Embed Size (px)
Citation preview
1
Studim Bazë Dhuna ndaj fëmijëve në shkolla në Shqipëri
Në kuadër të Programit Kombëtar COMBI
Janar 2016
2
Pasqyra e lëndës
Falenderime ...................................................................................................................... 3 Përmbledhje Ekzekutive ................................................................................................. 4
Qëllimi I vlerësimit baze dhe objektivat ............................................................... 4 Objektivat kryesorë: ................................................................................................. 4 Gjetjet kryesore ......................................................................................................... 5
Përshkrim I shkurtër I ndërhyrjes ................................................................................. 7 Situata e dhunës ndaj fëmijeve ne nivel kombëtar ..................................................... 7 Metodologjia ................................................................................................................... 10
Kampionimi ..............................................................................................................10 Mbledhja e të dhenave .......................................................................................... 11 Instrumenti .............................................................................................................. 12 Proçedura e mbledhjes dhe administrimit të të dhënave ................................. 12 Analiza e të dhënave.............................................................................................. 12
REZULTATET DHE ANALIZA E TYRE .................................................................... 15 Niveli kombëtar ...................................................................................................... 15 Nivel qarku ............................................................................................................. 22
Sfidat dhe Vështirësitë gjatë zhvillimit të studimit ................................................... 34 Anekse ............................................................................ Error! Bookmark not defined.
Lista e tabelave dhe e grafikëve (nivel kombetar & nivel qarku)Error! Bookmark not defined. Model i pyetësorit për sondazhin ........................................................................ 35 ModeliI pyetësorit gjysëm të strukturuar për diskutimet ne fokus grupe .... 37
3
Falenderime Njëmirënjohje e veçantë për organizatën “Fëmijët Sot” e cila nëpërmjet këtij studimi bazë po sjell përsëri nëvëmendje tëautoriteve arsimore, mësueseve si dhe vetë nxënësve çështjen e praktikave të dhunës ndaj nxënësve parë nga këndvështrimi i shkeljes se të drejtave tëfëmijëve. Në mënyrë të veçantë dëshirojmë të falënderojmë znj. Klodiana Thartori, Drejtoreshë e “Qendrës Fëmijët Sot”për ofrimin e ekspertizës gjatë procesit të vlerësimit si dhe zyrën e UNICEF Shqipëri. Falënderojmë Ministrinë e Arsimit dhe Sporteve, përfaqësuesit e Drejtorive Arsimore Rajonale, si dhe stafet e shkollave për lehtësimin dhe koordinimin e vizitave të autorëve dhe lehtësueseve nëpër shkollat ku u krye studimi. Falenderim i veçantë shkon për të gjithë nxënësit pjesëmarrës në anketime dhe fokus grupe për mendimet e tyre të cilat reflektohen në këtë studim. Pikëpamjet e shprehura në këtë dokument janë të autorëve, dhe në asnjë mënyrë nuk reflektojnë pikëpamjet e UNICEF dhe Qendrës “Fëmijët Sot”.
4
Përmbledhje Ekzekutive Studimi Bazë “Dhuna ndaj fëmijëve në shkolla në Shqipëri” hartuar nga Instituti Shqiptar për Inovacion Social,pasqyron një panoramë të praktikave të dhunës së ushtruar nga mësuesit tek nxënënist në ambientet e shkollës si dhe shkallën e frekuencës se kësaj dhunetë ushtruar. Studimi gjithashtu pasqyron dhe dy çështje te tjera te lidhura drejtpërsëdrejti me praktikat e dhunës në shkollë: nivelin e sigurisë së nxënësve nëpër shkolla dhe përdorimin nga mësuesi te kartonit të verdhë të disiplinës në raste incidentesh me qëllim përdorimin e një metode te re dhe pozitive të disiplinës në klasë/shkollë. Siguria është parë nga këndvështrimi emocional, social dhe fizik. Studimi është bazuar tek tëdhënat e nxënësve nëpërmjet pjesëmarrjes së drejtpërdrejtë të tyre në anketim dhe në diskutime fokus grupi. Nxënësit pjesëmarrës në anketim i përkisnin klasave nga 5-9. Studimi u krye gjate muajve Tetor – Dhjetor 2015 në shkolla të përzgjedhura nga 12 qarqe të vendit: Tiranë, Durrës, Elbasan, Fier, Vlorë, Gjirokastër, Korçë, Berat, Lezhë, Shkodër, Dibër dhe Kukës. Në studim janë përfshirë 22 shkolla nëntë vjeçare publike. Ky studim do të shërbejë si vlerësim bazë përpara fillimit tëndërhyrjeve për zvogëlimin e dhunës ndaj fëmijëve dhe mbrojtjen e tyre nga çdo lloj abuzimi. Qëllimi i vlerësimit baze dhe objektivat Ky vlerësim ka për qëllim të mbledhë të dhëna në fazën përpara fillimit të projektit për të vlerësuar situatën aktuale dhe për të përcaktuar treguesit kundrejt së cilës mund të maten ndryshimet e ardhshme tek përfituesit e synuar (nxënësit e shkollave 9-vjeçare). Ky vëzhgim analizoi dhe krahasoi të dhënat mbi sjelljen në fillim të programit COMBI 2 dhe gjatë zbatimit të tij. I njëjti pyetësor do të përdoret për vëzhgimin e situatës pas 12 muajve ose në përfundim të vitit akademik. Të dhënat e vëzhgimit do të përdoren edhe për përcaktimin e fituesve të Çmimit Kombëtar për Mënyrën e Re të Disiplinimit, që do të përzgjidhet në bashkëpunim me grupin e punës (task force) të ngritur me përfaqësues të UNICEF, MAS, Organizatës “Fëmijët Sot”, etj. Më tej informacioni i grumbulluar do ndihmoje dhe në përcaktimin e përparësive të aktiviteteve si dhe të kuptuarit më të mirë të situatës së ushtrimit të dhunës ndaj nxënësve në shkolla, nga ana e personelit mësimdhënës. Objektivat kryesorë: Objektivi kryesor i vlerësimit është nxjerrja në pah e praktikave të dhunës fizike dhe psikologjike ndaj nxënësve në shkolla, të përmasave të ushtrimit të kësaj dhune si dhe shpeshtësia e ndodhjes së fenomenit në klasa/shkolla, të vlerësuara sipas kampionit.
5
Të dhënat janë mbledhur për tri forma të dhunës fizike (goditje (me dorë apo objekt tjetër), shkulje veshi dhe pickim) dhe tri të dhunës psikologjike (bërtitje, kërcënim, përdorim epitetesh fyese/nofka) që nxënësit pësojnë. Nxënësit kanë raportuar dhe përsigurinë e tyre ne shkolle “se sa të sigurte ndihen ata ne shkollë”. Të dhëna janë mbledhur gjithashtu dhe për njohuritë e nxënësve ne lidhje me përdorimin dhe masën e përdorimit të kartonit të verdhe të disiplinës nga ana e mësueseve. Gjetjet më të rëndësishme nga vlerësimi janë përmbledhur në pjesën në vijim. Gjetjet kryesore
E bërtitura është praktika më e raportuar nga ana e nxënësve për të gjitha format e dhunës ndaj nxënësve ne shkolla. 41% e nxënësve kanëpërjetuar këtë formë dhune ne frekuenca të ndryshme dhe 5% prej tyre e kanëpërjetuar ata shumë shpesh, ne frekuencë ditore.
Nxënësit djem kanë përjetuar më shumë dhunë fizike dhe psikologjike se nxënëset vajza. 52% e djemve krahasuar me 33% të vajzave shprehen se kanë përjetuar të bërtiturën (ose 37% më shumë djem) si formën më të lartë të dhunës psikologjike.
12% e nxënësve kanë përjetuar dhunë fizike nëpërmjet goditjes.Rreth 53% me shumë djem krahasuar me vajza kanë përjetuar goditjen si formën më të lartë të dhunës fizike.
22% e nxënësve shprehen se janë kërcënuar nga mësuesi në frekuenca të ndryshme dhe 4% shprehen se ajo ka ndodhur shume shpesh (çdo ditë),
Për nga përmasat e dhunës së ushtruar pas tëbërtitur e kërcënimeve vijnëepitetet fyese ku 16% e nxënësve shprehen të kenëpërjetuar këtë formë dhune, nga ku 3% e tyre shprehen se ndodh shumë shpesh.
6% e nxënësve (7% djem & 5% vajza) shprehen se nuk ndihen tësigurt në shkollë. Çështja e sigurisë në shkolla ka ndikim të drejtpërdrejtë në nivelin e pjesëmarrjen në veprimtari shkollore apo mungesën e dëshirës për frekuentim të procesit mësimor.
Kartoni i verdhe i disiplinës është përdorur shumë rrallë nga ana e mësuesit. 1% e nxënësve shprehen se kartoni ështëpërdorur shume shpesh. Ndërsa 12% e tyre nuk kanë fare dijeni nëse përdoret apo jo.
Megjithëse shumica e nxënësve kanë njohuri të plota mbi të drejtat e tyre, ekziston akoma njëpërqindje e vogëlnxënësish të grupmoshave deri nëklasën e 5 tëcilëtmendojnë se mësuesit i lejohet t’i bërtasë dhe t’i godasë nxënësit kur ata sillen në mënyrë të papërshtatshme1.
Nëpërgjithësinxënësit e klasave 5-6 nuk reagojnë ndaj praktikave tëdhunës të ndodhura në klasë nga ana e mësuesit, ndërsa nxënës të klasave me të larta 8-9
1 Fokus grup – Qark Durrës
6
reagojnë duke kundërshtuar mësuesit dhe kërkuar të drejtat e tyre në rast se këto praktika ndodhin2.
Kërcënimi me notë ndodh akoma si praktikë për ta bërë nxënësin të zbatojë rregullat dhe për ta nxitur të mësoje3.
