ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 255882 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

บทคดยอพยาธสตรองจลอยด (Strongyloides stercoralis) หรอพยาธเสนดายเปนพยาธตวกลมในล�าไสชนดหนง อยใน

ไฟลมนมาโทดา จนสสตรองจลอยด จดอยในกลม facultative parasite เปนพยาธทสามารถเจรญครบวงจรชวต ทงแบบ

วงจรชวตอสระหรอแบบอาศยโฮสต รวมทงสามารถตดเชอซ�าในตวโฮสตเองโดยไมตองผานวงจรชวตภายนอก พยาธ

สตรองจลอยดพบไดทวโลกโดยเฉพาะในประเทศทภมอากาศรอนชน ในประเทศไทยพบไดทกภาค สามารถตดตอไดงายโดย

ไชเขาสผวหนงของโฮสต มกมรายงานการตดเชอพยาธนรวมกนในผปวยโรคพยาธปากขอ ผปวยทตดเชอทวไปจะเกดอาการ

ในระบบทางเดนอาหาร เชน ปวดทอง ทองอด อาหารไมยอย และทองรวง เนองจากพยาธตวแกอาศยอยทล�าไสเลก หรอ

อาการทางผวหนง เชน คน เปนตม หรอลมพษ เนองจากการถกพยาธตวออนไชเขาสผวหนง หรออาจไมแสดงอาการใด ๆ เลย

ในผตดเชอปรมาณนอย อยางไรกดในผปวยทภมคมกนต�า เชน ผทมภาวะทพโภชนาการ ผปวยโรคเอดส ผปวยโรคไต ผปวย

โรคมะเรง ซงไดรบยากดภมคมกน ยาเคมบ�าบด หรอการฉายรงส จะมอาการรนแรงขน เนองจากผปวยมภมคมกนต�าไม

สามารถตานทานพยาธ พยาธสามารถเพมจ�านวนขนไดอยางมากมาย พยาธตวแกในล�าไสเลกจะท�าใหผปวยมภาวะขาดน�า

ขาดอาหาร จากการทองรวงรนแรง นอกจากนพยาธตวออนทมปรมาณมากมายเหลานนยงสามารถไชบกรกเขาสอวยวะ

ตาง ๆ เชน ปอด หลอดลม หวใจ ตบ ไต ไขสนหลง และสมอง ท�าใหเกดการอกเสบและอวยวะลมเหลว รวมทงการน�าเชอ

แบคทเรยเขาสกระแสเลอด เหตทงหมดนอาจท�าใหผปวยเสยชวตได

ค�ำส�ำคญ: พยาธสตรองจลอยด พยาธตวกลมในล�าไส พยาธตวกลมทตดตอทางดน ผปวยภมคมกนต�า

Strongyloidiasis : พยำธไชผวหนง ภยรำยใกลตว

Strongyloidiasis : skin-penetration nematodes, the near dangers

สภำภรณ วรรณภญโญชพสาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

สมทรปราการ 10540

Supaporn WannapinyosheepDivision of Biological Science, Faculty of Science and Technology, Huachiew Chalermprakiet University,

Samutprakarn 10540

Corresponding author: ssupaporn@hotmail.com

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 83ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

AbstractStrongyloides stercoralis (thread worm) is intestinal nematodes parasite in Phylum Nematoda,

Genus Strongyloides, classified as facultative parasite, is a parasite that can survive in both free living and

parasitic life cycles. This parasite can autoinfect repeatedly within host. Strongyloides stercoralis has

been reported the distribution throughout the world, particularly in the tropical and sub-tropical countries,

including all regions in Thailand. As a common soil transmitted nematode, can infect easily to host by

skin penetration. There have frequently reported co-infection with hookworms. In general, patients will

show intestinal symptoms such as abdominal pain, bloating, gastrointestinal dyspepsia, diarrhea due to

the mature worm in the small intestine or symptoms such as itchy skin or hives, swell because of the

larvae penetrate into the skin. Patients may not show any symptoms if the infection is small amounts.

However, the symptoms are more severe in immunologically compromised patients such as malnutrition,

AIDS, kidney disease, cancer, patients receiving immunosuppressive chemotherapy or radiation. Many

parasites can multiply in the patient due to patients with low immunity can not resist the parasite. Adult

worms in intestinal can causes severe diarrhea, dehydration and malnutrition. Many larva invades various

organs such as the lungs, trachea, heart, liver, kidney, brain, spinal cord, causing inflammation and organ

failure, including bring of bacteria into the bloodstream. These are the cause that can lead to the death.

Keywords: Strongyloides stercoralis, Intestinal nematodes, Soil transmitted nematodes,

Immunocompromised patients

ระยะตดตอของพยาธ ซงลวนมขนาดเลกมากจนไมสามารถ

มองเหนดวยตาเปลา โดยมกพบปะปนมากบอาหาร น�าดม

ซงเปนวธการตดตอทงายมาก เชน การรบประทานพชผกสด

ทลางไมสะอาด การรบประทานของดบหรอครงสกครงดบท

พบบอย เชน ผกบง ผกกระเฉด ลาบปลาดบ ปลารา ปนา

กงฝอย เนอวว และหมทยางไมสก ท�าใหเปนโรคพยาธใบไม

ล�าไส โรคพยาธใบไมตบ โรคพยาธใบไมปอด โรคพยาธตดวว

และตดหม การถกแมลงพาหะน�ามา เชน ถกยงกด ซงน�าเอา

เชอโรคเทาชางมาให หรอการไชเขาสผวหนงคนโดยตรง เชน

การเดนเทาเปลาบนดนทชนแฉะทมตวออน ระยะตดตอของ

พยาธปากขอ พยาธสตรองจลอยดจะเปดโอกาสใหเชอไชเขา

ทางผวหนง โดยทวไปโรคพยาธมกเปนโรคทรกษาไดงายโดย

การรบประทานยาฆาพยาธ และมกไมเปนอนตรายรายแรง

จนถงขนผปวยเสยชวต แตสงทส�าคญกวาคอ การปวยเรอรง

และไมไดรบการรกษาเนองจากไมทราบวาตนเองตดเชอ

บทน�ำ

ความไมมโรคถอเปนลาภอนประเสรฐ ทกคนลวน

ปรารถนาใหสขภาพสมบรณแขงแรง แตการด�ารงชวตของ

มนษยเรามโอกาสไดรบเชอตาง ๆ เขาสรางกายโดยไมรตว

ไมวาจะเปนเชอแบคทเรย ไวรส เชอรา หรอหนอนพยาธ ซง

อาจกอใหเกดอนตรายแกสขภาพ แมโรคพยาธจะสงผลตอ

สภาพรางกายผปวยนอยกวาการตดเชอชนดอน แตยงม

รายงานขาวการเสยชวตหรอเจบปวยจากการตดเชอพยาธ

อยเสมอ เชน ขาววงการลกหนงเศรา โคชแตกเสยชวตแลว

ในวย 52 ป [1] จากอาการตดเชอในกระแสเลอดและลาม

เขาส ปอดของพยาธสตรองจลอยด โรคพยาธพบไดใน

ประเทศตาง ๆ ทวโลก โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทก�าลง

พฒนารวมทงประเทศไทย หนอนพยาธมหลายชนดทงพยาธ

ใบไม พยาธตด และพยาธตวกลม ซงวธการตดตอมาสคนนน

แตกตางกนออกไป ไมวาจะเปนการรบประทานไขพยาธหรอ

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 255884 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

