GUSHT 20141JETO GJELBËRJETO GJELBËR

Gazetë Periodike, (Gusht 2014) Nr. 141

SHPËRNDAHETFALAS

DRURE TE RINJ MBIRRENJE TE VJETRA

URIM PËR JANIN!

(FAQE 3)

JETO GJELBËRJETO GJELBËR

HAPJA E FUSHATËSNDËRGJEGJËSUESE

FAQE 6

FAQE 7

“Pyjet dhe Njerëzit: Investimi në një të ardhme

të qëndrueshme”

FAQE 7

Gratë në pylltari dhe zhvillim ruralGratë në pylltari dhe zhvillim ruralGratë në pylltari dhe zhvillim ruralGratë në pylltari dhe zhvillim ruralGratë në pylltari dhe zhvillim rural"Edhe unë vendos""Edhe unë vendos""Edhe unë vendos""Edhe unë vendos""Edhe unë vendos"

Në kuadër të implementimit tëStrategjisë Kombëtare të Angazhim-it në sektorin e Pyjeve dhe Kullo-tave, u organizua Hapja e FushatësNdërgjegjësuese “Gratë në Pylltaridhe Zhvillim Rural”. Strategjia Ko-

mbëtare e Angazhimit është njënismë e Federatës Kombëtare tëPyjeve dhe Kullotave Komunale(FKPKK) e lehtësuar nga Koali-cioni Ndërkombëtar i Tokës(ILC).

Gëzuar dhe qofsh gjithmonë i lumtur në jetë me të gjithëata që të dëshiron zemra! Këtë urim t’abëj unë kolegu yt (ndoshta dhe shumë tëtjerë do të bëjnë), që ka shumë vite qënjihemi kur gëzimet dhe hidhërimet ikemi ndarë së bashku. Sukseset, ngecjetdhe shqetësimet gjatë ushtrimit të profe-sionit të pylltarit, përsëri kanë pasur njëemërues të përbashkët.Janë disa shkrime të mia, për kolegë dedikuar në ditëlind-je e përvjetorë jubilarë si një “kartolinë” urimi. Kam shumëç’ka mund të shkruaj, por shumë vështirë t’i përmbledh,të gjej fjalët dhe përcaktimet e zgjedhura që ju meritoni.

Haki KOLAHaki KOLAHaki KOLAHaki KOLAHaki KOLA

Megjithëse asnjëherë nuk është pranuarMegjithëse asnjëherë nuk është pranuarMegjithëse asnjëherë nuk është pranuarMegjithëse asnjëherë nuk është pranuarMegjithëse asnjëherë nuk është pranuarnga ekspertët, në librin, “Shqipëria,nga ekspertët, në librin, “Shqipëria,nga ekspertët, në librin, “Shqipëria,nga ekspertët, në librin, “Shqipëria,nga ekspertët, në librin, “Shqipëria,çka qenë, cfarë është e cfarë doçka qenë, cfarë është e cfarë doçka qenë, cfarë është e cfarë doçka qenë, cfarë është e cfarë doçka qenë, cfarë është e cfarë dobëhet”, dijetari Sami Frashëri u kabëhet”, dijetari Sami Frashëri u kabëhet”, dijetari Sami Frashëri u kabëhet”, dijetari Sami Frashëri u kabëhet”, dijetari Sami Frashëri u karekomanduar bashkëkombasve që tarekomanduar bashkëkombasve që tarekomanduar bashkëkombasve që tarekomanduar bashkëkombasve që tarekomanduar bashkëkombasve që tazbatojnë këtë metodë të menaxhimitzbatojnë këtë metodë të menaxhimitzbatojnë këtë metodë të menaxhimitzbatojnë këtë metodë të menaxhimitzbatojnë këtë metodë të menaxhimittë pyjeve: “Çdo pyll do ndahet metë pyjeve: “Çdo pyll do ndahet metë pyjeve: “Çdo pyll do ndahet metë pyjeve: “Çdo pyll do ndahet metë pyjeve: “Çdo pyll do ndahet medisa ngastra edhe gjer sa të vijë rradhadisa ngastra edhe gjer sa të vijë rradhadisa ngastra edhe gjer sa të vijë rradhadisa ngastra edhe gjer sa të vijë rradhadisa ngastra edhe gjer sa të vijë rradhatë pritet ngastra e fundit, ngastra që utë pritet ngastra e fundit, ngastra që utë pritet ngastra e fundit, ngastra që utë pritet ngastra e fundit, ngastra që utë pritet ngastra e fundit, ngastra që upre të parën herë, do jetë rritur përpre të parën herë, do jetë rritur përpre të parën herë, do jetë rritur përpre të parën herë, do jetë rritur përpre të parën herë, do jetë rritur përsërish, e kështu gjithnjë do të pritetsërish, e kështu gjithnjë do të pritetsërish, e kështu gjithnjë do të pritetsërish, e kështu gjithnjë do të pritetsërish, e kështu gjithnjë do të pritetlëndë nga pyjet dhe kurrë pyjet dolëndë nga pyjet dhe kurrë pyjet dolëndë nga pyjet dhe kurrë pyjet dolëndë nga pyjet dhe kurrë pyjet dolëndë nga pyjet dhe kurrë pyjet domos mbarohen, por do përsëriten emos mbarohen, por do përsëriten emos mbarohen, por do përsëriten emos mbarohen, por do përsëriten emos mbarohen, por do përsëriten edo jenë kurdo të lulëzuara...... Drurido jenë kurdo të lulëzuara...... Drurido jenë kurdo të lulëzuara...... Drurido jenë kurdo të lulëzuara...... Drurido jenë kurdo të lulëzuara...... Druritë arrihet të punohet sa mundet mëtë arrihet të punohet sa mundet mëtë arrihet të punohet sa mundet mëtë arrihet të punohet sa mundet mëtë arrihet të punohet sa mundet mëtepër që të mos ketë nevojë Shqipëriatepër që të mos ketë nevojë Shqipëriatepër që të mos ketë nevojë Shqipëriatepër që të mos ketë nevojë Shqipëriatepër që të mos ketë nevojë Shqipëriatë sjellë nga këto së jashtmi....të sjellë nga këto së jashtmi....të sjellë nga këto së jashtmi....të sjellë nga këto së jashtmi....të sjellë nga këto së jashtmi....

GJON FIERZAGJON FIERZAGJON FIERZAGJON FIERZAGJON FIERZAAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e Mjedisit FAQE 5

Historia e qeverive shqiptare,pozicionimi i drejtuesve të pyjeve

ËËËËËshtë mjaf t e vësht i rë të zbulosh mënyrën eshtë mjaf t e vësht i rë të zbulosh mënyrën eshtë mjaf t e vësht i rë të zbulosh mënyrën eshtë mjaf t e vësht i rë të zbulosh mënyrën eshtë mjaf t e vësht i rë të zbulosh mënyrën eorgan iz imi t , adorgan iz imi t , adorgan iz imi t , adorgan iz imi t , adorgan iz imi t , adminis t r imi t , har t imin eminis t r imi t , har t imin eminis t r imi t , har t imin eminis t r imi t , har t imin eminis t r imi t , har t imin el ig jeve , s ta tute t e organizmave të ndryshmel ig jeve , s ta tute t e organizmave të ndryshmel ig jeve , s ta tute t e organizmave të ndryshmel ig jeve , s ta tute t e organizmave të ndryshmel ig jeve , s ta tute t e organizmave të ndryshme

shte tërore e jo sh te tërore , r regul lore t eshte tërore e jo sh te tërore , r regul lore t eshte tërore e jo sh te tërore , r regul lore t eshte tërore e jo sh te tërore , r regul lore t eshte tërore e jo sh te tërore , r regul lore t eadminis t r imi t të ekonomisë py joreadminis t r imi t të ekonomisë py joreadminis t r imi t të ekonomisë py joreadminis t r imi t të ekonomisë py joreadminis t r imi t të ekonomisë py jore pr iva te ,pr iva te ,pr iva te ,pr iva te ,pr iva te ,shtetërore, komunale në ruaj t jen miradministr iminshtetërore, komunale në ruaj t jen miradministr iminshtetërore, komunale në ruaj t jen miradministr iminshtetërore, komunale në ruaj t jen miradministr iminshtetërore, komunale në ruaj t jen miradministr iminapo shfrytëzimin e pyjeve gjithëfarë llojesh, vendimeapo shfrytëzimin e pyjeve gjithëfarë llojesh, vendimeapo shfrytëzimin e pyjeve gjithëfarë llojesh, vendimeapo shfrytëzimin e pyjeve gjithëfarë llojesh, vendimeapo shfrytëzimin e pyjeve gjithëfarë llojesh, vendimeqeverish e urdhëra ministrash e kryeministrash nëqeverish e urdhëra ministrash e kryeministrash nëqeverish e urdhëra ministrash e kryeministrash nëqeverish e urdhëra ministrash e kryeministrash nëqeverish e urdhëra ministrash e kryeministrash nëgurgull imën e vi teve e dhjetëvjeçarëve.gurgull imën e vi teve e dhjetëvjeçarëve.gurgull imën e vi teve e dhjetëvjeçarëve.gurgull imën e vi teve e dhjetëvjeçarëve.gurgull imën e vi teve e dhjetëvjeçarëve.

DR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIU

2 GUSHT 2014JETO GJELBËRJETO GJELBËR

HAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAMegjithëse asnjëherë nuk shtë pranuar nga ekspertët,në librin, "Shqipëria, ç'ka qenë, ç'është e ç'do bëhet",dijetari Sami Frashëri u ka rekomanduar bashkëko-mbasve që t'a zbatojnë këtë metodë të menaxhimit tëpyjeve: "Çdo pyll do ndahet me disa ngastra edhederi sa të vijë rradha të pritet ngastra e fundit, ngastraqë u pre të parën herë, do jetë rritur sërish, e kështugjithnjë do të pritet lëndë nga pyjet dhe kurrë pyjetdo mos mbarohen, por do përsëriten e do jenëkurdo të lulëzuara ... Druri të arrihet të punohet samundet më tepër që të mos ketë nevojë Shqipëria tësjellë nga këto së jashtmi....Ndryshimet klimatike, janë bërë shkak për një refle-ktim për mbarë njerëzimin. Rikthimi i vëmendjes tekbionergjia që vjen nga biomasa, bëri që ëndrra epylltarëve Ballkanas, që në të ardhmen pylli i tyre doqëndronte jashtë obligimit për ngrohje e amvisëri nëzona rurale, ashtu siç ndodhi me pyllin europianrreth 200 vjet më parë, duket që nuk do bëhet re-alitet. Përkundrazi do të duhet të pranojmë që, ash-tu si në vendet e tjera ta Ballkanit, edhe në Kosovëpyllit do i ngarkohet barra e rëndë jo vetëm të vazh-dojë të pastrojë ajrin, të kontribuojnë për industrinë epërpunimit të drurit, por edhe të zëvëndësoje një pjesëtë qymyrit që digjet në Obeliq e u zë frymën banorëvëtë Kosovës. Potenciali i tokës dhe i klimës, duket se iofron këto mundësi. Kjo kërkon së pari ndryshimradikal të përqasjes përsa i përket silvikulturës e menax-himit apo realizimit të pyllëzimeve të reja. Një debat ihapur e i sinqertë, i bazuar në vëzhgime të sakta eargumente, për mënyrat se si aktualisht planifikohet,shfrytëzohet e pyllëzohet, dhe sa këto aktivitete të rëndë-sishme kanë lidhje me nevojat e pyllit dhe kërkesat etregut, do të ishte veçse i dobishëm, si për ekspertëtashtu edhe për politikëbërësit.Tema e këtij punimi është një kujtesë mbi trajtimetaktuale dhe ato tradicionale të pyjeve të ulta. Kashumë debate, dhe kritika në drejtim të saj. Historiae menaxhimit do të vijë me shembuj nga vendet eu-ropiane, ku shënimet lidhur me këtë metodë tëmenaxhimit janë ruajtur dhe debatet lidhur memundësinë e ritkhimit në jetë të saj nuk mungojnë.Duke lëvizur nëpër argument, diku do dalin në pahpërfitimet ekonomike, ekologjike ndoshta edhe es-tetike nga pyjet e ulta dhe trajtimet tradicionale tëtyre. Gjithashtu shkrimi ka për qëllim të përdorëshembullin aq të papranueshëm aktualisht në Kos-ovë, të ricungimit për të evidentuar një rast për menax-himin e natyrës pavarësisht nga klima intelektuale efilozofisë së mjedisit të dominuar nga një qasje jo-intervencioniste të natyrës. Tema sikur u bëhet sh-tesë debateve të ashpra për prerjet ilegale dhe sh-katërrimin e pyjeve. Shteti planifikon për të shiturshumë më pak material drusor se sa janë nevojat epopullatës, industrisë, administratës e biznesit. Tregue kërkon dhe duket që e gjen këtë sasi, duke e mbaj-tur drurin për ngrohje në nivele çmimesh shumë tëlarta e realizuar prerje spontane në rreth 88% tërasteve. Ky treg në vendet europiane duket se ka mëpak interes në produktet e pyjeve të ulta dhe men-dohet se është shkaku kryesor që në dy shekujt efundit kjo formë e menaxhimit aplikohet në terri-tore tepër të kufizuara. Toka e Kosovës ështëpërgjithësisht pjellore. Klima është e përshtatëshmedhe drurët rriten shpejt. Shumë nga ekspertët men-dojnë se marrëdhëniet e banorëve të Kosovës mepyllin nuk janë rregulluar ashtu siç duhet dhe kjokrijon konflikte shoqërore e dëmtime të pyjeve.Shpesh ka edhe përcpetime te gabuara, shumë prejtë cilëve vijnë edhe nga shkollat që kanë synuar drurinteknik si prodhimin ideal të pyllit.Nëse i referohemi kutizës 1, duket që kërkesa elartë në treg për dru për ngrohje, si dhe ciklet e sh-kurtëra të prerjes, pra në çdo 3-5 vjet, janë përdorursi argumente kryesore që rreth ¼ e pyjeve të Kos-ovës, duket si inproduktive. Këto janë shënime tëbëra para 9 viteve, dhe duket sikur politikë bërësit