2 Fokus grup – Qark Durrës, Berat, Vlorë 3 Ibid
7
Përshkrim ishkurtër istudimit Zbatimi i Programit Kombëtar COMBI “Për një shkollë miqësore pro sjelljeve pozitive” mundësuar me mbështetjen e UNICEF synon promovimin dhe zbatimin në shkolla të Mënyrave të Reja të Disiplinimit (MRD) të fëmijëve dhe mobilizimin e komunitetit për respektimin e këtyre metodave të reja. Programi synon të realizojë një ndërhyrje efektive në fushën e mbrojtjes së fëmijëve nga dhuna ndaj fëmijëve në shkolla; tëbwjë hapa ndryshimi përsa i përket a) përmirësimit të komunikimit mësues - nxënës në klasë, b) distancimit të sjelljeve të dhunshme dhe eleminimit të dhunës fizike në shkolla në arsimin publik 9 vjeçar në nivel kombëtar. Brenda një periudhe një vjeçare nga koha e zbatimit të tij Programi do tw synojw të ndërgjegjësojë dhe realizojë zgjedhjen dhe përdorimin nga ana e mësuesve të sistemit publik të shkollave nëntëvjeçare në Shqipëri të metodave alternative të disiplinimit. Këto metoda alternative të përkufizuara si Mënyra e Re e Disiplinimit ose një version i individualizuar i kartonit të verdhë (PEET), të konsiderohen nga mësuesit si një mënyrë disiplinimi, në vend të përdorimit të dhunës fizike dhe psikologjike. Në përfundim të projektit synohet të raportohen 5% më pak raste të dhunës psikologjike e fizike të ushtruar nga mësuesit tek nxënësit e shkollave 9 vjeçare. Situata e dhunës ndaj fëmijëve ne nivel kombëtar Dhuna ndaj fëmijëve është njëri nga problemet më serioze që rrezikon zhvillimin e tyre, shëndetin dhe mirëqenien, të drejtat themelore, dinjitetin dhe mund tërrezikojë jetën e fëmijëve. Dhuna ndaj fëmijëve mund të ndodhë kudo në shtëpi, në shkollë apo në institucione tjera për kujdesi të fëmijëve, në rrugë etj. Pjesa më e madhe e dhunës ndaj fëmijëve mbetet e fshehur. Fëmijët kanë frikë ta paraqesin për shkak se frikësohen ose për shkak të lidhjes që kanë me dhunuesi apo dhunën aspak nuk e konsiderojnë si diçka të gabueshme ose të jashtëzakonshëm por e shohin si ndëshkim të justifikuar për veprimet e tyre. Fëmijë që janë viktimë e dhunës mundet të ndjehen fajtorë dhe të besojnë se e meritojnë dhunën. Gjatë historisë, por edhe sot në kultura të ndryshme ndëshkimi fizik ka qenë/është njëra nga mënyrat për disiplinimin dhe edukimin e fëmijëve si në familje ashtu edhe në shkollë4. Përgjegjësia e të rriturve për krijimin e kushteve sa më të mira për rritje dhe zhvillim të sigurt të fëmijëve konfirmohet në Konventën për të Drejtat e Fëmijëve (KDF) të Kombeve tëBashkuara. Kështu, në nenin 19 nën pikën 1 përcaktohet përgjegjësia e shteteve nënshkruese të Konventës „të ndërmarrin të gjitha masat legjislative, administrative, shoqërore dhe edukative për mbrojtjen e fëmijës nga çdo formë e dhunës fizike ose mendore ,fyerja ose keqtrajtimi, braktisja, apo mospërfillja, nëpërkëmbja ose shfrytëzimi,
4
8
përfshirëedhe abuzimin seksual”. Më tutje, në nenin 28, pika 2 thuhet se „ Shtetet palë marrin të gjitha masat e nevojshme për të siguruar që disiplina shkollore të zbatohet në mënyrë të pajtueshme me dinjitetin njerëzor të fëmijës dhe në përputhje me ketë Konventë”. P ërvojat e deritanishme tregojnë se në Shqipëri dhuna ndaj fëmijëve në shkolla është mjaft e përhapur dhe e shprehur në forma të ndryshme. Nga format më shpesh të ndeshura janë përdorimi i dhunës fizike dhe psikologjike ose edhe kombinim i të dyjave. Është po aq shqetësues fakti që dhuna e përdorur ndaj fëmijëve si mjet disiplinimi justifikohet nga prindërit, mësuesit madje edhe nga vetë nxënësit. Sipas gjetjeve të studimit epidemiologjik në Ballkan mbi abuzimin e fëmijëve dhe neglizhencën (BECAN 2013), në lidhje me dhunën fizike ndaj fëmijëve, 59% e fëmijëve në Shqipëri deklarojnë se janë viktima tё dhunës fizike nё familje; 11% e fёmijёve deklarojnë se janë viktima tё ngacmimit seksual në familje, në shoqëri dhe në shkollë. Këto të dhëna, të konfirmuara edhe nga raportet e tjera, tregojnë që dhuna ndaj fëmijëve është një fenomen i përhapur në nivele shqetësuese, i cili po dëmton jo thjesht të sotmen e fëmijëve, por edhe të ardhmen e tyre5. Raporti i UNICEF-it në vitin 2014 vëren se përqindja e fëmijëve të moshës 2 deri 14 vjec të cilët kanë përjetuar veprime apo sjellje të dhunshme si mënyrë disiplinimi (dënim fizik dhe psikologjik)6është si më poshtë:
- Grupmosha 2 deri 4 vje ç - 72%; - Grupmosha 5 deri 9 vje ç - 81%; - Grupmosha 10 deri 14 vje ç - 75%.
Legjislacioni shqiptar për arsimin parauniversitar dhe dokumente te tjerë strategjikë mbështesin dhe sigurojnë bazën ligjore për parandalimin e dhunës ndaj fëmijëve dhe të rinjve, në shkollë dhe jashtë saj. Ligji Nr.69/2012 “Për sistemin arsimor parauniversitar në Republikën e Shqipërisë”, i amenduar Ligji Nr.56/2015, garanton dhe mbron të drejtat dhe liritë e fëmijëve dhe njeriut në përgjithësi , si dhe siguron mbrojtje në rastet e përdorimit të dhunës dhe keqtrajtimeve. Gjithashtu urdhri Katër-Ministror, date 25.2.2015, “Për mënyrën, format dhe procedurat e ndërhyrjes në ndihmë të fëmijëve në rrezik” përcakton qartë përgjegjësitë e shkollave në identifikimin dhe referimin e rasteve të fëmijëve në rrezik dhune, apo subjekti dhune, si dhe përgjegjësinë e shkollave dhe rehabilitimin e fëmijëve që kanë qenë subjekt i dhunës. Në kuadrin e sistemit arsimor, megjithëse shkollat priten të luajnë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna e abuzimi, shpesh vërehet se janë mësuesit që përdorin sjelljet e dhunshme si mënyrë për të përmirësuar progresin e nxënësve dhe për t’i disiplinuar ato.
5Dokument parlamentar , Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut Komisioni për Punën, Çështjet Sociale dhe Shëndetësinë PROCESVERBAL Datë 13.11.2013, 6 “UNICEf 2014, “Hidden in Plain Sight, A statistical Analysis of Violence against Children”
9
Inspektoriati Shtetëror i Arsimit (ISHA) në raportin vjetor 2014 ka evidentuar konflikte dhe forma të ndryshme dhune mësues-nxënës dhe nxënës-mësues. Raporti cilëson se drejtoritë e shkollave dhe psikologët nuk kanë marrë masat e duhura për parandalimin e përdorimit të formave të dhunës. Në disa raste ushtrohet dhunë psikologjike si: kërcënim me notë, epitete fyese (nofka), fyerje për ngjyrën e lëkurës, pamjes fizike/ veshjes/ prejardhjes krahinore. ISHA ka rekomanduar që mësuesve t’i kërkohet të krijojnë një klimë miqësore, ku të reflektohet besim dhe siguri e ndërsjellë për të gjithë nxënësit. Ligji 69/2012 “Për Sistemin Arsimor Parauniversitar” shprehet se nxënësve dhe punonjësve u ofrohet mbrojtje nga çdo formë veprimi ose mosveprimi që mund t’u shkaktojë diskriminim, dhunë, keqtrajtim ose dëm moral. Në Nenin 33 të këtij ligji është rregulluar ngritja dhe funksionimi i Komisionit të Etikës dhe sjelljes në institucionet arsimore, i përbërë nga mësues, prindër dhe nxënës. Ky Komision ka për detyrë të shqyrtojë ankesat e nxënësve, të prindërve e të punonjësve të institucionit ndaj shkeljeve të normave të etikës dhe të sjelljes dhe t’i propozojë drejtorit të institucionit masat përkatëse. Komisioni i Etikës dhe Sjelljes ngrihet dhe funksionon në bazë shkolle. Ka një ndërgjegjësim publik mbi fenomenin e dhunës, i organizuar kryesisht nga organizatat jo-fitimprurëse që operojnë në fushën e mbrojtjes së të drejtave të fëmijës dhe janë të përfshira në mënyrë aktive me këtë çështje. Megjithatë, në shoqërinë shqiptare ende ekziston pikëpamja se është e pranueshme që të rrisësh fëmijët duke përdorur metoda të ndëshkimit si fizik ashtu dhe psikologjik. Koncepti se dhuna fizike e përdorur mbi fëmijët është e drejtë e prindit mbizotëron ende dhe mekanizmat që mund të trajtojnë këtë besim nuk ekzistojnë. Ka më pak raste të dhunës në familje pasi fëmijët e konsiderojnë mjedisin familjar si më të besuarin dhe të sigurtindhe ata shpesh mendojnë se nëpërmjet formave të dhunshme ekziston një model i pranueshëm i ndërhyrjes prindërore7. Në përmbushje të politikave të saj arsimore për përmirësimin e cilësisë së punës dhe jetës në shkollë dhe sigurimin e mirëqenies fizike, sociale dhe emocionale për çdo nxënës, Ministria e Arsimit dhe Sportit (MAS) ka ndërmarrë nismën “Për eleminimin e dhunës në institucionin arsimore”. Kjo nismë duhet konsideruar si një aksion kombëtar i koordinuar që nxit angazhimin e shkollës, familjeve, komunitetit, institucioneve shtetërore dhe organizatave civile për parandalimin dhe trajtimin e rasteve të dhunës në shkollë, mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, zgjidhjen paqësore të konflikteve.
