STUDIME POSTDIPLOMIKE CIKLI I DYTЁ

STUDIME POSTDIPLOMIKE – CIKLI I DYTЁ

TEZA:

“PERFORMANCA FINANCIARE DHE E PROFITABILITETIT TË SEKTORIT BANKARË DHE

TRANSMISIONI NË SEKTORIN REAL-RASTI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË SË

VERIUT”

KANDIDATI: MENTORI:

Siarta Miftari Prof.dr.Abdylmenaf Bexheti

Tetovë, 2020

“Performanca financiare dhe e profitabilitetit të sektorit bankar dhe transmisioni ne sektorin

real- rasti i Republikës së Maqedonisë së Veriut”

2

Abstrakti

Kjo tezë e magjistraturës synon të studijojë dallimet e medha në përformancat financiare dhe të

profitabilitetit të sektorit bankarë dhe sektorit real në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Mungesa e

konkurencës në sektorin financiarë dhe sektorin mbrendabankarë si dhe kanalet e ngushta të transmisionit

vështirsojnë akoma më shumë ndërmjetsimin financiar dhe alokimin e fondeve.

Qëllimi I këtij punimi është në mënyrë krahasuese të vë në pah dallimet e performimit të të dy

sektorve bankarë dhe real dhe politikat monetarë që I paraprijnë kësaj situate të favorshme për sektorin

bankarë dhe normalisht të pafavorshmë për sektorin real.

Studimi është një kërkim krahasues i të dhënave zyrtare të sektorit bankarë dhe sektorit real ndër

vite duke synuar të identifikojë se si dhe se sa këto degë kanë performuar në R.M.V. Po ashtu analizohet

edhe sistemi financiarë dhe tregu I kapitalit të vendit.

Kjo analizë synon të tregoj rolin dominant të sitemit bankarë në tërsin e sistemit financiarë të

vendit dhe paraqitjen e rezultateve financiare dukshëm më të mira të sektorit bankar në krahasim me

sektorin real.

Punimi e organizon analizen në dy pjesë:

Analiza ekonomike duke analizuar përfitimiet ekonomike të çdo sektori dhe

Analiza financiare duke analizuar treguesit financiarë të çdo sektori

Studimi arrin në përfundim se hipotezat janë të vertetushme.



3

Përmbajtaja

Hyerje--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4

Rishiki I literaturës---------------------------------------------------------------------------------------------------------------6

1.Sektori real i Republikës së Maqedonisë së Veriut--------------------------------------------------------------------9

1.1.Definimi I rolit të sektorit real-------------------------------------------------------------------------------------------9

1.2.Karakteristikat e strukturës sektoriale të ekonomisë kombëtare të RMV-së------------------11

1.3.Analiza e impaktit ekonomik të pjesmarrësve në krijimin e Prodhimit të Brendshëm Bruto-12

1.4.Analiza strukturale dhe sektoriale e sektorit real--------------------------------------------------------13

1.2.Ana e shpenzimeve e produktit të brendshëm bruto--------------------------------------------------------------30

2.Sektori bankarë në Republikën e Maqedonisë ------------------------------------------------------------------------34

2.1 Definimi dhe roli I sistemit bankar--------------------------------------------------------------------------------------34

2.1.1 Aktiva e Sistemit bankarë--------------------------------------------------------------------------------34-

2.1.2. Depozitat------------------------------------------------------------------------------------------------ ----37-

2.1.3. Normat e interesit dhe lëvizja e tyre-----------------------------------------------------------------38

2.2.Analiza financiare e sektorit Bankarë në Republikën e Maqedonisë së Veriut-----------------------------41

3. Performanca financiare e sektorit bankar dhe sektorit real në Republikën e Maqedonisë së Veriut--47

3.1.Analiza financiare pershkrimi dhe rendësia-------------------------------------------------------------------------47

3.1.2.Treguesit e raportimit financiar pershkrimi dhe rendësia ----------------------------------------------------47

3.2.Aniliza e treguesve financiarë-------------------------------------------------------------------------------------------51

3.2.1. Treguesit e raportimit financiar të sektorit bankarë VS Treguesit e raportimit financiar të sektorit

real----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------51

4. Politika e biznesit te bankave dhe kanealet e transmisionit nësektorin real--------------------------------54

4.1.1.Kanalet e transmetimit të politikës monetare-------------------------------------------------------------------55

4.1.2. Sistemi financiar dhe konkurenca mbrenda tij------------------------------------------------------------------57

4.1.3.Tregu I kapitalit,mungesa e zhvillimit të tij-----------------------------------------------------------------------60

5.Përfundimi dhe konkluzat--------------------------------------------------------------------------------------------------64



4

Hyerje

Autorë të ndryshëm vazhdimisht përplasin idetë dhe teoritë rreth çështjes së ushtrimit të rolit të

sistëmit bankarë në ekonomi si një ndihmesë apo partner I bizneseve ose si një barier dhe penges që

vështirson zhvillimin e bizneseve.Shikuar nga ana e bizneseve anketat flasin për pakënaqsin e këtyre nga

normat e larta të interesit dhe kosotot e mëdhaja të bashkpunimt mes dy palëve, por shikuar nga ana e

bankierve kjo kosto I mveshet pasigurisë dhe rrezikut të madh të ambientit biznesor në R.M.V. që i

atribuohet vetë performancave dhe profitabilitetit të ulët të agjentëve ekonomik të sektorit real.

Sektori bankarë në Republikën e Maqedonisë së Veriut është treguar mjaftë I qëndrueshëm dhe I

pjekur për t’u përballur me situata të krizave të ndryshme që burojnë nga ndërveprimi I tij me agjendët e

ekonomisë reale,ato të tregjeve financiare, zvillimet ekonomike dhe politike të mbrendshme dhe të

jashtme. Këtë e dëshmojnë rezultatet pozitive të treguesve financiar me të cilët matet likuiditeti,

solventiteti, efikasiteti dhe profitabilitetiti i tij. Nga ana tjetër nëse të njejtit tregues i aplikojmë për matjen

e performancave të sektorit korporativ edhe përkundër kompleksitetit dhe gjërsisë së tij fitojmë rezultate

jo edhe aq të kënaqshme.

Prandaj qëllimi dhe objektivi I këtij punimi është që nëpërmes të analizës së indikatorve financiar të

vlersohet gjendja financiare e të dy sektorve kushtimisht sektorit bankarë dhe sektorit real,shkaqet e kësaj

situate dhe dhënia e sugjestioneve si këto dy sektor që ndërveprojnë mes veti të zhvillohen në kahje të

njejtë duke mos penguar njeri tjetrin.

Pasqyrat financiare të korporatave edhe të bankave janë burimi më i rëndësishëm i informacionit në

lidhje me performancën dhe rezultatet e tyre të arritura në të kaluarën por edhe për marrjen e vendimeve

për të ardhmen. Një informacion i tillë ka një rëndësi të madhe për përdoruesit e brendshëm dhe të

jashtëm në marrjen e vendimeve të biznesit. Kështu, kreditorët në bazë të pasqyrave financiare që

përcaktojnë përfitimin e ndërmarrjes dhe nëse i plotëson ndërrmarja kriteret bazë për kreditim,

menaxherët, duke u nisur nga rezultatet e paraqitura në pasqyrat financiare, përgatisin planet e biznesit

për periudhën në vijim,ndërsa investitorët kapitale, nga ana tjetër, duke u nisur nga përfitimi i kompanisë,

nga rreziku i investimit, nga tradita e pagimit të dividentëve marrin vendime për investime.

Analiza financiare ka për qëllim të shpjegojë marrëdhëniet midis zërave individualë të pasqyrave

financiare, të cilat të kombinuara në mënyra të ndryshme sigurojnë informacion të rëndësishëm në lidhje

me likuiditetin, borxhin, përfitimin etj. Duke pasur parasysh këtë fakt, është veçanërisht e qartë pse i

kushtohet vëmendje e madhe analizës financiare, si dhe treguesve financiarë.



5

Për të lehtësuar dhë për ta ngushtuar diapazonin të stërë gjërë të këtyre dy fushave këtë punim e kemi

sistemuar në 5 kapituj kryesorë ku në kapitlin e parë Sektori real i Republikës së Maqedonisë së Veriut do

të flasim për gjendjen në përgjithsi të këtij sektori, për kontributin e tij në rritjen e ekonomisë, duke e

shpërbërë GDP- në në krijuesit e tij për një periudhë disa vjeçare, me vështrim të veçantë të vlerës së

shtuar që krijon çdo degë e sektorit real veçmas,duke bërë analizen sektoriale dhe strukturale dhe duke

vështruar nga afër numrin e të punsuarve dhe kontributin në ekonomin vendase. Në kapitulin e dytë

Sektori Bankarë në Republikën e Maqedonisë theks të veçant do t’ju tregohet bankave komerciale, aktivës

dhe pasivës së tyre për një periudhë disa vjeçare, lëvizjen e normave aktive dhe pasive të interesit,

struktura e portfolios bankare dhe problemi i kredive jofunksionale dhe rreziqeve tjera bankare, në

kapitulin e tretë Performanca financiare e sektorit bankar dhe sektorit real në Republikën e Maqedonisë

së Veriut, me anë të treguesve të raportimit financiarë do të mundohemi të japim një pasqyre për atë se

sa likuidë, solventë,efikasë dhe profitabilë janë dy sektorët që bashkveprojne në Republikës së Maqedonisë

së Veriut.Në kapitullin e katërt Politika e biznesit te bankave dhe kanalet e transmisionit në sektorin real

do njihemi me afër me aspiratat e bankave,qëllimet e tyre dhe konkurencën ne sektorin

financiar.Transmisioni dhe kanalet e transmisionit gjithashtu do te përpunohen në këtë kapitull me theks të

veçant mbi tregun e kapitalit dhe zhvillimin e tij ne Repulikën e Maqedonisë së Veriut.Dhe në kapitullin e

fundit Përfundimi dhe konkluzat do të komentohen rezultatet nga analizat e bëra në kapitujt e më parë.

Gjatë këtij punimi do të udhëhiqemi nga hipotezat e shtruara për të nxjerë një konkluzion sadopak

domethenës. Hipotezat e shtruara janë :

H0. Performanca financiare (profitabiliteti)i sektorit bankarë ne R.e Maqedonisë është dukshëm

më e lartë se e sektorit real,edhe perkundër kostove mesatare të faktorit punë!

H1.Konkurenca e dobët apo politikat monetare shkaktojnë dallim të dukshëm në performancën

financiare të bankave komerciale në krahasim me sektorin real!

H2.Tregu i kapitalit jo mjaft i zhvilluar apo kanalet e ngushta të transmisionit financiar shkaktojnë

dallimin e dukshëm në performancën financiare të sektorit bankar krahasimisht me sektorin real ekonomik.

Nëse profiti është qëllimi i fundit i bizneseve,dhe përpjekjet e tyre për ta maksimizuar atë janë reliteti i

përditshëm i tyre, vlersimi i profitabilitetit të të dy sektorve me anë të treguesve fianciar të likuiditetit,

sollventitetit ,efikasitetit dhe profitabilitetit,do të na tregoj ku janë pikat kryesorë më të dobta dhe ku këto

dy sektorë mund të rrisin bashkpunimin duke rrit profitabilitetit e tyre dhe me këtë duke rrit mirqenien

ekonomike dhe standardin jetësorë në Republikën e Maqedonisë së Veriut.



6

Rishikimi I literaturës

Vitet e fundit, tema kryesore e debatit për shumë autorë ka qenë lidhja midis zhvillimit financiar dhe

ekonomik. King dhe Levine (1993) hulumtuan lidhjen midis zhvillimit financiar dhe rritjes ekonomike

afatgjatë. Ata kryen një analizë ndërkufitare për 80 vende të zhvilluara dhe 80 vende të pazhvilluara duke

përdorur të dhëna për periudhën nga viti 1960 deri më vitin 1989. Për më tepër, variablat e mëposhtëm u

përdorën për një analizë më të detajuar të zhvillimit të sektorit financiar: raporti i detyrimeve likuide të

sistemit financiar ndaj PBB-së, raporti i depozitave bankare të aseteve të vendit plus depozitat e bankës

qëndrore, raporti i kërkesave të sektorit privat jo-financiar me raport më totalin e kredive të brendshme,

raporti i kërkesave të sektorit privat jofinanciar ndaj PBB-së. Autorët hipotezuan se ekziston një lidhje midis

zhvillimit financiar dhe rritjes ekonomike duke ekzaminuar dy burime të rritjes. Ata ekzaminuan shkallën e

akumulimit të kapitalit fizik, të matur si vlerësim të shkallës së kapitalit fizik për frymë dhe raportin e

investimeve me PBB. Ata hulumtuan se si mund të rritet efikasiteti përmes alokimit adekuat të kapitalit.

Gjithashtu, ata arritën në përfundimin se rritja e PBB-së për frymë, rritja e shkallës së akumulimit dhe

përmirësimi i efikasitetit ekonomik çojnë në rritjen e rritjes ekonomike dhe shumë treguesve

makroekonomikë.