DRURE TE RINJ MBI RRENJE TE VJETRA

janë pajtuar me këtë të keqe, dhe ky territor duketsikur nuk është përfshirë në programe rehabilitimi.Referuar kushteve tokësore e klimatike, unë e kamshprehur shpesh idenë që, po të rehabilitohet kjosipërfaqe dhe ky pyll të kthehet në parametra nor-male, mundet që të prodhohen prej saj në mënyrëtë qëndrueshme mbi 1 milionë metër kub dru zjarripër ngrohje në vit. Trajtimi i cungishteve përkundërmendimit se është praktikë e gabuar nga pikëpamjamjedisore, nga shumë shkencëtarë mbrohet si njëpraktikë me ndikime pozitive mjedisore. Ricungimiështë një praktikë tejet e vjetër e njerëzimit, që bazo-het në avantazhet e vetive ripërtëritëse të drurëve. Kaprova të qarta që kjo mënyrë menaxhimi është zbat-uar në Angli rreth 4 mijë vjet përpara lindjes së Krish-tit e deri në shekullin XIX. Nëse drurët priten afërtruallit, me dhjetëra llastarë shpërthejnë nga cungu iprerë, dhe sa më poshtëtë bëhet prerja aq mëshumë llastarë shpërthe-jne. Ky reagim natyror idrurit karshi prerjes ësh-të përdorur nga njerëzimipër shumë e shumëqëllime duke përfshirëedhe prodhimin e druritpër ngrohje. Numri iviteve kur kjo prerjepërsëritej është mvarurnga lloji drusor që ështëtrajtuar, si dhe nga qëllimipërse bëhej trajtimi, porpërgjithësisht dëshmohetse ka qenë jo më pak sepesë vjet dhe jo më shumëse 20 vjet. Drurët e trajtu-ar në këtë mënyrë mbetenproduktivë për shekuj,dhe takohen sot e kësajdite ngastra pyjore që ijanë nështruar këtij trajti-mi para disamijëvjeçarësh.Njeriu i lashtë e ka shfrytë-zuar këtë material drusor për të ndërtuar ura, gard-he, ndërtime, vegla pune, për dru ngrohje dheshpesh herë e ka përdorur gjethin për ushqim përkafshët shtëpiake. Llojet më të përdorura kanë qenëlloje të ndryshme të dushkut, blinit, lajthisë, frashërit,panjave, vërrinit, shelgjeve, si dhe gështenjës, pasiajo u mboll në shumë vende të Europës nga ro-makët. Përgjithësisht midis drurëve të prerë rrafshme tokën janë lënë disa drurë "për farë" apo "amë-sore", të cilët janë përdorur për t'u punuar si druteknik për prodhime mobiljesh e nevoja të tjera të

njerëzimit në ato kohëra. Pjesa e drurëve me di-mensione të vogla, e përftuar nga prerja rrah derine shekullin e XVIII, e kalon për nga çmimi drurinteknik.Kjo traditë e lashtë, që në shumë zona të Kosovëssidomos në pyjet private, vazhdon të ruhet e zba-tohet nga pronarët e pyjeve, bazohej në ndarjen epyllit në disa ngastra të vogla dhe prerjen e tyre sipasnjë rotacioni. Megjithëse asnjëherë nuk është pran-uar nga ekspertët, në librin "Shqipëria, ç'ka qenë,ç'është e ç'do të bëhet", dijetari Sami Frashëri u karekomanduar bashkëkombasve që t'a zbatojnë këtëmetodë të menaxhimit të pyjeve: "Çdo pyll do nda-het me disa ngastra edhe deri sa të vijë rradha tëpritet ngastra e fundit, ngastra që u pre të parenherë, do jetë rritur serish, e kështu gjithnjë do tëpritet lëndë nga pyjet dhe kurrë pyjet do mos mbaro-

hen, por do përsëritene do jenë kurdo të lulë-zuara ... Druri të arrihettë punohet sa mundetmë tepër qe të mos ketënevojë Shqipëria tësjellë nga këto së jashtmi...Sistemi ka qenë dhevazhdon të mbetetshumë fleksibël, dukelënë herë pas herë njësasi të konsiderueshmetë drurëve pa i prerë kurvinte koha, për qëllimendërtimi, përpunimiapo projekte të tjera qëkishte familja. Tipi itokës e kushtet klimatiketë drunishteve të veçan-ta, si dhe ndryshimi iteknikave nga koha nëkohë, është ndoshta sh-kaku kryesor, që çdodrunishte në Evropë kaqenë e ndryshme dhevetëm kur hasen doku-

mente e shënime është e mundur të shihet se çfarëmenaxhimi është aplikuar ekzaktësisht.Provat e zbulimeve arkeologjike, si dhe të analizëssë drurëve të vjetër apo të pjalmit dëshmojnë qëmbjellje të drurëve janë bërë në raste shumë tërralla e në sasi shumë të pakta, nga njerëzit e lashtë.Duket se veç lastarëve të dalë nga cungjet, janë ap-likuar së tepërmi edhe filizat që kanë dalë nga rrën-jët, por edhe degë të rrënjëzuara, si nga copat ashtuedhe nga mbulimi i tyre me tokë, apo përpajnat, qëduket se ka qenë një teknikë e preferuar për të

shtuar lehtësisht drurët në sipërfaqe boshe. Çdo degëe prerë apo e paprerë e groposur në tokë, fillonte tëprodhonte rrënjë, tek nyjet ku kishte gjethen apo syth-in, për t'iu përshtatur mjedisit të ri ku kishte rënë.Njerëzit këtë e mësuan që në lashtësi dhe shpesh eaplikonin për të shtuar drurët.Në varësi të kushteve social-ekonomike, menaxhimika qenë i ndryshëm, herë pas here janë lejuar edhekafshët shtëpiake të kullosin, sidomos në zabelin apocungishten e pjekur, delet, dhitë e derrat që kanëpërdorur edhe lëndet e dushkut apo farat e ahut. Merëndësi ishte që kafshët të mos futeshin në ngastrat esapo ricunguara, që të mos dëmtoheshin filizat e rinj.Mbi këto tradita shumë vende sot zhvillojnë silvopas-toralizmin, duke siguruar prodhime biologjike shumëtë kërkuara nga tregu.Dy kanë qenë mënyrat që kanë përdorur njerëzit elashtë për të mbajtur kafshët shtëpiake larg filizave tërinj, gardhet, ose bankinat me dhe, duke hapur hend-eqe e ngritur dheun që të mos kalohej nga kafshët.Në shumë drunishte të lashta takohet sot e kësaj dite,sasi e madhe dheu e grumbulluar anës së tyre, dësh-mon se sa me rëndësi ishte ky aspekt për menax-himin e drunishtes.Praktikat e herëshme të menaxhimit janë trashëguarnë tipet e drunishteve që ekzistojnë sot, veçanërishtnë shpërndarjen e llojeve drunore. Edhe psekëto praktika duken shumë më pak ndërhyrëse kra-hasuar me pyllëzimin me një lloj të vetëm, nëse kuj-tojmë gjithë dushkajat e Pukës, që janë transformuaraktualisht në pishë të zezë, që shumicën e ditëve tëvitit është mbuluar nga proçesionarja, apo prerjenrrah masive që shpesh është aplikuar në sipërfaqe tëgjera të dushkut, edhe ata e kanë lënë një trashëgimi.Vetë ricungimi ka lënë gjurmë në mikroklimën e çdopylli ku është aplikuar për një kohë të gjatë. Ndryshi-mi i densitetit të dritës në cungishtet e menaxhuara nëmënyrë tradicionale, nënkupton që shumë llojedrurësh mund të vegjetojnë në atë hapësirë. Sasia edritës mund të ndryshojë nga 5% penetrim përparase të realizohet prerja, deri në 100% pas prerjes. Kjodo të thotë se bimët hijedashëse do të kenë lulëzimshumë të mirë në vitin në vijim dhe pastaj nuk janëmë të pranishme (shumëvjeçarët mbeten në stad veg-jetativ) deri sa hija fillon të kthehet pasi llastarët rritene fillojnë të bëhen drurë. Bimët dritëdashëse men-jëherë pas prerjes shpërthejnë nga farërat që kanëndejtur për vite duke fjetur në tokë, në pritje të diel-lit, dhe lulëzojnë fare mirë në dy tre vitet në vijim,deri sa llastarët e rinj të rriten e t'i hijëzojnë. Hija edendur që arrihet pak përpara se të vijë koha eprerjes në çdo cikël, bëhet pengesë për shkurretdhe barërat pushtuese. Në ato pak drunishte qëvazhdojnë të qeverisen në regjimin e cungishtes, sinë Europë, ashtu edhe në disa pyje private në Kos-ovë, takohet një botë bimore dhe shtazore shumë epasur, duke bërë që shkencëtarët t'a pranojnë këtëformë menaxhimi si një mënyrë për të rritur diver-sitetin e florës dhe faunës. Nga shumë studiues tënatyrës dhe të estetikës diskutohet fakti që, integrimii njeriut me bimën në marrëdhënien e ricungimitvlerësohet si një lidhje elegante dhe si një nga for-mat e komunikimit të natyrës bimore me atë njerë-zore. Pronari apo menaxheri që e trajton në këtëmënyrë pronën e tij, zhvillon një dije intime, përdrurët e tij, si dhe për vetitë ripërtëritëse dhe cikline tyre të rritjes. Edhe pse ende mund të shihet simenaxhim pragmatik i burimeve , marrëdhëniet etyre me drurët përfshijnë promovimin e mirëqe-nien e pyllit. Ndoshta neve e kemi humbur sensin eimagjinatës që nga lashtësia kur njerëzimi e ka paturndër mjetet e para të jetesës drurin. Nëse e vazh-dojmë këtë imagjinatë, duhet të kalojmë nëpër dh-jetëra mijëvjeçarë, ku njeriu eci bashkë me natyrënapo e thënë thjeshtë bashkë me drurin. Nëse ebëjmë këtë llogari duhet të përmendet se cungishtete menaxhuara me korrektësi për shumë gjeneratanjerëzore, jetojnë më gjatë se drurët e pa ricunguar

Praktikat e herëshme të menaxhimitjanë trashëguar në tipet e drunishteveqë ekzistojnë sot, veçanërisht nëshpërndarjen e llojeve drunore.Edhe pse këto praktika duken shumëmë pak ndërhyrëse krahasuar mepyllëzimin me një lloj të vetëm, nësekujtojmë gjithë dushkajat e Pukës, qëjanë transformuar aktualisht në pishëtë zezë, që shumicën e ditëve të vititështë mbuluar nga proçesionarja, apoprerjen rrah masive që shpesh ështëaplikuar në sipërfaqe të gjera të dush-kut, edhe ata e kanë lënë një trashëgi-mi. Vetë ricungimi ka lënë gjurmë nëmikroklimën e çdo pylli ku është ap-likuar për një kohë të gjatë.

“

“

GUSHT 20143JETO GJELBËRJETO GJELBËR

të së njëjtës specie. Ekspertët e pyjeve mendojnë seringjallja e drunishteve cungishte në Europë nëshumë raste është e pamundur, por nga ana tjetërtheksojnë se në rastet kur kjo praktikë është rifu-tur, është konstatuar rritje e biodiversitetit. Drurëtme origjinë llastarorë, si dhe drurët e shkadhiturakoma janë të pranishëm atje ku drunishtet e lash-ta kanë mbijetuar. Në rastet kur ata janë abandonu-ar, dhe janë lënë të patrajtuar me prerje, sipas ro-tacionit të trashëguar, ata nuk kanë arritur të bëhenmbartës të biodiversitetit në vegjetacionin e truallittë pyllit, dhe bëhen dëshmues të drurëvë tregues tëdrunishteve të dikurshme. Bëhen shpesh debatepër pyllin natyror, nganjëherë shkohet më tutje epërmendet pylli i virgjër. Nëse sjellim ndëmend atoqë arkeologët dëshmojnë për banesat gjigande tëkohës së Neolitit në Europën Qëndrore, me për-masa 30 metra e gjate dhe 7 metra e gjerë, kuptohetse që në lashtësi njerëzit kanë qenë konsumatoretë mëdhenj të pyllit. Të tilla banesa kishin nevojë tëngroheshin rreth gjysmën e vitit dhe kërkonin sasitë konsiderueshme dru zjarri, që historikisht ështëmarrë nga hapësirat pyjore që trashëgohen. ParkuNatyror i Dajtit, në zemrën e tij, shpesh përmendetnga vizitorët për natyralitetin e tij. Shumë e kanë tëvështirë të besojnë se drurët që ne shohim, janëpasardhës të një zabeli fshati, që në periudha tëcaktuara historike janë prerë rrah apo mbi për-dorur. Kjo mund të thuhet se ajo që shpesh men-dohet si pyll natyror, është e diskutueshme dheduket se koncepti ka evoluar, dhe sado që është evështirë të besohet shpesh të tilla pyje që itrashëgojmë e u thurim lavde, vijnë nga cungishtegjysëm të braktisura, e iluzioni krijohet për pyje tëpaprekur nga njeriu.Nëse lëmë mënjanë dobitë e cungishtes siprodhuese e drurit për ngrohje dhe e një gameshumë të gjerë druri të hollë teknik, si dhe për-fitimet ekologjike përsa ipërket biodiversitetit, sapër të hapur debat unë dotentoj që të bëj edhe njëanalizë të cungishteve tradi-cionale dhe vlerave të tyrenë aspektet estetike?!Shpesh kemi debatuar meshkencetarë të pyjeve që re-habilitimi i pyjeve të degrad-uara në Dumre apo nëTregan, apo evolucioni qëpo pësojnë shumë nga for-macionet e makies, ështënjë dështim dhe analiza është vazhduar me argu-mentin që, vendi do të fitonte shumë më teper nësedo t'i konvertonim këto në pyje të lartë. Rreth 200hektarë pyje publikë të fshatit Llabjan kanë kaluartrajtimin e fundit me prerje rrah në vitet 1974-1976.Ata qëndrojnë në një stanjacion të çuditshëm mediametër 3-5 cm dhe me lartësi po uniformë qëpërpara 35 vitesh.Volumi drusor i tyre nuk i kalon 35-40 m3 për çdohektar. Ngjitur janë pyjet privatë. Në njërin prejtyre ishte realizuar prerje rrah në rreth 2500 m2dhe pronari kishte shitur 200 m3 dru për ngrohje.Ndërsa debatojmë se si mund të kthejmë këtë cung-ishte të degraduar në parametra prodhues, kolegëtinxhinierë, propozojnë prerjen rrah dhe mbjell-jen e pseudotsugës si lloj me rritje të shpejtë e pro-dhimtari të lartë. Është e vështirë që t'a bindëshkolegun tim që prodhimtaria e pyllit ku ne qën-

drojmë me 200 metër sterë për 2500 metër katrorë,përkthet në rreth 800 metër sterë për hektar, dhepër një cungishte është shpesh e pabesueshme?!Në këtë rast vjen argument tjetër, i mbeshtetur ngapreferenca bashkëkohore për të mbajtur natyrëntë paprekur, apo të pamenaxhuar.