7 pg 26. Raporti Tematik i Qendrës Shqiptare për Kërkime Ekonomike (ACER) “Si të Përmirësojmë Reagimin e Ofruesve të Shërbimeve për të Identifikuar, Raportuar dhe Referuar Rastet e Dhunës ndaj Fëmijëve” i financuar nga BE-UNICEF) (2012)
10
Metodologjia Kampionimi Kampioni i këtij sondazhi përbëhet nga nxënës të shkollave nga klasat 5, 6, 7, 8 dhe 9 në të 12 qarqet e vendit: Tiranë, Durrës, Elbasan, Fier, Vlorë, Gjirokastër, Korçë, Berat, Lezhë, Shkodër, Dibër dhe Kukës. Njësia për kampioninështë klasa ku nxënësi studion. Arsyeja e kësaj është shmangia e mundësisë së identifikimit të personit të anketuar si dhe të përgjigjes në kushte anonimiteti. Përzgjedhja e nxënësve është bërë në mënyrë rastësore, duke përdorur intervalin prej pesë, kjo do të thotë që u përzgjodh 1 në 5 nxënës të klasës sipas regjistrit, duke filluar nga i pari. Të gjithë nxënësit në klasën e përzgjedhur për anketim janë ftuar të plotësojnë pyetësorin në bazë të kriterit kryesor atë të vullnetit të lirë për të marrë ose jo pjesë në anketim, mos-diskriminimit dhe përfaqësimit të balancuar gjinor. Ndërsa pjesëmarrja në fokus-grupe është bërë duke pasur parasysh mënyrën rastësore por duke ruajtur balancën gjinore. Kampionimi ka synuar të ketë balancë midis shkollave të përzgjedhura në zonat urbane të vendit. Duke marrë parasysh dhe kufizimetnë burimet e përdorura dhe afatet kohore janë anketuar rreth 1199 nxënës dhe janë zhvillohen rreth 10 fokus grupe në të gjitha Qarqet e vendit. Përzgjedhja është bërë bazuar në numrin e nxënësve sipas Census 2011 dhe bazuar ne këto përqindje janë përllogaritur për 12 qarqe numri i nxënësve që do të intervistoheshin (meshkuj/femra), gjithashtu një përllogaritje është bërë duke marrë parasysh edhe rajonet në NUTS-2 sipas INSTAT. Përzgjedhja e qarqeve është bërë në bazë të parimit të madhësisë së qarkut (nga qarku më i madh tek më i vogli) në numër popullate nxënësish, duke pasur parasysh ndarjen gjeografike (Veri, Shqipëri e mesme, Jug). E njëjta logjikëështë përdorur për përzgjedhjen e bashkisë më të madhe brenda qarkut të përzgjedhur dhe me pas për përzgjedhjen e shkollës më të madhe në popullatë nxënësish brenda këtyre bashkive: Tiranë, Durrës, Lezhë, Shkodër, Kukës, Elbasan, Pogradec, Korçë, Berat, Fier, Gjirokastër, Dibër dhe Vlorë. Për këtë qëllim është punuar ngushtësisht me Drejtoritë Arsimore Rajonale në secilin nga qarqet e përzgjedhura.
11
Mbledhja e të dhënave Komponenti sasior Komponenti sasior u realizua përmes anketimit (sondazhit) të një kampioni përfaqësues për të gjithë popullatën e shkollave ku projekti COMBI 2 do të realizojë ndërhyrjet. Ky kampion u pyet drejtpërdrejt për praktikat dhe shpeshtësinë e pësimit prej saj të gjashtë formave të dhunës përgjatë muajit të fundit; mbi përdorimin e kartonit të verdhë te disiplinës nga ana e mësuesit dhe shpeshtësinë e përdorimit të tij. Gjithashtu kampioni u pyet dhe se sa tësigurt ndiheshin ata (nxënësit) në shkollë. Të ndihesh i sigurtë në shkollëështë parë nga këndvështrimi i përgjithshëm si: i sigurt emocionalisht, nga ana sociale por dhe nga ana fizike. Në sondazh morën pjesë1199 nxënës nga 22 shkolla nëntëvjeçare në 12 qarqe. Të 20 shkollat e kishin vendndodhjen në zona urbane.Për arsye operacionale, sondazhi nuk u krye në asnjë shkollë nëzonë rurale. Bazuar në përzgjedhjen e kampionit,rezultatet e studimit mund të përgjithësohen për të gjithë nxënësit e këtyre shkollave. Ky anketim mbart tëgjithë kompleksitetin dhe veçoritë që kanë anketimet të cilat bazohen në vetë raportimin/deklarimin e një dëmtimi të tillë siç është ai që vjen prej dhunës fizike dhe psikologjike. Më poshtë paraqitet: Tabela 1: Tabela e shkollave pjesëmarrëse ne anketim ne 12 qarqe.
Nr Qarku Shkolla 1 Berat Zihni Toska 2 Dibër Selim Alliu 3 Durrës Marina Kaculin/ Shaqe Mazreku 4 Elbasan Sule Harri/Qamil Guranjaku 5 Fier Andon Xoxa/Pinelloti Pirro 6 Gjirokastër Urani Rumbo 7 Korçë Sotir Gurra/ Mesonjtorja e Pare
Pogradec Gjokë Shqiptari 8 Kukës Bajram Curri/ Lidhja e Prizrenit 9 Lezhë Beselidhja/ Gjergj Fishta 10 Shkodër Ndre Mjeda/ Ismail Qemali 11 Tiranë At Zef Pllumi/Avni Rustemi 12 Vlorë Avni Rustemi/Ismail Qemali
Komponenti cilësor Komponenti cilësoru realizua përmes zhvillimit të bisedave gjysmë të strukturuara në fokus-grupe me nxënës të klasave 5-9, të përzgjedhur në mënyrë rastësore me qëllim që informacioni i grumbulluar të kombinohej me të dhënat nga anketimet për të pasur kështu një panoramë holistike të dhunës ndaj nxënësve. Përkatësisht u
12
vlerësuatëkuptuarit e dhunës nga nxënësit si praktikë që bie ndesh me të drejtat e fëmijëve për tu rritur, zhvilluar e mësuar pa dhunë dhe për të qenë tësigurt si dhe reagimi i tyre ndaj sjelljeve, veprimeve të dhunshme tëmësueseve të tyre. Në bisedat fokus grup morën pjesë120 nxënës ne 10 qarqe dhe përkatësisht në 10shkolla. Instrumenti Në anketim, instrumenti i përdorur për kryerjen e këtij sondazhi është njëpyetësor i thjeshtë 1 faqe (simple self admistered one page questionnaire) – i përbërë nga gjashtë pohime bazë për tri forma të dhunës fizike dhe tri të dhunës psikologjike që nxënësit pësojnë dhe një pohim mbi përdorimin e kartonit të verdhë (PEET) dhe shpeshtësinë e përdorimit të tij. Këto janë mbështetur në instrumente të njohura dhe të përdorura edhe herë tjetër në vend dhe jashtë vendit nga studiues të ndryshëm. Instrumenti kërkon që nxënësit të zgjedhin në një shkallë me pesë opsione (zgjedhje) njërin nga opsionet (zgjedhjet) i cili sipas tyre tregon se sa ka qenë dhuna e pësuar ndaj tij/saj gjatë muajit të fundit. Ky instrument bazohet në raportimet e vetë nxënësve mbi dhunën e pësuar. Kjo mënyrë e grumbullimit të të dhënave dihet se përmban mundësinë e një subjektiviteti në raportimin e dhunës së pësuar për shkak të mungesës së identifikimit të drejtë të formave të dhunës nga nxënësit dhe për shkak të hezitimit të tyre për ta raportuar saktë përjetimin e tyre. Në fokus grupe ështëpërdorur një instrument gjysmë i strukturuar me pyetje të hapura. Biseda është mbajtur shënim nga bashkë-lehtësuesit i fokus grupit. Procedura e mbledhjes dhe administrimit të dhënave Grumbullimi i të dhënave për këtë sondazh është kryer në muajin Nëntor 2015. I gjithë procesi është administruar nga ekipi kërkimor i Institutit Shqiptar për Inovacion Social. Përpara punës në terren, intervistuesit dhe anëtarët e tjerë të ekipit kërkimor morën pjesë në një program dy ditor trajnimi. Ekipi kërkimor përbëhej nga 12 intervistues. Gjashtë profesionistë të nivelit të lartë në fushën e kërkimit shkencor dhe psikologjisë sociale, të drejtave të fëmijëve, zhvillimit të fëmijëve, keqtrajtimit tëfëmijëve dhe një ekspert ligjor kryen intervistat individuale. Përveç kësaj, u rekrutuan gjashtë intervistues të tjerë me përvojë të mëparshme në administrimin e pyetësorëve për të kryer anketimin e fëmijëve në shkolla. Të gjithë intervistuesit u inkurajuan të mbanin shënime për vëzhgimet e tyre gjatë intervistimit, të cilat u përdorën në analizë. Analiza e të dhënave Të dhënat u analizuan sipas kërkesave të mëposhtme:
me diferencat e dhunës së pësuar në secilin prej qarqeve dhe në tërësi në nivel kombëtar
me diferencat e dhunës mes gjinive sipas qarqeve dhe në nivel kombëtar, me përmasat e secilës formë të dhunës fizike e psikologjike.
