STRATEGJIA E PËRFSHIRJES SOCIALE ... - bim.lbg.ac.at · e Maqedonisë të BIM-FV në procesin e përpunimit të dokumenteve për varfërinë, mbrojtjen sociale dhe ç’kyçjen sociale,

1

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

STRATEGJIA E PËRFSHIRJES SOCIALE, MBROJTJES SOCIALE DHE ZVOGËLIMIT TË VARFËRISË NË KOMUNËN E ÇASHKËSKorrik 2011

BotuesInstituti i të Drejtave të Njeriut “Ludvig Bolcman” – BIM-FV, Shkup

Austriak për Zhvillim (ADC)

PërgatitjaIrena Najdov – konsulente lokale e BIM - FV

Personi për përkrahje nga Komuna e ÇashkësLidija Pljakova, Koordinatore e Partner Grupit Lokal

ProjektiTë drejtat e njeriut dhe përfshirja sociale në MaqedoniInstituti i të drejtave të njeriut “Ludvig Bolcman” – BIM-FV, ShkupRr. „Veljko Vlahoviq“ nr. 1 А-1/4 1000 ShkupTel.: +389 (0)2 3216 956Faks: +389 (0)2 3216 982

Ekipi për përkrahje i BIM – FV, ShkupPetranka Delova – Miladinova – menaxhere e projektitStojan Mishev – këshilltar i të drejtave të njeriutNinosllav Mlladenoviq - këshilltar i të drejtave të njeriutJagoda Iljov – asistente administrative

Personi për përkrahje nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale të RM-sëIrena Todoroska – udhëheqëse e Sektorit për përfshirje sociale

Përkthimi nga maqedonishtja në shqipBesnik Emini

Qëndrimet e shprehura këtu dhe ato të autorëve nuk e shprehin çdoherë qëndrimin zyrtar të Institutit të të Drejtave të Njeriut “Ludvig Bolcman” (BIM-FV) dhe të Bashkëpunimit Austriak për Zhvillim (ADC)

2

STRATEGJIA E PËRFSHIRJES SOCIALE, MBROJTJES SOCIALE DHE

ZVOGËLIMIT TË VARFËRISË NË KOM

UNËN E ÇASHKËS

PËRMBAJTJA

Parathënie e kryetarit të Komunës së Çashkës

Rezyme zbatuese

Lista e shkurtimeve

Kreu 1 – Procesi i planifikimi strategjik dhe të aksionit

1.1 Qëllimi, roli, detyrat

1.2 Parimet në të cilët është e vendosur strategjia

1.3 Qasja metodologjike e përpilimit të dokumentit strategjik

Kreu 2 – Vështrim ndaj dokumenteve ekzistuese strategjike

2.1. Profili i Komunës së Çashkës

2.2. Strategjia për zhvillim ekonomik lokal e Komunës së Çashkës 16

2.3. Nënstrategjia për zhvillim rural e Komunës së Çashkës për periudhën 2011-2015

2.4 Programi për zhvillim të arsimit, sportit, kulturës, shëndetësisë dhe mbrojtjes sociale të Komunës së

Çashkës për perudhën 2009 - 2013

2.5 LEAP Plani lokal i aksionit për mjedisin jetësor të Komunës së Çashkës ( 2009-2015 )

2.6. OPEE - Programi për efikasitet energjetik të Komunës së Çashkës (2011- 2015)

3.1. Profili social i komunës

3.2. Idenitifikimi i grupeve të lëndueshme (nevoja dhe prioritete )

3.3. Analiza PESTEL

3.4. Fusha të veprimit me prioritet

Kreu 4 – Plani i aksionit për zbatim të dokumentit strategjik

Anekse

3

4

4

6

6

6

7

9

9

9

10

10

11

12

12

12

20

22

23

30

37

Kreu 3 – Vështrim i dokumentit strategjik për inkuadrim social, mbrojtje sociale dhe zvogëlim të varfësisë

3

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

PARATHËNIE E KRYETARIT TË KOMUNËS SË ÇASHKËS

Të nderuar,

Me qëllim që të përmirësohen kushtet e jetës në Komunën e Çashkës, iu qasëm krijimit dhe përgatitjes së dokumentit strategjik “Strategjia për zvogëlim të varfërisë, përfshirje sociale dhe mbrojtje sociale e Komunës së Çashkës” për periudhën 2011-2015.

Duke e filluar projektin “Përfshirja sociale dhe të drejtat e njeriut në Republikën e Maqedonisë”, njëkohësisht filluam ta promovojmë dhe ta zbatojmë qasjen e mbështetur në të drejtat e njeriut në planifikimin lokal zhvillimor dhe përgatitjen e strategjisë lokale për zvogëlim të varfërisë dhe ç’kyçjes sociale.

Veçanërisht kemi nder dhe kënaqësi që me forca dhe përpjekje të përbashkëta të Komunës së Çashkës, respektivisht të Partner Grupit Lokal të përbërë nga përfaqësuesit e sektorit publik, privat dhe qytetar, Komuna e Çashkës dhe Këshillit të Komunës së Çashkës, si edhe nga njësitë rajonale të ministrive iu qasën krijimit të strategjisë lokale.Anëtarët e grupit lokal investuan përpjekje maksimale dhe bashkërisht i përcaktuan drejtimet e përgjithshme pas të cilave komuna duhet të lëvizë.

Ekzistimi i strategjisë lokale del nga rëndësia që të identifikohen problemet kyçe me të cilat ballafaqohemi dhe të cilat paraqesin drejtim për zhvillim të qëndrueshëm të Komunës së Çashkës. Nëpërmjet procesit të planifikimit, në nivel lokal ofrohen mënyra për zgjidhje dhe për tejkalim të problemeve më aktuale nga fusha me të cilat ballafaqohet komuna dhe qytetarët e saj, me fokus në grupet më të lëndueshme dhe grupet më të varfra të qytetarëve.

Duke i caktuar resurset dhe nevojat, duke i propozuar masat dhe mekanizmat për zgjidhjen e tyre të cilat janë në pajtueshmëri me parimin e mobilizimit shoqëror, nëpërmjet Strategjisë, respektivisht planeve të aksionit, dhe e tëra me qëllim që të përmirësohet jeta në mjedisin lokal.

Bashkërisht të investojmë në zhvillimin e komunës

Me respekt,Kryetari i Komunës së Çashkës Goranço Panovski

4



UNËN E ÇASHKËS

REZYMEJA ZBATUESE

Strategjia për zvogëlim të varfërisë, përfshirjes sociale dhe mbrojtjes sociale e Komunës së Çashkës është përgatitur në kuadër të projektit të përbashkët “Përfshirja sociale dhe të drejtat e njeriut në Maqedoni” të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe Institutit të të Drejtave të Njeriut “Ludvig Bolcman” –FV.

Strategjia është përpiluar nga Irena Najdov – Litl, konsulente e angazhuar nga ana e Institutit “Lidvig Bolcman” - FV, me shfrytëzimin e metodës së pjesëmarrjes participative të Partner Grupit Lokal të Komunës së Çashkës.

Kjo strategji fokusohet në tre fusha të zhvillimit:1. Zvogëlimi i varfërisë2. Përfshirja sociale e kategorive të lëndueshme në komunë. 3. Mbrojtja sociale e të gjithë qytetarëve të komunës.

Strategjia është e ndarë në 4 krerë: Pjesa hyrëse Kreu 1 –Procesi i planifikimit strategjik dhe aksional Kreu 2 –Vështrim i dokumenteve ekzistuese strategjike në fusha relevante Kreu 3 –Vështrim i dokumentit strategjik për përfshirje sociale, mbrojtje sociale dhe zvogëlim të varfërisë Kreu 4- Plani i aksionit për zbatim të dokumentit strategjik

Anekse Aneksi 1 –Lista e pjesëmarrësve në PGL Aneksi 2 – Raport nga konstatimet me fokus grupet e mbajtura

Rezultatet nga procesi i planifikimit pjesëmarrës, të mbështetura në të drejtat e njeriut janë përfshirë në këtë dokument strategjik dhe paraqesin drejtime për zhvillim të qëndrueshëm social të Komunës së Çashkës për periudhën e viteve 2011-2015.

Njëkohësisht, kjo strategji ka për qëllim që me afat të mesëm t’i jap drejtimet e përgjithshme sipas të cilave Komuna duhet të lëvizë drejt realizimit të qëllimeve të saja Strategjike të lidhura me përfshirjen sociale, mbrojtjen sociale dhe zvogëlimin e varfërisë në komunë. Strategjia e përfshinë periudhën e viteve 2011-2015, dhe nëpërmjet realizimit të qëllimeve konkrete strategjike ofron mënyra për zgjidhje dhe tejkalim të problemeve më akute nga fusha me të cilat ballafaqohet Komuna dhe qytetarët e saj.

Lista e shkurtimeve Instituti i të Drejtave të Njeriut “Ludvig Bolcman” (BIM-FV Shkup)ESHS-Enti Shtetëror i StatistikësUE-Unioni EvropianIPARD- Instrumenti për Ndihmë Paraaderuese për Bujqësinë dhe Zhvillimin RuralNPK-Ndërmarrje Publike KomunaleGLA- Grupi Lokal i AksionitZHEL-Zhvillimi Ekonomik LokalPGL- Partner Grupi LokalBL-Bashkësia LokaleMPL-Ministria e Pushtetit LokalMASH –Ministria e Arsimit dhe ShkencësQZHM- Qëllimet Zhvillimore të MileniumitMPPS –Ministria e Punës dhe Politikës SocialeOJQ-Organizatë JoqeveritareMHK –Metoda e Hapur për KomunikimNJR- Njësia RajonaleAnaliza PESTEL – PESTEL (Political Factors (faktorët politikë), Economic Factors (Faktorët Ekonomikë), Social Factors (Faktorët Shoqërorë), Technological Factors (Faktorët Teknologjikë), Environmental Factors (Faktorë të cilët kanë të bëjnë me mjedisin jetësorë), Legal Factors (faktorët juridikë).RM-Republika e MaqedonisëAnaliza SVOT – SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats) UNDP-Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara USAID –Agjencia për Zhvillim Ndërkombëtar e SHBA-veUSAID –MLGA –Projekt për Vetëqeverisjen Lokale i USAID-itFSSH-Fondi i Sigurimit ShëndetësorQPS-Qendra e Punëve Sociale

5

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

DEFINICIONE THEMELORE Duke e marrë parasysh se ky dokument strategjik i Komunës së Çashkës paraqet strategji për zvogëlim të varfërisë, përfshirjes sociale dhe mbrojtjes sociale, në fillim japim vështrim të definicioneve të shprehjeve themelore relevante për këtë fushë.

Varfëria: Mungesa ose realizimi/përmbushja e papërshtatshme e disa lirive dhe të drejtave themelore: anashkalimi i urisë, sëmundjeve, analfabetizmi, etj. Unioni Evropian e shfrytëzon definicionin vijues për varfërinë: “Njerëzit jetojnë në varfëri nëse të ardhurat dhe burimet e tyre janë aq jopërkatëse që i pengojnë të kenë standard jetësor të llogaritur si të pranueshëm në shoqërinë në të cilën jetojnë. Varfëria e tyre shihet nëpërmjet papunësisë, të ardhurave të ulëta, shtëpive të varfra dhe të papërshtatshme, mbrojtjes shëndetësore të papërshtatshme, si edhe pamundësi për arsimim të përjetshëm, kulturë, sport dhe zbavitje. Ata shpesh janë të margjinalizuar dhe të ç’kyçur nga aktivitetet ekonomike, sociale dhe kulturore ndërsa qasja e tyre deri te të drejtat themelore të njeriut është e kufizuar.”

Ç’kyçja sociale:“Ç’kyçja sociale është proces në të cilin individë të caktuar janë hedhur në margjinat e shoqërisë dhe janë penguar në mënyrë të plotë të marrin pjesë në jetën shoqërore, si pasojë e varfërisë së tyre, mungesës së kompetencave themelore dhe mundësive për mësim afatgjatë ose si rezultat i shfaqjes së diskriminimit. Kjo i largon nga mundësia për punësim të vazhdueshëm, të ardhura, arsimim, mundësi për trajnim, si edhe nga çfarëdo lloj aktiviteti social dhe shoqëror. Më së shpeshti nuk kanë qasje deri te organet të cilat sjellin vendime. Kjo kontribuon të ndjehen të pafuqishëm dhe të paaftë ta ndërmarrin kontrollin mbi vendimet e tyre, të cilat ndikojnë ndaj jetës së tyre të përditshme”.

Përfshirja sociale:“Përfshirja sociale është proces i cili garanton se personave të cilët janë në rrezik nga varfëria dhe ç’kyçja sociale do t’u jepen mundësi dhe resurse, të cilat janë të domosdoshme për përfshirjen e tyre të plotë në jetën ekonomike, sociale dhe kulturore, si edhe standard normal jetese dhe mirëqenie në shoqërinë në të cilën jetojnë. Kjo do t’u mundësojë pjesëmarrje më të madhe në procesin e sjelljes së vendimeve të cilat pozitivisht do të ndikojnë ndaj jetëve të tyre, e gjithashtu edhe qasje deri te të drejtat e tyre themelore”.

Mbrojtja sociale:”Mbrojtja sociale përfshinë jo vetëm normativa publike për siguri sociale, por edhe normativa private dhe jostaturore me qëllim të ngjashëm, siç janë shoqëritë me dobi të ndërsjellë dhe fondet profesionale të pensionit. Kontributet nga të gjitha llojet e normativave jostaturore, formale ose joformale, nuk janë të përcaktuara plotësisht me forcat e tregut.

6



UNËN E ÇASHKËS

Kreu 1 – Procesi i planifikimit strategjik dhe të aksionit 1.1 Qëllimi, rroli dhe detyrat

Instituti i të Drejtave të Njeriut “Ludvig Bolcman” (BIM-FV), në kuadër të projektit “Përfshirja sociale dhe të drejtat e njeriut në Maqedoni” ka për qëllim ta zbatojë qasjen e mbështetur në të drejtat e njeriut në procesin e planifikimit të autoriteteve nacionale dhe lokale. Ata punojnë në çështje të lidhura me përfshirjen sociale, mbrojtjen sociale dhe uljen e varfërisë, që kontribuon drejt qëllimit të përgjithshëm për ulje të varfërisë në Maqedoni, nëpërmjet përkrahjes së zbatimit të qasjes së mbështetur në të drejtat e njeriut në fushën e përfshirjes sociale, e në kuadër të procesit të qasjes ndaj UE-s dhe nëpërmjet punës së bartësve të të drejtave dhe bartësve të kompetencave. Në kuadër të projektit, Instituti i të Drejtave të Njeriut “Ludvig Bolcman” (BIM-FV Shkup) angazhoi 4 konsulentë të cilët do t’i përkrahin Partner Grupet Lokale në 8 komuna të përzgjedhura Berovë/Pehçevë, Studeniçan/Çashkë, Radovish/Konçe, Likovë dhe Negotinë për përpunimin e dokumenteve për varfërinë, përfshirjen sociale dhe mbrojtjen sociale, përcaktimin e prioriteteve dhe planifikimin strategjik dhe të aksionit.

Qëllimet kryesore të projektit janë:• Të vlerësohen dhe përfshihen të dhënat e mbledhura nga Studimi për varfërinë dhe ç’kyçjen sociale në Republikë

e Maqedonisë të BIM-FV në procesin e përpunimit të dokumenteve për varfërinë, mbrojtjen sociale dhe ç’kyçjen sociale, përcaktimi i prioriteteve dhe planifikimin strategjik dhe të aksionit.

• T’i përkrahin partner grupet lokale në procesin e identifikimit të grupeve dhe personave të lëndueshëm, të cilët janë më të margjinalizuar dhe të cilët ballafaqohen me diskriminim të shumëfishtë.

• Të përkrahen partner grupet lokale në përpjekjet e tyre në gjetjen e zgjidhjeve për integrim të grupeve të personave të lëndueshme dhe të varfra në procesin e planifikimit të zhvillimit lokal.

• Të kontribuojnë drejt përcaktimit të prioriteteve dhe drejt qëndrimeve të Partner Grupeve Lokale në sigurimin e përparimit drejt rezultateve të dëshiruara.

• Ta promovojnë dhe të mbeten të fokusuar në rezultatet e pritura nga aspekti i Projektit Instituti i të Drejtave të Njeriut – Ludwig Boltzmann – Research Association (BIM-FV).

• Ta kenë parasysh dhe ta përfshijnë aspektin gjinor gjatë tërë procesit të konsultimeve, veçanërisht duke e pasur parasysh varfërinë dhe ç’kyçjen sociale të grave, si edhe përkushtimi i vëmendjes së posaçme të raporteve të fuqisë dhe proceseve të sjelljes së vendimeve në nivel lokal.

1.2 Parimet mbi të cilat është e vendosur strategjia

Gjatë përpunimit të dokumentit strategjik të Komunës së Çashkës u shfrytëzua qasja participative. Kjo qasje u mundësua nëpërmjet pjesëmarrjes së Partner Grupit Lokal në formulimin e fushave me prioritet të intervenimit në fushën e përfshirjes sociale, mbrojtjes sociale dhe zvogëlimit të varfërisë në Komunën e Çashkës, grupet e lëndueshme me prioritet, qëllimet strategjike dhe aktivitetet. Nëpërmjet qasjes participative u sigurua pjesëmarrja e të gjithë faktorëve kyçë në përpunimin e planit strategjik, respektivisht përfaqësuesve nga administrata komunale, Qendrës kompetente për punë sociale dhe Qendrës për Punësim, institucioneve publike në nivel lokal, organizatave qytetare të cilat punojnë për mbrojtje të të drejtave të grupeve të caktuara të lëndueshme dhe sektorit afarist. Njëkohësisht, qasja participative e planifikimit strategjik u forcua me qasjen vizionare dhe analitike. Zbatimi i suksesshëm i qasjes vizionare në përpilimin e Dokumentit Strategjik i referohet përvojës së anëtarëve të Partner Grupit Lokal, përkushtimit të tyre të thellë me gjendjet dhe problemet në komunë. Megjithatë, Partner Grupi Lokal mbante llogari edhe për gjendjen reale dhe mundësitë për zhvillim të komunës gjatë përcaktimit të grupeve të lëndueshme, fushave me prioritet, qëllimeve strategjike dhe aktiviteteve. Gjendja reale është shprehur nëpërmjet fakteve të treguara në të dhënat zyrtare statistikore, si edhe të dhëna dhe informata të tjera të njohura botërisht të fituara nga ana e institucioneve dhe anëtarëve të Partner Grupit Lokal.

Në procesin e planifikimit strategjik dhe përpilimit të dokumentit strategjik të Komunës së Çashkës, Partner Grupi Lokal, Ekipi i Projektit i BIM-FV Shkup, lehtësuesit dhe pjesëmarrësit e tjerë në procesin e formulimit të tij i kishin parasysh parimet vijuese:• Cilësia. Cilësia gjatë procesit të vendosjes dhe rezultatet nga ajo;• Përgjegjësia. Përgjegjësia e aktiviteteve të ndërmarra, vlerësimi dhe shpërblimi përkatës i punës, por edhe

përgjegjësia përkatëse për dështimet;• Ligjshmëria. Respektimi i ligjeve, pranimi i vendimeve nga ana e të gjithë qytetarëve të Komunës së Çashkës si

legjitime;• Qëndrueshmëria. Qëndrueshmëri ekonomike dhe qëndrueshmëri e mjedisit jetësor;• Profesionalizmi. Standarde të vendosura lartë në punën e anëtarëve të PGL-së dhe qëndrueshmëri në zbatim;• Barazi. Barazi e të gjithë qytetarëve dhe bashkërive etnike në Komunën e Çashkës dhe respektimi i tyre i

ndërsjellë; • Përfshirje. Përfshirje aktive e grupeve të lëndueshme dhe/ose e përfaqësuesve të tyre në të gjitha fazat e

përpilimit dhe zbatimit të planit strategjik;• Prioritet. Përcaktimi i qëllimeve strategjike dhe aktiviteteve mbi bazën e prioritetit të tyre kohor dhe vlerës;• Transparencë. Hapje për qasje dhe të drejtë për informim për procesin e përpunimit dhe zbatimit të planit

strategjik;

7

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

• Partneritet. Zhvillim i vazhdueshëm dhe forcim i partneritetit me sektorin zyrtar, sektorin qytetar dhe komunat tjera në RM dhe regjion.

Për shkak të zbatimit të suksesshëm të planit strategjik, është e nevojshme që këto parime të jenë të respektuara edhe në fazën e realizimit të tij. Së këndejmi, njëra nga pikat e dallueshme kyçe në raport me zbatimin e Planit Strategjik të Komunës së Çashkës do të jetë edhe zbatimi i këtyre parimeve.

Duke u nisur nga këto parime, plani strategjik i Komunës së Çashkës ka për qëllim t’i përcaktojë drejtimet e përgjithshme të lëvizjes së komunës në fushën e zvogëlimit të varfërisë, përfshirjes sociale dhe mbrojtjes sociale në periudhën e ardhshme pesëvjeçare, duke i përcaktuar aktivitetet të cilat duhet të ndërmerren (pa hyrë në detale në to me këtë rast).