EGËRSIA, NATYRALITETI, APOEGËRSIA, NATYRALITETI, APOEGËRSIA, NATYRALITETI, APOEGËRSIA, NATYRALITETI, APOEGËRSIA, NATYRALITETI, APODËSHIRA PËR TË PARË PYJE TËDËSHIRA PËR TË PARË PYJE TËDËSHIRA PËR TË PARË PYJE TËDËSHIRA PËR TË PARË PYJE TËDËSHIRA PËR TË PARË PYJE TË

LARTË?LARTË?LARTË?LARTË?LARTË?Në debatet intelektuale brenda dhe jashtë ballkan-ike, argumenti i mosprekjes së pyllit të ulët duketme rrënjë filozofike dhe vjen nga mendimi që natyraështë e mirë, dhë çdo lloj ndërhyrje njerëzore ësh-të e gabuar. Ekspertët ballkanas të pyjeve, importu-an dhe vendosen në themele të shkollave pyjore, siobjektiv të vetëm pyjet e lartë natyrorë, (shpesh nëkonflikt me tekat e maleve ballkanike apo të trillevetë klimës mesdhetare, që kërkon bashkëjetësën eshumë llojeve në florë e faunë), duke i marrë gatinga ajo Europiane jo tradicionale, por të shpikurme sforcim pas revolucionit industrial, kur druritpër ngrohje apo shkrirje metali, i kishte rënë kërke-sa në treg e ishte zëvëndësuar me qymyr gurin apotë tjera fosile, dhe roli i drurit nga ai ngrohës poshndërrohej në dru industrial apo lëndë e parëpër letër.Kundërshtimet ndaj menaxhimit tradicional nëshekuj të natyrës vijnë shpesh edhe nga një psi-qikë globale në mbështetje të së egrës aponatyrales. Ky motiv i egërsisë në koshiencën epublikut mund të perifrazohet me argumentet qëvijojnë: pylli është pjesë e natyrës, natyra është emirë, ndërhyrjet njerëzore nuk janë pjesë enatyrës, për pasojë ndërhyrjet njerëzore pakë-sojnë natyraletin e pyllit dhe e bëjnë atë më paktë mirë. Për pasojë ricungimi që është një tekni-kë tepër invazive është definitivisht shkatërruespër pyjet.Problemi i kundërshtimeve që inspirohen nga sitë thuash, ata që mbështesin modën e natyrali-

tetit dhe kërkojnë tëbëhet pjesë e politikavepyjore, ia vlen të disku-tohet. Pyjet që ne sot itrashëgojmë dhe imenaxhojmë si ato Eu-ropiane apo Ballkanike,që nga vendosja e njerë-zimit në tokë e deri mefillimin e revolucionit in-dustrial, pra për mijëravite, i janë nënshtruartrajtimit si cungishte dhe

që janë në fakt objekt i këtij diskutimit, a kemiargument që t'i quajmë pyje natyrore apo të "vir-gjëra"?Nëse do thellohemi në mendim, kundërshtimiynë nuk ka të bëjë me ruajtjen e pyjeve ekzistuesetë larta apo natyrore, por me një përpjekje për tërikthyer nëpëmejt braktisjes, ish pyjet cungishtenë pyje të larta në emër të shtimit të natyralitetitdhe ruajtjes së mjedisit, apo diku e argumentu-ar s i mënyrë për të shtuar të ardhuratekonomike.Një kritikë për idenë e egërsisë mund të adreso-het edhe drejt vendlindjes e shtëpisë së saj qësupozohet se është në Amerikën e Veriut. Ad-mirimi për egërsinë nuk është një histori e lirënjerëzore, ajo ishte dikur shtëpia e dikujt dhe undryshua, nganjëherë edhe në mënyrë radikalenga banorët më të hershëm. Duket se ka një bazëklasore të perceptimit të egërsisë që vjen nga ro-

manticizmi, nga një mit i pionierit, për faktin qëtoka ku mund të jetohet është shndërruar në njëpunishte kulturore të natyrës.Kjo argumentohet me shumë detaje nga Cronon.Ai e merr fshirjen e një historie prej asaj që epason si një provë pozitive që egërsia në vetveteështë një konstrukt kulturor. Për më tepër, ajoështë një konstrukt i atyre që janë tjetërsuar nganatyra. Ai nuk e mohon se ka një fushë të natyr-shme që është në një kuptim e dallueshme nganjerëzit, por egërsia është një krijesë që mohonlidhjen në mes të ushqimit dhe kultivimit, në mestë strehimit dhe drurit. Cronon shkon aq larg përtë parë efektet negative të konceptit të natyrës sëvirgjër nga njerëzit që jetojnë në qendra urbane:"që e zhvendosin përgjegjësinë mjedisore nga ven-det e përditëshme ku ne bashkëveprojmë me mje-disin drejt një distance ideale". Në kontekstin Eu-ropian apo Ballkanik marrëdheniet tona me tokënjanë ndërmjetësuar gjithmonë nga përdorimi i saj;peisazhi që ne trashëgojmë është një nga shtresathistorike të marrëdhënievetë njeriut me tokën. Nësejemi në gjendje të hedhimposhtë këtë histori, si njëhistori ku ne kemi qenë gjith-monë defiçient përsa i për-ket kujdesit për mjedisinështë njëlloj si t'a zhvendo-sim veteveten nga natyra - sitë padenjë për të vepruar nëfushën e natyrës. Sidoqoftënë vlerësimin intuitiv të pei-sazhit ballkanik, një qën-drim që mund të shihet paksi naiv nga perspektiva ediskutimit për egërsinë,duket që padashje bënvlerësim të ndërlojës së nje-riut me natyrën si pjesë ebukurisë së saj. Nëse eadhurojmë bukurinë edrurëve e brezavë pyjore qëi shtojnë laramaninë fush-ës, muret e vjetra të gurit tëveshur me likene në kodra,apo drurët e bukur të mb-jellë në qytete anës rrugëve,në drunishtet e ricunguara,ne kemi në shembull tipiktë një bukurie që ka lindurnga veprimi njerëzor dhe i gjendet kuptimi, si njërezultante e të bashkëpunuarit me forcat e natyrës.

KU ËSHTË E BUKURA?KU ËSHTË E BUKURA?KU ËSHTË E BUKURA?KU ËSHTË E BUKURA?KU ËSHTË E BUKURA?MREKULLIA E FSHEHTË?MREKULLIA E FSHEHTË?MREKULLIA E FSHEHTË?MREKULLIA E FSHEHTË?MREKULLIA E FSHEHTË?

Unë dua të identifikoj karakteristika të veçanta tëcungishteve, që mund të artikulohen si gjëra tëbukura. Kënga karakteristike e zogjve, mundësiapër të parë kafshë të pyllit, i shtohen bukurisë sëofruar prej drurëve, pikërisht të atyre drurëve qëunë kërkoj të kthehen. Llojllojshmëria është njëtipar, që është cituar shpesh në të dy kahjet, sitek flora ashtu edhe fauna, që ndryshimi i herë-pashershëm i katit drunor, pasuar nga ndryshi-mi i intesitetit të ndriçimit, mundëson lulëzimine saj. Ndryshueshmëria në pyllin e ulët kërkonshpjegime pak më të detajuara, për shkak të fak-tit që një përqindje e sipërfaqes - 5 deri 15% -pothuaj për çdo vit pritet rrafsh me tokën. Kjonënkupton gjithashtu që cikli stinor i dimrit,pranverës, verës e vjeshtës dhe të gjitha ndry-shimet që këta sjellin të drurët gjetherënës, kaedhe një cikël 7, 8, 9 apo deri në 20 vjeçar tëprerjes dhe rritjes që shoqërohet me ndryshimet

përkatëse të florës dhe faunës që është në tru-allin e pyllit.Në një drunishte tradicionale kjo nuk do të jetëpsh. një brez pyjor me drurë që hiqen mënjanë,por një shumicë e cikleve të ndërthurura, si tipetdrusore që do vijnë në seksione të ndryshme tësapo prera që do ndryshojnë sipas tipit të tokës,shpërndarjes së ujit, apo afërsisë drejt drurëvëtë mëdhenj që lihen si drurë amësorë. Nëse dotë ndjekim ndryshimet e intensitetit të dritës kjodo na ndihmojë për të fokusuar vëmendjen nëcilësinë e dritës për rreth llojeve të ndryshme tëdrurëve. Rritja e filizave të rinj pak mbi sipër-faqen e tokës i jep mundësi vizitorit të dallojënga afër gjethet, nunanca e lojrat e tyre me dritëne lagështirën, të cilat në një pyll të lartë shekullorndodhen në lartësi që i bën gati të padallueshëm.Ne mund të shohim format e tyre të ndërlikuaradhe ndryshimet delikate në ngjyrën e gjethevendërsa ata fillojnë të piqen. Vitaliteti i filizave qëshkojnë në lartësi është në konflikt me cungjet eahut apo dushkut, prej ku ata kanë lindur plotme gunga e plasaritje të zhytur në mes bimëve tëharlisuara të fiernave, thundërmushkave, kul-prave apo urtheve. Filiza të drejtë plot jetë melëkurë plot shkëlqim dalë nga nga cungje tëshogët plot plasaritje, krijojnë një mjedis të çu-ditshëm.Menaxhim spontan apo praktika menaxhimi?Çeltira e sapo prerë, është ndoshta pamje që

sjell një trishtim,pasi tek një sy qënuk është mësuarkrijon ndenjën enjë të quajtures h p e s h"kasaphanë", dhepeisazhit të sh-katërruar (çdoqënie e gjallë kalonmomente të vështi-ra të cikleve tëjetës). Prandaj du-het të tregohemipak të arsyeshëmdhe nëse e vlerë-sojmë këtë trajtimtë pyllit edhe përnga bukuria,atëhere duhet tëgjejmë mënyrën, qënë këtë fazë të mostë vihet në vëmend-je të publikut, dukelënë një brez të pa-prere në anë tërrugëve automobil-istike apo anës sh-tigjeve të këmbë-sorëve, dhe viz-

itorët mund t'i orientojmë të shohin pjesët etjera të pyllit që e kanë kaluar tashmë këtë fazë.Sidoqoftë nëse do e kuptojmë proçesin që ësh-të pjesë e kësaj forme të ripërtëritjes, për njëvëzhgues të kujdesshëm, mund të transformo-het edhe ky stad i sapo prerjes në një gjë tëbukur. Cungjet e prera duken si vizatime në njësfond të zbehtë ku rrathët vjetorë krijojnë disapiktura të çuditshme, duke i dhënë truallit tëpyllit një pamje të veçantë. Në anë të këtyrecungjeve nën lëvore qëndrojnë sythe që mbartinjetë, ata tashmë janë zgjuar dhe po e përgatisinsurprizën, në pranverën e ardhshme, ata donxjerrin filiza, që deri në vjeshtë do arrijnë edhedy metër lartësi, duke i dhënë një pamje krejt tëndryshme kësaj çeltire me filiza njëvjeçarë. Stadii dendësisë së madhe me rritjen që duket sikurka frenuar për një moment, kur shihet e analizo-het si pjesë e proçesit, mund të përjetohet sishprehja më intensive e dinamizimit dhe mundë-sive ripërtëritëse e këtyre drurëvë gjetherënës dhesi burimi i bukurisë më të arritshmë për t'u nd-jekur.

Kjo më erdhi ndërmend ndërsa po studioja Inven-tarin e Pyjeve të Kosovës, realizuar nga FAO në vitin2003. Ndër të tjera aty thuhet: “Pyjet e cungish-Pyjet e cungish-Pyjet e cungish-Pyjet e cungish-Pyjet e cungish-teve (115 800 ha) janë pyje, të cilat për njëteve (115 800 ha) janë pyje, të cilat për njëteve (115 800 ha) janë pyje, të cilat për njëteve (115 800 ha) janë pyje, të cilat për njëteve (115 800 ha) janë pyje, të cilat për njëperiudhë të gjatë janë shfrytëzuar për druperiudhë të gjatë janë shfrytëzuar për druperiudhë të gjatë janë shfrytëzuar për druperiudhë të gjatë janë shfrytëzuar për druperiudhë të gjatë janë shfrytëzuar për druzjarri, duke përdorur cikël të shkurtër tëzjarri, duke përdorur cikël të shkurtër tëzjarri, duke përdorur cikël të shkurtër tëzjarri, duke përdorur cikël të shkurtër tëzjarri, duke përdorur cikël të shkurtër tëprerjeve, shpesh 5-7 vjeçar. Këto prerje in-prerjeve, shpesh 5-7 vjeçar. Këto prerje in-prerjeve, shpesh 5-7 vjeçar. Këto prerje in-prerjeve, shpesh 5-7 vjeçar. Këto prerje in-prerjeve, shpesh 5-7 vjeçar. Këto prerje in-tensive rezultojnë në degradimin e shumëtensive rezultojnë në degradimin e shumëtensive rezultojnë në degradimin e shumëtensive rezultojnë në degradimin e shumëtensive rezultojnë në degradimin e shumësipërfaqeve pyjore dhe japin rritje dhe vol-sipërfaqeve pyjore dhe japin rritje dhe vol-sipërfaqeve pyjore dhe japin rritje dhe vol-sipërfaqeve pyjore dhe japin rritje dhe vol-sipërfaqeve pyjore dhe japin rritje dhe vol-um të vogël (mesatarisht 27.2 mum të vogël (mesatarisht 27.2 mum të vogël (mesatarisht 27.2 mum të vogël (mesatarisht 27.2 mum të vogël (mesatarisht 27.2 m33333/ha, rritja/ha, rritja/ha, rritja/ha, rritja/ha, rritjavjetore 1.3 mvjetore 1.3 mvjetore 1.3 mvjetore 1.3 mvjetore 1.3 m33333/ha)”/ha)”/ha)”/ha)”/ha)”