13
në përmasën e përdorimit te kartonit të verdhë te disiplinës nga ana e mësueseve në përmasat se sa tësigurt ndiheshin nxënësit në shkollë
Të dhënat sasiore u përpunuan në Microsoft excel (macro enabled), ndërsa të dhënat cilësore u përpunuan duke u koduar sipas ngjashmërive të përgjigjeve dhe pastaj duke u kategorizuar sipas strukturës së pyetësorit gjysme të strukturuar. Pyetësori kërkonte qw tw anketuarit tw shprehin frekuencën e praktikave twdhunës sipas klasifikimit twmëposhtëm:
Frekuenca
E shprehur në mënyrë përshkruese Asnjëherë në muaj Nuk ndodh
Një ose dy herë/muaj Rrallë Çdo javë Shpesh Çdo ditë Shumë shpesh Nuk e di
Analiza cilësore e të dhënave u krye duke zbardhur të gjithë informacionin e marrë nga fokus grupet, dhe duke i rishikuar këto të dhëna me përgjigjet ndaj pyetjeve të pyetësorit. Një projekt raport, që përmblidhte çështjet kryesore që dilnin nga të dhënat cilësore, u përdor për interpretimet e paraqitura në këtë raport dhe për të dhënë citimet e shembujve. Çështje etike Çështjet etike janë marrë për bazë gjatë gjithëkohës së studimit. Fillimisht i është kushtuar kujdes përzgjedhjes së intervistuesvenë studim duke marrë për bazëekspertizën e tyre. Pastaj vendosjen e parimeveetike, si ruajtjen e konfidencialitetit, shpjegimin eqartë të qëllimit dhe të objektivave të studimit,shpjegimin e qartë se si do të përdorengjetjet/rezultatet etj. Një aspekti tjetër që i kemi kushtuar kujdes ështëmbrojtja e fëmijëve. Së pari kemi marrë autorizimin e përfaqësuesve të shkollave dhe drejtorive arsimore rajonale për të folur me fëmijë, pastajpara fillimit të administrimit të pyetësorëve tëgjithë fëmijët janë pyetur nëse dëshirojnë të marrinpjesë në studimi, si dhe i kemi paralajmëruarse mund të tërhiqen nga procesi nëçfarëdo kohe. Një kujdes të veçantë i kemi kushtuar gjuhës së komunikimit duke thjeshtëzuar konceptet derinë nivelin e të kuptuarit të tyre nga fëmijët. Plotësimi i pyetësorëve është bërë jo në prani të mësueseve ose drejtorëve të shkollave për të siguruar anonimitet të plotë.
14
Përkufizimi i termave Për qëllim të këtij vlerësimi termat e mëposhtme do të kenë këtë kuptim: Dhuna ndaj fëmijëve: Përdorim i qëllimshëm i forcës fizike ose i fuqisë, i kërcënimit ose i përdorimit të saj real kundër vetes, një personi tjetër ose kundër një grupi a komuniteti, forcë e cila çon ose ka mundësi të çojë në plagosje, vdekje, dëmtim psikologjik, keq-zhvillim ose privim.8 Abuzimi dhe keqtrajtimi i fëmijëve: Të gjitha format e keqtrajtimit fizik dhe/ose emocional, abuzimi seksual, neglizhimi ose trajtimi neglizhues a shfrytëzimi tregtar ose çdo shfrytëzim tjetër, që çon në dëmtim real ose të mundshëm të shëndetit të fëmijës, të mbijetesës, zhvillimit ose dinjitetit në kontekstin e një marrëdhënieje përgjegjësie, besimi ose pushteti9. Ndëshkimi trupor:Çdo ndëshkim në të cilin përdoret forca fizike, me synimin për të shkaktuar një shkallë të caktuar dhimbjeje apo diskomforti, sado të lehtë10. Vlerësim Bazë:Mbledhja e të dhënave përpara ose në fillim të projektit për të përcaktuar kushtet paraprake kundrejt së cilës mund të maten ndryshimet e ardhshme tek përfituesit e synuar.
8Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) 9 Ibid 10Komiteti i Konventës së të Drejtave të Fëmijës
15
REZULTATET DHE ANALIZA E TYRE NIVELI KOMBËTAR Karakteristikat demografike Në anketim morënpjesë1199 nxënës të klasave 5-9 nga të cilët 646 (54%) ishin vajza dhe 548 (46%) ishin djem.5 nxënës ose 0.41% nuk raportuan përgjininë.
Grafiku 1. Përqindja e pjesëmarrjes në studim Ne përgjithësi, te gjithë te anketuarit ijanëpërgjigjur tëgjithë pyetjeve nëdytësor. Vlerat e munguara ose përgjigje tëpathëna përfaqësojnënjë mesatare prej 2 % të te gjithë të anketuarve te klasifikuara sipas çdo praktike, (psh. Shkulje veshi 1%; pickim 1%, goditje 2%, bërtitje 2%, kërcënim 2% epitete fyese 3%. Përdorimi i kartonit të verdhe të disiplinës kishte 4% vlera të munguara) Përkufizimi i Dhunës Për të kuptuar perceptimin e fëmijëve lidhur me konceptin mbi dhunën, si e kuptojnë ata, i pyetëm gjatë diskutimeve në fokus grup. Shumënga fëmijët nuk ishin në gjendje për të dhënë një përkufizim të saktë të fjalës “dhunë” ata më shpesh e shoqërizonin konceptin e dhunës me kërcënimin fizik. Fëmijët më të rritur gjithashtu u shprehën për dhunë fizike, por përmendën edhe ekzistencën dhunën emocionale për të cilën u shprehën se mund të paraqitet në disa forma të ndryshme. Fëmijët e klasave të larta (klasa e tetë ose e nëntë) duket se janë më të prekur nga trajtimi i padrejtë dhe e kanë të vështirë të përballen me fyerjet, keqtrajtimin, nëpërkëmbjen dhe poshtërimin. Në disa raste fëmijët u shprehën se në disa raste dhuna është e nevojshme, në raste të tilla kur fëmijët bëjnë gabime, sillen keq, nuk dëgjojnë mësuesit ose prindërit. Disa nga mendimet e fëmijëve në lidhje më cfarëështë dhuna janë si më poshtë:
Djem 46%(N=548)
Vajza54%
(N= 646)
Pjesëmarrja në sondazh
16
“ Dhunëështë kur dikush më keqtrajton, më përul, më detyron të bëj veprime jashtë dëshirës time.“
„Dhunëështë kur mësuesit rrahin nxënësit.“ “Dhuna trondit njerëzit dhe është një veprim që keqtrajton të tjerët.” “Sjellje e dhunshme është kur dikush më ofendon, më shtyn dhe më bërtet.“ “Sjellje e dhunshme është kur keqtrajtojmë ndonjë fëmijë, e godasim, i themi fjalë
fyese.“ “Sjellje e dhunshme është kur ndonjëri prej mësuesve ose nxënësve kërcënon
ndonjë fëmijë se do ta godas, dhe më pas edhe e godet.“ “Sjellje e dhunshme është thyerja e karrigeve, bankave, dyerve,dritareve.“ “Sjellje e dhunshme është kur mësuesit i rrahin/godasin nxënësit.“ “Dhuna është kur për çdo ditë djemtë e klasës sime më ngacmojnë dhe më
godasin.”
Kur u pyetën për përkufizimin e fjalës “sjellje e mirë” fëmijët shprehën mendime të ndryshme. Pwr fëmijët sjellje e mirë konceptohen në shumë mënyra.
“Sjellje e mire është te kesh qytetari.” “Sjellje e mire është kur perpiqesh të kesh marrëdhenie të mira me njerëzit dhe
ndërton mbi to.” “ Sjellje e mirë do të thotë të respektosh dhe mos të paragjykosh.”
Raportim ipërgjithshëm mbi Frekuencat e praktikave të dhunës Sic vërehet ne grafikun 2i cili pasqyron raportimin praktikave të dhunës në nivel kombëtar, praktika më e raportuar e tëgjithë formave tëdhunës nga ana e nxënësve është e bërtitura. 41% e nxënësve shprehen se kanëpërjetuar këtë formë dhune në frekuenca të ndryshme dhe 5% prej tyre shprehen se e kanëpërjetuar ata shumë shpesh, ne frekuencë ditore. Praktika e dytë më e raportuar e dhunës është ajo e kërcënimit me 22% e ndjekur nga praktika e epiteteve fyese me 16%. Përsa i përket praktikave të dhunës fizike, 12% e nxënësve shprehen se kanë përjetuar të goditura në frekuenca të ndryshme, e ndjekur nga praktika e shkuljes së veshit dhe pickimit me 8% të raportimeve. Bie në sy, një përqindje mesatarisht në5% tënxënësve të cilët si zgjedhje tëtyre kanë shprehur “nuk e di” – pra të mos përmendin format e dhunës së pësuar ose jo, e cila tregon se çështja e dhunës është akoma e ndjeshme dhe se mund të shoqërohet me frikën për ta raportuar atë.
17
Sipas diskutimeve në fokus grup, e bërtitura nga ana e mësuesit është “normale” pasi ai e përdor atëpër të tërhequr vërejte11 kur thyhet ndonjë rregull ose për të mbajtur qetësinë. Në shumë raste ajo ndodh dhe për shkaqe të problemeve të tyre personale. Megjithëse shumica e nxënësve kanë njohuri të mira mbi të drejtat e tyre dhe dallojnë lehtësisht kur një praktikë e caktuar përbën dhunim të së drejtës së tyre, ka akoma % të vogël nga grup-moshat deri në klasë të 5-të të cilët e konsiderojnë të bërtiturën jo formë /praktikë dhune.
Grafiku 2. Praktika e dhunës në nivel kombëtar Në lidhje me sigurinë në shkollë, 6% e nxënësve shprehen se nuk ndihen të sigurt në shkollë, ndërsa 92% e tyre shprehen se ndihen të sigurt. Çështja e të qënit ose jo i sigurisë në mjediset e shkollës ndikon drejtpërsëdrejti në aspekte të ndryshme të pjesëmarrjes aktive të nxënësve në veprimtari si dhe ka ndikim në frekuentimin e procesit mësimor, duke e bërë nxënësin që të shfaqë mungesë vullneti për të frekuentuar shkollën.