พยาธ เพราะอาการทเกดขนอาจไมบงชชดเจนนก ซงอาจ

เปนตนเหตและน�าไปสการเจบปวยทอนตรายมากขน เชน

พยาธสตรองจลอยดทไชเขาสผวหนงคนจากการทไปสมผส

ดนชนแฉะทปนเปอนอจจาระของผปวยทมตวออนระยะ

ตดตอทเรยกวา ตวออนฟลารฟอรม (filariform larva) เมอ

ไชเขาทางผวหนงแลวจะเขาสกระแสเลอดเพอไปยงอวยวะ

อน เชน หวใจ ปอด ถงลม และหลอดลม แลวมาเจรญเตบโต

เปนพยาธตวแกทล�าไสเลก อาการทเกดจากการตดเชอ

พยาธนพบไดตงแตไมรนแรงจนถงรนแรงทอาจเปนอนตราย

ถงชวตได ผปวยปกตทวไปจะมอาการไมรนแรง เบองตนท

ผวหนงของผปวยต�าแหนงทพยาธไชจะเกดเปนตมแดงคน

และเกดรอยนนแดงเปนทาง แตอาจมอาการทปอดและท

ล�าไสรวมดวย ถงแมผปวยปกตทวไปทมอาการไมรนแรงกยง

จ�าเปนตองไดรบการรกษา เพอปองกนการแพรเชอไปยง

บ คคล อน ส วนกรณท ม ก า รต ด เ ช อ อย า ง ร นแร ง

(hyperinfection) พยาธมการเพมจ�านวนไดภายในตวโฮสต

(autoinfection) และแพรกระจายไชเขาสอวยวะตาง ๆ

(dissemination) อกทงน�าเชอแบคทเรยเขาสกระแสเลอด

จนเปนเหตใหผปวยเสยชวตได พบในกลมผทมความเสยง

เชน ผปวยทมภมคมกนบกพรอง เชน ผปวยโรคเอดส หรอ

ผปวยทรางกายออนแอมภมตานทานต�าจนไมสามารถยบยง

การเพมจ�านวนของพยาธและการเขาสอวยวะตาง ๆ เชน

ผขาดสารอาหาร ผทปวยเรอรง ผทไดรบยาสเตยรอยดเปน

เวลานาน ๆ ผทเปลยนถายอวยวะ ท�าใหผปวยทตดเชอพยาธ

สามารถเสยชวตไดอยางงายดาย พบวาผปวยทตดเชอรนแรง

พยาธจะแพรกระจายเขาอวยวะตาง ๆ โดยมอตราการเสย

ชวตถงรอยละ 87 [2] ซงปจจบนกลมคนเหลานมจ�านวนมาก

ขน จงเปนสงทควรตระหนกในการปองกนตนเองไมใหมการ

ตดเชอพยาธนเกดขน

ท�ำควำมรจกกบ Strongyloidiasis

Strongyloidiasis คอโรคทเกดจากการตดเชอ

พยาธล�าไสทชอวทยาศาสตรวา Strongyloides stercoralis

หรอเรยกวาพยาธสตรองจลอยดหรอพยาธเสนดาย เปน

พยาธตวกลมขนาดเลก อาศยอยทล�าไสเลกโดยฝงตวอยใน

เยอบของล�าไส พบแพรกระจายทวโลกโดยเฉพาะเขตรอนชน

ในประเทศไทยพบรายงานการตดเชอในผปวยทวทกภาค ม

ความชกไมแตกตางกนมากนก พยาธชนดนสามารถตดเชอ

ไดในคนทกชวงอาย โดยปรมาณการตดเชอมากหรอนอยขน

อยกบจ�านวนครงและจ�านวนทพยาธเขาสรางกาย อกทงขน

อยกบภมตานทานในรางกาย หากผปวยมภมคมกนต�าหรอ

ภมคมกนบกพรองพยาธจะสามารถเพมจ�านวนไดมากมายใน

ตวผปวย

โรคนตดตอมำสคนอยำงไร

พยาธชนดนมตวออนระยะฟลารฟอรมเปนระยะ

ตดตอ พบอยในดนชนแฉะทปนเปอนอจจาระ ตวออนระยะ

ตดตอนมความทนทานอยในพนดนไดหลายวน ผทมความ

เสยงตอการตดเชอ ไดแก ผทมโอกาสสมผสกบดนทปนเปอน

อจจาระทมตวออนระยะตดตอ เชน เกษตรกร มกพบใน

ชนบทมากกวาเขตเมอง โดยในพนททมการระบาดมกมระบบ

สขาภบาลสงแวดลอมทไมด มการก�าจดสงปฎกลอจจาระไม

เหมาะสม อกทงการมพฤตกรรมไมถายอจจาระลงสวมแต

ถายอจจาระลงดน หรอการใชอจจาระมาท�าเปนปย จงท�าให

พยาธสามารถแพรกระจายไดด พยาธตวออนทถกขบถาย

ออกมาพรอมกบอจจาระของผปวยจะเปนตวออนระยะ

แรบดตฟอรม (rhabditiform larva) ซงเปนระยะทใชในการ

วนจฉยในสงสงตรวจอจจาระ ตอมาจะเจรญเตบโต ลอกคราบ

กลายเปนตวออนระยะฟลารฟอรมตดตอมาสคน โดยตดไป

กบอาหารและพชผกทลางไมสะอาดโดยเขาทางปาก หรอ

เมอคนเดนเทาเปลา หรอผวหนงไปสมผสพยาธตวออนซง

มขนาดเลกมากจนไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา พยาธ

จะไชเขาสผวหนง เมอพยาธไชเขาสผวหนงแลว ผตดเชอจะ

รสกคน มรอยนนแดงใตผวหนง จากนนจะไปตามกระแส

เลอด เขาสหวใจ ปอด แลวไชทะลเสนเลอดฝอยทปอดเขา

สถงลม ระบบทางเดนหายใจ แลวกลนลงสระบบทางเดน

อาหารไปยงล�าไสเลก เจรญเปนตวแกตอไป ผตดเชอท

ภมคมกนปกตมกไมแสดงอาการ หรอเกดอาการนอย ท�าให

ละเลยตอการตดเชอ แตพยาธนมการเพมจ�านวนไดภายใน

ตวโฮสต ท�าใหผตดเชอมพยาธอยในรางกายไดนานหลายป

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 85ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

โดยไมไดรบเชอใหมเขาไป จงเปนผแพรเชอไปสผอนได และ

จะมอนตรายมากขนหากผตดเชอนนเกดภมค มกนต�าใน

ภายหลง โดยอาจกอใหเกดพยาธเพมจ�านวนอยางมาก และ

แพรกระจายเขาสอวยวะได

ผทตองไดรบกำรตรวจวนจฉยกำรตดเชอนเปนพเศษคอ

ใคร [2]