Përcaktimi i aktiviteteve është lënë në përzgjedhje të pjesëmarrësve të PGL-së, duke e marrë parasysh nevojën e përshtatjes së aktiviteteve me kontekstin politik dhe kufizimet financiare. Së këndejmi, struktura e Planit Strategjik të Komunës së Çashkës është mbështetur në tre nivele, edhe atë:• Niveli 1-përcaktimi i fushave me prioritet të intervenimit në planin strategjik, të cilat paraqesin qëllime të

përgjithshme;• Niveli 2-përcaktimi i qëllimeve strategjike të Komunës së Çashkës në bazë të fushave të prioriteteve të

përcaktuara gjerësisht. Qëllimet strategjike paraqesin qëllime konkrete të përcaktuara në secilën nga fushat me prioritet. Për shkak të racionalizimit në realizimin e tyre, janë përcaktuar jo më shumë se tre deri në katër qëllime strategjike në kuadër të secilës nga fushat me prioritet;

• Niveli 3-përcaktimi i aktiviteteve kyçe të cilat duhet të ndërmerren për shkak të realizimit të secilit nga qëllimet strategjike të caktuara.

Arsyet për strukturën e këtillë të përcaktuar dhe për përcaktimin e planit strategjik të Komunës së Çashkës janë vijueset:• Mundësimi i lirisë së zgjedhjes së mjeteve dhe aktiviteteve të cilat pjesëmarrësit kyçë do t’i ndërmarrin për shkak

të realizimit të qëllimeve strategjike;• Përshtatja e aktiviteteve me buxhetin e Komunës së Çashkës dhe me mjetet tjera financiare në dispozicion për

realizimin e aktiviteteve;• Dinamika e proceseve të cilat ndikojnë në zhvillimin e Komunës së Çashkës, e të cilat do të mund të sjellin deri

te mospërputhja e planit strategjik me mjedisin e jashtëm.

Përcaktimit të fushave me prioritet të intervenimit i paraprinte analiza përkatëse e problemeve me fokus në grupet e personave të lëndueshëm, me të cilat ballafaqohet Komuna e Çashkës. Analiza e problemeve u bë nga ana e Partner Grupit Lokal. Së pari, nëpërmjet shfrytëzimit të metodës punë sindikale u identifikuan problemet me të cilat ballafaqohet Komuna e Çashkës dhe qytetarët e saj, veçanërisht grupet e lëndueshme të identifikuara paraprakisht.Vetëm problemet strategjike, të shprehura nëpërmjet afatgjatësisë dhe natarës së hidhur të tyre si të tillë, u morën parasysh. Në atë mënyrë, Partner Grupi Lokal i përcaktoi fushat vijuese me prioritet për veprim:

1. Zvogëlimi i varfërisë;2. Përfshirja sociale;3. Mbrojtja sociale.

1.3 Qasja metodologjike e përpilimit të dokumentit strategjik

Plani strategjik i Komunës së Çashkës është përpiluar me zbatimin e konceptit të planifikimit lokal, të mbështetur mbi të drejtat e njeriut. Dokumenti strategjik është krijuar mbi parimin e respektimit të të drejtave të njeriut për zhvillim të qëndrueshëm të komunës, respektim të dallimeve dhe tejkalim të ç’kyçjes sociale dhe të diskriminimit.

Gjatë përgatitjes së Planit Strategjik për Komunën e Çashkës u shfrytëzua metodologjia e planifikimit pjesëmarrës. Procesi i planifikimit pjesëmarrës mund të përcaktohet si përfshirje e të gjitha palëve të interesuara, d.m.th. faktorët (individët, grupet, organizatat dhe institucionet) në vendosjen për të gjitha çështjet e lidhura me zhvillimin, me këtë rast zhvillimin lokal të komunës në fushën e përfshirjes sociale, mbrojtjes sociale dhe zvogëlimit të varfërisë.

Për zbatimin e qasjes pjesëmarrëse në planifikim duhet të plotësohen kushtet vijuese, të cilat në Komunë u përmbushën:• подготвеност на градоначалникот и на локалната администрација, како и на Советот на општината да го

спроведат партиципативното планирање;• транспарентност во работата на Општината при планирањето;• непристрасност во односите меѓу градоначалникот, администрацијата и другите фактори на развој во

општината;• навремено спроведување на активностите за партиципативно планирање.

8



UNËN E ÇASHKËS

Gjatë zbatimit të procesit të planifikimit pjesëmarrës, në Komunën e Çashkës u zbatuan aktivitetet vijuese:1. Identifikimi i të gjithë faktorëve të zhvillimit në Komunë, nëpërmjet kontakteve të drejtpërdrejta me autoritetet

lokale, sektorin qytetar dhe sektorin e biznesit, zbatimin e hulumtimit dhe përgatitje të studimit për gjendjen me grupet e lëndueshme në komunë, nga ana e BIM-FV në Shkup, takime formale dhe joformale me individë relevantë dhe përfaqësues të grupeve dhe organizatave;

2. Përfshirja në kohë dhe e vazhdueshme e palëve të interesuara në proces, nëpërmjet formimit të Partner Grupit Lokal i cili është i përbërë nga përfaqësuesit e sektorit qytetar, zyrtar dhe publik në Komunë. Partner Grupi Lokal kaloi nëpër një cikël të trajnimeve në temat vijuese: “Përfshirja sociale dhe të drejtat e njeriut”, “Prezantimi i Projekteve”, “Politikat antidiskriminuese të UE-s”, “Trajnime nga fusha e udhëheqjes me cikël projekti”, si edhe prezantim të studimit për varfërinë dhe ç’kyçjen sociale në Republikën e Maqedonisë, të gjitha të realizuara nga ana e ekipit të projektit të BIM-FV, Shkup;

3. Përfshirje aktive e palëve të interesuara në të gjitha fazat e planifikimit, nëpërmjet organizimit të punëtorive për përcaktim të prioriteteve për zhvillim të Komunës, e në kontekst të zvogëlimit të varfërisë dhe inkuadrimit social me Partner Grupin Lokal, intervista joformale me përfaqësuesit e institucioneve dhe organizatave relevante në Komunë, fokus-grupe me të varfrit dhe grupet e lëndueshme të qytetarëve;

4. Përfshirja e qytetarëve në procesin e planifikimit pjesëmarrës nëpërmjet organizimit të prezantimit publik të skicës - dokumentit strategjik, informimit nëpërmjet medieve publike dhe formave të tjera të përfshirjes së publikut.

Rezultatet e procesit të planifikimit pjesëmarrës, të mbështetur mbi të drejtat e njeriut, janë përfshirë në këtë dokument strategjik dhe paraqesin drejtime për zhvillim të qëndrueshëm në fushën e inkuadrimit social dhe luftës për zvogëlim të varfërisë në Komunën e Çashkës për periudhën e viteve 2011-2015.Planifikimi strategjik si proces ka dy segmente. I pari ka të bëjë me njohjen e asaj që e dëshirojmë, ndërsa i dyti në rrugën deri te realizimi i planifikimit. Ky proces në vete përfshinë vendime të qarta për drejtimet pas të cilave do të lëvizim që t’i zbatojmë vendimet e sjella. Me procesin e decentralizimit, vendimet e sjella në nivel lokal fitojnë rol kyç në Komunë, sepse masat që ndërmerren në nivel nacional çdoherë nuk i shprehin në formë të plotë nevojat e bashkësisë lokale. Pa u nënçmuar nevoja për bashkëpunim dhe zhvillim regjional, planifikim strategjik në fushën e përfshirjes sociale, mbrojtjes sociale dhe zvogëlimit zë varfërisë, duhet të pranohet si masë fondamentale për planifikimin e zhvillimit të komunave.

Pa e marrë parasysh të lartpërmendurën, dokumentet nacionale strategjike si Strategjia Nacionale për zvogëlim të varfërisë dhe ç’kyçjes sociale 2010-2020, Strategjia nacionale për barazim të të drejtave të personave me invaliditet (e rishikuar) 2010-2018, Strategjia Nacionale për persona të moshuar 2010-2020, Indeksi i përfshirjes sociale në nivel lokal, janë kornizë në të cilën strategjitë lokale i përpunojnë nevojat specifike dhe problemet e popullsisë lokale. Pikërisht për këtë është i nevojshëm ekzistimi i strategjisë lokale për përfshirje sociale, mbrojtje sociale dhe zvogëlim të varfërisë, e cila del nga rëndësia të identifikohen problemet kyçe me të cilat ballafaqohen banorët e Komunës së Çashkës.Problemi i vazhdueshëm dhe serioz me papunësinë, kujdesin e papërshtatshëm për personat me nevoja të veçanta, personat e moshuar, personat me çështje të pazgjidhur të banimit si edhe nevojat për forcim të kapaciteteve njerëzore nëpërmjet arsimimit të përmirësuar dhe përfshirjes sociale të grupeve të lëndueshme në shoqëri – janë problemet kryesore me të cilat ballafaqohet Komuna.

Njëkohësisht, kjo Strategji ka për qëllim në nivel afatmesëm t’i japë drejtimet e përgjithshme sipas së cilave Komuna duhet të lëvizë drejt realizimit të qëllimeve të saja strategjike të lidhura me përfshirjen sociale, mbrojtjen sociale dhe zvogëlimin e varfërisë në komunë. Strategjia e përfshinë periudhën e pesë viteve vijuese dhe ofron mundësi për zgjidhje dhe tejkalim të problemeve më aktuale nga fusha me të cilat ballafaqohet Komuna dhe qytetarët e saj, nëpërmjet realizimit të qëllimeve konkrete strategjike.

1. Strategjia e përfshirjes sociale, mbrojtjes sociale dhe zvogëlimit të varfërisë në Komunën e Çashkës është përpunuar në pajtueshmëri me Strategjinë nacionale për zvogëlim të varfërisë dhe ç’kyçjes sociale në RM (2010-2020), si edhe në pajtueshmëri me Metodën e hapur të koordinimit (MHK) e cila parasheh forcim të kapaciteteve të pushtetit lokal në procesin e organizimit dhe lehtësimit të procesit të gjerë konstruktiv me organizatat qytetare, grupet e lëndueshme, të ç’kyçura sociale dhe të varfra të qytetarëve, sektorin afarist dhe të gjithë personat e tjerë të prekur.

Gjatë procesit të përpunimit të këtij dokumenti strategjik dhe përcaktimit të prioriteteve, qëllimeve dhe aktiviteteve strategjike Partner Grupi Lokal (PGL) mbante llogari për normat e rregullave vijuese1 : • Ligji i vetëqeverisjes lokale, Gazeta Zyrtare e RM, nr. 5/2002;• Ligji i financimit të njësive të vetëqeverisjes lokale i vitit 2002;• Ligji i organizimit territorial të njësive të vetëqeverisjes lokale, Gazeta Zyrtare e RM, nr. 55/2004; • Ligji i zhvillimit të barabartë regjional, Gazeta Zyrtare e RM, nr. 63/2007;• Deklarata për pjesëmarrje të autoriteteve lokale dhe regjionale në realizimin e Qëllimeve zhvillimore të

mijëvjeçarit (QZHM) e vitit 2006.

1. Gjithashtu u morën parasysh edhe të gjitha ligjet relevante nga fusha e arsimimit, punësimit, mbrojtjes sociale, shëndetësisë, stre-himit etj., të cilat rregullojnë çështje me interes dhe rëndësi të posaçme për grupet e lëndueshme, të ç’kyçura sociale dhe të varfra të qytetarëve.

9

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

Njëkohësisht, gjatë konceptualizimit të këtij dokument strategjik, PGL-ja i morri parasysh edhe drejtimet kyçe të caktuara me dokumentet vijuese programore të Ministrisë së Pushtetit Lokal (MPL):

• Programi për zbatim të procesit të decentralizimit;• Programi nacional për implementim.

Kreu 2 – Vështrim i dokumenteve ekzistuese strategjike Komuna e Çashkës i ka përgatitur dokumentet vijuese strategjike:• Profili i Komunës 2008;• Strategjia për zhvillim ekonomik lokal 2008 (për periudhën 2008-2013);• Nënstrategjia për zhvillim rural për periudhën 2011-2015;• Programi për zhvillim të arsimit, sportit, kulturës, shëndetësisë dhe mbrojtjes sociale në komunën e Çashkës për

periudhën 2009-2013;• LEAP Plan lokal i aksionit për mjedisin jetësor (2009-2015);• OPEE Plan për efikasitet energjetik të Komunës së Çashkës (2011-2015).

Dokumente të tjera relevante të cilat e mbulojnë fushën e intervenimit janë:

• Strategjia nacionale për zvogëlim të varfërisë dhe ç’kyçjes sociale 2010-2020:• Strategjia nacionale për barazim të të drejtave të personave me invaliditet (e rishikuar) 2010-2018;• Strategjia nacionale për persona të moshuar 2010-2020;• Indeksi i përfshirjes sociale në nivel lokal (2011);• Studim themelor për varfërinë dhe ç’kyçjen sociale në Republikën e Maqedonisë (2011);• Analiza e gjendjeve në mbrojtjen sociale dhe inkuadrimin social në nivel lokal (2010).

2.1. Profili i Komunës së Çashkës

Profili i komunës së Çashkës është përpiluar në vitin 2008 dhe paraqet vështrim të kushteve dhe shërbimeve ekzistuese. I njëjti paraqet bazë nisjeje edhe në procesin e planifikimit strategjik, respektivisht proces analitik dhe kreativ nëpërmjet të të cilit komuna përgatitet për të ardhmen, duke e promovuar shpërndarjen racionale të resurseve në dispozicion.

Profili është i dobishëm në planifikimin dhe përgatitjen e dokumenteve të tjera strategjike të Komunës, nëpërmjet mundësimit të kontrollit sistematik të kushteve në mjedis, duke i përfshirë edhe përparësitë lokale dhe burimet për zhvillimin e ardhshëm, si edhe nëpërmjet sigurimit të të dhënave për problemet lokale të cilat duhet të përmirësohen me planifikimin e zhvillimit.

Profili i komunës është dokument i gjerë i cili përmban të dhëna për kushtet natyrore, zhvillimin historik të komunës, si edhe analizë të gjendjes me infrastrukturën dhe shërbimet publike.

Profili jep informata për gjendjen socio-ekonomike në komunë, duke përfshirë të dhëna demografike, të dhëna për punësimin, si edhe të dhëna për gjendjen me mbrojtjen sociale, gjendjen me papunësinë në komunë. Këtu ndërlidhet edhe analiza e ekonomisë në komunë, me paraqitje të veprimtarive ekonomike, duke dhënë informata për subjektet afariste, sektorët e veprimtarisë, kapacitetet shitëse, degët ekonomike, me vështrim të posaçëm ndaj turizmit, xehetarisë, industrisë, bujqësisë, blegtorisë dhe peshkimit në sektorin individual. Është dhënë edhe vështrim i institucioneve të cilat veprojnë në hapësirën e komunës, duke përfshirë edhe shoqata lokale të qytetarëve dhe fondacioneve, si edhe fusha e veprimit të tyre. Është dhënë profili i vetëqeverisjes lokale, rregullimi administrativ, administrata komunale, planifikimi urban, ndërmarrjet publike të cilat punojnë në territorin e komunës, si edhe buxheti i Komunës. Për paraqitje të plotë të komunës, është dhënë edhe vështrim i të dhënave dhe informatave në pjesën e kualitetit të jetës, respektivisht gjendjes së kulturës, manifestimeve kulturore, parakushtet për sport, mbrojtje të mjedisit jetësor dhe kushtet për transport publik dhe lidhja me vendbanimet.

2.2. Strategjia për zhvillim ekonomik lokal e Komunës së Çashkës

Pas përpilimit të profilit të komunës, u kalua drejt përpunimit të Strategjisë për Zhvillim Ekonomik Lokal.

Ekzistimi i strategjisë lokale buron nga rëndësia të identifikohen problemet kyçe me të cilat ballafaqohet komuna e Çashkës. Problemi i vazhdueshëm dhe serioz me tokën bujqësore të pashfrytëzuar aq sa duhet, largimi i forcës punues, potencialet e pashfrytëzuara natyrore, si edhe afirmimi i pamjaftueshëm i komunës si drejtim tërheqës

10



UNËN E ÇASHKËS

turistik janë vetëm një pjesë e problemeve të dallueshme me të cilat ballafaqohen një numër i madh i komunave në Republikën e Maqedonisë.

Përpunimi i këtij dokumenti strategjik është me rëndësi të veçantë për qasjen deri te donatorët, posaçërisht edhe deri te fondet paraaderuese të UE-s.

Njëkohësisht, Strategjia paraqet hap përpara të partneritetit mes sektorit publik, sektorit të biznesit dhe sektorit qytetar për realizimin e qëllimeve në këtë drejtim për jetë më të mirë të të gjithë banorëve.

Gjatë kësaj, realizimi i vizionit të komunës “Komuna e Çashkës, promovuese e bashkëjetesës ndëretnike, me infrastrukturë funksionale të ndërtuar, infrastrukturë të zhvilluar sociale dhe arsimore, komunë moderne bujqësore dhe drejtim i afirmuar turistik i cili ofron jetë në mjedis të shëndetshëm dhe të pastër dhe standard jetësor të përmirësuar të popullsisë”.

Sipas Strategjisë së ZHEL-it, fushat tematike në të cilat Komuna e Çashkës duhet të gjenerojë fitim në të ardhmen janë vijueset: klima e biznesit, turizmi, bujqësia, bashkëjetesa ndëretnike dhe zhvillimi urban.

2.3. Nënstrategjia për zhvillim rural të komunës së Çashkës për periudhën 2011-2015

Ekzistimi i dokumentit Nënstrategjia për zhvillimi rural të komunës së Çashkës për periudhën 2011-2015 doli nga rëndësia që të identifikohen drejtimet e zhvillimit në komunë, veçanërisht në sektorin e bujqësisë dhe turizmit si një ndër prioritetet, programet dhe aktivitetet e zgjedhura të destinuara për të gjithë shfrytëzuesit.

Zhvillimi i bujqësisë dhe turizmit në territorin e komunës së Çashkës janë prioritete të dallueshme për të cilat nevojitet të planifikohet, investohet, të përkrahen dhe të avancohen programet dhe aktivitetet me qëllim që të ndiqen trendet bashkëkohore në R. e Maqedonisë.

Nënstrategjia kontribuon drejt krijimit të parakushteve në shfrytëzimin e mjeteve të donatorëve të jashtëm dhe të vendit, si edhe Programi nacional për bujqësi dhe zhvillim rural (IPARD), respektivisht njëri nga opsionet dhe mundësitë për zhvillim të shpejtë rural.

Nënstrategjia doli nga nevojat e banorëve në Çashkë për vendosje të qasjes më të organizuar të problemeve ekzistuese me të cilat ballafaqohen.

Dokumenti është në pajtueshmëri me Strategjinë për zhvillim ekonomik lokal drejt krijimit të “Çashka – komunë moderne bujqësore dhe drejtim i afirmuar turistik i cili ofron mundësi dhe përmbajtje për jetë cilësore dhe qëndrim në mjedis të shëndetshëm dhe të pastër”.

2.4. Programi për zhvillim të arsimit, sportit, kulturës, shëndetësisë dhe mbrojtjes sociale të komunës së Çashkës për periudhën 2009-2013

Në komunën e Çashkës është sjellë Programi për zhvillim të arsimit, sportit, kulturës, shëndetësisë dhe mbrojtjes sociale për periudhën 2009-2013. Programi është përpiluar në nëntor të vitit 2008, ndërsa është miratuar nga ana e Këshillit të komunës në dhjetor të vitit 2008. Programi është përpunuar me përkrahje të Zyrës për zhvillim të Kombeve të Bashkuara.

Ai është koncipuar në pesë fusha, edhe atë: arsim, sport, kulturë, mbrojtje shëndetësore dhe sociale. Për secilën fushë tematike është përgatitur strategji, e cila përmban qëllime, aktivitete, tregues dhe mjete për verifikim. Për secilën nga fushat në program është bërë analizë për anët e forta, dobësitë, mundësitë dhe kërcënimet (SWOT). Për qëllimet e përpilimit të Programit është formuar trup koordinues, i përbërë nga koordinator lokal dhe ekip qytetarësh-ekspertësh. Gjendjet janë përcaktuar në bazë të analizave, të punëtorive dhe të takimeve punuese.

Edhe pse në program janë theksuar parashikime për realizimin e saj, si edhe në monitorimin e saj, megjithatë, nuk ekziston plan përkatës i aksionit, e as korniza kohore për ndjekje të implementimit të planit. Aktivitetet e zbatuara i ndjekin personat përgjegjës në administratën komunale, respektivisht bashkëpunëtorët për mbrojtje sociale dhe shëndetësore, zhvillim ekonomik lokal, me çka përgatisin edhe raport.