Në punimin e saj “Interaksioni ndërmjet efikasitetit në ndërmjetsimin financiar dhe rrijtes

ekonomike” 2016 autorja Milka Grubic përveç tjerash në konkluzionin e saj e qartëson se rritja e efikasitetit

të ndërmjetsimit financiar përshpejton rritjen ekonomike. Por, është e rëndësishme të theksohet se

efikasitëti në ndërmjetsimin financiar paraqet një kusht të nevojshëm por jo të mjaftueshëm, gjëgjësisht

nuk mund të jetë burimi i vërtet I rritjes ekonomike. Ky proces e lehtëson rritjen ekonomike por burimi I

vërtët duhet kërkuar në sektorin real konkretisht në faktorët si që janë : akulimi I kapitalit, rritja e

produktivitetit të faktorve të prodimit, zbulimi I burimeve të reja natyrale ose mënyrave altërnative për

shfrytzimin e tyre,inovacionet teknologjike dhe produktet dhe shërbimet inovative. Edhe shumë autorë të

tjerë e cekin atë se ndërmjetësimi financiar konsiderohet funksion parësor i institucioneve financiare. Me

fjalë të tjera,ata veprojnë si ndërmjetës midis njësive që zotërojnë para të tepërta (kursime) dhe subjekteve

të cilave paratë ju mungojnë për të realizuar biznesin e tyre (investimin) (Bolton & Freixas, 2000).Në fakt,

tema përfshin lidhjen e dy kategoritve makroekonomike thelbësore - Kursimet dhe investimet. Prandaj,

logaritet si një rrjedhë efikase e fondeve midis njësive ekonomike të ekonomive moderne (Paramesëaran,

2011). Sa më efikase të jetë shpërndarja e fondeve, aq më të mëdha janë mundësitë për të kënaqur

nevojat e operatorëve ekonomikë dhe për këtë arsye ka më shumë të ngjarë të rritet prodhimi i

përgjithshëm në ekonomi.



7

Pasi në këtë punim flasim për performancën në biznes duhet të cekim se performanca ka dy

komponenta bazë: vëllimin dhe cilësinë. Vëllimi i referohet nivelit të rritjes, domethënë, dinamikës së

rritjes së një sektori, i cili përcaktohet nga kërkesa - sasia e produktit ose shërbimit që klientët dëshirojnë.

Sa më e shpejtë të jetë rritja e një sektori, aq më e mirë është performanca e tij (Porter, 1980). Për sa i

përket cilësisë, rritja duhet të jetë sa më gjithëpërfshirëse të jetë e mundur dhe duhet të inkurajohet nga sa

më shumë kompani që operojnë në një sektor të caktuar. Idealisht, rritja e një sektori nuk duhet të bazohet

kryesisht në një kompani të vetme ose në një numër të vogël të tyre. Për tu konsideruar cilësia, rritja duhet

të jetë jo vetëm gjithëpërfshirëse, por edhe e qëndrueshme në planin afatgjatë. Sa më e qëndrueshme të

jetë rritja, aq më e shëndetshme është ajo, e cila përsëri përmirëson performancën e sektorit në fjalë

(Porter, 2008). Rritja e qëndrueshme në një sektor tregon një sektor fitimprurës dhe produktiv.

Ben Naceur dhe Goaied (2008) ekzaminuan ndikimin e karakteristikave bankare, strukturës

financiare dhe kushteve makroekonomike në kufijtë e interesit neto dhe përfitueshmërinë e bankave në

Tunizi nga 1980 në 2000. Ata zbuluan se kapitali më i madh dhe kostot më të larta kontribuan në një

tendencë rritjeje të marzhit neto të interesit dhe përfitimi, ndërsa madhësia lidhet negativisht me

përfitimin e bankës. Gjatë periudhës së studimit, ata gjithashtu arritën në përfundimin se zhvillimi i tregut

të aksioneve ka një ndikim pozitiv në përfitimin e bankës. Rezultatet empirike kanë treguar që bankat

private janë relativisht më fitimprurëse sesa bankat në pronësi të shtetit. Më në fund, rezultatet e studimit

treguan se kushtet makroekonomike nuk kishin një ndikim të rëndësishëm në përfitimin e bankave

Tuniziane.

Dhe në fund vlen të cekim se edhe pse janë përdorur tregues financiar për të treguar performancat e

çdo sistemi në vecanti patjeter duhet të këmi parasysh se vetë raportet financiare, megjithëse ato përbëjnë

bazën e analizës, nuk mjaftojnë që të nxjerrim përfundime prej tyre. Në veçanti, dobësia e pasqyrave

financiare është se vlerat e tyre tregohen si vlera absolute. Si të tillë, këto vlera thuhet se janë të

pakrahasueshme për aq sa ndërmarrjet e ndryshme analizohen, ndërmarrjet e ndryshme në të njëjtin

aktivitet, në krahasim me kompani të ndara me aktivitet mesatar, dhe madje edhe në krahasim me statusin

e kompanisë së analizuar në vitet e kaluara. Për të arritur një krahasueshmëri të ndërsjellë, analiza

financiare i kthen këto të dhëna në ato relative, në mënyrë që të llogarit marrëdhëniet midis dimensioneve

të veçanta absolute. Rezultatet e marra nga këto llogaritjet paraqesin koeficientët, domethënë, për shkak

të faktit që analizave iu dha emri i një analize racio .Spasov S, Arsov S, (2004).



8

Metodat e hulumtimit

Në funksion të kompleksitetit të lëndës së hulumtimit të tezës së masterit, do të përdoren metoda të

shumta për të analizuar rezultatet e hulumtimit të kryer:

Metoda përshkruese: Kjo metodë do të përdoret në drejtim të përpunimit teorik, përshkrimit të të

gjithë subjektit që është temë e përpunimit;

Metoda induktive: Kjo metodë do të zbatohet me qëllim të arritjes së një përfundimi konkret nga

një ose më shumë pretendime të përgjithshme;

Metoda deduktive: Kjo metodë do të zbatohet me qëllim të bërjes së pretendimeve më të

përgjithshme një ose më shumë konkluzione specifike. Me përdorimin e metodës induktive dhe

deduktive, krijojmë njohuri për kushtet, marrëdhëniet dhe dinamikat e ndryshimit që përcaktojnë

problemin i cili është objekt i këtij studimi. Zbatimi i metodës deduktive, në hulumtim, ishte i

pashmangshëm, sepse kjo metodë zbulon përbërësit e fenomenit, përcaktohen dhe perceptohen

marrëdhëniet sasiore midis tyre si dhe efekti i tyre mbi tërësin. Cilësia e sendit ose pamja

kushtëzohet nga pjesët përbërëse, d.m.th. nga veprimi i secilës pjese mbrenda tërësis, d.m.th. nga

përpjesëtimet midis pjesëve;

Metoda analitike-sintetike: Kjo metodë do të përdoret në analizën e të dhënave të marra nga

analiza e kryer e e treguesve finanicar;

Metoda krahasuese: Kjo metodë do të përdoret për të krahasuar rezultatet e marra me analizën e

përfitimit në vite të ndryshme ndërmjet sekorve të ndryshëm gjithashtu kjo metodë do të përdoret

për të bërë një krahasim midis avantazheve dhe disavantazheve të dy sektorve;

Burimi I të dhënave gjithmon kanë qenë institucionet shtetërore si Banka Popullore e RMV së(BPRMV),

Enti Shtetrorë Statistikorë, Ministria e Financave, dhe Regjistri Qendrorë I RMVsë. Të dhënat financiarë për

të dy sektorët I kam marrë nga raportet vjetore dhe tremujore të shpallura në ueb faqën zyrtare të BPRMV.

Të dhënat nga Enti shtetrorë Statistkorë I kam filtruar me Makstat Baza mjetin e veçant të inkorporuar

mbrenda ueb faqes zyrtare. Të dhënat e grumbulluara ishin të jashtëzakonshme në volum, ndaj për këtë

arsye analizën e tyre e kam bërë më anë të funksioneve dhe tabelave statistikore të ofruara nga Microsoft

Excel. Në këtë mënyrë përdorimi i tabelave dhë grafikëve kompjuterike më dhanë mundësinë të jem

efektive në analizën dhe prezantimin e të dhënave të grumbulluara në formë raportesh të shkruara,

diagrama, parashikime, etj.



9

1.Sektori real i Republikës së Maqedonisë së Veriut

1.1.Definimi I rolit të sektorit real

Ekonomia nacionale është një kompleks I përbërë prej më shumë sektorve qëllimi I fundit I të cillëve

është rritja e mirqenies së agjentve dhe pjesmarrësve në ekonominë.Secili sektor jep kontributin e vetë në

shtimin e dobive të personave fizik dhe juridik pjesmarrës ne ekonominë nacionale ,por specifika e sektorit

real qëndron në atë se ai është motor I të gjitha aktiviteteve tjera. Sektori real është përgjegjës për

prodhimin dhe shpërndarjen e mallrave dhe shërbimeve të nevojshëm për përmbushjen e nevojave dhe

kerkesave të konsumit të nje ekonomie, ndikon drejtpërdrejt në rritjen ekonomike dhe zhvillimin,jep pasqyrë

të mirë rreth politikave makroekonomike, monetare dhe fiskale të udhëhequra nga organet qeverisëse dhe

drejtpërdrejt ndikon në gjenerimin e vendeve të punës dhe ngritjen e standardit jetësorë të një shoqërie.

Sektorin real e përbëjnë “familjet” ,sektori jo financiar dhe institucionet jo fitim prurëse që u

shërbejnë familjeve.

Sektori “familje” përbëhët nga një individ ose grup individësh të cilët në mënyrë individuale

ose kolektive angazhohen në prodhimin, shperndarjen,konsumin dhe shitjen e mallrave dhe

shërbimeve.

Sektori jo financiar perfshinë njësitë ekonomike të përfshira në prodhimin,shpërndarjen,

shitjen dhe konsumin e mallrave dhe shërbimeve jofinanciare.Këtu gjithashtu përfshihen

edhe institucionet jofitimprurëse të angazuara në prodhimin e mallrave dhe shërbimeve.Ky

sektor është I nën ndarë në sektor privat dhe public.Në sektorin privatë përfshihen familjet

dhe organizatat e angazhuara në prodhimin dhe distribuimin e mallrave dhe shërbimeve si

dhe shitjen dhe konsumin e tyre në pronsi private, dhe në sektorin public përfshihen

organizatat, institucionet të cilët perfshihen në prodhimin, distribuimin, shitjen dhe

konsumin e të mirave dhe shërbimeve por që janë në pronsi të shtetit .

Sektori I fundit përfshin institucionet jo fitimprurësë në shërbim të familjeve.Këto janë

organizatë joprofitabile ose që punojnë me profit zero,pa kosto për shfrytëzuesin ngaqë nuk

janë të orintuara ndaj fitimit, mirpo janë të angazhauara në prodhimin,distribuimin, shitjen

dhe konsumin e mallrave dhe shërbimeve.

Të gjitha këto njësi ekonomike bashkveprojnë në mes veti me qëllim të përmirsimit të mirqenies individuale

dhe kolektive të tyre.Këto ndërveprime përfshinë shfytzimin, konsumin dhe transforminim e burimeve në

mallra dhe shërbime në këmbim të shpërblimeve ekonomike.Vlera totale e të gjitha mallrave dhe

shërbimeve të prodhuara ose shpërblimi kolektiv për njesitë ekonomike të përfshira në aktivitetet



10

ekonomike quhet GDB produkti I mbrendshem bruto.Në këtë interaksion secili sektor luan rolin e

vet.Sektori “familje” ofrojnë burimet e tyrë psh punën dhe kapitalin e tyre për të prodhuar mallra dhe

shërbime.Ata këtë e bejnë si sipërmarrës ose si puntorë ne ndonjë korporat ose institucion qoft në pronë

private ose pronë shtëtrore.Shperblimi për punen respektivisht kapitalin e tyre jane pagat dhe kontributet

si dhe devidenta ose të hyrat tjera qe mund ti realizojnë.Me angazhimin e faktoreve të prodhimit

(punes,kapitalit dhe tokes ) njësitë ekonomike perfshirë ndermarjet publike prodhojnë mallra dhe shërbime

të cilët pastaj shiten në këmbim të shpërblimeve ekonomike të tilla si rroga dhe të hyrat qeveritare.Qeveria

gjithashtu është shfrytzues I faktorve të prodhimit duke angazhuar fuqin puntore të cilën e shpërblen me

rrogë ose forma tjera të subvencionimit.Qeveria mbledh të hyrat nga sektori real nepermes formave të

ndryshme të tatimeve , taksave ,doganave etj,mirpo ajo gjithashtu angazhon faktorë të prodhimit dhe

gjithashtu është e perfshirë në prodhimin e mallrave dhe shërbimeve.

Nga aspekti i shkallës dhe mënyrës së përpunimin e lëndëve të para, struktura prodhuese e

ekonomisë apo sektori real ndahet në tre sektore :

Sektori primarë përfshinë ato biznese të cilët janë të orientuar drejt nxjerjes së lëndëve të para nga

natyra dhe pregaditja e saj për përpunim të mëtejshëm.Në këtë sektor bëjnë pjese minierat bizneset

e naftës,pylltarisë bujqësisë etj.

Sektorin sekondar e përbëjne ato biznese që merren me përpunimin, ripërpunimin, formimin dhe me

aftësimin e materies së paperpunuar ( lëndëve të para dhe materialeve ) në prodhimin e mëtejshëm

ose si prodhime të gatshme të dedikuara për konsumatorët përfundimtar. Këtu përfshihen

ndërmarrjet për përpunimin dhe prodhim të ushqimit, fabrikat kimike, fabrikat për aparate për

amvisri dhe tjera.