พยาธสตรองจลอยดมความแตกตางจากพยาธชนด

อนทตวแกเพศเมยสามารถออกไขและฟกเปนตวไดโดยไม

ตองมการผสมพนธ ทงยงสามารถเพมจ�านวนในตวโฮสต หาก

ผปวยมภมคมกนต�า รางกายออนแอจะน�าไปสการตดเชอ

อยางรนแรงเปนอนตรายตอชวต ผทมความเสยงสงจากการ

ตดเชอพยาธน คอ

1. ผทไดรบยาลดภมคมกนโดยเฉพาะพวกสเตยรอยดและ

ยาเคมบ�าบด

2. ผปวยทภมคมกนทางดานเซลล (cellular immunity)

มการเปลยนแปลง

3. ผปวยโรคเนองอก โรคมะเรงทางโลหตวทยา โดยเฉพาะ

อยางยงโรคมะเรงตอมน�าเหลอง มะเรงเมดเลอดขาว

4. ผรบการปลกถายอวยวะ เชน เปลยนถายไต

5. ผปวยโรคหลอดเลอดคอลลาเจน (collagen vascular

disease)

6. ผขาดสารอาหาร

7. ผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย

8. ผปวยโรคเบาหวาน

9. ผสงอาย

10. ผปวยโรคเอดส (HIV)

11. ผทเดนทางไปและกลบจากพนทระบาดของโรค

12. กล มผ ทอย รวมกนในพน ทจ�า กดและสขาภบาล

สงแวดลอมไมด เชน นกโทษ โรงพยาบาลโรคประสาท

สถานสงเคราะหเดกปญญาออน

กลมคนเหลานมอตราเสยงตอการตดเชอและม

อตราการเสยชวตคอนขางสงกวาคนปกต มรายงานกรณการ

ตดเชอในกลมผปวยโรคเอดส จ�านวน 86 ราย ตรวจพบ

ตดเชอพยาธสตรองจลอยดถง 19 ราย คดเปนรอยละ 22 [3]

และรายงานการเสยชวตของกลมผทมภมค มกนต�าและ

ตดเชอพยาธสตรองจลอยด ขนรนแรงมอตราการตาย

ถงรอยละ 69 [4] ดงนนความรพนฐานทางชววทยา วงจรชวต

และแนวทางการปองกนการตดเชอจงเปนขอมลททกคน

ควรรจกและเขาใจ

รปรำงและระยะตำง ๆ ของพยำธ [5]

พยาธสตรองจลอยดด�ารงชวตไดทงแบบอสระไม

อาศยโฮสตอยในพนดนและแบบเปนปรสตในตวโฮสต จงม

รปรางไดหลายแบบแตกตางกน พยาธตวแกมล�าตวกลมยาว

รปทรงกระบอก ไมมปลอง ดานหวและทายเรยว ดานหวเปน

ปาก สองดานของล�าตวสมมาตรขนาดเลกประมาณ 1-3

มลลเมตร มหลอดอาหารเปนกระเปาะ (rhabditiform type)

แยกเพศ โดยตวเมยขนาดใหญกวาผตว และมปลายหาง

เหยยดตรง ตวผมปลายหางงอ และมอวยวะในการผสมพนธ

(spicule) ยนออกมา ไขของพยาธมรปรางกลมร ขนาดเลก

มากขนาดประมาณ 50-58 x 30-40 ไมโครเมตร มกไมพบ

ไขในอจจาะระของผปวยเนองจากหลงจากพยาธออกไขแลว

ไขจะเจรญและฟกภายในล�าไสคนในเวลาไมกชวโมง และจะ

กลายเปนตวออนระยะท 1 เรยกวา ตวออนแรบดตฟอรม ซง

ตวออนระยะนจะใชในการตรวจวนจฉยแยกไดหากมการ

ปนเปอนกบเชอพยาธปากขอ กรณทจะตรวจพบไขของพยาธ

สตรองจลอยดในอจจาระคอ กรณทผปวยมอาการทองรวง

รนแรง และจะเจรญเปนตวออนระยะ 2 และ 3 ตามล�าดบ

ซงระยะท 3 เปนระยะตดตอเรยกวาตวออนฟลารฟอรม โดย

มรปรางลกษณะดงน

1. ตวแกตวเพศเมยแบบปรสต (parasitic female) ด�ารง

ชวตแบบปรสต พบไดทล�าไสเลกของผปวย รปรางเรยวยาว

ขนาดประมาณ 0.04 x 2 มลลเมตร หลอดอาหารเปนทอ

(filariform type) มอวยวะสบพนธ 2 ชด ในคนพบพยาธ

ระยะนเฉพาะตวเมย ไมพบตวผ มการสบพนธแบบไม

อาศยเพศ (parthenogenesis) ในรางกายของโฮสต

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 255886 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

2. ตวแกตวเพศเมยแบบอสระ (free living female) ด�ารง

ชวตอสระในพนดน มขนาดเลกกวาตวแกตวเพศเมยแบบ

ปรสตประมาณครงหนง มล�าตวอวนสนขนาดประมาณ 0.05-

0.075 x 1.0-1.7 มลลเมตร หลอดอาหารเปนกระเปาะ ม

อวยวะสบพนธ 2 ชด ปลายหางแหลมตรง

3. ตวแกตวเพศผแบบอสระ (free living male) ด�ารง

ชวตอสระในพนดน มล�าตวอวนสนขนาดประมาณ 0.04-0.05

x 0.7-1.0 มลลเมตร หลอดอาหารเปนกระเปาะ มอวยวะ

สบพนธ 1 ชด มอวยวะเพศ (spicule) 2 อน ปลายหางแหลม

โคงงอ

4. ตวออนฟลำรฟอรม (filariform larva) เปนระยะตดตอ

รปรางผอมเรยวยาว หลอดอาหารเปนทอ ขนาดประมาณ 16

x 630 ไมโครเมตร

5. ตวออนแรบดตฟอรม (rhabditiform larva) คอตว

ออนระยะท 1 หรอ 2 ขนาดประมาณ 20 x 380 ไมโครเมตร

มรปรางเรยวยาวหวทายมน หลอดอาหารเปนกระเปาะ เปน

ระยะทตรวจพบไดในอจจาระของผปวย ตวออนระยะนม

ความส�าคญเพราะเปนระยะทใชในการตรวจวนจฉยการ

ตดเชอในอจจาระ หากในพนททมการแพรกระจายรวมกน

ระหวางพยาธสตรองจลอยดและพยาธปากขอ มกใชวธการ

เพาะเชอและวนจฉยแยกสณฐานของตวออนทแตกตางกน

โดยพยาธสตรองจลอยดจะมสวนของชองปากสนกวาพยาธ

ปากขอ แต genital primordium ใหญกวา [6]

6. ไข มการพฒนาเปนตวออนบางสวนตงแตอยในมดลกของ

พยาธ ขนาดประมาณ 50-58 x 30-40 ไมโครเมตร เปลอก

บางใส ลกษณะคลายไขพยาธปากขอ ปกตไม พบใน

สงสงตรวจอจจาระ แตพบเฉพาะในผปวยทมอจจาระรวง

เฉยบพลนเทานน เพราะไขจะฟกออกมาเปนระยะตวออนใน

ล�าไสของคนในเวลาไมกชวโมง

ภำพท 1 รปรางและระยะตาง ๆ ของพยาธสตรองจลอยด

A = parasitic female B = free living female C = free living male D = rhabditiform larva