11 FG Durres
shkulje veshi pickim goditje bërtitje kërcënimepitetefyese
Nuk e di 5% 5% 6% 4% 6% 6%
Çdo ditë 1% 1% 2% 5% 4% 3%
Çdo jave 1% 1% 2% 5% 4% 2%
Një ose dy here/muaj 6% 6% 8% 31% 14% 11%
Asnjëherë ne muaj 86% 87% 83% 54% 73% 78%
86% 87% 83%
54%
73% 78%
6% 6% 8%
31%
14%11%
1% 1% 2%5% 4% 2%
1% 1% 2% 5% 4% 3%5% 5% 6% 4% 6% 6%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Axis Title
Grafik 2. Praktikat e dhunës ‐ nivel kombëtar
18
Grafiku 3. A ndiheni të sigurt në shkollën tuaj Raportim krahasues mbi frekuencat e dhunës sipas gjinisë Sic vihet re më poshtë nxënësit djem në % raportojnë se kanë përjetuar më shumë dhunë fizike dhe psikologjike se nxënëset vajza. Psh. 52% e djemve krahasuar me 33% të vajzave (shprehen se kanë përjetuar të bërtiturën (ose 37% më shumë djem) si formën më të lartë të dhunës psikologjike. Rreth 53% me shumë djem krahasuar me vajza raportojnë se kanë përjetuar goditjen si formën më të lartë të dhunës fizike.
PO JO pavendosur
92%
6% 1%
A ndiheni të sigurtë në shkollën tuaj‐ nivel kombetar
19
Grafiku 4. Niveli i dhunës ndaj nxënësve djem dhe vajza sipas praktikave
Në grafikun 4 duket qartë se nxënësit djem në % raportojnë se kanë përjetuar më shumë dhunë fizike dhe psikologjike se nxënëset vajza. Psh. 52% e djemve krahasuar me 33% të vajzave (shprehen se kanë përjetuar të bërtiturën (ose 37% më shumë djem) si formën më të lartë të dhunës psikologjike. Rreth 53% me shumë djem krahasuar me vajza raportojnë se kanë përjetuar goditjen si formën më të lartë të dhunës fizike.
Grafiku 5: A ndiheni të sigurt në shkollën tuaj
Djem Vajza Djem Vajza Djem Vajza Djem Vajza Djem Vajza Djem Vajza
shkuljeveshi
pickim goditje bertitje kercenimepitetefyese
Asnjëherë ne muaj 80% 92% 82% 91% 78% 88% 44% 63% 66% 79% 72% 83%
Një ose dy here/muaj 11% 3% 8% 4% 10% 6% 36% 27% 17% 11% 15% 8%
Çdo jave 2% 1% 2% 0% 3% 1% 7% 3% 5% 2% 3% 2%
Çdo ditë 2% 0% 1% 0% 2% 1% 8% 3% 5% 2% 3% 2%
Nuk e di 5% 4% 6% 4% 6% 5% 4% 5% 6% 5% 7% 4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Axis Title
Niveli i dhunës ndaj nxënësve djem dhe vajza sipas praktikave
91%
7% 2%
94%
5% 1%
PO JO pavendosur
A ndiheni të sigurtë në shkollën tuaj
Djem Vajza
20
Në lidhje me sigurinë në shkollë, rreth 28% me shumë djem se vajza shprehen se nuk ndihen të sigurt në shkollë.
Përdorimi iKartonit të Verdhësi mënyrë disiplinimi Në grafikun 6 vihet re se shumë rrallëështë përdorur Kartoni i Verdhë i Disiplinës nga ana e mësuesit. Nëse tek praktikat e dhunës nga 6 deri në 31% e nxënësve raportonin format e lartshënuara të dhunës që ndodhnin rrallë “një ose dy herë në muaj” si frekuencë , vetëm 8% e nxënësve shprehen se përdoret kartoni i disiplinës (në të gjitha frekuencat). Ndërkohë të pyetur në fokus grupe nxënësit konfirmojnë se ai nuk është përdorur asnjëherë nga mësuesit por se atyre i është prezantuar thjesht teorikisht. Në disa nga shkollat prezantimi i Kartonit të Verdhë është bërë nga mësuesit një ditë para ose ditën e intervistimit.
Grafiku 6. Përdorimi i Kartonit të Verdhë nga mësuesi
Asnjëherëne muaj
Një ose dyhere/muaj
Çdo jave Çdo ditë Nuk e di
79%
5% 2% 1%12%
Përdorimi i Kartonit të Verdhë të Disiplinës nga mësuesi
21
Grafiku 7. Përdorimi i Kartonit të Verdhë të Disiplinës nga mësuesi (sipas djem/vajza)
Sipas grafikut 7, si djemtë ashtu dhe vajzat në % afërsisht të barabartë shprehen se shumë rrallë përdoret kartoni i verdhë i disiplinës.
Nxënësit ndërkohë jepnin propozimet e tyre se si të zvogëlohet dhuna nëpër shkolla. Numri më i madhe i ideve ishte për zmadhimin e kontrollit dhe sanksioneve. Nxënësit kërkonin mbrojtje dhe vëzhgim, përmendnin sigurimin dhe video kamerat, kujdestari nëpër korridore dhe oborrin (vendet ku më shpesh ndodhin sjelljet e dhunshme), paraqitet edhe ideja për prezencën e policëve. Gjithashtu, se duhet të zmadhohet kontrolli nga ana e drejtuesve të shkollave dhe prindërve. Numri i madh i ideve ishte për zgjidhje konstruktive dhe paqësore të problemit. Prej propozimeve të nxënësve vërejmë se ato kanë nevojë për bashkëpunim më të madh, mirëkuptim dhe vëmendje nga ana e të rriturve, prindërit dhe mësimdhënësit. Ato janë ideale se duhet të tejkalohen situatat dhe ndjenjat e padëshiruara-zënkat, xhelozit, zilia, provokimet, ofendimet, paragjykimet, stereotipat, urrejtja, me zmadhimin e tolerancës, durimit, ndihmës, dashurisë, komunikimit, shoqërimit dhe zbavitjes. Më në fund numër më i vogël i nxënësve theksojnë se kushtet në të cilat mësojnë munden të jenë shkak për paraqitjen e sjelljes së dhunshme dhe kërkojnë kushte më të mira dhe organizim më të mirë të mësimit.
82%
3% 3% 2%11%
78%
6% 2% 1%13%
Asnjëherë nemuaj
Një ose dyhere/muaj
Çdo jave Çdo ditë Nuk e di
Përdorimi i Kartonit të Verdhë të Disiplinës nga mësuesi (sipas djem/vajza)
Djem Vajza
22
Nivel qarku
Raportim krahasues i frekuencave te dhunëssipas qarqeve Mëposhtëparaqiten të 6 praktikat e dhunës në mënyre krahasuese sipas qarqeve.
Grafiku 8. Praktika shkulje veshi Në grafikun 8, vihet re se (25%) e nxënësve të anketuar në qytetin e Kukësit raportojnë % me të lartë tëformës së dhunës se ushtruar “shkulje veshi” , krahasuar me qarqet e tjera. Gjithashtu e lartë paraqitet dhe frekuenc–shumw shpesh- ku atë e kanë raportuar 8% e nxënësve. Nw qarkun Lezhw, asnjë nga nxënësit anketuar nuk shprehen për përjetim tëkësaj forme dhune. Duhet përmendur se në qarkun Durrës, 19% e nxënësve të anketuar kanë zgjedhur të mos përmendin nëse kanë pësuar ose jo ketë formë dhune, e cila mund të shoqërohet me frikën për ta raportuar atë.
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Axis Title
Berat(%)
Diber(%)
Durres(%)
Elbasan(%)
Fier(%)
Gjirokaster(%)
Korce(%)
Kukes (%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
Tirana(%)
Vlore(%)
Nuk e di 0% 7% 19% 3% 3% 0% 4% 3% 0% 1% 4% 8%
Çdo ditë 0% 3% 2% 1% 0% 0% 0% 8% 0% 0% 1% 1%
Çdo jave 0% 2% 0% 0% 4% 4% 0% 4% 0% 0% 1% 5%
Një ose dy here/muaj 26% 10% 7% 6% 5% 16% 2% 13% 0% 3% 6% 4%
Asnjëherë ne muaj 74% 79% 72% 91% 89% 80% 94% 71%100%96% 89% 82%
Praktika shkulje veshi
23
Grafiku 9. Praktika “Pickim” Në Grafikun 9, vlen të përmendet që qyteti i Kukësit ka përqindjen më të lartë të nxënësve (7%), që ndeshen me ushtrimin e dhunës nëpërmjet pickimit, në frekuencën “çdo javë”. Ky qytet pasohet nga ai Gjirokastrës me 4% , qyteti i Vlorës dhe i Fierit me 2% dhe Tirana që ka përqindjen më të ulët (1%). Ndërsa, në disa prej qyteteve si Berat (18.9 %), Fier (13 %), Gjirokastër (12 %), Kukës dhe Durrës (9 %) vihet re një përdorim i kësaj forme dhune në frekuencën “Një ose dy herë në muaj”. Nga të dhënat e grafikut rezulton që qytetet në të cilat kjo formë dhune pothuajse nuk ushtrohet, janë Lezha e Shkodra me një përqindje të njëjtë (96%) pasuar nga Korca me 95% dhe Elbasani me 93%. Nxënësit e qytetit të Durrësit, edhe në raportimin e kësaj forme dhune, kanë zgjedhur të mos tregojnë nëse e kanë përjetuar apo jo këtë lloj dhune, duke zgjedhur alternativën “nuk e di”, në masën 25 %.