Programi është me qëllim që të stimulohet zhvillimi dhe të përmirësohet cilësia e jetës, me çka komuna e Çashkës do të jetë bashkësi e qytetarëve të shëndoshë, të lumtur, të kënaqur dhe të barabartë ku të gjithë kanë mundësi për zhvillim personal dhe në mënyrë aktive do të kontribuojnë drejt zhvillimit të qëndrueshëm të regjionit dhe bashkësisë më të gjerë.Veçanërisht të rëndësishme në kontekst të këtij dokumenti strategjik janë normat e tija që kanë të bëjnë me përfshirjen dhe mbrojtjen sociale me përpjekjet për ndërprerje të zinxhirit ç’kyçjes së transgjeneratave, nëpërmjet forcimit dhe përkrahjes së shfrytëzuesve të të gjitha grupeve synuese (shfrytëzues të ndihmës sociale, persona me nevoja të veçanta, të varur, viktima të dhunës familjare, persona të moshuar dhe të pafuqishëm) në drejtim të angazhimit të tyre aktiv në jetën e bashkësisë

11

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

2.5. LEAP – Plani lokal i aksionit për mjedisin jetësor të komunës së Çashkës ( 2009- 2015)

Ky dokument është jashtëzakonisht i rëndësishëm i cili do t’i jep Komunës, në gjashtë vitet e ardhshme, drejtime kryesore për veprim në fushën e mbrojtjes së mjedisit jetësor. Njëkohësisht, përmbushet edhe zbatimi i njërës nga kompetencat dhe obligimet, të cilat vetëqeverisjeve lokale u janë dhënë me Ligjin për vetëqeverisje lokale dhe me Ligjin e mjedisit jetësor.

LEAP-i është punuar në pajtim me DPSIR metodologjinë. DPSIR modeli e thekson lidhjen arsye-pasojë dhe u ndihmon atyre të cilët sjellin vendime t’i shqyrtojnë njëkohësisht (në lidhje të ndërsjellë) çështjet nga fusha ekonomike, sociale dhe e mjedisit jetësor. Nëpërmjet veglës mundësohet implementimi i parimeve për zhvillimin e qëndrueshëm të bashkësisë.

Procesi i përpunimit të LEAP-it është gjatë një viti. Në punën e komitetit lokal dhe grupeve punuese ishin të përfshirë një numër i madh i institucioneve dhe individëve, përfaqësuesve të organizatave qytetare dhe bashkësive lokale. U përkrahën nga ekspertët e Qendrës regjionale për mjedisin jetësor të Evropës Qendrore dhe Lindore – Zyra e REC-it në Maqedoni, ndërsa mjetet financiare ishin të siguruara nga Qeveria Suedeze, nëpërmjet Agjencisë ndërkombëtare suedeze për bashkëpunimi dhe zhvillim SIDA.

Është bërë vlerësimi i gjendjes me mjedisin jetësor në komunën e Çashkës dhe është përcaktuar lista e problemeve me prioritet nga fusha e mjedisit jetësor; janë përcaktuar qëllimet dhe masat për ballafaqim me secilin nga problemet me prioritet; është zhvilluar plani për zbatim, si edhe plani për vëzhgim, vlerësim dhe rishqyrtim të LEAP-it.

Plani dinamik i aktiviteteve për mbrojtje dhe avancim të cilësisë së mjedisit jetësor, veçanërisht nëpërmjet aspekteve ekonomike dhe treguesve zhvillimorë, politika buxhetore dhe investimet publike sigurojnë qasje më komplekse dhe më pragmatike në zgjidhjen e problemeve të lidhura me mjedisin jetësor dhe zhvillimin.

LEAP duhet të shfrytëzohet edhe si mundësi për promovim të parimeve për zhvillim të qëndrueshëm në komunë.

2.6. OPEE - Programi për efikasitet energjetik të Komunës së Çashkës (2011- 2015)

Duke i pasur parasysh ndryshimet dramatike klimatike, si edhe nevojën për përshtatje të ligjeve në R. e Maqedonisë me legjislaturën e Unionit Evropian, efikasiteti energjetik dhe shfrytëzimi i burimeve ripërtëritëse të energjisë janë tema të cila bëhen gjithnjë e më aktuale në vitet e fundit.

Duke i ndjekur këta ndryshime dhe të vetëdijshëm për problemet me të cilat ballafaqohet çdo ditë, komuna e Çashkës përpiloi Program komunal për efikasitet energjetik (OPEE). Programi është me qëllim që të krijohet një strategji afatgjate për zgjidhje efikase të problemeve dhe për zbatim të parimeve të zhvillimit të qëndrueshëm. Njëkohësisht, “Efikasiteti energjetik dhe përdorimi i burimeve ripërtëritëse të energjisë” janë njëri nga qëllimet e caktuara të LEAP-it të komunës.

Programi do të mundësojë përgatitje të projekteve të qëndrueshme dhe aplikim më të thjeshtë pranë institucioneve vendore dhe ndërkombëtare për realizimin e projekteve të cilat kanë për qëllim të kursejnë energji.

Programi përfshin vështrim të gjendjes së tanishme, prodhimit dhe furnizimit me energji, bazës së të dhënave dhe burimeve të informatave, objekteve dhe energjisë së harxhuar në komunë, vlerësime themelore dhe potenciale për efikasitet energjetik në komunë.

Janë përcaktuar qëllimet dhe prioritetet, me vështrim të qëllimeve afatmesme për periudhën e viteve 2011-2015, si edhe qëllimet për vitin 2011, respektivisht plani i aksionit. Programi përmban plan financiar (burime dhe plan për financim), si edhe organizim të kryerësve dhe zbatuesve të programit. Për program të plotë, kjo përfshinë kontrollim, vlerësim dhe informim.

Analiza për efikasitet energjetik e cila del nga Programi, ka të bëjë me harxhimin e energjisë të administratës publike, shkollave dhe ndriçimit rrugor. Realizimi i Programit për efikasitet energjetik do të kontribuojë për zvogëlimin e humbjes së energjisë, e me këtë edhe shpenzimeve për energji ngrohëse dhe energji elektrike, përmirësim të kushteve për punë në shkolla, ngritje të cilësisë së shërbimeve të institucioneve komunale, si edhe rritje të sigurisë në vendbanime. Prandaj nevojitet zbatimi i përpiktë i kësaj, ndjekja dhe përditësimi i të dhënave në bazën e të dhënave.

12



UNËN E ÇASHKËS

Kreu 3 – Vështrim i dokumentit strategjik për inkuadrim social, mbrojtje sociale dhe zvogëlim të varfërisë 3.1. Profili social i komunës 3.1.1 Analiza e gjendjes socio-ekonomike

Komuna e Çashkës gjendet në pjesën qendrore të Republikës së Maqedonisë. Komuna përfshinë sipërfaqe prej 825 km2 dhe numërohet në mesin e komunave më të mëdha në Maqedoni.Përfshinë 42 vendbanime: Çashka, Vojnica, Rakoveci, Drenova, Otishina, Banjica, Bisilci, Golozinci, Vranovci i Epërm, Melnica, Lisiçja, Fshati i Ri, Kriva Krusha, Krajnici, Eloveci, Vitanci, Jabollçishti i Epërm, Jabollçishti i Poshtëm, Izvori, Vranovci i Poshtëm, Omorani, Martolci, Vladilovci, Krnina, Popadija, Pomenova, Stepanci, Smilovci, Stari Gradi, Bogomila, Kapinova, Plevenja, Bistrica, Teova, Sogle, Oreshe, Nezhilova, Papradishti, Cresheva, Oraov Doli, Gabrovniku dhe Mokreni.

Zona është kryesisht kodrinore-ultësirore, përveç pjesës ku gjendet masivi i Jakupicës i cili është dukshëm malor. Masivin e Jakupicës e përbëjnë pesë malet e lidhura ndërmjet mes veti: Jakupica, Dautica, Karaxhica, Goleshnica dhe Kitka. Maja më e lartë është Koka e Selanikut me 2539 m.Sipas të dhënave të Entit të Statistikës, në territorin e komunës jetojnë gjithsejtë 7673 banorë, prej të cilëve 4017 meshkuj 3656 femra.

Tabela: Gjithsejtë popullsi sipas gjinisë – meshkuj/femra, 2002.

Burimi (Regjistrimi i popullsisë, amvisërive dhe banesave në Republikën e Maqedonisë, 2002 libri XIII) Enti Shtetëror i Statistikës.

Struktura e popullsisë sipas përkatësisë nacionaleTabela: Gjithsejtë popullsi sipas shprehjes së përkatësisë nacionale

Burimi (Regjistrimi i popullsisë, amvisërive dhe banesave në Republikën e Maqedonisë, 2002 Libri XIII) Enti Shtetëror i Statistikës

Tabela: Popullsia në Çashkë në moshë prej 10 e më tepër vite, sipas gjinisë dhe aftësisë për shkrim e lexim

Viti Meshkuj Femra Gjithsejtë

2002 4017 3656 7673

Gjithsejtë Maqedonas Shqiptarë Turq Romë Vlleh Serbë Boshnjakë Të tjerë

7673 4395 2703 391 - 1 55 67 61

Gjithsejtë Meshkuj Femra

Të aftë për shkrim e lexim

Analfabetë Të aftë për shkrim e lexim

Analfabetë Të aftë për shkrim e lexim

Analfabetë

5925 485 3235 103 2690 382

Aftësia për shkrim e lexim në komunën e Çashkës

485; 8%

5925; 92%

Të aftë për shkrim e leximAnalfabetë

13

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

Struktura e popullsisë sipas përgatitjes shkolloreTabela: Popullsia në Çashkë në moshë prej 15 dhe më shumë viteve, sipas përgatitjes shkollore

Komuna e Çashkës posedon lokacione tërheqëse arkeologjike, ambientale-ekskursioni, simbole të rëndësishme arkitektonike dhe përmendore të kulturës, si elemente thelbësore për zhvillim të turizmit.

Në Regjistrin e përmendoreve memoriale dhe simboleve përkujtimore në territorin e komunës së Çashkës, të cilat janë të mbrojtura nga Ministria e Kulturës janë regjistruar: Ura e gurit e periudhës osmane në lumin Babuna-Bogomillë;

3235

103

2690

382

0500

100015002000250030003500

Të aftë për shkrim e lexim Analfabetë

Meshkuj Femra

Aftësia për shkrim e lexim mes meshkujve dhe femrave Aftësia për shkrim e lexim

Të aftë për shkrim e lexim Analfabetë

Përgatitja shkollore e popullsisë në moshën mbi 15 vite Nr. i popullsisë

Pa shkollë 511

Arsimim fillor i pakompletuar 2583

Shkollë fillore 1730

Shkollë e mesme 835

Shkollë e lartë 45

Arsimim sipëror, fakultet, akademi 24

Magjistraturë 0

Doktoraturë 0

Ende në proces të arsimimit fillor 10

Gjithsejtë 5738

Përgatitja shkollore e popullsisë në moshë mbi 15 vite

0; 0%45; 1%

835; 15%24; 0%

0; 0%

10; 0%511; 9%

2583; 45%

1730; 30%

Pa shkollë

Arsimim fillor i pakompletuarArsimim fillor

Arsimim i mesëm

Shkollë e lartë

Shkollë e lartë, fakultet, akademiMagjistraturë

Doktoraturë

Ende në proces të arsimimit fillor

14



UNËN E ÇASHKËS

shtëpia e Petre Pop Arsovit – Bogomillë; fshati Vranovc i Epërm në tërësi, shtëpia-seli e Presidiumit të ASNOM-it – Vranovc i Epërm, shtëpia-seli e Shtabit Kryesorë, shtypshkronja në Vranovc të Epërm, shtëpia-seli e Komitetit Qendror në Vranovc të Epërm, xhamia e vitit 1944 spital partizan Vranovc i Epërm, kisha e Shën Nikollës në Mokreni dhe kisha e Shën Atanasit në Vojnicë.

Numri i madh i lokacioneve atraktive janë të përshtatshëm për zhvillim të sportit, veçanërisht për alpinizëm, gjueti dhe peshkim.

Për speleologët është posaçërisht interesante shpella e Damjanicës, si edhe numri i madh i shpellave. Sfidë e vërtetë edhe për alpinistët më me përvojë paraqet shkëmbi i cili gjendet nën majën e Kokës së Selanikut, i cili me lartësi prej 650 m dhe gjerësi prej 2 km është njëri nga më të lartit në Ballkan. Ujëvara më e madhe dhe më impozante gjendet në rrjedhën e lumit Babuna dhe ka lartësi prej rreth 15 metrave.

Jasenova është e vendosur në ambient të pabesueshëm piktoresk natyror. Për vizitorët paraqet banjë të vërtetë ajrore. Këtë vend me klimë specifike dhe me pyje të pasura të dushkut, natyra e ka paracaktuar për pushim dhe zbavitje. Në mesin e kësaj hapësire është ndërtuar një kompleks spitalor për shërimin e sëmundjeve të mushkërive, si edhe një numër i madh i vikend-shtëpizave private.

Komuna disponon me kapacitete të caktuara për akomodim për përmbushjen e nevojave të turistëve në akomodim hotelier, akomodim privat, akomodim në shtëpi alpinistësh dhe manastire.

3.1.2 Tregu i punës

Në raport me gjendjen socio-ekonomike të Komunës së Çashkës, si probleme kryesore të cilat kërkojnë adresim do t’i theksojmë problemet më të shprehura sociale në komunë, siç janë papunësia e cila arrin shkallë të lartë dhe varfëria e cila rezulton me numër të madh të shfrytëzuesve të ndihmës sociale. Problemet të cilat shënojnë rritje në komunë janë edhe delikuenca e të miturve, dhuna familjare, si edhe martesat e të miturve (posaçërisht e theksuar në mesin e popullsisë shqiptare). Më e kërcënuar është popullsia e moshuar, financiarisht e pasiguruar e cila pa pensione ose me të ardhura minimale nga pensioni, veçanërisht në vendbanimet me pjesëmarrje të lartë të popullsisë së moshuar nga popullsia e përgjithshme, siç është fshati Bogomillë. Në gjendje të pavolitshme sociale janë edhe personat invalidë (29), për të cilët nuk ekzistojnë aspak shërbime sociale në komunë. Sipas njohurive të fituara nga Komuna, edhe pse është në vijim lidhja e marrëveshjes me MPPS-në për hapjen e qendrës ditore për persona me invaliditet në territorin e komunës, qendër e tillë deri sot nuk është hapur.

Në luftën kundër papunësisë Qendra për punësim realizoi më shumë masa aktive: punësim të subvencionuar të grupeve të lëndueshme të popullsisë, biznese të vogla, klube punuese, rikualifikim, kualifikim, trajnim etj. Punët publike më shumë janë zbatuar në vitin 2009, kur në përputhje me Planin operativ për programe dhe masa aktive për punësim nga komuna e Çashkës janë angazhuar 38 persona të evidentuar si të papunë për punë publike për mirëmbajtje dhe ripërtëritje të infrastrukturës publike dhe për mirëmbajtje dhe mbrojtje të mjedisit jetësor. Kontakti dhe bashkëpunimi me punëdhënësit e sektorit privat janë kyçe për realizimin e masave aktive. Megjithatë, bashkëpunimi me QPS-në në fushën e punësimit të shfrytëzuesve të ndihmës sociale, si edhe me Komunën duhet të avancohet sepse tani për tani zhvillohet, para së gjithash, në shkëmbim të informatave për shfrytëzuesit ose për gjendjen ekonomike-sociale në komunë.

Në situatë të papunësisë së lartë dhe mosekzistimit të mundësive për punësim në komunë (nuk ka numër të kënaqshëm të firmave dhe ndërmarrjeve, përveç oranzherisë e cila është private), thuajse secila familje kultivon duhan dhe në atë mënyrë e siguron ekzistencën e vet. Ajo që paraqet vështirësi për popullsinë është fakti që një pjesë e madhe e tyre nuk kanë tokë të tyren, prandaj për këtë arsye, ose punojnë në fshatra të tjerë në fusha me qira ose shfaqen si shfrytëzues pa leje të tokës. Kjo i bën grupe personash të lëndueshëm potencialë për shkak të raportit të palegalizuar të punës që potencialisht do t’i inkuadrojë në kategorinë e personave të cilët nuk kanë bazë për realizimin e pensionit.

Kompetent për ballafaqimin me problemin e papunësisë në Komunën e Çashkës është Qendra për Punësim e vendosur në Veles. Sipas informatave të Qendrës, nga popullsia e përgjithshme në moshë prej 15 vjetëve dhe më tepër (5553, prej të cilëve 2799 janë meshkuj dhe 2754 femra), 33,4% janë ekonomikisht aktivë, ndërsa 66,6% popullsi joaktive. Prej popullsisë ekonomikisht aktive (1857), të punësuar janë 1078 persona (87,4% meshkuj dhe vetëm 12,6% femra), ndërsa të papunë janë 779 persona (62,2% meshkuj dhe 37,8% femra).

Vijon paraqitja grafike e gjendjes me punësimet në komunë (gjendja më 31.12.2010) – Burimi – Qendra për Punësim

15

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

Paraqitja grafike e papunësisë sipas arsimimit

Sipas pritjes për punësim të parë struktura është si në vijim: 264 (13,4%) e të papunëve presin për punësim deri në 11 muaj, 602 (30,6%) presin për punësim nga 1 deri në 3 vite, 1099 (55,9%) presin për punësim 4 e më tepër vite. Kjo e dhënë e cila tregon se më tepër se gjysma e të papunëve presin për punësim 4 e më tepër vite është vërtet alarmante. Profesione deficitare në komunë janë: ndërtimtarë, mjekë, stomatologë, motra medicinale, ndërsa veprimtari dominuese janë bujqësia dhe blegtoria. Në situatë më të pavolitshme nga aspekti i papunësisë janë personat e pakualifikuar dhe gjysmë të kualifikuar. Për shkak të kualifikimeve të ulëta me të cilat disponojnë dhe me përvojën shumëvjeçare nga tregu i punës, nga njëra anë vështirë inkuadrohen si kërkues aktivë të punës, ndërsa nga ana tjetër ka kërkesë të ulët për këtë kategori të personave të papunë nga ana e punëdhënësve.

JANË EVIDENTUAR 1965 PERSONA TË PAPUNË

Meshkuj

Femra

MeshkujFemra

Me arsimim të mesëm Me arsimim

të lartë Me arsimim sipëror

Të pakuali�kuar dhe gjysmë të kuali�kuar

Të kuali�kuar

31,5%619 лица

26,7%525 лица

20,3%399 лица

21,5%422 лица

STRUKTURA E TË PAPUNËVE SIPAS MOSHËS

Deri në 29 vjet

Mbi 50 vite

Prej 40-49 vite

Prej 30-39 vite

Persona

Persona

Persona Persona

16



UNËN E ÇASHKËS

3.1.3 Infrastruktura3.1.3.1 Nevojat themelore dhe gjendjet

Gjendja me furnizimin me ujë në komunë është e mirë. Qytetarët e komunës së Çashkës furnizohen me unë për pije nëpërmjet sistemit për furnizim me ujë, nga puset vetjake dhe nga çezmat e fshatrave.

Në vendbanimin Çashkë është formuar Ndërmarrje Publike Komunale “Topolka” me 16 të punësuar prej të cilëve 4 janë të punësuar të përhershëm, ndërsa 12 me marrëveshje për kryerje të veprimeve komunale me interes publik. NPK financohet nga të ardhurat nga kryerja e shërbimeve të cilat ua jep shfrytëzuesve.

Nxjerrja e ujërave të zeza komunale nga amvisëritë dhe shfrytëzuesit e tjerë të komunës bëhet nëpërmjet rrjetit të kanalizimit i cili ekziston në vetëm 7 vendbanime (vendbanimet Çashkë, Izvor, Teovë, Bogomillë, vikend-lagja në Vranovc të Epërm, Mellnicë, Martolc), ndërsa në vendbanimet tjera nuk ka kanalizim dhe ekzistojnë gropa individuale septike. Në territorin e komunës është ndërtuar një stacion pastrimi, edhe atë në fshatin Teovë.

Sa i përket furnizimit me rrymë elektrike gjendja është e mirë. Në të gjitha vendbanimet, pa e marrë parasysh numrin e banorëve ka rrjet elektrik. Komuna i kënaq nevojat me shfrytëzim të sistemit energjetik të EEM-së. Vetëm ujërat e lumit Babuna janë shfrytëzuar për fitimin e energjisë elektrike, me ndërtimin e hidrocentralit të vogël HE Bogomila, me fuqi prej 900 kilovatëve.

3.1.3.2 Lidhjet e komunikacionit në komunë

Lidhja e komunikacionit në komunë është e mirë. Në territorin e komunës kalon linja hekurudhore Shkua – Manastir. Me qytetin e Velesit komuna është e lidhur me rrugën regjionale P-526, P-515 dhe p-514.

Gjatësia e përgjithshme e rrjetit rrugor në komunën e Çashkës është 62 km rrugë regjionale dhe rrjet lokal të rrugëve në gjatësi prej 126,7 km prej të cilave 38,9 km rrugë e asfaltuar, 16 km rrugë e tamponuar dhe 14,3 km rrugë tokësore.