E = filariform larva F = egg

a = anus e = esophagus I = intestine m = mouth l = larva s = spicule t = testes u = uterus

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 87ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

ระบำดวทยำ

โรคพยาธสตรองจลอยดพบไดทวไปในโลก โดย

เฉพาะในประเทศเขตรอน ประมาณการวามผตดเชอ จ�านวน

21 ลานคน ในเขตเอเชย 900,000 คน จากอดตประเทศ

สหภาพโซเวยต 8.6 ลานคน จากแอฟรกา 4 ลานคน ในทวป

อเมรกาเขตรอน 400,000 คน ในอเมรกาเหนอ และ 100,000

คน จากหมเกาะแปซฟก การระบาดจะเกดขนไดดในททม

กลมคนอยรวมกน ระบบการสขาภบาลยงไมไดมาตรฐาน

รวมถงการมสขวทยาสวนบคคลทไมด เชน การศกษาในกลม

ตวอยางทเปนผปวยในโรงพยาบาลโรคประสาท จ�านวน

1,437 คน ในเมองนวยอรคพบการตดเชอถงรอยละ 18 [7]

มกพบระบาดคกบแหลงทมการระบาดของพยาธปากขอแต

อตราการตดเชอต�ากวา ในประเทศไทยขอมลระบาดวทยา

ของพยาธสตรองจลอยดรวมทงพยาธล�าไสชนดตาง ๆ ม

ผศกษามาตงแตอดต สวนใหญเปนการตรวจอจจาระเพอหา

ปรสตหลาย ๆ ชนด และใชการตรวจโดยวธมาตรฐานปกต

เชน direct simple smear, Kato’ thick smear, formalin

ethyl acetate concentration technique พบความชก

ของพยาธสตรองจลอยดไมมากนกเมอเทยบกบพยาธชนดอน

จงท�าใหดเหมอนโรคพยาธสตรองจลอยดนไมมปญหาทาง

สาธารณสข แตนาจะเปนความชกทต�ากวาความจรง เพราะ

วธมาตรฐานดงกลาวใชไดดส�าหรบการตรวจหาพยาธล�าไส

ทว ๆ ไป ชนดอน ๆ แตมความไวต�าเมอน�ามาใชตรวจหา

พยาธสตรองจลอยด จากขอมลการส�ารวจหนอนพยาธล�าไส

ใน 14 จงหวด ภาคใตของประเทศไทยในป พ.ศ. 2532 พบ

วามประชาชนถงรอยละ 77.56 เปนโรคหนอนพยาธล�าไส

ชนดใดชนดหนงหรอหลายชนดในคนเดยวกน หนอนพยาธท

ตรวจพบ ไดแก พยาธปากขอ รอยละ 68.78 พยาธไสเดอน

รอยละ 10.38 พยาธแสมา รอยละ 33.71 พยาธเขมหมด

รอยละ 33.71 พยาธสตรองจลอยด รอยละ 0.02 พยาธตด

ทเนย รอยละ 0.02 พยาธตดแคระ รอยละ 0.04 [8] และใน

3 จงหวด ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ป พ.ศ. 2536 พบวา

ประชาชนตดเชอพยาธชนดใดชนดหนงหรอหลายชนดในราย

เดยวกนเฉลยรอยละ 38.7 โดยพบความชกของพยาธใบไมตบ

รอยละ 21.1 พยาธปากขอ รอยละ 17.3 พยาธใบไมล�าไส

ขนาดกลาง รอยละ 6.0 พยาธ สตรองจลอยด รอยละ 0.5

พยาธแสมา รอยละ 0.4 และพยาธเขมหมดรอยละ 0.2 [9]

การศกษาในโรงเรยนประถม จ�านวน 4 โรงเรยน ในจงหวด

นครศรธรรมราช พบวาเดกนกเรยนมการตดเชอพยาธล�าไส

ทตดตอผานดนรอยละ 46.8 เปนการตดเชอพยาธปากขอ

รอยละ 26.9 พยาธสตรองจลอยด รอยละ 1.8 พยาธแสมา

รอยละ 28.5 และพยาธไสเดอน รอยละ 5.7 [10] อตราการ

ตดเชอพยาธล�าไสในจงหวดอบลราชธาน พบการตดเชอพยาธ

ล�าไสรวม รอยละ 23.15 เปนพยาธสตรองจลอยด รอยละ

8.11 [11] การศกษาความชกโรคตดเชอปรสตในเขตธนบร

กรงเทพมหานคร อ�าเภอปากทอ จงหวดราชบร ในกลม

ตวอยาง จ�านวน 230 คน พบการตดเชอปรสต จ�านวน 3 ชนด

คอ พยาธสตรองจลอยด จ�านวน 1 ราย พยาธปากขอ จ�านวน

4 ราย พยาธแสมา จ�านวน 1 ราย และพยาธสตรองจลอยด

รวมกบพยาธปากขอ จ�านวน 1 ราย ทงหมดพบในกลม

ตวอยางในจงหวดราชบร คดเปนรอยละ 3.0 ไมพบการตด

เชอปรสตในเขตธนบร กรงเทพมหานคร [12] การส�ารวจ

หาความชกการตดเชอพยาธล�าไสในชมชนเขตคลองเตย

กรงเทพมหานคร ในป พ.ศ. 2547 โดยการตรวจอจจาระจาก

กลมตวอยาง จ�านวน 420 ราย ผลการตรวจพบอตราความ

ชกการตดเชอพยาธล�าไสรวมรอยละ 9.05 เปนพยาธ

สตรองจลอยด รอยละ 1.90 [13] ซงความชกของโรคพยาธ

สตรองจลอยดในประเทศไทยดงกลาวดไมมาก

แตเมอมการตรวจเพอหาความชกของพยาธ

สตรองจลอยดโดยวธทจ�าเพาะเจาะจงและมความไวสง โดย

วธการเพาะเลยงตวออน (agar plate culture method)

กลบพบวาพยาธนมความชกทสงมาก ใหผลแตกตางจากวธ

การตรวจแบบมาตฐานทวไป เชน การศกษาการตดเชอโรค

พยาธสตรองจลอยดโดยวธการเพาะเลยงตวออนในป

พ.ศ. 2545 พบความชกถงรอยละ 23.5 ของกลมตวอยางท

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ [14] และรอยละ 24.5 ในภาคเหนอ

[15] สอดคลองกบการศกษาระบาดวทยาของพยาธ

สตรองจลอยดในภาคใตในป พ.ศ. 2550 จากกลมตวอยาง

จ�านวน 1,308 ราย โดยวธการเพาะเลยงตวออน พบความ

ชกพยาธสตรองจลอยดถงรอยละ 20.6 [16] ในกรณทม

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 255888 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ปรมาณเชอนอยในอจจาระ การท�าการตรวจโดยวธการเพาะ

