Student Leader

STUDENT LEADER 1

Ò.ÁÀÒ×ÈÌÝÃ: Ìîíãîë çàëóó÷óóä îþóíû ÷àäâàð ñàéòàé, àìæèëò ¿ç¿¿ëýõ ìàãàäëàë ºíäºðòýé áàéäàã

ßïîí óëñûí çàñãèéí ãàçðûí òýòãýëýãò õýðõýí õàìðàãäàõ âý?

Îëîí óëñûí Îëîí óëñûí Çàëóó÷óóäûí Çàëóó÷óóäûí æèëèéí íýýëòæèëèéí íýýëò ÌÎÍÃÎËÄÌÎÍÃÎËÄ

Òàíä áàÿí áîëîõ Òàíä áàÿí áîëîõ Ãåí áèé þó?Ãåí áèé þó?

“ÕÀÐÈËÖÀÍ ÎÉËÃÎËÖÎË, ÕÀÌÒÛÍ ÀÆÈËËÀÃÀÀ”ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÇªÂËªËÃªªÍÄ ÎÐÎËÖÎÃ×ÄÎÄ ÁÀßÐ Õ¯ÐÃÝÅ

¹ 3, X ÑÀÐ, 2010

Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü Áàã

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîî Ìîíãîëûí Îþóòíû Õîëáîî

Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð

ÓÈÕ-ûí ÍÁÁÑØÓ-íû Áàéíãûí õîðîî

Í¯Á-ûí Õ¿í Àìûí Ñàí

ÎÞÓÍÛ ÕªÃÆËÈÉÃ ÄÝÌÆÈÃ×

STUDENT LEADER 3

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈËÄ ÇÎÐÈÓËÆ ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈËÄ ÇÎÐÈÓËÆ ÍÝÃÄÑÝÍ ¯ÍÄÝÑÒÍÈÉ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ÅÐªÍÕÈÉ ÍÝÃÄÑÝÍ ¯ÍÄÝÑÒÍÈÉ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ÅÐªÍÕÈÉ

ÍÀÐÈÉÍ ÁÈ×ÃÈÉÍ ÄÀÐÃÛÍ ÃÀÐÃÀÑÀÍ ÈËÃÝÝËÒÍÀÐÈÉÍ ÁÈ×ÃÈÉÍ ÄÀÐÃÛÍ ÃÀÐÃÀÑÀÍ ÈËÃÝÝËÒ

2010 îíû 8-ð ñàðûí 12-íû ºäºð2010 îíû 8-ð ñàðûí 12-íû ºäºð

Ýíý îíä “Õàðèëöàí îéëãîëöîë, õàìòûí àæèëëàãàà” ñýäâèéí äîð îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéã çàðëàæ áàéãààãààðàà îíöëîã þì.

Íèéãýì ýäèéí çàñãèéí áýðõøýýëòýé ºíººãèéí ýíý íºõöºëä çàëóó÷óóäàä îíöãîé àíõààðàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. ªíººäºð 15-24 íàñíû çàëóó÷óóäûí 87 õóâü íü õºãæèæ áóé îðíóóäàä àìüäàð÷, äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàë çàëóó÷óóäàä õ¿íäýýð òóñ÷, òýä àæèëã¿é áîëæ, öàëèí áàãàòàé àæèëä îðîõûí òºëºº òýìöýëäýæ, áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæ íü õÿçãààðëàãäìàë áàéíà. Èéìä ýäèéí çàñàã ààæìààð òîãòâîðæèæ ýõýëæ áóé ýíý ¿åä çàëóó÷óóäûí õýðýãöýýã àíõààðàõ õýðýãòýé.

Ýíý áîë ¸ñ ñóðòàõóóíû ¿¿äíýýñ çàéëøã¿é õèéõ ¸ñòîé àæèë òºäèéã¿é õºãæëèéí õýðýãöýý øààðäëàãà þì. Ýíý íü ìºí ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðã¿é áàéäëûã çàëóó÷óóäûí ýð÷ õ¿÷ýýð ñààðóóëàõ áîëîìæ îëãîõ þì. Äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðò óóëçàæ ó÷èðñàí çàëóó÷óóäûí ñàéí ñàéõàí õ¿ñýë ýðìýëçýë, àâüÿàñ, èäåàëèçì íàäàä áàéíãà óðàì çîðèã õàéðëàäàã. ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºâ÷íèé òàðõàëòûã çîãñîîõ, óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòòýé òýìöýõ, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäàä õ¿ðýõýä òýä ÷óõàë õóâü íýìýð îðóóëæ áàéíà. Èéì ÷ ó÷ðààñ çàëóó÷óóäàä õèéõ õºðºíãº îðóóëàëòàà íýìýãä¿¿ëæ, òýäýíä èë¿¿ èõèéã õèéõ áîëîìæ îëãîõûã áè ãèø¿¿í îðíóóääàà óðèàëæ áàéíà.

Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëä Í¯Á áîëîí ò¿¿íèé õàìòðàí àæèëëàã÷ çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóä ¿å ¿åèéíõíèé õîîðîíä òºäèéã¿é ººð ººð ñî¸ë óëàìæëàë, øàøèí ø¿òëýã á¿õèé õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí õàðèëöàí ÿðèëöëàãà, îéëãîëöëûã íýìýãä¿¿ëýõýä îíöãîéëîí àíõààðíà. ªºð ººð ñî¸ë á¿õèé îëîí ¿íäýñòýí ÿñòàíãóóä ººð õîîðîíäîî óëàì á¿ð îéðòîæ, óðüä õîæèä áàéãààã¿é èõýýð ºðãºí äýëãýð õàðèëöàõ áîëñîí ýíý ¿åä çàëóó÷óóä áóñäûã àíõààðàëòàé ñîíñîæ, çºâººð îéëãîæ, çºðºëäººíòýé ¿çýë ñàíààíóóäûã õ¿ëýýí çºâøººð÷, çºð÷èëäººíèéã øèéäâýðëýõ ÷àäâàðòàé áîëîõ íü íýí ÷óõàë. Ýäãýýð óð ÷àäâàðóóäûã ýçýìø¿¿ëæ, õ¿íèé ýðõèéí òàëààð çàëóó÷óóäàä çààæ ñóðãàõààñ ãàäíà áèä òýäíèéã äàðààãèéí ¿åèéí óäèðäàã÷èä òºäèéã¿é ºíºº ¿åèéí õàìòðàí ç¿òãýã÷èä õýìýýí ¿çýõ íü ìàø ÷óõàë áîëîîä áàéíà. Õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöàà õîëáîî óëàì á¿ð ýð÷èìæèæ áóé ìýäýýëëèéí ýíý ýðèí ¿åä àõìàä ¿åèéíõýí çàëóó÷óóäûí ¿ëãýð äóóðèàëàë, òóðøëàãààñ ñóðàëöàõàä õýçýýä áýëýí áàéõ õýðýãòýé.

Èéíõ¿¿ îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéã íýýõèéíõýý ñàöóó á¿ãäýýðýý èë¿¿ àþóëã¿é, àìàð àìãàëàí, øóäàðãà äýëõèé åðòºíöèéã á¿òýýí áàéãóóëàõ çàëóó÷óóäûí àæèë ¿éëñèéã òàëàðõàí äýìæèöãýýå. Òýäíèé èðýýä¿é áîëîîä áèä á¿õýíä ¿ð øèìýý õ¿ðòýýõ áîäëîãî, õºòºëáºð, øèéäâýð ãàðãàëòûí ¿éë ÿâöàä çàëóó÷óóäûã îðîëöóóëàõ õ¿÷èí ÷àðìàéëòàà íýìýãä¿¿ëöãýýå.

ÅÐªÍÕÈÉ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

Õ. Áàòñàéõàí

[email protected]

91992660

ÅÐªÍÕÈÉ ÝÐÕËÝÃ×

Æ. Æàìáàëäàãâà

[email protected]

98633317

ÎÐËÎÃ× ÝÐÕËÝÃ×

À.Àçæàðãàë

[email protected]

99540064

ÌÀÐÊÅÒÈÍÃÈÉÍ ÌÅÍÅÆÅÐ

Ã. Öýðýíäàø

[email protected]

88089606, 95753786

ÑÝÒÃ¯¯Ë×ÈÄ

Á.Îþóí-Ýðäýíý

[email protected]

99171371

×.Íàñàíæàðãàë

[email protected]

88601819

Á.Óóãàíáàÿð

[email protected]

88847378

Á.Öýëìýã

[email protected]

96709267

ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÕÀßÃ:Óëààíáààòàð õîò, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã,

Èõ ñóðãóóëèéí ãóäàìæ, 6-ð õîðîî, 34-1

Óòàñ: 70111143, 98633317Ôàêñ: 70110775

www.student.org.mnE-mail: [email protected]

ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÕÀÌÒ ÎËÎÍ

ÎÞÓÍÛ ÕªÃÆËÈÉÃ ÄÝÌÆÈÃ×

XX çóóíû ýöýñ XXI çóóíû ýõýí, øèíý ìÿíãàíû ºñâºð ¿åèéíõýí, çàëóó÷óóä áèäíèéã èíýýæ óãòààã¿é ýý. Á¿õ íèéòýýðýý çàõ çýýëèéí õàòóó øèð¿¿í õóóëü ¸ñîíä õ¿ññýí õ¿ñýýã¿é çàõèðàãäàõ áîëñîí ÷ ºñâºð ¿åèéíõýí, çàëóó÷óóä ¿¿íä øàíòðààã¿é. Óëàì á¿ð ñóð÷ áîëîâñðîõ, ìýäýæ, ÷àäàõûí òºëºº òýìöýæ áàéãàà þì. ¯¿íèé òîä èëýðõèéëýë íü æèë òóòàì ºñºí íýìýãäýæ áóé ñóðàëöàã÷, òºãñºã÷äèéí òîî, òýäãýýðýýñ íèéãìèéí á¿òýýí áàéãóóëàëò, îþóíû õºãæèëä îðóóëæ áàéãàà õóâü íýìýð, äýëõèéä ýðäìèéí áîëîîä óðëàã, ñïîðòûí òàâöàíä Ìîíãîë îðíû íýðèéã äóóðñãàæ áàéãàà ¿ç¿¿ëýëò ãýäýãòýé õýí ÷ ìàðãàõã¿é áèç ýý.

Ìîíãîë Óëñ íèéòýýðýý èðãýíèé áîëîâñðîë, õ¿íèé õ¿÷èí ç¿éëèéã ýðõýìëýñýí öàã ¿å, òåõíèê, òåõíîëîãèéí õóðäàöòàé õóâüñàë, øèíý÷ëýëò, ýð÷èìòýé õºãæëèéí ýðèí çóóíû ýõýíä ñàéí èðãýí áàéõ, ºñâºð ¿åèéíõýí áà çàëóó÷óóäûã íèéãìèéí õàìãèéí ñàéí õ¿÷, ÷àäàâõèòàé èðãýí áàéëãàõûí òºëºº á¿õ íèéòýýðýý õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã áèé áîëãîõîä õóâü íýìýðýý îðóóëàõûã øààðäñàí øààðäëàãà, õ¿ññýí õ¿ñýëò, äýìæñýí äýìæëýã õ¿ëýýæ áàéñíûã ýíä äóðüäàõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó.

Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéã òýìäýãëýõäýý áèä çàëóó÷óóäûí àñóóäëûã ýí òýðã¿¿íä òàâüæ, õ¿÷èí ÷àðìàéëòàà ººð÷ëºí ñàéæðóóëàõ õýðýãòýé áºãººä 2010-2011 îíûã Í¯Á-ûí Åðºíõèé Àññàìáëåé Îëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí Æèë áîëãîí çàðëàñíûã Ìîíãîëûí çàëóóñ ã¿í õ¿íäýòãýëòýéãýýð òàëàðõàí õ¿ëýýí àâ÷ òºð, çàñàã íèéãìèéí á¿õèé ë õ¿ðýýíä àíõààðàí àæèëëàõààð áîëîîä áàéíà.

Ìèíèé ýíä îíöëîõ àñóóäàë, ¿íäñýí øàëòãààí íü çàëóó ãýñýí íýð. Ýíý íýð õ¿íä òèéì ÷ óäààí õóãàöààãààð çàÿàãääàãã¿é õîâîðõîí áîëîâ÷ ìàø õàðèóöëàãàòàé öàã ìº÷. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é áèä ýíä èðýýä¿éí Ìîíãîë õ¿íèé õºãæëèéí òóõàé ÿðèõààð, õýëýëöýõýýð èðñýí ãýæ îéëãîæ áàéíà. Òèéìýýñ èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé ñàéí ç¿éëèéã õàìòäàà á¿òýýõèéí òóëä äîð á¿ðíýý õè÷ýýõ öàã èðæýý.

Ýíýõ¿¿ çºâëºëãººíèéã äýìæèí õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä, Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä Ã.Çàíäàíøàòàð

áîëîí Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí Ãàçàð, Çàñãèéí ãàçðûí õýðýã ýðõëýõ ãàçàð, ÓÈÕ-ûí ÍÁÁÑØÓ-íû áàéíãûí õîðîî, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü áàã, Ìîíãîëûí Îþóòíû Õîëáîîíû õàìò îëîí, òºëººëºã÷ººð îðîëöîã÷ íèéò çàëóóñòàà ã¿í òàëàðõàæ áóéãàà èëýðõèéëüå.

Çàëóóñ ñ¿ëæýý áàéãóóëæ, ººð÷ëºëò õèéí, áóñäûã óðèàëàí ÿðèëöàõäàà øèíý òåõíîëîãèéã á¿õíýýñ óðüòàí àøèãëàæ, àìüäðàëûí ñàéí ñàéõàí á¿õýí ð¿¿ òýì¿¿ëæ, æåíäýðèéí óëàìæëàëò ¿¿ðýã, ðîëèéã ººð÷èëæ, XXI çóóíä òýãø áîëîìæ, òýãø áàéäëûã õàíãàõ çàì õàðãóéã áèé áîëãîæ áàéíà.

Èíãýýä õ¿íèé ñýòãýëãýýíä öýã, òºãñãºë ãýæ áàéäàãã¿é ãýæ ÿðèëöäàã. Òèéìýýñ òà áèäíèé ñýòãýñýí áîäñîí, óðàëäóóëñàí, ñàíàà÷èëñàí, äýâø¿¿ëñýí á¿õýí àæèë áîëæ, ìîíãîëûí ò¿¿õèéí õóóäàñíàà òîäîîð áè÷èãäýí ¿ëäýíý ãýäýãò èòãýë òºãñ áàéíà.

Çàëóó÷óóä áîë áèäíèé èðýýä¿é ãýæ îëîí õ¿í ÿðüäàã ÷, çàëóó÷óóäûí ìàíëàéëëûã õ¿ëýýí çºâøººðºõ öàã îäîî íýãýíò áîëæýý. Çàëóó÷óóä áîë òºðºëõèéí ìàíëàéëàã÷èä.

Èë¿¿ àìàð àìãàëàí, øóäàðãà äýëõèé åðòºíöèéã öîãöëîîí áàéãóóëæ, Ìÿíãàíû òóíõàãëàë, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäàä õ¿ðýõèéí òóëä ¿å ¿åèéíõíèéã íýãòãýñýí ò¿íøèéí õàðèëöààã áèé áîëãîæ, õàðèëöàí îéëãîëöîæ, õàìòðàí àæèëëàöãààÿ.

Áèäíèé æèë, Áèäíèé äóó õîîëîé

Çºâëºëãººíèéã Çîõèîí áàéãóóëàõ àæëûí õýñãèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà

Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí

Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû Çîõèöóóëàã÷

Õàøáàòûí ÁÀÒÑÀÉÕÀÍ

МэндчилгээМэндчилгээМэндчилгээ“Õàðèëöàí îéëãîëöîë, Õàìòûí àæèëëàãàà” Çàëóó÷óóäûí ¿íäýñíèé çºâëºëãººíä îðîëöîã÷ çàëóóñ, ýðõýì íàéç íàð, çàëóó÷óóäûí òºëºº õàìòðàí àæèëëàäàã íèéò ò¿íøëýã÷èä ýý òà á¿õýíä ýíýõ¿¿ ñýòã¿¿ëýýð äàìæóóëàí ìýíä÷èëæ áàéãààäàà áàÿðòàé áàéíà.

STUDENT LEADER4

STUDENT LEADER 5

ØÀÒÐÛÍ ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÈÕ ÌÀÑÒÅÐ T.ÁÀÒ×ÈÌÝÃ-ÈÉÍ ÒÎÂ× ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈËÈÉÍ ÍÝÝËÒ ÌÎÍÃÎËÄ

ÀÍÃÀÐÀÃ ÃÀÐÀÃ ÄÀÕÜ ÀÌÜÄÐÀË

ØÈÂÝÝÑ ßÌÀÐ Ò¯¯ÕÒÝÉ ÂÝ?

ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÍ ÕªÒª×ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÍ ÕªÒª×

30

STUDENT LEADER8 STUDENT LEADER 9

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü áàã,

Ìîíãîë Óëñûí Ãàäààä õàðèëöààíû ÿàìòàé õàìòðàí Îëîí óëñûí

çàëóó÷óóäûí æèëèéí íýýëòèéí ¸ñëîëûã Óëààíáààòàð õîòíîî

2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25 áóþó Ìîíãîëûí Çàëóó÷óóäûí ºäºð

àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëëàà.

ªíãºðñºí îíû 12 äóãààð ñàðûí 18-íä Í¯Á-ûí Åðºíõèé

Àññàìáëåéãààñ Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí òîãòîîëûã

áàòàëæ, ýíý îíû 08 äóãààð ñàðûí 12-íä íýýëòýý õèéñýí þì.

“Õàìòûí îéëãîëöîë áà õàðèëöàà” ñýäâèéí äîð îëîí óëñûí

çàëóó÷óóäûí æèëèéã çàðëàæ áàéãààãààðàà îíöëîã áºãººä óðèà

íü “Áèäíèé æèë Áèäíèé äóó õîîëîé” þì..

Íýýëòèéí àðãà õýìæýýíä Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä Ã.Çàíäàíøàòàð,

Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí Çîõèöóóëàã÷, õàòàãòàé Ñåçèí

Ñèíàíîãëó, Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû çîõèöóóëàã÷

Õ.Áàòñàéõàí íàð áîëîí Çàñãèéí Ãàçàð, çàëóó÷óóäûí

áàéãóóëëàãóóä, çàëóóñûí 120 ãàðóé òºëººëºë îðîëöîæ, æèëèéí

õ¿ðýýíä ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí öààøèä

õýðõýí õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëëýý. Ìºí ýíý

¿åýð Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ì¿¿íèé

èëãýýëòèéã òàíèëöóóëæ, òóñ æèëèéí âèäåî ¿ç¿¿ëýõ, çàëóó÷óóäûí

ñàíàë, õ¿ñýëòèéã ñîíñîõ çýðýã àðãà õýìæýý ÿâàãäñàí. ¨ñëîëûí

àðãà õýìæýýíèéí ¿åýð Àçè, Íîìõîí äàëàéí çàëóó÷óóäûí ¯å

òýíãèéí áîëîâñðîëûí ñ¿ëæýýíä /Y Peer/ ìîíãîëûí çàëóóñ íýãäñýí

òàëààð òàíèëöóóëãà ìýäýýëýë õèéñýí. Çàëóó÷óóäûí æèëèéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã çàëóó÷óóä òà

á¿õýí social.un.org/youthyear, www.yap.mn ñàéòóóäààñ ìýäýýëýë àâàõ á¿ðýí áîëîìæòîé þì.

ÇÀËÓÓÑ “Í¯Á-Í ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”-Ã ÁÀÉÃÓÓËËÀÀ.

Í¯Á-í òºðºëæñºí “ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”- ã Ìîíãîë Óëñûí ̄ íäýñíèé

íîìûí ñàí, Íàöàãäîðæèéí Óëààíáààòàð õîòûí íèéòèéí íîìûí

ñàí, ÌÓÈÑ, ÕÀÀÈÑ-èéí íîìûí ñàíãóóäàä íýýõ ¿éë àæèëëàãààã

Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ ñàíàà÷ëàí 2010 îíû

6-ð ñàðûí 15–íû ºäºð Íàöàãäîðæèéí íýðýìæèò íîìûí ñàíä

çîõèîí áàéãóóëëàà.

Íîìûí áóëàíä Í¯Á áîëîí ò¿¿íèé òºðºëæñºí

áàéãóóëëàãóóä,Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàðòàé õàìòðàí

õýðýãæ¿¿ëæ áóé òºñºë,õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýâëýí ãàðãàñàí

çàñàãëàë, õ¿íèé ýðõ, ÌÕÇ-óóä, áàéãàëü îð÷èí, ýð¿¿ë ìýíä,


áîëîâñðîë áóñàä îëîí ÷èãëýëèéí 10 ãàðóé ñàÿ òºãðºãíèé ºðòºã

á¿õèé íèéò 403 òºðëèéí 1500 ãàðóé íîì,õýâëýëèéã õ¿ëýýëãýí

ºã÷ áàéðøóóëñàí þì. Í¯Á-í òºðºëæñºí “ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”-

ãèéí íýýëòýíä Í¯Á-í Õ¿í Àìûí Ñàíãèéí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí

òºëººëºã÷ õàòàãòàé Àðæåíòèíà Ìàòàâåë, Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí

Çºâëºõ Õîðîîíû Çîõèöóóëàã÷ Õ.Áàòñàéõàí íàð íýýí ¿ã õýëæ,

áàÿð õ¿ðãýñýí. Ìºí íýýëòèéí ¿éë àæèëëàãààíä Í¯Á-í ãèø¿¿í

áàéãóóëëàãóóäûí ñóóðèí òºëººëºã÷èä, òºñºë õºòºëáºðèéí

àæèëòíóóä, Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû ãèø¿¿ä

îðîëöñîí.

Öààøèä Í¯Á-í “ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”-ã Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ áàéíãà áàÿæóóëàí àæèëëàõ òóë òóñ

íîìûí ñàíãóóäààð ¿éë÷ë¿¿ëæ áóé íèéò óíøèã÷èä, îþóòàí çàëóó÷óóä Í¯Á, ò¿¿íèé òºðºëæñºí áàéãóóëàãóóäûí

ãàðãàñàí íîì õýâëýëèéã öàã àëäàëã¿é õ¿ëýýí àâ÷, ìýäëýã îþóíàà öýíýãëýõ ñàéõàí áîëîìæ á¿ðäýæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ 4-Ð ÆÅÌÁÎÐÈÄ Í¯Á-Í ÇÀËÓÓ×ÓÓÛÍ ÇªÂËªÕ ÕÎÐÎÎÍÎÎÑ ÌßÍÃÀÍÛ

ÕªÃÆËÈÉÍ ÇÎÐÈËÒÓÓÄÛÃ Õ¯¯ÕÝÄ ÁÀÃÀ×ÓÓÄÄÀÀ ÒÀÍÈËÖÓÓËËÀÀ

Õààíà áîëñîí: Æåìáîðè Òºâ àéìãèéí Áàòñ¿ìáýð ñóìûí íóòàãò

Áàÿíãîëûí àìàí äàõü Ñêàóò çóñëàíä

Õýçýý áîëñîí: 2010 îíû 7 ñàðûí 2-7-íû ºäð¿¿äýä

Õàìàðñàí õ¿ðýý: 18 àéìàã, 9-í ä¿¿ðãýýñ 1200 îðîëöîã÷èä, 200

ãàðóé çîõèîí áàéãóóëàã÷èä îðîëöñîí òîìîîõîí àðãà õýìæýý

áîëñîí.

Åðºíõèé çîõèîí áàéãóóëàã÷: Ìîíãîëûí Ñêàóòûí Õîëáîî

Õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàã÷ áàéãóóëëàãà: Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí

Çºâëºõ Õîðîî

¯éë àæèëëàãààíû çîðèëãî: Í¯Á, Í¯Á-í äýðãýäýõ Çàëóó÷óóäûí

Çºâëºõ õîðîîíû ¿éë àæèëëàãàà áîëîí Ìÿíãàíû Õºãæëèéí çîðèëòûí õ¿ðýýíèé àñóóäëóóä áîëîõ ÿäóóðàë, áàéãàëü

îð÷íû, ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààðõ àìüäðàëä õýðýãöýýòýé ìýäëýã, ìýäýýëëèéã îðîëöîîíû àðãà äýýð òóëãóóðëàí ºãñºí

íü õ¿¿õä¿¿äèéí ñîíèðõëûã èõýýõýí òàòàæ áàéëàà.

ßâàãäñàí ¿éë àæèëëàãàà: Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîñ ßäóóðëûí ýñðýã õàìòäàà, Àíõíû òóñëàìæ,

Äýëõèéí äóëààðàë, ÄÎÕ,ÁÇÕª, Íàéçëàÿ, Ñîíèðõîëòîé àíàòîìè, Óñàà õàéðëàÿ, Öýöýã÷èí, Ä¿ðâýãñýä ãýæ õýí áý?,

3D YAP áóþó Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ õîðîîíû ºðòººí¿¿äèéã ñàíàà÷ëàí, Õàìòäàà ñóðàëöúÿ õîòõîí íýðòýéãýýð Í¯Á-í

Ä¿ðâýãñäèéí Äýýä Êîìèññàðûí ãàçàð áîëîí ãèø¿¿í áàéãóóëàãóóäûí äýìæëýãòýéãýýð Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû

ãèø¿¿ä, äýìæèã÷äèéí õàìò 13 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð 4 õîíîãèéí õóãàöààòàéãààð àæèëëààä èðñýí.

¯éë àæèëëàãààíû îíöëîã:

Ìîíãîëûí Ñêàóòûí õîëáîîíîîñ 4 æèëä 1 óäàà ¿íäýñíèé õýìæýýíä çîõèîí áàéãóóëäàã Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé

4-ð Æåìáîðèä Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ àíõ óäàà õàìòðàí àæèëëàëàà.

Ýíýõ¿¿ ¯íäýñíèé çóñëàí öóãëàðàëòàä íèéòäýý Ìîíãîëûí 18 àéìàã 9 ä¿¿ðãèéí 1200 ãàðóé ºñâºð íàñíû

õ¿¿õä¿¿ä îðîëöñîí.

Í¯Á-ÇÇÕ-c Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õ¿¿õýä çàëóó÷óóäàä çîðèóëàí òîãëîîì òîãëóóëàõ, âèäåî áè÷ëýã

àðãà äýýð ñóóðèëàí ìýäýýëýë ñóðòàë÷èëãààíû õºãæèëòýé ýíãèéí õýëáýðýýð ÇÇÕ-û ãèø¿¿ä àæèëëàæ õ¿ðãýñýí.

¯éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í: ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíû 4 öîãöîëáîð õîòõîíû 1 áîëîõ ” Õàìòäàà ñóðàëöúÿ”

õîòõîíûã 10 ºðòºº áîëãîí õ¿¿õä¿¿äýä çîðèëñàí õýëáýðýýð 7 ñàðûí 2,3,5-û ºäð¿¿äýä àæèëëóóëæ, îðîëöîã÷ 1000

ãàðóé õ¿¿õä¿¿ä çîðèóëàí àæèëëóóëñàí.

•

•

•


-Ãýð á¿ë, áàãà íàñíûõàà òàëààð áèäýíòýé õóâààëöàõã¿é þó

- Íàìàéã çóðãààí íàñòàé áàéõàä ìàíàé ààâ íàäàä øàòàð çààñàí. Ìàíàé ààâûí òàëûíõàí áîë ãýð á¿ëýýðýý øàòàð÷èä, Ìàíàé ºâºº Áàòûí Íÿìàà ãýýä çîõèîë÷, ààâûí àõ íàð íü Ìîíãîë óëñûí àâàðãà îëîí óëñûí ìàñòåðèóä ïåäå ìàñòåðóóä þì. Áàãàäàà 93-ð äóíä ñóðãóóëèéã òºãññºí. Øàòàð áîë îþóí óõààíû õºãæëèéã ñàéæðóóëäàã, òýâ÷ýý øààðäñàí ñïîðò. Ýíý ÷ ¿¿äíýýñýý øàòàð òîãëîäîã õ¿¿õä¿¿ä õè÷ýýëäýý ìàø ñàéí áàéäàã. ªíººäðèéí ýíý èõ àìæèëòàíä õ¿ðýõýä äóíä ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí ìààíü ãàâúÿà èõ áàéãàà. Áèä ãýð á¿ëýýðýý òýìöýýíä îðîëöîõ ¿ áàéäàã. Óíãàðò áîëñîí äýëõèéí àâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä àíõ íàìàéã äîëîîí íàñòàé áàéõàä ãýð á¿ëýýðýý îðîëöñîí íü ìèíèé àíõíû òýìöýýí áàéñàí þì. Äóíä ñóðãóóëüä áàéõäàà èäýð÷¿¿äèéí óëñûí àâàðãà îëîí óäàà áîëæ áàéñàí. Èíãýýä äýëõèéí áîëîí àçèéí àâàðãàä îðîëöîõ ýðõýý àâ÷, Èñïàíü, Ãðåê, Îðîñ ãýýä åâðîïûí óëñàä çîõèîãääîã òýìöýýí óðàëäààíä îðîëöäîã áàéñàí. Ààâ ìààíü 1998 îíîîñ Ìîí÷åñ ãýýä øàòàðûí

êëóáò äàñãàëæóóëàã÷ààð àæèëëàñàí áºãººä íàìàéã Áàòñàéõàí áàãøèä øàâü îðóóëñíààñ õîéø àðâàí ãóðâàí æèë óäèðäëàãàí äîð íü õè÷ýýëëýæ áàéíà. Ýíý õóãàöààíä îëîí àìæèëò ãàðãàñàí äàà. Ìèíèé áîäëîîð õ¿¿õä¿¿ä øàòàð÷èí áîëîõ àëáàã¿é ÷ øàòàð òîãëîäîã áàéâàë ç¿ãýýð ãýæ áîääîã.

- Àíõ îþóòàí áîëñîí òóõàéãàà áèäýíòýé õóâààëöàíà óó?