3.1.4 Strehimi

Ç’kyçja sociale në strehim paraqet fenomen kompleks social në korrelacion të fuqishëm me format e tjera të margjinalizimit social. Tre barrierat themelore drejt strehimit dinjitoz – ekonomike, kulturore dhe juridike njëkohësisht janë në relacion me personat të cilët në këtë bazë ballafaqohen me ç’kyçje sociale, por edhe me lokalitetet për jetë të cilat janë të margjinalizuara për shkak të ndërlidhjes së caktuar të rrethanave. Më së shpeshti shfaqet si strehim substandard ose strehim i varfër, duke përfshirë edhe mospasjen e qasjes deri te burimet e financimit për avancim të kushteve të strehimit ose si pasiguri juridike, kryesisht e lidhur me numrin e madh të ndërtimeve jolegale në vend.

Komuna e Çashkës nuk ka të përgatitur dokument strategjike nga fusha e strehimit, prandaj për këtë fushë thirremi në Strategjinë Nacionale për Strehim.

Në pajtim me Strategjinë Nacionale për Strehim është identifikuar nevoja për arritje të kushteve të standardizuara dhe harmonike për strehim të kategorive të qytetarëve të cilët llogariten si të ç’kyçur në aspektin social në strehim: fëmijë pa prindër ose kujdes prindëror, shfrytëzues të ndihmës sociale ose ndihmës së përhershme financiare, persona invalidë dhe persona të cilëve u nevojitet ndihmë dhe kujdes nga personat e tjerë, prindër të rrezikuar socialë dhe prindër që kujdesen të vetëm për fëmijët e mitur. Meqenëse shumica e kategorive të lëndueshme nga fusha e strehimit, të identifikuar në Strategjinë Nacionale për strehim, shfaqen si kategori të lëndueshme në kuptim të këtij dokumenti strategjik në Komunën e Çashkës. Drejtimet e dhëna në Strategjinë nacionale për strehim janë të vlefshme edhe për Komunën e Çashkës. Në këtë drejtim, rezultatet e parapara me Strategjinë nacionale për strehim janë relevante edhe për komunën e Çashkës, edhe atë për: zvogëlim të shkallës së kushteve substandarde të strehimit të shprehur nëpërmjet mungesës së kyçjeve komunale të shkallës së mbipopullimit të shtëpisë të shprehur në sipërfaqen e shfrytëzueshme të banimit nën mesataren për anëtar të amvisërisë, zvogëlim të rrezikut nga humbja e statusit të banorit për shkak të pasigurisë juridike, si rezultat i ndryshimit ose zbatimit të përpiktë të rregullave nga fusha e ndërtimit dhe nga fusha e planifikimit hapësinor urbanistik, si edhe zbatim integral i komponentëve të Planit të Aksionit për zbatim të Strategjisë për strehim të Republikës së Maqedonisë (2007-2012) të cilat i prekin grupet e lëndueshme.

E drejta për strehim është e dallueshme si e drejtë e rëndësishme të cilën nuk e realizon një kategori e personave të lëndueshëm, e identifikuar në komunë. Në procesin e përpilimit të këtij dokumenti është zbatuar fokus-grupi, me persona me çështje të pazgjidhur banimi në komunën e Çashkës, me qëllim që të shqyrtohen më thellë problemet e tyre konkrete dhe të mundohemi të gjejmë zgjidhje përkatëse. Me këtë dokument strategjik adresohet edhe kjo çështje dhe parashihen masat dhe aktivitetet për zgjidhjen e tyre.

17

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

3.1.5 Arsimi

Procesi edukativi – arsimor i fëmijëve në arsimimin fillor zhvillohet në 3 shkolla qendrore dhe në 4 shkolla rajonale.Nxënësve të shkollave përreth të cilat gravitojnë rreth Çashkës u është siguruar strehim internati. Të gjithë nxënësve të tjerë u është siguruar transport falas nga vendi ku jetojnë deri te shkolla më e afërt.

Në komunën e Çashkës ekzistojnë tre shkolla fillore:SH.F. “Todor Janev” – Çashkë me 1 shkollë rajonale në Mellnicë,Sh.F. “Petre Pop Arsov” – Bogomillë me 3 njësi rajonale në Oreshe, Izvor dhe Sogle.Sh.F. “Liria” – Jabollçisht i Epërm me 2 njësi rajonale: Jabollçisht i Poshtëm dhe Vranovc i Epërm.

Në komunë nuk ekziston institucion arsimor nga fusha e arsimimit të mesëm.

3.1.6 Shëndetësia

Në territorin e komunës së Çashkës funksionojnë pesë ambulanca private dhe një punkt-ambulantë në fshatin Mellnicë i cili është në kuadër të ambulancës në vendbanimin e Çashkës. Ambulancat gjenden në vendbanimet më të mëdha siç janë vendbanimet Çashkë, Jabollçisht i Epërm, Izvor, Bogomillë, Jabollçisht i Poshtëm dhe punkti në Mellnicë. Secili prej këtyre i mbulon vendbanimet më të afërta përreth. Ambulancat në Bogomillë, Jabolçisht i Poshtëm dhe Jabollçisht i Epërm janë ambulanca rurale.

Në hapësirat e ambulancës në lagjen e Çashkës dhe ambulancës në Jabollçisht të Epërm punojnë dy dentistë privatë.

Në komunën e Çashkës ka vetëm një barnatore e cila gjendet në vendbanimin e Çashkës.

Ambulancat i përmbushin kushtet hapësinore për punë, por, për fat të keq, ata janë minimalisht të pajisura. Shërbimet të cilat i ofrojnë janë të llojit të kontrollimeve të përgjithshme.

Nuk ekziston ambulantë e specializuar, e as janë të organizuara kontrollime njëditëshe nga ana e specialistëve nëpër vendbanimet. Banorëve nuk u janë mundësuar kontrollime specialistike nëpër vendbanimet, si edhe ngjarje edukative për masa preventive në mbrojtjen shëndetësore.

Ambulanca në Izvor punon në ditë të caktuara, edhe atë: të hënën, të mërkurën dhe të premten. Mënyra e caktuar e punës në ditë të caktuara nuk i kënaq nevojat e popullsisë për mundësim të mbrojtjes së vazhdueshme shëndetësore.

Problemi kryesor me të cilin ballafaqohet komuna e Çashkës është mosinteresimi i personave profesionistë-mjekëve të punojnë dhe të ofrojnë mbrojtje shëndetësore në vendbanimet e rurale. Vendbanimet janë me një largesë të madhe nga Velesi dhe parakusht i vetëm për punë i ambulancave është të jenë të vendosura në vendbanimet e përhershme.

Problem serioz me të cilin ballafaqohen banorët është mosekzistimi i ndihmës së shpejtë efikase mjekësore në komunë. Për ndihmë të shpejtë mjekësore nevojitet të intervenohet nga ana e Qendrës për Urgjencë – Veles. Duke e pasur parasysh madhësinë e shpërndarjes territoriale të popullsisë dhe vendbanimeve në komunë, nevojitet urgjentisht të intervenohet në drejtim të përmirësimit të kushteve dhe mundësive për mundësim të ndihmës së shpejtë mjekësore.

Në territorin e komunës ekziston vetëm një institucion i cili siguron mbrojtje sekondare shëndetësore. Ai është spitali i specializuar për sëmundjet e mushkërive “Jasenova”.

3.1.7 Subjektet të tjera në komunë

Institucione sociale: Edhe më pak është i degëzuar rrjeti i institucioneve sociale. Nuk ka asnjë kopsht fëmijëror e as shtëpi për persona të moshuar. Në funksion janë vetëm dy qendra ditore për persona të moshuar në Çashkë dhe Bogomillë.

Institucione kulturore: Në komunën e Çashkës ka 2 muze edhe atë në Bogomillë dhe në Vranovc të Epërm. Në kuadër të muzeut në Bogomillë funksionon 1 bibliotekë si njësi rajonale e bibliotekës “Goce Dellçev” nga Velesi. Nuk ka kinema, teatro, e as shtëpi kulture funksionale. Ka 6 objekte në të cilat janë vendosur shtëpitë e dikurshme të kulturës, të vendosura në vendbanimet më të mëdha të cilat janë të ndryshme dhe të rrënuara.

Në komunë janë të vendosura disa lokalitete arkeologjike (në afërsi të Çashkës, Golozincit, Izvorit, Otishinës), si edhe më tepër përmendore të kulturës të mbrojtura nga Ministria e Kulturës: 2 kisha, 1 xhami – spital partizanësh, urë guri të periudhës romake në lumin Babuna, 1 fshat – Vranovci i Epërm si tërësi, 3 shtëpi – seli të Presidiumit të ASNOM-it, Shtabi Kryesor dhe shtypshkronja dhe Komitetit Qendror në Vranovc të Epërm dhe 1 shtëpi e Petar Por Arsovit në Bogomillë.

18



UNËN E ÇASHKËS

Objekte sportive: Në komunë ka 9 fusha sporti në vendbanimet më të mëdha të cilat janë kryesisht fusha të futbollit. Fusha sportive në Çashkë është stadium i madh i ri. Ekzistojnë edhe 5 klube futbolli. Objekte të reja sportive dhe klube nuk ka.

Mediume: Në komunë nuk ka asnjë medie, të shtypur ose elektronike.Organizata qytetare: Është i vogël numri i organizatave qytetare në hapësirën e komunës. Më aktive janë: Shoqata për bashkëjetesë multietinike dhe të drejta të njeriut “Mozaik”, SHE “Ambientalisti”, “Çellarnica”, “Plavnik” dhe të tjera. Ekzistojnë edhe një numër i caktuar i shoqatave të tjera të qytetarëve dhe fondacione të cilat krahas asaj që janë të regjistruara në nivel nacional, një pjesë të madhe të aktiviteteve të tyre i realizojnë në territorin e komunës së Çashkës ose në komunën fqinje Veles, siç është fondacioni “Evro Centar” nga Shën Nikolla. Këtu janë Fondacioni FOKUS, SHV “Dimitar Vllahov”, SHE “Villa Zora”, SHE “Grin Pauer”.

Subjekte ekonomike: Në vitin 2005 janë regjistruar gjithsejtë 170 subjekte juridike në komunën e Çashkës që është rritje e konsiderueshme krahasuar me vitin 2003 kur janë regjistruar 73. Prej 170 subjekteve juridike, 19 janë ndërmarrje, 35 shoqëri tregtare, 53 tregtar-individ dhe 63 të tjerë. Subjekte më të mëdha aktive ekonomike janë “Kanet Agro” (oranzheri) dhe “Kame Komerc” (prodhimi i kuarcit) të cilat momentalisht absorbojnë një pjesë të mirë të fuqisë punëtore. Krahas tyre, në komunë janë hapur dhe funksionojnë një numër i madh i fermave (të derrave, të shpendëve, fabrika për kërpudha, prodhim të kërmijve). Jashtë funksionit janë disa subjekte afariste në të cilat një pjesë e konsiderueshme e popullsisë nga kjo komunë kanë qenë të punësuar dikur: qumështorja “Napredok”, Lozar oranzheritë, fabrika për prodhimin e tullave dhe materialit ndërtimor “Kiro Çuçuk”, “Porcellanka” dhe “Svillara” nga Velesi.

Xehetaria: Mes burimeve minerale të përfaqësuara në territorin e komunës së Çashkës dominon talku me rezerva të vërtetuara në lokalitetin Izvor-Nikodin, më të mëdha se 3 milionë tonelata. Tani për tani në eksploatim është shtresa te fshati Izvor me kapacitet vjetor prej rreth 12.000 tonelatave. Përafërsisht rezerva të njëjta si edhe të talkut kanë edhe shtresat e glinës për tulla në Çashkë, si edhe të pllakave mbuluese të cilat shfaqen në lokalitetin Krnino. Kuarci është hulumtuar në lokalitetin Oreshe dhe përgjatë luginës së lumenjve Babuna, Topolka dhe Melniçka Reka. Rezervat e përgjithshme janë vlerësuar në rreth 60 milionë tonelata.

3.1.8. Mbrojtja sociale në komunë

Komuna e Çashkës është njëra nga komunat në të cilat u jepen rëndësi funksioneve të cilat komuna duhet t’i ketë në raport me mbrojtjen sociale të popullsisë. Në komunë, Sektori i mëparshëm për arsim, kulturë, shëndetësi, mbrojtjes sociale, sport dhe bashkëpunim me shoqatat e qytetarëve dhe fondacioneve në vitin 2010 udhëhiqet si Sektori për veprimtari publike dhe zhvillim ekonomik lokal. Në kuadër të këtij sektori, respektivisht në pjesën e mbrojtjes sociale nuk ka të punësuar punëtor social, por momentalisht këta obligime i kryejnë personat e angazhuar në pozitat e punës bashkëpunëtor i lartë për arsim, kulturë, sport dhe rekreim (profesioni-jurist), bashkëpunëtor për mbrojtje shëndetësore, sociale dhe civile (profesioni-pedagog). Në kuadër të këtij sektori janë përpiluar disa programe, edhe atë: Program për zhvillim të arsimit, sportit, kulturës, shëndetësisë dhe mbrojtjes sociale në Komunën e Çashkës për periudhën e viteve 2009-2013; Propozim programi për aktivitetet e komunës së Çashkës në fushën e mbrojtjes sociale në vitin 2011; si edhe Programi për aktivitetet e shkollave fillore në fushën e mbrojtjes sociale për vitin 2011. Programet të cilat kanë të bëjnë me mbrojtjen sociale duhet të pasurohen në pjesën e mbrojtjes së grupeve të lëndueshme. Popullsia nëpërmjet shërbimeve sociale, me plotësimin e ndihmës sociale dhe ndihmën në naturë, është nismë e kësaj Komune në pjesën për zhvillim të mbrojtjes sociale në nivel lokal që është për shembull dhe për t’u përshëndetur.

Edhe në realizimin praktik të formave të mbrojtjes sociale, komuna shënon rezultate të mira. Në praktikën e gjertanishme, komuna ka intervenuar në strehimin e familjeve të rrezikuara sociale në objekte komunale (janë vendosur 30 familje të rrezikuara sociale në ndërtesën e komunës); ndihmë të njëhershme financiare për qytetarët të cilët kanë dorëzuar kërkesë deri te Komuna (në vitin 2009 janë dhënë 140.000 denarë ndihmë financiare); ndarja e dhuratave të vitit të ri për fëmijë me nevoja të veçanta dhe fëmijë nga familjet me një prindër; mbulim të harxhimeve për transport të nxënësve nga komuna deri te shkollat e mesme nga Velesi dhe të ngjashme.

Përfaqësuesit komunalë të decentralizimit në mbrojtjen sociale shohin me skepticizëm p;r shkak të numrit të pamjaftueshëm të të punësuarve në komunë dhe bazën e dobët financiare për bartje të kompetencave. Nga buxheti i përgjithshëm i Komunës i cili në vitin 2010 arrin 33.895.963 denarë, për mbrojtje sociale janë ndarë 300.000 denarë ose rreth 1%.

Realizimi i të drejtave të mbrojtjes sociale të popullsisë të Komunës së Çashkës është në kompetencë të Qendrës ndërkomunale për punë sociale në Veles, e cila njëkohësisht i mbulon edhe komunat Veles dhe Gradsko.

Sipas të dhënave, për shfrytëzuesit e ndihmës sociale në komunën e Çashkës më i madh është numri i shfrytëzuesve të ndihmës sociale financiare 267 (ose 12,2% të numrit të përgjithshëm të amvisërive – 2185). Numri më i madh i amvisërive janë shfrytëzues nga fshati Jabollçisht i epërm me popullsi dominuese shqiptare – 89 (ose 33,3% të numrit të përgjithshëm të shfrytëzuesve), dhe nga fshati Amelnica ku janë të përfaqësuar maqedonas – myslimanë – 32 (ose 12% të numrit të përgjithshëm). Shfrytëzuesit tjerë (146) janë të shpërndarë nëpër vendbanimet tjera. Ka 33 shfrytëzues të ndihmës së vazhdueshme financiare dhe 51 shfrytëzues të kompensimit financiar për ndihmë dhe

19

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

kujdes nga personi tjetër. Pagesa e ndihmës së njëhershme financiare është ndalur nga muaji prill 2010 për shkak të politikës restriktive të MPPS-së në raport me këtë lloj të ndihmës sociale. Marrë në përgjithësi, ekziston pakënaqësi e shfrytëzuesve në raport me shumën e kompensimeve financiare e cila është e pamjaftueshme për mbulim të harxhimeve elementare për jetë. Vështirësia e madhe për shfrytëzuesit e ndihmës sociale nga komuna e Çashkës është largësia e QPS-së. Për shkak të nevojës për paraqitje mujore, ata duhet të udhëtojnë deri në Veles së paku një herë në muaj. Nevojitet shfrytëzimi i transportit publik i cili nuk ekziston në të gjitha vendbanimet. Transporti i linjave publike përveç në vendbanimin e Çashkës, ekziston edhe në vendbanimet vijuese: Melnicë, Lisiçe, Golozinci, Izvor, Vladilovci, Stari Grad. Kjo paraqet problem më të madhe për shfrytëzuesit e fshatrave më të largët.

Prej formave të mbrojtjes jashtëinstitucionale, vetëm 1 i mitur i nacionalitetit shqiptar është i vendosur në familje për përkujdesje. Ekzistojnë edhe 2 klube për persona të moshuar në vendbanimet Çashkë dhe Bogomillë në të cilët, sipas QPS-së, si shfrytëzues janë regjistruar 160 persona të moshuar nga Çashka dhe 105 persona të moshuar nga Bogomilla. Në kuadër të shkollës fillore funksionon edhe kuzhina popullore. Sipas të dhënave nga terreni, kuzhinën popullore e shfrytëzojnë jo vetëm shfrytëzuesit e ndihmës së përhershme sociale, por edhe shfrytëzuesit e ndihmës financiare sociale.

Forma të mbrojtjes sociale shfrytëzojnë gjithsejtë 9 qytetarë të komunës: 2 shfrytëzues të formës jetesë e pavarur me përkrahje në Negotinë, 1 i vendosur në SOS fshatin fëmijëror, 2 në Entin për rehabilitim të fëmijëve dhe të rinjve në Shkup dhe 4 në Institucionin për përkujdesje të personave me invaliditet mesatar dhe të rëndë në Demir Kapi.

Rrjeti i shërbimeve sociale në komunë nuk është i kënaqshëm edhe për mbrojtjen jashtëinstitucionale dhe institucionale. Komuna disponon me objekte të cilat do të mund të shfrytëzohen për hapje të shtëpive të vogla për personat e moshuar, shelter-qendër për mbrojtje të viktimave të dhunës familjare dhe qendra ditore për personat invalidë.

Përndryshe, QPS-ja punon sipas parimit të kategorive, por kushtet për punë janë vështirësuar. Kuadrin profesionist e përbëjnë: 3 juristë, 2 sociologë, 12 punëtorë socialë, 2 psikologë, 1 pedagog dhe 1 defektolog. Nga dy punëtorë profesionistë janë vendosur në një zyrë që është e pamjaftueshme nga aspekti i kontakteve me shfrytëzuesit, ndërsa QPS-ja disponon vetëm me një automjet të amortizuar i cili shfrytëzohet për inspektim në familjet në të tre komunat dhe së këndejmi nuk i kënaq nevojat në kushte të vëllimit të rritur të punës.

QPS-ja nga Velesi realizon bashkëpunim kryesisht me Kryqin e Kuq i cili ka njësi të shpërndarë në Çashkë, por nga puna e tyre qytetarët nuk janë të kënaqur. Bashkëpunim i mirë realizohet me SHQF nga Çashka. Gjithashtu, bashkëpunimi është i mirë edhe me ambulancën. Mjeku i cili punon në ambulancën në Çashkë kohë pas kohe, me ndërmjetësim të QPS-së, angazhohet për kujdes ndaj personave të moshuar në klubet (matja e shtypjes, edukimi shëndetësor dhe të ngjashme). Bashkëpunimi me Qendrat për punësim është shumë i dobët. Para 2 viteve, nëpërmjet të formave të punëve publike është ndërtuar klubi për persona të moshuar nga Çashka, por gjatë viteve të fundit ngec implementimi i punëve publike. Me sektorin privat dhe me organizatat fetare QPS-ja nuk realizon asnjë bashkëpunim.

3.1.9 Ekologjia

Komuna e Çashkës bën pjesë në mesin e komunave më të pastra në Republikën e Maqedonisë. Si tregues për këtë është se prej gjithsejtë 92 aplikimeve të dorëzuara deri te agjencia për nxitje të bujqësisë në RM, Njësia punuese – Veles, 42 aplikime janë prodhues bujqësorë nga komuna e Çashkës. Kjo vetëm e vërteton se mjedisi i pastër dhe i shëndetshëm është njëri nga parakushtet themelore për prodhim organik në kalim në komunën e Çashkës. Numri më i madh i aplikacioneve të dorëzuara janë kultivuesit e deleve dhe dhive, si edhe prodhues të kulturave drithore. Si kusht për fitimin e certifikatës për prodhim organik, shtëpia e certifikimit i ndjek prodhuesit 5 vite dhe nëse i plotësojnë rekomandimet e tyre në raport me prodhimin e ushqimit dhe vendosjes së bagëtisë, sipas Ligjit për mirëqenie të kafshëve, prodhuesit pajisen e certifikatë për prodhim organik.