KUTIZA 1

Pyjet që ne sot i trashëgojmë dhe imenaxhojmë si ato Europiane apoBallkanike, që nga vendosja e njerë-zimit në tokë e deri me fillimin e rev-olucionit industrial, pra për mijëravite, i janë nënshtruar trajtimit sicungishte dhe që janë në fakt objekt ikëtij diskutimit, a kemi argument qët’i quajmë pyje natyrore apo të “vir-gjëra”? Nëse do thellohemi në men-dim, kundërshtimi ynë nuk ka të bëjëme ruajtjen e pyjeve ekzistuese tëlarta apo natyrore, por me një për-pjekje për të rikthyer nëpëmejt brak-tisjes, ish pyjet cungishte në pyje tëlarta në emër të shtimit të natyrali-tetit dhe ruajtjes së mjedisit, apo dikue argumentuar si mënyrë për të shtu-ar të ardhurat ekonomike

“

“

(vijon në faqe 4)

4 GUSHT 2014JETO GJELBËRJETO GJELBËR

PËRGATITI, GJON FIERZAPËRGATITI, GJON FIERZAPËRGATITI, GJON FIERZAPËRGATITI, GJON FIERZAPËRGATITI, GJON FIERZAAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e MjedisitAgjencia Kombëtare e Mjedisit

Kongreset Botërore të Pyjeve, janë ngjarje të rëndë-sishme për të gjitha shtetet anëtare të OKB-së dhe mëgjerë. Ato marrin një rëndësi të veçantë e lidhur kjome rolin e posaçëm që kanë pyjet në jetën e zhvillimine planetit. Kongreset Botërore të Pyjeve, janë tribunatë rëndësishme të mendimit dhe debatit politik e sh-kencor për pyjet, rolin e pazëvendësueshëm në jetën enjeriut dhe të biodiversitetit në tërësi. Për cdo kongrespërcaktohet një logo dhe një slogan.Pyjet janë thelbësore për jetën në planetin tonë, nëzbutjen dhe përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike,duke siguruar furnizim të rregullt me ujë të freskët,rritjen e biodiversitetit dhe sigurimin e të ardhurave tëqëndrueshme dhe mjetet e jetesës, duke përfshirë sig-urimin e ushqimit. Pyjet sot po përballen me presionetë papara të shfrytëzimit pa kriter dhe dëmtimit të tyre.Kongresi XIV Botëror i Pyjeve do të zhvillohet nëRepublikën e Afrikës së Jugut. Në këtë kongres do tëdiskutohet për problemet globale të pyjeve duke shqyr-tuar dhe analizuar çështjet kyçe dhe për të përcaktuarrrugët dhe drejtimet kryesore për zgjidhjen dhe përtrajtimin e tyre.Është kongresi - i pari që do të mbahet në Afrikë – qësynohet të jetë gjithëpërfshirës. Janë të ftuar të marrinpjesë nga të gjitha vendet, rajonet dhe sektorët publik eprivat, organizatat joqeveritare, kompani private, orga-nizata shkencore dhe profesionale, persona të intere-suar për këtë kongres. Pjesëmarrja e gjerë dhe disku-time gjithëpërfshirëse për çështjet e pylltarisë do tëlehtësojë integrimin e tyre në axhendat globale në zh-villimin e qëndrueshëm, si dhe ndërtimin e partner-iteteve të reja.

“Pyjet dhe Njerëzit: Investimi nënjë të ardhme të qëndrueshme”

KONGRESI I XIV-TË BOTËROR I PYJEVEKONGRESI I XIV-TË BOTËROR I PYJEVEKONGRESI I XIV-TË BOTËROR I PYJEVEKONGRESI I XIV-TË BOTËROR I PYJEVEKONGRESI I XIV-TË BOTËROR I PYJEVE7 - 11 SHTATOR 2015, DURBAN - AFRIKË E JUGUT7 - 11 SHTATOR 2015, DURBAN - AFRIKË E JUGUT7 - 11 SHTATOR 2015, DURBAN - AFRIKË E JUGUT7 - 11 SHTATOR 2015, DURBAN - AFRIKË E JUGUT7 - 11 SHTATOR 2015, DURBAN - AFRIKË E JUGUT

Programi i Kongresit do të jetë me një shumëllojsh-mëri tematike të seancave ku do trajtohen tema pro-fesionale dhe kulturore të dobishme. Synohet të zh-villohet nje dialog i gjërë i gjithë pjesëmarrësve, përtë marrë përsipër detyra, për të përcaktuar vizionindhe strategjitë për të ardhmen e qëndrueshëme tëpyjeve dhe pylltarisë në botë.

SHKURT: KONGRESETSHKURT: KONGRESETSHKURT: KONGRESETSHKURT: KONGRESETSHKURT: KONGRESETBOTËRORE TË PYJEVEBOTËRORE TË PYJEVEBOTËRORE TË PYJEVEBOTËRORE TË PYJEVEBOTËRORE TË PYJEVE

FAO, si strukturë e OKB-së, ka atributet e veçantanë përzgjedhjën e vendit dhe merr pjesë në organi-zimin teknik të Kongresit. Përgjegjësia kryesore përorganizimin e kongresit është e vendit pritës.FAO, propozon një komitet këshillimor të ekspertëvenga e gjithë bota dhe bashkëpunon në strukturënteknike të programit dhe në caktimin e folësit dhereferuesve kryesore, të listimit dhe njoftimit të au-toriteve të ftuara. Ajo gjithashtu emëron një asistent

të Sekretarit të Përgjithshëm për të punuar së bash-ku. Nga vendi organizator caktohet një Sekretar iPërgjithshëm i cili merret me përgatitjen e Kongresitdhe ëe bashkëpunimit me FAO-n.Për çdo seksion FAO cakton sekretarë teknikë.Funksioni i tyre është që të bashkëpunojnë me ven-din pritës për t’u marrë me aspekte të lidhura meprogramin, shqyrtimin dokumentacionit të paraqi-tur, shërbimet e sesioneve të Kongresit. Organizatae FAO-s gjithashtu ndihmon vendin pritës që tëpërhapin gjerësisht rezultatet dhe rezolutat e kon-gresit.

Kongreset Botërore të Pyjeve janëKongreset Botërore të Pyjeve janëKongreset Botërore të Pyjeve janëKongreset Botërore të Pyjeve janëKongreset Botërore të Pyjeve janëmbajtur në këto shtete si më poshtë:mbajtur në këto shtete si më poshtë:mbajtur në këto shtete si më poshtë:mbajtur në këto shtete si më poshtë:mbajtur në këto shtete si më poshtë:

1. Në vitin 1926 - Romë, Itali 2. Në vitin 1936 - Budapest, Hungari 3. Në vitin 1949 - Helsinki, Finlandë 4. Në vitin 1954 - Dehradun, Indi

5. Në vitin 1960 - Seattle, Shtetet e Bashkuara tëAmerikës 6. Në vitin 1966 - Madrid, Spanjë 7. Në vitin 1972 - Buenos Aires, Argjentinë 8. Në vitin 1978 - Indonezi 9. Në vitin 1985 - Qytetin e Meksikës, Meksikë 10. Në vitin 1991 - Paris, Francë 11. Në vitin 1997 - Antalia, Turqi 12. Në vitin 2003 - Kebek, Kanada 13. Në vitin 2009 - Buenos Aires, Argjentinë

Në kongres marrin pjesë ministrat e drejtorët për-katës të disa shteteve, përfaqësues të institucionevekërkimore akademike e shkencore të pyjeve, për-faqësues të OJF-ve, individë të ndryshëm, person-alitete të fushëssë pylltarisë, etj.Shqipëria ka marrë pjesë deri tani në dy kongrese,atë të vitit 1997 në Turqi dhe në vitin 2003 në Kan-ada.

Shprehja intensive e ripërtëritjes në cungishte, përrreth drurëve amësore, që u ngjajnë disa klloçkavetë stërmëdha të futura në mes zogjve plot gjallëri,dhe flora plot variacion që mugullon kudo, namundëson që të kuptojmë diçka nga natyra e kësajdrunishte plot jetë. Secila nga bimët mund të shi-het se si përpiqet të stërzgjatet e të shohë pak dielldhe secila duket sikur përgatit djepin e transformimitnga njëra tek tjetra.Njohuritë që kërkohen - që të zërë vend vlerësimii këtij transformimi - nuk duhet të jenë domos-doshmërisht shkencore në fushat e biologjisë apoekologjisë. Ato mund të asistohen nga njohuritëartizanale të menaxhimit të drunishteve, por mundtë burojnë edhe nga vëzhgimet e kujdesshme pabaza të jashtme epistomologjike, përtej edhe vetëdrurëve. Bukuria e drunishteve të ricunguara siçthotë populli është si "thelë mbi bisht", kur vëmënë balancë përfitimet ekologjike, vlerat trashëgi-more apo dobitë e tjera potenciale. Çfarë u traj-tua më lart mendoj se mund të shërbejë si një startpër të hedhur dritë mbi cilësi të veçanta që njëdrunishte e ricunguar mund të shprehë. Për t'aeksploruar në detaje këtë bukuri, ne duhet të he-

dhim poshtë pretendimet që menaxhimi i natyrësështë bërë gjithmonë në mënyrë spontane, dhe tëmiratojmë mençurinë e disa praktikave në menax-himin e drunishteve. Ndoshta kjo mund të shtrihetmë tej në kërkesën e guximshme që në disa vende

drunishtet e ricunguara duhen mirëmbajtur, të re-klamohen apo të fillojnë të rikrijohen thjeshtë sinjë gjë e bukur.Rezultatet nuk do vonojnë .....Debati është i mirëpritur. Arsyetimi dhe diagnoza

në shumë këndvështrime po ashtu. Rrafshi i Kos-ovës, është trajtuar në shekuj nga banorët e Kos-ovës. Po të mendojmë hollë-hollë ata kanë fituardije nga ky trajtim. Nëse pajtohemi me të, shumëshpejt pejsazhi i rrafshit të Kosovës do të fillojë tëdinamizohet e të ndryshojë. Tregu do mbushejme drurë e shumë njerëz duhet të punojnë për tëhedhur bazat e sistemit. Ky projekt shton sëtepërmi prodhimin e drurit, shton punësimin,garanton një riciklim vital të kësaj pasurie, i lëpyllin e malit rreth e rreth Kosovës që të jetënatyror ashtu siç e ka caktuar natyra.Fusha e Kosovës ia ka dhënë banorit lluksin përkëtë trajtim. Duke u futur në malësitë e Kukësit,Mirditës, Dibrës, Shllakut, Lekbibajt, e pothuajnë shumicën e malësive që janë në të majtë tëvijës Koplik Leskovik, banorët kanë lënëtrashëgim një trajtim akoma më të sofistikuar,duke e kombinuar prodhimin e drurit e të gjethitnë lartësi, me cikle 2-4 vjeçare, me kullotje inten-sive poshtë saj, një trajtim që pothuaj ka kaluarpa u vënë re deri me tani apo thjeshtë nuk ështëpranuar nga Shkenca e Pyjeve. Ekspertë të Pyjevekomunale e kanë filluar tashmë studimin para-prak të kësaj mrekullie të fshehtë, dhe rezultatet epara nuk do vonojnë.

(vijon nga faqja 3)

GUSHT 20145JETO GJELBËRJETO GJELBËR

DR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIUDR. SELMAN MEZIU

Është mjaft e vështirë të zbulosh mënyrën e organiz-imit, administrimit, hartimin e ligjeve, statutet e orga-nizmave të ndryshme shtetërore e jo shtetërore, rreg-ulloret e administrimit të ekonomisë pyjore private,shtetërore, komunale në ruajtjen miradministriminapo shfrytëzimin e pyjeve gjithëfarë llojesh, vendimeqeverish e urdhëra ministrash e kryeministrash nëgurgullimën e viteve e dhjetëvjeçarëve. Të gjitha këtopërbëjnë një kompleks dokumentacionesh, të cilatmund të verifikohen në mënyra të ndryshme e dukepërdorur udhë të ndryshme kërkimesh për të zbu-luar gjithçka në detaje, me besnikëri e saktësi shken-core, se vetëm kështu mund të ngrihet zulmëmadhee vërteta e të varroset dyshimi e gabimet në inter-pretimin historik sipas shtrirjeve kohore të adminis-tratave pyjore që nga qendra e deri në njësitë bazë.Panorama kronologjikeDo të përpiqemi shkurtazi të japim disa të dhënambi Ministrat e ministrinë që mbarte brënda saj njëadministratë mbi qeverisjen e pasurisë kombëtaretë pyjeve. Qeveria e Përkohshme e Prizrenit, Janar1881- 23 Prill 1881 nuk ka ndonjë Ministri që mbu-lonte as bujqësinë por edhe të tjera veprimtariekonomike.Qeveria e Përkohshme e Vlorës, 4 Dhjetor 1912 –22 Janar 1912. Kemi të ngarkuar si Ministër BujqësiePandeli Cale.Ndërsa ajo e Princ Vilhelm fon Vidi, 14 Mars 1914- 20 maj 1914, është Azis Vrioni i cili mbulon Minis-trinë e Bujqësisë.Kemi Abdi Toptanin që në qeverinë që funksionoinë periudhën 28 Maj 1914- 3 Shtator 1914 mbulondetyrën e Ministrit të Bujqesisë.Në Qeverinë e 17 Shtatorit 1914- 27 Janar 1916, rik-thehet si Ministër i Puneve Botore Azis Vrioni.Jemi në Luftën e Parë Botërore ku qeveritë ngrihene rrëzohen si lisat nga rrebeshet, kështuqë në Qever-inë e dalë nga Kongresi i Durrësit pra 25 Dhjetor1918 - 29 Janar 1920 ngarkohet Sami Vrioni Ministëri Punëve Botore. Jemi të paqartë se kush ministriapo Ministër pa Portofol ishte i ngarkuar me Bujqës-inë, Pyjet apo Punëve Botore, sepse qeveria e dalënga Kongresi i Lushnjës 30 Janar 1920 - 14 Nëntor1920, dhe 19 Nëntor 1920 - 1 Korrik 1921 nuk kadikaster me emërtimet e sipër përmendura.Në Qeverinë Teknike, 12 Dhjetor 1921- 24 dhjetor1921, Ministria e Punëve Botore iu ngarkua KostaqPaftalit. Ngarkohet si Ministër i Punëve BotoreMehdi Frashëri në periudhën 11Korrik 1921 - 16tetor 1921 ku ishte Kryeministër Iliaz Vrioni. Përsëripër një periudhë mjaft të shkurtër në Qeverine e‘’Bashkimit të Shejt,, pra 16 Tetor 1921 - 6 Dhjetor1921 e drejtoi Ministrine e Punëve Botore Zija Di-bra. Dhe përsëri qeveritë bien si bari kur i pret kosae fuqishme e kostarit. Në Qeverinë një ditëshe, 6Dhjetor 1921 - 6 dhjetor 1921 ishte Koço Tasi i cilidrejtoi Ministrinë e Punëve Botore, ndërsa nëQeverinë pesë ditorshe 7 Dhjetor 1921 - 12 Dhjetor1921 ngarkohet Haki Tefiku, Ministër i PunëveBotore. Paskëtaj në qeverinë Teknike, 12 Dhjetor1921- 24 Djetor 1921, dhe në Qeverine e 2 Dhjetorit1922 – 25 Shkurt 1924 e kreu detyrën e Ministrit tëPunëve Botore Spiro G. Koleka, duhet të theksohetse në fund të periudhës ai u zëvendësua me SejfiVllamasin. Është për t’u vënë në dukje se Ministër iPunëve Botore në periudhat 3 Mars - 27 Maji 1924,31 Maji 1924 – 10 Qershor 1924; 24 Dhjetor 1924 - 5Janar 1925; 6 Janar 1925 - 31 Janar 1925 dhe së fundi1 Shkurt 1925 - 23 Shkurt 1925 pra në gjashtë qeverii besohet Kostaq (Koço) Kota.Tanimë le të ngjitemi në periudhën 28 Shtator 1925– 10 Skurt 1927, ku në qeverinë e kësaj kohe është