- Ìýðãýæèëýý ñîíãîíî ãýäýã ìàø ÷óõàë ç¿éë. Õ¿í ÿìàð ÷ ÷èãëýëýýð ñóð÷ áîëíî ãàãöõ¿¿ ñîíãîñîí ìýðãýæèëýýðýý ñàéí ñóðàëöàæ, óëñ ýõ îðîíäîî õýðýãòýé ç¿éëñèéã õèéõ õýðýãòýé. Áàãààñàà ë áèîëîãèéí õè÷ýýëä èõ äóðòàé áàéñàí ó÷ðààñ áèîòåõíîëîãè÷ ìýðãýæëèéã ñîíãîñîí. Ìîíãîë óëñûí èõ ñóðãóóëüä áèîëîãèéí àíãèä ýëñýí îðîîä, óäàëã¿é òýòãýëýã àâ÷ Àìåðèêèéí íýãäñýí óëñûí Ìåðèëàíä ìóæûí èõ ñóðãóóëüä ñóðàëöàõààð ÿâñàí. Àìåðèêò ñóðàëöàõ õóãàöààíäàà ñóðãóóëèéíõàà øàòðûí áàãò òîãëîäîã áàéñàí. Òóõàéí ¿åä Áàòñàéõàí áàãø ìààíü ãýð á¿ëèéíõýý õàìòààð Ñàíôðàíöèñêî õîòîä àìüäðàõààð èðñýí. Øàòðûíõàà ñïîðòîîð

ØÀÒÐÛÍ ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÈÕ ÌÀÑÒÅÐT.ÁÀÒ×ÈÌÝÃ-ÈÉÍÒÎÂ× ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

Òºðñºí ãàçàð:• Óëààíáààòàð õîò

Áîëîâñðîë:

• Íèéñëýëèéí ãîö àâúÿàñòàé õ¿¿õä¿¿äèéí 93–ð ñóðãóóëü, 1993-2003 îí

• Ìîíãîë óëñûí èõ ñóðãóóëü, 2003-2004 îí, Áèîòåõíîëîãè

• ÀÍÓ-ûí Ìåðèëàíäûí èõ ñóðãóóëü, 2004-2005 îí, Áèîõèìè

• ÀÍÓ-ûí Ñàí Ôðàíöèñêî õîòûí èõ ñóðãóóëü, 2005-2008 îí, Áèîòåõíîëîãè

• Àíãëè, Îðîñ, ßïîí õýëíèé ìýäëýãòýé.

Øàòðûí ñïîðòîä ¿ç¿¿ëñýí àìæèëòûí òîâ÷îîí:• “Öîäãîð Õ¿¿” òýìöýýíèé àâàðãà. 1994,1995,1996,1997

îí

ßðèëö

ëàãà

• “Áàéêàë 1998” Îðîñ óëñàä áîëñîí îëîí óëñûí òýìöýýíèé àâàðãà. 1998 îí

• “Èäýð÷¿¿äèéí Óëñûí Àâàðãà” 1998,1999,2000,2001,2002 îí

• “Äýëõèéí Èäýð÷¿¿äèéí Àâàðãà” øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä Ìîíãîë óëñàà òºëººëºí Óíãàð, Èñïàíè, Ãðåê îðíóóäàä àìæèëòòàé îðîëöñîí. 1994,1998,1999,2000,2002 îí

• “Ýìýãòýé÷¿¿äèéí Óëñûí Àâàðãà” øàëãàðóóëàõ òýìöýýíèé õ¿ðýë ìåäàëü. 2002,2003

• Ñëîâåí óëñàä çîõèîãäñîí “Äýëõèéí Øàòðûí 35-ð Îëèìïèàä”-àä 4-ð áàéðàíä øàëãàð÷, Äýëõèéí Øàòðûí Õîëáîîíû Ìàñòåð öîë õ¿ðòñýí. 2002 îí

• ÀÍÓ-ûí Ìåðèëàíäûí èõ ñóðãóóëèéí äºðâºí æèëèéí øàòðûí òýòãýëýãò õàìðàãäñàí. 2004 îí

• ÀÍÓ-ûí çàëóó÷óóäûí øèãøýý áàãèéí ãèø¿¿í. 2005 îí

• ÀÍÓ-ûí íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí àâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ, ãóðâàí Èõ Ìàñòåðûã áóóëãàí àâ÷, Îëîí Óëñûí Ìàñòåð öîë, Èõ Ìàñòåðûí íýã íîðì òóñ òóñ áèåë¿¿ëñýí. 2006 îí

• Øèëäýã ýìýãòýé øàòàð÷èíä îëãîãääîã “ Æîéë Æèëñîí”-ûí íýðýìæèò øàãíàëûí ýçýí. 2006 îí

• Ëàñ Âåãàñ õîòîä çîõèîãäñîí Äýëõèéí àâàðãà “Ñóçàí Ïîëãàð”-ûí íýðýìæèò 21 íàñ õ¿ðòýëõ îõèäûí íýýëòòýé òýìöýýíèé àâàðãà; 2006 îí

• ÀÍÓ-ûí Ôèëàäåëôèà õîòîä æèë á¿ð çîõèîãääîã íýýëòòýé òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ Èõ Ìàñòåðûí õî¸ð äàõü íîðì áèåë¿¿ëñýí. 2006 îí

• Ñàí Ôðàíöèñêî õîò áîëîí Áýé Àðèà-ä çîõèîí áàéãóóëàãäñàí íýýëòòýé òýìöýýí¿¿äýä óäàà äàðààëàí òýðã¿¿í äýä áàéðûí øàãíàëûã õ¿ðòñýí. 2005-2008 îí

• ÀÍÓ-ûí Ýìýãòýé÷¿¿äèéí àâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä 4,5-ð áàéðóóäûã òóñ òóñ ýçýëæ òèâèéí àâàðãàä îðîëöîõ ýðõ îëæ àâñàí. 2007, 2008 îí

• ÁÍÑÓ- ûí Ñº¿ë õîòîä çîõèîãäñîí “Êîðåà Îïåí” îëîí óëñûí íýýëòòýé òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ øèëäýã ýìýãòýé øàòàð÷íààð øàëãàðñàí. 2008 îí

• Ýðýãòýé îëîí óëñ áîëîí Èõ ìàñòåðóóäûí á¿ðýëäýõ¿¿íòýé Óëààíáààòàð õîòíîî çîõèîãäñîí “Ãëîáàë ×åññ 2009” îëîí óëñûí òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ äýä áàéð ýçëýí, Èõ Ìàñòåðûí áîëçëûã õàíãàñàí. 2009 îí

• 2010 îíû Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ÓÀØÒ-íèé ìºíãºí ìåäàëü

• 2010 îíû ò¿ðãýí òîãëîëòûí ÓÀØÒ-íèé àëòàí ìåäàëü

• Ìîíãîë óëñûí ºíäºð çýðýãëýëòýé øàòàð÷äûí “Ýðäýíýò Ãðàí Ïðè 2010” òýìöýýíèé äýä áàéð.

• Ýíõ òàéâàí íàéðàìäëûí îðäíû íýðýìæèò “Óðàí Øàëàà” òýìöýýíèé ýìýãòýé÷¿¿äèéí àâàðãà. 2010 îí

• Ì¯ÕÀ¯Ò áàéãóóëàãäñàíû 50 æèëèéí îéä çîðèóëñàí “Chess Times 2010” òýìöýýíèé òýðã¿¿í áàéð.

• Äýëõèéí Îþóòíû 11-ð ÀØÒ-íèé áàãèéí àëòàí ìåäàëü, Öþðèõ , Øâåéöàðü 2010îí

×àíñàà , Øàãíàãäñàí áàéäàë: • Ìîíãîë óëñûí øàòðûí ñïîðòûí ìàñòåð 2000 îí

• Ìîíãîë óëñûí øèëäýã ñóðàã÷ òàìèð÷èí 2002 îí

• Äýëõèéí øàòðûí õîëáîîíû ìàñòåð 2002 îí

• Îëîí óëñûí ìàñòåð 2006 îí

• Èõ Ìàñòåðûí õî¸ð íîðì 2006 îí

• Èõ Ìàñòåð 2009 îí

• Ôèäå (Äýëõèéí Øàòðûí Õîëáîî) ÷àíñàà : 2335

Øàòàð÷èíõ¿í

áîë àëèâàà þìûã óðüä÷èëæ õàðàõ, òºëºâëºäºãòóõàéí áàéäàëäàà òààðñàíøèéäâýðèéããàðãàõ, ºðñºëäºã÷ºº ñóäëàõ, óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºãººòýéáàéõ çýðýã àìüäðàë, áèçíåñòýéõîëáîîòîé îëîíç¿éëä ñóðàëöäàã.



Äýëõèéòýé òºñòýé ýðõýñ áîë Àíãàðàã ãàðàã þì. Àíãàðàã ãàðàãèéí äóíäàæ õóðä íü 24,1êì.ñåê. Ò¿¿íèé àãààð ìàíäëûí èõýíõèéã íü í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé áóþó 95%, ¿ëäñýí õóâèéã íü àçîò, àðãîí, õ¿÷èëòºðºã÷ ýçýëäýã.

1859 îíä Èòàëèéí îäîí îðîí ñóäëàà÷ Ñåêêè Àíãàðàãèéí ãàäàðãóó äýýð óðò ñóâàã áàéãààã èëð¿¿ëñýí. Ýíýõ¿¿ ñóâãèéí òàëààð èõýýõýí øóóãèàí äýãäýæ áàéñàí áîëîâ÷ õîæèì íü ñóâàã áèø ãýäãèéã áàòàëñàí áàéíà. ¯¿íèéã “Ìàðèíåðèéí õºíäèé” ãýæ íýðëýäýã àæ. Óã õºíäèéí óðò íü 4000 êì, ºðãºí íü 120 êì, ã¿í íü 4-5 êì þì.

Íàðíû àéìãèéí õàìãèéí ºíäºð ãàëò óóë Àíãàðàãò áèé. Îëèìï õýìýýõ ýíý ãàëò óóëûí ºíäºð íü 24 êì, ºðãºí íü 555 êì àæ. Àíãàðàã ãàðàãèéí àãààðûí õýì íü ýðñ ººð÷ëºãääºã. Çóíû óëèðàëä -53 õýìýýñ 22 õýì, ºâºëäºº -43 õýìýýñ -103 õýì õ¿ðäýã áàéíà. Ãàðàã õîîðîíäûí àâòîìàò “Âèêèíã” ñòàíö Àíãàðàã ãàðàãò ¿¿ðýýð ãàçàðäàõàä àãààðûí õýì -860 áàéñíàà íàð ãàðñíû äàðàà áàãàñ÷ ¿ä äóíäàä -30 õýì áîëæýý.

Àíãàðàãèéí ýðãýëòèéí õºäºëãººí äýëõèéòýé îéðîëöîî ó÷ðààñ ºäºð, øºíº ñîëèãäîæ, æèëèéí äºðâºí óëèðàë ººð÷äºãäºõ íü ºðãºðºãººñ õàìààðäàã áàéíà. Ãýâ÷ óëèðëûí áàéäàë áºìáºðöãèéí ºìíºä õîéä õàãàñò ººð ººð þì. Áºìáºðöãèéí õîéä õàãàñò çóí óðò, ºâºë áîãèíî áîë ºìíºä õàãàñò ºâºë óðò, çóí íü áîãèíî áîëäîã áàéíà. Ìºí æèëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà äýëõèéãýýñ õî¸ð äàõèí óðò þì. Èòàëèéí àñòðîíîìè÷èä 1882 îíä Àíãàðàã ãàðàãò àæèãëàãäñàí õàð òîëáîíû áàéäëààð íü òýíãèñ, äàëàé, íóóð, öººðºì, öóòãàëàí áîëîí õóâààæ, áºìáºðöãèéí ãàçðûí çóðãèéã ãàðãàñàí íü óñ áàéæ áîëîõ àíõíû òºñººëºë ãýæ ¿çäýã.

Õàðèí ãàðàã õîîðîíäûí “Marner 9” ñòàíö 1972 îíä ãàðàãèéí ãàçðûí ãàäàðãóóãèéí çóðãèéã àâ÷ äýëõèéä èëãýýñýí íü òýíä õýäýí ñàÿ æèëèéí òýðòýý ¿¿ññýí áàéæ áîëîõ ñóâàã øóóäóó, õºíäèé òàë àæèãëàãäæýý. ¯¿íèé õàìãèéí ñîíèðõîëòîé íü òîäîðõîé óë ìºð ¿ëäýýñýí ãîë, ìºðºí, äàëàé, òýíãèñ õààøàà àëãà áîë÷èõîâ ãýäýã àñóóäàë þì. Çàðèì ñóäëàà÷ ãàðàãèéí àãààðûí äàðàëò äýëõèéãýýñ 100 äàõèí áàãà ó÷ðààñ øèíãýí èë áàéäëààñàà õºðñíèé ã¿í ð¿¿ øèëæèõ áîëñîí, ìºí õ¿÷òýé ñàëõè øóóðãàíààñ øèíãýí òîãòîõ áîëîìæã¿é ãýæ ¿çñýí áîë çàðèì íü óðñãàë óñ, äàëàé, òýíãèñ õºëäºæ çóçààí ìºñºí äàâõàðãà òîãòîñíîîð ãàçðûí õºðñºíä øèíãýæ, ýâäðýë ¿¿ñãýñýí õýìýýí òºñººëæ áàéëàà. “Ìàðñ-Ýêñïðåññ” ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä ãàðàãèéí ºìíºä òóéëä íýëýýí çóçààí ìºñºí á¿ðõ¿¿ë áóéã èëð¿¿ëæýý. ¯¿íéè çàðèì íü ìóøãèà òîãòîö á¿õèé ºâºðìºö øèíæèéã õàäãàëñàí, çàðèì íü ÿìàð íýãýí õýëáýð ä¿ðñã¿éãýýð îðøèæ áàéâ.

Ìºí õîéä ºðãºðºãèéí Áåçûìÿíãèéí öàðä æèëèéí òóðøèä ìºñºí á¿ðõ¿¿ë ººð÷ëºëòã¿é áàéñíûã òîäîðõîéëæ çóðãèéã íü àâ÷ýý.

Àíãàðàã ãàðàã áóñäûãàà áîäâîë øîðîîí øóóðãà èõòýé ó÷ðààñ òîîñ øîðîî ¿¿ëýí õýëáýðýýð äýãäýæ, íàðíû ãýðýëä óëààí øàðãàë ºíãºòýé ¿çýãääýã áàéíà.

1984 îíä Àìåðèêèéí ñàíñðûí ñóäàëãààíû áàãèéíõàí ìàíàé äýëõèéä 13 ìÿíãàí æèëèéí ºìíº óíàñàí Àíãàðàã ãàðàãèéí 1930,9 ãðàìì æèíòýé ñîëèðò øèíæèëãýý õèéæ, ò¿¿íèé îðîí òîðûí íýãýí õýëõýýñýíä 0,000003 ñì áè÷èë áèåòýí îëäñîí íü äýëõèéä áàéäàãòàé òºñòýé áàéñàí íü ñóäëàà÷äûí àíõààðëûã òàòñàí áàéíà.

ªìíºä òóéëààñ îëäñîí Àíãàðàãèéí ñîëèð çóðàã

Àíãàðàã ãàðàã äýýðõ ýãö ýðýã

Àíãàðàã ãàðàã äýýðõ õºëäñºí ìºñ

Àíãàðàã ãàðàãò íàð ìàíäàæ áàéãàà íü

Àíãàðàã ãàðàã äýýðõ óóë

2010-2011

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü áàã, Ìîíãîë Óëñûí Ãàäààä õàðèëöààíû ÿàìòàé õàìòðàí Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí íýýëòèéí ¸ñëîëûã Óëààíáààòàð õîòíîî 2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25 áóþó Ìîíãîëûí Çàëóó÷óóäûí ºäºð Ãàäààä õàðèëöààíû ÿàìíû õóðëûí òàíõèìä 14.00 öàãò çîõèîí áàéãóóëëàà.

Íýýëòèéí àðãà õýìæýýíä Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä Ã.Çàíäàíøàòàð, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí òºëººëºã÷ õàòàãòàé Ñåçèí Ñèíàíîãëó, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ñ.Áÿìáàöîãò Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû çîõèöóóëàã÷ Õ.Áàòñàéõàí íàð áîëîí Çàñãèéí ãàçàð, çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóä, çàëóóñûí òºëººëºë îðîëöîæ æèëèéí õ¿ðýýíä ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí öààøèä õýðõýí õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëæ áàéíà.

Ìºí ýíý ¿åýð Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí òóóç õàé÷ëàõ, Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ Ö.Ýëáýãäîðæ áîëîí Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ìîîíû èëãýýëò òàíèëöóóëàõ, òóñ æèëèéí âèäåî ¿ç¿¿ëýõ, Àçèéí ¿å òýíãèéí áîëîâñðîëûí ñ¿ëæýýíä ìîíãîë çàëóóñ íýãäñýí òóõàé çýðýã àðãà õýìæýý ÿâàãäëàà.

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

2009 îíû 12 äóãààð ñàðä Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Åðºíõèé àññàìáëåéí 64/134 òîãòîîëîîð Îëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí Æèëèéã äîîðõ áàéäëààð òýìäýãëýõýýð áîëñîí.

2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 23-27-íû ºäð¿¿äýä Ìåêñèê óëñàä Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí õóðëûã Í¯Á-ûí èâýýë äîð çîõèîí áàéãóóëàõààð áîëñîí áà Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ìîîí ãèø¿¿í óëñóóäòàé àëáàí ¸ñíû õóðëûí ýõýíä áîëîí òºãñãºëä ñàéí äóðûí çºâëºëãººí õèéõ þì. Ìîíãîë Óëñààñ ÁÑØÓß-ûã òºëººëæ Ã.Äàìäèííÿì, Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû ãèø¿¿í Õ.Áàòòîãòîõ, Ã¿íæ òºâ ÒÁÁ-ûí Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë ×.Óíäðàõ íàð òºëººëºë áîëîí îðîëöëîî.

2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25 áóþó Ìîíãîëûí Çàëóó÷óóäûí ºäðººð òóñ àðãà õýìæýýíèé íýýëòèéã Óëààíáààòàð õîòíîî çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. Í¯Á-ûí Àçè Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ãàçàð 8 äóãààð ñàðûí 18-íä Òàéëàíä óëñûí íèéñëýë Áàíãêîê õîòíîî íýýëòýý õèéëýý.

Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèë íü “Õàìòûí îéëãîëöîë áà õàðèëöàà” ñýäâèéí äîð çàðëàãäàæ áàéãààãààðàà îíöëîã þì.

Íèéãýì ýäèéí çàñãèéí áýðõøýýëòýé ºíººãèéí ýíý íºõöºëä çàëóó÷óóäàä îíöãîé àíõààðàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. ªíººäºð 15-24 íàñíû çàëóó÷óóäûí 87 õóâü íü õºãæèæ áóé îðíóóäàä àìüäàð÷, äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàë çàëóó÷óóäàä õ¿íäýýð òóñ÷, òýä àæèëã¿é áîëæ, öàëèí áàãàòàé àæèëä îðîõûí òºëºº òýìöýëäýæ, áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæ íü õÿçãààðëàãäìàë áàéíà. Èéìä ýäèéí çàñàã ààæìààð òîãòâîðæèæ ýõýëæ áóé ýíý ¿åä çàëóó÷óóäûí õýðýãöýýã àíõààðàõ õýðýãòýé áàéíà.

(Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëä çîðèóëñàí Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ìîîíû èëãýýëòýýñ)

ÀËÁÀÍ ¨ÑÍÛ ÓÐÈÀÎëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí /ÎÓÇÆ/ óðèà íü: Áèäíèé æèë Áèäíèé äóó õîîëîé.

ÀËÁÀÍ ¨ÑÍÛ ËÎÃÎÎÓÇÆ-èéã óãòàí çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë

àæèëëàãààíä õýðýãöýýòýé ëîãîã òàòàæ àâàõàä ÿìàð íýãýí òºëáºðã¿é áà Í¯Á-ûí àëáàí ¸ñíû çóðãààí õýëýýð õýâëýãäýíý.

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÕÓÀÍËÈÍ¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí õºòºëáºð íü ÎÓÇÆ-èéí õ¿ðýýíä õèéãäñýí

¿éë àæèëëàãààã çàëóó÷óóä òºâòýé áàéäëààð èäýâõæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ îíëàéí õóàíëè á¿õèé âýá ñàéòûã íýýí àæèëëóóëæ áàéíà: social.un.org/youthyear, www.facebook.com/unyouth, www.facebook.com/unyouthyearÆÈËÈÉÍ ÍÝÝËÒ

Îëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí Æèëèéí íýýëòèéã Ìîíãîë Óëñàä Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî ìàíëàéëàí àæèëëàõààð áîëîîä áàéíà.

Çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóä, òºð çàñãèéí áàéãóóëëàãóóä, èðãýíèé íèéãýì çýðýã òàëóóä 8 äóãààð ñàðûí 12-íä ÎÓÇÆ-èéã Í¯Á-ûí Íüþ-Éîðê äàõü òºâ áàéðàíä òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëëýý. ÎÓÇÆ-èéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëàõ àæëûí òàëààð ìýäýýëýë àâàõ, õ¿ñýëò èëãýýõ, ìºí õàìòðàí àæèëëàõ áîë [email protected] öàõèì õàÿãààð õàíäààðàé.

2010 îíû õî¸ðäóãààð ñàðä ñ¿ëæýýíèé ãèø¿¿ä Í¯Á-ûí ìàíäàòûí õ¿ðýýã ¿íäýñëýí ÎÓÇÆ-èéí àæëûí õ¿ðýýã òîãòîîæ, ñòðàòåãè çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëñýí.¯ÍÄÑÝÍ ÀÆËÛÍ Õ¯ÐÝÝ ÍÜ: 1. Çàëóó÷óóäàä õ¿ðýõ àìëàëò, õºðºíãº îðóóëàëòûã

íýìýãä¿¿ëýõ,2. Çàëóó÷óóäûí îðîëöîî, òýäýíòýé õèéõ ò¿íøëýëèéã

íýìýãä¿¿ëýõ,3. Çàëóó÷óóäûí ñî¸ë õîîðîíäûí îéëãîëòûã íýìýãä¿¿ëýõýä

×ÈÃËÝÃÄÝÆ ÁÀÉÍÀ.¯éë àæèëëàãààíû çîðèëòûã õàíãàõäàà çàëóó÷óóäòàé ò¿íøëýí

ã¿éöýòã¿¿ëýõ íü ÷óõàë þì. Æèëèéã òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëýõòýé õîëáîãäîí õèéãäýõ á¿õ ¿éë àæèëëàãàà íü Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóä áîëîí Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí ¿éë àæèëëàãààíû ìºðèéí õºòºëáºðèéã õàíãàõàä ÷èãëýñýí áàéíà.

http://social.un.org/youthyear/unapproach.html

Ìîíãîë äàõü Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí

ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÇªÂËªÕ ÕÎÐÎÎÌîíãîë Óëñ, Óëààíáààòàð õîò, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã, 1-ð õîðîî,Ã.×àãäàðæàâûí ãóäàìæ-9, Îðèåíò ïëàçà, Óëààíáààòàð-14210

Óòàñ: 323365, 91992660 Ôàêñ: 976-11-353502Âåá õóóäàñ: http://www.yap.mn

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈË

ÍÝÃÄÑÝÍ ¯ÍÄÝÑÒÍÈÉ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÇªÂËªÕ ÕÎÐÎÎ


ß Ò õîòûí Ã äàõü Êðèñòèàí Äèîðûí äýëã¿¿ð

Òàâèàä æèë äýëõèéí çàãâàðûí åðòºíöèéí ºíãº òºðõ, õýâ çàãâàðûã òîäîðõîéëæ èðñýí Êðèñòèàí Äèîð áðýíäèéã ìýäýõã¿é õ¿í ãýæ ¿ã¿é.

Ýíý ãàéõàëòàé åðòºíöèéã óðëàí á¿òýýã÷ Êðèñòèàí Äèîð íü 1905 îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí 21-íä Ôðàíöèéí äàëàéí ýðãèéí Ãðàíâèë áîîìò õîòîä ìýíäýëñýí áàéíà. Òýðýýð çóðàã çóðàõ äóðòýé áàéñàí áºãººä ººðèéí çóðñàí ýñêèçýý 10 öåíòýýð õóäàëääàã áàéæýý.Ãýðèéíõýí íü ò¿¿íèéã äèïëîìàò÷ áîëãîõûã õ¿ñ÷, óëñ òºðèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöóóëñàí áîëîâ÷ ñóðãóóëèà îðõèí, òýð ¿åä äýëãýð÷ áàéñàí ñ àâòàæ, 1928 îíä íàéçòàéãàà õàìòðàí àíõíû ¿çýñãýëýíãýý íýýñýí. Äèîð Ñ, Æ íàðûí çóðàà÷èäòàé àæèë òºðëèéí õàðèëöààòàé áàéñàí áîëîâ÷ 1930-ààä îíû èõ õÿìðàëûí ¿åýð àæèëã¿é áîëæýý. 1938 îíä çàëóó

äèçàéíåð ìààíü Ð õàðààíä ºðòºæ,

çàãâàðûí åðòºíöºä õºë òàâüñíààð èõ

àìæèëòûíõàà ãàðààã ýõýëñýí þì. Ìºí

õºâºíãèéí õààí ãýãäýõ Ì Ë çàãâàðûí îðäîíä

àæèëëàæ áàéñàí ò¿¿íèé àâúÿàñ ÷àäâàðûã ¿íýëæ,

òóñäàà ãàðàõàä íü òóñàëñíààð “Êðèñòèàí Äèîðûí çàãâàðûí

îðäîí” Ï Ìîíòýíüþ ãóäàìæíû 30 òîîòîä áèé áîëîâ.

Êðèñòèàí Äèîð êîìïàíè

•1957 îíä È Êðèñòèàí Äèîðûí îðûã çàëãàæ àõëàõ äèçàéíåð áîëñîí.

•1960 - Ì àõëàõ äèçàéíåð íü áîëîâ.

•1968 - “Ïàðôàì Êðèñòèàí Äèîð” êîìïàíèéã Ìîý Õåííåñè êîìïàíè (ºäãººãèéí LVMH) õóäàëäàæ àâàâ.

•1978 - Ýöýã êîìïàíè áîëîõ Ìàðñåëü Áóññàê ãðóïï äàìïóóðñíû óëìààñ Àãàø-Âèðî ãðóïïèéí õàðüÿàíä øèëæèâ.

•1984 - Á Ôðàíöûí õºðºíãº îðóóëàëòûí áàíêòàé õàìòàð÷ Ìàðñåëü Áóññàê ãðóïïèéã õóäàëäàæ àâñàí.

•1985 - Ãðóïïòýý áóöàæ íýãäýí, Àðíî çàõèðàë íü áîëæýý.

•1989 - Æ àõëàõ äèçàéíåð áîëîâ.

•1990 - Àðíî LVMH êîìïàíèéí çàõèðàë áîëîâ.

•1996 - Æ àõëàõ äèçàéíåð áîëîâ.

•2001 - “Äèîð Îì”-ûí àõëàõ äèçàéíåðààð Ý òîìèëîãäîâ.

•2007 - Ê Äèîð Îìûí àõëàõ äèçàéíåð áîëîâ.

Ò¿¿íèé ýìýãòýé õ¿íèé íóóöëàã ýðõýìñýã øèíæ ÷àíàð, áýëõ¿¿ñèéã èë¿¿ òîäîòãîñîí õóâöàñíû ñòèëèéã çîõèîæ, äóíäàä çóóíû äààøèíçíû ñòèëèéã øèíý÷èëñýí áàéíà. ¯¿íèéãýý äàãààä ö¿íõ, ò¿ðèéâ÷, ìàëãàé, áýýëèé ãýõ ìýò æèæèã õýðýãëýëä ÷ ãýñýí õóâüñãàë õèéñýí áàéíà. Èíãýýä Êðèñòèàí Äèîð 1950-ààä îíû äóíä ¿å ãýõýä åâðîïûí àøèã îðëîãî èõòýé õóâöàñíû ñàëîí áîëîí àëäàðøñàí áàéëàà. Àëäàðò Êðèñòèàí Äèîð 1957 îíû õî¸ðäóãààð ñàðûí 17-íû ºäºð È “Ìîíòå Êàòèíè” ðàøààí ñóâèëàëä ç¿ðõíèé øèãäýýñèéí óëìààñ ãýíýò íàñ áàðæýý. Òýðýýð õîðâîîãèéí ìºíõ áóñûã ¿ç¿¿ëñýí ÷ ò¿¿íèé çàãâàðóóä íü ºíººã õ¿ðòýë îðøñîîð áàéãàà áèëýý.


Кристиан ДиорКристиан Диор

16

8

38

22

STUDENT LEADER6

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíä ãèø¿¿íýýð ýëñýõ õ¿ñýëòýé 50 îð÷èì çàëóóñ õ¿ñýëòýý èð¿¿ëñýí áºãººä òºãñãºëèéí øàòàíä 12 çàëóóã ñîíãîí ÿðèëöëàãàä îðóóëñàí. Ñîíãîí øàëãàðóóëàëòûã ãèø¿¿í ñîíãîí øàëãàðóóëàõ æóðìûã ¿íäýñëýí çîõèîí áàéãóóëñàí áºãººä 3 ¿å øàòòàéãààð ÿâóóëæ, ä¿íã îëîí íèéòýä çàðëàñàí. Ìºí 09 ä¿ãýýð ñàðûí 21 íû ºäºð Í¯Á-ûí òºâ áàéðàíä øèíýõýí ãèø¿¿äýý õ¿ëýýí àâ÷, õóó÷èí ãèø¿¿äýý ¿äýõ àðãà õýìæýýã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëñàí þì. Í¯Á-ûí ÇÇÕîðîîíä ýëñýõýýð ºðãºäºë ãàðãàñàí áîëîí òýíöñýí íèéò ãèø¿¿ääýý àæëûí àìæèëò õ¿ñüå. Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéã òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëýõýä áèä òà á¿õýíòýé îëîí òàëààð õàìòðàí àæèëëàõ áîëíî.

2010 îíä øèíýýð äîîðõè íýð á¿õèé ãèø¿¿äèéã ýëñ¿¿ëýõýýð áîëñíûã “Leader Student” ñýòã¿¿ë òà á¿õýíäýý òàíèëöóóëæ áàéíà.