Si prodhues organikë në kalim, prodhuesit bujqësorë kanë fitim gjatë shfrytëzimit të mjeteve financiare. Në fakt, si shtesë për kultivimin e dhenve kepen 800 den. për krerë të regjistruar, për kultivimin e dhive jepen 700 den. për krerë të regjistruar, ndërsa për kulturat drithore jepen2400 den. për hektar.

Sot, në përditshmëri zëvendësohet bujqësia konvencionale me bujqësi organike, me çka i jepet rëndësi cilësisë së prodhimeve.

Komuna e Çashkës llogaritet si komunë e pastër ekologjike me ajër të pastër dhe cilësor. Meqenëse NPK “Topolka” nuk menaxhon me pjesën më të madhe të ujësjellësve dhe mbledhjes së organizuar të mbeturinave, shfaqen deponime të egra dhe ndotje e lumenjve për shkak të hedhjes së mbeturinave të forta dhe ujërave të kanalizimit. Deponimi i mbeturinave të forta për vendbanimin e Çashkës gjendet në vendin e quajtur Glinishte, në sinorin e fshatit Rakovec. Mjediset e tjera rurale ballafaqohen me një sërë problemesh me mbledhjen e mbeturinave, veçanërisht në ato mjedise ku nuk praktikohet mbledhja e organizuar e tyre.

20



UNËN E ÇASHKËS

3.1.10 Vështrim gjinor

Në pajtim me Planin nacional për barazi gjinore 2007 – 2012 dhe me Ligjin për mundësi të barabarta mes femrave dhe meshkujve theksohet nevoja e qasjes sistematike nëpërmjet mekanizmave institucionalë gjinorë, në bashkëpunim të ngushtë me sistemin joformal të parandalimit dhe mbrojtjes (sektori joqeveritar) në nivel qendror dhe lokal me qëllim:1. Parandalimin e diskriminimit, dhunës dhe ç’kyçjes sociale me bazë gjinore të popullsisë femërore, veçanërisht e

theksuar në bashkësitë rurale dhe në bashkësitë tjera më të vogla, si edhe grupet ndëretnike.2. Mbrojtja formale e të drejtave të femrave nëpërmjet forcimit të kapaciteteve dhe koordinimit të institucioneve

dhe shërbimeve, para së gjithash në nivel lokal. 3. Fokus më të madh ndaj aktiviteteve të drejtuara drejt inkorporimit të konceptit gjinor në politikat në nivel qendror

dhe lokal nga aspekti i inkuadrimit social nëpërmjet mekanizmave institucionalë gjinorë në bashkëpunim me sektorin joqeveritar.

4. Qasje në gjendje: përmbushja e normave ligjore për mbledhje të të dhënave të ndara gjinore, por edhe bërja e analizave dhe qasje në gjendje me ç’kyçjen sociale të femrave.

5. Sjellja e Strategjisë për barazi gjinore me të cilën Qeveria do të tregojë vullnet dhe përgatitje më të fortë politike, në mënyrë më të koordinuar dhe gjithëpërfshirëse të punohet për avancimin e gjendjes së femrave në të gjitha sferat e veprimit shoqëror, veçanërisht duke i marrë parasysh sfidat e posaçme me të cilat ballafaqohen femrat e përkatësive të ndryshme.

6. Njëri nga aktivitetet për dukshmëri më të madhe të aktiviteteve të drejtuara drejt promovimit të barazisë gjinore është riemërimi i Ministrisë për Punë dhe Politikë Sociale në Ministria e Punës, Politikës Sociale dhe Mundësive të Barabarta. Sipas shembullit të shumë vendeve evropiane.

7. Njëra nga pyetjet të cilave duhet t’u kushtohet vëmendje e veçantë në periudhën e ardhshme është edhe çështja e buxhetimit me ndjeshmëri gjinore, respektivisht gatishmëri për inkuadrim të barazisë gjinore në procesin e krijimit të politikave buxhetore dhe buxheteve.

Në këtë kuptim, Strategjia Nacionale për zvogëlim të varfërisë dhe ç’kyçjes sociale 2010-2010, si qëllim specifik strategjik i parasheh avancimin e pozitës së femrës dhe zvogëlimin e shkallës së varfërisë dhe rrezikun e ç’kyçjes sociale.

Në raport me gjendjen konkrete, në Komunën e Çashkës me rëndësi të madhe është ekzistimi i Komisionit për mundësi të barabarta të meshkujve dhe femrave që në rrethin e vet të punës përfshinë çështje të fushës së mbrojtjes sociale, shëndetësisë dhe arsimimit të femrës.Komisioni është i përbërë prej pesë anëtarëve të Këshillit të Komunës së Çashkës. Edhe pse sipas Statutit të Komunë së Çashkës ky komision nuk figuron si komision i përhershëm, megjithatë, në nenin e njëjtë është theksuar se Këshilli mund të formojë edhe komisione të tjera të vazhdueshme dhe të përkohshme, përbërja dhe rrethi i veprimit të të cilëve do të përcaktohen me aktin e themelimit të tyre.

Në raport me mbajtjen e mbledhjeve, Komisioni takohet “ad hok”, varësisht nga rasti ose nevoja e zgjedhjes së çështjeve të caktuara nga sfera sociale. Të punësuarit në administratën komunale dhe përfaqësuesit e Këshillit diskutojnë për çështje dhe probleme nga fusha e mbrojtjes sociale sepse në Komunë nuk ka komision për mbrojtje sociale.

Në raport me grupet e lëndueshme të identifikuara në komunë, femrat nuk shfaqen si grup “per se”, por si pjesë e grupit të caktuar social të pavarur nga përkatësia gjinore.

3.2. Grupet e lëndueshme të identifikuara (nevojat dhe prioritetet)3.2.1. Personat me pengesa në zhvillim

PGL-ja si arsye për pengesat në zhvillim i dalloi faktorët vijues: gjenetikë, akt i vështirë i lindjes, lëndim fizik, si edhe mosintervenimi mjekësor në kohë të duhur. Ky grup i lëndueshëm prioritar nuk është i pranuar nga mjedisi dhe nuk i janë siguruar kushtet për socializim dhe inkuadrim social.

Personat me pengesa në zhvillim ballafaqohen për çdo ditë me probleme gjatë përmbushjes së aktiviteteve të përditshme themelore fizike.

3.2.1.1. Mënyrat e përfshirjes

Pengesat në zhvillim, pa dyshim, mund të shkaktojnë kufizim të aftësisë për veprim dhe aftësim. Por, edhe në rast të paaftësimit të rëndë, mbeten një sërë potencialesh që mund të shfrytëzohen në masë të madhe për shkak të inkuadrimit në aktivitete të ndryshme të veprimit shoqëror. Për këtë arsye, këtyre personave u nevojitet ndihmë e shpejtë mjekësore, shërim shtëpiak, qendër ditore, pajisje ndihmëse ortopedike. Personat me pengesa në zhvillim kanë nevojë për hapje të qendrave ditore sepse janë të kufizuar në mundësitë e tyre për zhvillim të pavarur të jetës dhe kujdesit për veten. Fëmijët me pengesa në zhvillim kanë aftësi të zvogëluara në masë të konsiderueshme për tejkalim të kërkesave të jetës. Këta fëmijë më së shpeshti mësojnë shumë ngadalë, andaj nevojitet t’u kushtohet vëmendje më e madhe se zakonisht, të punohet me to me më shumë mund dhe me dashuri të mjaftueshme, andaj me rëndësi të madhe është ata të inkuadrohen në arsimimin e rregullt. Me këtë do të ishte arritur përparim më i madh

21

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

dhe më i shpejtë në mësimin e gjërave të përditshme, por edhe përfshirje më e madhe sociale.

3.2.2. Persona të moshuar (pa kujdes familjar dhe materialisht të pasiguruar)

Plakja nga natyra e saj imponon një numër të madh të problemeve të reja kualitative dhe kuantitative shëndetësore, ekonomike dhe sociale. Personat e moshuar ballafaqohen me problemin e paaftësisë për kryerje të problemeve të përditshme. Ata nuk kanë mjaft mjete financiare, ballafaqohen me probleme shëndetësore, pleqëri dhe pafuqi, si edhe moskujdes (mospasja e shtëpisë vetjake).

3.2.2.1 Mënyra e inkuadrimit

Nevojitet të mundësohet jetë dinjitoze dhe e sigurt për personat e moshuar, nëpërmjet mbrojtjes dhe hapjes së shërbimit për ndihmë të shpejtë mjekësore i cili nuk ekziston në komunë, hapja e qendrës geriatrike, formimi i shërbimit për kujdes dhe ndihmë në kushte shtëpiake. Gjithashtu, duhet të informohen për atë cilat të drejta mund t’i realizojnë nëpërmjet institucioneve shtetërore. Për shembull, ndihma e përhershme financiare, kompensim financiar për ndihmë dhe përkujdesje të personit tjetër, ndihmë të njëhershme dhe ndihmë në naturë, kompensim financiar për strehim social, mbrojtje shëndetësore, përkujdesje shtëpiake dhe ndihmë individit në familje, kujdes ditor, pranim të përkohshëm dhe kujdes, vendosje në familje për përkujdesje. Personat të cilët realizojnë të drejtë të pensionit, ajo të rritet në pajtim me rritjen e shpenzimeve për jetë, si edhe shteti të sigurojë barëra në llogari të fondit shëndetësor.

3.2.3 Persona materialisht të pasiguruar

Personat materialisht të pasiguruar ballafaqohen me nivel të ulët të arsimimit të anëtarëve të amvisërive, dhe me vetë këtë edhe me potencial të ulët ekonomik, si edhe kushte të këqija për jetë dhe gjendje të keqe shëndetësore. Ekzistojnë familje pa asnjë të punësuar, familje ku ka të punësuar, por nuk i pranojnë rrogat e tyre në kohë.

3.2.3.1. Mënyra e inkuadrimit

Nevojitet krijimi i politikës përkatëse socio-ekonomike e cila duhet të sigurojë përmirësim të standardit të përgjithshëm dhe mbrojtjes sociale të grupeve të lëndueshme. Kjo do të ishte arritur nëpërmjet punësimit, finalizimit të arsimimit, stimulimit të ekonomisë së vogël për punësim, punësimeve të përkohshme nëpërmjet projekteve dhe për vetëpunësim. Te amvisëritë bujqësore meqenëse ekziston mundësi më e madhe për vetëpunësim, u nevojitet ta risin dijen e tyre për prodhimtarinë organike, t’i brendojnë prodhimet e tyre dhe nevojitet krijimi i kushteve për hapje të punkteve të grumbullimit.

3.2.4 Viktima të dhunës familjare

Në Ligjin për familje, me dhunë familjare nënkuptohet sjellja e anëtarit të familjes i cili me përdorimin e forcës, kërcënimit dhe frikësimit kryen lëndime trupore, keqpërdorim emocional ose seksual ose shfrytëzim material, seksual ose me punë të anëtarit tjetër të familjes. Dhuna familjare shfaqet në të gjitha kulturat, njerëzit e të gjitha racave, grupeve etnike, religjioneve, gjinive dhe klasave të cilët mund të jenë kryerës të dhunës familjare. Viktima më të shpeshta të dhunës familjare janë femrat. Problemet të cilat janë të lidhura me dhunën familjare janë gjendja e keqe materiale, papunësia, raportet e rrënuara familjare, kriminaliteti, sjellja e keqe sociale dhe përfshirja e dobët sociale.

3.2.4.1. Mënyra e përfshirjes

Nevojitet zbatimi i: ligjeve, Programit nacional për parandalim të dhunës familjare 2008-2011, hapja e qendrave për përkujdesje të viktimave të dhunës familjare dhe fëmijëve të tyre, përkrahje psikologjike dhe këshillim, trajnim të kuadrit profesionist të institucioneve kompetente për punë me viktimat, organizimi i tubimeve dhe punëtorive të ndryshme me inkuadrimin e OJQ-ve të cilat punojnë në sferën e dhunës familjare duke i përfshirë edhe ata të cilët ofrojnë shërbime të drejtpërdrejta për viktimat (ndihmë juridike, përkrahje psikologjike, këshillim psikologjik etj.); trajnim, rikualifikim dhe kualifikim, respektivisht forcim ekonomik i viktimave, si edhe këshillime të personave të papunë për përvetësim të diturive dhe shkathtësive, me çka do të ritet konkurrenca e tyre në tregun e punës, por edhe mundësitë për punësimin e tyre, inkuadrimit në sektorin afarist gjatë punësimit dhe informim të punëdhënësve potenciale për masën e punësimit të subvencionuar në të cilin janë inkuadruar femrat-viktima të dhunës familjare; punësimi, sigurimi i hapësirës së banimit. Viktimave të dhunës familjare mund t’u ndihmohet me ushtrim (trajnim) për sipërmarrësi dhe menaxhim të biznesit familjar, regjistrim të biznesit/vetëfinancimit. Aktivitetet e drejtuara drejt forcimit ekonomik të viktimave të dhunës familjare janë me rëndësi të posaçme, nëse merret parasysh se varshmëria financiare është njëri nga arsyet themelore pse ata mbeten në bashkësitë e dhunshme.

3.2.5. Persona me çështje të pazgjidhur banimi

Si pasojë e statusit të pazgjidhur material – social, e posaçërisht papunësisë, numri gjithnjë e më i madh i qytetarëve ballafaqohen me problemin e çështjes së pazgjidhur të banimit. Problemet me të cilat përballen janë gjithashtu ballafaqimi i gjeneratave, problemi me edukimin e fëmijëve, gjendja e keqe materiale. Për shkak të kësaj, si pasojë shfaqen raporte të rrënuara familjare dhe fëmijë të lënë pas dore në aspektin e edukimit.

22



UNËN E ÇASHKËS

3.2.5.1. Mënyra e përfshirjes

Zgjidhja e çështjes ës banimit është njëri ndër problemet më të vështira, posaçërisht për çiftet e rinj të martuar. Ata kanë nevojë për jetesë të pavarur, andaj njëra nga mënyrat për zgjidhjen e kësaj çështjeje sipas PGL-së është rinovimi dhe aftësimi i ndërtesave ekzistuese komunale të cilat nuk shfrytëzohen për destinime të tjera, si për shembull shkollat të cilat nuk punojnë dhe të ngjashme, dhe të cilat mund të riadaptohen në vendbanime sociale.

Në analizat e bëra paraprakisht të gjendjes me grupet e lëndueshme, në komunë janë veçuar edhe femrat si kategori e posaçme e lëndueshme dhe fëmijët pa kujdes prindëror. Gjatë përpilimit të kësaj strategjie, PGL-ja nuk i ka veçuar si kategori të posaçme, por ata paraqesin pjesë të kategorive të lëndueshme të identifikuara, lëndueshmëria e të cilave është përmbajtur në problemet e kategorive të lëndueshme të identifikuara.

3.2.2. Fëmijë të gjinisë femërore të përkatësisë nacionale shqiptare në moshë prej 12 deri në 14 vjeç

Në komunën e Çashkës te femrat – shqiptare theksohet problemi me arsimimin e ulët. Ata nuk e mbarojnë as arsimimin fillor, ndërsa përqindje shumë e vogël vazhdojnë me arsimimin e mesëm. Varfëria është njëra nga arsyet për shkak të së cilës fëmijët e gjinisë femërore të nacionalitetit shqiptar nuk shkollohen. Vërehet se vlerat tradicionale janë shumë të përfaqësuara te popullsia shqiptare që në mënyrë plotësuese e ngarkon gjendjen e gruas shqiptare. Me ndryshimet në Ligjin për arsimim të detyrueshëm nuk ka përparim të madh sepse dënimet paguhen, ndërsa fëmijët e gjinisë femërore të nacionalitetit shqiptar edhe më tej mbeten pa arsimim.

Prindërit e nacionalitetit shqiptar i iniciojnë martesat e marra vesh për fëmijët e gjinisë femërore, me ç’rast vajzat nuk kanë të drejtë për të zgjedhur .

3.2.6.1 Mënyra e përfshirjes

Që të krijohen kushte për zgjidhje afatgjate të problemit me mungesën e arsimimit te fëmijët e gjinisë femërore të nacionalitetit shqiptar dhe inkorporimit të tyre të plotë në jetën sociale të komunës, së pari nevojitet ndryshimi i vetëdijes te bashkësia për raportin ndaj arsimimit të kësaj kategorie të qytetarëve. Ndryshimi i vetëdijes publike të bashkësisë shqiptare ndaj edukimit të fëmijëve të gjinisë femërore do të mundësohet nëpërmjet fushatës publike për ndryshim të raportit të tyre ndaj arsimimit, punëtorive edukativo-informuese me prindërit, fëmijët dhe arsimtarët për prezantimin e përfitimeve nga edukimi dhe mbajtja e ngjarjeve dhe tribunave publike. 3.3. Analiza PESTEL

3.3.1 Sqarimi i veglës për analizë PESTEL

PESTEL është vegël për analizë e cila fokusohet në 5 aspekte, respektivisht faktorë të ndikimit.

Emri i kësaj vegle për analizë vjen nga akronimi anglez PESTEL që do të thotë:(Political Factors ( faktorë politikë), Economic Factors, (ekonomikë), Social Factors (shoqërorë), Technological Factors (teknologjikë), Environmental Factors (të cilët kanë të bëjnë me mjedisin jetësorë), Legal Factors (faktorët juridikë) Faktorët politikë, kanë të bëjnë me atë si dhe deri në cilën shkallë Qeveria kryen intervenime në ekonomi. Faktorët ekonomikë përfshijnë rritje ekonomike, shkallë interesi, dhe shkallë inflacioni. Këta faktorë kanë ndikim të madh në atë si punon ekonomia dhe si sillen vendime afariste. Faktorët socialë (shoqërorë) përfshijnë aspekte kulturore, si edhe vetëdije për shëndetin, shkallën e natalitetit, shkallën e plakjes, përfaqësimin e moshës së popullsisë, mundësitë për zhvillim të karrierës, si edhe faktorët të cilët kanë të bëjnë me mbrojtjen dhe sigurinë gjatë punës. Trendet shoqërore ndikojnë në kërkesën për prodhime dhe shërbime të kompanive, si edhe të mënyrës së punës së tyre. Faktorët teknologjikë, përfshijnë aspekte teknologjike si për shembull aktivitete të hulumtimit dhe zhvillimit, automatizim të prodhimit dhe përparim teknologjik. Ata e prekin minimumin e nivelit efektiv të produktivitetit, ndërsa kanë të bëjnë me vendimet për pasmarrëveshje. Ata gjithashtu mund t’i prekin shpenzimet e cilësisë, si edhe të çojnë (ose jo) drejt novacioneve teknologjike. Faktorët ekologjikë kanë të bëjnë me mjedisin jetësor, siç janë kushtet e motit, kushtet klimatike, ndryshimet klimatike të cilat posaçërisht mund të ndikojnë ndaj industrive të turizmit, punës së fermerëve dhe sigurimit. Rritja e vetëdijes për ndryshimet klimatike dhe ndikimi i tyre ndaj mënyrës së punës së kompanive, ndikon edhe ndaj krijimit të tregjeve të reja, por njëkohësisht edhe shuarjen e disa tregjeve ekzistuese. Faktorët legalë (juridikë) përfshijnë rregulla ligjore nga fusha e mosdiskriminimit, sjelljes antimonopoliste, mbrojtjes së konsumatorëve, marrëdhënieve të punës, shëndetësisë dhe mbrojtjes në punë. Këta faktorë mund të ndikojnë ndaj asaj si punojnë kompanitë, të ndikojnë ndaj shpenzimeve dhe kërkesës së tregut.

3.3.2 Rezultate nga PESTEL analiza e bërë ndaj personave të kategorive të lëndueshme në Komunën e Çashkës

Pasi që u identifikuan grupet e lëndueshme, filloi procesi i identifikimit të faktorëve të jashtëm të cilët kanë ndikim ndaj gjendjes së të njëjtave. Me shfrytëzimin e veglës për analizë PESTEL, u analizuan faktorët politikë, ekonomikë, shoqërorë, teknologjikë, ekologjikë dhe juridikë, të cilët kanë ndikim ndaj grupeve të lëndueshme të identifikuara.Sipas PGL-së faktorët politikë kanë të bëjnë me ekzistimin ose mosekzistimin e vullnetit politik, si edhe mundësi reale për zbatimin e të njëjtit në fushën e sigurimit material të personave të cilët nuk janë të kualifikuar për të

23

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

drejtën e pensionit mbi asnjë bazë, në pajtim me normat pozitive ligjore. Duhet të kontrollohet vullneti politik dhe kapacitetet për lobim të vetëqeverisjes lokale në drejtim të zgjidhjes së kësaj çështjeje që drejtpërdrejtë ndikon ndaj lëndueshmërisë së personave, të cilët janë identifikuar si kategori të lëndueshme në komunë.

Si faktor ekonomik i cili duhet të analizohet është mundësia reale të zbatohen masa për sigurim të grupeve më të lëndueshme dhe kategorive të varfra në komunë.