Berat(%)
Diber(%)
Durres (%)
Elbasan(%)
Fier(%)
Gjirokaster (%)
Korce(%)
Kukes (%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
Tirana (%)
Vlore(%)
Nuk e di 0% 3% 25% 4% 5% 0% 4% 5% 4% 1% 3% 5%
Çdo ditë 0% 3% 0% 1% 1% 0% 0% 3% 0% 0% 2% 0%
Çdo jave 0% 0% 0% 0% 2% 4% 0% 7% 0% 0% 1% 2%
Një ose dy here/muaj 18.9% 5% 9% 2% 13% 12% 1% 9% 0% 3% 3% 6%
Asnjëherë ne muaj 81% 88% 65% 93% 79% 84% 95% 76% 96% 96% 91% 88%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Axis Title
Praktika Pickim
24
Grafiku 10. Praktika Goditje Vihet re se nxënësit në qarkun Kukës (26% e tyre) raportojnë dhunën e ushtruar ne formën e goditjeve, e pasuar nga raportimi inxënësve në qarkun Dibër (25%). Ushtrimin e kësaj forme dhune ne frekuencën –shume shpesh- e raportojnë rreth 9% e nxënësve. Megjithëse shkolla konsiderohet përgjithësisht si një vend ku fëmijët mund të luajnë dhe të socializohen, shumica e fëmijëve të intervistuar besojnë se dhuna që ushtrohet nga mësuesit është sjellje e zakonshme shkollë. Fëmijët thonë se mësuesit shpesh i ndëshkojnë për një sërë arsyesh përfshirë këtu mos përmbushjen e detyrimeve të programit mësimor por gjithashtu edhe si një mënyrë për të vendosur disiplinën në klasë. “Kur ndonjë fëmijët nuk bëjnë detyrat e shtëpisë, apo nuk mësojnë mësimin, mësuesja i bërtet dhe gjithashtu zemërohet më të” (nxënës në Elbasan) ‘Kur ndonjë nga djemtë nuk rri urtë në klasë, mësuesja e pickon atë, gjë që të dhemb shumë” (nxënëse vajzënë Kukës).
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Berat(%)
Diber(%)
Durres(%)
Elbasan(%)
Fier(%)
Gjirokaster(%)
Korce(%)
Kukes (%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
Tirana(%)
Vlore(%)
Nuk e di 0% 2% 19% 6% 4% 4% 5% 5% 2% 1% 7% 5%
Çdo ditë 0% 3% 3% 1% 0% 0% 0% 9% 0% 1% 1% 2%
Çdo jave 4% 2% 2% 0% 10% 0% 0% 3% 1% 1% 0% 2%
Një ose dy here/muaj 23% 20% 6% 6% 9% 12% 4% 14% 0% 1% 5% 12%
Asnjëherë ne muaj 74% 73% 69% 86% 78% 84% 91% 68% 97% 96% 87% 80%
Axis Title
Praktika Goditje
25
Grafiku 11. Praktika “Bërtitje” Megjithëse shumica e nxënësve kanë njohuri të mira mbi të drejtat e tyre dhe dallojnë lehtësisht kur një praktikë e caktuar përbën dhunim të së drejtës se tyre, ka akoma % të vogël nga grupmoshat deri në klasë të 5-të të cilët e konsiderojnë të bërtiturën jo formë /praktikë dhune. Në Grafikun 11 paraqiten rezultate e praktikës tëformës se dhunësnëpërmjetbërtitjes, nxënësit në tëgjithë qarqet janë shprehur me shume se kjo formë dhune ndodh rrallë ku raportimin më të madh e bëjnë nxënësit në Berat (55%), Gjirokastër (52%) dhe Durrës (41%). 12% e nxënësve ne Kukës, pasuar nga 9% ne Fier dhe 8% ne Dibërraportojnë se kjo formë dhune ndodh shumë shpesh.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Berat(%)
Diber(%)
Durres(%)
Elbasan(%)
Fier(%)
Gjirokaster(%)
Korce(%)
Kukes(%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
Tirana(%)
Vlore(%)
Nuk e di 0% 5% 9% 7% 2% 0% 2% 5% 3% 3% 5% 5%
Çdo ditë 0% 8% 12% 2% 9% 4% 5% 12% 2% 0% 4% 6%
Çdo jave 8% 7% 6% 1% 15% 8% 7% 7% 0% 2% 2% 6%
Një ose dy here/muaj 55% 29% 41% 35% 24% 52% 39% 20% 11% 28% 34% 29%
Asnjëherë ne muaj 38% 51% 32% 56% 50% 36% 47% 56% 84% 67% 54% 56%
Axis Title
Praktika Bërtitje
26
Grafiku 12 . Praktika “Kërcënim” Nxënësit në të gjitha qarqet janë shprehur më shumë se kjo formë dhune ndodh rrallë ku raportimin më të madh e bëjnë nxënësit në Berat 26%, të ndjekur nga nxënësit në Durrës – 24% dhe Fier 17%. Ndërsa 11% e nxënësve në Kukës raportojnë se kjo formë dhune ndodh shumë shpesh, në frekuencë ditore. Në fokus grupe fëmijët raportojnë se kërcënimi me notë përdoret më shpesh sipraktikë për të nxitur nxënësit tëzbatojnërregullatdhe për t’i nxitur ata të mësojnë.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Berat(%)
Diber(%)
Durres(%)
Elbasan(%)
Fier(%)
Gjirokaster(%)
Korce(%)
Kukes(%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
Tirana(%)
Vlore(%)
Nuk e di 0% 5% 18% 8% 2% 4% 6% 3% 4% 1% 7% 5%
Çdo ditë 2% 3% 4% 3% 8% 4% 4% 11% 1% 1% 3% 1%
Çdo jave 4% 0% 6% 4% 6% 4% 2% 4% 0% 5% 4% 3%
Një ose dy here/muaj 26% 16% 22% 12% 17% 16% 10% 10% 8% 10% 14% 12%
Asnjëherë ne muaj 68% 76% 49% 74% 68% 72% 78% 71% 87% 83% 72% 80%
Axis Title
Praktika Kërcënim
27
Grafiku 13–Praktika “Epitete fyese”
Nxënësit përmendin se mësuesit përdorin nofka ose epitete gjate orës se mësimit e cila i dëmton nxënësit nga ana shpirtërore, pasi këto epitete përdoren me pas dhe nga nxënës të tjerë në klasë. Nxënësitpohojne se mësimdhënësit e tyre përdorin terma tejet fyes dhe ofendues ndaj tyre. Raportimin më të madh e ndjejnë nxënësit në Durrës me 24%, e ndjekur nga nxënësit në Berat me 19% dhe Fier 17%. Ndërsa shumë shpesh në frekuencë ditore përdorimi i epiteteve fyese raportohet nga 13% e nxënësve në Kukës, e ndjekur nga 6% e nxënësve në Fier. Fjalët dhe shprehjet ofenduese më të shpeshta të përdorura nga mësuesit janë: budalla, pallavesh, fyçkë, idiot, kafshë, rrugaç, pis etj.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Berat(%)
Diber(%)
Durres(%)
Elbasan(%)
Fier(%)
Gjirokaster(%)
Korce(%)
Kukes (%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
Tirana(%)
Vlore(%)
Nuk e di 2% 5% 17% 9% 3% 0% 2% 6% 3% 1% 7% 6%
Çdo ditë 0% 2% 2% 2% 6% 0% 2% 13% 0% 2% 1% 1%
Çdo jave 2% 2% 4% 1% 8% 0% 1% 8% 1% 0% 0% 3%
Një ose dy here/muaj 19% 9% 24% 8% 17% 8% 13% 15% 5% 5% 9% 8%
Asnjëherë ne muaj 77% 82% 52% 81% 66% 92% 82% 58% 91% 92% 82% 82%
Axis Title
Praktika Epitete Fyese
28
Raportim krahasues i praktikave te dhunës sipas gjinisë Nga të dhënat e grafikut 14 i cili pasqyron rezultatet mbi praktikën “shkulje veshi sipas qarqeve e gjinisë” rezulton që qarku i Kukësit reflekton përqindjen më të lartë (12 %) të ushtrimit të kësaj dhunë kundrejt gjinisë mashkullore në frekuencën “çdo ditë”. Gjinia mashkullore sërish është më e prekura në përdorimin e dhunës së shkuljes së veshit në frekuencën “Një ose dy herë në muaj” që raportohet me një përqindje të lartë prej 38 % në qytetin e Gjirokastrës duke u pasuar nga qyteti i Beratit me 30 %. Megjithëse në qarkun e Lezhës, për të dyja gjinitë, nuk është raportuar ushtrimi I kësaj lloj dhune për frekuencën “Asnjëherë në muaj” e vendosur në kontekstin e rezultateve te studimit ka probabilitet të lartë që raportimi i tyre të mos pasqyrojë situatën reale, por të këtë qenë i influencuar nga ndikime të drejtpërdrejta, si ai i mësuesve të cilët kanë qenë paraprakisht të informuar për kryerjen e këtij sondazhi. Grafikut 14. Praktika“shkulje veshi sipas qarqeve e gjinisë”
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
BoysBerat (%)
GirlsBerat (%)
BoysDiber (%)
GirlsDiber (%)
BoysDurres(%)
GirlsDurres(%)
BoysElbasan(%)
GirlsElbasan(%)
BoysFier(%)
GirlsFier(%)
BoysGjirokaster(%)
GirlsGjirokaster(%)
BoysKorce(%)
GirlsKorce(%)
BoysKukes(%)
GirlsKukes(%)
BoysLezhe(%)
GirlsLezhe(%)
BoyShkode(%)
Nuk e di 0% 0% 14% 0% 12% 26% 0% 6% 2% 3% 0% 0% 4% 4% 7% 0% 0% 0% 0%
Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 4% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 12% 4% 0% 0% 0%
Çdo jave 0% 0% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 7% 2% 0% 6% 0% 0% 7% 2% 0% 0% 0%
Një ose dy here/muaj 30% 23% 21% 0% 12% 2% 9% 2% 9% 2% 38% 6% 4% 0% 20% 8% 0% 0% 7%
Asnjëherë ne muaj 70% 77% 57% 97% 71% 72% 89% 93% 82% 94% 63% 88% 92% 96% 54% 86% 100%100% 93%
Axis Title
Praktika Shkulje Veshi sipas Qarqeve e gjinisë
29
Grafiku 15.Praktika Pickim sipas qarqeve e gjinisë Qarku i Kukësit zënë përqindjen më të lartë (15 %), në frekuencën “çdo javë”. Ndërsa rezultatet tregojnë që ndaj gjinisë femërore në këtë qytet ushtrohet më pak dhunë, sipas frekuencës “çdo ditë” me një përqindje të ulët (2 %). Përve ç Kukësit, vlen të përmendet që pickimi pothujase nuk përdoret si formë dhune në qarqet e tjera.