ß.ÌªÍÕ×ÈÌÝÃ

Ñóðãóóëèéí áàãø

Ýìíåñòè Ìîíãîë ÒÁÁ

Ö.ÌªÍÕÃÝÐÝË

“Íýã öîíõ” òºñëèéí àæèëòàí

Õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí ñóäàëãààíû òºâ ÒÁÁ

Á.ÖÎÃÃÝÐÝË

ØÓÒÈÑ-èéí III äàìæààíû îþóòàí Õ¿¿õýä õ¿¿õäèéí òºëºº ÒÁÁ

Ã.Ï¯ÐÝÂÐÀÃ×ÀÀ

ÕÁÈÍÕ-íû ã¿éöýòãýõ çàõèðàë

Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéí íýãäñýí õîëáîî

Ý.ÈÂÝÝËÝÍ

ÀÉÑÅÊ îþóòíû áàéãóóëëàãûí àæèëòàí

ÀÉÑÅÊ Ìîíãîë ÒÁÁ

Ý.ËÕÀÃÂÀÖÝÐÝÍ

35 äóãààð äóíä ñóðãóóëèéí ñóðàã÷ Õ¿¿õäèéí íîìûí îðäîí

Õ.ÅÑªÍ×ÓËÓÓÍ

Îðõîí èõ ñóðãóóëèéí IV äàìæààíû îþóòàí Çàëóó÷óóäûí óëààí çàãàëìàé ÌÓÇÍ

Æ.ÆÀÌÁÀËÄÀÃÂÀ

ÌÎÕ-íû ÕÌÎÍÕ õýëòñèéí äàðãà Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîî

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî øèíý ãèø¿¿äèéã ñîíãîí øàëãàðóóëëàà

STUDENT LEADER 7

2010 ÎÍÛÃ ÕÀÌÒÛÍ ÎÉËÃÎËÖÎË ÁÀ ÕÀÐÈËÖÀÀÃ ÁÝÕÆ¯¯ËÝÕ

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈË ÁÎËÃÎÍ ÇÀÐËÀÕ ÒÓÕÀÉ

Í¯Á-ûí Åðºíõèé àññàìáëåé íü,

Í¯Á-ûí ä¿ðýì, ò¿¿íä çààñàí çàð÷ìóóäûã ¿íäýñëýí,

Ýíõ òàéâíû ¿çýë ñàíàà, õ¿íèé ýðõ, ¿íäñýí ýðõ ÷ºëººã õ¿íäýòãýí, õºãæèë, äýâøëèéí çîðèëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òºëºº ñàíàà íýãäýí, òóóøòàé ç¿òãýõ ¿éëñèéã çàëóó÷óóäûí äóíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ õýðýãòýéã îíöîëæ,

1965 îíû 12 ñàðûí 7-íû ºäºð Í¯Á-ûí Åðºíõèé àññàìáëåéí 2037 (ÕÕ) äóãààð òîãòîîëîîð áàòàëñàí Çàëóó÷óóäûí äóíä ýíõ òàéâíû ¿çýë ñàíàà, õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöàí õ¿íäýòãýë, îéëãîëòûã õºõ¿¿ëýí äýìæèõ òóíõàãëàëûí çààëòóóäûã ¿íäýñëýí,

2000 îí õ¿ðòýë áîëîîä ò¿¿íýýñ öààøõè õóãàöààíä çàëóó÷óóäûã äýìæèõ äýëõèéí õºòºëáºðèéã áàòàëñàí 1995 îíû 12 ñàðûí 14-íèé 50/81 ä¿ãýýð òîãòîîë áîëîí 2007 îíû 12 ñàðûí 18-íû 62/126 äóãààð òîãòîîëóóäûã ¿íäýñëýí,

Çàëóó÷óóäûí íººö áîëîìæèéã äàé÷èëæ, áýðõøýýë¿¿äèéã íü øèéäâýðëýõ àðãà çàìóóä íü ºíººãèéí íèéãýì ýäèéí çàñãèéí íºõöºë áàéäàë áîëîîä õîé÷ ¿åèéíõíèé ñàéí ñàéõàí, àæ àìüäðàëä íºëººëäºã áîëîõûã õàðãàëçàí ¿çýæ,

1985 îíä îðîëöîî, õºãæèë, ýíõ òàéâíûã áýõæ¿¿ëýõ îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéã òýìäýãëýñíèé 15 æèëèéí îé 2015 îíä òîõèîæ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí óã îéã òýìäýãëýõèéí à÷ õîëáîãäëûã îíöîëæ,

Ýäèéí çàñàã, íèéãýì, ñî¸ëûí õºãæèë öýöýãëýëò, õàðèëöàí îéëãîëöëûã áýõæ¿¿ëýõ ¿éëñýä çàëóó÷óóäûã ýð÷ õ¿÷òýé, óðàì çîðèãòîé, á¿òýýë÷ýýð îðîëöóóëàõ õýðýãòýéã óõàìñàðëàí,

2010 îíä Åâðîïûí ñî¸ëûí íèéñëýëýýð ñîíãîãäñîí Òóðêèéí Èñòàìáóë õîòîä 2010 îíû 7 ñàðûí 31-ýýñ 8 ñàðûí 13-íû ºäð¿¿äýä Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí V èõ õóðàë, Ìåêñèêèéí Çàñãèéí ãàçðûí ñàíàà÷èëãààð Ìåõèêî õîòíîî 2010 îíû 8 ñàðûí 27-24-íèé ºäð¿¿äýä äýëõèéí çàëóó÷óóäûí áàãà õóðëûã òóñ òóñ çîõèîí áàéãóóëæ, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûí õ¿ðýýíä çàëóó÷óóä, õºãæëèéí àñóóäëóóäûã õýëýëöýõ ãýæ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí, ìºí Îëèìïûí ¿çýë ñàíàà, íàéðàìäàë íºõºðëºë, õ¿íäýòãýëèéã õàëóóí äîòíîîð õ¿ëýýí àâ÷, óõàìñàðëàí, èëýðõèéëýõèéã äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðèéí çàëóó÷óóäàä óðèàëàõ çîðèëãî á¿õèé Çàëóó÷óóäûí Îëèìïûí íààäìûã Ñèíãàïóð óëñàä 2010 îíû 8 ñàðûí 14-26-íû ºäð¿¿äýä çîõèîí áàéãóóëàõ ãýæ áàéãààã òîõèîëäóóëàí:

1. 2010 îíû 8 ñàðûí 12-íû ºäºð 2010 îíûã õàìòûí îéëãîëöîë áà õàðèëöààã áýõæ¿¿ëýõ îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèë áîëãîí çàðëàõààð øèéäâýðëýæ,

2. Á¿õ ãèø¿¿í óëñ îðíóóä, òºðºëæñºí áàéãóóëëàãà, ñàíãóóä, Í¯Á-ûí ñèñòåìèéí õºòºëáºð¿¿ä, çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóäûã çàëóó÷óóäûí æèëèéã òîõèîëäóóëàí ýíý îíä óëñ ¿íäýñòýí, á¿ñ íóòàã áîëîîä îëîí óëñûí ò¿âøèíä õýðýãæ¿¿ëæ áóé ¿éë àæèëëàãààíóóäûã óÿëäóóëæ, õºãæèë äýâøëèéí çîðèëãî, çîðèëòóóä ò¿¿íèé äîòîð Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäàä õ¿ðýõèéí òºëºº ñàíàà íýãäýí òóóøòàé ç¿òãýí, ýíõ òàéâàí, ýðõ ÷ºëºº, àõèö äýâøëèéí ¿çýë ñàíààã çàëóó÷óóäûí äóíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé ¿éë àæèëëàãààíóóäûã á¿õèé ë ò¿âøèíä äýìæèõèéã óðèàëæ,

3. Çàëóó÷óóäûí æèëèéã òîõèîëäóóëàí Í¯Á-ûí èâýýë äîð äýëõèéí çàëóó÷óóäûí áàãà õóðëûã çîõèîí áàéãóóëàõààð øèéäâýðëýæ, ñàéí äóðûí õàíäèâààð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ òóñ áàãà õóðëûã õèéõ àðãà õýëáýðèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð ãèø¿¿í óëñ îðíóóäòàé àëáàí áóñ íýýëòòýé çºâëºëãººí õèéõèéã Í¯Á-ûí Åðºíõèé àññàìáëåéí òýðã¿¿íýýñ õ¿ñ÷,

4. Ãèø¿¿í óëñ îðíóóä, îëîí óëñûí áîëîîä õîëáîãäîõ á¿ñ íóòãèéí áàéãóóëëàãóóä, á¿õèé ë õàìòðàí àæèëëàã÷èä ò¿¿íèé äîòîð õóâèéí õýâøèë áîëîí èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóäûã çàëóó÷óóäûí æèëòýé õîëáîîòîé á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíóóäûã ñàéí äóðûí õàíäèâ áîëîîä òºðºë á¿ðèéí àðãà õýëáýðýýð äýìæèõèéã õ¿ñ÷,

5. Ýíýõ¿¿ òîãòîîëûí õýðýãæèëòèéí òàëààðõ òàéëàíã Í¯Á-ûí Åðºíõèé àññàìáëåéí 66 äóãààð ÷óóëãàíä ºðãºí áàðèõûã Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãààñ õ¿ñ÷ áàéíà.

Àëáàí áóñ îð÷óóëãàÍ¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ õîðîîíû ãèø¿¿ä îð÷óóëñàí áîëíî

Í¯Á-ÛÍ ÅÐªÍÕÈÉ ÀÑÑÀÌÁËÅÉÍ 64 Ä¯ÃÝÝÐ ×ÓÓËÃÀÍÀÀÐ ÁÀÒÀËÑÀÍ 64/134 Ä¯ÃÝÝÐ ÒÎÃÒÎÎË

65 äóãààð á¿ãä õóðàë2009 îíû 12 ñàðûí 18-íû ºäºð

STUDENT LEADER8

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü áàã,

Ìîíãîë Óëñûí Ãàäààä õàðèëöààíû ÿàìòàé õàìòðàí Îëîí óëñûí

çàëóó÷óóäûí æèëèéí íýýëòèéí ¸ñëîëûã Óëààíáààòàð õîòíîî

2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25 áóþó Ìîíãîëûí Çàëóó÷óóäûí ºäºð

àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëëàà.

ªíãºðñºí îíû 12 äóãààð ñàðûí 18-íä Í¯Á-ûí Åðºíõèé

Àññàìáëåéãààñ Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí òîãòîîëûã

áàòàëæ, ýíý îíû 08 äóãààð ñàðûí 12-íä íýýëòýý õèéñýí þì.

“Õàðèëöàí îéëãîëöîë, õàìòûí àæèëëàãàà” ñýäâèéí äîð îëîí

óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéã çàðëàæ áàéãààãààðàà îíöëîã áºãººä

óðèà íü “Áèäíèé æèë Áèäíèé äóó õîîëîé” þì..

Íýýëòèéí àðãà õýìæýýíä Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä Ã.Çàíäàíøàòàð,

Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí Çîõèöóóëàã÷, õàòàãòàé Ñåçèí

Ñèíàíîãëó, Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû çîõèöóóëàã÷

Õ.Áàòñàéõàí íàð áîëîí Çàñãèéí Ãàçàð, çàëóó÷óóäûí

áàéãóóëëàãóóä, çàëóóñûí 120 ãàðóé òºëººëºë îðîëöîæ, æèëèéí

õ¿ðýýíä ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí öààøèä

õýðõýí õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëëýý. Ìºí ýíý

¿åýð Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Êè Ì¿¿íèé

èëãýýëòèéã òàíèëöóóëæ, òóñ æèëèéí âèäåî ¿ç¿¿ëýõ, çàëóó÷óóäûí

ñàíàë, õ¿ñýëòèéã ñîíñîõ çýðýã àðãà õýìæýý ÿâàãäñàí. ¨ñëîëûí

àðãà õýìæýýíèéí ¿åýð Àçè, Íîìõîí äàëàéí çàëóó÷óóäûí ¯å

òýíãèéí áîëîâñðîëûí ñ¿ëæýýíä /Y Peer/ ìîíãîëûí çàëóóñ íýãäñýí

òàëààð òàíèëöóóëãà ìýäýýëýë õèéñýí. Çàëóó÷óóäûí æèëèéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã çàëóó÷óóä òà

á¿õýí social.un.org/youthyear, www.yap.mn ñàéòóóäààñ ìýäýýëýë àâàõ á¿ðýí áîëîìæòîé þì.

ÇÀËÓÓÑ “Í¯Á-Í ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”-Ã ÁÀÉÃÓÓËËÀÀ.

Í¯Á-í òºðºëæñºí “ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”- ã Ìîíãîë Óëñûí ̄ íäýñíèé

íîìûí ñàí, Íàöàãäîðæèéí Óëààíáààòàð õîòûí íèéòèéí íîìûí

ñàí, ÌÓÈÑ, ÕÀÀÈÑ-èéí íîìûí ñàíãóóäàä íýýõ ¿éë àæèëëàãààã

Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ ñàíàà÷ëàí, 2010 îíû 6-ð

ñàðûí 15-íû ºäºð Íàöàãäîðæèéí íýðýìæèò íîìûí ñàíä çîõèîí

áàéãóóëëàà.

Íîìûí áóëàíä Í¯Á áîëîí ò¿¿íèé òºðºëæñºí áàéãóóëëàãóóä,

Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàðòàé õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áóé

òºñºë,õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýâëýí ãàðãàñàí çàñàãëàë, õ¿íèé

ýðõ, ÌÕÇ-óóä, áàéãàëü îð÷èí, ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîë áóñàä


STUDENT LEADER 9

îëîí ÷èãëýëèéí 10 ãàðóé ñàÿ òºãðºãíèé ºðòºã á¿õèé íèéò 403

òºðëèéí 1500 ãàðóé íîì, õýâëýëèéã õ¿ëýýëãýí ºã÷ áàéðøóóëñàí

þì. Í¯Á-í òºðºëæñºí “ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”-ãèéí íýýëòýíä Í¯Á-

ûí Õ¿í Àìûí Ñàíãèéí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí òºëººëºã÷ õàòàãòàé

Àðæåíòèíà Ìàòàâåë, Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû

Çîõèöóóëàã÷ Õ.Áàòñàéõàí íàð íýýí ¿ã õýëæ, áàÿð õ¿ðãýñýí. Ìºí

íýýëòèéí ¿éë àæèëëàãààíä Í¯Á-í ãèø¿¿í áàéãóóëëàãóóäûí

ñóóðèí òºëººëºã÷èä, òºñºë õºòºëáºðèéí àæèëòíóóä, Í¯Á-ûí

Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû ãèø¿¿ä îðîëöñîí.

Öààøèä Í¯Á-í “ÍÎÌÛÍ ÁÓËÀÍ”-ã Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ

Õîðîîíîîñ áàéíãà áàÿæóóëàí àæèëëàõ òóë òóñ íîìûí ñàíãóóäààð ¿éë÷ë¿¿ëæ áóé íèéò óíøèã÷èä, îþóòàí çàëóó÷óóä

Í¯Á, ò¿¿íèé òºðºëæñºí áàéãóóëàãóóäûí ãàðãàñàí íîì õýâëýëèéã öàã àëäàëã¿é õ¿ëýýí àâ÷, ìýäëýã îþóíàà öýíýãëýõ

ñàéõàí áîëîìæ á¿ðäýæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ 4-Ð ÆÅÌÁÎÐÈÄ Í¯Á-Í ÇÀËÓÓ×ÓÓÛÍ ÇªÂËªÕ ÕÎÐÎÎÍÎÎÑ ÌßÍÃÀÍÛ

ÕªÃÆËÈÉÍ ÇÎÐÈËÒÓÓÄÛÃ Õ¯¯ÕÝÄ ÁÀÃÀ×ÓÓÄÄÀÀ ÒÀÍÈËÖÓÓËËÀÀ

Õààíà áîëñîí: Æåìáîðè Òºâ àéìãèéí Áàòñ¿ìáýð ñóìûí íóòàãò

Áàÿíãîëûí àìàí äàõü Ñêàóò çóñëàíä

Õýçýý áîëñîí: 2010 îíû 7 ñàðûí 2-7-íû ºäð¿¿äýä

Õàìàðñàí õ¿ðýý: 18 àéìàã, 9-í ä¿¿ðãýýñ 1200 îðîëöîã÷èä, 200

ãàðóé çîõèîí áàéãóóëàã÷èä îðîëöñîí òîìîîõîí àðãà õýìæýý

áîëñîí.

Åðºíõèé çîõèîí áàéãóóëàã÷: Ìîíãîëûí Ñêàóòûí Õîëáîî

Õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàã÷ áàéãóóëëàãà: Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí

Çºâëºõ Õîðîî

¯éë àæèëëàãààíû çîðèëãî: Í¯Á, Í¯Á-í äýðãýäýõ Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ õîðîîíû ¿éë àæèëëàãàà áîëîí Ìÿíãàíû

Õºãæëèéí çîðèëòûí õ¿ðýýíèé àñóóäëóóä áîëîõ ÿäóóðàë, áàéãàëü îð÷íû, ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààðõ àìüäðàëä

õýðýãöýýòýé ìýäëýã, ìýäýýëëèéã îðîëöîîíû àðãà äýýð òóëãóóðëàí ºãñºí íü õ¿¿õä¿¿äèéí ñîíèðõëûã èõýýõýí òàòàæ

áàéëàà.

ßâàãäñàí ¿éë àæèëëàãàà: Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ ßäóóðëûí ýñðýã õàìòäàà, Àíõíû òóñëàìæ,

Äýëõèéí äóëààðàë, ÄÎÕ,ÁÇÕª, Íàéçëàÿ, Ñîíèðõîëòîé àíàòîìè, Óñàà õàéðëàÿ, Öýöýã÷èí, Ä¿ðâýãñýä ãýæ õýí áý?,

3D YAP áóþó Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ õîðîîíû ºðòººí¿¿äèéã ñàíàà÷ëàí, Õàìòäàà ñóðàëöúÿ õîòõîí íýðòýéãýýð Í¯Á-í

Ä¿ðâýãñäèéí Äýýä Êîìèññàðûí ãàçàð áîëîí ãèø¿¿í áàéãóóëàãóóäûí äýìæëýãòýéãýýð Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû

ãèø¿¿ä, äýìæèã÷äèéí õàìò 13 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð 4 õîíîãèéí õóãàöààòàéãààð àæèëëààä èðñýí.

¯éë àæèëëàãààíû îíöëîã:

Ìîíãîëûí Ñêàóòûí õîëáîîíîîñ 4 æèëä 1 óäàà ¿íäýñíèé õýìæýýíä çîõèîí áàéãóóëäàã Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé

4-ð Æåìáîðèä Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ àíõ óäàà õàìòðàí àæèëëàëàà.

Ýíýõ¿¿ ¯íäýñíèé çóñëàí öóãëàðàëòàä íèéòäýý Ìîíãîëûí 18 àéìàã 9 ä¿¿ðãèéí 1200 ãàðóé ºñâºð íàñíû

õ¿¿õä¿¿ä îðîëöñîí.

Í¯Á-ÇÇÕ-c Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õ¿¿õýä çàëóó÷óóäàä çîðèóëàí òîãëîîì òîãëóóëàõ, âèäåî áè÷ëýã

àðãà äýýð ñóóðèëàí ìýäýýëýë ñóðòàë÷èëãààíû õºãæèëòýé ýíãèéí õýëáýðýýð àæèëëàæ õ¿ðãýñýí.

¯éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í: ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíû 4 öîãöîëáîð õîòõîíû 1 áîëîõ ” Õàìòäàà ñóðàëöúÿ”

õîòõîíûã 10 ºðòºº áîëãîí õ¿¿õä¿¿äýä çîðèóëñàí õýëáýðýýð 7 ñàðûí 2,3,5-û ºäð¿¿äýä, îðîëöîã÷ 1000 ãàðóé

õ¿¿õä¿¿ä çîðèóëàí àæèëëóóëñàí.

•

•

•

STUDENT LEADER10

Í¯Á-ÛÍ ÕÀÑ-ÈÉÍ ÄÝÐÃÝÄÝÕ ¯Å ÒÝÍÃÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÃ ÄÝÌÆÈÕ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ Ñ¯ËÆÝÝ ÌÎÍÃÎËÄ ¯¯Ä ÕÀÀËÃÀÀ ÍÝÝÆ ÁÀÉÍÀ.

“Çàëóó÷óóäûí ¯å Òýíãèéí Áîëîâñðîëûã Äýìæèõ Ñ¿ëæýý” àíõ 2001 îíä ç¿¿í Åâðîï, Òºâ Àçè, Àðàá, Àçè

Íîìõîí äàëàé, Ëàòèí Àìåðèêèéí Óëñ îðíóóäàä áàéãóóëàãäàæ, 2009 îíîîñ Àçè íîìõîí äàëàéí îðíóóä

Ïàêèñòàí, Òàéëàíä, Ôèëèïïèí çýðýã îðíóóäàä õ¿ðýýãýý òýëñýí þì.

2010 îíû 6 äóãààð ñàðä Í¯Á-ûí ÕÀÑ-èéí Àçè Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñàëáàðààñ ñàíàà÷ëàí “¯å òýíãèéí

ñóðãàã÷ áàãø áýëòãýõ ñóðãàëò”- ûã çîõèîí áàéãóóëæ, òóñ ñóðãàëòààð Ìüÿíìàð, Ëàîñ, Íåïàë, Èíäîíåç,

Øðè Ëàíêà, Ýíýòõýã, Ìîíãîë îðíóóä ¯å Òýíãèéí Áîëîâñðîëûã Äýìæèõ Ñ¿ëæýýíä ãèø¿¿í áîëîí íýãäýæ

áàéãàà þì. Ìîíãîë óëñààñ Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû ãèø¿¿í Ë.Ìàéöýöýã øàëãàð÷, Òàéëàíä

óëñûí Ïàòòàÿà õîòíîî áîëñîí äîëîîí ºäðèéí ñóðãàëòàä àìæèëòòàé îðîëöîîä èðñýí. Òýðýýð öààøäàà

“Çàëóó÷óóäûí ¯å Òýíãèéí Áîëîâñðîëûã Äýìæèõ Ñ¿ëæýý”-íèé Ìîíãîë äàõü ¯íäýñíèé Çîõèöóóëàã÷ààð

àæèëëàõ áºãººä Í¯Á-ûí ÕÀÑ-èéí äýìæëýãòýéãýýð áàéãóóëàãäñàí “Èðýýä¿éí Áîñãî” ºñâºð ¿åèéí ýð¿¿ë

ìýíäèéí òºâ¿¿äèéí ¿å òýíãèéí çºâëºëèéí õ¿¿õä¿¿ä ìºí ¿å òýíãèéí áîëîâñðîëûí ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà

ÿâóóëäàã çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàõ þì.

Îäîîãîîð Í¯Á-ûí ÕÀÑ-ààñ ñàíàà÷ëàí ýõë¿¿ëñýí “Çàëóó÷óóäûí ¯å Òýíãèéí Áîëîâñðîëûã Äýìæèõ Ñ¿ëæýý”

(Y-PEER) íü íèéò 48 îðíû 500 ãàðóé çàëóó÷óóäûã ýãíýýíäýý íýãòãýí ºðãºæèæ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ

áàéíà. Ñ¿ëæýý íü çîíõèëîí áýëãèéí áà íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíä, æåíäýð, ÕÄÕÂ/ÄÎÕ-îîñ ñýðãèéëýõ,

çàëóó÷óóäûí îðîëöîîíû àñóóäëààð ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ, çàëóó õ¿íýýð çàëóó õ¿íä ìýäýýëýë õ¿ðãýõ ¿å

òýíãèéí ñóðãàã÷ íàðûã ñóðãàí, òýäíèéã äýìæèí àæèëëàäàã. Èðýõ æèëèéí 10 ñàðä àíõíû ¿å òýíãèéí ñóðãàã÷

áýëòãýõ ñóðãàëòàà çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëººä àæèëëàæ áàéãàà áºãººä “¯å òýíãèéí áîëîâñðîë”-ûí

÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã àëü ÷ áàéãóóëëàãàä áèäíèé ¿¿ä õààëãà íýýëòòýé áàéõ áîëíî.

[email protected] õàÿãààð õàíäàíà óó.

ÁÈÎËÎÃÈÉÍ ÎËÎÍ ßÍÇÛÍ ÁÀÉÄËÛÍ ÒÓÕÀÉ ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÕÓÐÀËÄ ÇÇÕ-ÍÛ ÃÈØ¯¯Í ÀÌÆÈËÒÒÀÉ ÎÐÎËÖÎÎÄ ÈÐËÝÝ

ßïîíû Áàéãàëü Îð÷íû ßàìíààñ çîõèîí áàéãóóëñàí “Áèîëîãèéí îëîí ÿíçûí áàéäëûí òóõàé Îëîí óëñûí

çàëóó÷óóäûí õóðàë” íü ßïîíû Íàãîÿà õîòîä 8 ñàðûí 23-27 íû õîîðîíä ÿâàãäàæ ºíäºðëºëºº.

Ýíýõ¿¿ õóðëûí çîðèëãî íü çàëóóñûí äóó õîîëîéã “Áèîëîãèéí îëîí ÿíçûí áàéäëûí òóõàé äýëõèéí äýýä

õýìæýýíèé óóëçàëò”(COP10)-ä õ¿ðãýõ ºðãºõ áè÷èã ãàðãàõ, 2020, 2050 îí õ¿ðòýë áèä þó õèéõ ¸ñòîéã

òºëºâëºñºí õýòèéí çîðèëãî òàâèõ ìºí ¿¿íèé òóëä þó õèéõ õýðýãòýéã óðèàëàí, ñàíàà÷ëàãà ãàðãàõ áàéñàí

áºãººä Äýëõèéí 67 îðíû 100 çàëóóñ õóðàëä óðèëãààð îðîëöîæ çîðèëãîî àìæèëòòàé áèåë¿¿ëñýí.

Ìîíãîë óëñûã òºëººëºí Í¯Á-í Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ õîðîîíû ãèø¿¿í, Í¯ÁÁÎÕ-èéí “Òóíçà êëóá”- ûí àõëàã÷

Á.Äàâààæàðãàë àìæèëòòàé îðîëöîí, ººðèéí òóðøëàãààñàà õóâààëöàí ìºí áóñàä îðíû òºëººëºã÷äººñ

òóðøëàãà ñóäëààä èðëýý. Òýðýýð Ìîíãîëûí Áèîëîãèéí îëîí ÿíçûí áàéäëûí òóõàé òàíèëöóóëæ, ñ¿¿ëèéí

ºäðèéí Ôîðóì äýýð îðîëöîã÷ çàëóóñò õàíäàí “Õ¿í áèä ÷ ãýñýí áàéãàëèéí áèîëîãèéí òºðºë ç¿éëèéí

íýãýýõýí õýñýã. Áèä áèå áèåýñýý õàìààðàëòàé îðøèí òîãòíîäîã. Äýëõèéí õýìæýýíä ñýòãýæ, îðîí íóòàãòàà

¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëöãààÿ. Ýíý áîë áèäíèé æèë, áèäíèé äóó õîîëîé. ” õýìýýí óðèàëñàí þì.

STUDENT LEADER 11

ÒÓÐØËÀÃÀÀ ÕÓÂÀÀËÖÚß

Ñàéí áàéöãààíà óó, Áè YAP-èéí ãèø¿¿í Áàòìàíäàõ áàéíà. Áè òà á¿õýíòýé òºñºë áè÷èõ áîëîîä õýðýãæ¿¿ëýõ áÿöõàí òóðøëàãààñàà õóâààëöàõ ãýñýí þì. Ó÷èð íü ýíý çóí áè ººðèéí õàìòðàã÷èéí õàìòààð “Çàëóóñ-Çàõ çýýë” òºñëèéã Äîðíîä àéìàãò õýðýãæ¿¿ëýýä èðñýí áèëýý. Áèäíèé òºñºë áîë “Íóòãèéí øèéäýë ñàí”-ààñ òýòãýëýã îëãîñîí òàâàí òºñëèéí íýã áàéñàí þì. “Íóòãèéí øèéäýë ñàí“ íü ýíý æèë àíõ óäàà çàëóóñûí äóíä òºñºë õýðýãæ¿¿ëýí, ñóðãàëòûí òºëáºðèéí òýòãýëýã õ¿ðòýõ áîëîìæ á¿õèé 2 ¿å øàòòàé õºòºëáºð çàðëàñàí áºãººä 5 òºñëèéã øàëãàðóóëàí õýðýãæèõ áîëîìæîîð õàíãàñàí áèëýý. Ìàíàé òºñëèéí çîðèëãî íü ãàð óðëàë õèéõ àâúÿàñòàé çàëóóñûã äýìæèõ, òýäíèé á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýã íýìýãä¿¿ëýõ, ñóðòàë÷ëàõ áàéñàí þì.

Àíõ òºñëºº áè÷èæ áàéõ õóãàöààíä äàðààõ 3 ç¿éëä õàðèóëò îëîõ íü òºñëèéí ¿íäñýí ñóóðü þì áàéíà ãýäãèéã îéëãîñîí:

1. Òºñëººðºº øèéäýõèéã ýðìýëçýæ áóé àñóóäëàà òîäîðõîéëîõ. ¯¿íèé òóëä ÷è òóõàéí ñîíãîñîí àñóóäëààðàà áàãàã¿é ìýäýýëýëòýé áàéõ õýðýãòýé ø¿¿.

Ìèíèé õóâüä òºñëºº áè÷èæ ýõëýõèéí ºìíº îðîí íóòàã äàõü çàëóóñûí òàëààð áàãàõàí õýìæýýíèé ñóäàëãàà õèéñýí áºãººä ¿¿íýýñýý ñîíèðõîëòîé õýäýí ç¿éëèéã ÷ îëñîí. Õºäººãèéí çàëóóñ õè÷ýýëýýñ ãàäóóð ººðñäèéí ñîíèðõëîîðîî ãàð óðëàë èõ õèéäýã áîëîâ÷ ººðñäºº çàðæ, ñóðòàë÷ëàõ òàëààð ìýäýýëýë õîìñ òºäèéã¿é òýäíèé õóâèéí ÷àäâàðûã äýìæèõ, ÿìàð íýã áàéãóóëëàãà îðîí íóòàãò íü áàéääàãã¿é þì áàéíà. Çàëóóñ ýíý ÷àäâàðàà çºâõºí õè÷ýýë äýýðýý ë àøèãëàõ ÿâäàë äèéëýíõ àæ. Òèéìýýñ áèä ýäãýýð çàëóóñò ººðñäèéí ÷àäâàðàà ¿íýëýõ, á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýãýý õºãæ¿¿ëýí óëìààð áèå äààõ, èë¿¿ ÷àäâàðæèõ áîëîìæèéã îëãîõ õýðýãòýé ãýæ ¿çñýí áà ººðñäèéí òºñëººðºº äàìæóóëàí äýýðõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä áàãà ÷ ãýñýí õóâü íýìðýý îðóóëàõûã çîðüñîí þì.

2. Àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä îðîí íóòãèéí íººöèéã àøèãëàõ áîëîìæòîé áàéõ.

Ìýäýýæ òºñëèéí õýðýãæèëò ÿâàãäàæ áàéõ õóãàöààíä áàéð îðîí ñóóö, òåõíèê õýðýãñýë ãýýä ë îðîí íóòàãò áóé áîëîìæèéã àøèãëàæ áàéñàí. Ýíý íü áèäíèé àæèë çºâõºí òºñëèéí õ¿ðýýíä ÿâàãäààä äóóñàõ áèø, òºñºë äóóññàíû äàðàà ÷ áàñ òîãòâîðòîé ¿ðãýëæëýõ áîëîìæèéã áèé áîëãîñîí þì.

3. Òºñëººñ ãàðàõ ¿ð ä¿íã¿¿ä òîäîðõîé òºäèéã¿é ¿íýëýõ áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé.