Në grupin e faktorëve shoqërore të cilët ndikojnë ndaj pozitës së grupeve të lëndueshme janë edhe niveli i hapjes për pranimin e të gjitha kategorive të grupeve të lëndueshme, vetëdija për nevojat e veçanta, vetëdija dhe pranimi i të drejtave të barabarta dhe mundësitë për të gjithë qytetarët në komunë. Këtu hyjnë edhe qëndrimet ndaj ndryshimeve të cilat do të çojnë drejt integrimit të grupeve të margjinalizuara, veçanërisht mendohet në sensibilizimin e familjes dhe mjedisit për të drejtat e personave me nevoja të veçanta, si edhe pranimi i realitetit për ekzistimin e dhunës familjare dhe përpjekjet shoqërore ajo të çrrënjoset.

Në raport me faktorët teknologjikë, është e njohur se me zhvillimin e teknologjisë puna e njeriut gjithnjë e më tepër zëvendësohet me prodhimin e automatizuar. Gjithsesi, këtu duhet të bëhet analizë për cilat degë të ekonomisë saktësisht bëhet fjalë dhe a ka të bëjë me këtë faktor zvogëlimi i punësimeve ose jo. Për shembull, në kapacitetet prodhuese të mëdha janë shanset për këtë ndikim negativ nga zhvillimi i teknologjisë, por për shembull, në fushën e shërbimeve kjo nuk e ka ndikimin e njëjtë ndaj punësimeve të reja, edhe pse edhe këtu mund të ndikojë negativisht si për shembull, gjatë shitjeve online.

Në përgjithësi, në raport me ndikimet ndaj mjedisit jetësor nuk ishin të dallueshëm ndikimet specifike në aktivitetet për integrim të kategorive të lëndueshme në jetën dhe në punën e bashkësisë.

Sa u përket faktorëve juridikë, relevantë për kategoritë e lëndueshme, përfundim është se ekziston kornizë juridike për sigurim të barazisë dhe mosdiskriminimit të asnjërës prej kategorive, si edhe kornizë juridike për të drejtat e marrëdhënieve të punës dhe norma ligjore për arsimim të obligueshëm fillor dhe të mesëm.

3.4. Fushat e veprimit me prioritet

Partner grupi lokal nëpër procesin e përgatitjes pjesëmarrëse të dokumentit strategjik me prioritet i përcaktoi fushat vijuese për zhvillim të Komunës së Çashkës, në drejtim të zvogëlimit të varfërisë, përfshirjes sociale dhe mbrojtjes sociale.

3.4.1 . Fushë me prioritet – zvogëlimi i varfërisë

„Varfëria e vërtetë nuk është e paracaktuar nga Zoti “-thënie popullore„Varfëria është prind i revolucionit dhe kriminalitetit”-Aristoteli

3.4.1.1. Qëllimi strategjik me prioritet – Mundësi të rritura për punësim të grupeve të lëndueshme të rrezikuara sociale të qytetarëve në komunën e Çashkës.

Papunësia është identifikuar si problem i madh në komunë dhe pikërisht për këtë, zgjidhja e saj është vendosur si qëllim strategjik nr. 1 në fushën me prioritet – zvogëlimin e varfërisë.

Sipas të dhënave më të reja të fituara nga Qendra për punësim, me gjendjen më 31.10.2010, janë evidentuar 1965 persona të papunë, prej të cilëve 851 (43,3%) janë femra dhe 1114 (56,7%) janë meshkuj.

Me qëllim të zgjidhjes së problemit me papunësinë në komunë, PGL-ja i vendosi veprimet vijuese strategjike:

• Përmirësimin e diseminimit të informatave për mundësinë për (vetë) punësim nëpërmjet projekteve të Agjencisë për punësim të R.M.-së, si edhe nëpërmjet fondeve të tjera vendore dhe ndërkombëtare.

Ky aktivitet strategjik do të zbatohej me vendosjen (atje ku mungojnë) e tabelave informuese para ndërtesës komunale dhe para ndërtesave të zyrave vendore ku në bazë javore do të vendoseshin dhe do të azhurnoheshin të dhënat për projektet e ndryshme për vetëpunësim, të organizuara nga ana e Agjencisë për punësim të R.M.-së. Gjithashtu, do të organizohen vizita në vendbanimet më të mëdha në komunë, me qëllim të mbajtjes së takimeve informative-edukative me shpërndarje të afisheve të cilat do t’i përmbajnë informatat e nevojshme.

Banka botërore tanimë ka realizuar projekte të këtilla në komunë, dhe me këtë aktivitet parashikohet lobim si te ajo, ashtu edhe te donatorët e tjerë, me qëllim të realizimit të punësimeve të përkohshme.

• Zbatimi i Analizës për nevojat e arsimimit plotësues dhe realizimit të programeve (trajnimeve) për rikualifikim të popullsisë vendase, në pajtim me nevojat dhe mundësitë për absorbim të fuqisë punëtore të investuesve potencialë dhe kapaciteteve ekzistuese ekonomike.

24



UNËN E ÇASHKËS

Këtë aktivitet do ta zbatonte Komuna, nëpërmjet angazhimit të OJQ-ve të jashtme ose kompanisë konsulente e cila merret me arsimim të të rriturve. Trajnimet do të realizoheshin pas zbatimit të analizës për fushat e veprimit të investitorëve dhe kapacitetet ekzistuese ekonomike. Analiza do të tregonte dhe numër të personave, si edhe gjininë dhe moshën e të njëjtëve të cilët do të kalonin nëpër armimin plotësues i cili do të ishte në raport me fuqinë për absorbim të forcës së re punuese të krijuar.

• Angazhimi punues i përfaqësuesve të grupeve sociale të kërcënuara dhe të lëndueshme të qytetarëve në aksionet publike për pastrim, pyllëzim dhe aktivitete tjera në komunë. Ky aktivitet nënkupton angazhim të grupeve të qytetarëve të rrezikuar socialë dhe të lëndueshëm, për zbatimin e punëve të lidhura me pastërtinë publike dhe mirëmbajtjen e komunës.

Supozime për realizimin e këtij qëllimi strategjik janë: ekzistimi i bashkëpunimit me institucionet kompetente, veçanërisht me Agjencinë për investime të jashtme, koordinim të mirë me bashkësitë lokale, bashkëpunim me sektorin privat, informim të rregullt dhe të mirë të qytetarëve për mundësitë dhe përfitimet nga riedukimi. Si rrezik gjatë realizimit të aktiviteteve për arritjen e këtij qëllimi shfaqen mosinteresimi i popullsisë lokale për inkuadrim në projektet për vetëpunësim dhe punësim, si edhe mungesa e mjeteve financiare të Komunës për zbatimin e aktiviteteve.

Janë parashtruar treguesit vijues për arritjen e këtij qëllimi strategjik: numri i personave të rinj të punësuar, zvogëlimi i numrit të shfrytëzuesve të ndihmës sociale, numri i personave të cilët kanë aplikuar për projekte për vetëpunësim, numri i personave të punësuar në projekte për vetëpunësim, numri i trajnimeve të zbatuara, lista e pjesëmarrësve në trajnime, shuma e investimeve.

Mjetet për verifikim janë të dhënat dhe raportet e Komunës, QPS-ja dhe Agjencia për Punësim, si edhe marrëveshjet për punësim, raportet e trajnimeve të zbatuara nga ana e trajnuesve, listat e pjesëmarrësve në trajnime, OJQ-të ose ndërmarrjet konsulente për zbatimin e analizës dhe trajnimeve.

3.4.1.2 Qëllimi strategjik me prioritet – Zhvillimi i ekonomisë së vogël me përshtatjen e ofertës dhe kërkesë së forcës së punës në tregun e punës për absorbim të grupeve të kërcënuara sociale dhe grupeve të margjinalizuara të qytetarëve.

Zhvillimi i ekonomisë së vogël në drejtim të absorbimit të grupeve të qytetarëve të kërcënuar dhe të margjinalizuar është caktuar si qëllim strategjik nr. 2 në fushën me prioritet – zvogëlimin e varfërisë.Sipas të dhënave nga ESHS-së të vitit 2008, në territorin e komunës janë evidentuar 47 shitore, asnjë stacion pompe dhe një oranzheri private.

Me qëllim të zhvillimit të ekonomisë së vogël në komunë, PGL-ja e parashtroi veprimet vijuese strategjike:

• Përpilimi i strategjisë për zhvillim të ekonomisë së vogël për përcaktim të fushave të veprimeve ekonomike dhe analizës së tregut të punës.

Me qëllim të inkurajimit të zhvillimit të ekonomisë së vogël, hapin e parë të cilin Komunës duhet ta merr është përpilimi i Strategjisë për zhvillim të ekonomisë së vogël.

• Informimi i grupeve të qytetarëve të rrezikuar social dhe të margjinalizuar për mundësinë për punësim nëpërmjet shfrytëzimit të projekteve dhe fondeve për zhvillim të ekonomisë së vogël.

Ky aktivitet strategjik do të zbatohej me realizimin e fushatës publike për promovim të rezultateve nga Strategjia dhe analiza e realizuar, shtypja e afisheve dhe mbajtja e punëtorive informative-edukative. Gjithashtu, edhe nëpërmjet vendosjes (atje ku nuk ka) të tabelave informuese në vendbanimet ku rregullisht do të azhurnoheshin të dhënat për mundësitë për punësim në ekonominë e vogël.

• Promovimi i bashkëpunimit të të gjithë pjesëmarrësve në ekonominë e vogël – komuna, NVM-të dhe OJQ-të e reja të hapura.

Ky aktivitet do të përfshinte kontakte të vazhdueshme mes pjesëmarrësve, nëpërmjet formimit të shoqatës për NVM-të në koordinim me Komunën, që do të ishte fazë e përparuar në zhvillimin dhe inkluzionin e grupeve të margjinalizuara të qytetarëve, shkëmbim të përvojave, qarkullim të rregullt të informatave, bashkim, pjesëmarrje e përbashkët në treg dhe në panaire me tendencë për promovim të prodhimeve të cilat janë të mbrojtura me prejardhjen gjeografike.

Si supozim për zbatimin e aktiviteteve për ngritje të këtij qëllimi strategjik është hapja e grupeve të margjinalizuara të qytetarëve ndaj ndryshimeve dhe zhvillimit të shkathtësive sipërmarrëse, si edhe dëshira e të gjithë pjesëmarrësve për bashkëpunim dhe pjesëmarrje të përbashkët. Si rreziqe shfaqen mosinteresimi i qytetarëve për vetëpunësim nëpërmjet NVM-ve, për shkak të rregullave të komplikuara ligjore, frikës nga ndryshimet dhe obligimet të cilat i sjell ekonomia e vogël në drejtim të tatimeve, sigurimeve dhe të ngjashme.

25

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

Janë vendosur treguesit vijues për arritjen e këtij qëllimi strategjik: numri i personave të punësuar të rinj, zvogëlimi i numrit të shfrytëzuesve të ndihmës sociale, numri i rritur i afaristëve të vegjël, numri i bujqve të regjistruar, është përpiluar dhe është miratuar Strategjia për zhvillim të ekonomisë së vogël me analizën e tregut të punës, formimi i Shoqatës së NVM-ve, numri i pjesëmarrjeve të përbashkëta. Mjetet për verifikim janë të dhënat dhe raportet e Komunës, Regjistri Qendror, QPS-ja, Agjencia për Punësim, shpalljet nëpër medie. 3.4.1.3. Qëllimi strategjik me prioritet – Zhvillimi i turizmit rural dhe promovimi i mënyrave alternative të punësimit të grupeve të qytetarëve të rrezikuar socialë dhe të margjinalizuar

Zhvillimi i turizmit rural dhe promovimi i mënyrave alternative të punësimit të qytetarëve të rrezikuar socialë dhe të margjinalizuar është prioritetizuar si qëllimi strategjik 3 në fushën me prioritet – Zvogëlimi i varfërisë.

Edhe pse janë vërejtur potenciale për zhvillim në këtë fushë, veçanërisht duke e marrë parasysh mjedisin e pastër ekologjik të komunës, në këtë moment gjendja me turizmin është si vijon: në komunë janë evidentuar 7 objekte hotelerie dhe 6 objekte për akomodim:

• Përgatitja e studimit – fizibiliti për zhvillim të turizmit rural dhe promovim të mënyrave alternative të punësimit të grupeve të rrezikuara sociale dhe të margjinalizuara të qytetarëve në komunën e Çashkës.

Ky studim do t’i hulumtojë potencialet e komunës për zhvillim të turizmit rural, do t’i hulumtojë atraksionet potenciale turistike dhe do t’i përcaktojë fushat tjera për punësim alternativ të grupeve të qytetarëve të rrezikuar socialë dhe të margjinalizuar të lidhur me zhvillimin e turizmit rural: përpunimi i prodhimeve të dorës, ushqim tradicional, oferta për etno-ambient autentik. Gjithashtu, do t’i përcaktojë përmirësimet e nevojshme turistike infrastrukturore të cilat janë të domosdoshme për zhvillim të turizmit rural.

• Zbatimi i aktiviteteve për promovim të mundësisë për punësim në fushën e turizmit rural te grupet e qytetarëve të kërcënuar socialë dhe të margjinalizuar në komunë.

Ky aktivitet do të përfshijë informim të grupeve të rrezikuara sociale dhe të margjinalizuara të qytetarëve për mundësitë të cilat i ofron turizmi rural dhe punësimi alternativ, drejtimet për financim të të njëjtëve, nëpërmjet fondeve vendase dhe ndërkombëtare dhe trajnimeve për respektim të standardeve të autenticitetit dhe ofertës turistike. Në këtë mënyrë, qytetarët do të pajisen me shkathtësi për prodhim dhe shitje të suvenireve, të prodhimeve të brenduara, të ushqimit lokal etj.

• Përmirësimi i promovimit të brendshëm dhe të jashtëm të mundësive turistike.Këtu parashihet promovimi i këtyre mundësive, si në komunë, ashtu edhe jashtë saj, nëpërmjet shfrytëzimit të ueb-faqes, medieve dhe agjencive turistike.

• Angazhimi me punë i kategorive të lëndueshme në fushën e etno-turizmit.Me këtë aktivitet do të hapen mundësi për punësim të kategorive të lëndueshme dhe të varfra në kapacitete të ndryshme të fushës së etno-turizmit, si punësime sezonali, ashtu edhe punësime të vazhdueshme.

Si supozime për realizimin e aktiviteteve për arritje të këtij qëllimi strategjik shfaqen interesimet e popullsisë lokale, bashkëpunimi mes sektorit publik, qytetar dhe privat, ndërsa si rrezik shfaqet mospasja potenciale e interesit te sektori afarist për investim dhe zhvillim të turizmit rural në komunë.

Janë vendosur treguesit vijues për arritje të këtij qëllimi strategjik: numri i lokaliteteve të rregulluara turistike, numri i bujtjeve, numri i vizitave, numri i personave të punësuar të rinj, numri i investimeve në turizëm, vizita e ueb-faqes së komunës.

Mjetet për verifikim janë të dhëna dhe raporte të Komunës dhe Agjencisë për punësim, ueb-faqja e Komunës, raportet e DHP-së dhe bashkësitë lokale.

26



UNËN E ÇASHKËS

3.4.2. Fushë me prioritet – Përfshirja sociale e grupeve të identifikuara të lëndueshme3.4.2.1. Përmirësimi i infrastrukturës në komunë dhe qasjes për personat me invaliditet

PGL-ja e vendosi këtë qëllim strategjik si nr. 1 në fushën e përfshirjes sociale të grupeve të identifikuara të lëndueshme të qytetarëve në komunë.

Me qëllim të realizimit të qëllimit, PGL-ja e vendosi veprimin vijues strategjik:• Përmirësimin e qasjes deri te objektet në Komunë të destinuar për personat me invaliditet.

Ky aktivitet do të parasheh vendosjen e rampave dhe kalimeve deri te të gjitha institucionet publike në komunë, me qëllim që të gjithë qytetarët të kenë qasje fizike deri te institucionet.

Si supozim i rëndësishëm, e njëkohësisht edhe rrezik për zbatimin e këtij qëllimi, është sigurimi i mjeteve të mjaftueshme financiare për realizimin e aktiviteteve të parapara.

Janë vendosur edhe treguesit vijues për arritjen e këtij qëllimi strategjik:numri i kalimeve ndihmëse të vendosura pranë institucioneve publike në komunë, numri i rritur i personave me invaliditet të cilët janë drejtuar pranë institucioneve.

Mjetet për verifikim janë të dhënat dhe rraporet e Komunës.

3.4.2.2. Ngritja e vetëdijes për nevojat e veçanta të kategorive të lëndueshme

PGL-ja e vendosi këtë qëllim si qëllim strategjik nr. 2 në fushën e inkuadrimit social të grupeve të lëndueshme të identifikuara të qytetarëve në komunë.

Me qëllim të realizimit të qëllimit, PGL-ja i vendosi veprimet vijuese strategjike:• Ndërmarrjen e aktiviteteve për informim të qytetarëve për nevojat e kategorive të lëndueshme të personave

dhe aktivitetet për ngritjen e vetëdijes publike te bashkësia për gupet e rrezikuara sociale dhe të margjinalizuara të qytetarëve.

Ky aktivitet do të zbatohet nëpërmjet tribunave informative, internetit, materialeve të shtypura promovuese dhe aktivitete të ngjashme për ngritje të vetëdijes për pozitën specifike dhe nevojat e grupeve të lëndueshme të qytetarëve.

• Hapja e info-linjës për nevojat e kategorive të lëndueshme.Ky aktivitet është paraparë të zbatohet me hapjen e info-linjës për nevojat e kategorive të lëndueshme.

• Informimi i rregullt i qytetarëve për të drejtat e mbrojtjes sociale, si edhe kontakt-detajet e personit në Komunë, përgjegjës për çështjet e mbrojtjes sociale.

Ky aktivitet parasheh shtypjen e afisheve të cilat do të ishin shpërndarë deri te qytetarët dhe të cilat do t’i kishin përmbajtur informatat themelore për të drejtat e mbrojtjes sociale, si edhe të gjitha kontakt-detajet e personit në Komunë i cili është përgjegjës për mbulim të çështjeve të mbrojtjes sociale.

• Sensibilizimi i sektorit të biznesit për përgjegjësi shoqëroreKy aktivitet ka të bëjë me përpjekjet e Komunës për kontribut ndaj sensibilizimit të sektorit të biznesit për nevojat dhe të drejtat e ndryshme të kategorive të lëndueshme, si edhe sensibilizim të përgjithshëm te përfaqësuesit e sektorit të biznesit për përgjegjësinë shoqërore.

Në thelb, bëhet fjalë për promovim të përkrahjes nga ana e sektorit të biznesit për grupet e rrezikuara sociale dhe të margjinalizuara të qytetarëve, nëpërmjet informimit për mundësitë për përkrahje dhe bashkëpunim, si edhe përfitimet nga përgjegjësia shoqërore e të gjithë të përfshirëve.

Si supozim për realizimin e këtyre aktiviteteve është ekzistimi i vullnetit te sektori i biznesit për përkrahjen e të varfërve dhe kategorive të rrezikuara sociale të qytetarëve, ndërsa si rrezik për realizimin e këtyre aktiviteteve shfaqet pamundësi që të interesohet popullsia lokale për problemet e kategorive të lëndueshme.

Janë vendosur treguesit vijues për arritjen e këtij qëllimi strategjik: numri i ngjarjeve të mbajtura publike për promovim të të drejtave dhe nevojave të posaçme të kategorive të lëndueshme, numri i personave të cilët kanë marrë pjesë në ngjarje të këtilla, numri i grupeve të qytetarëve të punësuar nga grupet e rrezikuara dhe të margjinalizuara në sektorin privat.

Mjetet për verifikim janë të dhënat dhe raportet nga Komuna, lista të pjesëmarrësve dhe raporte të konsulentëve të cilët janë angazhuar për mbajtjen e ngjarjeve të këtilla.

27

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

3.4.2.3. Përpilimi i projekteve për përfshirje sociale me shfrytëzimin e resurseve ekzistuese (ridestinimi i objekteve ekzistuese)

PGL-ja e vendosi këtë qëllim si qëllim strategjik nr. 3 në fushën e inkuadrimit social të kategorive të grupeve të lëndueshme të qytetarëve në Komunë.

Me qëllim të realizimit të qëllimit, PGL-ja i vendosi veprimet vijuese strategjike: • Aftësimin dhe ridestinimin e objekteve ekzistuese në qendra geriatrike;• Riadaptimi i objekteve ekzistuese në banesa për çifte të rinj të martuar;• Promovimi i parabiznesit dhe i sektorit privat për mundësinë për dhënie afatgjate me qira të ndërtesave

komunale me qëllim shfrytëzimin e tyre për qëllimet të përfshirjes sociale.Ky aktivitet do të përfshinte hapjen e shtëpive private për persona të moshuar, shtëpi geriatrike, shtëpi për persona me nevojat të veçanta dhe të ngjashme, si edhe lloj tjetër të institucioneve të cilat do t’u ofronin punësim kategorive të personave të lëndueshëm dhe të varfër.