เลยงตวออนจะไดผลทดกวา เพราะพบวาปรมาณของตวออน

ทปนออกมากบอจจาระผทตดเชอจะไมเทากน บางชวงสง

บางชวงต�า หรอบางชวงขาดหายไป ซงบางครงชวงทเกบ

ตวอยางอจจาระของผปวยมาตรวจอาจเปนชวงทมปรมาณ

เชอนอยกท�าใหตรวจไมพบ ดงนนจงเปนสงทควรพจารณา

วาความชกทแทจรงมอตราทสง และตระหนกถงอนตรายของ

พยาธชนดน

ภำพท 2 วงจรชวตของพยาธสตรองจลอยด

พยาธสตรองจลอยดสามารถมวงจรชวตได 3 แบบ คอ [7, 17]

1. แบบทำงตรง (direct cycle)

เมอผปวยถายอจจาระซงมตวออนแรบดตฟอรม

ออกมาปนเปอนตามพนดน ตวออนจะใชเวลา 2-3 วน ใน

การเจรญและล�าตวเรยวยาวขน ขนาดยาวประมาณ 700

ไมโครเมตร กลายเปนตวออนฟลารฟอรมเพศเมยซงเปน

ระยะตดตอมาสคน สวนเพศผมกจะไมเกยวของและพบได

นอย เมอตวออนฟลารฟอรมเพศเมยทอยตามพนดนไชเขาส

ผวหนงของคนหรอโฮสตอนทเหมาะสมแลว จะไชเขาสหลอด

เลอดด�าและหลอดน�าเหลองไปตามกระแสเลอดเขาสหวใจ

และปอด ลอกคราบทปอด จากนนไชผานทะลปอดเขาส

ถงลม ระบบทางเดนหายใจ และไปยงกลองเสยง ตามล�าดบ

ตอมาผปวยไอและจะกลนตวออนเขาหลอดอาหารและลงส

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 89ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

ล�าไสเลก ตวออนพยาธจะลอกคราบและเจรญเตบโตเปน

ตวแก ฝงตวอยทเยอบผนงล�าไส มกอยในล�าไสเลกสวนตน

นอกจากการไชเขาสผวหนงแลว ตวออนระยะตดตอของ

พยาธยงสามารถตดตอมาสคนจากการปนเปอนมาในอาหาร

น�า พชผก และเขาทางปากได พยาธจะเจรญเปนตวแก

เพศเมยสามารถผลตไขไดภายในเวลา 25-30 วน นบจากวน

เรมตดเชอ สามารถสบพนธไดเองโดยไมตองมการผสมจาก

เพศผ เมอออกไขมาแลว ไขจะฟกออกมาเปนตวออน

แรบดตฟอรมในเวลาเพยงไมกชวโมง และออกจากรางกาย

โฮสตผานทางการอจจาระ

2. แบบทำงออม (indirect cycle)

พยาธสตรองจลอยดชอบอาศยอยในพนดนชนแฉะ

ในภมประเทศทอากาศอบอน เมอตวออนแรบดตฟอรมทปน

ออกจากจากอจจาระของผปวยตกลงพนดน หากอณหภม

และสงแวดลอมเอออ�านวยตวออนจะเจรญเปนพยาธตวแก

ตวผและตวเมย มการผสมพนธกนในดน เมอสเปรมจากตวผ

ไชเขาสไขของตวเมยจะกระตนใหไขพฒนาและตวเมยจะ

ออกไขในพนดน ภายในไมกชวโมงไขจะฟกตวกลายเปน

ตวออนแรบดตฟอรมระยะท 1 และจะเจรญเตบโตลอกคราบ

เปนระยะท 2 และตวแกตอไป วงจรชวตแบบอสระนจะคง

อยหากภาวะสงแวดลอมในพนดนมความเหมาะสมกบการ

ด�ารงชวตอสระของพยาธ แตหากสงแวดลอมไมเหมาะสม

ตวออนแรบดตฟอรมจะเจรญไปเปนตวออนฟลารฟอรมซง

เปนระยะตดตอ เพอรอไชเขาสผวหนงของโฮสต

3. แบบกำรตดเชอทมอยในรำงกำยตวเอง

(autoin fection)

การตดเชอในรางกายตวเองเกดจากตวออน

แรบดตฟอรมในล�าไสของผตดเชอ สามารถลอกคราบและ

เจรญเปนตวออนฟลารฟอรมไดเลย โดยไมตองออกมาส

สงแวดลอมนอกตวโฮสต แลวเจาะไชเยอบผนงล�าไสสวนลาง

หรอผวหนงรอบ ๆ ทวารหนกเขาสกระแสเลอด ไปยงหวใจ

ปอด ถงลม ระบบทางเดนหายใจ กลองเสยง และถกกลนลง

สล�าไสเลก เจรญเปนตวแกตามล�าดบ และเพมจ�านวนโดยไม

ตองออกมาจากรางกายของโฮสต วงจรชวตนท�าใหมการ

ตดเชอนานเรอรงโดยทไมไดรบเชอใหมเขาส รางกาย ม

อนตรายตอผทตดเชอมากในสภาวะทผดปกต เชน ผปวยทม

ภมตานทานต�า ปวยเรอรง รบยากดภมตานทาน เคมบ�าบด

ฉายรงส หรอภาวะทพโภชนาการ จะเกดการตดเชอรนแรง

จากการทพยาธเพมจ�านวน และตวออนพยาธไชไปสอวยวะ

ตาง ๆ ทวรางกาย (disseminated strongyloidiasis) ใน

รายทเปนรนแรงอาจเสยชวตได

อำกำรของโรคเปนอยำงไร

เมอรางกายตดเชอจากพยาธสตรองจลอยดจะพบ

ความแตกตางกน ทงระดบความรนแรงของโรคและในอวยวะ

ทเกยวของในผปวยแตละราย พยาธสภาพเกดไดจากทงพยาธ

ตวออนและตวแก ผตดเชอบางคนไมแสดงอาการใด ๆ และ

ไมทราบวาตนเองตดเชอพยาธในกระแสเลอด พบเมดเลอด

ขาวชนด eosinophils สง บางคนมอาการเลกนอย อาการ

ปานกลาง ไปจนถงผทมอาการหนก โดยทวไปหากผตดเชอ

นนมภมคมกนปกต อาการทเกดขนจะไมรนแรงนก แตทวา

พยาธสามารถมชวตอยในรางกายคนไดนานหลายป หากตอ

มาผปวยมรางกายออนแอลง เชน มภมคมกนต�าลงจากการ

ปวยเปนโรคอน ๆ หรอจากการตองไดรบการเปลยนถาย

อวยวะ พยาธจะสามารถเพมจ�านวนและชอนไชเขาสอวยวะ

ตาง ๆ เชน ปอด ล�าไส ไขสนหลง และสมอง รวมทงน�าเชอ

แบคทเรยเขาสกระแสเลอดได ผปวยอาจเสยชวตได สวนของ

รางกายทมความเกยวของหลกคอ ทผวหนง ปอด และ

ล�าไสเลก โดยมลกษณะอาการดงน [18]

อำกำรทำงผวหนง (cutaneous)