HISTORIA E QEVERIVE SHQIPTARE,POZICIONIMI I DREJTUESVE TË PYJEVE

Musa Juka qe kryen detyrat e zv/ ministër iBrendshëm dhe ministrit të Punëve Botore. Ndër-sa detyrën e Ministrit të Punëve Botore ai kryenpërsëri, në kohëzgjatjen 12 Shkurt 1927 - 21 Tetor1927. Pas katërmbëdhjetë vjetësh e përgjumur rizg-johet, Ministria e Bujqësisë duke u drejtuar nga Fer-it Vokopoka, në periudhën 26 Tetor 1927 - 10 maj1928. Pas kësaj vijnë Qeveritë e kohështrirjeve 11Maji 1928- 1 Shtator 1928; 5 Shtator 1928 - 13 Janar1929 dhe 14 Janar 1929 – 5 Mars 1930 në të cilën nëkrye të Ministrisë së Bujqësisë ishte Musa Juka. Nëperiudhat 6 Mars 1930 – 11 Prill 1931, drejtues iMinistrisë së Bujqësisë, pra Ministër i saj ishte Me-hdi Frashëri, ndërsa Seit Toptani e ushtroi këtë funk-sion nga 20 Prilli 1931 - 7 dhjetor 1932. Dhe më tejkemi të ngarkuar në kryesimin e Ministrisë së Bujqë-sisë Dhimitër Beratin për kohëzgjatjen 11 Janar 1933– 16 Tetor 1935 dhe 21 Tetor 1935 – 7 Nëntor 1936,e cila pas këtij viti e humbi emërtimin si e tillë. Rish-faqet Koço Kota me funksionin e Kryeministrit dheMinistrit të Punëve Botore. Pa shumë siguri përmungesë dokumentash mendojmë së Bujqësia ePyjet për periudhën 12 Prill 1939 – 3 Dhjetor 1941 ika nën zoterim Ministria e Ekonomisë Kombëtareme drejtues Anton Beça.Udhëtojmë përsëri me kohëzgjatje të shkurtra dheja, Iliaz Agushi kryen detyrën e Ministrit të PunëveBotore nga 10 Dhjetor 1941 – 4 Janar 1943 dhe nga18 Janar 1943 – 11 Shkurt 1943. Papritmas pas njëharku kohor katër vjeçar të humbur, pikërisht qënga 12 Shkurti 1943 – 28 Prill 1943 rishfaqet Minis-tria e Bujqësisë dhe e PYJEVE me kryesues dikas-teri Jakov Milaj. Gjatë qeverisjes së Eqerem Libo-hovës në kohë zgjatjen 11 Maji 1943 – 10 Shtator1943 është Nexhip Basha i ngarkuar të drejtojë Min-istrinë e Industrisë, të Tregtisë dhe zv/ Ministër iBujqësisë. Në periudhat 5 Nëntor 1943 – 17 Qër-shor 1944 dhe 18 Korrik 1944 – 28 Gusht 1944, MusaGjylbegu drejtoi Ministrinë e Punëve Botore. LefterKosova mbulon Ministrinë e Punëve Botore përg-jatë periudhës 7 Shtator 1944 – 25 Tetor 1944. Dhenga 23 Tetori 1944 – 23 Mars 1946, emërohet SpiroKoleka si anëtar, i ngarkuar me Punët Botore.Tashmë ringrihet përsëri nga një periudhë gjumësieMinistria e Bujqësisë e drejtuar nga Gaqo Tashko,nga 24 Marsi 1946 – 5 Korrik 1950, dhe është nënderin e tij që përgjatë kohëzgjatjes 5 Korrik 1950 –19 Korrik 1954 të ushtrojë për here të parë dhe tëfundit në historinë e qeverive të shekullit të njëzetëdhe të fillimeve të shekullit të njëzetë e njëtë, të drej-tojë MINISTRINË E PYJEVE. Në periudhën 20Korrik 1954 – 21 Qershor 1958 kryen detyrën e Zv/Kryeministrit të Parë dhe Ministër Bujqësie HysniKapo. Ndërsa Maqo Çomo ngarkohet të kryejdetyrën e Ministrit të Bujqësise në kohëzgjatjen 22Qershor 1958 – 13 Korrik 1962.E kryen detyrën e Ministrit të Bujqesisë që nga 14Korriku 1962 - Dhjetor 1978 Pirro Dodbiba pra përrreth gjashtëmbëdhjet vjet rradhazi. Ndersa që nga27 Dhjetori 1978 – 22 Shkurt 1991 Themie Thomai,ushtron detyrën e Ministres së Bujqësisë për afër-sisht trembëdhjetë vjet pandërprerje. Përsëri kemiqeveri që e ushtrojnë punën e tyre ne drejtimin eshtetit për periudha të shkurtra dhe ja po i paraqesim:22 Shkurt 1991 – 10 Maji 1991 dhe 11 Maji 1991 – 4Qershor 1991 është kryesues i Ministrisë së Bujqë-sisë Ahmet Osja.Ndërsa Nexhmedin Dumani e kryen këtë detyrë nëtë njëjtin dikaster nga 12 Qershori 1941 – 4 Dhjetor1991. Në Qeverinë Teknike të kryesuar nga VilsonAhmeti e kryeson Ministrinë e Eknomisë GjergjKonda, ku mendojmë se brenda këtij dikasteri bëjnëpjesë edhe Bujqësia e Pyjet, por theksojmë se nukzotërojmë dokumente që ta vërtetojmë.

Për kohështrirjen 14 Prill 1992 – 10 Korrik 1996ishte Rexhep Uka që kryen detyrën e Ministrit tëBujqësisë, dhe së fundi në qeverinë numër dy tëAleksandër Meksit që nga 11 Korriku 1996 – 1 Mars1997 Ministër Bujqësie ka qenë Bamir Topi. Përarsye të mungesës së dokumenteve, këtu do të ndale-mi në dhënien e dikasterit e ministrave të Bujqësiseapo Botores etj. Është në kujtesën e gjithsecilitpunonjës i administratës pyjore apo i personelit inx-hiniero Teknik mundesia për t’i kujtuar më së miriministrat e nga viti 1997 e deri në ditët e sotme.Rezultate e përfundimePanorama dhe kronologjia e të dhënave të më-sipërme, na japin mundësinë për të nxjerrë disapërfundime të rëndësishme.1- Në një hark kohor prej 116 vjetësh, bujqësia dhepyjet janë futur nën “ombrellën” e Ministrisë sePunëve Botore për rreth 22 vjet, duke përçmuar sëtepërmi rolin e madh të bujqësisë e pyjeve në zhvil-limin e ekonomisë kombetare dhe rritjes së mirëqe-nies së popullsisë.2- Ndërsa një tjetër përçmim është ai viteve 1920 dhe1921, ku nuk kemi në organikën e kësaj qeverie (Il-iaz Vrionit) as ministër Bujqësie dhe as të PunëveBotore. E njëjta situatë ndodh në periudhën 1939deri me 1941. Pra nuk është marrë në konsideratënjë degë bazë e ekonomisë kombëtare dhe një vep-rimtari prodhuese jetëdhanëse për popullatën.3- Vlerësimin e duhur e meritojnë Bujqësia dhe Pyjetpër rreth 54 vjet duke gëzuar një organizim dhe ad-ministrim të aftë e të mjaftueshëm për të zhvilluar mbibaza shkencore e organizative këtë degë bazë të ekon-omisë kombëtare.4- Përkujdesimin më të madh bujqësia e zotëron kurajo për rreth tetë vjet drejtohet nga zv/ Kryeministra,duke iu dhënë kështu një vend të rëndësishëm nëkuadrin e qeverisjes së ekonomisë kombëtare.5- Për të zbuluar e ditur më në detaje skemën e orga-nizimit nga baza në qendër, biografi të shkurtra tëpersonalitetve politike e teknike te ngarkuara mepërgjegjësi të ndryshme, në bazë të dokumentave tëgjetura në arshivat pranë këtyre njësive të organizimit.6- Burime të shkruara ku mund të vjelim materiale tëkëtyre natyrave janë edhe revistat, gazetat, buletinetshkencore e informative, monografitë, enciklopeditëe vendit e të huaja, kujtimet e shkruara apo tëmbledhura në bisedimet direkte, protokollembledhjesh, intervista në radio televizion në organete shtypit etj.7-Po analizojmë një rezultat: Ministër i Punëve Bot-ore nga Dhjetori 1921 Shkurt 1924 ka qenë Spiro G.Koleka. “Lindur në Vunoi të Himarës në vitin 1880”(5) Dhe ja si shkruhet për këtë personalitet: “Pasluftës së Parë Botërore, lëvizja patriotike në Shqipëri,për rrjedhojë edhe në Himarë ishte e gjallnueme.Një rol të rëndësishëm ka luajtur Spiro Gogo Kole-ka, duke dhanë një kontribut të veçantë në mbledhjene Kongresit të Lushnjës dhe në marrjen e vendi-meve të dala prej tij. Me të tjerë patriot, ai ka ndih-muar shumë në formulimin e dokumentave për tëparaqitur Fuqive të Mëdha për Paqen, dukekundërshtuar me forcë aneksimin e Vlorës dhe tëHimarës. Spiro G. Koleka është emërtuar anëtar iqeverisë kombëtare. Gjithashtu është pjesmarrës eorganizator i luftës së Vlorës (1920, S.M.) kundëritalianëve…,, Dhe më tej: “Kreu studimet e larta përinxhinieri ndërtimi në Austri…. Më 1914 bënte pjesënë delegacionin që shkoi në Nojvid të Gjermanisëpër t’i dorëzuar V.Vid kurorën e mbretit tëShqipërisë…….Pas Kthimit të A. Zogut në pushtetnë fund të vitit 1924 u largua nga vendi i tij. Qëndroinë Austri, Kroaci, Itali, Greqi (Korfuz) etj. U kthyenë Shqipëri me 1939 i sëmurë nga jeta e vështirë nëmërgim……Jetoi deri ne fund të jetës në Ujët e Ftohtë

Vlorë…. Ndërroi jetë në vitn 1940.,, (5) Ndërsa SpiroKoleka lindi në Vunoi bënë pjesë në krahinën eHimarës, më 7 Korrik 1908, vdiq në Gusht 2001,djali i një ministri, i ngarkuar në vitet 1920 me këtëdetyrë. Ndoqi Liceun e Kozencës në Itali, me 1928 -1929, më pas ndoqi studimet e larta në Universitetine Pizës (Itali) më 1930 – 1934 duke u diplomuar nëInxhinierinë Civile. Menjëherë punësohet në njëkompani inxhinierike në Itali nga viti 1936 - 1937.Pjesëmarrja e tij në kryengritjen e Fierit (1936, S.M )e çoi në arrestimin, nga qeveria e Ahmet Zogut. Morianën e komunizmit në luftën e Dytë Botërore. Kakryer disa detyra në administratën e qeverive të ndry-shme pas vitit 1944. Ka qenë anëtar i Komitetit Qen-dror nga 1948-1981 dhe njëkohësisht Anëtar i ByrosPolitike në të njëjtën kohështrirje.8- Kundërshti për ditën e Shërbimit Pyjor ka paturpërgjatë disa viteve. Spiro J. Koleka ka firmosur ligjine parë mbi pyjet, 27 Janar 1923, dhe kjo u shënua sifillesa e tij. Por a ka patur nga Qeveritë e Përkohs-hme nga e Prizerenit 1881 deri më 1923, pra para setë firmosej ky dokument ndonjë ngjarje e rëndë-sishme për ta fiksuar si fillesa e Shërbimit Pyjor?Kjo i ka vënë në dyshime disa studiues e specialistëpyjesh. Atëherë si mund të flaket dyshimi e të dalënë dritë e vërteta e re apo të mbetet ajo që ështëzbuluar deri më tani, Firmosja e Ministrit Koleka tëligjit të parë mbi Pyjet? Për të zbuluar këtë të fshehtënuk mund të arrihet vetëm duke hedhur herë pashere tollumbacet e helmëta të dyshimit, por dukegërmuar nëpër arshivat e këtyre qeverive vendimet emarra, ligjet e vendosura, rregullat e rregulloret etjera dhe duke i analizuar mbi peshoren e rëndësisësë tyre në veprimtarinë e pylltarisë shqiptare, dhemë pas mbi bazën e këtyre dokumenteve e informa-cioneve organet përgjegjëse vendosin perfundimishtndryshimet, duke e fiksuar ligjërisht këtë ngjarje.

