi tal-Politika Finanżjarja, Ministeru tal-Finanzi, l-Ekonomija u Investiment

Taqsima tal-Politika Ekonomika, Ministeru tal-Finanzi, l-Ekonomija u Investiment

Direttorat għall-Investigazzjoni ta’ Frodi ta’ Benefi ċċji, Ministeru għall-Politika Soċjali

Taqsima għall-Kontroll Finanzjarju (Saħħa)

Malta Insurance Association

Sptar San Filippu (St Philip’s Hospital – Sptar Privat)

Assoċjazzjoni ta’ Tobba tal-Familja Privati (Association of Private Family Doctors)

Kunsill Maltu għall-Iżvilupp Ekonomiku u Soċjali (Malta Council for Economic and Social Development)

Procurement Directorate, Ministeru għall-Politika Soċjali

Malta Health Network

CareMalta – Kontrollur Finanzjarju

Malta Association of Medicine (MAM)

Malta Union of Midwives and Nurses (MUMN)

General Workers’ Union

Unjoni Ħaddiema Maqgħudin (Trade Union)

Uffi ċjal Eżekuttiv Ewlieni tal-Isptar Mater Dei

Direttur tal-Politika u Kontroll tal-Farmaċewtiċi, Ministeru għall-Politika Soċjali


FG 3: Evalwazzjoni ta’ strateġiji ta’ promozzjoni tas-saħħa u prevenzjoni

Caritas Malta (NGO)

Kummissjoni Nazzjonali dwar l-Abbuż tad-Droga, Alkoħol u dipendenzi oħrajn (National Commission on the Abuse of Drugs, Alcohol and other dependencies)

Kummissjoni Kontra l-Vjolenza Domestika (Commission for Domestic Violence)

Ministeru għall-Edukazzjoni, Kultura, Żgħażagħ u Sports

Assoċjazzjoni tat-Tobba tal-Familja Privati (Association of Private Family Doctors)

Awtorità għas-Saħħa u s-Sigurtà Okkupazzjonali (Occupational Health and Safety Authority -OHSA)

Kulleġġ Malti tal-Arti, Xjenza u Teknoloġija (Malta College of Art, Science and Technology - MCAST) – Istitut għal servizzi fi l-komunità

Sedqa (Organizzazzjoni nazzjonali pubblika li tgħin persuni bi problemi diff erenti ta’ addizzjoni bħal drogi, alkoħol u logħob tal-fl us)

Appoġġ (Organizzazzjoni nazzjonali li tgħin tfal li jbatu minn abbuż u familji bi problemi diff erenti soċjali)

Istitut tal-Ġurnalisti Maltin (Institute of Maltese Journalists)

Dipartiment tal-Informazzjoni u Riċerka fuq is-Saħħa, Ministeru għall-Politika Soċjali

Day Centres

Dipartiment tal-Kura tas-Saħħa Primarja, Ministeru għall-Politika Soċjali

Dipartiment għall-Promozzjoni tas-Saħħa u Prevenzjoni tal-Mard, Ministeru għall-Politika Soċjali

Kummissjoni Nazzjonali tal-Familja (National Family Commission)

Kunsill Nazzjonali tan-Nisa (National Council of Women)

Kunsill Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza (National Council for the Promotion of Equality - NCPE)

Institute of Health Care, Università ta’ Malta

Breast Cancer Support Group

Malta Health Network – organizzazzjoni li tiġbor NGOs li jaħdmu fi l-qasam tas-saħħa

Kunsilli Lokali

FG 4: Nuqqasijiet ta’ Ugwaljanza fi l-Qasam tas-Saħħa

Uffi ċjali għall-Inklużjoni Soċjali


Kummissjoni għar-Refuġjati (Refugee Commission)

Richmond Foundation – NGO li taħdem fi s-settur tas-saħħa mentali fi l-komunità

Taqsima Edukazzjoni Inklużiva

European Anti-Poverty Network

Kurja tal-Arċidjoċesi ta’ Malta

Fondazzjoni għal Servizzi Edukattivi (Foundation for Educational Services)

Kunsill Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza (National Council for the Promotion of Equality - NCPE)

YMCA (Dar għal persuni bla dar)

AĊĊESS (Organizzazzjoni mhux governattiva li tgħin persuni b’diżabilità)

Ir-Razzett tal-Ħbiberija (Park of Friendship) - NGO li tgħin persuni b’diżabilitajiet

Dipartiment għall-Promozzjoni tas-Saħħa u Prevenzjoni tal-Mard, Ministeru għall-Politika Soċjali

Dipartiment tal-Informazzjoni u Riċerka fuq is-Saħħa, Ministeru għall-Politika Soċjali

FG 5: Perspettivi ta’ dawk li jużaw is-servizz fuq il-kwalità tas-servizzi tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul

Malta Health Network

Cancer Patient Groups

Richmond Foundation

Appoġġ, Aġenzija Sapport, Aġenzija Sedqa – aġenziji tal-gvern li jaħdmu ma’ persuni li jeħtieġu għajnuna soċjali

Dar tal-Providenza (Dar residenzjali għal persuni b’diżabilitajiet)

Kummissjoni Nazzjonali għat-Tfal (National Commission for Children)

Kummissjoni tal-Familja (Family Commission)

Kunsill Nazzjonali taż-Żgħażagħ (National Youth Council)

Direttur ta’ Standards ta’ Kura tas-Saħħa, Ministeru għall-Politika Soċjali

Sptar Mater Dei (Kura tal-Klijent)


Kura tal-Klijent għall-Kura tas-Saħħa Pubblika (Customer Care for Public Health Care)

Sptar Monte Carmeli (Sptar Mentali)


Kunsill Nazzjonali għan-Nisa (National Council for Women)