Ýíýõ¿¿ òºñºë ìèíèé àíõíû òºñºë òºäèéã¿é õºäºº îðîí íóòàãò õýðýãæ¿¿ëñýí àíõíû àæèë áàé-ñàí þì. Òºñëèéí õ¿ðýýíä óóëçàëò, ñóðãàëòóóä, ìàðêåòèíãèéí àæëóóä áîëîí “Çàëóóñ çàõ çýýë EXPO 2010” -ã çîõèîí áàéãóóëñàí. Ýíý íü õºòºëáºðò îðîëöîã÷äûí õóâüä ººðñäèéãºº íýýí èëð¿¿ëýõ òºäèéã¿é èë¿¿ ÷àäàâõèæèõ, òóðøëàãà àõèõ àíõíû àëõàì íü áîëñîí þì. Áè ÷ áàñ áàãèéíõàí áîëîí òºñºëä îðîëöîã÷ õ¿¿õä¿¿äýýñ îëîí ç¿éë ñóðñàí. Òèéìýýñ òà á¿õýíä õºäºº îðîí íóòàãò òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõýä õýðýã áîëîõ áàñ íýãýí çºâëºìæ ºãüå. Ó÷èð íü äîîðõ ç¿éë¿¿äèéã ìàðòàëã¿é àíõààð÷ áàéñíû õ¿÷èíä áèäíèé òºñºë àìæèëòòàé õýðýãæèæ, ñóðãàëòûí òºëáºðèéí òýòãýëãýý ÷ á¿ðýí àâ÷ ÷àäñàí þì.

Òºñëèéí ¿éë àæèëëàãààãàà îëîí íèéòýä ìýäýýëëýõ õàìãèéí øóóðõàé àðãà áîë îðîí íóòãèéí èðãýä õîîðîíäûí õîëáîîã àøèãëàõ. Ýõëýýä íóòãèéí 20 èðãýíä ¿éë àæèëëàãààíûõàà òàëààð ìýäýýëëèéã õ¿ðãý, äàðàà íü òýä ÷èíèé çààâàð÷èëãààã¿éãýýð ººðñäºº áóñäàä äàìæóóëàõ áîëíî. Çóðàãò, FM-èéã àøèãëàõààñ èë¿¿òýé ñàéí àðãà ø¿¿.

1. Òºñëèéí ¿éë àæèëëàãààíäàà îðîí íóòãèéí èðãýäèéã îðîëöóóë. ßëàíãóÿà øèéäâýð ãàðãàõ ïðîöåññò.

2. Àñóóäëûã øèéäýõ õàìãèéí ñàéí ãàðö áîë îðîí íóòãèéí íººöèéã àøèãëàõ ÿâäàë.

Ìèíèé áÿöõàí òóðøëàãà ÷àìä õýðýã áîëíî ãýæ íàéäàæ áàéíà. Õýðýâ ÷àìä òºñºë áè÷èõòýé õîëáîîòîéãîîð èë¿¿ èõ ìýäýýëýë õýðýãòýé áîë Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ ãàðãàñàí “¯ð ä¿íä ÷èãëýñýí òºñºë áîëîñðóóëæ áè÷èõ ãàðûí àâëàãà”-ûã óíøèõûã ÷àìä çºâëºæ áàéíà.

STUDENT LEADER12

Ýðõ ÷ºëººíèé ïàðàä 2010 áîëæ ºíãºðëººÝðõ ÷ºëººíèé ïàðàä 2010 áîëæ ºíãºðëºº

ªíãºðºã÷ 10-ð ñàðûí 02 íä Ñ¿õ æàíæèíû òàëáàéä “Ýðõèéíõýý òºëºº äàâàëãààëúÿ” óðèàòàé Ýðõ ÷ºëººíèé ïàðàä 2010 ºäºðëºã áîëæ ºíãºðëºº. Ýðõ ÷ºëººíèé ïàðàä íü îëîí íèéòèéí àíõààðëûã õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëºº, æåíäýðèéí òýãø ýðõ, àðä÷èëëûí ¿íýò ç¿éëñò õàíäóóëàí, ýäãýýðèéí òóõàé ç¿é çîõèñòîé îéëãîëòûã ò¿ãýýõ çàìààð õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé ìýäðýìæòýé, ººðèéí áîëîí áóñäûí ýðõèéã õàìãààëàõ, ÷àäâàðòàé, ººðòºº èòãýëòýé õ¿¿õýä, çàëóóñûí õ¿ðýýã òýëýõ, îëîí íèéòèéã õàìàðñàí àðãà õýìæýý þì.

Ïàðàä íü çàëóóñûí ÷ºëººò ñýòãýëãýýíä òóëãóóðëàæ, ¿çýë áîäëîî ñîíèí ñîäîí, çîðèãòîé á¿òýýë÷, ýåðýã, øèíýëýã àðãà õýëáýð¿¿äèéã àøèãëàí, õ¿í á¿ð ýðõ ÷ºëººíèé ìýäðýìæýý äýýøë¿¿ëýõ, ººðñäèéí ýðõ, ýðõ ÷ºëºº äàõèí äàâòàãäàøã¿é áàéäëûã èëýðõèéëýõ áîëîìæ, îðîí çàéã áèé áîëãîõ çîðèëãîòîé þì áàéíà.

Óã ïàðàäûí åðºíõèé çîõèîí áàéãóóëàã÷ààð “Ýìíýñòè èíòåðíýøíë” ÕÕÊ, àæèëëàæ Í¯Á-èéí Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ

Õîðîî, Õ¿¿õýä õ¿¿õäèéí òºëºº ÒÁÁ, ÌÓÇÍ, Çàëãàìæëàã÷ Õîëáîî, Ìîíãîëûí ýëåêòðî á¿æãèéí õîëáîî áîëîí äóó÷èí Ýãøèãëýí, Àãèéìàà, Quiza, BX, íàð îðîëöîæ àÿ äóóãàà ºðãºöãººëºº.

Í¯Á-èéí Çàëóó÷óóäûí Çºâëºõ Õîðîîíû çàëóó÷óóä õ¿¿õýä áàãà÷óóäûí õàéðòàé ¿ëãýðèéí áààòðóóä áîëîõ Øðåê, Áýòìýí, Ãóòàëò ìóóðûí ä¿ðýýð õ¿ðýëöýí èðñýí íü õóðñàí îëíû àíõààðëûã òàòàæ, òýíä öóãëàðñàí õ¿¿õýä áàãà÷óóä çóðãàà òàòóóëæ áàéõàä çàðèì íýã íü í¿¿ðýí äýýðýý Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí æèëèéí ëîãîã çóðóóëæ, íºãºº íýã õýñýã íü Í¯Á –èéí àâúÿàñëàã çàëóóñààð õºðºã çóðãàà çóðóóëæ áàéëàà. Ìºí ò¿¿í÷ëýí “Àìèíà” ñóðãóóëèéíõàí ¿íäýñíèé õóâöñààðàà ãî¸ñîí áàéñàí áîë “Ã¿íæ” òºâèéí îõèäóóä, õ¿¿õýä çàëóóñûí äóíä èä ìîîäîíä îðîîä áóé “Ýìî” ñòèëýýð æèãäýðñýí íü æèíõýíý ýðõ ÷ºëººíèé çºâ õýâ ìàÿãèéã èëòãýí õàðóóëæ ÷àäñàí þì.

STUDENT LEADER 13

STUDENT LEADER14

ªºðèéãºº ÿëàõ íü äàéíû òàëáàðò òîî òîìøã¿é îëîí öýðãèéã äàðæ, ÿëàëò áàéãóóëñíààñ èë¿¿

þì” ãýæ áóñäûí òºëºº àñààñàí ãýðýë ãýãýý áîëîí ìºíõºðñºí öàãëàøã¿é à÷òàí àéëäñàí. ªºðò çàÿàñàí àâüÿàñ áèëýã, äàâóó òàëàà òàíèí ìýäýæ, ò¿¿íèéõýý ¿ð ¿íäñèéã óðãàæ òºëæèõ øèìò õºðñºíä íàéäâàðòàé ñóóëãàí, áàéíãà ñàíàà òàâüæ, àð÷èëæ òîðäîí, óðãóóëæ õºãæ¿¿ëæ ÷àäâàë õýí ÷ çîðüæ òýì¿¿ëñýí çîðèëãîòîéãîî

çîâëîí áàãàòàé çîëãîõ áîëíî.

“Ýíý åðòºíöºä õ¿í òºðºõäºº ººðèéí õóâüòàé èðäýã. Ýõýýñ çàÿàñàí òýð àâüÿàñàà ýðõ áèø îëæ òàíèõ íü ÷óõàë” ãýæ àìåðèêèéí ÿðóó íàéðàã÷ Æ.Ëîóýëë áè÷æýý. Äàâóó ñàéí òàëàà îëæ ìýäýõèéí õàìò, õýâøèë çàíøèë, çàí àðàíøèíãèéíõàà ñóë ìóó òàëûã îëæ òîãòîîí, õ¿ëýýí çºâøººð÷ óõààðàí, ò¿¿íèéã äàâæ ãàðàõ, ÿëæ äèéëýõ ñýòãýëèéí òýíõýýã õóðààí õóðèìòëóóëàõ õýðýãòýé þì. Òýãæ ÷àäâààñ îðøèæ òîãòíîñîí îëõèî ìóóòàé õýâøëýýñýý õîëäîí õîëäñîîð òºðºëõ àâüÿàñ áèëãýý õºãæ¿¿ëýí òºãºëäºðæ¿¿ëýõ ýðõýì ñàéí ¿éëñ ð¿¿

ÒÈÒÝÌ ¯Ã

Í.Áàãàáàíäè

ªªÐÈÉÃªª ßËÀÕ ÍÜ

2008-12-16 16:20:03

îéðòîí äºõñººð áàéõ íü ãàðöààã¿é. Õ¿íèé îþóí óõààíûã õºãëºæ, ýõ îðîí íýãò èðãýäýý ç¿ãýýð áàéëãàõã¿é õºäºëãºí ñýðýýäýã áàéñàí Ñîêðàò “åðòºíöèéã õºäºëãºå ãýâýë ýõëýýä ººðºº ººðèéãºº õºäºëãº” ãýæ õýëñýí. Ãýòýë õîðâîî åðòºíöèéí õ¿ì¿¿ñ ººðèéí ìóó çóðøëàà æààõàí ÷ ãýñýí çàñàæ ººð÷ëºõººñ èë¿¿ çàñàã òºðºº çàñàæ ñàéæðóóëàõ íü õÿëáàð õýìýýí áîäîõ íü îëîíòîî. ªºðèéí ñóë òàë, ìóó çóðøëèéã ÿëàí äèéëæ ÷àäâàë ò¿¿íèé õîîñîðñîí îðîí çàéã äàâóó òàë íü íºõºí ýçýëæ, ñàéí ¿éë á¿òýýõ çàé áàãòààìæ óóæðàí ºðãºñäºã æàìòàé.

Áè õ¿¿õýä, çàëóóñòàé óóëçàõäàà áàéãàëèéí øèíæýý÷ íýðò ýðäýìòíèé àìüäðàëä òîõèîëäñîí ñàíàà àâóóøòàé, õºãæèëòýé ò¿¿õèéã æèøýý áîëãîí ÿðüäàã þì. Òýð ýðäýìòýí öàã ãýäýã îëäîøã¿é õîâîð ýðäýíý ¿ëýìæ õÿçãààðòàé ãýäãèéã õýíýýñ ÷ èë¿¿ ìýääýã õèðíýý ºãëºº ýðò áîñ÷ ÷àääàãã¿é, õàéðàí á¿òýýë÷ öàãèéã äýìèé ºíãºðººäºã áàéæýý. Èõ óíòäàã ìóó çóðøëàà òàÿãäàí õàÿõààð õàòóó øèéäýæ, ýðò áîñîæ áàéõààð ñýòãýë øóëóóäñàí ÷ íýã ë áîëæ ºãºõã¿é, óíò÷èõààä áàéâ. Èíãýýä ººðèéí çàðöààñàà òóñëàìæ ãóéæ, õýðýâ ºãëºº á¿ð çóðãààí öàãààñ ºìíº ñýðýýæ ºãâºë ñýðýýñýí òîîëîíãîîð íü ìºíãº ºã÷ áàéõààð òîõèðîëöîâ. Ýõíèé ¿åä íîéð õàíààã¿é áàéíà, æààõàí óíòóóëàà÷ õýìýýí ãîíãèíîæ, òýð ÷ á¿¿ õýë õ¿í òàéâàí óíòóóëñàíã¿é ãýæ óóðëàæ óöààðëàæ áàéæýý. Òýãñýí ìºðòëºº àðàéõèéæ ñýðýõýýðýý “ßàãààä àìëàñàí öàãòàà áîñãîñîíã¿é âý?” ãýæ ¿ãëýíý. Ýíý ìýò áàéäàëä çàðöûíõ íü óóð õ¿ð÷ýý. Áàñ òîõèðñîí ¸ñîîð ìºíãºº àâàõ ñîíèðõîë çàðöàä áàéëã¿é ÿàõàâ. Òýãýýä öàã áîëîõîîð ýçíèéãýý îðíîîñ íü òàòààä óíàãà÷èõäàã áîëîâ. Çàðèì ºãëºº îð ðóó íü õ¿éòýí óñ öàöàæ áóöàæ õýâòýõèéí àðãàã¿é áîëãîíî. ¯ð ä¿í óäàëã¿é ãàðëàà. Õî¸ð òàëààñàà õè÷ýýë ç¿òãýë ãàðãàñíû ä¿íä ñàéõ ýðäýìòýí ººðèéãºº ÿëàí ìóó çóðøëàà õàÿæ, ºãëºº ýðòëýí áîñîæ ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé àæèëäàà øàìäàõ öàã õóãàöàà íü òàâèó áîëæýý. Õîæèì íü “Áàéãàëèéí øèíæëýõ óõààíààð ìèíèé áè÷ñýí á¿òýýëèéí äîòðîîñ ãóðàâ, äºðâºí áîòü íü çàðöûí ìèíü õ¿÷ þì” ãýæ ýðäýìòýí äóðñàí áè÷ñýí áàéäàã. Çîâëîí ç¿ä¿¿ðò íýðâýãäñýí õ¿í ººðèéãºº ÿëæ, ñýòãýëä áàãòàìã¿é çîðèã òýâ÷ýýð çààí áàéæ, àìæèëòàíä õ¿ð÷, àëäàð íýðýý ìºíõºëñºí æèøýý çàõààñ àâàí îëíûã äóðäàõ áîëîëöîîòîé. Øóëóóí äàðäàí çàìààð çîãñîëòã¿é ºãññººð àìæèëò îëîëòûí îðãèëä ãàð÷ ÷àäñàí ãàéõàëòàé æèøýýã õàðèí îëîõîä áýðõ. Õ¿í óíàæ, áîñîæ áàéæ þì á¿òýýäýã õîéíî àðãà ÷ ¿ã¿é áèç. Àìüäðàëûí áýðõøýýë ñààä õ¿íèé ºñºæ äýýøëýõ îðîí çàéä õàíà õýðýì, õààëò ñààä áèø, õàðèí ãèøãýõ øàò, øèð¿¿í óðñãàëò ãîëûí öààíà ãàðàõ ã¿¿ð äàìíóóðãà íü áîëíî. Áýðõøýýë õ¿íèéã äàðäàã, õàðèí õ¿í ò¿¿íèéã ÿëæ á¿òýýõ òóóðâèõ õ¿ñýë íü îðãèëäîã. Êàíàäûí óóãóóë èðãýä – óëààí àðüñòíààñ ãàðàëòàé íýãýí óðàí á¿òýýë÷èéí òóõàé ºã¿¿ëñýí ¿íýí ò¿¿õ ñýòãýëä õîíîãøèí ¿ëäæýý. Òýðýýð ÷óëóóíû ñèéëáýð÷èí. Ò¿¿íèé á¿òýýñýí ÷óëóóí ñèéëáýð¿¿ä åðòºíöèéí îëîí ìóçåé, öóãëóóëãàä õ¿íäòýé áàéðàíä áàéäàã ãýñýí. Òýð áàðèëãà÷èí áàéãààä îñîëä îðæ áýðòýí, ýðãýýä ìýðãýæëèéí àæëàà õèéõ ÷àäâàðã¿é áîëæýý. Ò¿¿íèéã óãèéí àâüÿàñã¿é, æèðèéí íýãýí ãýäýã áàéæ. Ýìíýëýãò õýâòýæ áàéõäàà ìîä çîðæ ºäðèéí óðòûã ºíãºðººí, àçã¿é õóâü çàÿàíû ãóíèãàà íèìãýëäýã áàéñàí ãýíý. Äàðàà íü ÷óëóó ñèéëýõýýð çîðèãëîæýý. Ýõëýýä õî¸ð ñèéëáýð óðëàæ òóñ á¿ðèéã íü 50 äîëëàðààð çàðàõààð

STUDENT LEADER 15

òºëºâëºâ. Ýõíýð íü òàë ¿íýýð íü ë õ¿í àâ÷ ìàãàäã¿é ãýæ ìàðãàæ áàéñàí ãýäýã. Ãýòýë õóäàëäàí àâàã÷ ìàðãààíûã òàñëàí íýã ñèéëáýðò íü õî¸ð äàõèí ºíäºð ¿íý ºã÷, íºãººã íü àðàâ ãàðóé äàõèí èë¿¿ ¿íýýð äóðòàéÿà õóäàëäàí àâ÷ýý. Àðâàí æèëèéí äàðàà ò¿¿íèé ñèéëáýð 30 ìÿíãàí äîëëàðààð ¿íýëýãäýõ áîëîâ. Òýðýýð óäààí ñýòãýæ, óðãóóëàí áîäîæ, óðàí á¿òýýëèéí ýðýë õàéãóóë õèéæ, àñàð èõ çîðèã òýâ÷ýýð, õè÷ýýë ç¿òãýë ãàðãàí áàéæ òàõèð äóòóó áîëñîí îþóí ñýòãýëýý óðãóóëàí òºëæ¿¿ëæ, ººðèéãºº ÿëæ áèëã¿¿í ýðäýì òºãºëäºð, óðàí ãàðòàé ñèéëáýð÷ áîëæ ÷àäñàí áàéíà. Ñàéí ¿éë á¿òýýñýí õ¿í ýðò îðîé õýçýý íýãýí öàãò çààâàë à÷ áóÿíûã íü ¿çíý. Õ¿í áèåý ìýäýæ, ýðäìýý óõààð÷, ñóë òàëàà òàíèí ººðèéãºº ÿëæ ÷àäñàí òýð öàãò õ¿ññýíäýý õ¿ð÷, çîðüñîíòîéãîî çîëãîíî. Õ¿í ÿçãóóðààñ õî¸ð èõ òººðºãäºëä îðñîîð èðñýí. Íýã íü ººðèéí ãýìèéã áóñäààñ õàéäàã. Íºãºº íü çîëã¿é ÿâäëàà ººðººñºº õîëäóóëæ çàÿà òàâèëàí òººðºã ãýæ áîäîí ñýòãýëýý õóóðäàã.

ªºðèéí ãýìýý óõààð÷ ÷àäíà ãýäýã ººðèéãºº ÿëæ áàéãàà ñýòãýë çîðèãèéí òîä èëýðõèéëýë. Ãýìýý óõààð÷ áàéãàà õ¿í ººðèéí õàòãàñàí ãàäñàíä äàõèí á¿äðýõã¿é óðàãøëàõ äàðõëààãàà áèé áîëãîæ äºíãºæ áàéãàà òîì ÿëàëò þì. Çîëã¿é ÿâäëàà çîõèîìëîîð õîëäóóëàõûã ÷àðìàéõ õýðýãã¿é. Çîëã¿é ÿâäëûã õ¿ññýí õ¿ñýýã¿é ººðèéí áèåýð òóóëíà. Òýð á¿ãäèéã çàÿà òàâèëàí, òººðºã ãýõ ç¿éë ð¿¿ ÷èõýýä ýâëýðýýä ñóóãààä áàéâàë óäàõã¿é ò¿¿íäýý ýðãýëòã¿é ÿëàãäàæ áîîë íü áîëîí äàðëóóëíà. Õ¿í ñóð÷ ìýäýõ, ºñºæ ººäëºõºä õàìãèéí õîðëîíòîé äàéñàí íü çàëõóóðàë. Çàëõóó õ¿í öàã õóãàöààíû ¿íý öýíèéí òàëààð òóéëûí áàãà òºñººëºëòýé. Õîéø òàâèõ, ç¿ãýýð ñóóõ, ñóãàð÷ õîöðîõ, áèåèéí àìðûã õàðàõ òýäíèé õóâüä àìüäðàëûíõ íü óòãà ó÷èð ìýò. Òýãýýä ÷ óõààíò ºâãºä “çàëõóó õ¿íä ìàðãààø îëîí” ãýæ øîãëîí, “çàëõóóãààñ çàÿà çàéëíà” ãýæ ñóðãàìæèëæ èðñýí. Çàëõóó çàíã ÿëæ äèéëýõã¿éãýýð çàÿà òýãø ÿâíà ãýæ ¿ã¿é. Çàëõóó õ¿í ÿìàãò ñýòãýë äóòóóòàé áàéäàã.

Ñýòãýëèéí äóòóóã ÿëæ íºõºõã¿éãýýð àìæèëò îëîëò, òºãñ òºãºëäºð, ñàéí ç¿éëèéí òóõàé ìºðººäººä ÷ õýðýãã¿é. Ñýòãýë äóòñàí, í¿ä õóóðñàí, ýýëæ ºíãºðººñºí þì á¿õýí óðò íàñã¿é, ñàéíààð õýëýãäýõã¿é, ýçýíäýý áàÿð áàÿñãàëàíã àâ÷ðàõã¿é, áóñäàä ¿íýëýãäýõã¿é. Òèéì áîëîõîîð ìîíãîë÷óóä “ñýòãýëä ãàë áàéâàë, çóóõàíä àðãàë îëäîíî” õýìýýí ÿðüæ, õýðýãæ¿¿ëæ áàéäàã þì. “Ìóó äýýâýðëýñýí áàéøèíä äóñààë ãîîæäîãòîé àäèë ººðèéãºº ¿ë õÿíàõ õ¿íèé ñýòãýëä õ¿ñýë øóíàë ä¿¿ðíý” ãýæ Áóðõàí áàãø ñóðãàñàí. Øóíàëûí ñýòãýëèéã ÿëàí äèéëýõ íü õ¿íèé ººðèéãºº ÿëàõ áààòàðëàã çîðèã, àþóë ãàìøãààñ áèåý àâðàõ àâðàëûí îä ãèéñýí ÷ºëºº ó÷ðàë áèëýý. “Øóíàë ãýäýã áîë àþóëòàé áºãººä õ¿÷òýé ç¿éë. ¯¿íýýñ áîëîîä îëîí õ¿í ¿õñýí. Îëîí ÷ õ¿í áóçàðëàãäñàí, îëîí ÷ õ¿í àðààòàí áîëæ õóâèðñàí. ßëàíãóÿà øóíàë àòààòàé õîñëîõäîî õàäûã õàãàëàõ õîðûã ãàðãàäàã” ãýäýã. Àòàà, æºòºº ãýäýã íü ìóó õ¿íèé ìóóõàé àðàíøèíãèéí íýã, àæèë àìüäðàëûí ñàäàà, àìàð àìãàëàíãèéí õàëãàà, àõèæ äýâøèõèéí õààëò áèëýý. ª÷¿¿õýí áîëîâ÷ àòàà÷ çàí ñýòãýë ñàíààíä ÷èíü ø¿ãëýñýí áîë ò¿¿íèéã ÿëæ äèéëýí, ñàëàõûã áîä. Àòààðõàë áîë õîâëîõ, ã¿òãýõèéí òºðñºí ä¿¿ áàéäàã íü æàì. Àòàà æºòºº, õîâ æèâ, ã¿òãýëýã ã¿æèðäëýã õýçýý ÷ ñàéíûã äàãóóëäàãã¿é òóë ýíý “àõ ä¿¿ñ”-ýýñ àëü áîëîõ õîëõîí áàéõûã õè÷ýý. Ñýòãýë, ¿éëäýë, çàí àðàíøèíä õóðãàñàí ñºðºã á¿õíýýñ ñàëàõûí òóëä ººðèéãºº ÿëæ ÷àäàõ èòãýëèéí äàðõëààã çàëóó õ¿í á¿ð ººðòºº óðãóóëàí òºëæ¿¿ëýõ õýðýãòýé.

ªºðèéãºº ÿëàõ íü óõààíòàé õ¿íèé óòãà ó÷èðòàé ¿éëäýë. Ãýõäýý äàéðààä èðñýí ñààð á¿õíèéã ÿëàõ ãýæ çîâæ áàéñíààñ òîéðîîä ãàðàõ, îéðòóóëæ õàâüòóóëàõã¿é áàéõûã õè÷ýýõ íü èë¿¿ ÷óõàë ø¿¿. “×èõýíäýý í¿ãýëò ¿ãèéã á¿¿ ñîíñú¸ õýìýýí õè÷ýýãò¿í. Í¿äýíäýý ñàìóóí ºíãèéã á¿¿ ¿çüå õýìýýí õè÷ýýãò¿í. Àìàíäàà ÷àë÷àà øàëèãèéã á¿¿ ºã¿¿ëüå õýìýýí õè÷ýýãò¿í. Ñàíààíäàà õîðòîé ñýòãýëèéã á¿¿ ¿¿ñãýå õýìýýí õè÷ýýãò¿í. Ýíý äºðâºí ç¿éë õè÷ýýëèéã õè÷ýýí ÷àäâààñ õýäèé áóðõàí ýñ áîëîâ÷ ñàéí õ¿ì¿¿í áîëîõ íü ìàãàä áîëîé” õýìýýí ñóäàðò ºã¿¿ëñýí íü áèé.

STUDENT LEADER16

ØÀÒÐÛÍ ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÈÕ ÌÀÑÒÅÐ T.ÁÀÒ×ÈÌÝÃ-ÈÉÍ ÒÎÂ× ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

Òºðñºí ãàçàð:• Óëààíáààòàð õîò

Áîëîâñðîë:

• Íèéñëýëèéí ãîö àâúÿàñòàé õ¿¿õä¿¿äèéí 93–ð ñóðãóóëü, 1993-2003 îí

• Ìîíãîë óëñûí èõ ñóðãóóëü, 2003-2004 îí, Áèîòåõíîëîãè

• ÀÍÓ-ûí Ìåðèëàíäûí èõ ñóðãóóëü, 2004-2005 îí, Áèîõèìè

• ÀÍÓ-ûí Ñàí Ôðàíöèñêî õîòûí èõ ñóðãóóëü, 2005-2008 îí, Áèîòåõíîëîãè

• Àíãëè, Îðîñ, ßïîí õýëíèé ìýäëýãòýé.

Øàòðûí ñïîðòîä ¿ç¿¿ëñýí àìæèëòûí òîâ÷îîí:• “Öîäãîð Õ¿¿” òýìöýýíèé àâàðãà. 1994,1995,1996,1997

îí

ßðèëöëàãà• “Áàéêàë 1998” Îðîñ óëñàä áîëñîí îëîí óëñûí

òýìöýýíèé àâàðãà. 1998 îí

• “Èäýð÷¿¿äèéí Óëñûí Àâàðãà” 1998,1999,2000,2001,2002 îí

• “Äýëõèéí Èäýð÷¿¿äèéí Àâàðãà” øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä Ìîíãîë óëñàà òºëººëºí Óíãàð, Èñïàíè, Ãðåê îðíóóäàä àìæèëòòàé îðîëöñîí. 1994,1998,1999,2000,2002 îí

• “Ýìýãòýé÷¿¿äèéí Óëñûí Àâàðãà” øàëãàðóóëàõ òýìöýýíèé õ¿ðýë ìåäàëü. 2002,2003

• Ñëîâåí óëñàä çîõèîãäñîí “Äýëõèéí Øàòðûí 35-ð Îëèìïèàä”-àä 4-ð áàéðàíä øàëãàð÷, Äýëõèéí Øàòðûí Õîëáîîíû Ìàñòåð öîë õ¿ðòñýí. 2002 îí

• ÀÍÓ-ûí Ìåðèëàíäûí èõ ñóðãóóëèéí äºðâºí æèëèéí øàòðûí òýòãýëýãò õàìðàãäñàí. 2004 îí

• ÀÍÓ-ûí çàëóó÷óóäûí øèãøýý áàãèéí ãèø¿¿í. 2005 îí

• ÀÍÓ-ûí íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí àâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ, ãóðâàí Èõ Ìàñòåðûã áóóëãàí àâ÷, Îëîí Óëñûí Ìàñòåð öîë, Èõ Ìàñòåðûí íýã íîðì òóñ òóñ áèåë¿¿ëñýí. 2006 îí

• Øèëäýã ýìýãòýé øàòàð÷èíä îëãîãääîã “ Æîéë Æèëñîí”-ûí íýðýìæèò øàãíàëûí ýçýí. 2006 îí

• Ëàñ Âåãàñ õîòîä çîõèîãäñîí Äýëõèéí àâàðãà “Ñóçàí Ïîëãàð”-ûí íýðýìæèò 21 íàñ õ¿ðòýëõ îõèäûí íýýëòòýé òýìöýýíèé àâàðãà; 2006 îí

• ÀÍÓ-ûí Ôèëàäåëôèà õîòîä æèë á¿ð çîõèîãääîã íýýëòòýé òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ Èõ Ìàñòåðûí õî¸ð äàõü íîðì áèåë¿¿ëñýí. 2006 îí

• Ñàí Ôðàíöèñêî õîò áîëîí Áýé Àðèà-ä çîõèîí áàéãóóëàãäñàí íýýëòòýé òýìöýýí¿¿äýä óäàà äàðààëàí òýðã¿¿í äýä áàéðûí øàãíàëûã õ¿ðòñýí. 2005-2008 îí

• ÀÍÓ-ûí Ýìýãòýé÷¿¿äèéí àâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä 4,5-ð áàéðóóäûã òóñ òóñ ýçýëæ òèâèéí àâàðãàä îðîëöîõ ýðõ îëæ àâñàí. 2007, 2008 îí

• ÁÍÑÓ- ûí Ñº¿ë õîòîä çîõèîãäñîí “Êîðåà Îïåí” îëîí óëñûí íýýëòòýé òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ øèëäýã ýìýãòýé øàòàð÷íààð øàëãàðñàí. 2008 îí

• Ýðýãòýé îëîí óëñ áîëîí Èõ ìàñòåðóóäûí á¿ðýëäýõ¿¿íòýé Óëààíáààòàð õîòíîî çîõèîãäñîí “Ãëîáàë ×åññ 2009” îëîí óëñûí òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ äýä áàéð ýçëýí, Èõ Ìàñòåðûí áîëçëûã õàíãàñàí. 2009 îí

• 2010 îíû Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ÓÀØÒ-íèé ìºíãºí ìåäàëü

• 2010 îíû ò¿ðãýí òîãëîëòûí ÓÀØÒ-íèé àëòàí ìåäàëü

• Ìîíãîë óëñûí ºíäºð çýðýãëýëòýé øàòàð÷äûí “Ýðäýíýò Ãðàí Ïðè 2010” òýìöýýíèé äýä áàéð.

• Ýíõ òàéâàí íàéðàìäëûí îðäíû íýðýìæèò “Óðàí Øàëàà” òýìöýýíèé ýìýãòýé÷¿¿äèéí àâàðãà. 2010 îí

• Ì¯ÕÀ¯Ò áàéãóóëàãäñàíû 50 æèëèéí îéä çîðèóëñàí “Chess Times 2010” òýìöýýíèé òýðã¿¿í áàéð.