* * ** * ** * ** * ** * *Paraqitja me vërtetësi e të gjithë veprimtarisë politiketë qeverive e parlamenteve, mbi strategjinë e admin-istrimit, ruajtjes e shtimit të pyjeve në gjithë mozaikune tyre të gjallesave e veprimtarive gjelbëruese, shfrytë-zuese, ndërtuese e organizuese, kërkohet punësistematike, këmbëngulëse, serioze e profesionaleqë në grumbullimin e materialeve dokumentare ederi në interpretimin e tyre dhe nxjerrjen e përfun-dimeve të argumentuara mbi baza shkencore. Anal-iza e interpretimi i shkallëve hirerarkike të organiz-mave të ndryshme administruese e teknike, apo in-stitucioneve shkencore, shkollore e universitare qëkanë drejtuar teknikisht e qeverisur pasurinë pyjorepërgjatë shekullit të njëzetë e fillimeve të shekullitnjëzetë e njëjtë, kërkohet zbulimi i kapilarëve të ven-dosjes e mbivendosjes së tyre e qarkullimi i adminis-truesve e teknicieneve të cilët kanë drejtuar e hartuarprojekte, ligje, rregullore, kanë firmosur dekrete, menjë jetëshkrim të shkurter e detaje te tjera. Të gjithakëto përbëjnë lëndën njohëse, të së kaluares, dheudhërrëfyesen e shembullin për të ndërtuar të ardh-men, pa paragjykime e përdhosje moshash ebreznish, por historinë e vërtetë të shërbimit pyjorshqiptar.

Burimet e konsultuara. 1- Prof Doktor Hysni Myzyrie grup autorësh. Historia e shqiperisë dhe e Sh-qiptarëve. Prizeren 2001 2- Akademia e shkencavetë R.P.S.SH. Fjalori enciklopedik shqiptar Tirane1985 3- Beqir Meta La confrotation albano-grequede Himara 1920-1924 in Acra studia Albanica pp.45-47 n/ 2 2003 4- Wikipedia ( l’enciclopedia libera)voce: Spiro Koleka. 5- Viron Koka Fjalori enciklo-pedik Shqiptar Vol II. f. 1208 - 1209 Tiranë 2008Firence 31.03.2014 DR. SELMAN MEZIU

6 GUSHT 2014JETO GJELBËRJETO GJELBËR

HAPJA E FUSHATËSNDËRGJEGJËSUESE

GRATË NË PYLLTARI DHE ZHVILLIM RURAL"EDHE UNË VENDOS"

Në kuadër të implementimit të Strategjisë Ko-mbëtare të Angazhimit në sektorin e Pyjeve dheKullotave, u organizua Hapja e FushatësNdërgjegjësuese “Gratë në Pylltari dhe ZhvillimRural”. Strategjia Kombëtare e Angazhimit ështënjë nismë e Federatës Kombëtare të Pyjeve dheKullotave Komunale (FKPKK) e lehtësuar ngaKoalicioni Ndërkombëtar i Tokës (ILC). Moto-ja e hapjes së fushatës në Tiranë më datë 15Korrik 2014 ishte: “Edhe unë vendos”.“Edhe unë vendos”.“Edhe unë vendos”.“Edhe unë vendos”.“Edhe unë vendos”.Qëllimi i takimit ishte hapja e fushatës sëndërgjegjësimit duke angazhuar gratë dhe vajzatnga zonat rurale për të drejtat e tyre mbi tokëndhe pyllin, pjesëmarrja e grave në proçesin evendimmarrjes dhe fuqizimi ekonomik i tyre.Njëzetë e gjashtë pjesëmarrëse me formim pyjordhe mjedisor përfaqësuan zonat e Tiranës, El-basanit, Pukës, Dibrës, Pogradecit dhe Fierit. Në

BURIMI: BALLKANWEBBURIMI: BALLKANWEBBURIMI: BALLKANWEBBURIMI: BALLKANWEBBURIMI: BALLKANWEB

Bordi i Drejtorëve Ekzekutivë të BankësBordi i Drejtorëve Ekzekutivë të BankësBordi i Drejtorëve Ekzekutivë të BankësBordi i Drejtorëve Ekzekutivë të BankësBordi i Drejtorëve Ekzekutivë të BankësBotërore miratoi një financim prej 7.3 mil-Botërore miratoi një financim prej 7.3 mil-Botërore miratoi një financim prej 7.3 mil-Botërore miratoi një financim prej 7.3 mil-Botërore miratoi një financim prej 7.3 mil-ionë Euro nga IBRD për Projektin e Shërbi-ionë Euro nga IBRD për Projektin e Shërbi-ionë Euro nga IBRD për Projektin e Shërbi-ionë Euro nga IBRD për Projektin e Shërbi-ionë Euro nga IBRD për Projektin e Shërbi-meve Mjedisore në Shqipëri, nga i cili do tëmeve Mjedisore në Shqipëri, nga i cili do tëmeve Mjedisore në Shqipëri, nga i cili do tëmeve Mjedisore në Shqipëri, nga i cili do tëmeve Mjedisore në Shqipëri, nga i cili do tëpërfitojnë fermerë, shoqata të pyjeve, grupepërfitojnë fermerë, shoqata të pyjeve, grupepërfitojnë fermerë, shoqata të pyjeve, grupepërfitojnë fermerë, shoqata të pyjeve, grupepërfitojnë fermerë, shoqata të pyjeve, grupedhe individë në 310 komuna rurale dhe nëdhe individë në 310 komuna rurale dhe nëdhe individë në 310 komuna rurale dhe nëdhe individë në 310 komuna rurale dhe nëdhe individë në 310 komuna rurale dhe në2980 fshatra të vendit.2980 fshatra të vendit.2980 fshatra të vendit.2980 fshatra të vendit.2980 fshatra të vendit.Kostoja totale e projektit është 16.8 milionëKostoja totale e projektit është 16.8 milionëKostoja totale e projektit është 16.8 milionëKostoja totale e projektit është 16.8 milionëKostoja totale e projektit është 16.8 milionëEuro dhe bashkë-financohet nga një FondEuro dhe bashkë-financohet nga një FondEuro dhe bashkë-financohet nga një FondEuro dhe bashkë-financohet nga një FondEuro dhe bashkë-financohet nga një FondBesimi prej 7.3 milionë Euro nga Qeveria Sue-Besimi prej 7.3 milionë Euro nga Qeveria Sue-Besimi prej 7.3 milionë Euro nga Qeveria Sue-Besimi prej 7.3 milionë Euro nga Qeveria Sue-Besimi prej 7.3 milionë Euro nga Qeveria Sue-deze dhe një Fond Besimi prej 2.2 milionëdeze dhe një Fond Besimi prej 2.2 milionëdeze dhe një Fond Besimi prej 2.2 milionëdeze dhe një Fond Besimi prej 2.2 milionëdeze dhe një Fond Besimi prej 2.2 milionëEuro nga Global Environmental Facility (GEF).Euro nga Global Environmental Facility (GEF).Euro nga Global Environmental Facility (GEF).Euro nga Global Environmental Facility (GEF).Euro nga Global Environmental Facility (GEF).Objektivi i zhvillimit të projektit është që tëObjektivi i zhvillimit të projektit është që tëObjektivi i zhvillimit të projektit është që tëObjektivi i zhvillimit të projektit është që tëObjektivi i zhvillimit të projektit është që tëmbështesë menaxhimin e qëndrueshëm tëmbështesë menaxhimin e qëndrueshëm tëmbështesë menaxhimin e qëndrueshëm tëmbështesë menaxhimin e qëndrueshëm tëmbështesë menaxhimin e qëndrueshëm tëtokës dhe të rrisë të ardhurat e komunitetevetokës dhe të rrisë të ardhurat e komunitetevetokës dhe të rrisë të ardhurat e komunitetevetokës dhe të rrisë të ardhurat e komunitetevetokës dhe të rrisë të ardhurat e komunitetevenë zonat e larta rurale të prirura për të pasurnë zonat e larta rurale të prirura për të pasurnë zonat e larta rurale të prirura për të pasurnë zonat e larta rurale të prirura për të pasurnë zonat e larta rurale të prirura për të pasurerozion. Ai kërkon të krijojë mundësi përerozion. Ai kërkon të krijojë mundësi përerozion. Ai kërkon të krijojë mundësi përerozion. Ai kërkon të krijojë mundësi përerozion. Ai kërkon të krijojë mundësi përmënyra alternative të sigurimit të jetesës dhemënyra alternative të sigurimit të jetesës dhemënyra alternative të sigurimit të jetesës dhemënyra alternative të sigurimit të jetesës dhemënyra alternative të sigurimit të jetesës dhetë kontribuojë në shfrytëzimin e qëndrueshëmtë kontribuojë në shfrytëzimin e qëndrueshëmtë kontribuojë në shfrytëzimin e qëndrueshëmtë kontribuojë në shfrytëzimin e qëndrueshëmtë kontribuojë në shfrytëzimin e qëndrueshëmtë produkteve të pyjeve dhe të kullotave.të produkteve të pyjeve dhe të kullotave.të produkteve të pyjeve dhe të kullotave.të produkteve të pyjeve dhe të kullotave.të produkteve të pyjeve dhe të kullotave.“Reduktimi i varfërisë rurale dhe zhvillimi i“Reduktimi i varfërisë rurale dhe zhvillimi i“Reduktimi i varfërisë rurale dhe zhvillimi i“Reduktimi i varfërisë rurale dhe zhvillimi i“Reduktimi i varfërisë rurale dhe zhvillimi iburimeve natyrore, sidomos i burimeve py-burimeve natyrore, sidomos i burimeve py-burimeve natyrore, sidomos i burimeve py-burimeve natyrore, sidomos i burimeve py-burimeve natyrore, sidomos i burimeve py-jore është një prioritet i rëndësishëm i qever-jore është një prioritet i rëndësishëm i qever-jore është një prioritet i rëndësishëm i qever-jore është një prioritet i rëndësishëm i qever-jore është një prioritet i rëndësishëm i qever-isë. Sektori shqiptar i pyjeve ka një potencialisë. Sektori shqiptar i pyjeve ka një potencialisë. Sektori shqiptar i pyjeve ka një potencialisë. Sektori shqiptar i pyjeve ka një potencialisë. Sektori shqiptar i pyjeve ka një potencialshumë të madh për të mbështetur rritjenshumë të madh për të mbështetur rritjenshumë të madh për të mbështetur rritjenshumë të madh për të mbështetur rritjenshumë të madh për të mbështetur rritjenekonomike kombëtare, punësimin në zonatekonomike kombëtare, punësimin në zonatekonomike kombëtare, punësimin në zonatekonomike kombëtare, punësimin në zonatekonomike kombëtare, punësimin në zonatrurale dhe ruajtjen e mjedisit”, u shpreh Tah-rurale dhe ruajtjen e mjedisit”, u shpreh Tah-rurale dhe ruajtjen e mjedisit”, u shpreh Tah-rurale dhe ruajtjen e mjedisit”, u shpreh Tah-rurale dhe ruajtjen e mjedisit”, u shpreh Tah-seen Sayed, Menaxherja e Zyrës së Bankësseen Sayed, Menaxherja e Zyrës së Bankësseen Sayed, Menaxherja e Zyrës së Bankësseen Sayed, Menaxherja e Zyrës së Bankësseen Sayed, Menaxherja e Zyrës së BankësBotërore në Shqipëri.Botërore në Shqipëri.Botërore në Shqipëri.Botërore në Shqipëri.Botërore në Shqipëri.Ndërhyrjet e projektit do të promovojnë qën-Ndërhyrjet e projektit do të promovojnë qën-Ndërhyrjet e projektit do të promovojnë qën-Ndërhyrjet e projektit do të promovojnë qën-Ndërhyrjet e projektit do të promovojnë qën-drueshmërinë financiare, ekonomike dhe in-drueshmërinë financiare, ekonomike dhe in-drueshmërinë financiare, ekonomike dhe in-drueshmërinë financiare, ekonomike dhe in-drueshmërinë financiare, ekonomike dhe in-stitucionale të përdorimit të tokës dhe menax-stitucionale të përdorimit të tokës dhe menax-stitucionale të përdorimit të tokës dhe menax-stitucionale të përdorimit të tokës dhe menax-stitucionale të përdorimit të tokës dhe menax-himin e burimeve natyrore. Ato do të ndih-himin e burimeve natyrore. Ato do të ndih-himin e burimeve natyrore. Ato do të ndih-himin e burimeve natyrore. Ato do të ndih-himin e burimeve natyrore. Ato do të ndih-

Miratohet projekti iri i Bankës Botërore!

7.3 MILIONË EURO NË MBËSHTETJE TË MENAXHIMIT TËQËNDRUESHËM TË TOKËS DHE KOMUNITETEVE NË

ZONAT RURALE NË SHQIPËRI

këtë aktivitet mori pjesë gjithashtu edhe znj. Dri-znj. Dri-znj. Dri-znj. Dri-znj. Dri-ta Dadeta Dadeta Dadeta Dadeta Dade, eksperte e lartë mjedisore në BankënBotërore, z. Ylli Hoxhaz. Ylli Hoxhaz. Ylli Hoxhaz. Ylli Hoxhaz. Ylli Hoxha, Drejtori i Përgjiths-hëm i Pyjeve dhe Kullotave në Ministrinë e Mje-disit, znj. Alenka Verboleznj. Alenka Verboleznj. Alenka Verboleznj. Alenka Verboleznj. Alenka Verbole eksperte e çësh-tjeve gjinore nga Sllovenia.