Fondazzjoni St Jeanne Antide

Dipartiment tal-Anzjani – Kura tal-Klijent, Ministeru għall-Politika Soċjali

CareMalta

Residenza San Vinċenz de Paule – Kura tal-Klijent (Dar Residenzjlai għall-Anzjani)

Jesuit Refugee Service

National Autism Focus Group

Assistent Kap, Ċentru għall-Għomja

President, Federazzjoni ta’ Assoċjazzjonijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (Federation of Associations of Persons with a Disability)

President, Assoċjazzjoni tas-Saħħa Mentali (Mental Health Association)

FG6: Ir-rwol tal-carers informali – il-forza tax-xogħol siekta

Dar il-Kaptan (Dar għal persuni b’diżabiliatjiet)

Malta Wheelchair Dancesport Association

Monday Club for the Mentally Handicapped

Fondazzjoni Eden (Eden Foundation)

Equal Partners

Kunsill Nazzjonali għan-Nisa (National Council for Women)

VOLSERV (Organizzazzjoni għal servizzi volontarji)

Multiple Sclerosis Society of Malta

Disabled by Accident Group

Kunsill Nazzjonali tal-Anzjani (National Council for the Elderly)

Kunsill Nazzjonali Persuni b’ Diżabiltà (National Council for people with a disability)


Assoċjazzjoni Nazzjonali tal-Pensjonanti

Cystic Fibrosis Association

Sptar Zammit Clapp (Sptar Pubbliku għal Riabilitazzjoni)

Dipartiment tal-Anzjani, Ministeru għall-Politika Soċjali

Kummissjoni Nazzjonali għas-Saħħa Mentali (National Mental Health Commission)

Kurja tal-Arċidjoċesi ta’ Malta

Kummissjoni Nazzjonali tal-Familja (National Family Commission)

Malta Hospice Movement

Ir-Razzett tal-Ħbiberija (Park of Friendship)

Fondazzjoni għal Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali (Aġenzija Appoġġ, Aġenzija Sapport, Aġenzija Sedqa)

Richmond Foundation

Dar tal-Providenza

FG 7: Ir-rwol tal-ICT u t-teknoloġija fi t-titjib tal-kura tas-saħħa u tal-kura fi t-tul

ACS Health Care Solutions (konsulenti IT)

6PM plc (konsulenti IT)

Alert Communications (konsulenti IT)

Malta Information Technology and Training Services (MITTS) Ltd

Dokumentazzjoni Medika (Medical Records - Sptar Mater Dei)

Information Management Unit, Ministeru għall-Politika Soċjali

IT Section Sptar Mater Dei (Direttur Konsulent Immaniġġjar ta’ Informazzjoni u Teknoloġija)

Megabyte (kumpanija IT)

Microsoft (kumpanija IT)

Oracle (kumpanija IT)

Philip Toledo Ltd (IT u soluzzjonijiet ta’ sigurtà)

Association of General Practitioners



SmartCity

Taqsima għall-Operazzjoni u Implimentazzjoni ta’ Programmi, Uffi ċċju tal-Prim Ministru

Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali


Anness 4.3

Eżempji ta’ Prattika Tajba


Anness 4.3a

Isem il-Miżura Stat MembruINTEGRAZZJONI TA’ PERSUNI LI JBATU MINN PROBLEMI TA’ SAĦĦA MENTALI LURA FIL-KOMUNITÀ WARA SNIN TA’ ISTITUZZJONALIZZAZZJONI (DAR VICTORIA)

MALTA


L-istigma tas-saħħa mentali qed tingħeleb bil-mod il-mod. Dan qed ikun megħjun sewwa mill-avvanzi fi l-farmakoloġija u t-teknoloġija medika. L-idea hi li sintomi ta’ problemi tas-saħħa mentali fi l-komunità jkunu kkontrollati minn strutturi xierqa li jsostnuhom aktar milli bis-segregazzjoni u l-għoti ta’ stigma lill-individwi f’ażili kbar fejn jitilfu l-ħiliet tal-ħajja ta’ kuljum fl ok jirriabilitaw lilhom infushom biex jidħlu mill-ġdid fi l-komunità. Bis-saħħa ta’ kura fi l-komunità, individwi jgawdu kwalità ta’ ħajja aħjar, isostnu u jiżviluppaw il-livell ta’ indipendenza tagħhom, u jippruvaw iżommu ħajja soċjali u produttiva minkejja l-problemi ta’ saħħa mentali li jkollhom. Residenza fi t-tul toff ri superviżjoni minima u appoġġ lil dawk li ma jkunx irnexxielhom jintegraw ruħhom mill-ġdid fi s-soċjetà b’mod indipendenti.

Riżultati Prinċipali fi l-qosor

Dar Victoria tilqa’ tlittax-il raġel li altrimenti kienu jgħaddu l-bqija ta’ ħajjithom f’sala kronika fl -isptar lokali tas-saħħa mentali, l-Isptar Monte Carmeli (MCH). L-etajiet ivarjaw bejn l-40 u s-70, u l-età medja hija 64. Il-maġġoranza kbira jbatu minn skizofrenija. Ir-residenti huma mdawrin minn nies li għandhom problemi ta’ saħħa mentali li bejn wieħed u ieħor huma fl -istess livell, u dan jgħinhom biex imorru aħjar u mhux lura. Huma jingħataw kura u attenzjoni aktar individwali minħabba li hemm proporzjon akbar bejn pażjenti u dawk li jieħdu ħsiebhom. Riżultati oħrajn jinkludu dawn li ġejjin:1. Ħafna residenti tejbu ħafna l-immaġni personali tagħhom, il-ħiliet soċjali tagħhom u l-ħiliet ta’ indipendenza tagħhom; ngħidu aħna joħorġu b’tal-linja jew bir-rota, waħedhom, tnejn tnejn jew fi gruppi. Uħud daħlu f’soċjetajiet speċifi ċi għad-delizzji tagħhom jew marru korsijiet relatati. Residenti oħrajn ippruvaw jaħdmu, u rnexxielhom parzjalment .2. Dawn qed jiksbu mill-ġdid il-valur u l-ħila li jużaw ħiliet tal-ħajja ta’ kuljum, bħal tisjir u tindif tad-dar u tal-oġġetti personali tagħhom.Bis-saħħa tal-kollaborazzjoni u d-dedika ta’ dawk kollha involuti (ġirien, impjegati tal- MCH u li jiġuhom id-dar, qraba u r-residenti nfushom), dawn ir-residenti għamlu passi kbar f’aff arijiet żgħar iżda importanti li jistgħu jgħinuhom jaslu għal livell ta’ għajxien medju jew li jaqbeż il-medju meta mqabbel ma’ dak taċ-ċittadin jew anzjan medju fi s-soċjetà Maltija.


Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’ġenitur wieħed Kura fi t-TulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’diżabilitjietImmigranti / Refuġjati NazzjonaliMinoranzi etniċi ReġjonaliNies bla darMard speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:] Fondazzjoni Suret il-Bniedem bi sħab

mal-Isptar MonteCarmeli



Ix-xerja kostruttiva f’livell ta’ UE hi lejn kura fi l-komunità, inklużi persuni li jbatu minn problemi ta’ saħħa mentali. Mod ieħor pożittiv u popolari biex wieħed jimxi ’l quddiem hu l-involviment ta’ persuni privati involuti biex jgħinu fi l-kisba ta’ miri identifi kati mill-gvern u minn korpi indipendenti fi s-soċjetà ġenerali. It-Tim għall-Immaniġġjar tal-Komunità tal-Isptar Monte Carmeli kien ikkollabora mal-Fondazzjoni Suret il- Bniedem, organizzazzjoni mhux governattiva iff ukata biex tgħin nies fi l-bżonn, partikolarment dawk bla dar, biex tiftaħ din id-dar ġdida għal persuni li jbatu minn problemi kroniki ta’ saħħa mentali ħalli jgħixu fi l-komunità.

Diskussjonijiet kienu ilhom għaddejjin mis-sena 2003, u f’Awwissu 2006 sittax-il raġel daħlu, fl imkien mal-oġġetti propjetà tagħhom, f’din ir-residenza li se ssir id-dar il-ġdida tagħhom.

Kienet transizzjoni mill-akbar għal kull minn kien involut, ir-residenti nfushom, qrabathom, impjegati fl -isptar u wkoll l-impjegati mal-Fondazzjoni.



Għalkemm diskussjonijiet informali fuq dan il-proġett kienu nbdew għadd ta’ snin ilu, laqgħat formali u pjanijiet konkreti bdew isiru lejn il-bidu tas-sena 2005. Ħabta ta’ Ġunju 2006 l-MCH irreferra l-materja lill-uffi ċċju legali tagħna biex il-kuntratt ikun rivedut minn perspettiva legali. Madwar l-istess żmien iż-żewġ entitajiet għaqqdu l-forzi tagħhom biex jirreklutaw nies addattati għall-proġett. Darba li ntgħażlu l-impjegati, kien implimentat programm ta’ taħriġ qasir iżda intensiv biex iħejji r-rekluti ġodda għax-xogħol li kien ġej. Meta l-ftehim kien iffi rmat f’Awwissu 2006, tfassal pjan għat-trasferiment tal-pażjenti, u dan kien ippjanat li jsir fi żmien ġimagħtejn wara li jsir ir-riferiment.


• Biex tingħata għajnuna lill-persuna li tkun tbati minn problemi ta’ saħħa mentali ħalli tintegra ruħha mill-ġdid fi s-soċjetà

• Biex tgħinhom jiksbu mill-ġdid l-independenza u l-ħiliet ta’ soċjalizzazzjoni tagħhom

• Biex tgħinhom igawdu kwalità ta’ ħajja aħjar


• Billi tat lil dawn ir-residenti dar fi l-komunità meta ma kellhomx qraba u lanqas kellhom residenza sigura fi l-komunità biex imorru lura fi ha.

• Billi tat lir-residenti aktar independenza fi lwaqt li baqgħet toff rilhom sapport minimu skond kif meħtieġ mill-kondizzjoni tagħhom.

• Billi żviluppat carers speċjalizzati fi l-qasam tal-kura tas-saħħa mentali fi l-komunità.

• Billi utilizzat sorsi fi l-komunità biex tintegra aktar lir-residenti: opportunitajet ta’ taħriġ u xogħol, kunsilli lokali, il-komunità reliġjuża, assoċjazzjonijiet, soċjetajiet, ċentri, avvenimenti kulturali.


Kontroll kontinwu u Evalwazzjoni

Kif inhi/kienet kontrollata/evalwata b’mod kontinwu l-miżura?Il-miżura qed tkun ikkontrollata u evalwata l-ħin kollu mid-Dipartiment għall-Komunità fl -isptar lokali għas-saħħa mentali.

Hemm Kumitat Konġunt għall-Maniġment magħmul minn rappreżentanti kemm tal-MCH u kemm tal-Fondazzjoni Suret-il Bniedem, li jiltaqa’ regolarment u jikkontrolla s-servizz il-ħin kollu.

Prattika u miri fi r-rigward ta’ klijenti individwali huma bbażati fuq evidenza. Il-ħiliet tar-residenti individwali huma evalwati internament bis-saħħa ta’ valutazzjoni kull sitt xhur. Miri li jkunu ffi ssati mal-carers ewlenin jiġu riveduti kull xahrejn. L-evalwazzjonijiet jikkonsistu f’rapporti kwalitattivi u kwantitattivi. Il-valutazzjoni nqalbet f’ammonti kwantifi kabbli biex bidliet fi l-ħiliet jingħarfu aħjar u evalwazzjonijiet ikunu aktar indikattivi tal-bidla jew tan-nuqqas tagħha.