Sektorin terciar e përbëjnë ato biznese veprimtaria kryesore e së cilëve është dhënia e shërbimeve

dhe tregtia. Ato lajmërohen si vazhdimësi dhe si ndërmjetës mes bizneseve të sektorit sekondar dhe

konsumatorëve përfundimtarë.Poashtu ato lajmërohen si dhënës të shërbimeve për njerëzit të cilët

nuk janë në mundesi ta bëjne atë për vete. Të tilla janë serviset për mirmbajtjen e aparateve

teknike, bizneset për mirmbajtjen e higjenes, serviset për mirëmbajtjen e instalimeve,bankat etj.1*

1*http://www.e-ucebnici.mon.gov.mk/pdf/Osnovi%20na%20biznisot-1-MK-PRINT.pdf (Osnovi na ekonomijata )

http://www.e-ucebnici.mon.gov.mk/pdf/Osnovi%20na%20biznisot-1-MK-PRINT.pdf



11

1.2.Karakteristikat e strukturës sektoriale të ekonomisë kombëtare të RMV-së

Kur teoricienët ekonomikë analizojnë zhvillimin ekonomik,fillimisht marrin në konsiderat

Prodhimin e Brendshëm Bruto, i cili është produkti përfundimtar i aktiviteteve prodhuese të rezidentëve.

Produkti i brendshëm bruto përcaktohet si matja e përgjithshme e prodhimit dhe është i barabartë me

bruto vlerën e shtuar të të gjitha njësive rezidenciale, institucionale të përfshira në procesin e prodhimit

(plus taksat minus subvencionet e produktit). 2*

Vlerësimet e PBB zakonisht përdoren për të matur performancën ekonomike të të gjithë vendit ose

rajonit, por edhe kontributin të një sektori të veçantë. Kjo është e mundur sepse PBB-ja mat vlerën e

shtuar bruto nuk mat shitjen.Sepse bazohet në vlerën e shtuar, PBB rritet gjithashtu kur një ndërmarrje

zvogëlon konsumin e ndërmjetëm për të prodhu të njejtin autput. Llogaritjet e PBB-së më së shpeshti

përdoren për të perceptuar suksesin ose dështimin e politikës ekonomike dhe për të përcaktuar nëse

ekonomia është në recesion.Prodhimi i brendshëm bruto llogaritet duke shtuar të gjitha vlerat emallra dhe

shërbime të prodhuara gjatë një periudhe prej një viti. Shikuar përmes metodës së shpenzimeve prodhimi i

brendshëm bruto është shuma e konsumit final,investime bruto dhe eksportet minus importet.

Sektori real përmban një kompleks aktivitetesh të cilat kryhen në një ekonomi.Analiza si një e

tërë do të ishte e pamundur nëse këtë komplesks aktivitetesh nuk e ndajmë në grupe në degë ose lëmijë .

Prandaj ne bazë të nomenklaturës aktuale të Republikë së Maqedonisë së Veriut, I gjithë aktiviteti

ekonomik në vend është I ndarë në disa degë dhe lëmijë si në vijim:

Bujqësi,pylltari Peshkim;

Miniera dhe nxjerja e gurrit;

Industria përpunuese;

Furnizimi me energji elektrike, gaz, avull dhe ajër të kondicionuar;

Ndërtimtaria ;

Tregtia me shumicë dhe pakicë, riparimi i automjeteve, motoçikletave dhe mallrave personale dhe

shtëpiake;

Hotele dhe restorante;

Trafiku;

Ndërmjetësimi financiar;

2*Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (ОЕCD)/ https://data.oecd.org/gdp/gross-domestic-product-gdp.htm .



12

Qiradhënia dhe aktivitete e patundshmerive ;

Administrata publike dhe mbrojtja, mbrojtja e detyrueshme sociale;

Edukimi;

Shëndetësia dhe kujdesi shoqëror;

Aktivitete të tjera komunale, kulturore, të përgjithshme dhe personale;

Familjet private përfshijnë persona të punësuar;

Organizatat dhe organet jasht-territoriale; 3*

1.3.Analiza e impaktit ekonomik të pjesmarrësve në krijimin e Prodhimit të Brendshëm Bruto

Pasi përmendëm kush janë degët që veprojnë në ekonominë tonë , analiza jonë e sektorit real do

të zhvillohet në dy kahje. Nga njëra anë do të analizojmë impaktin ekonomik të çdo sektori

(primarë,sekondarë, dhe tercial) nëpërmes disa indikatorve të përzgjedhur të cilët e tregojnë ndikimin e

drejtpërdrejt të këtyre sektorve në ekonominë vendase dhe në anën tjetër do të analizojmë disa indikatorë

financiar që tregojnë për nivelin e zhvillimit dhe shëndetin e këtyre sektorve.

Për ta vlersuar kontributin e çdo sektori është e nevojshmë të përcaktojmë disa indikatorë

ekonomikë që do na japin pasqyrë për gjendjen e sektorit në veçanti dhe për kontributin e tij në ekonominë

si tërsi.Ndër këto tregues të përzgjedhur do të numrojmë:

Pjesmarrjen në krijimin e produktit bruto të mbrendshëm

Vlerën e shtuar bruto që definohet si dallim midis vleres bruto të prodhimit dhe shpenzimeve të

ndërmjetme . Nëse e marrim vleren e shtuar si indikator më preciz I cili tregon totalin e outputi

pasi të jenë minusuar shpenzimet e ndërmjetme të definuara si vlera e inputeve të përdorura për

prodhimin e outpitit mund të nxjerrim një pasqyrë për neto efektin dhe kontributin real të në

ekonomin reale.

Numri I të punsuarve që punojnë në një sektor,dhe numri I subjekteve aktive afariste. Rëndësia që

një sektori I jepet nga ekonomia shumë shpesh nvaret edhe nga pjesmarrja që zë sektori në

punsimin total.Duke e ditur se Maqedonia është një shtet me normë shume të lartë të papunsisë

fakti që rritja e numrit të të punsuarve tërhek me vete rritjen edhe të konsumit total paraqet një

nga thelbet e rritjes së mirqenies ekonomike dhe standardit jetësore.

3* Burimi: Gazeta Zyrtare e RM nr. 9/2006 - Vendimi për të miratuar një klasifikim kombëtar të veprimtarive - MKD / ref.1 Nomenklatura e një ekonomie të zbatueshme



13

Trajtimi I çdo dege në veçanti do të ndihmojë për të krijuar pasqyrën rreth punës se gjithsej sektorit

korporativ, ndarja në sektorë do lehtësojë përcaktimin e kontributit të çdo dege dhe do të mundësojë në

analizën e strukturës së përbërjes të produktit të mbrendshëm bruto.

1.4.Analiza strukturale dhe sektoriale e sektorit real

Cili është roli I çdo dege në zhvillimin ekonomik të Republikës së Maqedonisë së Veriut mund të

konstatohet nga pjesmarrja e degës në krijimin e PBB së, pjesmarrja në punsimin, dhe vlera e shtuar e

gjeneruar nga ajo degë.

1.4.1 Bujqësia,pylltaria dhe peshkimi në R.M.V.

1.4.1.1 Pjesmarrja në GDP, vlera e shtuar,pjesmarrja në punsimin total,

Sektori agrarë ka një rëndësi të veçant për ekonomitë në zhvillim si që është R. M.V. për dallim nga

shtetet e zhviluara ku përparsia më e madhe I jepet industrisë.Shikuar nga aspekti ekonomik kontributit I

sektorit të agrarit në Republikën e Maqedonisë mund të shihet në disa fusha.Agrari në R.M.V. është një

ndër ndërtuesit më të mëdhenjë të produktit bruto vendore.

Tabla T1,burimi,enti statistic I RMV

Këtë mund ta shohim nga tabela T1, ku është shprehur përqindja e pjesmarrjes së këtij sektori në GDP total

të vendit.Mesatarisht agrari përbën 10% të GDP ,pjesmarrja më e ulët si që shihet nga tabela është

konstatuar në vitin 2018 (8,5%) por megjithatë mund të themi se agrari përfaqson një përqindje relativisht

të lartë në krahasim me sektorët tjerë.E shohim se gjtatë tërë periudhës së vëzhguar nuk kemi ndonjë

ndryshim drastik , këtë analistët kryesisht ia mveshin mungesës së investimeve në teknologji të re,në

inovacione dhe ngritjes së nivelit të njohurive të nevojshme. Vlera e shtuar kryesisht ka tëndecë rritësë

perveç në vitin 2011 ku ajo ka rrënë në 43.405 milion denarë nga 44258 milion në vitin 2010,rrenia ka

Pjesmarrja ne GDP (%)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

9.7 9 8.9 11.4 10.4 10.1 9.4 9.1 10 10.2 9.7 9.1 9.4 8.5 6.9

Vlera e shtuar në miliona denarë

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

30031 30100 33308 47478 42997 44258 43405 42493 50327 53701 54369 54559 48664 56185 \



14

vazhduar edhe në vitin 2012 ku vlera në denar e këtij indikatori ka ra në 42493 milion.Këto të dhëna janë

paraqitur në tablën sipër ku qartë shihet lëvizija e tyre nga viti 2005 deri më vitin 2018.

Për vitin 2018 në sektorin agrar subjektet afariste me 1-9 të punsuar zënë 86,6%.Vështirsia për të

përcakutar numrin e sakt të personave fizik dhe juridik që veprojnë në këtë sektorë buron nga fakti se ne

zonat rurale me bujqësi merren edhe personat fizik dhe juridik të cilët nuk kanë regjistruar entitet juridik

por megjithate nga kjo veprimtari përmbushin nevojat e veta dhe të antarve të familjes, por edhe shesin në

tregjet lokale.Në sektorin bujqësi numri I ndërmarrjeve me mbi 250 të punsuar është 4 në vitin 2018.Po ta

shohim pjesmarrjen e subjekteve afariste që veprojnë në sektorin bujqësi në krahasim më numrin total të

subjekteve afariste e shohim se bujqësia përfaqson 3.5% të numrit total të subjekteve afariste aktive,pra

subjekte qe me veprimtarin kontribuojnë në krijimin e GDP-së.Në këtë sektor veçanrisht bie në sy numri I

madhë subjekteve afariste të cilët nuk kanë të paraqitur asnjë puntor ose për të cilët nuk ka asnjë të

dhënë.Në sektorin bujqësi për vitin 2018 këto subjekete përfaqsojnë 9.1% .Në shikim të parë gjatë

vëzhgimit të tabelës T2 shohim se kemi rënie të madhe të numrit të subjektve afariste që veprojnë në këtë

sektor pra nga 3038 në vitin 2010 në 2546 në vitin 2018.Por nësë kthehemi tek numri I të punsuarve

shohim se fluktuimit janë relative dhe se është bërë riorganizim I fuqisë puntore.

Numri i subjekteve afariste aktive

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 3038 2963 3072 2866 2842 2827 2749 2603 2546

pjesmarrja ne %

4 4 4.1 4 4 4 3.8 3.6 3.5

0 te punsuar ose pa të dhëna

342 231 290 158 116 243 247 238 239

1-9 2586 2631 2678 2608 2625 2477 2393 2260 2200

10-19 40 34 38 35 37 47 45 41 42

20-49 36 27 31 30 35 31 35 36 35

50-249 31 38 33 33 27 26 25 24 26

250 + 3 2 2 2 2 3 4 4 4

Numri I të punsuarve

120597 120893 112623 127186 127438 126126 120303 120311 119337

Tabela T2 burimi,enti statistic I RM

Sektori bujqësi punson mbi 15,7% të gjithsej popullatës aktive kjo flet për kontributin e madh ekonomik

të këtij sektori. Në vitin 2018 bujqesia ka numruar 119 337 të punsuar,të organizuar në subjekte të pronës

private dhe shtetrore.



15

1.4.2 INDUSTRIA në R.M.V


Industria mbetet dega kryesore, me pjesmarrje më të madhe ne GDP në Republikën e Maqedonisë

Veriore.Edhepse kontributi i saj është zvogëluar në mënyrë drastike. Arsyeja për rolin gjenerues në rënie të

industrisë ,qëndron në strukturat e pafavorshme të prodhimit dhe prapambetja teknologjike, operacione

joprofitabile dhe humbje të mëdha, varësia nga importi, etj.

Në Republikën e Maqedonisë industria përbëhet nga tre fushat më të mëdhaja të cilat edhe do të

përfshihen në këtë analizë. Sipas Klasifikimit kombëtar të degëve, me industrinë janë të përfshira tre degë:

Miniera dhe nxjerja e gurrit,Industria përpunuese dhe Furnizimi me energji elektrike, gaz, avull dhe ajër të

kondicionuar. Përqindja e industrisë në strukturën e GDP-së është treguar në tabelën T4 më poshtë.

Pjesmarrja ne %

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Industria 15.1 14.8 14.7 13.9 13.3 15.5 16.4 15.4 15 15.9 16.8 17.3 18.2 18.2 17.5

Industria përpunuese

9.7 10.2 10.2 9.8 8.8 9.9 11.4 10.2 9.9 11 11.8 12.2 13.0 13.4 13.1


Po ta analizojmë kontributin në përqindje që e jep gjithsej industria në formulimin e produktit të

mbrendshëm bruto vrejmë se kemi rënie deri më 13.3%në vitin 2009 nga 15.1%në vitin 2005.Kjo rënie

kryesisht I atribuohet krizes ekonomike botërore e cila domosdoshmërisht reflektoi efektetet negative të

saj edhe ne ekonomit e vogla si që është Maqedonia.