Si supozime për realizimin e këtyre aktiviteteve janë sigurimi i mjeteve financiare për zgjedhje të problemit me mospërshtatjen institucionale, ndërsa si rrezik i mundshëm shfaqet mosinteresimi për investuesit potencialë.

Janë vendosur treguesit vijues për arritjen e këtij qëllimi strategjik: numri i shtëpive të hapura për persona të moshuar, numri i personave të punësuar të rinj në institucione për mbrojtje sociale në komunë dhe numri i objekteve të riadaptuara.

Mjetet për verifikim janë të dhëna nga raportet e Komunës, QPS-ja, MPPS-ja, Ministria e Shëndetësisë dhe Agjencia për Punësim.

3.4.2.4. Ngritja e vetëdijes publike të bashkësisë për nevojën për edukim

Qëllimi i katërt strategjik ka të bëjë me zbatimin e vetëdijes publike të bashkësisë shqiptare për nevojën e edukimit të fëmijëve të gjinisë femërore.

Ky qëllim strategjik do të arrihej me:• Zbatimin e aktiviteteve intensive të llojit të tribunave publike, punëtori informative me prindërit e fëmijëve të

gjinisë femërore të nacionalitetit shqiptar, shtypjen e afisheve me informata për përparësitë e edukimit dhe obligimeve ligjore për arsimim të obligueshëm të mesëm, si edhe vizita të drejtpërdrejta në shtëpitë e fëmijëve të gjinisë femërore të cilëve u është shkurtuar shkollimi.

• Realizimi i takimeve informative në mjediset me popullsi shqiptare dhe vizita në teren për diseminim të informatave për mundësi për punësim të grave të nacionalitetit shqiptar.

Supozime për arritje të suksesshme të qëllimit të vendosur është hapja e bashkësisë për pranim dhe zbatim të informatave të reja, ndërsa rrezik potencial është mbyllja e tyre ndaj ndryshimeve dhe mosbesimit ndaj risive.

Tregues do të ishin: numri i fëmijëve të gjinisë femërore të cilët mbarojnë arsimin fillor, numri i fëmijëve të gjinisë femërore që regjistrohen në arsimin e mesëm, numri i ngjarjeve dhe trajnimeve publike të organizuara, numri i trajnimeve informative të mbajtura, numri i vizitave në teren, numri i fëmijëve të gjinisë femërore të pakicës shqiptare që janë punësuar.

Burime për verifikimin e suksesit të qëllimit të arritur strategjik do të ishin Arkivi i raporteve të shkollave fillore, raporte të shkollave të mesme, raporte të subjekteve juridike të cilët i zbatojnë trajnimet, Arkivi i Komunës, Agjencia për Punësim.

3.4.3. Mbrojtja sociale / ndërmarrja e masave plotësuese për mbrojtje sociale3.4.3.1. Përpilimi i programeve nga fusha e mbrojtjes sociale në Komunë

PGL-ja e vendosi këtë qëllim si qëllim strategjik nr. 1 në fushën e mbrojtjes sociale në Komunës.

Me qëllim të realizimit të qëllimit, PGL-ja i vendosi veprimet vijuese strategjike:• mbajtja e debatit publik për përgatitje të Programit për mbrojtje sociale;• përgatitja e skicë – versionit për Programin për mbrojtje sociale të mbështetur në Programin nacional për

mbrojtje socialeProgrami nacional për mbrojtje sociale parasheh përpilimin e programeve komunale për mbrojtje sociale.Rrezik potenciale për zbatimin e debatit publik është mosinteresimi i qytetarëve të marrin pjesë te i njëjti.Mjetet për verifikim janë të dhënat dhe raportet e Komunës dhe MPPS-së.

28



UNËN E ÇASHKËS

3.4.3.2 Qëllimi strategjik me prioritet – Mundësimi i ndihmës dhe përkrahje përkatëse për grupet e lëndueshme dhe sociale të popullsisë nga ana e administratës komunale

PGL-ja e vendosi këtë qëllim si qëllim strategjik nr. 2 në fushën e mbrojtjes sociale në Komunë.

Me qëllim të realizimit të qëllimit, PGL-ja i vendosi veprimet vijuese strategjike:• forcimi i kapaciteteve të administratës komunale nëpërmjet edukimit të të punësuarve për mundësitë dhe

format për zhvillim të funksioneve sociale-mbrojtëse të Komunës;• edukimi për planifikimin strategjik dhe përpilimin e programeve nga fusha e mbrojtjes sociale;• zgjerimi i formave të mbrojtjes sociale që i realizon Komuna (kryesisht ndihmë financiare) me forma të reja të

shërbimeve sociale;• rritja e përqindjes që veçohet nga buxheti për mbrojtje sociale dhe për efikasitetin e atyre mjeteve buxhetore.Si tregues për arritjen e këtij qëllimi strategjik është numri gjithnjë e më i madh i trajnimeve dhe seminareve të mbajtura për ngritjen e kapaciteteve të administratës komunale, si edhe numri i shërbimeve të reja të ofruara në fushën e mbrojtjes sociale.

Mjetet për verifikim janë të dhënat dhe raportet nga Komuna dhe raporte nga shtëpitë konsulente të cilat e zbatojnë trajnimin.

29

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

30



UNËN E ÇASHKËS

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tja

Pers

oni p

ërgj

egjë

sTr

egue

sM

jete

për

ver

ifiki

mBu

xhet

i

Përm

irësi

mi i

dis

emin

imit

të in

for-

mat

ave

për m

undë

sinë

për

pun

ësim

në

përm

jet p

roje

ktev

e pë

r (ve

t)

punë

sim

të A

gjen

cisë

për

Pun

ësim

të

R.M

.-së

dhe

polit

ikat

për

pun

ësim

të

MPP

S-së

dhe

nëp

ërm

jet f

onde

ve të

tje

ra v

endo

re d

he n

dërk

ombë

tare

2011

- 20

12Pe

rson

për

mar

rëd-

hëni

e m

e pu

blik

un n

ë Ko

mun

ë

Pers

ona

nga

Qen

dra

për

Punë

sim

- Ve

les

Num

ri i p

erso

nave

që

kanë

ap

likua

r për

pro

jekt

et p

ër

vetë

punë

sim

Num

ri e

pers

onav

e të

pu-

nësu

ar n

ëpër

mje

t pro

jekt

eve

për v

etëp

unës

im

Rapo

rte

të A

gjen

cisë

për

Pu

nësi

m

Rapo

rte

të K

omun

ës

Fond

et n

acio

nale

dh

e nd

ërko

mbë

tare

m

e ba

shkë

finan

cim

ng

a Ko

mun

a

Zbat

imi i

Ana

lizav

e pë

r nev

ojat

e

arsi

mim

it pl

otës

ues

dhe

real

izim

it të

Pr

ogra

mev

e (t

rajn

imev

e) p

ër ri

kual

i-fik

im të

pop

ulls

isë

vend

ase,

në

pajti

m

me

nevo

jat e

inve

stito

rëve

pot

en-

cial

ë dh

e ka

paci

tete

ve e

kzis

tues

e ek

onom

ike

2011

-201

3Pu

nëto

r soc

ial p

ër

mbr

ojtje

soc

iale

Mje

te të

fitu

ara

për p

ërkr

ahje

të

pun

ësim

it se

zona

l nga

ana

e

dona

torë

ve

Num

ri i p

erso

nave

të c

ilët k

anë

kalu

ar tr

ajni

me

Rapo

rte

të K

omun

ës

Med

iet

Rapo

rte

të Q

endr

ës p

ër

Punë

sim

- Ve

les

Ark

ivi i

Kom

unës

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a13

.176

.000

,00

dena

rë

Ang

azhi

mi m

e pu

në i

përf

aqës

uesv

e të

gru

peve

të k

ërcë

nuar

a so

cial

e dh

e të

lënd

uesh

me

të q

ytet

arëv

e në

ak

sion

e pu

blik

e pë

r pas

trim

, pyl

lëzi

m

dhe

aktiv

itete

tjer

a në

kom

unë

2011

-201

4Ba

shkë

punë

tor p

ër

mbr

ojte

soc

iale

në

Kom

unë,

Qen

dër p

ër

punë

sim

Num

ri i k

ohës

të p

erso

nave

të

anga

zhua

r, pë

rqin

dja

e ul

ur

e sh

fryt

ëzue

sve

të n

dihm

ës

soci

ale

Ark

ivi i

Kom

unës

Fond

e dh

e do

nato

rë

Kreu

4 –

Pla

ni i

aksi

onit

për

zba

tim

in e

dok

umen

tit s

trat

egjik

e

Fush

a m

e pr

iori

tet

•Zv

ogël

imi i

var

fëris

ë•

Inku

adrim

i soc

ial d

he g

rupe

t e lë

ndue

shm

e të

iden

tifiku

ara

•M

broj

tja s

ocia

le/n

dërm

arrja

e m

asav

e pl

otës

ues

për m

broj

tje s

ocia

le

1. Z

vogë

limi i

var

fëri

së1.

1 Q

ëllim

i str

ateg

jik m

e pr

iori

tet –

Mun

dësi

të s

htua

ra p

ër p

unës

im

31

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Bu

xhet

i

-Për

pilim

i i S

trat

egjis

ë pë

r zhv

illim

të

ekon

omis

ë së

vog

ël p

ër p

ërca

ktim

in

e fu

shav

e të

vep

rimev

e ek

onom

ike

dhe

anal

izës

së

treg

ut të

pun

ës

2012

Bash

këpu

nëto

r i Z

HEL

-it

në K

omun

ëËs

htë

përp

iluar

Str

ateg

jia p

ër

zhvi

llim

të e

kono

mis

ë së

vog

ëlRa

port

e të

Kom

unës

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

-Info

rmim

i i g

rupe

ve të

rrez

ikua

ra

soci

ale

dhe

të m

argj

inal

izua

ra të

qy

teta

rëve

për

mun

dësi

në p

ër

punë

sim

nëp

ërm

jet s

hfry

tëzi

mit

të

proj

ekte

ve d

he fo

ndev

e pë

r zhv

illim

të

eko

nom

isë

së v

ogël

2011

-201

3Pe

rson

a pë

r mar

rëd-

hëni

e m

e pu

blik

un,

ZHEL

Num

ri i p

erso

nave

të c

ilët k

anë

aplik

uar p

ër p

unës

im n

ëpër

m-

jet p

roje

ktev

e dh

e fo

ndev

e pë

r ek

onom

i të

vogë

l

Num

ri i n

gjar

jeve

pub

like

të

real

izua

ra

Rapo

rte

të A

gjen

cisë

për

Pu

nësi

m

Subj

ekte

jurid

ike

të c

ilët i

ka

në re

aliz

uar p

unët

oritë

dh

e ng

jarje

t pub

like

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

Prom

ovim

i për

bas

hkëp

unim

in e

të

gjith

ë pj

esëm

arrë

sve

në e

kono

min

ë e

vogë

l – k

omun

a, N

MV-

të d

he O

JQ-t

ë e

pors

ahap

ura

2012

-201

3Se

ktor

i për

pun

ë të

pë

rgjit

hshm

e dh

e ju

ridik

e

Ësht

ë fo

rmua

r sho

qata

për

N

MV,

num

ri i n

gjar

jeve

të

përb

ashk

ëta

Ark

ivi i

Kom

unës

së

Çash

kës,

shpa

lljet

në

med

ieFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

1.2

Qël

limi s

trat

egjik

me

prio

rite

t – Z

hvill

imi i

eko

nom

isë

së v

ogël

32



UNËN E ÇASHKËS

1.3

Qël

limi s

trat

egjik

me

prio

rite

t – Z

hvill

imi i

turi

zmit

rura

l

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

Përp

ilim

i i fi

zibi

liti –

stu

dim

it pë

r zh-

villi

m të

turiz

mit

rura

l dhe

pro

mov

im

të m

ënyr

ave

alte

rnat

ive

të p

unës

imit

të g

rupe

ve të

qyt

etar

ëve

të rr

ezik

uar

soci

alë

dhe

të m

argj

inal

izua

r të

qyte

tarë

ve n

ë Ko

mun

ë e

Çash

kës

2012

Bash

këpu

nëto

ri pë

r ZH

ELSt

udim

i i p

ërga

titur

Rapo

rte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

Zbat

imi i

akt

ivite

teve

për

pro

-m

ovim

të m

undë

sive

për

pun

ësim

të

gru

peve

të rr

ezik

uara

soc

iale

dhe

të

mar

gjin

aliz

uara

të q

ytet

arëv

e në

fu

shën

e tu

rizm

it ru

ral

2012

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

ZHEL

Num

ri i n

gjar

jeve

për

info

rmim

të

qyt

etar

ëve

Num

ri i t

rajn

imev

e të

zba

tuar

a

Num

ri i p

erso

nave

të p

unës

uar

të ri

nj n

ë fu

shën

për

katë

se

Rapo

rte

të K

omun

ës

Agje

ncia

për

Pun

ësim

Regj

istr

i Qen

dror

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

Përm

irësi

mi i

pro

mov

imit

të b

rend

-sh

ëm d

he të

jash

tëm

të m

undë

sive

tu

ristik

e

2012

Bash

këpu

nëto

r për

ku

lturë

N

umri

i rek

lam

ave

Num

ri i t

uris

tëve

Rap

orte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

Ang

azhi

mi m

e pu

në i

kate

goriv

e të

lënd

uesh

me

në fu

shën

e e

tno-

turiz

mit

2013

-201

4Ba

shkë

punë

tor p

ër

mbr

ojte

soc

iale

Bash

këpu

nëto

r për

ZH

EL

Num

ri i p

erso

nave

të p

unës

uar

të k

ateg

oriv

e të

lënd

uesh

me

Agje

ncia

për

Pun

ësim

Qen

dra

për ç

ësht

je s

ocia

le

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

33

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

2. P

ërfs

hirj

a so

cial

e dh

e gr

upet

e lë

ndue

shm

e të

iden

tifik

uara

2.1

Qël

limi s

trat

egjik

me

prio

rite

t – P

ërm

irës

imi i

infr

astr

uktu

rës

në k

omun

ë pë

r për

mir

ësim

in e

qas

jes

për p

erso

nat m

e in

valid

itet

2.2

Qël

limi s

trat

egjik

me

prio

rite

t –

Ngr

itja

e v

etëd

ijes

për

nevo

jat

e ve

çant

a të

kat

egor

ive

të lë

ndue

shm

e dh

e m

ekan

izm

at e

kzis

tues

dhe

mas

at p

ër

mbr

ojtj

en e

tyre

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

Përm

irësi

mi i

qas

jes

deri

te o

bjek

tet

në K

omun

ë të

des

tinua

ra p

ër p

er-

sona

t me

inva

lidite

t

2011

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

ndër

tim d

he u

rban

izëm

Num

ri i k

alim

eve

ndih

mës

e të

ve

ndos

ura

pran

ë in

stitu

cion

-ev

e pu

blik

e në

Kom

unë;

num

ri i p

erso

nave

me

nevo

ja d

he

aftë

si të

veç

anta

të c

ilët j

anë

drej

tuar

pra

në in

stitu

cion

eve

Rapo

rte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

m

e ba

shkë

finan

-ci

m n

ga K

omun

a -1

.830

.000

,00

dena

rë

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

-Ndë

rmar

rja e

akt

ivite

teve

për

in

form

im të

qyt

etar

ëve

për n

evoj

at e

pe

rson

ave

të k

ateg

oriv

e të

lën-

dues

hme

2011

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për s

ig-

uri s

hënd

etës

ore-

soci

ale

dhe

civi

le

Num

ri i t

ribun

ave

të m

bajtu

ra

Num

ri i m

ater

iale

ve të

sh

typu

ra

List

a e

pjes

ëmar

rësv

e në

tr

ibun

at p

ublik

e

Rapo

rte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

– 30

5.00

0,00

de

narë

Hap

ja e

info

-linj

ës p

ër n

evoj

at e

gr

upev

e të

lënd

uesh

me

2012

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për s

ig-

uri s

hënd

etës

ore-

soci

ale

dhe

civi

le

Hap

ja d

he fu

nksi

onim

i i in

fo-

linjë

s

Num

ri i t

hirr

jeve

Rap

orte

të K

omun

ësFo

nde,

Kom

una

e Ça

shkë

s –3

05.0

00,0

0 de

narë

Info

rmim

i i rr

egul

lte i

qyte

tarë

ve

për t

ë dr

ejta

t e m

broj

tjes

soci

ale,

si

edhe

kon

takt

det

aje

të p

erso

nit n

ë Ko

mun

ë të

ang

azhu

ar p

ër ç

ësht

jet e

m

broj

tjes

soci

ale

2011

- 20

14Ba

shkë

punë

tori

për s

ig-

uri s

hënd

etës

ore-

soci

ale

dhe

civi

le

Mat

eria

let e

për

gatit

ura

dhe

të

shty

pura

Ko

mun

aFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

Prom

ovim

i i b

ashk

ëpun

imit

të b

izne

s-se

ktor

it m

e gr

upet

e

qyte

tarë

ve të

rrez

ikua

r soc

ialë

dhe

të

mar

gjin

aliz

uara

të q

ytet

arëv

e

2011

- 20

14Ba

shkë

punë

tori

për

sigu

ri sh

ënde

tëso

re-

soci

ale

dhe

civi

le

Num

ri i p

roje

ktev

e pë

r kat

ego-

ritë

e lë

ndue

shm

e të

cila

t jan

ë pë

rkra

hur n

ga b

izne

s - s

ekto

ri

Num

ri i t

ë pu

nësu

arve

në

bizn

es -

sekt

orin

Rapo

rte

të K

omun

ës

Rapo

rtet

e A

gjen

cisë

për

Pu

nësi

m

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

34



UNËN E ÇASHKËS

2.3

Qël

limi s

trat

egjik

me

prio

rite

t –Pë

rpili

mi i

pro

jekt

eve

për p

ërfs

hirj

e so

cial

e m

e sh

fryt

ëzim

in e

resu

rsev

e ek

zist

uese

(rid

esti

nim

i i o

bjek

teve

)

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

Aft

ësim

i dhe

ride

stin

imi i

obj

ekte

ve

ekzi

stue

se n

ë qe

ndra

ger

iatr

ike

2011

-201

4Se

ktor

i për

urb

aniz

ëm

dhe

ndër

tim, S

ekto

ri pë

r rap

orte

pro

nëso

re-

jurid

ike

Shtë

pitë

e a

dapt

uara

dhe

fu

nksi

onal

e pë

r per

sona

të

mos

huar

Num

ri i p

erso

nave

të m

oshu

ar

të v

endo

sur n

ë sh

tëpi

të e

reja

të

hap

ura

Num

ri i p

erso

nave

të p

unës

uar

në q

endr

at e

reja

të h

apur

a

Rapo

rte

të K

omun

ës

Rapo

rte

të M

PPS-

së

Rapo

rte

të Q

PS-s

ë

Rapo

rte

të M

inis

tris

ë së

Sh

ënde

tësi

së

Rapo

rte

të A

PRM

-së

Fidb

ek n

ga m

edie

t

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

Riad

aptim

i obj

ekte

ve e

kzis

tues

e në

ba

nesa

për

çift

e të

reja

të m

artu

ara

2012

-201

4Se

ktor

i për

urb

aniz

ëm

dhe

ndër

tim, S

ekto

ri pë

r rap

orte

pro

nëso

re-

jurid

ike

në k

uadë

r të

Kom

unës

Num

ri i b

anes

ave

të

riada

ptua

ra

Num

ri i p

erso

nave

të s

treh

uar

në o

bjek

tet e

riad

aptu

ara

Rapo

rte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

6.10

0.00

0,00

de

narë

Prom

ovim

i i s

ekto

rit p

rivat

për

dh

ënie

n e

volit

shm

e m

e qi

ra të

ob

jekt

eve

të c

ilat j

anë

në p

ronë

si

të K

omun

ës, m

e që

llim

të h

apje

s së

in

stitu

cion

eve

nga

fush

a e

mbr

o-jtj

es s

ocia

le o

se in

stitu

cion

e tje

ra të

ci

lat d

o të

kis

hin

ofru

ar p

unës

im të

gr

upev

e të

lënd

uesh

me

dhe

të v

arra

të

qyt

etar

ëve

2011

- 20

14Se

ktor

i për

rapo

rte

pron

ësor

e-ju

ridik

eN

umri

i obj

ekte

ve n

ë pr

onë

të K

omun

ës të

dhë

na m

e qi

ra

afat

gjat

e, m

e që

llim

të h

apje

s së

inst

ituci

onev

e ng

a fu

sha

e m

broj

tjes

soci

ale

Rapo

rte

të K

omun

ës

Mar

rëve

shje

për

mer

rje

me

qira

Rapo

rte

të Q

PS-s

ë

Rapo

rte

të M

PPS-

së

Don

ator

ë, b

izne

s-se

ktor

i

35

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

2.4.