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
BoysBerat(%)
GirlsBerat(%)
BoysDiber(%)
GirlsDiber(%)
Boys
Durres(%)
Girls
Durres(%)
Boys
Elbasan(%)
Girls
Elbasan(%)
Boys
Fier(%)
Girls
Fier(%)
Boys
Gjirokaster(%)
Girls
Gjirokaster(%)
BoysKorce(%)
GirlsKorce(%)
Boys
Kukes(%)
Girls
Kukes(%)
BoysLezhe(%)
GirlsLezhe(%)
Boys
Shkoder(%)
Asnjëherë ne muaj 81% 81% 77% 97% 65% 65% 92% 94% 75% 82% 63% 94% 94% 96% 56% 92% 95% 97% 93%
Një ose dy here/muaj 19% 19% 12% 0% 12% 7% 2% 2% 14% 13% 38% 0% 2% 0% 15% 4% 0% 0% 7%
Çdo jave 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 6% 0% 0% 15% 0% 0% 0% 0%
Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 0% 0% 2% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 5% 2% 0% 0% 0%
Nuk e di 0% 0% 8% 0% 22% 28% 4% 4% 7% 3% 0% 0% 4% 4% 10% 2% 5% 3% 0%
Axis Title
Praktika Pickim sipas qarqeve e gjinisë
30
Grafiku 16.Praktika Goditje sipas Qarqeve dhe gjinisë Është observuar nga personat e angazhuar në terren me kryerjen e studimit se kjo sjellje e ushtrimit të dhunës, me shumë të ngjarëështë raportuar më saktë se sjelljet e tjera pasi nga të gjithë perceptohet si ushtrim dhune. Në përgjithësi ushtrimi i kësaj sjellje dhune është raportuar në incidencë shumë të lartë për të gjitha frekuencat, madje më të lartën krahasuar me sjelljet e tjera të dhunës fizike. Më problematik për frekuencën “çdo ditë” ka rezultuar Kukësi për dhunën ndaj djemve në masën 15 %, shifër kjo shumë e lartë dhe e distancuar nga treguesit e rretheve të tjera. Për frekuencën “çdo javë”, përqindjen më të lartë e ka raportuar qarku i Fierit për ushtrimin e kësaj forme dhune ndaj gjinisë mashkullore në masën 14% dhe ndaj gjinisë femërore në masën 7%. Treguesi i dhunës së ushtruar ndaj femrave në qarkun e Fierit është i njëjtë me atë të dhunës së ushtruar ndaj meshkujve në Kukës dhe ndaj meshkujve në Berat për të njëjtën frekuencë. Incidenca më e lartë e kësaj sjellje për frekuencën “një ose dy herë në muaj” është vërejtur në Dibër kundrejt gjinisë mashkullore në masën 38 % dhe në Berat kundrejt gjinisë femërore në masën 31 %. Tepër problematike duket situata kundrejt femrave dhe meshkujve në Kukës, Gjirokastër, Vlorë dhe Tiranë.
BoysBerat (%)
GirlsBerat (%)
BoysDiber (%)
GirlsDiber (%)
BoysDurres(%)
GirlsDurres(%)
BoysElbasan(%)
GirlsElbasan(%)
BoysFier(%)
GirlsFier(%)
BoysGjirokaster(%)
GirlsGjirokaster(%)
BoysKorce (%)
GirlsKorce (%)
BoysKukes (%)
GirlsKukes (%)
BoysLezhe (%)
GirlsLezhe (%)
Nuk e di 0% 0% 4% 0% 15% 24% 5% 8% 7% 2% 13% 0% 4% 6% 7% 4% 0% 3%
Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 4% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 15% 4% 0% 0%
Çdo jave 7% 0% 4% 0% 4% 0% 0% 0% 14% 7% 0% 0% 0% 0% 7% 0% 3% 0%
Një ose dy here/muaj 15% 31% 38% 6% 10% 2% 9% 4% 5% 11% 0% 18% 6% 2% 20% 10% 0% 0%
Asnjëherë ne muaj 78% 69% 50% 91% 67% 72% 84% 89% 74% 80% 88% 82% 90% 92% 51% 82% 97% 97%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Axis Title
Praktika Goditje sipas Qarqeve dhe gjinise
31
Ndërsa duket një raportim real ai i Vlorës ku përqindja e ushtrimit të dhunës kundrejt meshkujve e femrave është e përafërt, respektivisht 14 % dhe 11%, rezulton kontradiktor treguesi që në Gjirokastër kundrejt gjinisë mashkullore kjo formë dhune është raportuar në vlerën 0% ndërsa kundrejt gjinisë femërore është raportuar në masën 18%. Kjo mund të lidhet me faktin që femrat kanë qenë më të pandikuara në raportimin e situatës ndërsa meshkujt kanë raportuar në mënyrë të ndikuar. Është për t’u konsideruar për efekt të studimit edhe përqindja e lartë e nxënësve që janë përgjigjur “nuk e di”, klasifikim i cili nuk bie në zonën “asnjëherë në muaj” por me shumë gjasa është një abstenim për të raportuar një nga frekuencat e tjera. Vajzat dhe djemtë e pyetur në rrethin e Durrësit përfaqesojnë përqindjen më të lartë për këtë kategori përgjigje, respektivisht 24% dhe 15%.
Grafiku 17.Praktika Bërtitje sipas qarqeve dhe gjinisë
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
BoysBerat (%)
GirlsBerat (%)
BoysDiber (%)
GirlsDiber (%)
BoysDurres(%)
GirlsDurres(%)
BoysElbasan(%)
GirlsElbasan(%)
BoysFier(%)
GirlsFier(%)
BoysGjirokaster(%)
GirlsGjirokaster(%)
BoysKorce(%)
GirlsKorce(%)
BoysKukes (%)
GirlsKukes (%)
BoysLezhe(%)
GirlsLezhe(%)
BoysShkoder(%)
GS
Nuk e di 0% 0% 8% 3% 2% 17% 6% 7% 5% 0% 0% 0% 2% 2% 7% 4% 3% 3% 0%
Çdo ditë 0% 0% 12% 6% 18% 4% 4% 0% 12% 7% 13% 0% 4% 6% 17% 8% 3% 2% 0%
Çdo jave 11% 4% 15% 0% 8% 4% 2% 0% 12% 18% 13% 6% 10% 4% 10% 4% 0% 0% 5%
Një ose dy here/muaj 48% 62% 23% 33% 45% 37% 47% 22% 19% 28% 63% 47% 40% 38% 20% 20% 16% 8% 39% 2
Asnjëherë ne muaj 41% 35% 42% 58% 27% 37% 42% 70% 53% 48% 13% 47% 44% 50% 46% 64% 78% 87% 57% 7
Axis Title
Praktika Bërtitje sipas qarqeve dhe gjinise
32
Praktika e bërtitjes duket se është një sjellje pothuaj e zakonshme duke u raportuar në shifra shumë të larta nga të dyja gjinitë, në të gjithë qarqet. Dy rrethet më problematike për këtë sjellje në frekuencën “një ose dy herë në muaj“ rezulton Berati me treguesin 48 % ndaj meshkujve dhe 62% ndaj femrave dhe Gjirokastra me treguesin 63 % ndaj meshkujve dhe 47% ndaj femrave.