1.4.2.1.1 Miniera dhe nxjerja e gurrit

Industria e prodhimit në sektorin miniera dhe nxjerja e gurrit shënon një rritje stabile të totalit të

outputit.Matur nga vlera e shtuar ky sektor gjeneron vazhdimisht rritje të këtij indikatori mirpo pjesmarrja

e tij në krijimin e GDP vështirë e tejkalon 1%.Nga ana tjetër gjithashtu edhe pjesmarrja e kësaj nën dege në

gjithsej industrinë prodhuese vështirë tejkalon 3 % të totalit të outputit të prodhuar.Sa I përket numrit të të

Tabela T5 burimi enti statistic I RMV

punsuarve kjo industri punson mbi 6509 të punsuar në mbi 200 subjekte afariste.Kemi 4 kompani të

medhaja me mbi 250 të punsuar që veprojnë në këtë sektor I cili është kryesisht I shpërndarë në pak

subjekte afariste për shkak të natyrës së vetë industrisë.


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

1483 1921 3125 3224 3914 6181 6051 6610 6876 6632 7127 6 075 9 627 9 231 \



16


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 164 176 182 164 180 173 189 201 205

pjesmarrja ne % 0.2 0.2 0.2 0.2 0.3 0.2 0.2 0.2 0.3

Nr. i të punsuarve 4964 5316 5636 7085 7378 6681 6416 6576 6509


Pjesmarrja e shprehur në përqindje e numrit të subjekteve afariste të këtij sektori në krahasim me gjithsej

subjektet afariste që veprojnë në Maqedoni është e ulët pra vetëm 0.3%.

1.4.2.2 Furnizimi me energji elektrike, gaz, avull dhe ajër të kondicionuar

Sipas të dhënavë të marra nga Enti Statistikor I Republikës së Maqedonisë dega Furnizimi me

energji elektrike, gaz, avull dhe ajër të kondicionuar përbën mesatarisht rreth 3% të totalit të GDP-së.Vlera

e shtuar si indikatori më I besuëshëm e gjeneruar nga kjo degë është 12386 milon denarë në vitin 2005 dhe

16657 në vitin 2018.Nga viti 2006 deri në vitin 2009 ky indikator shënon rrënie të vazhdueshmë, kryesisht


për shkak të vëllimit më të ulët të prodhimit në stacionet termoelektrike, (për shkak të defekteve të

shpeshta), dhe rritja e vogel në prodhimin e hidrocentraleve.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 107 98 134 132 151 160 165 172 186

pjesmarrja ne % 0.1 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.3

Nr I të punsuarve 10689 10366 10614 10602 9714 9558 10358 10407 10324


Sa I përket numrit të subjekteve afariste që veprojnë në këtë sektor, Furnizimi me energji elektrike, gaz,

avull dhe ajër të kondicionuar numron gjithsej 172 subjekte afariste nga 107 të cilat ishin në vitin

2010.Është zvogluar numri I të punsuarve në 10324 puntorë në vitin 2018 nga 10689.

1.4.2.3. Industria përpunuese

Po ti shikojmë të dhënat nga Enti Statistikor për periudhën e marrë në konsiderat vrejmë se rritja e

prodhimit apo outputit total është regjistruar në 22 nga gjithsej 24 degë të industrisë së përpunimit.

Kontribut më të madh në vazhdimsi kanë pasur degët më të mëdhaja edhe atë industria e prodhimië të


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

12386 10369 10366 10220 10875 13532 12442 12357 14303 14262 15853 16606 16677 16 657 \



17

ushqimit,metaleve bazë,industria e prodhimit të veshjeve dhe industria e prodhimit të produkteve të tjera

minerale jo metalike.Nga ana tjetër kemi rrënie në prodhimin e derivatëve të naftës,prodhimit të duhanit.

Tabela T9,perpunim nga autori, burimi enti statistikor I RMV

Totali I outputit i pjesmarrsit më të madh në formulimin e GDP së vendit tregon se industria përpunuese

nuk ka ndjek vazhdimisht trend rritës por në disa vite janë evidentuar rënie të këtijë treguesi. Rënia është

kryesisht për shkak të vëllimi më të ulët të prodhimit të derivateve të naftës si dhe uljën e vëllimit të

prodhimit të metaleve dhe jo metaleve. Vlera e shtuar e gjeneruar nga industria përpunuese gjatë

periudhës së vrojtuar është dyfishuar nga 29899 milion në vitin 2005 në 77897 milion në vitin 2017 çka e

afirmon rëndësin e kësaj industrie për vendin tonë.

Tabela T10 perpunim nga autori,burimi Enti Statistikor I RM

0 2000 4000 6000 8000 10000

Prodhimi i produkteve ushqimore

Prodhimi I pijeve

Prodhimi i produkteve të duhanit

Prodhimi i tekstileve

Prodhimi i veshjeve

Prodhimi i lëkurës dhe produkteve të ngjashme të lëkurës

Përpunimi i drurit dhe artikujve prej druri dhe tape, përveç mobiljeve,…

Prodhimi i letrës dhe produkteve të letrës

Printimi dhe riprodhimi i mediave të regjistruara (të dhënat)

Prodhimi i koksit dhe produkteve të rafinuara të naftës

Prodhimi i kimikateve dhe produkteve kimike

Prodhimi i produkteve farmaceutike bazë dhe përgatitjeve farmaceutike

Prodhimi i produkteve të gomës dhe produkteve plastike

Prodhimi i produkteve të tjera minerale jo-metalike

Prodhimi i metaleve

Prodhimi i produkteve metalike të fabrikuara, me përjashtim të…

Prodhimi i produkteve kompjuterike, elektronike dhe optike

Prodhimi i pajisjeve elektrike

Prodhimi i makinerive dhe pajisjeve nec

Prodhimi i automjeteve, rimorkiove dhe gjysmë rimorkiove

Prodhimi i pajisjeve të tjera të transportit

Prodhimi i mobiljeve

Pjesa tjetër e industrisë përpunuese

Riparimi dhe instalimi i makinerive dhe pajisjeve

Kontributi i industrive prodhuese ne krijimin e vleres së shtuar gjithsej të industris perpunuse në milion denarë mesatarisht per periudhën 2005-2018


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

29899 34207 38037 40543 36599 43142 52964 47784 49758 57783 65735 73094 77897 96180 \



18

Industria përpunuese në vitin 2018 numron 8033 subjekte aktive afariste, ose zë 11%nga totali I subjekteve

afariste aktive.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 8263 8155 8251 7918 7675 7639 7967 7885 8 033

pjesmarrja ne % 11 11.2 11.1 11.1 10.9 10.9 11.1 11 11.1

0 te punsuar ose pa të dhëna 853 550 607 371 209 572 605 568 586

1-9 5927 6070 6059 6004 5915 5605 5889 5845 5 984

10-19 596 655 658 666 656 593 594 596 571

20-49 461 496 518 468 472 455 469 468 492

50-249 359 331 352 347 363 343 340 341 331

250 + 67 53 57 62 60 71 70 67 69

Nr I të punsuarve 122355 125206 126892 131542 132937 137151 137615 143253 150820


Kjo industri është e dyta në Maqedoni sipas numrit të subjekteve që operejonë dhe kontribuojnë në

krijimin e GDP.Me një numër të lartë të subjekteve me mbi 250 të punsuar afirmon madhësinë dhe

rëndësin e vete në rritjen ekonomike të vendit.Numri I të punsuarve është rritë për 18,87% nga vitit 2010

ku të punsuar në këtë sektor janë llogarit 122355 puntorë deri në 150820 të punsuar në vitin 2018, të cilët

kryesisht janë shpërndarë në subjektet afariste me 20-49 të punsuar.

1.4.3. Ndertimtaria në RMV


Ndërtimtaria përbën nga komponentat më të rëndesishmë të krijimit të GDP. Kjo mund të vërehet

edhe nga tabela e prezentuar më sipër ku shihet konzistenca dhe kontributi I shprehur në përqindje që e

gjeneron kjo degë.

Pjesmarrja

nëGDP (%)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Ndertimtari 5.3 6.9 5.9 5.6 5.6 5.6 5.2 5.7 7.1 6.9 7.1 7.4 6.2 7.7 5.6


Pjesmarrja e qëndrueshme me mbi 6% në GDP tregon se ndërtimtaria gati çdo herë jep kontribut pozitiv

në rritjen e aktiviteti ekonomik të vendit.Nëse e analizojmë vlerën e shtuar përgjat periudhës së vrojtuar do

ta shohim se edhe në përiudhat kur vlera totale e shtuar e gjeneruar nga ekonomia kishte trende rënse

(vitet 2009 dhe 2012 ) vlera e shtuar e gjeneruar nga dega ndërtimtari ndiqte trende rritëse.



19

Kryesisht këto lëvizje janë si pasoj e rritjes së investimeve publike në infrastrukturën,dhe nëse I analizojmë

projektet vrejmë së nga viti 2012 e këndej dy të tretat nga punët ndërtimore të realizuara janë në pronsi

shoqërore dhe vetëm një e treta në pronë private.


Ndërtimtaria është sektor me numër të lartë të të punsuarve që nga fillimi I periudhës së vrojtuar deri në

fundin e saj ndjek një trend të rritjes së numrit të të punsuarve vazhdimisht.Kjo është shumë e rëndësishmë

për një vend si qe është Maqedonia ku papunsia është në norma të larta.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 4368 4400 4541 4322 4349 4429 4747 4814 4938

pjesmarrja ne % 5.8 6 6.1 6.1 6.2 6.3 6.6 6.7 6.8


593 403 465 191 171 373 446 441 409

1-9 3335 3512 3564 3595 3632 3541 3769 3809 3975

10-19 247 272 277 287 297 284 289 303 294

20-49 126 150 161 166 172 161 170 184 192

50-249 61 57 67 78 72 60 63 67 59

250 + 6 6 7 5 5 10 10 10 9

Nr. I te punsuarve

41060 39961 41024 46955 48143 49866 52140 53391 56 263


Shohim se në këtë sektor veprojn 9 ndërmarrje më mbi 250 të punsuar kryesisht në pronë private që I jep

një nxitje sektorit privat.Pjesmarrja me 6,8 % në numrin total të subjekteve afariste tregon se është një

degë e qëndrueshme dhe gjihashtu subjektet afariste me numër të madh të të punsuarve flasin për

seriozitetin e subjekteve që operojnë në këtë treg.7.2% e fuqis puntore është e kanalizuar në këtë sektor.


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

16319 23121 21834 23401 23372 24346 24215 26695 35725 36555 39687 41106 40076 35201



20

1.4.4.Tregtia,transporti,akomodimi


Pjesmarja në gdp

(%)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Tregtia,Transporti

dhe magazinimi;

Objektet e

akomodimit dhe

aktivitetet e

shërbimit

ushqimor

16 17.4 15.9 14.9 16.1 15.6 17.1 16.7 18.4 18.2 18.4 18.7 20.7 20.5 22.9

Tabela 16 burimi,enti statistic I RM

Tregtia me shumicë dhe pakicë,së bashku me transportin dhe magazinimin, dhe akomodimin përbën

kontribuesin më të madhë në GDP.Vërjem se mbrenda disa viteve të fundit tregtia dhe transporti përbën

degën më të rëndësishme klasifikuar sipas pjesmarrjes në përqindje në GDP dhe kjo arrin në 20.5% në vitin

2018.Sipas analistëve por edhe sipas analizës së trendit të lëvizijes së dukurive të marra në konsiderat kësaj

rritje I paraprinë rritja e vazhdueshme e konsumit personal dhe publik si dhe rritja e shërbimeve të

transportit për shkak të rritjes së shërbimeve të eksport/importit.

periudha 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Vl.eshtuar

në miliona

denarë

Tregtia

34206 41470 42584 43636 46472 47956 58176 56431 68098 70725 73793 80 385 88 939


Vlera e shtuar e gjeneruar nga tregtia me shumicë dhe pakicë tregon rritje të vazhdueshme sa që

në fund të periudhës ajo është dyfishuar.Ajo përbën mesatarisht mbi 15% të gjithsej vlerës së shtuar të

ekonomisë. Të dhënat mbi strukturën e subjekteve afariste aktive sipas degëve të aktivitetit tregojnë se në

vitin 2018 sektorët me pjesmarrje më të madhe janë : tregtia me shumicë dhe pakicë dhe riparimi i

automjeteve dhe motoçikletave me 32.7% , industria e përpunimit me 11.0%, pastaj furnizimi me energji

elektrike,gaz, avull dhe ajër të kondicionuar me 0.2% dhe miniera dhe gurore me 0.3%.Kjo flet për

koncentrim të madh të subjekteve afariste në degën tregëti me shumicë dhe pakicë.Po të analizojmë

strukturën sipas numrit të të punsuarve e vrejmë se mbi 20000 subjekte afariste që veprojnë në këtë sektor



21

janë me numër të vogël të të punsuarve apo 1-9, mëtej mund të konstatojmë së numri I subjekteve qe

punsojnë më shumë se 250 të punsuar është dyfishuar edhe atë nga 10 subjekte afariste në vitin 2010 në

25 në vitin 2018.Ky trend ka qënë vazhdimisht në ngjitje në kurriz të uljes së numrit të subjekteve afariste

të regjistruara në vitin 2010 respektivisht nga 28326 në 22950 në vitin 2018.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 28326 27468 27307 25429 24674 23843 23716 23337 22950

pjesmarrja ne % 37.5 37.6 36.7 35.7 34.9 34 33.2 32.7 31.7


2721 1755 1879 765 664 1815 2045 1859 1950

1-9 24520 24509 24140 23373 22678 20671 20299 20075 19597

10-19 684 769 826 820 837 814 815 839 824

20-49 295 326 342 341 364 395 399 397 408

50-249 96 97 107 115 115 131 138 144 146

250 + 10 12 13 15 16 17 20 23 25

Nr I të punsuarve 94084 90891 92822 91696 93265 97227 104514 108869 108726


Tregtia më shumicë dhe pakicë punson 14.6% të fuqisë puntore në Republikën e Maqedonisë nësë

analizojmë fillimin dhe fundin e periudhës kemi rritje të numrit të të punsuarve për 13,58%.