AKTIVITETIAKTIVITETIAKTIVITETIAKTIVITETIAKTIVITETIAktiviteti u zhvillua sipas programit të hartuarparaprakisht. Moderatorja znj. Almira Xhem-znj. Almira Xhem-znj. Almira Xhem-znj. Almira Xhem-znj. Almira Xhem-bullabullabullabullabulla, eksperte për çështjet gjinore, fillimishtprezantoi programin dhe qëllimin e aktivitetit.Znj. Drita Dade, z. Ylli Hoxha dhe z. RexhepNdreu mbajtën fjalën e tyre përshëndetëse.Në pjesën e parë të aktivitetit u përfshi prezanti-mi mbi “Të Drejtat e Grave mbi Tokën dhe Pyl-lin” nga znj. Valbona Ylli (LEAA), më pas dukevijuar me prezantimin mbi “Gratë në Vendim-

mojnë gjithashtu që të ndërtohen kapacitetet emojnë gjithashtu që të ndërtohen kapacitetet emojnë gjithashtu që të ndërtohen kapacitetet emojnë gjithashtu që të ndërtohen kapacitetet emojnë gjithashtu që të ndërtohen kapacitetet efermerëve shqiptarë, të organizatave të komu-fermerëve shqiptarë, të organizatave të komu-fermerëve shqiptarë, të organizatave të komu-fermerëve shqiptarë, të organizatave të komu-fermerëve shqiptarë, të organizatave të komu-nitetit dhe të institucioneve qëndrore dhe tënitetit dhe të institucioneve qëndrore dhe tënitetit dhe të institucioneve qëndrore dhe tënitetit dhe të institucioneve qëndrore dhe tënitetit dhe të institucioneve qëndrore dhe tëpushtetit vendor për të përdorur me efikasitetpushtetit vendor për të përdorur me efikasitetpushtetit vendor për të përdorur me efikasitetpushtetit vendor për të përdorur me efikasitetpushtetit vendor për të përdorur me efikasitetfinancimet e BE-së. Do të krijohen mundësi tëfinancimet e BE-së. Do të krijohen mundësi tëfinancimet e BE-së. Do të krijohen mundësi tëfinancimet e BE-së. Do të krijohen mundësi tëfinancimet e BE-së. Do të krijohen mundësi tëbarabarta që gratë dhe grupet e cënueshme tëbarabarta që gratë dhe grupet e cënueshme tëbarabarta që gratë dhe grupet e cënueshme tëbarabarta që gratë dhe grupet e cënueshme tëbarabarta që gratë dhe grupet e cënueshme tëmarrin pjesë në shërbimet mjedisore.marrin pjesë në shërbimet mjedisore.marrin pjesë në shërbimet mjedisore.marrin pjesë në shërbimet mjedisore.marrin pjesë në shërbimet mjedisore.Projekti do të kontribuojë gjithashtu, në rua-Projekti do të kontribuojë gjithashtu, në rua-Projekti do të kontribuojë gjithashtu, në rua-Projekti do të kontribuojë gjithashtu, në rua-Projekti do të kontribuojë gjithashtu, në rua-jtjen e burimeve ujore dhe në qëndruesh-jtjen e burimeve ujore dhe në qëndruesh-jtjen e burimeve ujore dhe në qëndruesh-jtjen e burimeve ujore dhe në qëndruesh-jtjen e burimeve ujore dhe në qëndruesh-mërinë e menaxhimit të burimeve ujore dukemërinë e menaxhimit të burimeve ujore dukemërinë e menaxhimit të burimeve ujore dukemërinë e menaxhimit të burimeve ujore dukemërinë e menaxhimit të burimeve ujore dukepakësuar sedimentet në lumenj dhe diga sipakësuar sedimentet në lumenj dhe diga sipakësuar sedimentet në lumenj dhe diga sipakësuar sedimentet në lumenj dhe diga sipakësuar sedimentet në lumenj dhe diga sipasojë e degradimit të tokës. Pritet që më shumëpasojë e degradimit të tokës. Pritet që më shumëpasojë e degradimit të tokës. Pritet që më shumëpasojë e degradimit të tokës. Pritet që më shumëpasojë e degradimit të tokës. Pritet që më shumëse një milion njerëz të përfitojnë në mënyrëse një milion njerëz të përfitojnë në mënyrëse një milion njerëz të përfitojnë në mënyrëse një milion njerëz të përfitojnë në mënyrëse një milion njerëz të përfitojnë në mënyrëindirekte nga përmirësimi i furnizimit me ujëindirekte nga përmirësimi i furnizimit me ujëindirekte nga përmirësimi i furnizimit me ujëindirekte nga përmirësimi i furnizimit me ujëindirekte nga përmirësimi i furnizimit me ujëdhe cilësisë së tij, si dhe reduktimit të përm-dhe cilësisë së tij, si dhe reduktimit të përm-dhe cilësisë së tij, si dhe reduktimit të përm-dhe cilësisë së tij, si dhe reduktimit të përm-dhe cilësisë së tij, si dhe reduktimit të përm-bytjeve.bytjeve.bytjeve.bytjeve.bytjeve.“Projekti mbështetet mbi përvojën e fituar nga“Projekti mbështetet mbi përvojën e fituar nga“Projekti mbështetet mbi përvojën e fituar nga“Projekti mbështetet mbi përvojën e fituar nga“Projekti mbështetet mbi përvojën e fituar ngaprojektet e mëparëshme të financuara nga Ban-projektet e mëparëshme të financuara nga Ban-projektet e mëparëshme të financuara nga Ban-projektet e mëparëshme të financuara nga Ban-projektet e mëparëshme të financuara nga Ban-ka Botërore, të cilat kanë kontribuar nëka Botërore, të cilat kanë kontribuar nëka Botërore, të cilat kanë kontribuar nëka Botërore, të cilat kanë kontribuar nëka Botërore, të cilat kanë kontribuar nëmbrojtjen e mjedisit, menaxhimin e pyjeve tëmbrojtjen e mjedisit, menaxhimin e pyjeve tëmbrojtjen e mjedisit, menaxhimin e pyjeve tëmbrojtjen e mjedisit, menaxhimin e pyjeve tëmbrojtjen e mjedisit, menaxhimin e pyjeve tëkomunitetit dhe sekuestrimin e karbonit, thakomunitetit dhe sekuestrimin e karbonit, thakomunitetit dhe sekuestrimin e karbonit, thakomunitetit dhe sekuestrimin e karbonit, thakomunitetit dhe sekuestrimin e karbonit, thaDrita Dade, Specialiste e Lartë e BankësDrita Dade, Specialiste e Lartë e BankësDrita Dade, Specialiste e Lartë e BankësDrita Dade, Specialiste e Lartë e BankësDrita Dade, Specialiste e Lartë e BankësBotërore për Menaxhimin e Burimeve Naty-Botërore për Menaxhimin e Burimeve Naty-Botërore për Menaxhimin e Burimeve Naty-Botërore për Menaxhimin e Burimeve Naty-Botërore për Menaxhimin e Burimeve Naty-rore dhe Drejtuese e Projektit. “E reja e këtijrore dhe Drejtuese e Projektit. “E reja e këtijrore dhe Drejtuese e Projektit. “E reja e këtijrore dhe Drejtuese e Projektit. “E reja e këtijrore dhe Drejtuese e Projektit. “E reja e këtijprojekti qëndron në krijimin e një sistemi in-projekti qëndron në krijimin e një sistemi in-projekti qëndron në krijimin e një sistemi in-projekti qëndron në krijimin e një sistemi in-projekti qëndron në krijimin e një sistemi in-formacioni për menaxhimin e pyjeve dhe fu-formacioni për menaxhimin e pyjeve dhe fu-formacioni për menaxhimin e pyjeve dhe fu-formacioni për menaxhimin e pyjeve dhe fu-formacioni për menaxhimin e pyjeve dhe fu-tjen e skemave konkurruese të granteve për tëtjen e skemave konkurruese të granteve për tëtjen e skemave konkurruese të granteve për tëtjen e skemave konkurruese të granteve për tëtjen e skemave konkurruese të granteve për tëpërmirësuar menaxhimin e përdorimit të tokëspërmirësuar menaxhimin e përdorimit të tokëspërmirësuar menaxhimin e përdorimit të tokëspërmirësuar menaxhimin e përdorimit të tokëspërmirësuar menaxhimin e përdorimit të tokësdhe për t’u dhënë komuniteteve mundësi al-dhe për t’u dhënë komuniteteve mundësi al-dhe për t’u dhënë komuniteteve mundësi al-dhe për t’u dhënë komuniteteve mundësi al-dhe për t’u dhënë komuniteteve mundësi al-ternative për sigurimin e jetesës”.ternative për sigurimin e jetesës”.ternative për sigurimin e jetesës”.ternative për sigurimin e jetesës”.ternative për sigurimin e jetesës”.Që kur Shqipëria u anëtarësua në BankënQë kur Shqipëria u anëtarësua në BankënQë kur Shqipëria u anëtarësua në BankënQë kur Shqipëria u anëtarësua në BankënQë kur Shqipëria u anëtarësua në BankënBotërore në vitin 1992, vendi ka përfituar prejBotërore në vitin 1992, vendi ka përfituar prejBotërore në vitin 1992, vendi ka përfituar prejBotërore në vitin 1992, vendi ka përfituar prejBotërore në vitin 1992, vendi ka përfituar prej82 projekteve me vlerë totale prej me shumë82 projekteve me vlerë totale prej me shumë82 projekteve me vlerë totale prej me shumë82 projekteve me vlerë totale prej me shumë82 projekteve me vlerë totale prej me shumëse 1.8 miliardë USD kredi dhe grantesh ngase 1.8 miliardë USD kredi dhe grantesh ngase 1.8 miliardë USD kredi dhe grantesh ngase 1.8 miliardë USD kredi dhe grantesh ngase 1.8 miliardë USD kredi dhe grantesh ngaIDA dhe IBRD.IDA dhe IBRD.IDA dhe IBRD.IDA dhe IBRD.IDA dhe IBRD.

marrje” nga zj. Albora Kacani (FKPKK).Pas një pushimi të shkurtër, pjesa e dytë e aktiv-itetit u fokusua në “Fuqizimin ekonomik të grave”një prezantim i kryer nga znj. Alenka Verbole(eksperte e çështjeve gjinore nga Sllovenia), ku usollën në vëmendjen e pjesëmarrëseve shembujte grave të përfshira në menaxhimin e tokës, nëpylltari dhe produktet pyjore në Slloveni.Pas prezantimeve u zhvillua edhe një sesion py-etjesh dhe diskutimesh. Përfaqësueset e zonëssë Ulëzës, Gjinarit të Elbasanit dhe Kukësit shpre-hën opinionet e tyre në lidhje me: (i) rëndësinë ekësaj fushate, pasi ka një boshllëk shumë të madhmidis grave dhe vajzave që nuk janë të informuarambi të drejtat e tyre mbi tokën dhe pyllin; (ii)nevojën që vetë gratë duhet të luftojnë për të

drejtat e tyre; (iii) gratë duhet të jenë me tepëraktive; (iv) nevoja për përmirësimin e statuteve tëshoqatave të përdoruesve të pyjeve dhe kullo-tave për përfshirjen e grave në organet vendim-marrëse në nivele jo më pak se 30%;(v) nevojapër ekspozimin e grupeve të grave ndaj prak-tikave dhe modeleve më të mira që u sigurojnëgrave fuqizimin ekonomik, etj.Pjesëmarrëset u udhëzuan mbi hapat e mëte-jshëm që do të ndiqen gjatë kësaj fushate. Secilaprej tyre mori fletëpalosje për t’i shpërndarë nëzonat e tyre respektive dhe një letër me moton“Edhe unë vendos”.Në fund aktiviteti u mbyll me një foto në grup, kusecila pjesëmarrëse mbante në duar një gërmëtë motos “Edhe unë vendos”.

GUSHT 20147JETO GJELBËRJETO GJELBËR

Ju njoftojmë se disponojmë fidanë të llojeve të ndryshme si më poshtë:Zeman Lalaj në Vlorë disponon 5000 fidanë bredhi me lartësi 1.5 metër, 2000 fidanë pishe të zezë me lartësi1-5 -2.5 metër, si dhe 40 mijë fidanë të llojeve të ndryshme. Për çdo sqarim të mëtejshëm jeni të lutur tëkontaktoni në numrat e telefonit +355 69 21 23 919, dhe +355 332 22 843.Në fidanishten e Z. Florin Torba në Peshkopi ka fidanë standartë për mbjellje në vjeshtë Arrë 2 vjeçare 4000copë, Gështenjë 2 vjeçare 4000 copë, Bli dekorativ 1.5 m mbi 1000 copë.Kontaktoni me Z. Florin Torba në numrin e telefonit: +355 68 34 01 378.Haxhi Mani nga Muhurri i rrethit Dibër, 12 km larg qytetit të Peshkopisë disponon fidanë sherebele të cilëtbëhen gati për mbjellje para datës 20 Shtator. Të interesuarit janë të lutur të kontaktojnë me Z. Haxhi Maninë numrin e telefonit +355 68 64 69 360.

NJOFTIM

U nda nga jeta inxhinierja epyjeve, Lavdie Tosku (Iseberi)

Disa ditë më parë, (nuk kaluan shumë ditë qëajo festoj 49 vjetorin e lindjes) u nda nga jetainxhinierja e pyjeve Lavdie Tosku (Iseberi).Sëmundja e rëndë dhe pa shërim nuk u përbal-lua më gjatë nga Lavdia. Ajo me shumë kurajo evullnet e mposhti sëmundjen për afro dy vite.Dëshira për jetën, për të rritur fëmijët, për tëushtruar profesionin në krah të bashkëshortit,për të realizuar dhe shumë ëndwrra të tjera, ebënë të forte, të pamposhtur, të dashur dhepërkushtuar për punë Lavdien, deri në çastin qëajo mbylli sytë.Veprimtaria prej më shumë se një çerek shekul-li si inxhiniere pyjesh në Durrës, Kukës e Kava-jë në detyra të ndryshme në zonat pyjore dhe sishefe seksioni (teknik, policisë, ekstensionit) janëvlerësuar dhe do mbeten gjatw në kujtesën ebashkëpuntorëve , drejtueseve dhe kolegëve tësaj. Sakrifica, përkushtimi për profesionin dhekomunikimi i ngrohtë i Lavdies ishin cilësi që ajoi monifestoj në gjithë jetën e sajë. Ndonëse i vesh-tirë, profesionit të pylltarit ju përkushtua që stu-dente dhe jetën e lidhi më të pazgjidhësisht kurdhe bashkëshorti i sajë Shpëtimi, ishte pylltar nëprofesion.Lavdia, vajza nga Rrogozhina u martua meShpëtimin nga Kukësi, u vendosen në Kavajë,krijuan familje ku lindën dhe rritën tre femijë.Ajo qe një bashkëshorte dhe nënë shembullore.Fëmijët, shkollimi dhe e ardhmja e tyre tashmë

ishin prokupimi themelor i Lavdies dhe i bash-këshortit të sajë. Endërrat dhe dëshirat e sajë juprenë parakohe, në mes.Vdekja e parakohëshme e inxhiniere LavdieToskut (Iseberi) është një humbje e madhe përfamiljen dhe të afermit e sajë. Emri dhe veprim-taria e sajë do i mungoje kolektivit të pylltarëve tëKavajës dhe pylltarisë shqiptare. I lehtë dhe nëpaqe u prehtë shpirti i sajë.

Ngushëllimet më të sinqerta për familjen dhe tëafërmit e saj në emrin e qindra pylltarëve, bash-këpuntorëve....