Riżultati


It-Timijiet Kliniċi li jsegwu r-residenti mill-qrib ikomplu jagħtu reazzjonijiet pożittivi bil-fomm u bil-kitba dwar il-bidliet li jkunu jidhru sewwa fl -individwi li joqogħdu f’din id-dar.

Internament, rapporti kwalitattivi u kwantitattivi juru li r-residenti kollha marru ’l quddiem fi l-livelli tal-ħiliet ta’ indipendenza u soċjalizzazzjoni tagħhom.

Liema ostakoli/riskji kien hemm fl -implimentazzjoni tal-inizjattiva?

L-ostakoli ewlenin kienu jinkludu:• L-aċċettazzjoni mill-ġirien tal-komunità. Għalkemm għall-bidu kien hemm xi ftit tal-biża’,

dan bil-mod il-mod ingħeleb. In-natura tal-Malti medju, li tieħu ħsieb ħaddieħor fi l-bżonn, malajr inħasset. Illum ir-residenti jidħlu fi l-garaxxijiet tal-ġirien biex jgħinuhom fi x-xogħol tal-injam jew biex ipaċpċu magħhom.

• Il-bidla sinifi kanti ta’ dawn l-inidividwi wara li jkunu għaddew, f’xi każijiet, aktar minn tletin sena fi sptar tas-saħħa mentali. Għall-bidu kien hemm xi ftit iljieli bla rqad. Fl-ewwel xhur il-grad ta’ ansjetà kien x’aktarx ogħla, imma dan il-grad issa niżel b’mod qawwi u ħafna jħossuhom li draw sewwa fi d-dar.

• Billi din id-dar kienet l-ewwel waħda minn żewġt idjar li nfetħu speċifi kament għall-kura tas-saħħa mentali fi l-komunità, u li nfetħu fl -istess żmien, ma kienx hemm wisq esperjenza tal-imgħoddi fi l-kuntest lokali li kien qed jappoġġja din l-impriża, u lanqas għarfi en ta’ liema ostakoli ser iqumu.


Is-soluzzjonijiet ewlenin kienu:• Komunikazzjoni tajba mal-ġirien, komunikazzjoni tajba mar-residenti fl imkien ma’ ħafna

investiment fl -aħjar ħinijiet u kura, u hekk inħoloq ambjent sigur u ta’ fi duċja fl -inqas żmien possibbli.

• It-twaqqif ta’ strutturi interni, proċeduri u regoli interni li kienu sensittivi għall-fatt li grupp partikolari ta’ klijenti kien dieħel f’din id-dar, kien fattur important wkoll.

• Taħriġ ta’ impjegati fuq kwistjonijiet speċifi ċi għall-kura ta’ persuni moħħhom marid. • Sensibilizzazzjoni tal-impjegati għan-natura tal-proġett u l-ħtiġijiet tiegħu. • Kollaborazzjoni regolari ma’ dawk kollha involuti: qraba, nies professjonali, ġirien, volunti-

era.



Dgħjufi ja żgħira li tista’ tingħata kas aħjar fi proġetti ġejjiena hi li jkun hemm ħin u fondi sostanzjali għal taħriġ aktar profond ta’ impjegati qabel jibda proġett. Dgħjufi ja oħra kienet ir-reżistenza tal-qraba għaċ-ċaqliq. Madankollu, bis-saħħa tal-bini ta’ relazzjonijiet pożittivi, dawn l-ostakoli ntgħelbu wkoll.Benefi ċċju mhux mistenni kien dak li r-residenti addattaw irwieħhom x’aktarx malajr għall-bidla kbira li għaddew minnha u laqgħuha tajjeb. Il-ġirien ukoll kienu biżżejjed fl essibbli għaċ-ċirkustanzi u l-ħtiġijiet ta’ dawn ir-residenti, u hekk il-kura fi l-komunità tjiebet.


Anness 4.3b

Isem il-Miżura Stat MembruIMPLIMENTAZZJONI TA’ SISTEMA TA’ ARKIVJAR U KOMUNIKAZZJONI TA’ RITRATTI MIFXURA MAL-PAJJIŻ (PACS)

MALTA


L-iskop tal-PACS ta’ Malta, li hu mifrux mal-pajjiż kollu, hu li s-servizz tal-PACS fl -Isptar Mater Dei, l-isptar prinċipali ta’ Malta, ikun aċċessibbli għal dawk kollha li jaħdmu fi klinika mhux biss f’Mater Dei iżda wkoll fl -isptarijiet u ċentri tas-saħħa pubbliċi ta’ Malta, bil-potenzjal li s-servizz ikun saħansitra estiż ukoll lil provvedi-turi ta’ kura tas-saħħa privati. Dan l-aċċess itejjeb il-kontinwità tal-kura tas-saħħa u jnaqqas il-ħtieġa tal-użu ta’ radjazzjoni jonizzanti, u hekk ikun ta’ benefi ċċju dirett lill-pazjenti f’Malta u Għawdex kollha.


PACS lesta minn kollox kienet implimentata b’suċċess fl -Isptar ġdid Mater Dei u integrata mal-modalitajiet kollha ta’ teħid ta’ ritratti f’dan l-isptar fi żmien tliet xhur. Aċċess għall-PACS kien estiż għall-Isptar Boff a (onkoloġija), l-Isptar Zammit Clapp (ġerjatrija/riabilitazzjoni), l-Isptar Ġenerali ta’ Għawdex, l-Isptar Monte Carmeli (psikjatrija) u ċ-Ċentri tas-Saħħa (kliniċi tat-Tobba). Fi żmien disa’ xhur mill-“Go-Live”, kien hemm madwar 1000 persuna, mifruxin mas-sistema kollha ta’ kura tas-saħħa pubblika f’Malta u Għawdex, li jaħdmu fi kliniċi u jużaw attivament il-PACS.


Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’ġenitur wieħed Kura fi t-TulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’diżabilitjietImmigranti / Refuġjati NazzjonaliMinoranzi etniċi ReġjonaliNies bla darMard speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:] Sptar Mater Dei


Sistema ta’ arkivjar u komunikazzjoni ta’ ritratti (PACS) hija sistema tas-Saħħa li topera bl-ICT li biha ritratti mediċi (bħal X-rays, CT scans, MRI’s u ultrasound scans) jinħażnu u jkunu komunikati lil persuni li jaħdmu fi kliniċi b’mod għal kollox elettroniku. Fil-parti l-kbira tas-sistemi ta’ kura tas-saħħa, PACS hija tipikament stallata fi sptar wieħed. F’Malta, fi l-każ tal-istallazzjoni tal-PACS fl -Isptar ġdid Mater Dei, ittieħdet l-opportunità biex jinħoloq servizz PACS mifrux mal-pajjiż kollu li jkun ta’ benefi ċċju għar-residenti Maltin kollha u għal kull min iżur il-gżira, fl -interess li tingħata kontinwità aħjar lill-kura tas-aħħa u tittejjeb is-sigurtà tal-pazjent.

Il-kontinwità tal-kura tas-saħħa hija bla dubju waħda mill-elementi l-aktar importanti għas-sigurtà tal-pazjent. Meta dokumenti tas-saħħa separati jinżammu minn kull faċilità għall-kura tas-saħħa, hemm riskju akbar ta’ dewmien u żbalji fi d-dijanjosi u l-kura, u fi l-każ tar-ritratti mediċi hemm ir-riskju addizzjonali ta’ ripetizzjoni bla bżonn ta’ testijiet li jinvolvu radjazzjoni jonizzanti. Bl-għoti ta’ aċċess għal PACS waħda, dawn ir-riskji jitnaqqsu b’mod sinifi kanti.



1. Liema hu/kien il-perjodu ta’ żmien għall-implimentazzjoni tal-inizjattiva?Il-kuntratt mal-integratur tas-sistema ta’ IT kien iffi rmat nhar it-2 ta’ Awwissu 2007. Il-pjan ta’ implimentazzjoni beda jaħdem immedjatament. Il-ħardwer u s-softwer neċessarji kienu pprovduti u implimentati, u ngħata taħriġ intensiv lil mijiet ta’ persuni li jaħdmu fi kliniċi fl -Isptar San Luqa li kienu waslu biex imorru fl -Isptar il-ġdid Mater Dei. Il-PACS daħlet direttament fi s-swali u kliniċi kollha tal-Isptar Mater Dei nhar it-12 ta’ Novembru 2007. Fil-ġimgħat ta’ wara t-taħriġ u l-funzjonalità twasslu fl -Isptar Boff a (onkoloġija), fl -Isptar Zammit Clapp (ġerjatrija/riabilitazzjoni), fl -Isptar Ġenerali ta’ Għawdex, fl -Isptar Monte Carmeli (psikjatrija) u fi ċ-Ċentri tas-Saħħa (kliniċi tat-Tobba). Il-fi rxa mas-sistema pubblika tal-kura tas-saħħa kollha kienet essenzjalment lesta f’Lulju 2008, xi sena wara l-iffi rmar tal-kuntratt għall-provvista tal-PACS.

2. Objettivi speċifi ċi• Biex tingħata kontinwità aħjar ta’ kura lil residenti u ċittadini Maltin fi r-rigward tar-ritratti

mediċi tagħhom u r-rapporti radjoloġiċi korrispondenti, billi jingħata aċċess lill-persuni kollha li jaħdmu fi kliniċi tas-sistema pubblika tal-kura tas-saħħa

• Biex titnaqqas il-ħtieġa għal ripetizzjoni ta’ teħid ta’ ritratti mediċi, l-aktar f’dawk il-każijiet li jinvolvu radjazzjoni jonizzanti

• Biex l-infrastruttura governattiva ta’ IT ibbażata fuq standards ta’ livell għoli u n-netwerk robusta ta’ telekomunikazzjoni li għandha n-nazzjon jintużaw b’mod li jkunu ta’ vantaġġ għal kulħadd

3. L-inizjattiva kif indirizzat dawn l-objettivi?• Kien iffi rmat kuntratt ma’ integratur ta’ sistemi għall-implimentazzjoni ta’ applikazzjoni ta’

PACS ta’ standard industrijali (GE Centricity).

• Il-PACS kienet konfi gurata b’mod li tkun aċċessibbli permezz ta’ web interface li jiff aċilita l-implimentazzjoni tagħha mhux biss fl -Isptar Mater Dei iżda wkoll f’faċilitajiet pubbliżi ta’ kura tas-saħħa madwar Malta u Għawdex.

• Persuni li jaħdmu fi kliniċi u li ġejjin mill-faċilitajiet rilevanti kollha ngħataw taħriġ fl -użu tal-PACS u kienu mgħarrfi n dwar ir-responsabbiltajiet speċifi ċi tagħhom fi r-rigward tal-ħarsien u sigurtà ta’ informazzjoni.

• Il-Ministeru responsabbli mis-Saħħa u l-impjegati fl -IM&T fl -Isptar Mater Dei ħadmu mill-qrib mal-Ministeru responsabbli mill-IT u l-MITTS Ltd (l-aġenzija ta’ IT tal-Gvern) biex jipprovdu l-faċilitajiet ta’ ħardwer, netwerk u softwer neċessarji fi l-faċilitajiet involuti kollha.

• Id-Direttorat għall-IM&T fi l-MDH waqqaf funzjoni għall-amministrazzjoni u awditjar tas-sistemi għall-PACS fl imkien mad-Dipartiment tar-Ritratti Mediċi.