1.4.4.2.Transporti dhe magazinimi

Transporti dhe magazinimi përbëjnë një degë të rëndësishmë në ekonomin e një vendi pasi

mundësojnë mbështetjen e të gjithë sektorve tjerë.Ky sektor mundëson vazhdimin e rrugës prej të

prodhuesi deri të konsumatori final.Po ta analizojmë vlerën e shtuar të gjeneruar nga ky sektor e shohim se

kontributi I tij në krijimin e GDP nuk ështe jo domethënës.Ky sektor gjneron vlerë të shtuar prej 9443milion

denarë në vitin 2005 deri në 24296 në vitin 2017.Mesatarisht vlera e shtuar e perfituar nga ky sektor

përbën 4,8 %të gjithsej vlerëssë shtuar të gjeneruar nga eonomia.

Vl eshtuar

nëmiliona

denarë

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Transporti 9443 10829 11828 12536 15655 15070 16676 16602 17896 18408 21958 23 470 24 296




22

Në sektorin e transportit dhe magazinimit veprojnë gjithsej 5677 subjekte afariste aktive në fund të

vitit 2018.Ky sektor punson mbi 39134 të punsuar që përbën gati 5% e gjithsej të punsuarve në Republikën

e Maqedonisë.Pjesmarrja gjithsej e subjekteve afariste që veprojnë në sektorin e transportit dhe

magazinimt përbën 8%të gjithsej subjekteve afariste aktive.Në Maqedoni në vitin 2018 kanë funksionuar 10

subjekte afariste me mbi 250 të pusuar, gjithashtu kemi numër të lartë 56 të subjekteve afariste me 50-249

të punsuar.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 6417 6380 6445 6095 5919 5820 5829 5732 5667

pjesmarrja ne % 8.5 8.7 8.7 8.5 8.4 8.3 8.2 8 7.8


442 259 299 80 79 360 398 386 420

1-9 5722 5811 5795 5623 5421 4976 4936 4839 4740

10-19 141 182 208 241 247 297 297 297 295

20-49 81 91 99 100 121 127 139 148 146

50-249 24 31 37 44 44 53 51 53 56

250 + 7 6 7 7 7 7 8 9 10

Nr I te punsuarve 31336 30388 30411 37636 38789 35698 36258 37769 39 134


1.4.4.3.Objektet e akomodimit dhe aktivitetet lidhur me shërbimet ushqimore

Gjithashtu zënë një vënd të rëndësishmë në sektorin tercial të ekonomisë që është tregtia dhe

shërbimet.Në Maqedoni kjo degë kontribuon në formimin e vlerës së shtuar më 9710 në vitin 2017 dhe

mesatarisht me nji përqindje prej 1.6%.

Vl. shtuar

në miliona

denarë

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Akomodim 5606 5805 4747 5562 4625 5178 4571 5117 6409 6868 7106 6631 9710

Tabela 21 burimi,enti statistic I RM

Numri I të punsuarve të angazhuar në këtë degë është 30964 në vitin 2018 nga 22246 në vitin 2010 dhe

shënon një rritje prej 23% krahasimisht.Numri I subjekteve afariste që veprojnë në këtë degë është 4597 në

vitin 2018.Duke përfaqsuar 7,4% në totalin e subjekteve afariste aktive.Për sa I përket strukturës së

subjekteve në bazë të numrit të të punsuarve dominojnë subjektet afariste me 1-9 të punsuar ndërsa

subjekte me mbi 250 të punsuar në këtë degë në vitin 2018 nuk kemi pasur.



23


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 4433 4313 4611 4482 4493 4535 4627 4559 4597

Nr I të punsuarve 22246 23574 23507 23986 24722 26944 25446 28569 30 964


1.4.5.Informimi dhe komunikimi


Në formulimin e GDP-së së Republikës së Maqedonisë ky sektor ka mjaft rëndësi.Për këtë

dëshmojnë se rritja e shfrytësuesve të internetit në sektorin familje por edhe në sektorin korporativë.Në

R.M sipas të dhënave të marra nga enti statisitikorë në vitin 2016 kemi mbi 93.8%të subjekteve afariste të

cilët kanë se paku 10 të punsuar me qasje në internet dhe mbi 75.3% të familjeve të cilët janë shfrytëzues

të internetit.Këto përqindje kan pasur tendenca rritësë me çka edhe mund të spjegohet edhe rritja e

kontributit të këtij sektori në pjesmarrjen në GDP.

Pjesmarrja

ne % ne

gdp

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

informimi

dhe

komunkimi

3.7 3.7 3.8 3.8 3.6 3.7 3.4 3.5 3.2 3 2.9 3.1 3.2 2.5 2.8


Nëse e zbërthejmë vlerën e shtuar të

krijuar nga ky sektor në nënsektorët e tij

vrejmë se përgjatë tërë periudhës

nënsektori telekomunikime jep

kontributin më të madhë në krijimin e

vlerës së shtuar.Konkretisht ky nënsektor

gjeneron 9328milion denarë,pas tijë vjen

nënsektori transmetimi I programeve më vlerë të shtuartë gjeneruar rreth 1142 milion denarë ndërsa

nënsektorët prodhimi I filmave dhe aktiviteti botues kontribuojnë në vlerën e shtuar më 948 milon

respektivisht 684 milion denarë.

0 2000 4000 6000 8000 10000

58. Aktiviteti botues

59. Prodhimi i filmave, prodhimi i…

60. Transmetimi i një programi

61. Telekomunikime

vlera e shtuar sipas nënsektorve



24

periudha 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Vl.e shtuar nëmiliona denarë

11448 12477 14112 15717 14994 16226 15942 16167 16177 15992 16478 18165 20974 23039


Analiza e impaktit ekonomik që e ka ky nënsektor nëpërmes numrit te te punsuarve dhe numrit të

subjekteve afariste në ekonominë e Maqedonisë na tregon se ne fund të vitit 2018 ky sektor numron 1856

subjekte afariste aktive duke përbërë 2.6% në totalin e numrit të sujekteve aktive të Maqedonisë.Në

periudhën e marrë në konsiderat vazhdimisht numri I subjekteve afariste mbi 250 puntorë ka qëne 7 përveç

vitit 2017 dhe 2018, ku vrejmë rrënie të këtij treguesi në 5.Mirpo të gjithe nëndarjet tjera sipas numrit të

punsuarve tregojnë rritje.Numri I të punsuarve në këtë sektor tre vitet e fundit të analizës tonë ka pësuar

rrënie konkretisht në vitin 2016 kemi rrënië në 13600 të punsuar, poashtu edhe në vitin 2017 kemi rrënie

në 13587 të punsuar ndërsa në vitin 2018 ky numër ka ra në 12995.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 1412 1419 1515 1446 1475 1524 1618 1689 1856

pjesmarrja ne % 2 1.9 2 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.6


381 290 338 209 188 262 315 341 361

1-9 914 999 1037 1081 1127 1063 1075 1104 1226

10-19 58 65 73 87 89 99 117 128 135

20-49 30 35 35 37 40 64 69 73 86

50-249 22 23 25 25 24 29 35 38 43

250 + 7 7 7 7 7 7 7 5 5

Numri I të punsuarve

10578 9598 11231 11039 13883 14525 13600 13587 12995


1.4.6.Aktivitetet financiare dhe të sigurimit


Ky sektorë ka një pjesmarrje prej 2.8% në totalin e GDP ne vitin 2018.Edhe në vitet paraprakë nuk ka

ndonjë ndryhim të madh të kësaj përqindjeje mbrenda 12 vitetve të analizuara.Nëse analizojmë nëndegët e

këtij sektori mund të vrejmë se aktivitetet ndihmëse në shërbimet financiare dhe aktivitetet e sigurimeve

kanë pjesmarjën më të ulët prej 2016 milion denarë në gjenërimin e bruto vlerës së shtuar ndërsa

aktivitetet e shërbimeve financiare përveç sigurimeve dhe fondeve të pensionit kanë kontributin më të



25

madhë ose 12647 milion denarë.Sgurimet,risigurimet dhe fondet e pensioneve përveç sigurimit shoqërorë

të detyrueshëm kontribuon në vlerën e shtuar më 2373 milion denarë.

Vlera e shtuar e gjeneruar nga ky sektor

është 7539 milion denarë në vitin 2005

ndërsa në vitin 2018 ishte 19320 milion

denarë.Ky sektor punson rreth 1,46% të

gjithsej të punsuarve në Republikën e

Maqedonisë dhe pjesmarja e subjekteve

afaristë aktive që operojnë në këtë sektorë

janë 0.6%të totalit të subjekteve afaristë që veprojnë në Maqedoni.

Pjesmarrja

ne % ne GDP

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Aktivitetet financiare dhe të sigurimit

2.4 2.7 2.9 2.6 2.6 2.2 2.4 2.9 2.8 2.9 3 3 2.9 2.8 3.0

Vlera e shtuar në miliona den

7539 8936 10741 10905 10984 9703 11327 13542 13863 15418 17045 17582 19313 19320 /


Nëse shikojmë numrin e subjekteve afaristë aktive në sektorin e aktiviteteve financiare dhe sigurimet

shohim se kemi ndryshime relativisht të vogla në numrin e subjekteve që veprojnë në këtë sektor ,

gjithashtu ndërmarrjet më mbi 250 të punsuar dhe nga 50 deri në 249 të punsuar nuk pësojnë ndryshime

drastike. Sa u përket numrit të të punsuarve ky sektor në vitin 2018 numron 8095 të punsuar.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 408 420 413 390 400 416 440 427 448

pjesmarrja ne % 0.5 0.6 0.6 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6


94 79 69 58 50 60 76 57 59

1-9 260 284 287 273 291 293 291 295 316

10-19 12 13 13 11 13 14 22 23 19

20-49 10 15 15 19 19 19 20 22 23

50-249 23 19 18 17 17 19 21 21 22

250 + 9 10 11 12 10 11 10 9 9

Numri I te punsuarve 8907 10588 9110 9274 8400 10148 10927 10817 8 095


0 4000 8000 12000

Aktivitete të shërbimeve financiare,përveç sigurimeve dhe fondeve të

pensionit

Sigurimet, risigurimet dhe fondet epensioneve, përveç sigurimit

shoqëror të detyrueshëm 2 373

Aktivitete ndihmëse në shërbimetfinanciare dhe aktivitetet e

sigurimeve



26

1.4.7.Aktivitetet e pasurive të patundshme


Nga tabela më poshtë mund tëshohim se ky sektorë kontribuon me një përqindje relativish të lartë në

formulimin e GDP por ajo që vërehet është se për dallim nga gati gjithë sektorët tjerë këtu kemi trend

rrënës.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Pjesmarrja

%neGDP

14 13.1 14 13 12.6 12.9 12.2 12.8 12 11.4 11 10.2 10 8.1 9.2

Vlera e shtuar

43142 43836 52262 54142 52273 56383 56665 59862 60259 59933 61518 59635 59432 66029 /

Tabela T28 burimi,enti statistic I RMV

Nga tabela më sipër gjithashtu mund të shohim se shpenzimet për konsumin e ndërmjetëm janë shumë

më të ulta krahasuar me sektorët tjerë gjithashtu edhe kompenzimet e puntorve.


2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gjithsej 415 450 493 485 507 516 552 566 575

pjesmarrja ne % 0.5 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7 0.8 0.8 0.8

Nr I të punsuarve 440 547 813 945 892 1265 1615 1702 1 330


Ky sektor punëson një numër shumë të ulët të të punsuarve pra në vitin 2018 ai numron vetëm 1 330 të

punsuar ose 0.23% të toalit të punsuarve.Shikuar edhe pjesmarrjen e subjekteve afariste në totalin e

subjekteve afariste ne Maqedoni vlera 0.8%është shumë e ulët.Analizuar sipas numrit të të punsuarve në

këtë sektor veprom vetëm një subjekt afarist me mbi 250 të punsuar.