· Lavdie Tosku (Iseberi) lindi me 03.04.1965 ne Rrogozhine Pasi mbaroi gjimnazin“Haxhi Qehaj”ne Rrogozhine ne vitin 1979-1983, ajo vazhdoi studimet e larta nedegen Inxhinjeri Pyjesh.

· Ne muajin Janar te vitit 1988 ajo mbaroi studimet e larta per Inxhinjeri Pyjesh.· Ne muajin Prill te vitit 1988 ajo filllon punë në Ndërmarrjen e Pyjeve Durrës në degën

teknike ku ajo mbulonte eksportin e bimëve mjeksore, tanifere dhe eterovajore.· Ne vitin 1990, martohet , dy vite punon ne Drejtorinë e Pyjeve, Kukës.· Ne vitin 1992 ajo bashkë me bashkëshortin e saj ing.Shpetim Iseberi fillojnë punë në

Drejtorinë e Pyjeve Kavajë.· Më 1 Qershor 1993 ajo emërohet si Shefe ne Seksionin Teknik. pastaj si Shefe e

Seksionit te Policisë Pyjore dhe së fundi si Shefe në Seksionin e Ekstensionit dhePyjeve Komunale

· U nda nga jeta me 19 qershor 2014

GËZUAR DITËLINDJEN JANI!GËZUAR DITËLINDJEN JANI!GËZUAR DITËLINDJEN JANI!GËZUAR DITËLINDJEN JANI!GËZUAR DITËLINDJEN JANI!

Gëzuar dhe qofsh gjithmonë i lumtur në jetë me tëgjithë ata që të dëshiron zemra! Këtë urim t’a bëjunë kolegu yt (ndoshta dhe shumë të tjerë do tëbëjnë), që ka shumëvite që njihemi kur gëz-imet dhe hidhërimet ikemi ndarë së bashku.Sukseset, ngecjet dheshqetësimet gjatë usht-rimit të profesionit tëpylltarit, përsëri kanëpasur një emërues tëpërbashkët.Janë disa shkrime tëmia, për kolegë dedi-kuar në ditëlindje e përvjetorë jubilarë si një “kar-tolinë” urimi. Kam shumë ç’ka mund të shkruaj,por shumë vështirë t’i përmbledh, të gjej fjalët dhepërcaktimet e zgjedhura që ju meritoni. Nuk dua tëndalem dhe të vlerësoj në formë kronologjike vep-rimtarinë tuaj që nga vitet studentore, si një ndërstudentët e shkëlqyer të fillim viteve 80, deri sot sinjë ndër specialistët më të mirë dhe të përkushtuar

URIM PËR JANIN !(31 KORRIKU, DITËLINDJA E INXHINIERIT TË PYJEVE JANAQ MALE)(31 KORRIKU, DITËLINDJA E INXHINIERIT TË PYJEVE JANAQ MALE)(31 KORRIKU, DITËLINDJA E INXHINIERIT TË PYJEVE JANAQ MALE)(31 KORRIKU, DITËLINDJA E INXHINIERIT TË PYJEVE JANAQ MALE)(31 KORRIKU, DITËLINDJA E INXHINIERIT TË PYJEVE JANAQ MALE)

të pylltarisë shqiptare. Por, do të veçoja veprim-tarinë në Projektin Shqiptar të Pyjeve (1999-2004),e cila bëri të mundur që tek Jani Male, të evidento-heshin, cilësi të larta njerëzore dhe profesionale.Komunikimi, përkushtimi dhe ndershmëria nëpunë, përveçse të vlerësuara nga kolegët dhe bash-këpuntorët vendas, u vlerësuan dhe tërhoqën vë-mendjen e specialistëve dhe organizatave ndërko-mbëtare. Janë mbi 10 vite (2004) ku Janaq Male, sispecialist me SNV (Hollandë) dhe së fundi meCNVP si drejtor i zyrës në Tiranë, ka dhënë njëkontribut të veçantë, sidomos në ndërgjegjësimindhe ngritjen dhe forcimin e kapaciteve të aktorëvevendorë që menaxhojnë dhe administrojnë py-jet dhe kullotat komunale. Puna vazhdon, risidhe hapësira të tjera në këtë drejtim tashmë janëobjektiva të së ardhmes për Janin dhe bash-këpuntorët e tij.Në përmbyllje të këtij mesazhi të shkurtër, kur juJani, meritoni të shkruhet shumë gjatë, sjell në ve-mendje se: sipas “Horoskopit Pyjor” i përkisni

drurit të Gështenjës(Pema e ndershmërisë).Kësaj përkese as-trologjike, i shtojmë dheatë të thellësisë në men-dim, të maturisë në vep-rim, të mirësisë në ko-munikim, cilësi që juanjohin të gjithë. Për tëgjitha këto të uroj me tëgjithë fuqinë e zërit dhezemrës:

Gëzuar ditëlindjen Janaq Male, Jetë të lumtur, tëgjatë sa druri që ju i përkisni (horoskopi pyjor).Merre si dhuratë këtë shkrim, me urimet që i bash-kohen: stafi i Gazetës Jeto Gjelbër, kolegët, dheFederata Kombëtare e Pyjeve dhe Kullotave Ko-munale, me gjithë anëtarët e saj.

NGA KOLEGU, GJON FIERZANGA KOLEGU, GJON FIERZANGA KOLEGU, GJON FIERZANGA KOLEGU, GJON FIERZANGA KOLEGU, GJON FIERZA

8 GUSHT 2014JETO GJELBËRJETO GJELBËR

AWARENESS CAMPAIGNLAUNCHING

Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

Women in Forestry andWomen in Forestry andWomen in Forestry andWomen in Forestry andWomen in Forestry andRural DevelopmentRural DevelopmentRural DevelopmentRural DevelopmentRural Development

"I decide as well""I decide as well""I decide as well""I decide as well""I decide as well"

In the framework of implementa-tion of the National EngagementStrategy (NES) in Forest and Pas-ture sector it is organized theLaunching of the Awareness Cam-paign on "Women in Forestry andRural Development". NES is aninitiative of the National Federationof Communal Forests and Pas-tures of Albania (NFCFPA) facili-tated by the International LandCoalition (ILC). The motto of thecampaign launched in Tirana onJuly 15, 2014 was: "I decide as well".The scope of the meeting was thelaunching of the awareness cam-paign engaging women and girlsmanly from the rural areas on theirland and forest rights, women par-ticipation in the decision makingprocess, and women economicempowerment.

Twenty six participants with forest-ry and environmental backgroundrepresented the areas of Tirana,Elbasan, Puke, Kukes, Diber, Po-gradec, and Fier. The activity was

attended as well by Ms. Drita Dadethe World Bank senior expert inEnvironment, Mr. Ylli Hoxha theGeneral Director of Forest andPasture at the Ministry of Environ-ment, Ms. Alenka Verbole theGender Expert from Slovenia.

The activityThe activityThe activityThe activityThe activityThe activity itself has followed theprogram. The moderator Ms.Amira Xhembulla, gender expertpresented the program initially andthe scope of the activity. Ms. DritaDade, Mr. Ylli Hoxha and Mr.Rexhep Nderu had their greetingspeeches.The first part of the activity includ-ed the presentation on "WomenRights on Land and Forestry" byMs. Valbona Ylli (LEAA), fol-lowed by the presentation on"Women in Decision Making" byMs. Albora Kacani (NFCFPA).After the coffee break, the secondpart of the activity was focused on"Women economic empower-ment" by Ms. Alenka Verbole(Gender expert from Slovenia),where examples of women involve-ment in land management, forest-ry and forest products in Slovenia

were brought into the attention ofparticipants.Following presentations a sessionof Q & A and discussions was or-ganized. Representatives of Ulzaarea, Gjinar in Elbasan and Kukesarea have expressed their opin-ions as regarding the : (i) impor-tance of this campaign as it is a hugegap among women and girls notbeing informed on their rights onland and forest; (ii) need that wom-en themselves should fight for theirrights; (iii) women should be moreactive; (iv) need for improvementin the statute of forest and pastureusers associations for the involve-ment of women in the decisionmaking bodies at a level of at least30%; (v) need for women groupsexposure to the best practices andmodels that ensure women eco-nomic empowerment, etc.Participants were instructed on fur-ther steps to be followed under thiscampaign. Each of them receivedflyers for distribution in their areasand motto paper "I decide as well".A group picture with letters fromthe motto paper hold by partici-pants marked the ending of thecampaign launching event.

YOUNG TREES ONTOOLD ROOTS

Haki KOLAHaki KOLAHaki KOLAHaki KOLAHaki KOLA

Though it is never been accept-ed by experts, in the book "Al-bania, what has been, what is andwhat will become", the scholarSami Frasheri has recommend-ed to his compatriots to imple-ment the following method offorest management: "Each forestwill be divided into several plotsand until the turn to be cut thelast plot comes, the plot which hasbeen cut the first would have beengrown again, thus always will becut timber from forests and for-ests will never finish, but will al-ways thrive.Coppice treatment despite theopinion that it is a wrong practiceby environmental viewpoint, bymany scientists is seen as a prac-tice with positive environmentalimpacts. Re-coppicing is a very oldpractice of human, which is basedon advantages of wood regener-ation properties. There existclear evidences that this kind ofmanagement is employed in En-gland about 4 000 years BC untilXIX century. If trees are cut nearthe ground, dozens of sproutsburst from the cut stump and aslower as the cut is done the moresprouts emerge. This natural re-action of wood toward cutting isused by human for many pur-poses, including even wood pro-duction for heating. The timewhere this cutting is repeated isdepended on the wood specieswhich is treated, as well as thepurpose of the treatment, butmostly is evidenced that has beennot less than five years and notmore than twenty years. Treestreated in this way remain pro-ductive for centuries and nowa-days can see forest plots whichhave undergone to this way oftreatment for millennia. The sys-tem has been and continues toremain very flexible, leaving timeafter time a considerable amountof trees uncut, for constructionpurposes, processing or otherneeds the families had. The soiltype and climate conditions of cer-tain forests, as well change of tech-nics over time, are probably themain causers that each coppiceforest in Europe has been dif-ferent and only when are encoun-tered documents and notes ispossible to be seen what kind ofmanagement is exactly applied.Often we've debated with forest

scientists that rehabilitation of de-graded forests in Dumre orTregan, or evolution the Medi-terranean shrubs formations arefacing is a failure and the analy-sis has continued with the argu-ment that, country would bene-fit much more if these forestswould be converted into highforests. On about 200 hectaresof common forests of Llabjanvillage is applied clear-cutting forthe last time in 1974 - 1976.They've remained in a weird stag-nation with a diameter 3-5 cmand a uniform height for 35years. Their wood volume doesnot exceed 35-40 cubic metersper hectare. Next to them are theprivate forests. In one of them aclear-cutting in about 2500square meters was applied andthe owner had sold 200 steremeters fire wood for heating.Whereas we debate of how canbe converted this degraded cop-pice in productive parameters,we propose clear-cutting and af-forestation with Douglas fir as afast growth and high productivi-ty specie. It is hard to convincemy colleague that forest produc-tion where we stand, with 200stere meters for 2500 squaremeters, is translated in about 800stere meters per hectare and fora coppice forest is often unbe-lievable?!In this case another argumentemerges, based on contempo-rary preferences to keep natureuntouched or unmanaged.Spontaneous management ormanagement practices?The newly cut clearing, is per-haps a view that brings sadness,as for an eye unused to this, cre-ates the sense of the so-called "ca-tastrophe", and of the destruct-ed landscape (every living beinggoes through difficult momentsduring life cycles). Therefore,we should be reasonable and ifwe appreciate this forest treat-ment even by viewpoint of beau-ty then we should find the way,that this phase to be not broughtinto public attention, by leavingan uncut belt aside automobileroads or aside pedestrian trailsand we can orient visitors to seethe other parts of forests whichhave already passed this phase.Nevertheless, if we will under-stand the process which is partof this regeneration way, for acareful observer, this phase of

newly cut can be transformedinto a beautiful thing. The cutstumps seem like drawings on apale background, where the an-nual rings create some strangepictures, giving to the forestground a special view. On theside of these stumps, under thebark remain buds bearing life,they are already awaken and arepreparing the surprise for thecoming spring, which will thrivewith sprouts and until in autumnwill reach up to two meters inheight, displaying a very differ-ent view to this clearing with an-nual seedlings. The stage of highdensity with the growth whichseems as it has stopped for amoment, when it is seen and an-alyzed as part of the process,can be experienced as the mostintense expression of dyna-mism and regenerating oppor-tunities of these deciduous treesand as a source of beauty mostattractive to be followed. Eachof seedlings can be seen of howthey try to protrude to get somesun rays and each of them seemas are preparing to transformfrom one to another.Knowledge required - that as-sessment of this transformationto take place - should not neces-sary be scientific in biology orecology fields. Those can be as-sisted by common knowledge offorest management, but canarise even by careful observa-tions without external epistemo-logical basis, beyond trees them-selves. The beauty of re-cop-piced woods is a "thele mbibisht" - as a popular saying says- when we put in balance theecological benefits, inheritancevalues or other potential bene-fits. What is treated above Ithink it can serve as a start toenlighten some special at-tributes a re-coppiced forest canexpress.To explore in details this beau-ty, we must reject claims that thenature management is alwaysdone spontaneously and to ap-prove the wisdom of some prac-tices in coppice management.

Results will come soon …Results will come soon …Results will come soon …Results will come soon …Results will come soon …Debate is welcome, reasoningand diagnosis in many view-points also. Kosovo's plain istreated over the centuries byKosovo's people. If we think indetail they've gained knowledge

of this treatment. If we agree withit, very soon the landscape ofKosovo's plain will start dynam-ics and change. The marketwould have enough wood sup-ply and more people shouldwork to establish the basis of thesystem. This project adds addi-tional wood production, increas-es employment, guarantees a vi-tal recycling of this asset and

maintain the mountain forests ofKosovo to be natural. Kosovo'splain gave to its inhabitants theluxury for this kind of treatment.Entering in highlands of Kukes,Mirdita, Dibra, Shllaku, Lekbibajand almost in most highland ar-eas in the left of Koplik - Lesko-vik line, ancestors have left aninheritance even more sophisti-cated, combining the wood pro-

duction and foliage in heightwith 2-4 year rotation cycles withintense grazing under it, a treat-ment which has remained un-noticed so far, or simply it's notaccepted by the Science of For-estry. Experts of communal for-estry have already started thepreliminary study of this hiddenmiracle and the first results willcome soon.