Kontroll il-ħin kollu u Evalwazzjoni

Kif inhi/kienet kontrollata/evalwata l-ħin kollu l-miżura?• Kien hemm Kontroll u Evalwazzjoni għaddejjin il-ħin kollu mid-Dipartiment tar-Ritratti

Mediċi u d-Direttorat għall-Maniġment u Teknoloġija tal-Informazzjoni fl -Isptar Mater Dei.

• Daħlu reazzjonijiet minn persuni li jaħdmu fi kliniċi fl -Isptar Mater Dei, fl -Isptar Zammit Clapp, fl -Isptar Ġenerali ta’ Għawdex, fl -Isptar Boff a, fl -Isptar Monte Carmeli u fi ċ-Ċentri tas-Saħħa.

Riżultati

1. Safejn intlaħqu l-objettivi speċifi ċi?• Persuni li jaħdmu fi kliniċi fi l-faċilitajiet tal-kura tas-saħħa kollha rnexxielhom jaqbdu

malajr kif titħaddem tas-sistema. Dan is-suċċess kien notevoli billi l-funzjoni tal-amministrazzjoni tas-sistemi tal-MDH bilkemm setgħet tlaħħaq mad-domanda għall-ħolqien ta’ kontijiet ta’ dawk li riedu jużaw il-PACS. Ir-riżultat ta’ dan kien li fi l-fatt intlaħaq l-objettiv speċifi ku tal-ħolqien ta’ kontinwità fi t-tħaddim ta’ ritratti mediċi.

• Riżultat ieħor ta’ dan is-suċċess kien li ntlaħaq ukoll l-objettiv li titnaqqas il-ħtieġa ta’ ripetizzjoni tat-teħid ta’ ritratti mediċi, b’mod li jkun hemm inqas radjazzjoni jonizzanti u jitnaqqsu l-ispejjeż ġenerali.

• L-infrastuttura governattiva standardizzata tal-ICT intużat b’suċċess biex is-sistema tal-ICT għas-Saħħa tferrxet b’suċċess mgħaġġel mal-fi rxa kollha ta’ ħafna faċilitajiet ta’ kura tas-saħħa mifruxin ma’ medda ġeografi ka wiesgħa.

2. Liema ostakoli/riskji kien hemm fl -implimentazzjoni tal-inizjattiva?• Kien hemm riskju sinifi kanti li l-PACS setgħet ma tkunx tista’ tiġi implimentata fi l-ħin biex

jinbdew servizzi kliniċi kompleti fl -Isptar Mater Dei, billi ż-żmien disponibbli kien wisq inqas miż-żmien normalment meħtieġ għal implimentazzjoni ta’ din l-iskala.

• Kien hemm ir-riskju li t-tim żgħir ta’ għalliema tal-IT fi l-MDH ma jkunx jista’ jlaħħaq mal-piż tat-taħriġ fi żmien qasir ta’ mijiet ta’ persuni mħabbtin li jaħdmu fi kliniċi.

• Kien hemm ir-riskju li xi persuni li jaħdmu fi kliniċi, l-aktar dawk kbar fl -età, setgħu jbatu biex jaslu għat-transizzjoni minn sistema ta’ radjoloġija bbażata fuq fi lm għal waħda li ma tużax fi lms iżda hija aċċessibbli biss minn kompjuter personali.

• Kien hemm ir-riskju li komplement żgħir ta’ impjegati fl -IM&T fi l-MDH ma setax il-laħħaq mat-tagħbija ta’ amministrazzjoni tas-sistemi li kellha tkun iġġenerata mill-PACS u bl-estensjoni tagħha barra l-MDH.


3. Kif kienu indirizzati dawn l-ostakoli u riskji?• Tfassal pjan dettaljat ħafna tal-proġett ta’ implimentazzjoni u kien segwit b’mod skrupluż

mill-partijiet kollha involuti, jiġifi eri l-integratur tas-sistema, is-sotto-kuntratturi tal-IT, il-MITTS Ltd u d-Direttorat tal-IM&T fi l-MDH.

• Materjali ta’ taħriġ kienu ppreparati apposta għall-ħtiġijiet tal-komunità klinika lokali u kienu organizzati sessjonijiet ta’ taħriġ intensiv kemm fuq bażi kollettiva u kemm fuq bażi individwali.

• Appoġġ applikat fi l-post ingħata mill-impjegati kwalifi kati kollha tad-Direttorat tal-M&T tul il-fażi akuta tal-fażi Go-Live fi l-MDH. Intużaw ħafna kanali ta’ komunikazzjoni biex ikun żgurat aċċess għall-komunità kollha li għaliha kien maħsub.

• Kien hemm kollaborazzjoni mill-qrib bejn id-Dipartiment tar-Ritratti Mediċi u d-Direttorat tal-IM&T u maniġers kliniċi anzjani fl -MHD u faċilitajiet ta’ kura tas-saħħa oħrajn biex ikunu mmaniġġjati ħidmiet amministrattivi u tekniċi li qamu tul il-kors tal-implimentazzjoni. Xi drabi r-riżorsi uffi ċjali limitati kienu supplementati minn sforzi volontarji barra l-ħin tax-xogħol.


Kien hemm benefi ċċju mhux mistenni:• Bl-għoti ta’ aċċess għall-PACS mill-fi rxa ta’ netwerks virtwali privati (VPN’s) għal konsulenti

privati fi r-residenzi tagħhom, dawn issa jistgħu jaraw ritratti mediċi u f’każ ta’ emerġenza jagħtu pariri lil persuni li jaħdmu fi kliniċi wisq aktar minn qabel. Din il-faċilità addizzjonali għandha titqies bi dritt bħala sistema ta’ tele-radjoloġija.