1.4.8.Aktivitetet profesionale, shkencore ,teknike dhe Aktivitetet e shërbimit administrativ dhe

mbështetës


Këto dy sektor së bashku marrur nga analizat e Entit Shtetrorë Statistikorë marrin pjesë në

formulimin e GDP-së me 4,2 % në vitin 2019.Në këtë sektorë përfshihen një sërë aktivitete të cilët në

mënyrë më të detajuar janë shtjellur në tabelen numër T30

Periudha 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Pjesmarja ne % në GDP

1.5 1.6 2.3 2.8 3 3.1 3.1 3.2 3.2 3.2 3.2 3.4 3.2 3.5 4.2




27

Aktivitetët ligjore dhe të kontabilitetit janë pjesmarësi me kontribut më të lartë në formimin e vlerës së

shtuar nga sektori I aktiviteteve

profesionale,shkencore dhe

teknike.Kontributi I tyre është

4924 milion denar,pastaj vijnë

aktivitetet arkitektonikë dhe

inxhinierike ,egzaminimi teknik

dhe analiza me 3782 milion

denarë. Marketing dhe

hulumtimi I tregut kontribuon

me 961 milion denarë ,nëndëga

aktivite tjera profesionale

shkencore dhe teknike kontribuon me 689 milion denarë, aktivitetet e menaxhimit me 662 milion denarë

,hulumtimi shkencore dhe zhvillimi me 597 milion denarë dhe aktivitetet e veterinierisë me 203 milion

denarë.Gjithsej vlera e shtuar nga ky sektorë në fund të periudhës së vrojtuar nga të dhënat e

disponueshme del që të jëtë 11.818 milon denarë.Ky sektor punëson rreth 1.8% të të punsuar në

Republikën e Maqedonisë në fund të vitit 2017 respektivish 13.350 të punsuar.

Vlerën e shtuar të sektorit aktivitetet e shërbimit administraiv dhe mbështetës,e formulojnë disa

pjesmarrës edhe atë aktivitet e punsimit me 26,81%, aktivitetet administrative dhe mbështetëse të zyrës

dhe veprimtaritë ndihmëse të biznesi me 24,87%, shërbime që lidhen me mirëmbajtjen e objekteve dhe

veprimtarive të peisazhit dhe mirëmbajtjes se mjedisit dhe natyrës me 16,56%, aktivitetet mbrojtëse dhe

hetuese me 16,01.%, aktivitetet e qirasë dhe leasing-ut (leasing) me 8,02% dhe agjencitë e udhëtimit,

operatorët turistikë dhe shërbimet e tjera të rezervimit dhe aktivitetet e ndërlidhura me 7,71%.Në tabelën

më poshtë mund ta shohim këtë perbërje në mënyrë vizuele.

Grafikoni nr Burimi Enti Statistikor I RMVS

Aktivitetet e qirasë dhe leasing-ut (leasing)

Aktivitetet e punësimit

Agjencitë e udhëtimit, operatorët turistikë dhe shërbimet e tjera…

Aktivitetet mbrojtëse dhe hetuese

Sherbime qe lidhen me mirëmbajtjen e objekteve dhe…

Aktivitetet administrative dhe mbështetëse të zyrës dhe…

pjesmarrja ne vleren e shtuar

0 2000 4000 6000

Aktivitetet ligjore dhe të kontabilitetit

Aktivitetet e menaxhimit; këshillim në lidhjeme menaxhimin e

Aktivitetet arkitektonike dhe inxhinierike;ekzaminimi teknik dhe analiza

Hulumtimi shkencor dhe zhvillimi

Marketingu (reklamimi dhe propaganda) dhehulumtimi i tregut

Aktivitete të tjera profesionale, shkencoredhe teknike

Aktivitetet veterinar

pjesmarja ne vleren e shtuar



28

Sa I përket numrit të të punsuarve në këtë sektorë në vitin 2018 janë regjistruar 14 612 të punsuar në

1698 subjkte afariste aktive , duke përbërë 1.88% të gjithsej të punsuarve, respektivisht 2.4% të numrit të

pergjithshëm të subjekteve afariste aktive.

1.4.9.Administrata publike dhe mbrojtja; sigurimi social i detyrueshëm; arsimi; aktivitetet e kujdesit

shëndetësor dhe social


Administrata publike dhe mbrojtja; sigurimi social i detyrueshëm; arsimi; aktivitetet e kujdesit shëndetësor

dhe social së bashku në vitin 2019 kanë marr pjesë në formulimin e GDP total me 12.5%.

Periudha 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Pjesmarja ne

%në GDP

14.6 14.3 14.5 14.2 15.3 14.8 14.3 14.9 12.8 12.4 12.4 12.3 11.9 11.1 12.5


Në kuadër të këtyre sektorve punojnë rreth 18.62% të numrit total të të punsuarve për vitin 2018,të ndarë

nëpër sektorë ku administrata publike dhe mbrojtja punson 52 900 të punsuar,arsimi 44 696 të punsuar

dhe shëndetsia 42 760 të punsuar.

periudha 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

administrata

publike

22529 23305 27176 31191 33388 33604 36054 37293 29064 28902 30585 32586 33186 /

arsimi 10805 11723 11419 13716 15181 16214 17225 17821 17860 17597 18375 18902 18711 /

shëndetsia 11722 12841 15529 13950 14769 15115 13217 14202 17353 18758 20400 9805 20725 /

Tabela T32 burimi ,enti statstik I RMV

Për sa I përkët vlerës së shtuar të gjeneruar nga këto sektorë vazhdimisht gjatë tërë periudhës dominon

administrata publike.Për sa u përket numrit të subjekteve afarist që veprojnë në këto tre sektorë në

administratën publike veprojnë gjithsej 268 subjekte afariste në arsim 1184 dhe në shndetësi 3319

subjekte afariste.Nëse e shprehim këtë pjesmarrje në përqindje ndaj totalit të numrit të subjekteve afariste

nëpër këto sektorë veprojnë 0,4%,1,7% dhe 4,6% respektivisht.

1.4.10.Arti, argëtimi dhe rekreacioni;Aktivitete të tjera të shërbimit;Aktivitetet e familjeve si punëdhënës


Pjesmarrja në përqindje e këtyre tre sektorve në formulimin e GDP është paraqitur në tabelën në

vijim.Gjithashtu nga tabela shohim edhe vlerën e shtuar që secili sektor e gjeneron në veçanti konkretisht



29

vlera e shtuar e familjeve si punëdhënës eshtë e vogel duke arri maksimumin e saj në vitin 2011 me 264

milion denarë.Kryeshisht kjo vjen nga fmiljet të cilët punsojnë personel në shtëpi.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Pjesmarrja në

%në GDP

3.5 3.5 3.4 3.7 3.9 2.7 2.5 2.3 2.4 2.7 2.7 2.5 2.3 2.9 3.3

Vlera e shtuar

arti argetimi

rekreacioni

5051 5584 6501 9455 10170 8094 7069 7006 7628 9302 9611 10550 11 685 / /

Vlera e shtuar

aktivitete tjera të

shërbimit

5805 6178 6002 5940 5607 3611 4185 3698 4401 4985 5242 5648 5668 / /

Vlera e shtuar e

familjeve si

punëdhënës

15 12 - 132 199 241 264 213 192 132 201 122 110 / /

Tabela T33, burimi enti statistic I RMV

Gjithsej subjekte afaristë të cilët veprojnë në këto sektorë në vitin 2017 ka qenë 1335 subjekte afariste në

sektorin e artit ,argëtimit dhe rekreacionit dhe 4427 subjekte afaristë të cilët bëjnë aktivitete tjera të vilat

nuk ishin të përfshime në sektorët e deritënishëm.Nëse I shprehim në përqindje nga numri I përgjithshëm I

subjekteve afaristë të cilët veprojnë në Maqedoni do e shohim se në sektorin e artit dhe rekreimit

veprojnë 1,9% të subjekteve afariste ndërsa në sektorin e aktiviteteve tjera shërbyese afarojnë 6.2%.



30

1.2.Ana e shpenzimeve e produktit të brendshëm bruto

Një interpretim po aq i rëndësishëm i PBB-së është përcaktimi I tij si një shumë totale e

shpenzimeve për mallrat përfundimtare duke e zbërthyer atë në shpenzimet për konsum, investimet,

konsumin publik dhe eksportet neto të mallrave dhe shërbimeve. Shuma e këtyre komponentëve gjithashtu

përbën edhe kërkesën agregate të një vendi dhe analiza e së cilës është po aq e rëndësishme sa edhe

oferta agregate e analizuar më naltë nëpërmes analizës së anës së prodhimit të produktit të brendshëm

bruto.Qëllimi i kësaj metode është mbledhja e vlerave të të gjitha mallrave dhe shërbimeve përmes të

dhënave të konsumit të mallrave dhe shërbimeve. Sipas kësaj metode, PBB-ja llogaritet në këtë mënyrë:

PBB = C + I + G + (X-M)

ku:

C -është konsmi I mallrave dhe shërbimeve nga ana e familjeve (apartament, ushqim, veshje,

automjete, shërbime etj.).

I - lidhet me investimet e ndërmarrjeve. Kjo nuk vlen për investimet në letra me vlerë. Prandaj, PBB

përfshin vetëm investimet në asetet reale të prodhimit dhe jo investimet në instrumentet

financiare.

G-përfaqson konsumin e sektorit publik . Këtu përfshihen shpenzimet e qeverisë për mallra dhe

shërbime, por shpenzimet për transferimet sociale nuk përfshihen në mënyrë që të shmanget

llogaritja e tyre e dyfishtë.

X-M - kjo kategori njihet si neto-eksport, ose eksporte (X) minus importe (M). Eksporti ka të bëjë

me mallrat dhe shërbimet e prodhuara në vend dhe të shitura jashtë vendit. Importi përfshin

mallrat që prodhohen jashtë vendit jo në ekonominë e vendit, dhe do të ishtë e gabuar nësë këto

mallra dhe shërbime I inkuadrojmë në llogaritjen e PBB-së. 4*

Po ta analizojmë anën e shpenzimeve si një mëtodë tjetër për të matur GDP e shohim se që nga viti 2004

deri në vitin 2019 konsumi final I dominuar nga konsumi final I familjeve ka qënë përbërsi kryesor I GDP-

së.Këtë të shprehur në përqindje mund ta shohim edhe nga tabela më poshtë.Ajo që vërëhët është se këmi

një rrënie evidente ose 11.5% në konsumin final dhe në fund të vitit 2019 aj përbën 84.9% të GDP-së për

dallim nga viti 2005 kur I njejti tregues ka përbërë 96.4 % të GDP-së. Rrënia është shfaqur në konsumin e të

dy sektorëve edhe në sektorin publik edhe në atë privat por më e theksuar është në sektorin privat.

4*https://mk.wikipedia.org/wiki/



31

Struktura

në %

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

GDP 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Konsumi

final

96.4 95.6 94.1 97.2 95.8 93.8 92 92.5 89 86.9 85.8 82.1 82.1 79.6 84.9

Konsumi

final I

familjeve

dhe org. që

u sherbejn

familjeve

80.2 79 77.3 78.6 76.7 75.5 73.9 73.9 72 69.8 68.8 66 66.5 63.5 69.0

Konsumi

final publik

16.2 16.5 16.8 18.6 19.1 18.3 18.1 18.6 18 17.1 17 16.2 15.6 16.1 15.8

Bruto

investimet

19.8 21.4 23.7 27.9 25.7 24.5 26.9 28.9 29 30.3 30.4 32.6 31.6 35.1 26.8

Eksporti I

mallrave

dhe

shërbimeve

34.8 37.8 44.1 43.2 32.8 39.8 47.1 45.4 43 47.7 48.7 50 55.1 63.6 64.1

Importi I

mallrave

dhe

shërbimeve

51 54.8 62 68.3 54.4 58.1 66.1 66.8 61 64.9 65 64.7 68.8 78.3 75.8


Konsumi final përbëhet nga shpenzimet e

konsumit të sektorit familje dhe

shpenzimet per konsumit publik.

Më poshtë është paraqitur struktura

e shpenzimeve të konsumit të familjeve

nga vërehet se familjet në R.M së pjesen

më të madhe të të ardhurave e

shpenzojnë për ushqim dhe pije

joalkoolike mbi 31%,pastaj për

strehim,uje,energji elektrike gaz dhe

lëndë tjera djegësë 25% ,më pas vjen transporti me 9%,pijet alkoolike dhe duhani 7% hotelet dhe

restorantet me 5% ndërsa kultura, arsimi, shëndetsi dhe mirmbajtja e shtëpive me 3% ose më pak.Nga të

dhënat e disponushme nga ana e Entit Shtetërorë Statistikor të Republikës së Maqedonisë mund të

Ushqimi dhe pije joalkoolike

31%

Pije alkoolike dhe duhan

6%

Veshje dhe këpucë

4%

Strehim, ujë, energji

elektrike, gaz dhe lëndë

djegëse të tjera25%

Orendi, pajisje shtëpiake dhe mirmbajtje e

shtwpisw3%

Shendetsia2%

Transport9%

Komunikimet3%

Argëtim dhe kulturë

3% Arsimi2%

Restorante dhe hotele

5% Produkte të tjera dhe shërbime

7%

Struktura e shpenzimeve të konsumit te familjeve



32

kokludojmë se familjet mbi 38 % të të ardhurave të tyre I shfrytëzojnë për shërbime ndërsa pjesë tjetër për

mallra.