Grafiku 18. Praktika Kercenim sipas qarqeve dhe gjinise Praktika e kërcënimit është raportuar në shkallë më të ulët në nivel kombëtar, krahasuar me sjelljet e tjera të dhunës psikologjike. Në Gjirokastër është raportuar përqindja më e lartë e kësaj sjellje për frekuencën “një ose dy herë në muaj” kundrejt meshkujve në masën 38%. Problematikë janë edhe treguesit e raportuar në Durrës dhe Berat kundrejt gjinisë mashkullore.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
BoysBerat(%)
GirlsBerat(%)
BoysDiber(%)
GirlsDiber(%)
Boys
Durres(%)
Girls
Durres(%)
Boys
Elbasan(%)
Girls
Elbasan(%)
Boys
Fier(%)
Girls
Fier(%)
Boys
Gjirokaster(%)
Girls
Gjirokaster(%)
BoysKorce(%)
GirlsKorce(%)
Boys
Kukes(%)
Girls
Kukes(%)
BoysLezhe(%)
GirlsLezhe(%)
Boys
Shkoder(%)
Girs
Shkoder(%
Nuk e di 0% 0% 12% 0% 14% 22% 6% 9% 2% 2% 13% 0% 6% 6% 5% 2% 3% 5% 0% 2%
Çdo ditë 3% 0% 3% 3% 2% 7% 3% 0% 3% 3% 3% 6% 3% 6% 3% 8% 3% 0% 3% 0%
Çdo jave 7% 0% 0% 0% 10% 2% 4% 4% 7% 5% 0% 6% 2% 2% 7% 2% 0% 0% 11% 0%
Një ose dy here/muaj 22% 31% 15% 16% 29% 15% 15% 9% 20% 15% 38% 6% 15% 6% 12% 8% 8% 8% 11% 9%
Asnjëherë ne muaj 67% 69% 69% 81% 45% 54% 70% 77% 57% 75% 50% 82% 74% 80% 61% 80% 86% 87% 75% 89%
Axis Title
Praktika Kercenim sipas qarqeve dhe gjinise
33
Grafiku 19.Praktika Epitete Fyese sipas qarqeve dhe gjinise Kjo sjellje është raportuar në shifra të larta për frekuencën “çdo ditë” nga nxënësit e gjinisë mashkullore në rrethin e Kukësit në masën 19 %. Edhe ndaj femrave për të njëjtën frekuencë kjo sjellje raportohet në vlerat më të larta në rrethin e Kukësit, në masën 8%. Për frekunecën “çdo javë”, kjo sjellje raportohet në vlerat më të larta sërisht në qytetin e Kukësit në masën 14 % ndaj djemve dhe 4 % ndaj femrave. Rrethi i Kukësit rezulton gjithashtu problematik për këtë sjellje në frekuencën “një ose dy herë në muaj” ndaj të dyja gjinive por me problematiku në këtë formë dhe frekuencë ka rezultuar rrethi i Durrësit në masën 40% ndaj gjinisë mashkullore. Po në qytetin e Durrësit një përqindje e lartë e nxënësve meshkuj janë përgjigjur “nuk e di” dhe përqindja më e lartë e femrave në masën 23%.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
BoysBerat(%)
GirlsBerat(%)
BoysDiber(%)
GirlsDiber(%)
Boys
Durres(%)
Girls
Durres(%)
Boys
Elbasan(%)
Girls
Elbasan(%)
Boys
Fier(%)
Girls
Fier(%)
Boys
Gjirokaster(%)
Girls
Gjirokaster(%)
BoysKorce(%)
GirlsKorce(%)
Boys
Kukes(%)
Girls
Kukes(%)
BoysLezhe(%)
GirlsLezhe(%)
Boys
Shkoder(%)
Girs
Shkoder(%)
Nuk e di 4% 0% 12% 0% 13% 23% 10% 8% 2% 3% 0% 0% 2% 2% 8% 4% 3% 3% 0% 2%
Çdo ditë 0% 0% 0% 3% 0% 5% 4% 0% 9% 3% 0% 0% 0% 4% 19% 8% 0% 0% 5% 0%
Çdo jave 4% 0% 4% 0% 4% 5% 2% 0% 9% 7% 0% 0% 0% 2% 14% 4% 3% 0% 0% 0%
Një ose dy here/muaj 22% 15% 12% 6% 40% 7% 4% 11% 19% 16% 13% 6% 19% 8% 22% 10% 5% 5% 5% 5%
Asnjëherë ne muaj 70% 85% 72% 91% 44% 61% 81% 81% 60% 71% 88% 94% 79% 84% 38% 73% 89% 92% 91% 93%
Axis Title
Praktika Epitete Fyese sipas qarqeve dhe gjinise
34
Grafiku 20.Perdorimi i Kartonit të Verdhë të Disiplinës - sipas qarqeve Duke përjashtuar qytetin e Fierit ku sipas grafikut 16 % e nxënësve shprehen se perdoret kartoni i verdhe në frekuencën “një herë ose dy herë në muaj” në qytetet e tjera nxënësit ose nuk kanë dijeni se për cfarë shërben ky karton ose shprehen se nuk përdoret asnjëherë.
Sfidat dhe Vështirësitë gjatë zhvillimit të studimit Falë bashkepunimit me Drejtorite Arsimore Rajonale, u bëi mundur realizimi me sukses i mbledhjes së të dhënave nëpër shkollat e zgjedhura. Përpara fillimit të procedurave për administrimin e pyetësorit, përzgjedhjen e nxënësve si në focus grup ashtu dhe në sondazh, lehtësuesit i kanë shprehur drejtorive të shkollave qëllimin kryerjes së sondazhit, procedurat e përzgjedhjes së nxënësve dhe parimin bazë ate të marrjes pjesë nëpërmjet miratimit verbal të vetë nxënësit në sondazh dhe grup diskutimi. Nxënesve pjesëmarrës iështë bërë me dije që ata mund të tërhiqen nga diskutimi në grup ne çdo rast që ata do vendosnin ta bënin atë. Megjithë frymën e bashkëpunimit nga drejtuesit e shkollave, në një shkollë të përzgjedhur, drejtori i shkollës qëndroi në klasën ku po kryhej anketimi megjithë këmbënguljen e lehtësuesit për të zbatuar procedurat.Sfidë ishtë se në shkollën e sipërpërmendur, pjesën më të madhe të nxënësve pjesëmarrës në anketim e zgjodhën mësuesit duke mos i lejuar lehtësuesit t’i zgjidhnin ata.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Berat(%)
Diber(%)
Durres(%)
Elbasan(%)
Fier (%) Gjirokaster (%)
Korce(%)
Kukes(%)
Lezhe(%)
Shkoder(%)
T
Nuk e di 0% 9% 34% 12% 7% 20% 11% 12% 9% 11%
Çdo ditë 2% 5% 1% 0% 3% 0% 0% 6% 0% 1%
Çdo jave 0% 0% 0% 5% 5% 0% 0% 2% 0% 2%
Një ose dy here/muaj 4% 0% 0% 7% 16% 8% 1% 9% 0% 4%
Asnjëherë ne muaj 94% 86% 65% 77% 69% 72% 88% 71% 91% 82%
Axis Title
Perdorimi i Kartonit të Verdhë të Disiplinës ‐ sipas qarqeve
35
Në disa raste të caktuara gjatë diskutimeve në fokus grup, megjithëse nxënësve iu ishte bërë e qartë qe të mos permendnin emra të mësuesëve ose të lëndëvë mësimorë që ata jepnin, në bisedë e sipër nxënës të caktuar në përjetim të praktikave të caktuara të dhunës së pësuar referonin mesuesin nëpermjet përkatesisë së lëndës, psh: “mësuesi i gjuhës”. Arsyeja për të mos përmendur në mënyrë specifike emra ishtë të sigurohej plotësisht mbrojtja e nxënësve nga ndonje hakmarrje e mundshme e mësuesit nëse informacioni i tillë do të behej i ditur tek mësuesi (psh: nga nxënës të tjerë pjesëmarrës). Nga ana e lehtësuesëve ishte siguruar konfidencialitet i plotë i informacionit të përdorur. Në dy shkolla të përzgjedhura për anketim, lehtësuesve iu bë me dije nga biseda informale me nxënës se mesuesit e shkollave i kishin udhëzuar nxënësit një ditë përpara anketimit mbi Kartonin e Verdhë të disiplinës dhe përdorimin e tij. Një tjetër sfidë ishte shtrirja gjeografike e studimit ku u mbuluan të gjitha qarqet e vendit por për shkak të shrirjes së madhe dhe kohës së shkurtër si dhe burimeve njerëzore të kufizuara, studimi u shtri vetëm në zonat urbane. Aneks I. Model iPyetësorit të Përdorur për Sondazhin e Sigurisë në Shkollë
Sondazh për sigurinë në shkollë I dashur nxënës/nxënëse,
Shkollat duhet të jenë vende të sigurta për nxënësit.
Qëllimi i këtij sondazhi është që të sigurojë informacion se sa i/e sigurtë ndihet nxënësi/nxënësja në shkollë dhe cili është niveli i dhunës që mund të ushtrohet mbi nxënësit nga ana e mësuesve.
Ju lutem, plotësojeni këtë pyetësor në mënyrë sa më të sinqertë pasi informacioni do të mbetet anonim dhe do të përpunohet në mënyrë konfidenciale.
Të lutem, mos e shëno emrin tënd mbi këtë pyetësor. Ne na intereson të dimë se ç’mendim kanë nxënësit në përgjithësi dhe jo ju si person në veçanti.
36
Ja si do t’i shënoni përgjigjet tuaja:
1. Ju lutem, plotesoni tabelen e mëposhtme duke qarkuar njërën nga numrat që korespondojne me renditjen si më poshte:
Ju lutem, Na pyesni nëse keni ndonjë pyetje ose paqartësi.
Instrumenti i matjes së nivelit të dhunës mbi nxënësit
Jeni vajzë apo djalë? Djalë Vajzë
Shkolla ________________ Klasa __________ Bashkia ______________________
Instrumenti i matjes së nivelit të dhunës mbinxënësit
Asnjëherë gjatë
muajit të fundit
Një ose dyherë gjatë
muajit të fundit
Çdo
javë
Çdo ditë
Nuk
e di
1 Gjatë muajit të fundit mua më ka ndodhur që mësuesit/mesueset të më shkulin veshin. 1 2 3 4 5
2 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më pickojnë. 1 2 3 4 5
3 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më godasin.
( me pëllëmbë, shkumës, vizore, shqelm ose me objekte të tjera)
1 2 3 4 5
Njëose dyherë gjatëmuajit të
fundit
2
Çdo
Javë
3
Cdo ditë
4
Nuk
e di
5
Asnjëherë gjatë muajit
të fundit
1
37
4 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më bërtasin / ulwrasin. 1 2 3 4 5
5 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më kërcënojnë.
( me notë negative, nxjerrje jashtë klase, ngelje në lëndën mësimore, ose mënyra të tjera të ngjashme)
1 2 3 4 5
6 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më vënë epitete fyese (nofka: idiot, budalla,i paaftë, etj).
1 2 3 4 5
7 Mësuesi ka përdorur Kartonin e Verdhë të Disiplinës ( Karta PIT) pas evidentimit të një rasti dhune
1 2 3 4 5
A ndiheni të sigurtë në shkollën tuaj: Po Jo
Faleminderit!
Anex II. Model i Pyetësorit Gjysëm të Strukturuar për Diskutimet në Fokus Grupe PYETJE ORIENTUESE PËR DISKUTIM FOCUS GROUP ME NXËNËS
Ç’KUPTIM KA PËR JU FJALA “DHUNË”?
ÇFARË NËNKUPTONI ME “SJELLJE TË MIRË”?
A KA TË DREJTË MËSUESI TI BËRTASË NJË NXËNËSI APO TI TËRHEQË VESHIN?
KUR MUND TË GODITET NJË NXËNËS NGA MËSUESI/SJA?
38
I LEJOHET MËSUESIT/SES TË GODASË ME SHUPLAKË NXËNËSIN/EN?
ËSHTË MË E PRANUESHME DHE E NDODHSHME TË GODITET NJË NXËNËSE APO NXËNËS?
CILA NGA FORMAT E DHUNËS ËSHTË MË E TOLERUESHME; FIZIKE APO PSIKOLOGJIKE?
ÇFARË BËNI JU KUR NDESHENI ME NJË RAST DHUNE, PERSONALISHT OSE TE SHOKU/SHOQJA E
KLASËS?