Kien hemm dgħjufi jiet mhux mistennija:• Il-protezzjoni tal-privatezza xi drabi ġiet f’konfl itt mal-provvista ta’ kontinwità ta’ kura.

Kien hemm każijiet meta kien fl -interess vitali tas-suġġett tal-informazzjoni (jiġifi eri l-pazjent) li wieħed ikollu aċċess akbar għad-dokumentazzjoni tal-pazjent.


Anness 4.3c

Isem il-Miżura Stat MembruINIZJATTIVA GĦAL TAĦRIĠ U TAGĦLIM GĦALLIVELLI DIFFERENTI TA’ AMMINISTRAZZJON FIS-SERVIZZI TAL-KURA TAS-SAĦĦA PUBBLIĊI

MALTA


Fit-Taqsimiet tas-Saħħa, Anzjani u Kura fi l-Komunità (HECC) fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali, sforz koordinat innovativ qed jindirizza attivament il-bidla tal-mudell meħtieġa fi s-settur pubbliku tal-kura tas-saħħa. Din il-bidla tal-mudell hi maħsuba biex iġġib konformità fost l-erba’ taqsimiet ewlenin fl -HECC u tagħtihom kunċetti ta’ maniġment u tmexxija tas-seklu 21. Dan qed isir b’iff ukar b’mod predominanti fuq għajnuna u sostenn tal-impjegati kollha tal-maniġment biex jindirizzaw gradatament il-ħiliet ta’ maniġment u tmexxija, il-valuri tax-xogħol u l-applikazzjonijiet tal-ħin tagħhom skont il-livelli tagħhom ta’ awtorità, responsabbiltà u kontabilità.


Nies fi l-maniġment tqassmu fi 3 livelli (ara hawn taħt). Sa mis-sena 2006 kienu ppjanati u applikati għadd ta’ inizjattivi għal kull livell ta’ maniġment. Dawn l-inizjattivi jinkludu korsijiet fi l-ħiliet tat-tmexxija u maniġment li warajhom saru sessjonijiet ta’ Żvilupp Professjonali Kontinwat biex isaħħu dawk ta’ qabel, sessjonijiet fuq l-implimentazzjoni ta’ prattiki ta’ amministrazzjoni tajba li ff ukaw fuq kif wieħed jimmaniġġja l-mogħdija mill-istrateġija għall-operat, sessjonijiet ta’ kkowċjar minn nies esperti, u avvenimenti residenzjali.

L-inizjattiva bdiet fi s-sena 2006 u l-programmi li jsiru għaddejjin il-ħin kollu. Programm ġdid ikun imfassal, approvat u mwettaq kull sena, u r-riżultati miksubin ikunu evalwati.


Popolazzjoni Ġenerali Esklużjoni SoċjaliTfal Kura tas-SaħħaFamilji b’ġenitur wieħed Kura fi t-TulNies qiegħda GovernanzaAnzjaniŻgħażagħ Skop Ġeografi kuPersuni b’diżabilitjietImmigranti / Refuġjati NazzjonaliMinoranzi etniċi ReġjonaliNies bla darMard speċifi ku Korp li Jimplementa l-ProġettOħrajn [Jekk jogħġbok speċifi ka:]

Maniġers fi l-Ministeru għall-Politika Soċjali - Taqsimiettas-Saħħa, Anzjani u Kura fi l-Komunità

Ministeru għall-Politika Soċjali - Taqsimiet tas-Saħħa, Anzjani u Kura fi l-Komunità


Kuntest/Sfond tal-InizjattivaBidla tal-mudell maħsuba biex iġġib konformità b’mod strateġiku bejn l-erba’ taqsimiet imsemmijin hawn fuq hija meħtieġa biex jagħtihom kunċetti ta’ maniġment u tmexxija tas-seklu 21. Dawn il-kunċetti huma applikabbli għas-settur pubbliku tal-kura tas-saħħa kollu. Dan qed isir b’iff ukar b’mod predominanti fuq għajnuna u sostenn tal-impjegati kollha tal-maniġment biex jindirizzaw gradatament il-ħiliet ta’ maniġment u tmexxija, il-valuri tax-xogħol u l-applikazzjonijiet tal-ħin tagħhom skont il-gradi ta’ awtorità, responsabbiltà u kontabilità tagħhom. Biex jindirizza dawn il-ħtiġijiet, il-maniġment tqassam fi 3 livelli wesgħin u kien off rut varjetà ta’ opportunitajiet ta’ taħriġ u tagħlim li direttament u pożittivament isaħħu dan l-isforz. A. Level 1 management: maniġers fi rst line tal-kura tas-saħħa fl -erba’ taqsimiet (maniġers li qegħdin l-aktar qrib il-pazjent)B. Level 2 management: maniġers jokkupaw pożizzjonijiet ta’ responsabbiltajiet fi l-medda ta’ top fi rst line sa initial top management. Dawn jinkludu assitenti diretturi, prinċipali anzjani u maniġers tas-servizz, u infermiera u qwiebel li jispeċjalizzaw u jipprattikaw l-iżvilupp. (Please check)C. Level 3 management: l-ogħla karigi ta’ maniġment fl -erba’ diviżjonijiet jinkludu diretturi amministrattivi, l-erba’ Uffi ċjali Eżekuttivi Ewlenin, erba’ Diretturi Ġenerali u s-Segretarju Permanenti.



Din l-inizjattiva nbdiet fi s-sena 2006 u l-programmi li jsiru għaddejjin il-ħin kollu. Programm ġdid jitfassal għal kull sena għal kull wieħed mit-3 livelli ta’ maniġment imsemmijin hawn fuq. Dan imbagħad ikun approvat mis-Segretarju Permanenti u jkun assenjat fi nanzjament għal kull inizjattiva. Dawn l-inizjattivi huma koordinati minn konsulent psikologu kliniku u minn espert ewlieni lokali fi l-maniġment (li jġib miegħu ħafna esperjenza mis-settur tan-negozju privat). Dawn l-avvenimenti jkunu evalwati regolarment bl-użu ta’ diversi mezzi, inklużi kwestjonarji u intervisti lill-parteċipanti.