Shpenzimet per konsum publik, në investime kapitale konkretisht në infrastrukturë dhe investime në

përmirsimin e fuqisë puntore llogaritet të jenë motorë të rritjes ekonomike. Efikasiteti i konsumit publik në

vend, si dhe efektet e shpenzimeve publike në GDP janë të pakënaqshme,sipas shumë analistëve.Në

raportin e Ëorld Bank Group 4*Pasqyrë e shpenzimeve publike në Republikën e Maqedonisë - Politika e

rritjes fiskale, të viti 2015 ku është përdor indeksi I EJS (efikasiteti I sektorit publik) për të matur efikasitetitn

e konsumit publik është konstatuar se R.e MV-ut është më së paku efikase në fushën e

arsimit,shpërndarjen e të ardhurave dhe në infrastrukturë.Më tëj ,efikasiteti I konsumit publik në arsim dhe

infrastruktur ka pësuar rrënie ne periudhën 2006-2013 edhe përkundër rritjes së shpenzimeve në këta

fusha.Në vitin 2013 shpenzimet e RMV-së për arsim ishin më të lartat në rajon duke përbërë 4.1% të GDP-

së por megjithate indikatorët e efikasitetit ishin më të ulta se mëjsatarja e rajonit.Në infrastrukturë rritja e

shpenzimeve tregon rezultate më të mira të indikatorve të efikasitetit mirpo përsëri shtetet tjera harxhojnë

më pak resurse për të arritur të njejtin rezultat. Një krahasim i kostove reale të bëra me kostot minimale të

nevojshme për arritjet e njëjta tregojnë se më shumë se 13 përqind të shpenzimeve publike në Republikën

e Maqedonisë mund të shpëtohen nëse kemi kombinim më të mirë të input-output-it. Mbrojtja sociale,

çështjet ekonomike, shëndetësia dhe arsimi përbëjnë më shumë se 70 për qind të shpenzimeve të qeverisë

qendrore.

Në vazhdim janë të paraqitura shpenzimet publike dhe perbërja e tyre.

Mbrojtja sociale, çështjet ekonomike, shëndetësia dhe arsimi

përbëjnë më shumë se 70 për qind të shpenzimeve të qeverisë

qendrore.Rreth 60% të shpenzimeve publike janë për paga

dhe tranfere tjera sociale. Pensionet përbëjnë më shumë se

një të katërtën e shpenzimeve totale dhe janë në rritje.E

shohim se shpenzimet kapitale edhe pse duhet, nuk zëne nje

përqindje të lartë, gjithashtu shpesh mbeten edhe të pa

realizuara.

5*Pasqyrë e shpenzimeve publike në Republikën e Maqedonisë - Politika e rritjes fiskale, Raporti nr. 93913- МК)

http://pubdocs.worldbank.org/en/248551454957498912/MACEDONIA-PER-2015-mk.pdf

Pagat, qiratë dhe

kompenzimet13%

Mallra dhe

sherbime8%

Rezervat0%

Тransferet

65%

Interesi kamatat

4%

Shpenzimet

kapitale10%

Shpenzimet publike

http://pubdocs.worldbank.org/en/248551454957498912/MACEDONIA-PER-2015-mk.pdf



33

Normat e interesit janë relativishtë të ulëta,edhe pse që nga viti 2009 vazhdimisht rriten.Në terma nominal

normat e interesit gati dyfishohen që nga fillimi I periudhes së vrojtuar për të arritur mbi 1% të Gdp-së në

fund të vitit 2018.

Nësë shikojmë me vëmendje përqindjet të paraqitura në Tabelen T33 e shohim se gradualisht përqindja që

zënë bruto investimet në formimin e GDP-së rritet.

mil.

denar

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Konsumi

final

297282 319975 351065 403225 397305 410329 427192 431883 447970 458601 479688 489803 504206 530765

Konsumi

final

publik

49922 55285 62657 77100 79092 79984 84112 87031 87855 90290 94890 91777 92225 97079

Bruto

invest.

61212 71683 88421 115890 106734 106999 124926 135003 144584 159847 169942 193366 199481 210033

Eksporti 107363 126541 164507 179334 136019 173999 218745 211764 217803 251484 272423 301346 340860 398635

Importi 157411 183359 231103 283559 225436 254031 306677 311947 308466 342301 363099 389720 426441 481380

Tabela T33 , burimi enti statistikori RMV së , përpunim nga autori

Sipas të dhënave të Entitit Shtetror Statistikor bruto investimet në viti 2018 kanë qenë 210033 milion

denarë duke përbërë 31,6% të GDP së vendit.Nga tabela më sipër e shohim trendin rritës të bruto

investimeve ku sipas Entit statistikor investimet në mjete themelore përbëjne pjesën më të madhe të

gjithsej bruto investimeve të vendit. Në strukturën teknike të investimeve në asetet fikse, punimet e

ndërtimit përbëjnë 62.7% investimet në makineri dhe pajisje përbëjnë 30.6% dhe investime të tjera

6.7%.Vlera më e lartë e investimeve në asetet fikse realizohet në sektorin ndërtimtari 37.8%, sektoret e

minierave dhe guroreve, industria përpunuese, furnizimi me energji elektrike, gaz, avull dhe ajër të

kondicionuar, furnizimit me ujë, depozitimit të ujërave të zeza, menaxhimi mbeturinave dhe aktivitetet e

rehabilitimit të mjedisit 23.5%,tregtia me shumicë dhe pakicë, riparimi i automjeteve dhe motoçikletave,

transportit dhe magazinimi, dhe agjensitë e akomodimit dhe të shërbimit me ushqim 13.5%.

Eksportet dhe importet nga ana tjeter tregojnë rritje,mirpo e shohim se eksportet rriten me nje tempo më

të pershpejtuar.Maqedonia është një shtet kryesisht i nvarur shumë nga importi kete e shohim edhe nga

tabela më lartë ku jepen vlerat e ketyre dy treguesve ne nje seri kohore 2005-2018.



34

2.Sektori bankarë në Republikën e Maqedonisë

2.1 Definimi dhe roli I sistemit bankar

Nga teoritë e ndryshme, nga autorë të ndryshëm, mund të krijojmë një pasqyrë se sistemi bankarë në R.M

është kryesisht I qëndrueshmë ,profitabil dhe mjaft mirë I kapitalizuar edhe përkundër tronditjeve që I pësoj

nga sektori real.Sektori bankarë vazhdon të jetë dominues në sistemin financiar me pjesmarje mbi 85% në

gjithsej asetet e sistemit financiar, vazhdon të përmirsoj rrjetet e veta duke rrit numrin e filijaleve, të

punsuarve dhe produkteve të plasuara,dhe gjithashtu në mënyrë të mirë e ka ruajtur besimin e klientve dhe

reputacionin si një ndër vendet më të sigurta për të kursyer.

Prandaj analizën tonë do ta fillojmë nga qëllimi primarë I formimit të këtijë sektori që është

kanalizimi I fondeve nga ata që kanë tepricë tek ata të cilët kanë munges të fondeve.Kjo për arsye se edhe

përshkak përpjekjeve që bëjnë bankat për të plasuar produkte të reja,innovative ose ti investojnë fondet e

tyre në tregjet tjera zërat kryesore në bilancet e tyrë vazhdojnë të mbesin kredit dhe depozitat.

Në interesin e punimit tonë është analizuar sektori bankarë si një e tërë,duke mos I veçuar bankat të

ndara në grupe ose në mënyrë individuale. Duke iu referuar të dhënavë të publikuara nga BPRM-së do

perpiqemi në mënyrë të thjeshtësuar të analizojmë disa tregues të profitabilitëtit dhe performancës të

sistemit bankarë me qëllim që më tej këta të dhëna ti krahasojmë dhe ti zbatojmë në vërtetimin e

hipotezave të shtruara na fillim të këtij studimi.

2.1.1 Aktiva e Sistemit bankarë

Grafikoni 1,Burimi BPRMV-së

Aktiva e sistemit bankarë gjatë periudhës së vrojtuar kuartale nga viti 2005-2018 ka pesuar rrenie të lëhta ,

por kryësisht rritja e saj ka qenë dominante në këtë periudh duke arritur në fund të vitit 2018 vlerë prej mbi

0100.000200.000300.000400.000500.000600.000

Gjithsej aktiva



35

503469 milionë denarë. Kreditë vazhdojnë të jënë komponenti kryesorë I aktivës dhe luhatjet na përtofolet

bankarë në drejtim të uljes apo ngritjes së tyre lëvizin edhe aktivën. Rritja e kredive joperformuese në

portfolet bankarë rritë edhe shpezimet për provzione për mbulimin e tyre nvarësisht nga përcaktimet e

kategorive nga BPRM. Normat e larta të papunsisë mbi 20% në R.M gjithashtu rrisin rrezikun kreditor sepse

numër më I ulët I popullatës është realisht e aftë të marrë kredi nga bankat. Teoritë dhe praktikat e

mëhershme deshmojnë se përmirsimi I gjendjes në ekonomi arrihet me rritjen e konsumit dhe

ivestimeve.Rritja e këtyre dy fkatorëve rritë edhe kredidhënien nga bankat,të cilat sipas anketave të BPRM-

së , ndër faktorët kryesore për kërkes për kredi nga sektori korporativ numrohen investimi në asetet fikse,

investimet në inventarët dhe kapitalin punues,ristrukturimin e borxhit, financimin e brendshëm, kreditë

nga bankat e tjera dhe lëshimin e letrave me vlerë. Nga ana tjetër konsumi I familjve kushtëzohet nga të

ardhurat e tyre dhe kushtet lehtesusese për kredidhënie nga ana e bankave .Nga grafikoni më poshtë mund

ta shohim lëvizjen e bruto kredive ne peridhën kuartale 2005-2018.

Grafikoni 2 Burimi ,BPRMV,perpunim nga autori

Ajo që vrehet është trendi ngritës në vazhdimsi, përveç rënies më evidente në disa kuartale të vitit 2016

dhe 2009.Situata politike e paqartë në vend shpekulimet për devalvimin e denarit sidomos në kuartalin e

dytë të vitit 2016 krijuan mjedis jo shumë të favorshëm për bankat që kërkoj edhe ndërhyerjen e

BPRM.Uljen e kreditimit bankat e shpjegojnë më uljen e kërkesës dhe ofertës për kreditim të sektorit

korporativ I cili edhe pse shënoi rritje në të njejtën periudhë zvogloi kreditimin nga bankat vendase në favor

të financimit nga burimet e huaja.Nga ana tjetër bankat u orientuan në rritje të kreditimit të sektorit

familje,për tu mbrojtur nga trendi I rritjes së kredive joperformuese ku kontributin më të madh e ka sektori

korporativ.

Nga struktura sektoriale e gjithsej kredive në intëresin e punimit tonë janë sektori korporativ dhe

sektori “familje” . Nga fillimi I periudhës kredidhënia ndaj këtyre dy sektorve ka lëvizur në drejtim të

kundërt. Ne vitin 2018 në strukturën e kredive sipas sektorve, kredit dhënë shoqatave jofinanciare

050.000

100.000150.000200.000250.000300.000350.000

Bruto kredit



36

përbëjnë 48.4% ndërsa kredit dhënë sektorit familje përbëjnë 47.7% të gjithsej kredive të dhëna.Ne vitin

2001 kreditë dhënë shoqatave jofinanciare përbëjnë 70.6% , ndërsa kredit dhënë sektorit familje përbëjnë

9.9%. Rrjedhimisht kemi rritje të kreditimit të sektorit familje dhe rënie në trendin e kreditimit të sektorit

korporativ qe vrehen edhe nga grafikoni më poshtë.


Prirja e bankave për kreditim të sektorit Familje mbështetet në rezikun më të ulët që ka ky

sektor,likuiditetin e lartë,dhe fitimet më të larta.Rritja e konsumit personal veçanrisht e të mirave të

qëndrueshme rritë gjithashtu kerkesen për kredi,prandaj orientimi I bankave ndaj tyre është I arsyshëm.


Treguesit e borxhit të sektorit familje tregojnë tendecë të rritjes së borxhit ndaj GDP mirpo nga ana tjeter

servisimi I borxhit ndaj sistemit bankar në raport me të ardhurat e disponushme është duke u ulur që dmth

se në këtë sektor ka ende potencial për kreditim.Shperndarja e rrezikut nga aspekti I lartësisë së kredisë

dhe numrit të kredimarrësve stimulon bankat për hapsira të reja kreditimi në këtë sektor.

Po të analizojmë borxhin e sektorit korporativ do të vrejmë rritje, mirpo nga ana tjeter kreditimi nga bankat

si që e pamë më lartë pëson ulje.Kjo spjegohet me rritjen e kujdesit të bankave gjatë kreditimit për shkak të

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Struktura e kredive sipas sektorve

Sektore tjere vendore

Sektori Familje

Shoqatat jofinanciare

Shteti

institucione tjera financiare

Institucione depozitare

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

Borxhi ndajsis.financiar dhejorezidentve/GDP

servisimi Iborxhit ndajbankave / tëardhurat edisponushme



37

vazhdimsisë së rritjes së kredive joperformuese dhe gjetjes e burimeve tjera të huaja nga ndërmarrjet për

finaicim të akiviteteve të tyre.

Lëvizjen e kredive jo performuesë ndaj brutoto kredive mund ta shoim nga grafikoni më poshtë.