• Äýëõèéí Îþóòíû 11-ð ÀØÒ-íèé áàãèéí àëòàí ìåäàëü, Öþðèõ , Øâåéöàðü 2010îí

×àíñàà , Øàãíàãäñàí áàéäàë: • Ìîíãîë óëñûí øàòðûí ñïîðòûí ìàñòåð 2000 îí

• Ìîíãîë óëñûí øèëäýã ñóðàã÷ òàìèð÷èí 2002 îí

• Äýëõèéí øàòðûí õîëáîîíû ìàñòåð 2002 îí

• Îëîí óëñûí ìàñòåð 2006 îí

• Èõ Ìàñòåðûí õî¸ð íîðì 2006 îí

• Èõ Ìàñòåð 2009 îí

• Ôèäå (Äýëõèéí Øàòðûí Õîëáîî) ÷àíñàà : 2335

STUDENT LEADER 17

-Ãýð á¿ë, áàãà íàñíûõàà òàëààð áèäýíòýé õóâààëöàõã¿é þó?

- Íàìàéã çóðãààí íàñòàé áàéõàä ìàíàé ààâ íàäàä øàòàð çààñàí. Ìàíàé ààâûí òàëûíõàí áîë ãýð á¿ëýýðýý øàòàð÷èä. Ìàíàé ºâºº Áàòûí Íÿìàà ãýýä çîõèîë÷, ààâûí àõ íàð íü Ìîíãîë óëñûí àâàðãà îëîí óëñûí ìàñòåðèóä ôèäå ìàñòåðóóä þì. Áàãàäàà 93-ð äóíä ñóðãóóëèéã òºãññºí. Øàòàð áîë îþóí óõààíû õºãæëèéã ñàéæðóóëäàã, òýâ÷ýýð øààðäñàí ñïîðò. Ýíý ÷ ¿¿äíýýñýý øàòàð òîãëîäîã õ¿¿õä¿¿ä õè÷ýýëäýý ìàø ñàéí áàéäàã. ªíººäðèéí ýíý èõ àìæèëòàíä õ¿ðýõýä äóíä ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí ìààíü ãàâúÿà èõ áàéãàà. Áèä ãýð á¿ëýýðýý òýìöýýíä îðîëöîõ ¿å áàéäàã. Óíãàðò áîëñîí äýëõèéí àâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä àíõ íàìàéã äîëîîí íàñòàé áàéõàä ãýð á¿ëýýðýý îðîëöñîí íü ìèíèé àíõíû òýìöýýí áàéñàí þì. Äóíä ñóðãóóëüä áàéõäàà îëîí óäàà èäýð÷¿¿äèéí óëñûí àâàðãà áîëæ áàéñàí. Èíãýýä äýëõèéí áîëîí àçèéí àâàðãàä îðîëöîõ ýðõýý àâ÷, Èñïàíè, Ãðåê, Îðîñ ãýýä åâðîïûí óëñàä çîõèîãääîã òýìöýýí óðàëäààíä îðîëöäîã áàé-ñàí. Ààâ ìààíü 1998 îíîîñ Ìîí÷åñ ãýýä øàòðûí

êëóáò äàñãàëæóóëàã÷ààð àæèëëàñàí áºãººä íàìàéã Áàòñàéõàí áàãøèä øàâü îðóóëñíààñ õîéø àðâàí ãóðâàí æèë óäèðäëàãàí äîð íü õè÷ýýëëýæ áàéíà. Ýíý õóãàöààíä îëîí àìæèëò ãàðãàñàí äàà. Ìèíèé áîäëîîð õ¿¿õä¿¿ä øàòàð÷èí áîëîõ àëáàã¿é ÷ øàòàð òîãëîäîã áàéâàë ç¿ãýýð ãýæ áîääîã.

- Àíõ îþóòàí áîëñîí òóõàéãàà ýðãýí äóðñàà÷.

- Ìýðãýæëýý ñîíãîíî ãýäýã ìàø ÷óõàë ç¿éë. Õ¿í ÿìàð ÷ ÷èãëýëýýð ñóð÷ áîëíî, ãàãöõ¿¿ ñîíãîñîí ìýðãýæëýýðýý ñàéí ñóðàëöàæ, óëñ ýõ îðîíäîî õýðýãòýé ç¿éëñèéã õèéõ õýðýãòýé. Áàãààñàà ë áèîëîãèéí õè÷ýýëä èõ äóðòàé áàéñàí ó÷ðààñ áèîòåõíîëîãè÷ ìýðãýæëèéã ñîíãîñîí. Ìîíãîë óëñûí èõ ñóðãóóëüä áèîëîãèéí àíãèä ýëñýí îðîîä, óäàëã¿é òýòãýëýã àâ÷ Àìåðèêèéí íýãäñýí óëñûí Ìåðèëàíä ìóæûí èõ ñóðãóóëüä ñóðàëöàõààð ÿâñàí. Àìåðèêò ñóðàëöàõ õóãàöààíäàà ñóðãóóëèéíõàà øàòðûí áàãò òîãëîäîã áàéñàí. Òóõàéí ¿åä Áàòñàéõàí áàãø ìààíü ãýð á¿ëèéíõýý õàìòààð Ñàíôðàíöèñêî õîòîä àìüäðàõààð èðñýí. Øàòðûíõàà ñïîðòîîð àìæèëò ãàðãàæ, èõ ìàñòåð öîëîíä õ¿ðýõèéí òóëä

Øàòàð÷èí õ¿í

àëèâàà þìûã óðüä÷èëæ õàðàõ, òºëºâëºõ, òóõàéí áàéäàëäàà òààðñàí øèéäâýðèéã ãàðãàõ, ºðñºëäºã÷ºº ñóäëàõ, óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºãººòýé áàéõ çýðýã àìüäðàë, áèçíåñòýé õîëáîîòîé îëîí ç¿éëä ñóðàëöäàã.

STUDENT LEADER18

äºðâºí æèëèéí òýòãýëãýý îðõèîä, áàãøòàéãàà èë¿¿ èõ õè÷ýýëëýõ çîðèëãîîð Ñàíôðàíöèñêîä ñóðàëöàæ ýõýëñýí. Àìåðèêò áàéõäàà íýýëòòýé òýìöýýí¿¿äýä îðîëöîæ, èõ ìàñòåðèéíõàà õî¸ð íîðìûã áèåë¿¿ëýí îëîí óëñûí ìàñòåð áîëñîí.

- Øàòðûí ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ áîëñíîîð òàíû àìüäðàëä õýðõýí íºëººëñºí áý?

- Õ¿í åð íü õ¿¿õýä áàéõààñàà óðëàã ñïîðòûí àëèâàà íýã ÷èãëýëýýð ñîíèðõîæ, äàãíàí õè÷ýýëëýõ õýðýãòýé. Òýð äóíäàà Ìîíãîë õ¿í, Ìîíãîë çàëóóñ îþóíû ÷àäâàð ñàéòàé áàéäàã íü àìæèëò ¿ç¿¿ëýõ ìàãàäëàëûã ºíäºðñãºäºã. Ìèíèé õóâüä ààâ ýýæ ìààíü áàãààñ äýìæèæ, ñàéí áàãøèéí óäèðäëàãàí äîð õè÷ýýëëýñíèé ¿ð ä¿íä øàòðûí ñïîðòûí èõ ìàñòåð ãýäýã õàìãèéí äýýä öîëîíä õ¿ðñýí. Òýìöýýí óðàëäààíä îðñíîîð îëîí íàéç íºõºäòýé áîëæ, õýëíèé ìýäëýã ñàéæèð÷, íýð õ¿íäýý ºñãºæ, òýð ÷èíýýãýýðýý õ¿ì¿¿ñèéí õ¿íäëýëèéã õ¿ëýýõ áîëñîí. Øàòàð÷èí õ¿í áîë àëèâàà þìûã óðüä÷èëæ õàðàõ, òóõàéí áàéäàëäàà òààðñàí øèéäâýðèéã ãàðãàõ, ºðñºëäºã÷ºº ñóäëàõ, óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºãººòýé áàéõ çýðýã àìüäðàë, áèçíåñòýé õîëáîîòîé îëîí ç¿éëä ñóðàëöäàã.

- Øàòàð÷èí õ¿í ãóðâàí í¿¿äëèéí öààäàõûã õàðäàã ø¿¿ äýý. Òà èðýýä¿éãýý òºëºâëº÷èõñºí áàéãàà þó?

-Òýãýëã¿é ÿàõàâ. Îäîîãîîð àçè, äýëõèéí àâàðãà áîëîõîä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëààä áàéíà. Ìºí õ¿¿õýä çàëóóñûã

øàòðûí ñïîðòîä ñîíèðõîëòîé áîëãîõ çîðèëãîîð ìàíàé “Ìàí÷åñòåð” êëóá åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷äàä øàòðûí õè÷ýýëèéã çààõ, õºäºº îðîí íóòãèéí çàëóó÷óóäàä öàõèì õýëáýðýýð õ¿ðãýõýýð òºëºâëºñíèéã ÁÑØÓß-ààñ äýìæñýí. Ìºí øàòðûí êëóáóóäûã îëíîîð áàéãóóëàõ õ¿ñýëòýé áàéíà. ÌÎÕ-òîé õàìòðààä èõ, äýýä ñóðãóóëèóäàä íü øàòðûí êëóá áàéãóóëààä ºãâºë îþóòàí çàëóóñò èë¿¿ äºõºì áàéõ áîëîâ óó.

-“Ìàí÷åñòåð” êëóáûíõàà òàëààð æààõàí äýëãýðýíã¿é ÿðèõã¿é þó?

- Ìàíàé êëóáýýñ àíõíû àçèéí àâàðãà 10 íàñòàéäàà òºðæ áàéëàà. Ìºí óëñ, á¿ñèéí àâàðãóóä ÷ îëíîîð òºðºí ãàð÷ áàéñàí íü ìîíãîëûí õàìãèéí ñàéí øèëäýã êëóá áîëîõûã áàòàëæ áàéíà. Ìàíàé êëóáò èõýâëýí 5-12 íàñíû õ¿¿õä¿¿ä õè÷ýýëëýäýã.

-Òà ìàíàé îþóòíóóäûí òàëààð áîäëîî õóâààëöàà÷.

- Ìèíèéõýýð ìàíàé îðîí øèëæèëòèéí ¿åäýý ÿâæ áàéãàà ó÷ðààñ òîäîðõîé õýìæýýíèé ñºðºã òàë áàéëã¿é ÿàõàâ. Ãýõäýý øèëæèëòèéí ¿å äóóñàõààð ìóó á¿õýí àðèëàõ áàéõ ãýæ áîäîæ áàéíà. Çàëóó÷óóä ìààíü èõ ººð÷ëºãäºæ ÷àíàðòàé áîëîâñðîë ýçýìøèõèéã õ¿ñäýã áîëæ, îþóíû ºíäºð ÷àäàìæòàé øèëäýã çàëóó÷óóä îëîí áàéíà ø¿¿ äýý.

STUDENT LEADER 19

-×ºëººò öàãàà õýðõýí ºíãºð¿¿ëäýã âý. Ìàíàéä ÷ºëººò öàãàà çºâ áîëîâñîí ºíãºð¿¿ëýõ áîëîìæ çºíäºº áàéäàã ÷ çàëóóñ ìààíü òýð áîëîìæîî àøèãëàæ ÷àääàãã¿é þì øèã ñàíàãääàã?

- Øàòàð÷èí õ¿íèé õóâüä áèä îëîí öàãààð áýëòãýëòýé, ÿëàíãóÿà òýìöýýíèé ¿åýð èõ à÷ààëàëòàé àæèëëàäàã áîëîõîîð òàðõèà àìðààæ, áèåèéí õ¿÷íèé äàñãàë õèéæ, äàðààãèéíõàà ýð÷ õ¿÷èéã îëæ àâäàã. Ìèíèé õóâüä áîë ã¿éõ äóðòàé. ªºðºº ë õè÷ýýõ þì áîë ÷ºëººò öàãàà ºíãººðºõ áîëîìæóóä áàéíà. Æèøýý íü ÷ºëººò öàãààðàà øàòðûí ñïîðòîîð õè÷ýýëëýå ãýõ þì áîë ÿìàð íýãýí çààë, õýðýãëýë øààðäëàãàã¿é, äóðòàé ¿åäýý øàòðàà ãàðãààä òîãëîõ áîëîìæòîéãîîðîî îíöëîã.

-Ìàíàé èðýýä¿éí ëèäåð îþóòàíä ºãºõ òàíû çºâëºãºº?

- Ìàíàéõàí îþóíû ÷àäàìæ ñàéòàé. Ãýâ÷ ò¿¿íèéãýý á¿ðýí àøèãëàæ ÷àääàãã¿é íü òýäíèé òîì äóòàãäàë. Õàìãèéí ãîë íü çàëõóóã¿é áàéõ õýðýãòýé. Åð íü ÿìàðâàà íýãýí ñàëáàðò ººðèéãºº á¿ðýí äàé÷èëæ ÷àäâàë àìæèëò ãàðãàõ áîëîìæ èõ áèé. Íýã ñàëáàðò ìàíëàéëàã÷ ãàð÷ èðýõýä ò¿¿íèéãýý äàãààä òýð ñàëáàð èë¿¿ õºãæèæ áàéäàã.

- Òýìöýýí óðàëäààíä îðîëöîõ òîõèîëäîëä õºðºíãº ìºíãºíèé àñóóäëàà õýðõýí øèéääýã âý?

- ÀÍÓ-ä áàéõäàà áè àæèë õèéãýýä, ººðèéãºº õºãæ¿¿ëýýä ÿâäàã áàéëàà. Äàðàà äàðààãèéí òîì çîðèëòóóääàà õ¿ðýõýä ñàíõ¿¿æèëò õýðýãòýé. Ìàíàé êëóá ¯íäýñíèé øóóäàí ñîíèíû äýðãýäýõ êëóá ãýæ ÿâäàã. Ýíý ÷ óòãààðàà òóñ ñîíèíû àõ ýã÷ íàð ìààíü èõ äýìæäýã äýý. Ýíý óäààãèéí Øàòðûí äýëõèéí àâàðãûí òýìöýýíä îðîëöîõîä “Ìèêîì” ãðóïï, “Ò¿ãýýìýë” äýýä ñóðãóóëü, “Ìèàò” êîìïàíè, ÓÈÕ-í ãèø¿¿í Á.Áàÿðñàéõàí áîëîí ýë÷èí ñàéäûí ãàçðóóä èõ òóñàëæ äýìæñýí. Ìèíèé õóâüä ýíý òýìöýýíä àíõ óäàà îðîëöñîí. ªìíº íü ìàíàé òàìèð÷èä ýíý òýìöýýíä áàãààðàà îðîëöîí õ¿ðýë ìåäàëèéí ýçýä áîëæ áàé-ñàí. Òýìöýýíä äýëõèéí 25 ãàðóé îðíû èõ ìàñòåðóóä îðîëöñîí ÷ òýäíèéã àðäàà îðõèí áàãààðàà àëòàí

ìåäàëèéã õ¿ðòñýíäýý èõ áàÿðòàé áàéíà. Ìîíãîë÷óóä îþóíûõàà õ¿÷ýýð àìæèëòàíä õ¿ðñýí íü öººõºí ø¿¿ äýý. Íàìàéã ºäèé çýðýãò õ¿ðãýñýí áàãø Áàòñàéõàíäàà, ýýæ ààâäàà ìºí èâýýí òýòãýã÷ áàéãóóëëàãóóääàà áàÿðëàëàà ãýæ õýëýõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó.

- Øàòðûí ñïîðòûã òºðººñ õýð äýìæäýã âý?

- Ìàíàé ñàëáàðò òºðººñ ¿ç¿¿ëýõ äýìæëýã õàðüöàíãóé áàãà áàéäàã. ßàõàâ øàòðûí ñïîðòûã îéëãîäîã öººí òîîíû õ¿ì¿¿ñèéí äýìæëýãýýð ë ÿâæ áàéíà äàà. Óëñûí øèãøýý áàã á¿ðäýýã¿é áîëîõîîð ñàðûí òîãòìîë öàëèí àâàõã¿é áàéãàà. Ìºí òýìöýýí óðàëäààíä îðîëöîõîä ìîíãîëûí øàòðûí õîëáîî ýñâýë òºðººñ ÷ þìóó õºðºíãº ìºíãºíèé òóñëàìæ äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýãã¿é. Äýëõèéä øàòðûí ñïîðòîîð õè÷ýýëëýäýã õýäýí çóóí ñàÿ õ¿í áàéäàã. Îþóíû ñïîðò ãýäýã óòãààðàà ýíý èõ ºðñºëäººí äóíäààñ ãàð÷ èðæ áàéíà ãýäýã íü áàõàðõóóøòàé õýðýã.

-Îéðûí õóãàöààíä îðîëöîõ òýìöýýí áàéãàà þó?

-Ãóàíæîóä áîëîõ àçèéí íààäàìä îðîëöîíî. Ýíý òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîõîîð áýëòãýëýý õàíãàæ áàéíà.

ßðèëöñàíä áàÿðëàëàà. Öààøäàà óëàì èõ àìæèëò ãàðãàõ áîëòóãàé

STUDENT LEADER20

“Àìüäðàë áîë óðñàí äóóñ÷ áóé ëàà áèø, õàðèí àãøèí òºäèéä ãàðò ÷èíü áàðèãäàæ áóé øèäýò áàìáàð þì ø¿¿. Ò¿¿íèéã õýí íýãýíä äàìæóóëàõààñàà ºìíº ÷àäàõ õýðýýðýý ä¿ðýëç¿¿ë”

Îþóòàí íàñ ìºðººäºë, õ¿ñýë òýì¿¿ëýë,õàéð äóðëàë, íàéç íºõºðëºë, ãýãýýí äóðñàìæ, äóðäàòãàëóóäààð õºãëºãäñºí õ¿íèé àìüäðàëûí õàìãèéí ñàéõàí ¿å ãýæ õ¿í á¿ð äóðñàí ÿðüäàã. Áè ÷ ¿¿íòýé ñàíàë íýã áàéíà. Ñàÿõàí ë ÌÓÁÈÑ-ä íýãä¿ãýýð êóðñûí îþóòàí áîëîí àíãèéíõàà õààëãààð äîãäëîí îðæ áàéñàí ¿å ìèíü ñýòãýëä òîäõîí ñàíàãäàæ áàéíà. Îþóòíû äºðâºí æèë äóóñàõ õàà áàéñàí þì õýìýýí òàéâøèð÷ áàéñàí áîë îäîî àëü õýäèéí òºãñºõ öàã èðæýý. Íýã ë ìýäýõýä öàã õóãàöàà õàðâàí îäîæ, îþóòíû øèðýýã îðõèí, àæëûí òàëáàð äýýð ñóðñàí ìýäñýíýý ¿ç¿¿ëýí, ìýðãýæëýýðýý àæèëëàõ õàðèóöëàãà ìèíèé ºìíº òóëæ áàéíà. Æààõàí àéæ áàéíà ø¿¿, ãýõäýý ñîíèðõîëòîé ñàíàãäàæ áàéíà. Àìæèëòòàé ñóðàõûã çîðèí, ººðèéíõºº ÷àäàõ õýðýýð õè÷ýýí ñóðàõûí çýðýãöýý îþóòíû ñàéí äóðûí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãàä ¿åèéíõýý îþóíëàã çàëóóñòàà ìºð çýðýãöýí àëõàæ, òýäíýýñ îëîí ç¿éëèéã ñóðàëöàí, õàìòðàí àæèëëàñàí ìààíü íàäàä òóðøëàãà áîëîí ìèíèé õ¿ñýë, ìºðººäëèéã óëàì õóðöàëæ ºãñºí. Ìýäëýã óõààíààðàà õîë äàâñàí ìóíäàã áèø ÷ ãýñýí “îþóòàí” õýìýýõ ýãýë ìºðòëºº ýðõýì íýðèéã ç¿¿í, ýíý òîãîîíä ñàéí ãýã÷ íü ÷àíàãäñàí õ¿íèé õóâüä ýðõýì ä¿¿äýý îþóíëàã îþóòàí áîëîõ ñýäýë, õ¿ñýë òýì¿¿ëýë ºãºõ çîðèëãîîð äàðààõ áÿöõàí çºâëºãººã õ¿ðãýå. Àâàõ, ãýýõèéí óõààíààð õàíäàí, ãýãýýí îþóíäàà íýãèéã òóíãààãààðàé.

Öàãò áàðèãääàã õ¿í áèø, öàãèéã çàõèðàí æîëîîäîã÷ áîëîîðîé

“Öàãèéã õàéð ãàìã¿é ¿ðñýí õ¿í àìæèëòûí ãàëò òýðýãíýýñ ¿ðãýëæ õîöîðäîã”

Îþóòàí áîëîîä èðýõýýð õè÷ýýë íîìîî õèéí, ãýðèéíõíýýñýý õîë, áèå äààæ àìüäðàõ õàðèóöëàãà, ìºíãº îëîõîîð àæèëëàõ ãýýä ë ÷àìàéã îëîí õàðèóöëàãà çýðýã çýðýã ë áîðîîí äàðààõ ìººã øèã íºìðººä èðíý äýý. Õè÷ýýëýý ÷ õèéæ àìæèõã¿é, íýã ë ìýäýõýä áººí áèå äààëò áººãíºð÷ öàã íü àìæèõã¿é, íîéð õîîëã¿é õýäýí ºäðººð ñóóæ, áàëàðäàã îþóòíóóä èõ áèé. Ýíý ¿åä ýõíýýñýý öàãàà çºâ õóâèàðëàí, öàãèéí þìûã öàãò íü õèéãýýã¿éí øàí íü ãàð÷ áàéãàà þì äàà. “ªºðòºº õàòóó, áóñäàä çººëºí õàíä” ãýñýí ¿ã áèé, áè ýíý ¿ãýíä èõ äóðòàé, áèåë¿¿ëýõèéã ÷àðìàéäàã. Ìàíàé Ìîíãîë÷óóäûí çàí ãýæ áèä ºìººðºí ÿðüäàã, ìàíàéõàí ýíý òàë äýýð íèëýýí äóòìàã áàéäàã, àëèâàà õè÷ýýë äààëãàâðûã öàãèéã íü òóëãàæ áàéãààä, ñàíä ìýíä, óíäóé ñóíäóéõàí õèéäýã. Íàäàä ÷ ãýñýí èéì òîõèîëäîë ýõëýýä ãàð÷ áàéñàí, ñ¿¿ëäýý õàøðààä àëü áîëîõ öàãò íü õèéõèéã õè÷ýýäýã áîëñîí. Óõààíò ä¿¿ ìèíü èéì áàéäàëä îðîõã¿éí òóëä ººðèéãºº õàéðëàí, çàëõóóðàëã¿é ººðòºº õàòóó øààðäëàãà òàâüæ, äîëîî õîíîã, ñàð, õè÷ýýëèéí óëèðëààðàà òºëºâëºãºº ãàðãàí çàíøèõ õýðýãòýé ø¿¿. Ýíý íü ÷èíèé àìüäðàë, àæèëäàà àìæèëòòàé áàéõ ñóóðü íü áîëæ ºãºõ áîëíî. Òºëºâëºãºº ãàðãàí àæèëëàõ, öàãàà çºâ çîõèñòîé çàðöóóëàõ, ººðèéãºº õÿíàæ, ä¿ãíýõ, ººðòºº øààðäëàãà áîëîìæèéã ÷àìä îëãîæ ºãºõººðºº äàâóó òàëòàé. Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ÿàãààä èë¿¿ àìæèëòòàé àæèëëàæ àìüäàð÷, ñóð÷ áàéõàä çàðèì íü ÿàãààä àìæèëòàíä õ¿ð÷

Àðâàí æèëèéí øèðýýíýýñ äºíãºæ ºíäèéí îþóòàí áîëîõîîð çîðüæ ÿâàà ýðõýì ä¿¿ ÷àìäàà ýíýõ¿¿ áÿöõàí çàõèà î÷èõ ºäðèéí ìýíäèéã õ¿ðãýå.

Life is not only

to eat bread

STUDENT LEADER 21

÷àääàãã¿éã ýðäýìòýä ñóäëàõàä, òýäíèé îþóíû ò¿âøèí áàðàã ë îéðîëöîî áàéñàí áàéíà. Õàðèí õ¿ì¿¿ñèéí àìæèëòàíä õ¿ðýõèéí ¿íäýñ íü ºäºð á¿ð ººðò íîîãääîã 24 öàãàà õýðõýí ¿ð ä¿íòýé çàðöóóëæ áàéãààãààñ øàëòãààëäàã áîëîõûã òîãòîîæýý. Òèéìýýñ ÷èíèé íýã ºäðèéã õýðõýí ¿ð ä¿íòýé òºëºâëºæ ºíãºð¿¿ëæ áàéãàà ÷èíü èðýýä¿éäýý îðóóëæ áóé õºðºíãº îðóóëàëò þì. Òºëºâëºãººãºº ãàðãààä, îþóòíû àìüäðàëäàà ò¿¿ðòýëã¿é, öîãëîã, ýð÷ õ¿÷òýé ñóðàëöàõäàà ººðèéãºº îäîîíîîñ áýëäýýðýé. Good luck!

“ªíººäºð ÷èíèé ¿ð á¿òýýëã¿é ºíãºð¿¿ëñýí ýíý ºäºð º÷èãäºð íàñ áàðñàí õ¿íèé õ¿ñýýä ÷ èðýõã¿é ºäºð áàéñíûã ÷è ìýäýõ ¿¿?”

Òýòãýëýãò õºòºëáºðò õàìðàãäàæ, ýýæ ààâûíõàà íóðóóíààñ à÷ààã íü õºíãºëæ ºãººðýé. ¯¿íä þó ÷óõàë âý?

Õàìãèéí ò¿ð¿¿í ìýðãýæëýýðýý ãîëîãäîõã¿é áîëîõûí òóëä õè÷ýýëýý õýíýýñ ÷ èë¿¿ ñàéí õèéõ õýðýãòýé. Åð íü áîë îíö ñóðàõ ë õýðýãòýé, ýíý ÷èíèé õàìãèéí ýõíèé ãîë ¿¿ðýã ø¿¿, áóñàä ç¿éë äàðàà íü îðíî. Ìóó ä¿íòýé ñóðàëö÷èõààä íèéãìèéí èäýâõè, òýòãýëýã ýíý òýð ãýæ îëîí þì ÿðèõ áîëîëöîîã¿é, øààðäëàãàã¿é áîëíî ø¿¿, õàòóó ñàíààðàé. Èõýíõè òýòãýëýã 3,5 ò¿¿íýýñ äýýø ãîë÷òîé ãýæ çààñàí áàéäàã. Òèéìýýñ ººðèéíõºº îþóí óõààíàà äàé÷ëàí, øàðãóó ñóðàëöààðàé. ×àìä áîëîìæ, àâúÿàñ áèé ãýäýãò èòãýæ áàéíà. Ìýðãýæëèéíõýý ÷èãëýëèéí èëòãýë, ýðäýì øèíæèëãýýíèé áàãà õóðàëä ººðèéãºº õàíãàëòã¿é, ÷àäàõã¿é áàéõ ãýæ ãîëîëã¿é íýãä¿ãýýð àíãèàñàà ýõëýýä ë èäýâõèòýé îðîëöîõ þì áîë ìýäýýëëèéã öóãëóóëàõ, áîëîâñðóóëàõ, ººðèéíõºº ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ íýã áîëîìæ þì. Òýòãýëýã àâàõàä ÷ ãýñýí ãîë øàëãóóðûí íýã íü ÿàõ àðãàã¿é ýðäýì øèíæèëãýýíèé áàãà õóðàë, èëòãýëä àìæèëòòàé îðîëöñîí áàéäàë ÷èíü íºëººëºõ áîëíî. Õàìãèéí ñ¿¿ëä çà äàà, õýëýý ñàéí ñóðààðàé. Îëîí õýëòýé õ¿í îëîí öîîæèíä òààðàõ ò¿ëõ¿¿ðòýé ãýäýã áîëîõîîð òýòãýëýã õººöºëäºõ áîëîí àæèëä îðîõîä ÷ ãýñýí áóñäààñ äýýã¿¿ð ¿íýëýãäýõ ÷èíèé äàâóó òàë áîëíî. Òèéìýýñ õè÷ýýãýýðýé, ìèíèé àëäààã áèòãèé äàâòààðàé. Îþóòàí öàã õàìãèéí èõ çàâã¿é þì øèã ìºðòëºº õýë ñóðàõ áîëîìæòîé çàâòàé ¿å þì. Áè îþóòàí áàéõäàà õè÷ýýëýý ë ñàéí õèéäýã áàéñàí áîëîõîîñ áèø, ýðäýì øèíæèëãýýíèé áàãà õóðàë, èëòòýëä òóí öººõºí îðîëöîæ áàéñàí íü íýã àëäàà áîëñîí. Áàñ õýëýý ýõíèé õî¸ð æèë áàðàã ñóðààã¿é íü òîì àëäàà áîëñîí. Çà óðàãøàà ä¿¿ ìèíü, ººðèéãºº äàé÷ëàí õè÷ýýí ñóðàëöàæ, øàðãóó õºäºëìºðëºí òýòãýëýãò õàìðàãäàí, ººðèéíõºº èðýýä¿éä õºðºíãº îðóóëàëò õèéí, ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðýý “áîñãîí”, ýýæ ààâûíõàà íóðóóíààñ à÷ààã íü æààõàí ÷ ãýñýí õºíãºëººðýé. Ýíý íü ÷èíèé öààøèä ãàäààäûí ºíäºð õºãæèëòýé îðíû èõ äýýä ñóðãóóëüä ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ, ñóðàëöàõ ýõëýëèéã òàâüæ ºãíº. ×è ÷àäíà, óðàãøàà. “Áîëîìæ çºâõºí õ¿ëýýæ àâàõàä áýëýí áîëñîí õ¿íä ë èðäýã”

ªºðèéãºº õºãæ¿¿ëýí, ÷àäâàðàà äýýøë¿¿ëæ, îëîí íàéçòàé áîëîõûã õ¿ñ÷ áàéãàà áèç äýý?