เมอพยาธเจาะไชเขาผวหนงแลว ผตดเชอสวนใหญ

จะมอาการไมรนแรง โดยมอาการคน บวม ผนแดง ทผวหนง

บรเวณทถกพยาธไช ในบางรายอาจมอาการนานหลาย

สปดาห กรณตดเชอซ�า ๆ หรอไดรบเชอจ�านวนมาก อาจจะ

เกดปฎกรยาการแพ (allergic) เปนผนลมพษขน หรอเกด

รอยพยาธไชเปนทางตรงหรอคดเคยวใตผวหนง (creeping

eruption) พยาธนไชไปตามผวหนงคอนขางเรวกวาพยาธ

ชนดอน เหนเปนรอยเสนทผวหนงไชไดเรวถง 10 เซนตเมตร

ตอชวโมง เรยกวา larva currens รอยนจะหายไปภายใน

12-18 ชวโมง

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 255890 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

อำกำรทำงปอด (pulmonary)

เมอพยาธเดนทางเขาสปอด การเกดอาการทาง

คลนกขนอยกบการมจ�านวนพยาธมากหรอนอยในปอด และ

ปฏกรยาการตอบสนองทางภมคมกนในตวโฮสต ผตดเชอ

บางรายไมมอาการใด ๆ บางรายแสดงอาการปอดบวม ผท

ตดเชอจ�านวนมากหรอผตดเชอขนรนแรง (hyperinfection

syndrome) จะมอาการไอปนเสมหะ หายใจถหอบ มไข หรอ

อาการแทรกซอนอน ๆ เชน ปอดอกเสบ หรอพบเซลลอกเสบ

ทวไปในเนอปอด ถงลมบวมน�า ในชวงทพยาธอยในปอดน

สามารถตรวจพบพยาธไดในเสมหะของผปวย

อำกำรทำงล�ำไสเลก (intestinal)

อาการทางระบบทางเดนอาหารมกเกดขนภายใน

2 สปดาห หลงตดเชอ พบไดตงแตอาการคลนไส อาเจยน

ปวดทอง ทองผก และทองรวง ในรายทตดเชอจ�านวนมาก

พบวาเยอบผนงล�าไสเลกถกท�าลายรวมดวย เนองจากพยาธ

ตวแกฝงตวทเยอบผนงล�าไส จงเกดการระคายเคอง ผวหนง

สวนนนหลดลอก มลกษณะบวมแดง อาจพบแผลทเยอบผนง

ล�าไส จนท�าใหการดดซมอาหารผดปกต รางกายขาดสาร

อาหารและเกลอแรทจ�าเปน ผปวยทมสขภาพออนแอมากจะ

มอาการทองรวงรนแรง

กำรตดเชอเรอรง (chronic infection)

ผตดเชอบางรายอาจไมแสดงอาการจนไปถงผทม

อาการอาเจยน ทองรวง ทองผก เกดเสยงจากการเคลอนไหว

ของกาซหรอของเหลวในระบบทางเดนอาหาร คนทวารหนก

ผนลมพษ มรอยพยาธไชทผวหนง หอบหด มอาการทไต และ

เลอดออกในล�าไส

กำรตดเชอขนรนแรง (hyperinfection syndrome)

การตดเชอภายในตวเองเปนสาเหตหลกทท�าให

ผตดเชอคงมพยาธอยในรางกายไดเปนระยะเวลานาน โดยท

ไมไดรบเชอเขาไปใหม น�าไปสความรนแรงทมากขน หาก

หลงจากนนผตดเชออยในภาวะทภมตานทานออนแอลง เชน

ในผปวยโรคเอดส ผปวยทตองไดรบการเปลยนถายอวยวะ

เชน เปนโรคไต ตองท�าการเปลยนถายไตและไดรบยากดภม

ตานทาน เมอภมตานทางต�าจะไมสามารถยบยงการเพม

จ�านวนของพยาธ การตดเชอทวความรนแรงขน โดยพยาธ

จะเพมจ�านวนขนมากมาย แพรกระจายเขาสอวยวะตาง ๆ

ในรางกาย สามารถพบพยาธทงในเนอเยอล�าไสตลอดจนพบ

ไดในเนอเยอทกสวนของรางกาย รวมทงทสมอง ไขสนหลง

มกมการตดเชอแบคทเรยทรนแรงรวมดวย อกทงสามารถ

น�าเชอแบคทเรยเขาสกระแสเลอด ผปวยอาจเสยชวตจาก

ปอดตดเชอรนแรงท�าใหเกดภาวะการหายใจลมเหลว พยาธ

เขาสสมอง สมองอกเสบอยางรนแรง เยอบชองทองอกเสบ

รนแรง หรอตดเชอแบคทเรยในกระแสเลอด มอตราการตาย

คอนขางสง ดงนนผทมปจจยเสยงในการเกดโรคอยางรนแรง

คอ กล ม ผ ป วยทมภาวะภมค มกนต� าหรอได รบยา

กดภมต านทาน ควรไดรบการตรวจการตดเชอพยาธ

สตรองจลอยดทกคน

กำรวนจฉยโรค [5,18]

การตรวจเพอยนยนการตดเชอโดยการวนจฉย

และตรวจพบพยาธตวแก ตวออนพยาธ หรอไขในสงสงตรวจ

ทเปนอจจาระ เสมหะ และน�าในล�าไสเลก การตรวจอจจาระ

โดยวธมาตรฐานปกตรวมทงวธการตรวจอจจาระดวยวธการ

ตรวจเขมขนอาจตรวจไมพบพยาธ เพราะจ�านวนตวออนของ

พยาธทปลอยออกมากบอจจาระของผปวยแตกตางกนใน

แตละวน และตรวจพบไดยากมากในในผตดเชอเรอรงและ

ผตดเชอในระดบต�า ท�าใหผลการวนจฉยผดปกตโดยไดผล

การตรวจพบต�ากวาทควรจะเปน วธตรวจวนจฉยการตดเชอ

มดงน

1. ตรวจหำตวออนระยะแรบดตฟอรม โดยตรวจ

จากอจจาระ แตกรณทตดเชอมากอาจตรวจพบในเสมหะได

โดยทวไปจะใชวธการตรวจอจจาระ โดยวธมาตรฐานปกต

ทวไปดงน

1.1 วธกำรตรวจอจจำระดวยวธกำรตรวจอยำง

งำย (direct smear) ใชไมจมฟนจมอจจาระ มาเขยให

กระจายตวลงบนสไลดทหยดน�าเกลอ ความเขมขน 0.85

เปอรเซนต จ�านวน 1-2 หยด ปดทบดวยแผน coverglass

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 91ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