Biex jgħinu u jsostnu lill-impjegati kollha tal-amministrazzjoni biex jindirizzaw gradwalment il-ħiliet ta’ maniġment u tmexxija, il-valuri tax-xogħol u l-applikazzjonijiet tal-ħin tagħhom skont il-gradi ta’ awtorità, responsabbiltà u kontabilità tagħhom.


Biex ikunu indirizzati dawn l-objettiv, il-maniġment tqassam fi 3 livelli wesgħin u kien off rut varjetà ta’ opportunitajiet ta’ taħriġ u tagħlim li saħħu direttament u pożittivament il-ħtiġijiet ta’ tagħlim ta’ kull livell speċifi ku. Il-format ta’ wħud mill-inizjattivi kien propost u żviluppat mill-parteċipanti nfushom..

Kontroll il-ħin kollu u Evalwazzjoni

Kif inhi/kienet kontrollata/evalwata l-ħin kollu l-miżura?

Dawn l-avvenimenti jkunu evalwati regolarment bl-użu ta’ diversi mezzi, inklużi kwestjonarji u intervisti lill-parteċipanti.


Riżultati


Il-livelli ta’ parteċipazzjoni għal kull wieħed minn dawn l-avvenimenti li saru fl -ewwel 3 snin ta’ dan il-programm dejjem kienu għolja ħafna u l-interess muri kien tassew eċċezzjonali. Dawn l-inizjattivi tqiesu minn ħafna bħala innovattivi għas-settur pubbliku lokali.

Ir-riżultati tal-eżerċizzji ta’ evalwazzjoni wrew valutazzjoni ġeneralment pożittiva tar-riżultati kemm tal-intervisti individwali u kemm tas-sessjonijiet evalwattivi fi grupp. Dan hu kkonfermat mid-domandi frekwenti għal sessjonijiet ta’ darba fuq settur speċifi ku u ħtiġijiet partikolari ta’ xi grupp speċifi ku ta’ ħaddiema.


L-akbar ostakolu u sfi da huwa l-ħin. Biex issib ħin ħalli tiġbor fl imkien għadd ta’ persuni hija ħaġa diffi ċli f’pajjiż żgħir bħal Malta fejn ħafna min-nies tal-maniġment, l-aktar dawk fl -ogħla livelli ta’ maniġment, ikun qed imexxu dipartimenti żgħar iżda fl -istess ħin ikunu involuti f’għadd numeruż ta’ proġetti, biex ma msemmux li jridu jerfgħu ħafna responsabbiltajiet. Il-ħin meħtieġ għall-kontinwità u l-konsolidament isir kritiku biex jista’ jiżgura s-suċċess ta’ inizjattivi ta’ taħriġ u żvilupp bħal ikkowċjar u komunikazzjoni. Riskju ieħor, li għal darb’oħra jirrifl etti l-istess problema ta’ riżorsi umani kompetenti u suffi ċjenti, huwa l-fatt li din l-inizjattiva hi mmexxija u koordinata minn persuna waħda, u dan jagħmel l-inizjattiva kollha dipendenti fuq iċ-ċaqliq jew id-disponibiltà ta’ persuna waħda.


Dawn ir-riskji kienu indirizzati permezz ta’ ppjanar fi t-tul u involviment akbar ta’ dawk kollha involuti biex attivitajiet diff erenti setgħu jkunu koordinati b’aktar faċilità u f’konformità ma’ responsabbiltajiet oħra, sew lokali u sew internazzjonali. Indirettament, inizjattivi ta’ taħriġ u żvilupp jindirizzaw ukoll prattiki li huma fi l-qalba tal-maniġment, bħal delegazzjoni u ħidma fi grupp biex il-maniġment jagħmel użu kemm jista’ jkun minn dawn it-toroq. Fattur ieħor li għen hu l-involviment ta’ numru żgħir ta’ konsulenti esterni li baqgħu jsostnu u jgħinu lill-Ministeru jindirizza din il-bidla fi l-kultura. Dan għen ukoll biex jissaħħu pożittivament kwistjonijiet ta’ kontinwità u konsolidament.


Wieħed mill-benefi ċċji ewlenin mhux mistennija li tfaċċaw maż-żmien hu marbut mal-ippjanar tas-suċċessjoni. Din l-inizjattiva, li issa ilha sejra għal kważi 3 snin, iġġenerat ċertu ammont ta’ kburija, rispett u fi duċja fi l-maniġment li huma tassew mistħoqqa, u hekk kabbret is-sens ta’ apprezzament u rikonoxxenza għal nies li jokkupaw dawn il-karigi.

Meta niġu għad-dgħjufi jiet, dawn huma marbutin direttament mar-riskji indirizzati hawn fuq, u jiff ukaw fuq in-nuqqas ta’ tim ta’ persuni speċjalisti dedikati u kompetenti li jaħdmu fi l-qasam tar-Riżorsi Umani jew l-Immaniġġjar tan-Nies li jistgħu tassew jifhmu l-ħtiġijiet, id-dinamika u s-sistemi involuti f’individwi u timijiet li qed imexxu u jimministraw is-servizzi nazzjonali pubbliċi ta’ Malta għall-kura tas-saħħa bir-riżorsi kollha tagħha u ċ-ċittadini li jiddependu minnha.

Documents

STRATEĠIJI GĦAL ĦARSIEN SOĊJALI U INKLUŻJONI ... - Health · Dan ir-rapport ikompli jibni fuq dak ta’ qablu li nħareġ għall-perjodu ... NCPE National Commission for the