Áè “Ìîíãîë Òýíãýð” ìýðãýæëèéí êëóáóóäòýé îþóòàí çàëóó÷óóäûí õîëáîîíä îþóòàí áîëñíîîñîî õîéø ¿åèéíõýý îþóíëàã çàëóóñààñ îëîí ç¿éëèéã ñóð÷, ººðèéãºº èë¿¿ õóðöëàí ýð÷ õ¿÷òýé áàéõ ýíåðãýý òýäíýýñýý àâäàã ãýæ õýëæ áîëíî. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ìýðãýæëýýðýý ñýòã¿¿ëç¿éí êëóáûã õàðèóöäàã áàéñàí áîëîõîîð îëîí ìóíäàã ñýòã¿¿ë÷ àõ ýã÷ íàð, ìýðãýæèë íýãò íàéçóóäòàéãàà òàíèëöàí, ñóðàëöàæ, õîëáîîòîé áàéõ áîëîìæ íýýãäñýí. Îþóòíû òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãàä àæèëëàí, ¿¿ðýã äààëãàâàð àâàõ íü ººðòºº õàðèóöëàãàòàé õàíäàõààñ ãàäíà îëîí õ¿ì¿¿ñòýé õàðèëöàæ ñóðàõ, ººðèéãºº õºãæ¿¿ëýõ ÷èíèé ÷óõàë îðîí çàé áîëæ ºãíº. Îäîîãîîð Ìîíãîëä 4000 îð÷èì òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà á¿ðòãýëòýé ãýñýí òîî áèé. Ò¿¿íýýñ ººðèéí õ¿ñýë ñîíèðõîë, ìºðººäºëòýé íèéöýõèéã íü ñîíãîí àâ÷ àæèëëààä ¿çýýðýé, õóâü õ¿íèé çàí ÷àíàð, õàðèëöàà, ìýäëýãèéí õóâüä ººðèéãºº õºãæ¿¿ëýõ, îëîí íàéçòàé áîëîõ áîëîìæ ÷èíèé õàæóóä áàéíà. Óðàãøàà, ÷àìä àìæèëò õ¿ñüå.

Ìîíãîë ýõ îðîíäîî õýðýãòýé, õàéðòàé îõèí, õ¿¿ íü áîëú¸ ãýâýë ººðèéãºº îäîîíîîñ ýõëýí á¿õ òàëààðàà ºâ òýãø áýëäýýðýé. Ìîíãîë ýõ îðíûõîî íýðèéã äýëõèéí òàâöàíä ãàðãàõ, èðýýä¿éä õºðºíãº îðóóëàëò õèéí, õºãæ¿¿ëýõ ýðõýì ¿¿ðýã îþóíëàã çàëóóñ îþóòàí áèäýíä áèé. ¯¿íä ÷èíèé õºðºíãº îðóóëàëò á¿õíýýñ ÷óõàë ø¿¿.

Á.Óóãàíáàÿð

STUDENT LEADER22


Äýëõèéòýé òºñòýé ýðõýñ áîë Àíãàðàã ãàðàã þì. Àíãàðàã ãàðàãèéí äóíäàæ õóðä íü 24,1êì.ñåê. Ò¿¿íèé àãààð ìàíäëûí èõýíõèéã íü í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé áóþó 95%, ¿ëäñýí õóâèéã íü àçîò, àðãîí, õ¿÷èëòºðºã÷ ýçýëäýã.

1859 îíä Èòàëèéí îäîí îðîí ñóäëàà÷ Ñåêêè Àíãàðàãèéí ãàäàðãóó äýýð óðò ñóâàã áàéãààã èëð¿¿ëñýí. Ýíýõ¿¿ ñóâãèéí òàëààð èõýýõýí øóóãèàí äýãäýæ áàéñàí áîëîâ÷ õîæèì íü ñóâàã áèø ãýäãèéã áàòàëñàí áàéíà. ¯¿íèéã “Ìàðèíåðèéí õºíäèé” ãýæ íýðëýäýã àæ. Óã õºíäèéí óðò íü 4000 êì, ºðãºí íü 120 êì, ã¿í íü 4-5 êì þì.

Íàðíû àéìãèéí õàìãèéí ºíäºð ãàëò óóë Àíãàðàãò áèé. Îëèìï õýìýýõ ýíý ãàëò óóëûí ºíäºð íü 24 êì, ºðãºí íü 555 êì àæ. Àíãàðàã ãàðàãèéí àãààðûí õýì íü ýðñ ººð÷ëºãääºã. Çóíû óëèðàëä -53 õýìýýñ 22 õýì, ºâºëäºº -43 õýìýýñ -103 õýì õ¿ðäýã áàéíà. Ãàðàã õîîðîíäûí àâòîìàò “Âèêèíã” ñòàíö Àíãàðàã ãàðàãò ¿¿ðýýð ãàçàðäàõàä àãààðûí õýì -860 áàéñíàà íàð ãàðñíû äàðàà áàãàñ÷ ¿ä äóíäàä -30 õýì áîëæýý.

Àíãàðàãèéí ýðãýëòèéí õºäºëãººí äýëõèéòýé îéðîëöîî ó÷ðààñ ºäºð, øºíº ñîëèãäîæ, æèëèéí äºðâºí óëèðàë ººð÷ëºãäºõ íü ºðãºðºãººñ õàìààðäàã áàéíà. Ãýâ÷ óëèðëûí áàéäàë áºìáºðöãèéí ºìíºä õîéä õàãàñò ººð ººð þì. Áºìáºðöãèéí õîéä õàãàñò çóí óðò, ºâºë áîãèíî áîë ºìíºä õàãàñò ºâºë óðò, çóí íü áîãèíî áîëäîã áàéíà. Ìºí æèëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà äýëõèéãýýñ õî¸ð äàõèí óðò þì. Èòàëèéí àñòðîíîìè÷èä 1882 îíä Àíãàðàã ãàðàãò àæèãëàãäñàí õàð òîëáîíû áàéäëààð íü òýíãèñ, äàëàé, íóóð, öººðºì, öóòãàëàí áîëîí õóâààæ, áºìáºðöãèéí ãàçðûí çóðãèéã ãàðãàñàí íü óñ áàéæ áîëîõ àíõíû òºñººëºë ãýæ ¿çäýã.

Õàðèí ãàðàã õîîðîíäûí “Marner 9” ñòàíö 1972 îíä ãàðàãèéí ãàçðûí ãàäàðãóóãèéí çóðãèéã àâ÷ äýëõèéä èëãýýñýí íü òýíä õýäýí ñàÿ æèëèéí òýðòýý ¿¿ññýí áàéæ áîëîõ ñóâàã øóóäóó, õºíäèé òàë àæèãëàãäæýý. ¯¿íèé õàìãèéí ñîíèðõîëòîé íü òîäîðõîé óë ìºð ¿ëäýýñýí ãîë, ìºðºí, äàëàé, òýíãèñ õààøàà àëãà áîë÷èõîâ ãýäýã àñóóäàë þì. Çàðèì ñóäëàà÷ ãàðàãèéí àãààðûí äàðàëò äýëõèéãýýñ 100 äàõèí áàãà ó÷ðààñ øèíãýí èë áàéäëààñàà õºðñíèé ã¿í ð¿¿ øèëæèõ áîëñîí, ìºí õ¿÷òýé ñàëõè øóóðãàíààñ øèíãýí òîãòîõ áîëîìæã¿é ãýæ ¿çñýí áîë çàðèì íü óðñãàë óñ, äàëàé, òýíãèñ õºëäºæ çóçààí ìºñºí äàâõàðãà òîãòîñíîîð ãàçðûí õºðñºíä øèíãýæ, ýâäðýë ¿¿ñãýñýí õýìýýí òºñººëæ áàéëàà. “Ìàðñ-Ýêñïðåññ” ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä ãàðàãèéí ºìíºä òóéëä íýëýýí çóçààí ìºñºí á¿ðõ¿¿ë áóéã èëð¿¿ëæýý. ¯¿íèé çàðèì íü ìóøãèà òîãòîö á¿õèé ºâºðìºö øèíæèéã õàäãàëñàí, çàðèì íü ÿìàð íýãýí õýëáýð ä¿ðñã¿éãýýð îðøèæ áàéâ.

Ìºí õîéä ºðãºðºãèéí Áåçûìÿíãèéí öàðä æèëèéí òóðøèä ìºñºí á¿ðõ¿¿ë ººð÷ëºëòã¿é áàéñíûã òîäîðõîéëæ, çóðãèéã íü àâ÷ýý.

Àíãàðàã ãàðàã áóñäûãàà áîäâîë øîðîîí øóóðãà èõòýé ó÷ðààñ òîîñ øîðîî ¿¿ëýí õýëáýðýýð äýãäýæ, íàðíû ãýðýëä óëààí øàðãàë ºíãºòýé ¿çýãääýã áàéíà.

1984 îíä Àìåðèêèéí ñàíñðûí ñóäàëãààíû áàãèéíõàí ìàíàé äýëõèéä 13 ìÿíãàí æèëèéí ºìíº óíàñàí Àíãàðàã ãàðàãèéí 1930,9 ãðàìì æèíòýé ñîëèðò øèíæèëãýý õèéæ, ò¿¿íèé îðîí òîðûí íýãýí õýëõýýñýíä 0,000003 ñì áè÷èë áèåòýí îëäñîí íü äýëõèéä áàéäàãòàé òºñòýé áàéñàí íü ñóäëàà÷äûí àíõààðëûã òàòñàí áàéíà.

ªìíºä òóéëààñ îëäñîí Àíãàðàãèéí ñîëèð

Àíãàðàã ãàðàã äýýðõ ýãö ýðýã

Àíãàðàã ãàðàã äýýðõ õºëäñºí ìºñ

Àíãàðàã ãàðàãò íàð ìàíäàæ áàéãàà íü

Àíãàðàã ãàðàã äýýðõ óóë

STUDENT LEADER 23

2010-2011

Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü áàã, Ìîíãîë Óëñûí Ãàäààä õàðèëöààíû ÿàìòàé õàìòðàí Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí íýýëòèéí ¸ñëîëûã Óëààíáààòàð õîòíîî 2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25 áóþó Ìîíãîëûí Çàëóó÷óóäûí ºäºð Ãàäààä õàðèëöààíû ÿàìíû õóðëûí òàíõèìä 14.00 öàãò çîõèîí áàéãóóëëàà.

Íýýëòèéí àðãà õýìæýýíä Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä Ã.Çàíäàíøàòàð, Í¯Á-ûí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí òºëººëºã÷ õàòàãòàé Ñåçèí Ñèíàíîãëó, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ñ.Áÿìáàöîãò Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû çîõèöóóëàã÷ Õ.Áàòñàéõàí íàð áîëîí Çàñãèéí ãàçàð, çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóä, çàëóóñûí òºëººëºë îðîëöîæ æèëèéí õ¿ðýýíä ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí öààøèä õýðõýí õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëæ áàéíà.

Ìºí ýíý ¿åýð Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí òóóç õàé÷ëàõ, Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ Ö.Ýëáýãäîðæ áîëîí Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ìîîíû èëãýýëò òàíèëöóóëàõ, òóñ æèëèéí âèäåî ¿ç¿¿ëýõ, Àçèéí ¿å òýíãèéí áîëîâñðîëûí ñ¿ëæýýíä ìîíãîë çàëóóñ íýãäñýí òóõàé çýðýã àðãà õýìæýý ÿâàãäëàà.

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

2009 îíû 12 äóãààð ñàðä Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Åðºíõèé àññàìáëåéí 64/134 òîãòîîëîîð Îëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí Æèëèéã äîîðõ áàéäëààð òýìäýãëýõýýð áîëñîí.

2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 23-27-íû ºäð¿¿äýä Ìåêñèê óëñàä Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí õóðëûã Í¯Á-ûí èâýýë äîð çîõèîí áàéãóóëàõààð áîëñîí áà Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ìîîí ãèø¿¿í óëñóóäòàé àëáàí ¸ñíû õóðëûí ýõýíä áîëîí òºãñãºëä ñàéí äóðûí çºâëºëãººí õèéõ þì. Ìîíãîë Óëñààñ ÁÑØÓß-ûã òºëººëæ Ã.Äàìäèííÿì, Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû ãèø¿¿í Õ.Áàòòîãòîõ, Ã¿íæ òºâ ÒÁÁ-ûí Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë ×.Óíäðàõ íàð òºëººëºë áîëîí îðîëöëîî.

2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25 áóþó Ìîíãîëûí Çàëóó÷óóäûí ºäðººð òóñ àðãà õýìæýýíèé íýýëòèéã Óëààíáààòàð õîòíîî çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. Í¯Á-ûí Àçè Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ãàçàð 8 äóãààð ñàðûí 18-íä Òàéëàíä óëñûí íèéñëýë Áàíãêîê õîòíîî íýýëòýý õèéëýý.

Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèë íü “Õàðèëöàí îéëãîëöîë, õàìòûí àæèëëàãàà” ñýäâèéí äîð çàðëàãäàæ áàéãààãààðàà îíöëîã þì.

Íèéãýì ýäèéí çàñãèéí áýðõøýýëòýé ºíººãèéí ýíý íºõöºëä çàëóó÷óóäàä îíöãîé àíõààðàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. ªíººäºð 15-24 íàñíû çàëóó÷óóäûí 87 õóâü íü õºãæèæ áóé îðíóóäàä àìüäàð÷, äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàë çàëóó÷óóäàä õ¿íäýýð òóñ÷, òýä àæèëã¿é áîëæ, öàëèí áàãàòàé àæèëä îðîõûí òºëºº òýìöýëäýæ, áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæ íü õÿçãààðëàãäìàë áàéíà. Èéìä ýäèéí çàñàã ààæìààð òîãòâîðæèæ ýõýëæ áóé ýíý ¿åä çàëóó÷óóäûí õýðýãöýýã àíõààðàõ õýðýãòýé áàéíà.

(Îëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëä çîðèóëñàí Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Êè Ì¿¿íû èëãýýëòýýñ)

ÀËÁÀÍ ¨ÑÍÛ ÓÐÈÀÎëîí óëñûí çàëóó÷óóäûí æèëèéí /ÎÓÇÆ/

óðèà íü: Áèäíèé æèë Áèäíèé äóó õîîëîé.

ÀËÁÀÍ ¨ÑÍÛ ËÎÃÎÎÓÇÆ-èéã óãòàí çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíä

õýðýãöýýòýé ëîãîã òàòàæ àâàõàä ÿìàð íýãýí òºëáºðã¿é áà Í¯Á-ûí àëáàí ¸ñíû çóðãààí õýëýýð õýâëýãäýíý.

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÕÓÀÍËÈÍ¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí õºòºëáºð íü ÎÓÇÆ-èéí õ¿ðýýíä õèéãäñýí ¿éë

àæèëëàãààã çàëóó÷óóä òºâòýé áàéäëààð èäýâõæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ îíëàéí õóàíëè á¿õèé âýá ñàéòûã íýýí àæèëëóóëæ áàéíà: social.un.org/youthyear, www.facebook.com/unyouth, www.facebook.com/unyouthyear

ÆÈËÈÉÍ ÍÝÝËÒÎëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí Æèëèéí íýýëòèéã Ìîíãîë Óëñàä Í¯Á-ûí

Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî ìàíëàéëàí àæèëëàõààð áîëîîä áàéíà. Çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóä, òºð çàñãèéí áàéãóóëëàãóóä, èðãýíèé íèéãýì

çýðýã òàëóóä 8 äóãààð ñàðûí 12-íä ÎÓÇÆ-èéã Í¯Á-ûí Íüþ-Éîðê äàõü òºâ áàéðàíä òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëëýý. ÎÓÇÆ-èéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëàõ àæëûí òàëààð ìýäýýëýë àâàõ, õ¿ñýëò èëãýýõ, ìºí õàìòðàí àæèëëàõ áîë [email protected] öàõèì õàÿãààð õàíäààðàé.

2010 îíû õî¸ðäóãààð ñàðä ñ¿ëæýýíèé ãèø¿¿ä Í¯Á-ûí ìàíäàòûí õ¿ðýýã ¿íäýñëýí ÎÓÇÆ-èéí àæëûí õ¿ðýýã òîãòîîæ, ñòðàòåãè çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëñýí.

¯ÍÄÑÝÍ ÀÆËÛÍ Õ¯ÐÝÝ ÍÜ: 1. Çàëóó÷óóäàä õ¿ðýõ àìëàëò, õºðºíãº îðóóëàëòûã íýìýãä¿¿ëýõ,2. Çàëóó÷óóäûí îðîëöîî, òýäýíòýé õèéõ ò¿íøëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ,3. Çàëóó÷óóäûí ñî¸ë õîîðîíäûí îéëãîëòûã íýìýãä¿¿ëýõýä

×ÈÃËÝÃÄÝÆ ÁÀÉÍÀ.¯éë àæèëëàãààíû çîðèëòûã õàíãàõäàà çàëóó÷óóäòàé ò¿íøëýí ã¿éöýòã¿¿ëýõ

íü ÷óõàë þì. Æèëèéã òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëýõòýé õîëáîãäîí õèéãäýõ á¿õ ¿éë àæèëëàãàà íü Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóä áîëîí Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí ¿éë àæèëëàãààíû ìºðèéí õºòºëáºðèéã õàíãàõàä ÷èãëýñýí áàéíà.

http://social.un.org/youthyear/unapproach.html

Ìîíãîë äàõü Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÇªÂËªÕ ÕÎÐÎÎ

Ìîíãîë Óëñ, Óëààíáààòàð õîò, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã, 1-ð õîðîî, Ã.×àãäàðæàâûí ãóäàìæ-9, Îðèåíò ïëàçà, Óëààíáààòàð-14210

Óòàñ: 323365, 91992660 Ôàêñ: 976-11-353502Âåá õóóäàñ: http://www.yap.mn

ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÆÈË

ÍÝÃÄÑÝÍ ¯ÍÄÝÑÒÍÈÉ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄÛÍ ÇªÂËªÕ ÕÎÐÎÎ

STUDENT LEADER24

STUDENT LEADER 25

STUDENT LEADER26

STUDENT LEADER 27

STUDENT LEADER28

- Ñàéí áàéíà óó? Þóíû ò¿ð¿¿íä Ìîíãîëûí õ¿¿õýä çàëóóñûã òºëººëºí Ìåêñèê õîòíîî áîëñîí Îëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí áàãà õóðàëä îðîëöîæ, Ìîíãîëûí çàëóó÷óóäûí äóó õîîëîéã àìæèëòòàé õ¿ðãýýä èðñýíä ÷èíü áàÿð õ¿ðãýå. Ìÿíãàí ìÿíãàí çàëóóñûã òºëººëæ îðîëöîõîä øàëãóóð ºíäºð áàéñàí óó. Õóðëààð ÿìàð àñóóäàë õýëýëöýâ?

- Áè Ìîíãîëûí Óëààí çàãàëìàéí íèéãýìëýãò äîëîî, Í¯Á-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíä õî¸ð äàõü æèëäýý àæèëëàæ áàéíà. Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí ÷óóëãà óóëçàëò áîëîõ òóõàé ìàíàé áàéãóóëëàãàä ìýäýýëýë èðñíèé äàãóó Óëààí çàãàëìàéí íèéãýìëýãèéí Õ¿¿õýä çàëóó÷óóäûí õºäºëãººíèéã òºëººëæ îðîëöú¸ ãýæ ìàòåðèàëàà ÿâóóëñàí. Øàëãàðóóëàëò ìàø óäààí õóãàöààíä ÿâàãäàæ, ºíãºðºã÷ äîëäóãààð ñàðûí 9-íä ìèíèé áèå øàëãàðñàí òóõàé õàðèóãàà àâñàí. Òýãýýä Íàéìäóãààð ñàðûí 23-27-õîîðîíä Ìåêñèê óëñûí Ëåîí õîòîä áîëñîí Îëîí Óëñûí Çàëóó÷óóäûí Áàãà õóðàëä Áîëîâñðîë Ñî¸ë Øèíæëýõ Óõààíû ÿàìíû ñàéäûí çºâëºõ Ã.Äàìäèííÿì, “Ã¿íæ“ òºâèéí ã¿éöýòãýõ çàõèðàë ×.Óíäðàõ íàðûí õàìò îðîëöîîä èðëýý.

Òóñ õóðàë ìààíü Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Õ¿í Àìûí Ñàí, Ìåêñèê Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ õàìòðàí “Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëò - Çàëóó÷óóäûí îðîëöîî” ãýñýí åðºíõèé ñýäâèéí äîð íèéò 153 îðíû òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí òºëººëºã÷èä öóãëàñàí òîìîîõîí õóðàë áîëñîí. Ìèíèé õóâüä Ìîíãîëûí çàëóó÷óóäûí äóó õîîëîéã õ¿ðãýõýýð Í¯Á áîëîí ÌÓÇÍ-èéã òºëººëæ îðîëöîõ áîëñîí ó÷èð Ìîíãîëä òóëãàìäàæ áóé àñóóäëûã ãàðãàæ òàâèõààð ÌÓÇÍ-èéí Õ¿¿õýä çàëóó÷óóäûí õºäºëãººíèé ãèø¿¿äèéí áîëîâñðóóëñàí áàðèìò áè÷èã áîëîí 2008 îíû àðàâäóãààð ñàðûí 24-íä “Ìèíè Í¯Á” ÷óóëãàíààñ ãàðãàñàí çºâëºìæ, çààâðûã ºðãºí áàðüñàí. Ìºí Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäàä çàëóóñûí òóõàé õºíäºãäñºí, áèäýíä òóëãàð÷ áóé îëîí õ¿íäðýë áýðõøýýëèéí òàëààð ÿðèëöàæ ñàíàë áîäëîî ñîëèëöëîî.

- Õóðëûí îíöëîã þó áàéâ?

- Òóõàéí õóðàëä òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãàà òºëººëæ èðñýí òºëººëºã÷äººñ ãàäíà , òºðèéí áàéãóóëëàãûã òºëººëæ èðñýí

Õ.ÁÀÒÒÎÃÒÎÕ: Çàëóó÷óóäûí äóó õîîëîé áîëæ áàéãàà ø¿¿ ãýõ áîäîë áàéíãà öýýæèíä óÿàòàé ÿâäàã

STUDENT LEADER 29

òºëººëºã÷äèéí ôîðóì ÿâàãäñàíààðàà ºìíº áîëæ áàéñàí õóðëóóäààñ íýëýýä îíöëîãòîé áîëñîí. 23-25 –íû õîîðîíä çàëóó÷óóä ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîë, õºäºëìºð ýðõëýëò, ñî¸ë õîîðîíäûí õàðèëöàà ãýõ ìýò ÷èãëýëýýð õýëýëöýæ, ìýäýãäýë ãàðãàñàí áºãººä 25-27 õîîðîíä òºðèéí õýìæýýíä òºëººëæ èðñýí òºëººëºã÷èä ìààíü áèäíèé ãàðãàñàí ìýäýãäýë äýýð õýëýëöýæ “Ãóàíàõóîòîãèéí òóíõàãëàë” ãàðãàñàí.

- Ìîíãîëä Õ¿¿õýä çàëóóñûí ñàíàñàí áîäñîí õ¿ñýë çîðèã, äóó õîîëîéã øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä èëýðõèéëýõýä õàìãèéí òóëãàìäààä áàéãàà ÿìàð àñóóäàë áàéíà âý? Ýíý òàëààð õàìãèéí ò¿ð¿¿íä þó õèéå ãýæ áîäîæ áàéíà?

Ìîíãîëä çàëóó÷óóäûí àñóóäàë õàðèóöñàí òºðèéí áàéãóóëëàãà áàéäàãã¿é. Ãýòýë áóñàä óëñ îðíû õóâüä çàëóó÷óóäûí òºðèéí àëáàí ¸ñíû áàéãóóëëàãóóä àæèëëàæ, çàëóó÷óóäûí òºëºº ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã þì áàéíà. Æèøýý íü. Ãåðìàí (Youth Council), Ìåêñèê (Juve-nil Mexico), Õÿòàä (Youth network),Íîðâåãè (The Norwegian Children and Youth Council (LNU)), Íèäåðëàíä ( Dutch National Youth Council) ãýõ ìýò. Òèéìýýñ ¿¿íèéã äýýä øàòíû áàéãóóëëàãàä õ¿ðãýõ ¸ñòîé ãýæ áîäñîí. Õóðàëä îðîëöñîí áóñàä îðíû òºëººëºã÷èä òóõàéí îðíûõîî òºðèéí áàéãóóëëàãà, çàëóó÷óóäûí àãåíòëàãèéã òºëººëæ èðñýí áàéñàí ó÷èð òýäýíòýé õîëáîî òîãòîîõûã çîðüæ, îíëàéí õýëáýðýýð õàðèëöàí òóðøëàãà

ñîëèëöîæ, óóëçàëò õèéõýýð òºëºâëºñºí. Áóñàä îðîíä çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî íü ÿìàð ñòàòóñòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäãèéã ñóäëàõààð àæèëëàæ áàéíà. Ýõíèé ýýëæèíä áè÷èã áàðèìòàà á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Ìºí Îëîí óëñûí õóðëààñ èðñýí ìàòåðèàëààðàà òîâõèìîë ýìõýòãýæ ãàðãàõààð òºëºâëººä áàéíà.

-Òàíû àìüäðàëûí çîðèëãî þó âý. Çîðèëãûíõîî àëü ò¿âøèíä ÿâæ áàéãàà áîë?

-Áîäîæ òºëºâëºñºí, çîðèëãî òàâèàä õèéæ áóé ìàø îëîí ç¿éë áèé. Áèåëýýã¿é á¿õíèéã ìºðººäºë îðëîäîã ãýñýí ¿ã áàéäàã. Õ¿í íàð ðóó òýì¿¿ëæ àìüäðàõ ¸ñòîé. ßëàíãóÿà çàëóó õ¿í çîðèëãîòîé áàéõ ¸ñòîé. Òýð íü îéðûíõ áèø õîëûíõ áàéõ õýðýãòýé. Õîëûí òýð çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä çîðèëòóóäàä õóâààæ, áàãà áàãààð õýðýãæ¿¿ëáýë áèä óðàãøèëíà. Áè ºíººäðèéí ºíäºðëºãººñ ýðãýí õàðâàë õ¿ðýõ ¸ñòîé çîðèëãûíõîî òýí õàãàñò íü ÷ õ¿ðýýã¿é ÿâíà. Óëñàà òºëººëæ õóðàëä îðîëöîõ á¿ðòýý áè õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã. Ìîíãîë Óëñûí õ¿í àìûí 60 õóâü íü çàëóó÷óóä. Òýäíèé äóó õîîëîé áîëæ áàéãàà ø¿¿ ãýõ áîäîë áàéíãà öýýæèíä óÿàòàé ÿâäàã.

ßðèëöñàíä áàÿðëàëàà.

ßðèëöñàí: Ä.Îäîíòóÿà

STUDENT LEADER30

Òàâèàä æèë äýëõèéí çàãâàðûí åðòºíöèéí ºíãº òºðõ, õýâ çàãâàðûã òîäîðõîéëæ èðñýí Êðèñòèàí Äèîð áðýíäèéã ìýäýõã¿é õ¿í ãýæ ¿ã¿é. Ýíý ãàéõàëòàé åðòºíöèéã óðëàí á¿òýýã÷ Êðèñòèàí Äèîð íü 1905 îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí 21-íä

Ôðàíöèéí äàëàéí ýðãèéí Ãðàíâèë áîîìò õîòîä ìýíäýëñýí áàéíà. Òýðýýð çóðàã çóðàõ äóðòàé áàéñàí áºãººä ººðèéí çóðñàí ýñêèçýý 10 öåíòýýð õóäàëääàã áàéæýý. Ãýðèéíõýí íü ò¿¿íèéã äèïëîìàò÷ áîëãîõûã õ¿ñ÷, óëñ òºðèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöóóëñàí áîëîâ÷ ñóðãóóëèà îðõèí, òýð ¿åä äýëãýð÷ áàéñàí ñþððåàëèçìä àâòàæ, 1928 îíä íàéçòàéãàà õàìòðàí àíõíû ¿çýñãýëýíãýý íýýñýí. Äèîð Ñàëüâàäîð Äàëè, Æàí Êîêòó íàðûí çóðàà÷èäòàé àæèë òºðëèéí

õàðèëöààòàé áàé-ñàí áîëîâ÷ 1930-ààä

îíû èõ õÿìðàëûí ¿åýð àæèëã¿é

áîëæýý. 1938 îíä çàëóó äèçàéíåð ìààíü Ðîæåð

Ïèãåãèéí õàðààíä ºðòºæ, çàãâàðûí åðòºíöºä õºë

òàâüñíààð èõ àìæèëòûíõàà ãàðààã ýõýëñýí þì. Ìºí

õºâºíãèéí õààí ãýãäýõ Ìàðñåëü Áóññàê, Ëþñèàí Ëóðîíû

çàãâàðûí îðäîíä àæèëëàæ áàéñàí ò¿¿íèé àâúÿàñ ÷àäâàðûã ¿íýëæ, òóñäàà ãàðàõàä íü òóñàëñíààð “Êðèñòèàí Äèîðûí çàãâàðûí îðäîí” Ïàðèñûí Ìîíòýíüþ ãóäàìæíû 30 òîîòîä áèé áîëîâ.

Êðèñòèàí Äèîð êîìïàíè

• 1957 îíä Èâ Ñàí Ëîðåí Êðèñòèàí Äèîðûí îðûã çàëãàæ àõëàõ äèçàéíåð áîëñîí.

• 1960 - Ìàðê Áîàí àõëàõ äèçàéíåð íü áîëîâ.

• 1968 - “Ïàðôàì Êðèñòèàí Äèîð” êîìïàíèéã Ìîý Õåííåñè êîìïàíè (ºäãººãèéí LVMH) õóäàëäàæ àâàâ.

• 1978 - Ýöýã êîìïàíè áîëîõ Ìàðñåëü Áóññàê ãðóïï äàìïóóðñíû óëìààñ Àãàø-Âèðî ãðóïïèéí õàðüÿàíä øèëæèâ.

• 1984 - Áåðíàð Àðíî Ôðàíöûí õºðºíãº îðóóëàëòûí áàíêòàé õàìòàð÷ Ìàðñåëü Áóññàê ãðóïïèéã õóäàëäàæ àâñàí.

• 1985 - Ãðóïïòýý áóöàæ íýãäýí, Àðíî çàõèðàë íü áîëæýý.

• 1989 - Æàíôðàíêî Ôåðå àõëàõ äèçàéíåð áîëîâ.

• 1990 - Àðíî LVMH êîìïàíèéí çàõèðàë áîëîâ.

• 1996 - Æîí Ãàëëèàíî àõëàõ äèçàéíåð áîëîâ.

• 2001 - “Äèîð Îì”-ûí àõëàõ äèçàéíåðààð Ýääè Òðèìàí òîìèëîãäîâ.

• 2007 - Êðèñ Âàí Àø Äèîð Îìûí àõëàõ äèçàéíåð áîëîâ.

Кристиан ДиорКристиан Диор

STUDENT LEADER 31

Òýðýýð ýìýãòýé õ¿íèé íóóöëàã ýðõýìñýã øèíæ ÷àíàð, áýëõ¿¿ñèéã èë¿¿ òîäîòãîñîí õóâöàñíû ñòèëèéã çîõèîæ, äóíäàä çóóíû äààøèíçíû ñòèëèéã øèíý÷èëñýí áàéíà. ¯¿íèéãýý äàãààä ö¿íõ, ò¿ðèéâ÷, ìàëãàé, áýýëèé ãýõ ìýò æèæèã õýðýãëýëä ÷ ãýñýí õóâüñãàë õèéñýí áàéíà. Èíãýýä Êðèñòèàí Äèîð 1950-ààä îíû äóíä ¿å ãýõýä åâðîïûí àøèã îðëîãî èõòýé õóâöàñíû ñàëîí áîëîí àëäàðøñàí áàéëàà. Àëäàðò Êðèñòèàí Äèîð 1957 îíû õî¸ðäóãààð ñàðûí 17-íû ºäºð Èòàëèéí “Ìîíòå Êàòèíè” ðàøààí ñóâèëàëä ç¿ðõíèé øèãäýýñèéí óëìààñ ãýíýò íàñ áàðæýý. Òýðýýð õîðâîîãèéí ìºíõ áóñûã ¿ç¿¿ëñýí ÷ ò¿¿íèé çàãâàðóóä íü ºíººã õ¿ðòýë îðøñîîð áàéãàà áèëýý.