แลวน�าไปตรวจหาเชอปรสตภายใตกลองจลทรรศน วธนเปน

วธทตรวจไดงาย สะดวก รวดเรว และใชกนแพรหลาย แตม

ความไวนอย อาจตรวจไมพบในกรณทผตดเชอมจ�านวน

พยาธนอย

1.2 วธกำรตรวจเขมขน (formalin ether

concentration method) ใชไมเขยอจจาระประมาณ

2-3 กรม คนลงในน�าเกลอ ความเขมขน 0.85 เปอรเซนต

ปรมาตร 10 มลลลตร แลวกรองผานผากอซ 2 ชน ทเปยกน�า

ลางตะกอนอจจาระ โดยน�าของเหลวทกรองไดไปปนเหวยง

ทความเรว 2,500 รอบตอนาท เปนเวลา 2 นาท เทของเหลว

สวนบนทงเหลอตะกอนอจจาระไว เตมน�าเกลอ ความเขมขน

0.85 เปอรเซนต ปรมาตร 10 มลลลตร แลวลางตะกอน

อจจาระซ�าอก 2 ครง หลงจากเทน�าลางครงสดทายทง

น�าตะกอนอจจาระในหลอดมาเตมฟอรมาลน ความเขมขน

10 เปอรเซนต ปรมาตร 7 มลลลตร ผสมใหเขากน เตมเอทล

อะซเตต ปรมาตร 3 มลลลตร แลวปดฝาหลอดเขยาอยางแรง

น�าไปปนเหวยงทความเรว 1,500 รอบตอนาท เปนเวลา 1

นาท เทของเหลวสวนบนทง และน�าตะกอนมาตรวจหาเชอ

ปรสตใตกลองจลทรรศน วธนสามารถตรวจหาปรสตในล�าไส

อนไดด และใชกนแพรหลาย มความไวสงกวาวธการตรวจ

อยางงาย แตการตรวจหาพยาธสตรองจลอยด ยงมความไว

ไมสงมากนก

2. กำรเพำะเลยงตวออน (culture method)

โดยน�าอจจาระเพาะเลยงบนอาหารเพาะเชอ Nutrient agar

เปนเวลา 2 วน จากนนเตมสารละลายฟอรมาลน ความเขมขน

10 เปอรเซนต ปรมาตร 10 มลลลตร บนอาหารเพาะเชอ

เขยาเบา ๆ แลวน�าสารละลายไปปนเหวยงทความเรว 1,500

รอบตอนาท เปนเวลา 1 นาท เทสารละลายสวนบนทง และ

น�าตะกอนมาตรวจหาเชอหนอนพยาธภายใตกลองจลทรรศน

วธเพาะเลยงตวออนนเปนวธทแนะน�า และนยมใชกน ส�าหรบ

การตรวจวนจฉยการตดเชอพยาธสตรองจลอยด [19] พบวา

มประโยชนในการวนจฉยหาตวออน และสามารถวนจฉยหา

ชนดของตวออนวาเปนพยาธปากขอหรอพยาธสตรองจลอยด

พบวามความไวกวาวธตรวจอยางงาย โดยมความไวรอยละ

78-100 และไวกวาวธการตรวจเขมขน 1.6-6.0 เทา [20, 21]

อกทงสามารถตรวจไดในผตดเชอต�า

3. กำรวนจฉยโดยภมคมกนน�ำวทยำ เพอตรวจ

หาแอนตบอดทจ�าเพาะตอพยาธ ไดแก วธ ELISA และวธ

immunoblotting ทนยมใชพบวามความไวสงแตยงมปญหา

ดานความจ�าเพาะ [22]

4. สงสงตรวจอน เชน น�าจากล�าไสเลก น�าลางชอง

ปอด น�าเจาะจากอวยวะตาง ๆ อาจพบตวออนของพยาธได

ดงนนการวนจฉยโรคทคอนขางแนนอนทสดคอ

การตรวจหาพยาธสตรองจลอยดในอจจาระของผปวย ทงน

ควรตรวจดวยวธการเพาะเลยงตวออน เพราะใหผลทแมนย�า

กวาวธทวไป

เรำจะปองกนโรคพยำธสตรองจลอยดไดอยำงไร

เพอปองกนการตดเชอจากโรคพยาธสตรองจลอยด

ควรปฎบตตวดงน

1. มสขอนามยทด เชน ลางมอกอนจะหยบอาหารมารบ

ประทาน

2. สวมรองเทาทกครงทตองเดนบนพนดน เพอปองกนไมให

พยาธไชเขาสเทา

3. สวมถงมอทกครงทตองสมผสกบดน โดยเฉพาะอยางยง

หากอยในเขตทมการแพรกระจายของเชอ

4. รบประทานอาหารทสะอาด และลางพชผกสดใหสะอาด

กอนรบประทาน

5. ขบถายอจจาระลงสวมทกครง เพอปองกนการแพรระบาด

ของพยาธ

6. ใหการรกษาผปวยทมการตดเชอและควรรกษาซ�าเปน

ระยะ ๆ เพอปองกนการตดเชอเขาไปใหม และท�าลายพยาธ

ทเกดโดยวธตดเชอทมอยในรางกายตวเอง

กำรรกษำ [17, 18]

ควรรกษาผทตดเชอทกรายถงแมจะไมแสดงอาการ

ปวยออกมา เพราะพยาธชนดนสามารถอาศยอยในรางกาย

ของคนไดนานหลายป หากผปวยมภมคมกนออนแอโรคนจะ

รนแรงขน ในผปวยทภมตานทานต�าจ�าเปนตองก�าจดพยาธ

ใหหมด เพอไมใหพยาธเพมจ�านวนในผปวย ยาหลกทใชใน

การก�าจดพยาธทอยในล�าไส รกษาดวยการรบประทานยา

ดงน

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 255892 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