Ngr

itja

e v

etëd

ijes

publ

ike

të b

ashk

ësis

ë sh

qipt

are

për n

evoj

ën p

ër e

duki

m

3 M

broj

tja

soci

ale

/ ndë

rmar

rja

e m

asav

e pl

otës

uese

për

mbr

ojtj

e so

cial

e3.

1 Q

ëllim

i str

ateg

jik m

e pr

iori

tet –

Për

pilim

i i p

rogr

amit

nga

fush

a e

mbr

ojtj

es s

ocia

le n

ë Ko

mun

ë

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

Zbat

imi i

fush

atës

pub

like

për

rënd

ësin

ë e

eduk

imit

të fë

mijë

ve të

gj

inis

ë fe

mër

ore

të p

akic

ës s

hqip

tare

2012

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

mbr

ojte

soc

iale

Num

ri i f

ëmijë

ve të

gjin

isë

fem

ëror

e që

mba

rojn

ë sh

kollë

fil

lore

Num

ri i f

ëmijë

ve të

gjin

isë

fem

ëror

e që

regj

istr

ohen

në

shko

llë të

mes

me

Num

ri i n

gjar

jeve

dhe

traj

ni-

mev

e pu

blik

e të

org

aniz

uara

Rapo

rte

të s

hkol

lave

fillo

re

Rapo

rte

të s

hkol

lave

të

mes

me

Rapo

rte

të s

ubje

ktev

e ju

ridik

e të

cilë

t i z

bato

jnë

traj

nim

et

Fond

e

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

Mba

jta e

deb

atit

publ

ik p

ër p

ërpi

lim

të p

rogr

amit

për m

broj

tje s

ocia

leН

оем

ври

2011

Bash

këpu

nëto

ri pë

r si

guri

shën

detë

sore

-so

cial

e dh

e ci

vile

Mba

jtja

e de

batit

pub

likRa

port

e të

Kom

unës

Fidb

ek n

ga m

edie

tN

uk ë

shtë

i ne

vojs

hëm

Përp

ilim

i i s

kicë

-ver

sion

it (n

ë ba

zë të

Pr

ogra

mit

Nac

iona

l)20

11-2

012

Bash

këpu

nëto

ri pë

r si

guri

shën

detë

sore

-so

cial

e dh

e ci

vile

Mira

timi i

pro

gram

it na

cion

al

Rapo

rte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

36



UNËN E ÇASHKËS

3.2

Qël

limi s

trat

egjik

me

prio

rite

t – M

undë

sim

i i n

dihm

ës p

ërka

tëse

dhe

për

krah

jes

së g

rupe

ve të

lënd

uesh

me

dhe

të v

arfr

a të

pop

ulls

isë

nga

ana

e ad

min

istr

atës

kom

unal

e

Vepr

ime

stra

tegj

ike

Kohë

zgja

tjaPe

rson

i për

gjeg

jës

Treg

ues

Mje

te p

ër v

erifi

kim

Buxh

eti

Forc

imi i

kap

acite

teve

të

adm

inis

trat

ës k

omun

ale

nëpë

rmje

t ed

ukim

it të

të p

unës

uarv

e pë

r m

undë

sitë

dhe

form

at p

ër z

hvill

im

të fu

nksi

onev

e m

broj

tëse

-soc

iale

të

Kom

unës

2011

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

sigu

ri sh

ënde

tëso

re-

soci

ale

dhe

civi

le

Sem

inar

e dh

e tr

ajni

me

të

mba

jtura

Num

ri i v

izito

rëve

në

traj

nim

e

Rapo

rte

të K

omun

ësFo

nde

naci

onal

e dh

e nd

ërko

mbë

tare

me

bash

këfin

anci

m n

ga

Kom

una

Eduk

imi p

ër p

lani

fikim

str

ateg

jik d

he

përp

ilim

të p

rogr

amev

e ng

a fu

sha

e m

broj

tjes

soci

ale

2011

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

sigu

ri sh

ënde

tëso

re-

soci

ale

dhe

civi

le

Sem

inar

et d

he tr

ajni

met

e

mba

jtura

Num

ri i v

izito

rëve

në

traj

nim

e

Ark

ivi i

Kom

unës

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

Zgje

rimi i

form

ave

të m

broj

tjes

soci

ale

me

impl

emen

timin

e fo

rmav

e

të re

ja (j

ofina

ncia

re) t

ë sh

ërbi

mev

e so

cial

e

2012

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

sigu

ri sh

ënde

tëso

re-

soci

ale

dhe

civi

le

Num

ri i s

hërb

imev

e të

reja

so

cial

e të

impl

emen

tuar

a

Num

ri i p

erso

nave

të c

ilët k

anë

kërk

uar n

dihm

ë

Ark

ivi i

Kom

unës

Fond

e na

cion

ale

dhe

ndër

kom

bëta

re m

e ba

shkë

finan

cim

nga

Ko

mun

a

Rritj

a e

përq

indj

es q

ë ve

çohe

t nga

bu

xhet

i i K

omun

ës p

ër m

broj

tje

soci

ale

dhe

shfr

ytëz

imi i

tij m

ë efi

kas

2011

-201

4Ba

shkë

punë

tori

për

sigu

ri sh

ënde

tëso

re-

soci

ale

dhe

civi

le

Shum

a e

buxh

etit

të d

estin

uar

për m

broj

tje s

ocia

leA

rkiv

i i K

omun

ësKo

mun

a

37

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

AnekseAneksi 1: Anëtarët e Partner Grupit Lokal të Komunës së Çashkës

Aneksi 2:Rezultate nga diskutimet e realizuara me fokus-grupet në Komunën e Çashkës

Fokus-grupet paraqesin pjesë vitale në procesin e përpilimit të dokumentit për varfërinë dhe ç’kyçjen sociale. Ata e plotësojnë procesin e elaborimit të dokumenteve për ç’kyçjen sociale dhe varfërinë, prioritetizimin, planifikimin strategjik dhe të aksionit, me atë që shtojnë vlerë plotësuese dhe emocione për atë çka u paraqesin varfëria dhe ç’kyçje sociale e kategorive të lëndueshme. Nëpërmjet citimeve të drejtpërdrejta dhe rezymimit të pikave kryesore të diskutimit, përfundimet e fokus-grupeve do të tregojnë pak “jetë reale” në dokumentin strategjik. Metodologjia e fokus-grupeve parasheh motivim dhe inkurajim të pjesëmarrësve të flasin hapur dhe pa frikë për të gjitha çështjet e rëndësishme, për përvojat, shpresat dhe frikët e tyre.

Persona materialisht të pasiguruar dhe persona me çështje të pazgjidhur banimi

Ky fokus-grup numëronte 14 persona. Këtu u bashkuan dy kategori të lëndueshme: personat materialisht të pasiguruar dhe personat me çështje të pazgjidhur banimi. Jetën e kanë të vështirë dhe nuk janë të kënaqur nga ndihma të cilën e fitojnë, por ata nuk janë për atë se duhet të pranojnë ndihmë sociale por kërkojnë punësim. Ndihma sociale është e vogël, ndërsa shumica e tyre janë me probleme serioze shëndetësore, prandaj ajo nuk u mjafton vetëm për ilaçe. Kur thirren të punojnë diçka si punëtorë socialë, u ndërpritet ndihma sociale që e pranojnë. Në këtë grup gjinden persona të cilët kanë punuar në kantinën “Llozar” ose në fabrikën “Kiro Quçuk” dhe tani janë tepricë teknologjike. Jetojnë në kushte të këqija. Në një banesë të vogël jetojnë nga 5-6 anëtarë, nuk kanë kanalizim, kushtet për mbajtjen e higjienës personale janë nën çdo standard të mundshëm për shkak se nuk kanë kanalizim, ndërsa ndihen të frustruar për shkak të asaj që diga me ujë është afër dhe të gjithë ata, nëpërmjet vetëkontributit, kanë kontribuuar në ndërtimin e saj. Banesat ku jetojnë janë ndërtuar nga ana e fabrikës “Kiro Quçuk”, e cila tani nuk punon dhe ata nuk mund t’i rregullojnë dokumentet pronësore. Ato banesa tani nuk i takojnë as komunës e as shtetit. Janë të dëshpëruar për shkak se shkojnë nga dera në derë, ndërsa askush nuk ua zgjidh problemin me çështjen e banimit. “I varfëri është gjithmonë i varfër”. (për shembull, person materialisht i pasiguruar me çështje të pazgjidhur të banimit –maqedonase, rreth 50 vjeçe). Në pajtim me nenin 22 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, Komuna nuk ka kompetenca të sigurojë objekte për strehim, jetesë, banim për të gjithë banorët në territorin e komunës. Pjesëmarrësit e drejtonin pakënaqësinë e tyre drejt Komunës, duke mos i ditur normat ligjore, respektivisht Servisin Qytetar i cili është atje të japë shërbime për qytetarët dhe përmirësim të kushteve për jetesë të banorëve.

Pasi që ka falimentuar fabrika “Kiro Quçuk”, njerëzit të cilët kanë punuar atje janë lënë në mëshirën dhe pamëshirën e jetës. Të gjitha dokumentet janë në fabrikë dhe statusi i tyre është i paqartë, nuk janë as të papunësuar as të punësuar. Nuk kanë të drejtë për kartonë shëndetësorë nga Enti për punësim për shkak se llogariten si të punësuar, e as realizojnë të drejtë për ndihmë sociale, nuk kanë mjete për jetesë. “Çfarë jete është kjo? Si i vdekur i gjallë jam, askund nuk bëj pjesë” – person materialisht i pasiguruar, maqedonas i moshës rreth 50 vjet.

Emri dhe mbiemri Institucioni

Lidija Plakova Vetëqeverisja lokale

Sali Latifov Vetëqeverisja lokale

Biljana Doneva Vetëqeverisja lokale

Katica Jovanovska Vetëqeverisja lokale

Milena Andova Vetëqeverisja lokale

Toni Gjorgjiev Vetëqeverisja lokale

Dragan Gjorgjiev Banor i vendbanimit të Çashkës

Ramadan Amzov Kryetar i Këshillit

Marina Jovanova Anëtar i Këshillit

Nada Trajkova QPS Veles

Veselinka Toshevska QPS Veles

Millan Mirov QPS Veles, Qendra ditore për persona të moshuar - Çashkë

Tatjana Samarakova Shtëpia e Shëndetit Veles

Toni Taskov Bujqësia NJR Veles

38



UNËN E ÇASHKËS

Fëmijët shkojnë në shkollë, ndërsa transporti është siguruar nga ana e Komunës. Ajo ka siguruar edhe libra për fëmijët të cilët e ndjekin shkollën fillore. Por, për nevojat tjera të fëmijëve janë lënë të gjinden vet. Jeta kulturore dhe sociale është në nivel të ulët për shkak të gjendjes së keqe financiare, por edhe për shkak të problemeve personale nuk janë në gjendje të mendojnë për argëtim. “Jetojmë me leksilium çdo ditë, që sado pak t’i lehtësojmë mendimet” – person materialisht i pasiguruar, maqedonas në moshën 47 vjeçare. Ndihma sociale të cilën e pranojnë është minimale, në aspektin shëndetësoj nuk janë të siguruar dhe çdo kontrollim duhet ta paguajnë privatisht, ndërsa me vite kanë punuar dhe kanë paguar kontribut për sigurim shëndetësor. Mjek ka në komunë, por ai punon vetëm në një ndërrim, ndërsa gjatë kohës së fundjavave dhe festave për ndihmë mjekësore duhet të drejtohen deri në Veles.

Për shkak të asaj që nuk dinë kujt t’i drejtohen, ata e kërkojnë fajin në Komunë dhe përvojat e tyre për shfrytëzimin e shërbimeve të bashkësisë lokale i vlerësojnë si negative sepse Komuna nuk mund t’ua zgjidhë problemet as me vendosje e as me status të pazgjidhur për punësim.

Ata nuk janë të njoftuar me projektin i cili dikur ka ekzistuar në komunën e tyre i cili do t’i kishte bashkuar personat e varfër, por, nëse i tillë do të implementohet edhe krahas përvojës negative, me kënaqësi do ta kishin pranuar projektin që të realizohet me shpresë se ai do t’u ndihmonte gjeneratave të reja të realizojnë kushte më të mira për jetë.

Jenë të njoftuar me ligjet dhe me të drejtat e tyre qytetare, por nuk kanë informata se ata ligje u kanë ndihmuar personave të lëndueshëm dhe të varfër.

Në fund, u rezymua se në këtë shtet duhet që ligjet të cilat janë vënë në letër, të zbatohen edhe në praktikë. Për ata, ndryshim më i rëndësishëm është të rritet ndihma sociale, me çka do të realizonin jetë më dinjitoze dhe dëshirojnë të hapen punësime të reja, me qëllim që të rritet statusi social i qytetarëve të Komunës së Çashkës.Bujq dhe pensionistë

Fokus-grupi vijues janë bujq dhe pensionistë. Në këtë fokus-grup u parapa që të bisedohet me personat të cilët janë të ballafaquar me dhunë familjare dhe me persona të moshuar pa kujdes familjar. Viktima të dhunës familjare nuk ka të regjistruar në Qendrën për Kujdes Social, ndërsa gjatë bisedës me pensionistët, theksuan se në komunën e tyre të gjithë personat e moshuar jetojnë me familjen.

Bujqit theksuan se kanë problem të realizojnë të drejtë për pension sepse në organizatën ku kanë punuar nuk u është paguar stazhi. “Ndihem sikur nuk bëj pjesë askund. Sikur nuk jam qytetar i këtij shteti” (bujk, maqedonas i moshës rreth 60 vjeçare).

Si problem themelor e theksuan mungesën e ujit “Pa ujë nuk ka bujqësi” (bujk, maqedonas i moshës rreth 70 vjeçare) dhe faktin që shumica e tyre nuk kanë tokë vetjake por e huazojnë nga shteti. Por, tokën më të mirë e fitojnë vetëm prijësit ose personat të cilët nuk janë nga komuna. Nuk mund të regjistrohen si bujq sepse për këtë nevojitet të posedojnë tokë e cila do të ishte minimum 10 ari. Për shkak të prodhimit të vogël për shkak të mungesës së ujit, nuk kanë as pikë grumbullimi.

Nga shërbimet të cilat i ofron Komuna janë të kënaqur dhe thonë se nuk kanë ndjerë se dikush bën dallim dhe çdoherë kur kanë kërkuar mënyrë për zgjidhjen e ndonjë problemi janë shërbyer, por do të kishin dashur që numrin më të madh të dokumenteve të munden ta marrin nga Komuna, e jo për të njëjtit të duhet të shkojnë në Veles.Për ekzistimin e ndonjë projekti nuk janë të njoftuar, por nëse do të realizohej ndonjë në komunën e tyre në projekt do të merrnin pjesë aktive.

Ligjet i njohin dhe janë të njoftuar për të drejtat e tyre qytetare, por mendojnë se të njëjtat nuk respektohen. Zyra e Agjencisë për nxitje të zhvillimit të bujqësisë që ekziston në Komunën e Çashkës, respektivisht në vendbanimin e Çashkës dhe Teovës, thonë se nuk u sjell asnjë dobi për shkak se të gjitha dokumentet (fletë pronësie, vërtetim për kontributet e pranuara nga DHP-ja, vërtetime nga Qendra për punë sociale) duhet të drejtohen në Veles, ndërsa e tërë kjo u kushton kohë dhe para.

Komuna e Çashkës në bashkëpunim me Agjencinë për nxitje të zhvillimit të bujqësisë – NJR Veles hapi zyra në vendbanimin e Çashkës dhe Teovës dhe të njëjtat punojnë tre ditë pune në javë. Por, ende Kadastra, si institucion kompetent, lëshon vetëm fletë pronësie dhe skicë kadastrale të cilat janë të domosdoshme për shfrytëzim të mjeteve. Problem tjetër me të cilin ballafaqohen është mosekzistimi i BANKËS, degë në territorin e komunës së Çashkës, ndërsa është njëri nga dokumentet e nevojshme për dorëzimin e të gjitha dokumenteve të nevojshme gjatë shfrytëzimit të mjeteve dhe subvencioneve.

Megjithatë, mendojmë se bëhet fjalë për informim të pamjaftueshëm për pjesën e kompetencave. Në fund u rezimua se tre gjërat më të nevojshme të cilat nevojiten janë: sistemi për ujitje, tokë punuese e cila do t’u jepej me kushte të volitshme dhe shërbim kujdestar shëndetësor.

Bisedën me pensionistët e realizuam në Qendrën për qëndrim ditor të personave të moshuar. Ata theksuan se problem më i madh është papunësia e fëmijëve të tyre. Familje të mëdha jetojnë vetëm nga pensioni i tyre. Theksuan se të rinjtë të cilët punojnë janë të eksploatuar dhe punojnë për mëditje të vogël, ndërsa nuk kanë sigurim shëndetësor

39

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

dhe pensional. “Njerëzit punojnë fshehurazi, nuk janë të siguruar dhe për shkak të kushteve të këqija sëmuren në moshë të re” (pensionist, maqedonas në moshën rreth 70 vjeçare).

Janë tërësisht të dëshpëruar dhe të hidhëruar nga shteti, duke deklaruar se në Jugosllavinë e dikurshme më mirë kanë jetuar. “As në Zot më nuk besoj. Nëse do të ekzistonte nuk do të lejonte të na ndodh kjo” (pensioniste, maqedonase e moshës rreth 70 vjeçare).

Aktivitet i vetëm ku mund t’i harrojnë problemet është Qendra për persona të moshuar. Andaj, në fund u rezymua se u nevojitet rinovimi i tij dhe mundësia që ajo Qendër të shndërrohet në Shtëpi ku personat e moshuar do të mund të jetojnë. Gjithashtu, do të donin që Komuna të mund të organizojnë shëtitje të shkurtra ku pensionistët do të mund të shoqërohen.

40



UNËN E ÇASHKËS

Aneksi 3: Rendi i ditës i punëtorive të organizuara me PGL-të

PUNËTORI PËR PLANIFIKIM STRATEGJIKPërgatitja e strategjisë për përfshirje sociale, mbrojtje sociale dhe zvogëlim të varfërisë në nivel lokal

AGJENDA21-23 Mars 2011

Hotel “Drim” Strugë

21.03.2011, e hënë

19:00 Arritja e pjesëmarrësve në Hotel “Drim”, më së voni deri në orën 19:00 Vendosje në dhoma me dy shtretër, në pajtim me orarin e caktuar paraprakisht

20:00 – 20:30 Hapja zyrtare e punëtorisë “Salla e Kongreseve” Hotel “Drim”• Fjalim përshëndetës – Petranka D. Miladinova, menaxhere projekti e BIM – FV Shkup• Fjalim përshëndetës – përfaqësues i MPPS• Fjalim përshëndetës – kryetarët e komunave partnere

20:30 – 21:30 Koktej/darkë

22.03.201, e martë

09:00 – 10:30 Hyrje në seminar Prezantimi, pritjet, vështrim i agjendës Analizë e shkurtër e dokumenteve ekzistuese të cilat kanë të bëjnë me sferën sociale të komunave Definicione të shprehjeve

10:30 – 11:00 Pauzë për kafe

11:00 – 12:30 Projektimi i filmit dokumentar edukativ për grupet e margjinalizuara Vështrim ndaj barazisë gjinore

12:30 – 14:00 Drekë

14:00 – 15:30 Identifikimi i grupeve të lëndueshme Përcaktimi i problemeve dhe nevojave

41

STRA

TEGJ

IA E

PËRF

SHIR

JES S

OCIA

LE, M

BROJ

TJES

SOCIA

LE D

HE

ZVOG

ËLIM

IT TË

VARF

ËRISË

NË K

OMUN

ËN E

ÇASH

KËS

PUNËTORI PËR PLANIFIKIM TË AKSIONITPërgatitja e strategjisë për përfshirje sociale, mbrojtje sociale dhe zvogëlim

të varfërisë në nivel lokalAGJENDA

4-6 maj 2011, Hoteli Molika, Pelister

04.05.2011, e mërkurë

17:00 Arritja dhe vendosja e pjesëmarrësve

05.05.2011, e enjte

09:00 – 10:30 Hyrje, pritjet, vështrim i skicë strategjisë dhe rezultateve të fokus grupeve


11:00 – 12:30 Përpunimi i qëllimeve strategjike

12:30 – 14:00 Drekë

14:00 – 15:30 Përcaktimi i aktiviteteve strategjike


16:00 – 17:30 Përcaktimi i bartësve kryesorë të aktiviteteve dhe obligimeve

20:30-21:30 Darkë

06.05.2011, e premte

09:00 – 10:30 Përcaktimi i indikatorëve


11:00 – 12:30 Mjete për verifikim dhe buxhet


13:00 – 14:30 Plan për monitorim të strategjisë Vlerësim dhe mbyllje e punëtorisë

14:30 – 16:00 Drekë

16:00 Shkuarje e pjesëmarrësve

42



UNËN E ÇASHKËS

Documents

STRATEGJIA E PËRFSHIRJES SOCIALE ... - bim.lbg.ac.at · e Maqedonisë të BIM-FV në procesin e përpunimit të dokumenteve për varfërinë, mbrojtjen sociale dhe ç’kyçjen sociale,