STUDENT LEADER32

Ìîíãîë÷óóä áèä ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿äýýð Èðàí óëñ öºìèéí çýâñýãòýé áîëæ ãýíý, Èðàí óëñ ÀÍÓ-ûí õàðèëöàà õ¿éòýí äàéíû õýìæýýíä î÷ëîî, òýíä öºìèéí öýíýãò õîøóóíûõàà òîîã íýìýãä¿¿ëýõ ãýæ îðëäîæ áàéíà ãýõ÷ëýí ìýäýý, ìýäýýëëýýð õàõàæ ñóóõààñ áóñ Òåãåðàí õîòîä àìüäàðäàã Àëè Ìóõàììåä õýìýýõ 17 íàñòàé, áóðæãàð õàð ¿ñòýé õ¿¿ãèéí áîëîâñðîë ìºðººäëèéí òàëààð òýãòëýý ñîí-ñîæ áàéãààã¿é áóé çà. Òýãâýë Èðàí óëñûí öºìèéí öýíýãò õîøóóã á¿òýýãýýä áàéãàà áîëîâñðîë , ìýäëýãèéí ñèòåì ð¿¿ íü áàãà ÷ ãýñýí ºíãèéæ ¿çýöãýýå.

Àëè Ìóõàììåä õ¿¿ä ìºíººõ öºìèéí çýâñýã, õºðø çýðãýëäýý Èðàêèéí äàéí, Èðàí ÀÍÓ-ûí õîîðîíä ºðíººä ºðãºæººä áàéãàà ãåîïîëèòèê òýãòëýý ñîíèðõîëûã íü òàòàõã¿é áàéíà. Òýðýýð “ýíý áîë åðäºº ë óëñ òºðèéí àñóóäàë, õàðèí íàäàä ººð ÷óõàë àñóóäàë áèé” ãýæ õýâë¿¿õýí àðãàã¿é ºã¿¿ëæ áàéíà. Ò¿¿íèé òîëãîéä æèëä íýã óäàà áîëäîã êîíêóðñ õýìýýõ òºðèéí ºì÷èéí èõ ñóðãóóëüä ýëñýõ ýëñýëòèéí øàëãàëòàíä áýëòãýõýýñ ººð ÷óõàë àñóóäàë îäîîõîíäîî ¿ã¿é.

Èðàíä æèë á¿ð 1.5 ñàÿ çàëóó÷óóä ìºíººõ ýëñýëòèéí øàëãàëòàíä òîîñîî ºðãºäºã áàéíà. 1.5 ñàÿ îõèä õºâã¿¿äèéí äºíãºæ 10% íü õ¿ñëýí áîëñîí òºðèéí ºì÷èò èõ, äýýä ñóðãóóëüä ýëñýí îðîõ áàòëàìæàà ãàðääàã áàéíà. Ìýäýýæ 1.5 ñàÿ îõèä õºâã¿¿ä äîòðîîñ öàõèóð õàãàëæ áàéæ ãàð÷ èðýõ á¿ëãýý.

Àëè Ìóõàììåä õ¿¿ òýäíèé ë íýã. “áè ºäºð á¿ð 8-10 öàã õè÷ýýëýý äàâòàæ áàéñàí” ãýõ àæýý. Õè÷ýýë, õè÷ýýë áàñ äàõèí õè÷ýýë. ÀÍÓ, Êàíàä, Àâñòðàëèéí äýëõèéä íýð õ¿íäòýé òîï èõ ñóðãóóëèóäûí ìàñòåð, äîêòîð, äîêòîðûí äàðààõ òýòãýëýãòýé ïðîãðàììóóäàä ãîëäóó áàéãàëèéí øèíæëýëèéí ñóäàëãààãààð

Èðàí îþóòíóóä òîëãîé öîõèõ áîëæýý. Òóõàéëáàë ÀÍÓ –ûí Ñòýíôîðäûí èõ ñóðãóóëèéí èíæåíåðèéí ôàêóëüòåòýä ãýõýä ìàñòåð, äîêòîðûí çýðýã õàìãààëñàí ãàäààäûí 30 îþóòíû 15 íü Èðàíû Æàëèâûí èõ ñóðãóóëèéã òºãñºã÷èä áàéíà. Áðóññ Óýë õýìýýõ ïðîôåññîð “äýëõèéä õóðóó äàðàìõàí, ãàéõàìøèãòàé èíæåíåð¿¿ä Èðàíààñ ë òºðæ áàéíà” ãýæ ºã¿¿ëæ áàéíà. Ò¿¿ãýýð ¿ë áàðàì Æàëèâûí èõ ñóðãóóëü òºãññºí ñóäëàà÷èä Ñòýíôîðäîä àëü ýðòíýýñ “á¿ãýõ” áîëñîí áàéíà. Áàéãàëèéí øèíæëýëèéí îëîí óëñûí îëèìïèàäóóäàä

Èðàíû îþóòàí çàëóó÷óóäûí àìæèëò æèë èðýõ òóòàì íýìýãäñýýð áàéíà. 2006 îíä Ñëîâÿíä îëîí óëñûí ìàòåìàòèêèéí îëèìïèàäàä 3 àëò, 3 ìºíãº àâ÷ ßïîíû äàðàà àìæèëòààðàà 8-ð áàéð ýçýëñýí áàéíà. 2007 îíä Èíäîíåçèä áîëñîí îëîí óëñûí àñòðàíî-ìèéí îëèìïèàäààñ 4 ìåäàë Èñïàíèä áîëñîí ìàòåìàòèêèéí îëèìïèàäààñ 1 àëò, 5 ìºíãº àâ÷ ÁÍÕÀÓ, ÎÕÓ, ÀÍÓ, ÁÍÑÓ-ûí äàðàà 5 –ðò îðæýý. 70 ãàðóé ñàÿ õ¿í àìòàé Èðàí÷óóäûí 80% íü áè÷èã ¿ñýãò òàéëàãäñàí,

èõ äýýä ñóðãóóëüä ýëñýí ñóðàã÷äûí òîî 3,5 ñàÿ áàéõ àæýý. Òýäíèé åðäºº 6% íü ýìýãòýé÷¿¿ä. Èðàí ãàðàëòàé íýãýí àìåðèê ïðîôåññîð “Èðàíû ñ¿¿ëèéí 30 æèëä ãàðñàí öººõºí àìæèëòóóäûí íýã íü ÿàõ àðãàã¿é Èðàíû áîëîâñðîëûí ñèñòåìä ãàðñàí àõèö äýâøèë þì” ãýæ áè÷ñýí áàéíà. Æàëèâûí èõ ñóðãóóëü òºãñººä ÀÍÓ-ûí íýðòýé èõ ñóðãóóëèéí ïðîôåññîð áîëñîí Ìóõàììåä Ìàíñóë õýëýõäýý “Èðàíä õýä õýäýí òîì õààëòûã äàâàõ õýðýãòýé áàéëàà. Þóíû ºìíº ººðèéí èõ ñóðãóóëü äîòðîî ºðñºëäºíº, Èðàíû îþóòíóóä ìàø èõ òýâ÷ýýðòýé, øóðãóó, õè÷ýýë ç¿òãýëòýé óëñ. Òýð èõ õè÷ýýë ç¿òãýëèéí öààíà ãàíö ë òîì õºäºëã¿¿ð áàéäàã. Òýð íü Èðàíûã õîë îðõèõ ÿâäàë, ìýäýýæ ìýðãýæëèéíõýý õóâüä ø¿¿ äýý.” ãýæ ºã¿¿ëæ áàéíà. Èðàíä ÷ ãýñýí ýäèéí çàñãèéí

ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ØÈÍÆËÝËÝÝÐ ÃÀÐÀÌÃÀÉ ÈÐÀÍÛ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÈÑÒÅÌÈÉÍ ÒÓÕÀÉ

STUDENT LEADER 33

õÿìðàë í¿¿ðëýæ áàéíà, Æàëèâèéí èõ ñóðãóóëü òºãññºí ãÿëàëçñàí èíæåíåð¿¿äýä àæëûí áàéð áýëýí çýëýí õ¿ëýýãýýä áàéæ áàéíà ãýæ ¿ã¿é. Ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðààðàà Èðàíäàà ãàéõàãäàõ àìæèëò ¿ç¿¿ëáýë óëñ íü äýìæýýä õ¿ñýýä áàéãàà ìºíººõ ÀÍÓ, Àâñòðàëè, Êàíàä ðóó íü ÿâóóëàõ áîëîìæ îëãîäîã ãýñýí ¿ã þì. Æèë á¿ð 15 ìÿíãà îð÷èì “òîëãîé ñàéòàé” èíæåíåð òåõíîëîãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äýý ãàäààäàä èëãýýäýã àæýý. Òýä ïèööà çººæ, àÿãà òàâàã óãààæ, àõóéí æààõàí ìºíãºº öóãëóóëàõààð áóñ àëü ë òîíîã òºõººðºìæ ñàéòàé, ýð¿¿ë ñàðóóë ñýòãýëãýý íî¸ëñîí, øèíæëýõ óõààíû æèíõýíý îð÷èí íºõöºë ð¿¿ ö¿íõýý àâààä ãàðäàã ãýñýí ¿ã. ÀÍÓ-ûí ëàáîðàòîðè, ïðîãðàìì õàíãàìæèéí ãàéõàìøèã õýñýãõýí õóãàöààíû äàðàà Æàëèâûí èõ ñóðãóóëü, õ¿ðýýëýí, ëàáîðàòîðèóäàä Èðàíû èíæåíåðèéí òîëãîéãîîð äàìæààä áýëýí áîëíî ãýñýí ¿ã. Ìýðãýæëèéí áýëòãýë ñàéòàé, ìàø ñàéí àíãëè õýëòýé, Æàëèâ÷óóäûã Àâñòðàëè, Êàíàäûí ýðäýì øèíæèëãýýíèé áàéãóóëëàãóóä ¿¿ä õààëãàà íýýãýýä òîñîîä àâäàã áàéíà. Ïåðñèéí áóëàíãèéí îðíóóä, Àðàáûí Íýãäñýí Ýìèðàò óëñàä áîë õààëòã¿é. Õàðèí 1979 îíû Èðàíû õóâüñãàëûí äàðààãààñ ÀÍÓ òýäýíä âèç îëãîõäîî íýëýýä öààðàãëàõ áîëæýý. Ãýð á¿ëèéí îðëîãîîðîî Èðàí óäìûí àìåðèê÷óóä æèðèéí àìåðèê ãýð á¿ëýýñ 20% èë¿¿ íü òîãòîîãäæýý.

Çà îäîî Èðàíû áîëîâñðîëûí ñèñòåìèéí òàëààð òîâ÷õîí äóðäúÿ.

Èðàíû áîëîâñðîëûí ñèñòåì 5 íàñíààñ ýõýëäýã. 5 íàñòàé õ¿¿õä¿¿ä ñóðãóóëèéí ºìíºõ áýëòãýë àíãèä 1 æèë ñóðàëöäàã. 6 íàñòàéãààñàà áàãà ñóðãóóëüä ýëñýýä 5 æèë ñóðàëöàíà. 6 -8 ð àíãè äóíä àíãè, 9-12 ð àíãè àõëàõ àíãèä òîîöîãäîíî. Äýýð ºã¿¿ëñýí òºðèéí ºì÷èéí, ñóðãàëòûí çàðäëûã óëñ äààäàã äýýä ñóðãóóëèóäàä 12 æèëèéí åðºíõèé áîëîâñðîë ýçýìøñýí øèãøìýë õ¿¿õä¿¿ä óðàëäààíò øàëãàëòààð ýëñýí îðäîã. Òèéì ñóðãóóëü 50 îð÷èì áàéíà. Äýýä ñóðãóóëüä ýëñýõ õ¿ñýëòýé ÷ Æàëèâèéí èõ ñóðãóóëü ìýò òºðèéí èõ äýýä ñóðãóóëüä ýëñýæ áàðààã¿é 300 øàõàì õ¿¿õä¿¿ä õóâèéí èõ äýýä ñóðãóóëüäàà ýëñýí ñóðàëöàíà. Áàãà ñóðãóóëèàñ àõëàõ ñóðãóóëü òºãñòºëºº áàéãàëèéí øèíæëýëèéí õè÷ýýëèéã ãîë÷ëîí “í¿äíý”. Òèéì áîëîõîîð àõëàõ ñóðãóóëüä ¿çýæ áàéãàà áàéãàëèéí øèíæëýëèéí õè÷ýýë¿¿äèéí ïðîãðàìì íü ÀÍÓ-ûí èõ äýýä ñóðãóóëèéí 1-ð êóðñûí òºâøèíòýé òýíöäýã àæýý. Çààâàë ñóðàëöàõ õè÷ýýë àðàá õýë /Èðàí÷óóäûí òºðèéí õýë àðàá áóñ, ïåðñ õýë áàéäàã/, êîðàí ñóäëàë, êîìïüþòåð àíãëè õýë îðäîã áàéíà. 1979 îíû Èñëàìûí õóâüñãàëûí äàðàà Òåãåðàíû Èõ ñóðãóóëèéí 1 ôàêóëüòåòýýñ áóñäûã 3 æèëýýð õààñàí áèëýý. Ñóðãàëòûí êàððèêëþìàà èñëàìæóóëñàí ãýäýã. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ÀÍÓ-ûí ýñðýã ñóðòàë÷èëãàà ÷ õ¿÷òýé áàéäàã áºãººä ìºíººõ ïðîôåññîð “30 æèë ¿ðãýëæèëñýí àìåðèêèéí ýñðýã ñóðòàë óõóóëãà õàðèí ÷ ýñðýã ¿ð ä¿í ºãñºí, ºíººäºð øèã Àìåðèêèéã ñîíèðõîõ çàëóó÷óóäûí ñîíèðõîë óðüä ºìíº íü

èéì áàéãààã¿é” ãýæ ºã¿¿ëæ áàéíà. ¯íýõýýð ñàéí ñóðëàãàòàé Èðàí îþóòíóóäûí õ¿ñýë, ìºðººäºë, òýì¿¿ëýë Àìåðèê îðîí àæýý. Çîðèëãî íü øàë óãààãààä ÷ áîëîâ ìºíãº îëîõ áèø òåõíèê òåõíîëîãèä ñóðàëöàõ øèíý íîó õàó.

Èðàíû çàñãèéí ãàçàð ÷ ýíý õ¿ñýë ìºðººäëèéã íü õààõ áîîõ ñîíèðõîë ¿ã¿é áîëîëòîé. Õàðèí ÷ ãàäààäàä àæèëëàæ àìüäàð÷ áàéãàà ºíäºð ìýðãýæèëòýé ýðäýìòýí ñóäëàà÷äàà ýõ îðîíäîî óðüæ áîãèíî õóãàöààãààð àæèëëóóëààä áóöààäàã.

Èðàíû çàñãèéí ãàçðààñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã òîì òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýýä ýõýëñýí áàéíà. “Àìüä” òåõíîëîãèóä ººðñäºº ã¿éæ èðýýä, óëñ ýõ îðîíäîî õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýõ áîëîìæòîé òºñë¿¿äèéã áèé áîëãîäîã ãýñýí ¿ã þì. Òºðºëõ ýõ îðîíäîî èðýýä, áîãèíîõîí öàã õóãàöààíä áîäèò íºõöºë áàéäàëòàé òàíèëöààä, þóã íýí ò¿ð¿¿íä õèéõ òóõàé ìýäýýëëèéã á¿ðýí àâ÷ áàñ ìýäëýã ìýäýýëëèéã äàìæóóëæ áàéäàã áîëîëòîé þì. Ýíý áîë ìàíàéä íýí òýðã¿¿íä õýðýãæ¿¿ëìýýð ë àæèë ñàíæ.

Ìàíàé óëñûí òåõíèêèéí ãàíö òîì èõ ñóðãóóëü ìààíü õàãàñ çóóí æèëèéíõýý îéã ýíý æèë òýìäýãëýõ àæýý. Îéã íýæãýð òîì òýìäýãëýõ íýã õýðýã, ÿäàæ Æàëèâûí èõ ñóðãóóëü øèã áîëîõ îãò ººð õýðýã þìäàà. Èðàíû Æàëèâûí Òåõíîëîãèéí èõ ñóðãóóëü 30 æèë áîëîõîä àìåðèê÷óóäûí òîëãîéä àëü õýäèéíýý öàõèóð õàãàëààä ýõýëñýí áàéíà ø¿¿. Áèä þóíû ºìíº áàéãàëèéí øèíæëýëèéí õè÷ýýë¿¿äèéí ñóðãàëò, ñóðãàëòûí àãóóëãà, àðãà ç¿éã øèíý øàòàíä ãàðãàõ õýðýãòýé áàéíà.

Òåõíèê òåõíîëîãèéí ÷èãëýëýýð ººðèéí îðîíä áýëòãýãäñýí èíæåíåð¿¿äèéã ºíäºð õºãæèëòýé, áààç ñóóðü ñàéòàé, äýëõèéä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ñóðãóóëèóäàä áîäëîãîîð äàõèí áýëòãýõ, ìýðãýøëèéã íü äýýøë¿¿ëýõ íü ÷óõàë þì. ØÓÒÈÑ áîëîí òåõíèê òåõíîëîãèéí ÷èãëýëýýð ìýðãýæèëòýí,

ìýðãýæèëòýé àæèë÷èä áýëòãýäýã ñóðãóóëèóäûí áàãøëàõ áîëîâñîí õ¿÷íèé ìýðãýæèë ìýäëýãèéã äýýøë¿¿ëýõ, ñóðãàõ, äàâòàí ñóðãàõ, øèíý çàëóó ÷àäâàðëàã áîëîâñîí õ¿÷íýýð õàíãàõàä ÁÑØÓß îíöãîéëîí àíõààðàõ öàã àëü õýäèéíýý áîëæýý. Õºíãºí áà õ¿íä ¿éëäâýðëýë óóë óóðõàé, ìàøèí ¿éëäâýðëýë, èõ áàðèëãà, öàõèì òåõíèê, òåõíîëîãèéí àëü ÷ ñàëáàðò ñèñòåìèéí èíæåíåð÷ëýë áóþó ¿éëäâýðëýëèéã àâòî-

ìàòæóóëñàí öàõèì õÿíàëòààð óäèðäàõ, õÿíàõ ñèñòåì ºðãºí õýðýãëýãäýõ áîëñîí. Èíæåíåðèéí ÷èãëýëèéí èõ äýýä ñóðãóóëèóäûí õºòºëáºðò ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéã ¿éëäâýðëýëèéí çàéíààñ óäèðäàõ, õÿíàõ àâòîìàòæóóëñàí ïðîãðàì÷ëàë ýçýìø¿¿ëýõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé. Öàõèì òåõíèêèéí õýë äýýð ïðîãðàìì áè÷èõ, ñèñòåì òåõíèê –èíæåíåðèéí çàéëøã¿é ìýäëýã îëãîõ ÷àäâàðòàé èõ äýýä ñóðãóóëèéí áàãø íàðûã áýëòãýõ øààðäëàãàòàé áàéíà. ªíäºð õºãæèëòýé óëñ îðíóóäàä òýð äóíäàà äýëõèéä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí èõ äýýä ñóðãóóëèóäàä ìýðãýæèë, áîëîâñðîë ýçýìøñýí èíæåíåð¿¿ä, çàëóó áîëîâñîí õ¿÷íýý òºðèéí áîäëîãîîð äýìæüå.

STUDENT LEADER34

ªäºð á¿ð ë áèä áîëîìæã¿éí òàëààð ÿðèëöäàã. Æèøýýëýõýä: õè÷ýýëäýý õîöîð÷ áàéãàà ìààíü çàìûí ò¿ãæðýëòýé õîëáîîòîé, ñóðãàëòûí òºëáºð ºíäºð áàéãàà òóë

ñóðàëöàõàä õýö¿¿ áàéíà, áàãø ìóó áàéãàà òóë ìèíèé ìýäëýã äóòìàã áàéíà, íîìûí ñàí èõ õ¿íòýé áàéãàà ó÷ðààñ íîì õ¿ðýëöýõã¿é áàéíà ãýýä áîëîìæã¿éí òóõàé, áýðõøýýëèéí òàëààð áèä ¿ðãýëæ ãîìäîëëîäîã.

Óãòàà çàìûí ò¿ãæðýë èõ áàéíà ãýäýã áîë ÷è èë¿¿ ýðò áîñîõ ̧ ñòîé ãýñýí ¿ã, áàãø ìóó áàéíà ãýæ ººðèéãºº çºâòãºõèéí îðîíä áàãøèéí õýëñíýýñ èë¿¿ã ººðºº îëæ ìýäýõ õýðýãòýé. Òîâ÷õîíäîî áîëîìæã¿éí öààíà ë øèíý áîëîìæ áàéäàã.

Áèäíèé òîî÷äîã áàñ íýã çîâëîí áîë áýðõøýýë. Áýðõøýýëèéã ýðõøýýëäýý îðóóëæ, õýö¿¿ ç¿éë àìàðõàí áîëîõ õ¿ðòýë ÷è áîëîìæã¿éí öààäàõ øèíý áîëîìæèéã îëæ õàðàõã¿é. Øóâóóäûã íèñýõýä àãààðûí äàðàëò áýðõøýýë áîëäîã. Øóâóóäûã áýðõøýýëýýñ íü ñàëãàæ âàêóì îð÷èíä íèñãýõ ãýýä ¿çâýë, øóâóóä íèñýõ íü á¿¿ õýë ãàçðààñ ÷ ¿ë õºíäèéðíº. Áýðõøýýë áîë ÷àìàéã àìæèëòàíä õºòëºõ àëòàí ãàäàñ ìºí. Áýðõøýýë õààíà áàéíà - òýíä áîëîìæ áóé.

Áîëîìæ ãýæ þó âý? Àøèãëàæ ÷àäñàí áîëîìæ àìæèëòûí ýõëýë áîëäîã áîë àøèãëààã¿é àëäñàí áîëîìæ ÷àìàéã äýìèé ìºðººäºã÷ áîëãîäîã. Áîëîìæèéã èðñýí öàãò íü àøèãëàæ ÷àäàõã¿é áàéõ íü ºíãºðñºí áîðîîíû àðààñ öóâ íºìðºõòýé èæèë èíýýäòýé ç¿éë ìºí.

Çàðèì õ¿í íàäàä áîëîìæ àëãà, áè àçã¿é õ¿í ãýæ ÿðüäàã. ¯íýíäýý áîëîìæ õýíèéã ÷ òîéðäîãã¿é. Ãîë íü áîëîìæèéã èðýõ ìº÷èä ÷è áýëýí áàéõ ¸ñòîé. Áîëîìæèéã èðýõ ìº÷èéã õ¿ëýýãýýä äýìèé õýâòýõ áèø èðýí èðòýë íü ººðèéãºº áýëä. Õè÷ýýë ç¿òãýë ÿìàãò ¿íýëýãääýã.

Îþóòàí àõóé íàñ áîë áîëîìæèä ººðèéãºº áýëäýõ õóãàöàà ìºí. Ìîíãîë÷óóä ýðòíýýñýý íààø àìàíä îðñîí øàð òîñûã õýëýýðýý ò¿ëõýõ ãýæ ÿðüäàã. Îþóòàí àõóé íàñàà ¿ð á¿òýýëã¿é, äýìèé ñýëã¿¿öýí ºíãºð¿¿ëáýë àìàíä îðñîí øàð òîñûã øóóä íóëèìààä õàÿõòàé ë àäèë. Ãýõäýý èõ, äýýä ñóðãóóëüä á¿ãäèéã çààäàãã¿éã áàñ ñàíàõ õýðýãòýé.

ªíººäðèéí îþóòàí òà á¿õýíä ÿëàíãóÿà èë¿¿ èõ áîëîìæ áàéíà. ªíººäðèéí îþóòíóóäàä õ¿ññýí ìýðãýæëýýðýý õ¿ññýí ñóðãóóëüäàà ñóðàëöàõ áîëîìæ áàéíà. Òà á¿õýí íèéòèéí

Ìîíãîëûí Ëåêòîð Òºâèéí ñóðãàã÷ áàãø:

Ñ.Æàâõëàí

ÁîëîìæÁîëîìæ

STUDENT LEADER 35

òýýâðýýð ¿íý òºëáºðã¿é çîð÷èæ áàéíà. Õàìãèéí ãîë íü Åðºíõèéëºã÷èéí ñàíàà÷ëàãààð çàñãèéí ãàçðûí äýìæëýãòýéãýýð îþóòíû ñóðãàëòûí òºëáºðèéí 500.000 òºãðºãèéã òºðººñ äààõ áîëæ áàéíà. Óðüä ºìíº èéì ñàéõàí áîëîìæ îþóòíóóäàä áàéñàí áèë¿¿.

Ìîíãîëûí Ëåêòîð Òºâººñ òà á¿õýíä áîëîìæ îëãîæ áàéíà. 6 äàõü æèëäýý õè÷ýýëëýæ áóé “Õóâü õºãæëèéí öîãö” ñóðãàëòàíäàà ¿íýã¿é ñóðàëöàõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéíà. Òà àíãè õàìò îëíîî òýðã¿¿ëáýë òºëáºðºº 100 õóâü ýðã¿¿ëýí àâ. Öààøëààä àæëûí áàéðàíä çóó÷ëóóëàí îð. Èõ äýýä ñóðãóóëüä çààäàãã¿é ìýäëýã, ÷àäâàðûã ýçýìø. Ýíý áîëîìæ áèø ãýæ ¿¿? Á¿ð íýã ñóìààð 3 òóóëàé, íýã ñóðãàëòààð 10 ÷àäâàð ýçýìøèõ áîëîìæ. Áîëîìæ õÿçãààðòàé áàñ õóãàöààòàé áîëîõîîð ñóðàëöàã÷äûí òîî öººí, á¿ðòãýëèéí õóãàöàà áîãèíîõîí.

Áóñàäòàé èæèë ãàðààíààñ, òýãø ýðõ, òýíö¿¿ áîëîìæòîéãîîð óðàëäñàí óðàëäààíä ÷è ò¿ð¿¿ëýõã¿é áîë ººð õýí íýã íü ò¿ð¿¿ëæ ë òààðàà.

Ýöýñò íü õýëýõýä èõýíõ õ¿í áîëîìæ õààëãûã áàëáàæ í¿äñýýð áàéõàä ä¿ëèé ìýò óíòñààð áàéäàã áîë çàðèì õ¿í áîëîìæ èðýõèéã õ¿ëýýæ ç¿ãýýð ë õýâòýæ áàéäàã õàðèí öººõºí õýñýã íü áîëîìæ õýçýýä èðíý ãýäãèéã ìýääýã áºãººä áîëîìæèéã èðýõ ¿åä áýëýí áàéõûí òóëä ñóð÷, áîëîâñîð÷, áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëñààð àìæèëòàíä õ¿ðäýã.

Áîëîìæ õààëãûã ÷èíü òîãøèæ áàéíà, ¿¿äýý íýý.

STUDENT LEADER36

2011 îíä, ßïîí óëñûí çàñãèéí ãàçðûí òýòãýëãýýð òóñ óëñàä ñóðàëöàõ

îþóòàíã äàðààõ áàéäëààð ýëñ¿¿ëíý.

1. Ýëñýëò àâàõ àíãèëàë, òàâèõ áîëçîë çýðýã

Àíãèëàë: Èõ ñóðãóóëèéí ¿íäñýí îþóòàí, Òåõíèêèéí êîëëåæ,

Ìýðãýæëèéí ñóðãóóëü, Ñóäëàà÷ îþóòàí.

Á¿ðòãýë áîëîí òàâèãäàõ øààðäëàãûí òàëààðõ äýëãýðýíã¿é

ìýäýýëëèéã âýá õóóäàñíààñ ¿çíý ¿¿? (www.japan-center.mn)

2. Á¿ðòãýë

5-ð ñàðûí 17-íîîñ 21-íû ºäð¿¿äýä 13:00 - 17:00 öàãèéí õîîðîíä

Ìîíãîë – ßïîíû òºâä á¿ðòãýíý. Á¿ðòã¿¿ëýõäýý äàðààõ áè÷èã

áàðèìòòàé èðíý. ¯¿íä:

1. Èõ äýýä ñóðãóóëèéí ¿íäñýí îþóòàí, òåõíèêèéí êîëëåæ,

Ìýðãýæëèéí ñóðãóóëü

- Ñóðãóóëèéí òîäîðõîéëîëò /Ñóðàëöàæ áàéãààã òîäîðõîéëñîí/

- Èõ äýýä ñóðãóóëüä ñóðàëöñàí á¿õ õóãàöààíû ñóðëàãûí ä¿íãèéí

æàãñààëò , ýíý æèë 11 æèëèéí ñóðãàëòòàé ÅÁÑ òºãñºæ áàéãàà

ñóðàã÷èä ñ¿¿ëèéí 3 æèëèéí ä¿íãèéí æàãñààëò

- Èðãýíèé ¿íýìëýõ

- Ñóðëàãûí äýâòýð

- 6 ñàðûí äîòîð àâàõóóëñàí 4õ3 õýìæýýòýé öýýæ çóðàã 2

øèðõýã

2. Ñóäëàà÷ îþóòàí

- Àæèë ýñâýë ñóðãóóëèéí òîäîðõîéëîëò

- Äèïëîì, äèïëîìûí õàâñðàëòûí ýõ õóâü

- Èðãýíèé ¿íýìëýõ

- Íèéãìèéí äààòãàëûí äýâòýð

- 6 ñàðûí äîòîð àâàõóóëñàí 4õ3 õýìæýýòýé öýýæ çóðàã -2 ø

Áè÷èã áàðèìò äóòóó áîë á¿ðòãýõã¿é

ªìíºõ æèë¿¿äèéí áàéäëààñ ¿çýõýä, á¿ðòãýëèéí õàìãèéí ñ¿¿ëèéí

ºäºð äóòóó á¿ðäñýí áè÷èã áàðèìòòàé èðñíýýñ áîëæ á¿ðòãýõ

áîëîìæã¿é òîõèîëäîë îëîí ãàð÷ áàéñàí òóë äîîð äóðäñàí

ÿïîíä ñóðàëöàõ òóõàé çºâëºãºº ºãºõ áóëàíãààñ ëàâëàõûí õàìò

áè÷èã áàðèìòàà á¿ðòãýëèéí ºäðººñ ºìíº óðüä÷èëàí áýëòãýæ,

á¿ðòãýëèéí ýõíèé ºäð¿¿äýä èðíý ¿¿.