1. ยา ivermectin เปนยาทแนะน�าใหใชในปจจบน ม

ประสทธภาพด และผลขางเคยงตอรางกายนอย ใชในปรมาณ

200 ไมโครกรมตอน�าหนกกโลกรมตอวน วนละ 1 ครง เปน

เวลา 2 วน

2. ยา thiabendazole เดมเปนยาหลกแตปจจบนเปนยา

ทางเลอก เนองจากมผลขางเคยงตอผปวยคอ อาจเกดอาการ

เบออาหาร คลนไส อาเจยน และอาจพบอาการทองเสย คน

และปวดศรษะไดบาง ปรมาณทแนะน�าใหใชคอ 50 มลลกรม

ตอน�าหนกกโลกรมตอวน วนละ 2 ครง เปนเวลา 2 วน

3. การรกษาอน ๆ เชน การบ�ารงรางกาย ใหโปรตน ใหสาร

อาหารทจ�าเปนตอความตองการของรางกาย

แตในผ ปวยทมอาการรนแรงทพยาธแพรเขาส

อวยวะอนของรางกาย ตองไดรบการดแลจากแพทย

ผเชยวชาญอยางใกลชดเพราะเปนชวงทอนตรายตอชวต

บทสรป

โรคพยาธสตรองจลอยดเปนโรคทสามารถตดตอ

มาสคนไดโดยงาย เพยงแคสมผสดนและถกพยาธไชเขา

ผวหนง หรอกนตวออนพยาธทปนเปอนมากบอาหารโดยไม

ตงใจ การส�ารวจในอดตซงมกใชวธการตรวจวธมาตรฐาน

ปกต เชน direct simple smear, Kato’ thick smear,

formalin ethyl acetate concentration technique พบ

ความชกของพยาธสตรองจลอยดต�า จงท�าใหดไมมปญหาทาง

สาธารณสข แตปจจบนเมอใชวธการตรวจแบบการเพาะเลยง

ตวออน กลบพบวาพยาธนมความชกคอนขางสง มรายงาน

ผปวยและการเสยชวตจากการตดเชอพยาธชนดน โดยเฉพาะ

ในกล มเสยงซงเป นผ มภมค มกนต�าและตดเชอพยาธ

สตรองจลอยดขนรนแรง มอตราการตายสง เชอชนดนมความ

ทนทานตอสภาวะแวดลอม อกทงยงสามารถเพมปรมาณได

ในตวโฮสตโดยปราศจากการผานเขาสสงแวดลอม ผตดเชอ

หลายรายไมแสดงอาการใด ๆ ถงแมมเชออยในรางกาย แต

หากเมอมภาวะภมค มกนต�า เชอตวนจะนากลวและเปน

อนตรายอยางยง เนองจากพยาธทเพมปรมาณขนเรอย ๆ

ชอนไชเขาสอวยวะตาง ๆ ในรางกายผปวย เกดการตดเชอ

กบรางกายไดทกระบบ อาการทเกดขนรนแรง และเกด

อาการแทรกซอนจากการตดเชอแบคทเรย ท�าใหผปวย

เสยชวตได เพอปองกนการตดเชอจงควรมการปองกนตนเอง

โดยมสขอนามยสวนบคคลทด สวมรองเทาเสมอเพอปองกน

ไมใหตวออนพยาธไชเขาสเทา ลางพชผกใหสะอาดกอน

รบประทาน รวมทงถายอจจาระลงสวมทถกสขลกษณะ

อกทงกลมผมความเสยง เชน ผปวยเปลยนถายอวยวะ ผปวย

โรคไต ผปวยโรคมะเรง และผปวยโรคเอดส ซงปจจบนม

จ�านวนอยไมนอยควรไดรบการตรวจพยาธทกราย

เอกสำรอำงอง

1. ไทยรฐออนไลน. วงการลกหนงเศราโคชแตกเสยชวต

แลวในวย 52 ป. [อนเตอรเนต]. 2558 [เขาถงเมอ 31

ต.ค 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.thairath.

co.th/content/493262

2. Farthing M, Fedail S, Savioli L, Bundy DAP,

Krabshuis JH. Management of strongyloidiasis.

[Internet]. 2004 [cited 2015 October 31].

A v a i l a b l e f r o m : h t t p : / / w w w .

worldgastroenterology.org/guidelines/global-

guidelines/management-of-strongyloidiasis/

management-of-strongyloidiasis-english

3. กาญจนา โถมนาการ, วรตน สนสอน, ล�าพน เฉลมเดชชาต.

อตราการตดเชอพยาธ Strongyloides stercoralis

ในผปวยทตดเชอ HIV. ขอนแกนเวชสาร 2542;3:128-31.

4. Marcos LA, Terashima A, Gotuzzo E, Canales M.

Upda te on s t r ongy lo i d i a s i s i n t he

immunocompromised Host. Curr Infect Dis Rep

2011;13:35-46.

5. วนชย มาลวงษ. พยาธตวกลมในล�าไส. ใน: วนชย มาล

วงษ ผวพรรณ มาลวงษ นมตร มรกต, บรรณาธการ.

ปรสตวทยาทางการแพทย. พมพครงท 1. ขอนแกน:

โรงพมพคลงนานาวทยา; 2544. 351-8.

6. Zeibig EA. The nematodes: clinical parasitology.

2nd ed. China: Imprint of Elsevier; 2013.

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 93ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

7. Bogitsh BJ, Cater CE, Oeitmann TN. Intestinal

nematode. In: Bogitsh BJ, Cater CE, Oeitmann

TN, editors. Human parasitology. 4th ed. China:

Imprint of Elsevier; 2013. 302-4.

8. อเทน จารณศร, ประภาศร จงสขสนตกล, เชาวลตร

จระดษฐ. การส�ารวจโรคหนอนพยาธล�าไสใน 14 จงหวด

ภาคใตของประเทศไทยป 2532. วารสารโรคตดตอ

2532;15(4):391-404.

9. วน เชยชมศร, ดารณ แดงหาญ. การศกษาความชกและ

ความรนแรงของโรคพยาธใบไมตบและโรคหนอนพยาธ

อน ๆ ในจงหวดหนองคาย อดรธาน และขอนแกน

ป พ.ศ. 2536. วารสารโรคตดตอ 2539;22(5):284-9.

10. Anantaphruti MT, Nuamtanong S, Muennoo C,

Sanguankiat S, Pubampen S. Stronyloides

stercoralis infection and chronological changes

of other soil-transmitted helminthiasis in the

endemic area of southern Thailand. Southeast

Asian J Trop Med Public Health 2000;31(2):378-

82.

11. ณฏฐวฒ แกวพทลย, ปรญญาภรณ หรนทรสทธ

ประสทธ เพงสา, สมาพร สรลาภ, สรญา แกวพทลย.

ภาวการณตดเชอหนอนพยาธล�าไส : กรณศกษาแบบ

ยอนหลงในจงหวดอบลราชธาน. ศรนครนทรเวชสาร

2550;22(5):177-8.

12. นนทวด เนยมนย. การส�ารวจความชกของโรคตดเชอ

ปรสตในล�าไสในเขตธนบร กรงเทพมหานคร และอ�าเภอ

ปากทอ จงหวดราชบร. วารสารเทคนคการแพทย

2556;41(2):4520-34.

13. บงอร ฉางทรพย, พชรนทร บญแทน, นยนา อาณต.

การส�ารวจความชกการตดเชอพยาธล�าไสในชมชนเขต

คลองเตย กรงเทพมหานคร. สงขลานครนทรเวชสาร

2548;23(4):220-7.

14. Jongsuksuntigul P, Intapan PM, Wongsaroj T,

Nilpan S, Singthon S, Veeakul S, et al. Prevalence

of Strongyloides stercoralis infection in

northeastern Thailand (agar plate culture

detection). J Med Assoc Thai 2003;86:737-41.

15. Sukhavat K, Morakote N, Chaiwong P, Piangjai

S. Comparative efficacy of four methods for the

detection of Strongyloides stercoralis in human

stool specimens. Ann Trop Med Parasitol

1994;88:95-6.

16. Wongsaroj T, Phatihatakorn W, Ramasoota P,

Anamnart W, Kaewpoonsri N, Chiewchanyon B.

Epidemiological study of strongyloidiasis in

southern Thailand, 2007. J Trop Med Parasitol

2008;31:6-13.

17. Neva AF, Brown HW. Intestinal nematodes of

human beings. In: Dolan j, editors. Basic clinical

parasitology. 6thed. USA: Prentice Hall, Inc.;

1994. 123-7.

18. Garcia LS. Intestinal nematodes: diagnostic

medical parasitology. 5thed. USA: Washington

D.C.; 2007.

19. Arakaki T, Hasegawa H, Asato R, Ikeshiro T, Kinjo

F, Saito A, et al. A new method to detect

Strongyloides stercoralis from human stool. Jpn

J Trop Med Hyg 1988;16:11-7.

20. Koga K, Kasuya S, Khamboonruang C. An

evaluation of the agar plate method for the

detection of Strongyloides stercoralis in

northern Thailand. J Trop Med Hyg 1990;93:183-8.

21. Koga K, Kasuya S, Khamboonruang C, Sukhavat

K, Ieda M, Takatsuka N, et al. Modified agar plate

method for detection of Strongyloides

stercoralis. Am J Trop Med Hyg 1991;45:518-21.

22. Uparanukraw P, Phongsri S, Morakote N.

Fluctuations of larval excretion in Strongyloides

stercoralis infection. Am J Trop Med Hyg

1999;60:967-73.