3. ßïîíä ñóðàëöàõ òóõàé çºâëºãºº ºãºõ áóëàí

13:00- 17:00 öàãèéí õîîðîíä ßïîí Óëñàä ñóðàëöàõ òàëààð

çºâëºãºº ºãºõ áóëàí Ìîíãîë – ßïîíû òºâ äýýð àæèëëàæ, ßïîí

óëñûí òýòãýëýãò îþóòàí ýëñ¿¿ëýõ äýëãýðýíã¿é æóðìûã òàðààõûí

õàìò äýýðõ õºòºëáºðèéí äàãóó ßïîí Óëñàä ñóðàëöàõ òàëààð

çºâëºãºº ºãíº.

ßÏÎÍ ÓËÑÛÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÐÛÍ ÒÝÒÃÝËÝÃÒ ÎÞÓÒÀÍ ÝËÑ¯¯ËÝÕ ÆÓÐÀÌ

STUDENT LEADER 37

US NEWS, World Report êîìíàïè õàìòðàí 2010 îíû øèëäýã Èõ, äýýä ñóðãóóëèóäûí æàãñààëòûã ãàðãàñàí áàéíà. Òóñ æàãñààëòûí ýõíèé áàéðóóäàä

øàëãàðñàí ñóðãóóëèóäûã òàíèëöóóëæ áàéíà.

Ñóð

ãóóë

èé

í í

ýð

Ýçý

ëñý

í

áàé

ð

Óë

ñ Òөã

ñөã÷

äè

éí

үí

ýëãý

ýíè

é

îí

îî

Àæ

èë

î

ëãî

ã÷ä

ûí

үí

ýëãý

ýíè

é

îí

îî

Îþ

óòí

û á

àéð

үé

ë÷

èë

ãýýí

ä ө

ãñөí

үí

ýëãý

ýíè

é î

íî

î

Îë

îí

óë

ñûí

î

þóò

íóó

äû

í á

àéð

үé

ë÷

èë

ãýýí

ä ө

ãñөí

үí

ýëãý

ýíè

é î

íî

î

Îë

îí

óë

ñûí

î

þóò

íóó

äû

í ө

ãñөí

үí

ýëãý

ýíè

é î

íî

î

Ñóð

ãóóë

èé

í

áүò

ýýë

ýýñ

èø

ëýë

àâ

ñàí

áàé

äàë

Íè

éò

îí

îî

Êýì

áðè

äæ

èé

í È

õ ñó

ðãó

óëü

1À

íãë

è

100

100

100

96

95

93

10

0

Õàðâà

ðä

ûí È

õ ñó

ðãó

óëü

2À

ÍÓ

100

100

97

71

87

10

09

9.2

Éåë

èé

í È

õ ñó

ðãó

óëü

3À

ÍÓ

100

100

100

78

66

98

98

.7

Ëîíä

îíãè

éí è

õ ñó

ðãó

óëè

éí ê

îë

ëåæ

4À

íãë

è

99

93

99

94

99

91

98

.5

Ìàññ

à÷ó

ñåòò

ñûí ò

åõí

îë

îãè

éí ä

ýýä

ñó

ðãó

óëü

5À

ÍÓ

100

100

100

31

98

10

09

8.2

Îêñ

ôîðä

ûí È

õ ñó

ðãó

óëü

6À

íãë

è

100

100

100

96

95

84

98

.2

Ëîíä

îíãè

éí È

ìïå

ðè

àë

êîë

ëåæ

7À

íãë

è

100

100

100

99

10

08

19

7.8

×è

êàãî

ãèé

í È

õ ñó

ðãó

óëü

8À

ÍÓ

100

96

98

68

89

93

97

.5

Êàë

èô

îðíè

éí ò

åõí

îë

îãè

éí ä

ýýä

ñó

ðãó

óëü

9À

ÍÓ

99

71

93

99

85

10

09

6.5

Ïðè

íñå

òîíû

Èõ

ñóð

ãóóë

ü10

ÀÍ

Ó100

88

82

96

82

10

09

6

Êîë

óìá

ûí È

õ ñó

ðãó

óëü

11

ÀÍ

Ó100

100

98

17

91

97

96

Ïåííñè

ëâà

íè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

12

ÀÍ

Ó98

98

99

60

64

96

96

Ñòå

íô

îðä

ûí È

õ ñó

ðãó

óëü

13

ÀÍ

Ó100

100

80

19

99

10

09

3.6

Äàêè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

14

ÀÍ

Ó95

93

100

17

57

97

92

.3

Ìè

÷èãà

íû

Èõ

ñóðãó

óëü

15

ÀÍ

Ó100

99

92

52

50

87

92

.2

Êîðíåë

ëè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

16

ÀÍ

Ó100

95

76

26

67

98

90

.4

Æîíñ

Õîïê

èíñè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

17

ÀÍ

Ó96

65

98

17

55

10

08

9.7

ET

H Z

urich

18

Ùâå

éö

àð

99

89

47

100

98

99

89

.3

McG

ill È

õ ñó

ðãó

óëü

19

Êàíàä

99

98

87

66

95

63

89

.3

Àâñ

òðàë

èé

í ¯

íä

ýñíè

é È

õ ñó

ðãó

óëü

20

Àâñ

òðàë

è100

80

75

99

95

72

88

.6

Ëîíä

îíãè

éí Õ

ààíû

êîë

ëåæ

21

Àíãë

è

92

88

90

92

89

70

88

.5

Ýä

èíá

¿ðãè

éí è

õ ñó

ðãó

óëü

22

Àíãë

è

99

96

78

83

88

65

88

Õîíã

êîíãè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

23

Õîíã

Êîíã

96

74

94

100

98

55

87

.3

Òîêè

îãè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

24

ßïî

í100

97

89

12

39

75

86.8

Êè

îòî

ãèé

í è

õ ñó

ðãó

óëü

25

ßïî

í100

88

96

14

24

72

85

.9

Íîðòâ

ýñòý

ðí È

õ ñó

ðãó

óëü

26

ÀÍ

Ó90

91

86

12

92

82

85

.4

Áðèñò

îëè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

27

Àíãë

è

90

99

79

84

71

71

85

.3

Êàë

èô

îíè, Áåð

êåëå

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

28

ÀÍ

Ó100

100

38

92

40

97

85

.2

Òîðîíòî

ãèéí È

õ ñó

ðãó

óëü

29

Êàí

àä100

94

57

79

46

79

84

.3

Ìàí

÷åñò

èðèéí È

õ ñó

ðãó

óëü

30

Àíãë

è

98

100

65

85

91

55

83

.4

Ñèíãà

ïóð

ûí ¯

íäý

ñíèé È

õ ñó

ðãó

óëü

31

Ñèíãà

ïóð

100

97

64

100

10

04

48

2.8

EPFL

32

Ùâå

éöàð

74

71

98

100

10

07

18

2.3

ENS

Paris

33

Ôðàí

ö95

72

97

35

75

51

82

.1

Êàð

íåã

è Ì

åëëî

íû

Èõ

ñóðãó

óëü

34

ÀÍ

Ó89

83

73

37

96

76

81

.9

Êàë

èô

îðíè, Ëîñ

àíæ

åëàñ

ûí È

õ ñó

ðãó

óëü

35

ÀÍ

Ó100

98

43

42

71

00

81

.5

Ïîëè

òåõí

èêè

éí È

õ ñó

ðãó

óëü

36

Ôðàí

ö75

98

100

70

95

58

81

.3

Ñèäí

åéí È

õ ñó

ðãó

óëü

37

Àâñ

òðàë

è99

93

54

99

94

51

81

.3

Ìåë

á¿ð

íèé È

õ ñó

ðãó

óëü

38

Àâñ

òðàë

è100

100

40

78

95

63

80

.6

STUDENT LEADER38

Øèâýýñ ÿìàð ò¿¿õòýé âý?

Åãèïåòèéí ìóìè íàð áèåý øèâýýñýí çóðãààð ýðýýëäýã áàéæýý. Ýðòíèé õÿòàäóóä 3000 æèëèéí òýðòýý ãýìò ýäãýýä¿¿äèéã øèâýýñýýð òàìãàëäàã áàéñàí áîë ìºí òýð ¿åä äýëõèéí áºìáºðöãèéí íºãºº òàëä Ïåðóä ÷èíýýëýã Èíêóóä ººðñäèéí áèå äýýð íàðûã “áóóëãàäàã” áàéæýý. Øèâýýñ õ¿ì¿¿ñèéí íèéãìèéí áàéäàë, ãàðàë ¿¿ñëèéí áýëãýäýë, óäàì óãñààíû ÿëãàðàõ òýìäýã áîëæ áàéâ. Òýð ÷ á¿¿ õýë øèâýýñèéã òàãíóóëûí çîðèëãîîð ÷ àøèãëàäàã áàéñàí òóõàé áàðèìò áàéäàã.

Áîîëûí ¿ñèéã õóñ÷ òîëãîé äýýð íü íóóö áè÷èã “ñèéëýýä” ¿ñ íü óðãàæ ã¿éöýõèéã õ¿ëýýæ áàéãààä òóðøóóëä ÿâóóëäàã áàéæýý. Ìºí Õÿòàä, Ñîëîíãîñò áîîëóóäûã ÷ºëººëºõäºº øèâýýñ òàâüæ, ò¿¿íèéãýý “áîîëîîñ ÷ºëººëºõ” øèâýýñ ãýæ íýðëýäýã áàéæýý. Åâðîïä Æåéìñ Êóê ãýã÷ íºõºð øèâýýñèéã äýëãýð¿¿ëñýí áºãººä õîæèì ò¿¿íèéã çýðëýã¿¿ä õºíººñºí ãýäýã. Ýõëýýä öèðê÷èä ºíãº àëàãëàñàí í¿öãýí öýýæýýðýý ãàéõóóëäàã áàéñàí áîë òºäºëã¿é äàëàé÷èä, óóðõàé÷èä òýäíèé àðààñ õîøóóðñàí áàéíà.

Íýãýí ¿å øèâýýñ õèéäýã àðãà àæèëëàãàà ìàø á¿ä¿¿ëýã, òýâ÷ýýð õàòóóæèë ñîðüñîí áàéñàí ÷ õàë ¿çñýí õ¿íèé øèíæèéã èëòãýõ íýãýí òýìäýã áîëæ áàéâ. 1891 îíä Àìåðèêèéí èðãýí Î Ðåéëè ãýã÷ øèâýýñíèé öàõèëãààí ìàøèí çîõèîí á¿òýýñíýýð àðüñûã ç¿ñ÷, ò¿¿íèé äàãóó áóäàã ò¿ðõäýã õàðãèñ çýðëýã àðãûã äóóñãàâàð áîëãîæ, ãîî çàñëûí åðòºíöºä òåõíîëîãèéí õóâüñãàë õèéñýí áàéíà.

Øèâýýñ ñîäîí ºíãº òºðõèéã áèé áîëãîäîã

Õ¿í á¿ð áóñäààñ ñîíèí ñîäîí áàéõûã õ¿ñäýã ø¿¿ äýý. Õàðèí þóãààð ñîäîí áàéõ âý ãýäýãò àñóóäàë îðøèæ áàéäàã. Çàðèìûíõ íü ñîíãîëò øèâýýñ äýýð òºâëºðäºã. Øèâýýñ íü ãîî ñàéõíû áîëîí áèåèéí ãýñýí õî¸ð òºðºë áàéäàã. Ãîî ñàéõíû øèâýýñ íü õºìñºã, í¿ä, óðóóëàíä òýäãýýðèéí ºº äóòàãäëûã çàñ÷ õ¿ðýýã òîäîòãîõ çîðèëãîîð õèéãääýã. Õàðèí áèåèéí øèâýýñèéí òóõàéä òóõàéí õ¿í ººðèéíõºº äîòîîä åðòºíöèéã ÿìàð íýã õýìæýýãýýð òîäîòãîæ õàðóóëàõ, çàðèìä íü áóñäûí í¿äýíä ýð÷ õ¿÷òýé, ººðòºº èòãýëòýé õàðàãäàõàä òóñòàé áàéäàã. Ìºí áèåèéí àëü íýã õýñýã äýõ øàðõ ñîðâèî ìýäýãäýõã¿éí òóëä øèâýýñýýð äàëäëàõ òîõèîëäîë ÷ áèé.

STUDENT LEADER 39

Øèâýýñ òîãëîîì áèø

ªíººãèéí çàëóó÷óóä ººðñäèéí äîòîîä ñýòãýë, ¿çýë áîäëîî øèâýýñýýð èëýðõèéëýõ íü ýëáýã áîëæýý. Áèåèéíõýý õààíà íü ÿìàð ä¿ðñ, çóðàã øèâ¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷ áàéãààãààð íü òýäíèé çàí òºëºâ, õ¿ñýë ñîíèðõîë àæèë ìýðãýæëèéã íü òààâàðëàæ áîëäîã áàéíà. Èõýâ÷ëýí áóñäûã äàãàí äóóðàéõ äóðòàé, ñýòãýë ç¿éí õóâüä òºëºâøººã¿é, òîãòâîð ìóóòàé, õîëáèðîìòãîé îõèä, çàëóóñ òóõàéí öàã ¿åòýéãýý õºë íèéë¿¿ëýí àëõàõ ãýñýí ñîíèðõîëäîî õºòëºãäºí æèæèã, ýòãýýä ñîäîí øèâýýñ õèéëãýäýã áîë öàéëãàí çàí àðàíøèíòàé , ñýòãýë ñàíààíû õóâüä òîãòâîðòîé çàëóó÷óóä òîìîîõîí ñ¿ð áàðààòàé ä¿ðñ çóðãèéã áèåäýý áóóëãàí ¿ëäýýõèéã ýðìýëçäýã ãýíý.

Øèâýýñ õèéëãýæ áóé èõýíõ çàëóó÷óóä øèâýýñ ãýäýã þó áîëîõ ÿìàð ¿ð äàãàâàðòàé áàéäàã òóõàé áîäîæ ñóäëàõûí îðîíä ÿìàð ä¿ðñòýé øèâýýñèéã áèåíèéõýý àëü õýñýãò øèâ¿¿ëáýë ãî¸ ãàíãàí, ñîäîí ýòãýýä õàðàãäàõ áîë ãýæ áîääîã ãýíý.

Øèâýýñ õèéõ ¿åä ìýäýý àëäóóëàëò õèéäýãã¿é. ªâäºëò íü øèâýýñ õèéõ ¿éë ÿâöûí íýã õýñýã þì. Øèâýýñ ÿñàíä îéð áàéõ òóñàì /òóõàéëáàë ºâäºãíèé õýñýã/ èë¿¿ õºíä¿¿ðëýæ ºâäºõ íü èõ. Ìºí øèâýýñ÷èí õ¿íèé óð ÷àäâàð, äàäëàãà òóðøëàãààñ ºâäºëò õàðèëöàí àäèëã¿é.

Øèâýýñ õèéëãýñíèé äàðàà àðüñ á¿ðýí ýäãýðòëýý ñàð áîëäîã. Ýíý õóãàöààíä øèâýýñ ìàø íÿìáàé àð÷èëãààã øààðääàã. Øèâýýñèéã íîðãîæ, íàðàíä øàðæ, íèéëýã ýäëýëòýé ø¿ðãýëö¿¿ëæ áîëäîãã¿é. Ìºí ìààæèæ, õîâõîëæ øàëáàëæ ÿàñàí ÷ áîëîõã¿é.

Ò¿ð çóóðûí õ¿ñýë ñîíèðõîëäîî õºòëºãäºí øèâýýñ õèéëãýñíèéõýý äàðààãààð “àðèëãà÷èõíà ë áèç” ãýæ áîäîæ áàéãàà áîë òîì ýíä¿¿ðýë. Øèâýýñèéã àðèëãàõàä àíõ õèéëãýñíýýñýý èë¿¿ ºíäºð çàðäàëòàé áºãººä øèâýýñ ÿìàð íýã óë ìºð, òýìäýãã¿éãýýð 100 õóâü àðèëíà ãýæ õýçýý ÷ áàéäàãã¿é ãýíý.

Øèâýýñèéã àðèëãàõàä õýä õýäýí óäààãèéí ¿éë÷èëãýý øààðäàãääàã. Ãýõäýý òóõàéí øèâýýñýíä õýäýí òºðëèéí ºíãº îðñíîîñ õàìààðààä ø¿¿ äýý. Õºõ, ÷åðíèëýí ÿãààí ºíãèéí øèâýýñèéã àðèëãàõàä õÿëáàð áàéäàã áîë íîãîîí, øàð, óëààí ºíãèéí øèâýýñ àðèëàõäàà íýëýýí òºâºãòýé áàéäàã áàéíà.

STUDENT LEADER40

ÀØÈÃËÀÍ ÁÈÇÍÅÑÝÝ ÑÓÐÒÀË×ÈËÀÕ ÍÜÀØÈÃËÀÍ ÁÈÇÍÅÑÝÝ ÑÓÐÒÀË×ÈËÀÕ ÍÜ

Twitter íü ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ìýäýý ìýäýýëëèéã îëîõ øèëäýã àðãà áîëîîä áàéãàà. Ãýõäýý ººðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýý, êîìïàíèé ìýäýýëëèéã áóñäàä ò¿ãýýõ íü òàíààñ íýëýýä àâüÿàñ øààðäàíà.

Òèéìýýñ òàíä Twitter –ã õýðõýí çºâ àøèãëàõ òàëààð õýäýí çºâëºãºº ºãüå.

Êîìïàíèéõàà çîðèëãûã òîäîðõîéë.

Òà ÷óõàì Twitter àøèãëààä þó õèéõèéã

õ¿ñýæ áàéíà âý? Áàðààãàà ñóðòàë÷èëàõ

óó, ýñâýë ìýäýýëýë ò¿ãýýõ ¿¿? ̄ ¿íèéã òà

òîäîðõîéëñíû äàðàà ò¿¿íäýý òîõèðóóëæ

öààøèä ÿàõàà øèéäýõ õýðýãòýé.22

Õýòð¿¿ëýõ õýðýãã¿é, ýíãèéí ë áàé Twitter õýò èõ çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áàéõ àëáàã¿é. Àëèâàà ç¿éë íü ýíãèéí áàéõ òóñàì õýðýãëýã÷èäýä àìàð áàéõ áîëíî.

55

¯ð ä¿íä àíõààð Twitter -ã õýðõýí ¿ð ä¿íòýé àøèãëàæ áàéãàà íü ¿íýíäýý õýð îëîí õ¿í òàíûã äàãàæ, õýð îëîí õ¿íèéã òà äàãàæ áàéãààäàà áèø. Ãàãöõ¿¿ òà õýð îëîí õ¿ì¿¿ñòýé èäýâõòýé õàðèëöààíä áàéãàà íü ãîë þì. Ç¿ãýýð ººðñäèéí êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñóðòàë÷èëàõûí îðîíä òýäýíòýé õàðèëöàæ áàéõ õýðýãòýé.

4

Òàíèëöóóëãà íýð¿¿ä êîìïàíèé òîäîòãîëòîé

áàéõ ýñýõ

Õýðâýý êîìïàíèé àæèë÷èä á¿ãä Twitter àøèãëàæ

áàéãàà áîë ººðñäèéãºº òóõàéí íýã êîìïàíèé

àæèë÷èí ãýäãýý òîäîòãîõ ¿¿äíýýñ êîìïàíèéõàà

íýð, ýñâýë çóðãèéã îðóóëàõ íü çºâ áàéäàã.

33

1

Õýðýãëýã÷èä òàíü Twitter –ã àøèãëàäàã ýñýõ, õýð

çýðýã àøèãëàæ áàéãààã îëæ ìýäýýðýé. Ìýäýýæ

åð àøèãëàäàãã¿é áîë õýö¿¿ ë äýý. Õýðýãëýæ

áàéãàà áîë ÿìàð ò¿âøèíä, õýðýãòýé ìýäýýëýë

òýäýíä î÷èæ áàéãàà ýñýõýä àíõààð.

Ñóäàëãàà õèé

Õýðýãëýã÷èä, êîìïàíèéã ñîíèðõîæ áóé õ¿ì¿¿ñòýé øóóä

õàðèëöàæ, òýäíèé àñóóñàí ç¿éëñò õàðèóëò ºãºõ ãýæ ÿàðàõ

õýðýãã¿é. Õàðèí õýñýã õóãàöààíä òýäíèé ñàíàà áîäîë,

õàíäëàãûã ñóäàë. Òýãýýä ýöýñò íü ýðãýýä ÿìàð õàðèó

èëãýýõýý øèéäýõ õýðýãòýé ø¿¿.

66

Èòãýëöýë áîë Twitter-ã õºãæ¿¿ëýõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë. Òàíàé

êîìïàíè ÿìàð íýã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñàéí ë ãýñýí áîë õ¿í

á¿ð ò¿¿íä ÿìàð íýã ýðãýëçýýã¿éãýýð èòãýäýã áàéõ. Èéì

èòãýëöýëèéã áèé áîëãîõûí òóëä àíõíààñàà Twitter –ò

òàâüæ áóé ìýäýýëë¿¿ä òàíü ÷àíàðòàé, ¿íýí áàéõ ¸ñòîé.7

STUDENT LEADER 41

Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ñàíõ¿¿ãèéí àìæèëòàä, õ¿ð÷ ìºíãèéã ººðèéí õ¿ññýíýýðýý îëæ ÷àääàã çàí ÷àíàðòàé òºðäºã ãýíý. ªºðèéíõºº õºäºëìºðººð ñàÿòàí áîëñîí õ¿ì¿¿ñèéí äóíä ñóäàëãàà ÿâóóëàõàä á¿ãäèéõ íü çàí òºëºâ òºñòýé áàéñàí áàéíà. Ñóäàëãààã ÿâóóëñàí ìýðãýæèëòíèé ä¿ãíýñíýýð “Ñàÿòàí áîëñîí õ¿ì¿¿ñ ýðñäýëòýé àëõàì õèéæ ÷àääàã, ìºíãºíäºº ãàìòàé õàíääàã, õºäºëìºð÷, ººðèéí äóðòàé ç¿éëèéã õèéæ áóé õ¿ì¿¿ñ áàéäàã” õýìýýæýý. Óíøèã÷ òà ººðòºº ñàÿòàí áîëîõ ãåí áóé ýñýõèéã äîîðõ ñîíæîîíä õàðèóëààä ìýäýýðýé.

1. Òàíûã þó ýð÷ õ¿÷òýé áîëãîäîã âý?

Àñàð èõ ìºíãº (3)

Àìæèëò ãàðãàõ õ¿ñýë (1)

ªºðèéíõºº õ¿ññýí ç¿éëèéã õèéõ ãýñýí áîäîë (2)

ªºðèéí äàðãààñ àéõ àéäàñ (4)

2. Èõ àæèëòàé ºäðèéã äàâñíû äàðàà?

Ñóíàæ ¿õòëýý ÿäàðñàí áîëîõîîð á¿ãäèéã õàÿõàä áýëýí (3)

ßäàðñàí áîëîâ÷ ñýòãýë õàíãàëóóí (2)

Äàðààãèéí àæèë ÿìàð áàéõ áîë ãýæ ñýòãýë äîãäëîõ (1)

Áóðóó àæëàà õèéæ áàéíà äàà ãýæ áîäîõ (4)

3. Ñàðûí ñ¿¿ëýýð èë¿¿ ãàðñàí ìºíãºº þóíä çàðöóóëäàã âý?

Ñàéõàí äýëã¿¿ð õýñýõ (3)

ªðºº òºëºõ (2)

Îðîí ñóóö àâàõàä çîðèóëæ õàäãàëàõ (1)

Þóíû ÷èíü ìºíãº èë¿¿ ãàðàõ (4)

4. Ýäãýýðýýñ àëü íü òàíä õàìãèéí ñàéí òîõèð÷ áàéíà âý?

Áè àæèëäàà äóðòàé ãýõäýý ìóó öàëèíòàé (2)

Áè àæëàà ¿çýí ÿääàã, ãýõäýý ñàéí öàëèíòàé (4)

Ìèíèé àæèë ÿàõàâ äýý ë (3)

Áè àæèëäàà ñýòãýë õàíãàëóóí áàéäàã (1)

ÕÀÐÈÓËÒ

4-6 Òºðºëõèéí ñàÿòàí

Òà äîëîîí îðîíòîé òîîòîé öàëèíã õàëààñëàõ õýìæýýíèé çàí òºëºâòýé þì áàéíà. Áàÿí õ¿ì¿¿ñ ººðèéí àæèëäàà äóð ñîíèðõîëòîé áàéãààä çîãñîõã¿é àìæèëò ãàðãàñíûõàà õýìæýýãýýð ýð÷ õ¿÷òýé áîëæ áàéäàã. Òà ìºíãèéã çºâ çàðöóóëàõ òàëààð îéëãîëòòîé áºãººä òàíä áàéõã¿é ÷àäâàðûã õ¿ñýë ìºðººäëèéíõºº òºëºº áàéäàã ÷àíàð ÷èíü íºõºæ áàéäàã. Ñàÿòàíãóóä èõýâ÷ëýí ººðèéíõºº òºëºº àæèëëàæ, áàãà òàòâàð òºëæ, õýðýãöýýã¿é ç¿éëä ìºíãº ¿ðäýãã¿é áºãººä áóñäûí àìüäðàëä õóâü íýìðýý îðóóëàõûã õè÷ýýäýã. Òýä áóñäàä òóñëàõ, ººðò íü àæèëëàõ

ýð÷ õ¿÷ ºãºõ òèéì á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã ãàðãàæ, çàõ çýýëèéí îðîí çàéã íºõäºã áàéíà.

7-8 Áàðàã ë ñàÿòàí

Òàíä ñàÿòàí õ¿íä áàéõ çàí ÷àíàð áàéãàà áîëîâ÷ çàðèì ç¿éë òàíûã õîéø íü òàòààä áàéíà. Ìàãàäã¿é ýíý íü òàíû õýò áîëãîîìæòîé áàéäàëòàé õîëáîîòîé. Èõýíõ õ¿ì¿¿ñ øèéäâýð ãàðãàæ ÷àäàõã¿é áàéñààð îëîí áîëîìæèéã àëääàã. ªºðèéí õèéõ ãýæ áóé õºðºíãº îðóóëàëòûí òàëààð ñàéòàð ñóäàëæ ¿çýýä, øèéäâýðýý ãàðãàõ, ýöñèéí õóãàöààã òîãòîîæ, ãàðãàñàí øèéäâýðòýý ¿íýí÷ áàéõ õýðýãòýé. Íàéçòàéãàà õàìò áèçíåñ ýðõëýõ çýðýã çàðèì íýã ç¿éë ÷èíü òàíû áîäîæ áàéñíààð áîëîõã¿é áîë àëäàãäëûã òàñëàí ººð øèíý áîëîìæèéã ýðýëõèéëýõ õýðýãòýé.

10-13 Ýðñäýëýýñ çàéëñõèéã÷

Òà áàÿæèõûã õ¿ñýæ áàéãàà áîë èë¿¿ èäýâõèòýé áàéõ õýðýãòýé. Ìºíãººðºº á¿òýýë÷ ç¿éë õèéõèéã õè÷ýý. ªºðòºº øèíý áîëîìæèéã îëæ íýýæ, áóñäààñ ººðººð ñýòãý. Ãýõäýý áàãà ç¿éëýýñ ýõýëæ ñàéí ñóäàë. Õýðýâ òà õóâüöààíû áèçíåñò àæèëëàæ áàéãààã¿é áîë, ìºíãºº àëäñàí ÷ öààø àìüäàð÷ áîëîõîîð ìºíãèéã öààø íü õàäãàë. Òýãâýë á¿òýëã¿éòñýí ÷ òà òèéì ÷ èõ ç¿éëèéã àëäàõã¿é.Òàíû ººðòºº èòãýõ èòãýë íýìýãäýõ òóñàì òà ýðñäýëòýé àëõàì õèéõèéã õ¿ñýõ áîëíî.

14-16 Òàíñàã àìüäðàëûã õ¿ñýã÷

Òà ìºíãºº õàäãàëàõààñ èë¿¿òýéãýýð ÿìàð ÷ øààðäëàãàã¿é ç¿éë, òàíñàã àÿëàë, äýëã¿¿ð õýñýõýä ìºíãºº ¿ðæ, ñàÿòíû àìüäðàëààð àìüäàðäàã íýãýí àæ. Èíãýõ íü ºíººäðèéí õóâüä ñàéõàí ç¿éë áîëîâ÷ ýöñèéí ä¿íäýý òà ººðºº ººðèéãºº õîðëîæ, ººðººñºº ìºíãº äýýðýìäýæ áàéíà ãýñýí ¿ã. Òà çóãàà öýíãýëèéã îð òàñ îðõèõ àëáàã¿é ÷ æààõíûã ÷ ãýñýí õàäãàë. ªºðèéíõºº íàñûã õóâààãààä òýð õýìæýýãýýð õàäãàë. Òóõàéëáàë òà 30 íàñòàé ãýâýë öàëèíãèéíõàà 15 õóâèéã öààø íü õàäãàë ãýñýí ¿ã.

Òàíä áàÿí áîëîõ Ãåí áèé þó?Òàíä áàÿí áîëîõ Ãåí áèé þó?

STUDENT LEADER42

Ìîíãîëûí Îþóòíû Õîëáîî 1942 îíû 10-ð ñàðûí 5-íä áàéãóóëàãäñàí áºãººä ýíý ºäðèéã Ìîíãîëûí îþóòíû ºäºð áîëãîí òýìäýãëýäýã áèëýý. Ýíý æèë 68 æèëèéí îéã òîõèîëäóóëàí Ñ¿õáààòàðûí òàëáàéä “Ýõ îðîí÷ îþóòàí” ºäºðëºãèéã Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîîíîîñ çîõèîí áàéãóóëëàà. Òóñ ºäºðëºã ÁÕÈÑ, ÕÖÄÑ, Öàãäààãèéí àêàäåìèéí ñîíñîã÷ îþóòíóóäûí æàãñààëûí ïàðàä, Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷ ×.Ãàíõóÿã, ÁÑØÓß-íû ñàéä ¨.Îòãîíáàÿð íàð ìýíä÷èëãýý äýâø¿¿ëæ ¿ã õýëñíýýð ýõýëëýý. Óã ºäºðëºãèéí ¿åýð øèëäýã îþóòíóóäàä øàãíàë ãàðäóóëàõ ¸ñëîë, óðëàã ñî¸ë, ñïîðòûí íýãäñýí àðãà õýìæýý áîëñîí þì. Ìºí ýíý ºäºð “Îþóòàí 2010” íîìûí íýýëò, “Ýõ îðîí÷ îþóòàí” àÿíû íýýëò äàâõàð áîëæ áàéãààãààðàà îíöëîã áàéëàà.

“Ýõ îðîí÷ îþóòàí” ºäºðëºã áîëëîî“Ýõ îðîí÷ îþóòàí” ºäºðëºã áîëëîî

STUDENT LEADER 43

STUDENT LEADER44

STUDENT LEADER 45

Äóóäëàãûí óòàñ: 325132

STUDENT LEADER48

Documents

Student Leader