Në periudhën e vrojtuar mund të shohim më shumë fluktuime të kredive jo performuese.Në fund të vitit

2001 kredit jo funksionale përfaqsojnë 24.5%të gjithsej bruto kredive.Ky trend është trashëguar nga vitet e

mëhershmë.Pastaj kemi rënie graduale ku në kuartalin e tretë të vitit 2008 kreditë jo performuese përbëjnë

6.6% të bruto kredive.Një ndër arsyet për këtë mund të jetë ulja e rrezikut të vlersuar kreditor posaqrisht te

sektori korporativ I cili në ato kohë dominonte portfolin e bankave.Në atë periudhe pjesa më ë madhe e

eksponimit total ndaj sistemit korporativë me mbi 88% është mbuluar me kolateral.Mbi 50% e kolateralit

kane qenë pasuri të patundshme që I ka bërë të dy sektorët më të kujdesishëm. Pas kësaj vazhdon rritja e

kredive jo funksionale mirpo bankët bëjnë përpjekje të zvoglojnë duke akorduar kredi sektorit familje .Ne

fund te vitit 2019 kredit jo funksionale përbëjnë 5.9% të gjithsej portfolios bankare.

2.1.2. DEPOZITAT

Depozitat përbëjnë burimin kryesorë për financimin e aktiviteteve bankare.Depozitat në periudhën e

vrojtuar kanë trend rritës për të arri shumën prej mbi 371333 milion denarë në fund të vitit 2018. Ndersa

ne fund te vitit 2004 gjithsej depozitat ne sistemin bankare arrin shumën prej 82.284 milion denar. Bankat

vazhdojnë të mbesin pranuesit më të mëdhenj të depozitave edhe përkundër ndryshimit të normava të

interest për të njejtit.Një rënie në depozita është vrejtur në vitin 2016.Posaçrisht në kuartalin e dytë të vitit

ku sektori bankarë përjetoj tërheqje të depozitave mbi 10%të masës depozitare.

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

20

01

20

03

20

05

20

06Q

2

20

06Q

4

20

07Q

2

20

07Q

4

20

08Q

2

20

08Q

4

20

09Q

2

20

09Q

4

20

10Q

2

20

10Q

4

20

11Q

2

20

11Q

4

20

12Q

2

20

12Q

4

20

13Q

2

20

13Q

4

20

14Q

2

20

14Q

4

20

15Q

2

20

15Q

4

20

16Q

2

20

16Q

4

20

17Q

2

20

17Q

4

20

18Q

2

20

18Q

4

20

19Q

2

Kreditë jo performuese / bruto kreditë

Kreditë joperformuese /bruto kreditë



38


Kjo tërheqje depozitash u ndoqë edhe me konvertim të denarve në deviza duke shtuar kështu kërkesën për

valuta të huaja. Kjo llogariteshte si një stress test I sektorit bankarë të rrezikut të likuiditetit dhe atij

valuator.Sektori bankarë shpejt u reanimua nga kjo gjendje e shkaktuar nga situata politike në vend,

shpekulimet mbi besimin në institucionet financiare dhe stagnimin në pergjithsi.Gjithashtu në vitin 2009

sidomos në dy kuartalet e para të vitit vërehët një ulje e lehtë e depozitave nga të dy sektorët.Kryesisht kjo

I atribuohet krizës globale dhe pasojave të saj duke e ditur se Maqedonia është një vend që pranon dërgesa

nga jashtë posaqrisht nga mërgata,kriza ekonomike në vendet ku veprojnë në një mënyrë indirekte percillet

edhe në vndin tonë.

2.1.3. Normat e interesit dhe lëvizja e tyre


Bankat fititmet e tyre kryeshisht I realizojnë nga dallimi ndërmjet normave të interesit për kredit

e dhëna dhe atyre të depozitave të pranuara.Që nga viti 2000 e këndej sistemi bankarë kryesisht ka një

likuiditet të lartë,një bazë depozitarë të mirë,dhe efikasitet më të lartë në kryrjen e shërbimeve për shkak

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

400.000

450.000

Depozitat

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0 Normat einteresit tëkredive (denardhe deviza)

Normat einteresit tëdepozitave(denar dhedeviza)



39

të rritjes së konkurencës.Kjo ka ndikuar që në periudhën e vrojtuar të kemi kryesisht trend rrënës të

normave dhe zvoglim të Spread në mës të normave active dhe passive të interesit.


Nga ana tjetër BPRM ka ulur normën referente të interesit duke ndikuar kështu edhe mbi normat e

interesit të bankave komerciale.Edhe pse edhe normat aktive të interesit edhe ato passive kryesisht lëvizin

në të njejtin drejtim rrënia e nomave aktive të interesit është më e theksuar.


Nga përpunimi I të dhënave mund të shohim se depozitat në të pamë per të dy sektorët që prej vitit 2015

nuk ofrojnë asnjë interes apo norma e interesit është 0.0% edhe për depozitat në denar edhe ato në deviza

për dallim nga viti 2005 ku norma e interesit ka qene 1% .Depozitat afat shkurtra pësojnë rënie më të

theksuar në sektorin jofinanciar dhe në fund të periudhës ato arrijnë ne 1.1%për familje dhe 1.7% tek

sektori jofinacia.Në fillim të periudhës këto përqindje ishin 7% për secilin sektor.Nga ana tjetër në depozitat

afat shkurtra në valut të huaj kemi fillimisht rritje e cila kulminohet në vitin 2009 ku norma e interesit arrin

4%për sektorin jo financiar dhe mbi 4.3%në sektorin familje.Kjo mund të spejgohet më rrëniën e bazës

depozitare në atë periudhë dhe rritjen e kerkesës për valutën e huaj që e përpiluam parparakisht në këtë

punim.Kjo rritje ndiqet edhe nga normat e interesit me klauzole valutore.Pastaj norma e interesit

gradualisht ulet.Edhe normat aktive të interesit ndjekin gati të njejtin rritëm. Vazhdimisht kanë pësuar ulje

në të gjitha valutat dhe afatgjatsi. Normat afatshkurtra të interesit të kredive në fillim të vitit 2009 në të

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0Spread ndërmjetnormave tëinteresittë kredive dhedepozitave nëdenarëSpread ndërmjetnormave tëinteresittë kredive dhedepozitave nëdeviza

02468

1012

III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX III IX

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

normat e ponderuara te interesit te depozitave ne denar

Dep. Në të pamë sek.jofinanciar

dep.afatshkurta sek.jofinanciar

dep.afatgjata sek.jofinanciar

Dep. Në të pamë sek.familje

dep.afatshkurta sek.familje

dep.afatgjata sek.familje



40

gjitha valutat pësojnë rritje kjo si pasoj e rritjes së kredive jo funksionale dhe shtrengimit të politikave të

bankave për kredidhënie dhe gjithashtu ndjekin rritjen e normave te depozitave.

Gjithashtu normat e kredive afatgjata

pësojnë rritjen në kuartalin e parë të

vitit 2009.Pas kësaj ndiqet një trend

rrënës deri në fund të periudhës ku

arrin lartësin prej 5.5% në fund të

periudhës për kredit afatgjata në denarë

dhe 4.7 %për kreditë në valut tëhuaj.



Normat e interesit për kreditë afatgjatë me klauzol në valut të huaj ndjekin të njejtin rritëm si që mund ta

shofim nga grafikonet.Rënia e normave aktive të interesit për ekonominë don të thotë rrënie në çmimin e

parasë,kjo do të duhej të rriste kërkesën për kredi dhe në të njëjtën kohë kreditimin gjithsej në ekonomi.


0

5

10

15

III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX XII III VI IX

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Normat e intersit të ponderuara për kredit në denar me klauzol valutore

Kr. afatshkurtra sek.jofinaciar Kr. Afatshkurtra sek.familje

Kr.afatgjata sek.jofinaciar Kr.afatgjata sek.familje

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Normat e interesit te kredive ne deviza

Kr.afat shkurtra sek.jofinaciar

Kr.afat shkurtra sek.familje

Kr.afatgjata sek.jofinaciar

Kr.afatgjata sek.familje

0

5

10

15

20

25


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Normat e ponderuara të interesit të kredive në denarë

Kr. afatshkurtra sek.jofinaciar Kr. Afatshkurtra sek.familje

Kr.afatgjata sek.jofinaciar Kr.afatgjata sek.familje



41

2.2. Analiza financiare e sektorit Bankarë në Republikën e Maqedonisë së Veriut

Sektori bankarë në RMV -së është treguar mjaft likuid.Një stress test I vërtet I likuiditetit ishte

gjendja që u krujua në gjusmen e parë të vitit 2016 ku kishte tërheqje të madhe të depozitave dhe kërkesa

për mjete në valutë të huaj.Bankat e tejkaluan këtë periudhë pa vështirsi të mëdha të ndihmuara edhe nga

BPRMV e cila senzibilizoi gjendjen duke rrit normën e interesit për bonot e veta.Asetet likuide ndaj gjithsej

aseteve kanë pasur rrenie dhe rritje të vogla të cilat nuk kan paraqitur ndonjë signifikanc të madhe në

qëndrueshmërin e likuiditetit të këtij sektori.Asetet me likuiditet të lartë vazhduan trendin e rritjes ndaj

detyrimeve afatshkurta gje e cila mund të spjegohet me rritjen e investimeve në letra me vlerë,dhe

investimi në bonot e Bankës Qëndrore.Në fund të vitit 2017 kemi një rrënie më të madhe të këtij raporti e

cila mund të spjegohet me mosmbatjen e aukcioneve të reja për depozita në deviza dhe bono të BQ të cilat

maturuan. Pjesëmarrja e aktiveve likuide në totalin e aktiveve të bankave mbetën në një nivel të lartë ose

afër një e treta e gjithsej atives , mbulimi I detyrimeve afatshkurtëra dhe depozitave familjare me aktive

likuide është më shumë se gjysma,ndërsa mbulimi i detyrimeve me kontratë maturimi deri në 30 ditë u

mbajt në nivel diku rreth 70%. Raporti midis huave dhe depozitave në nivelin bankar është vazhdimisht nën

100% që tregon për kornizat e pranueshme të rrezikut të likuiditetit dhe menaxhim stabil dhe të

shëndoshë të likuiditetit nga bankat.Gjithashtu nga BPRM marrim informatë për konfirmimin e reziztences

të sistmemit bankar ndaj goditjeve simulative të likuditetit, ku konfirmoehet se sistemi bankar është I aftë

tju rezistoj goditjeve simulative të tila si tërheqja e depozitave e 20 deponentëve më të mëdhenjë,

tërheëja e depzitave të 20% të sektorit familje nga rrëziku I reputacionit dhe uljes të besimit dhe kështu

me rradhë. Nga tabela më poshtë shohim vlerën e cdo treguesi vecmas.

Periudha 2005/2019

2005 Q4

2006 Q4

2007Q4

2008Q4

2009Q4

2010Q4

2011Q4

2012Q4

2013Q4

2014Q4

2015Q4

2016Q4

2017Q4

2018 Q4

2019 Q2

asetet me likuiditet të lartë / gjithsej asetet

15.0 18.0 20.9 16.9 20.6 25.3 25.3 29.4 27.3 25.5 24.3 25.7 22.9 22.6 23.0

asetet likuide\gjithsej asetet

38.0 37.7 34.7 22.9 25.6 30.9 31.2 32.4 31.2 29.8 28.2 28.9 27.0 26.7 26.6

asetet me likuiditet të lartë / detyrimeafatshk.

21.7 25.2 28.2 24.0 30.1 38.5 39.6 48.2 47.6 45.5 42.4 44.5 40.0 39.2 39.9



42

asetet likuide / detyrimet afatshkurt

55.0 52.8 46.8 32.4 37.4 46.9 48.9 53.0 54.5 53.2 49.2 50.1 47.2 43 44.1

Deposit.e subj jofin. / bruto kredit subject.jofin.

142.3 137.1 128.4 107.7 108.2 114.3 115.7 113.5 112.7 113.4 110.3 114.9 111.9 116.0 115.6

Tabela T1 përpunim nga autori, burimi BPRMV

Sistemi bankarë I Republikës së Maqeonisë është në vazhdimsi mjaftë mirë I kapitalizuar duke minimizuar

efektin e rrezikut të solvencës.Kjo shihet qartë nga normat e larta të mjaftueshmërisë së kapitalit që ky

sektorë vazhdimisht I tregon. Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit tregon raportin që ka kapitali që

posedon banka ndaj aseteve të veta të eksponuara ndaj rrezkut.Norma minimale dhe e detyrushme nga

Banka Populore e RMV-së është 8%.Nga tabela sipër shohim se sektori bankarë gjatë gjith periudhës së

vrojtuar është mbi normën e kërkuar nga autoritetet monetare.Një ndër arsyet për rritjen e normave të

mjaftueshmërisë së kapitalit mund të jetë ndërmjetsimi financiar I ulët.Arsye tjeter mund të jetë rritja e

rrezikut kreditor që stimulon bankat të rrisin kapitalin me qëllim që të mbrohen nga efektet e kredive

jofunksionale.Kredit jo funksionale shënojnë rrënie më të theksuar në kuartalet e fundit të vitit 2016 dhe

2017.Kjo është ndikuar në masën më të madhe nga rregullativa e re e BPRMV e cila obligoi bankat për

“transfer” të kredive të cilat ishin jofunksionale për më shume se dy vite në evidencën jasht bilancore.Më

këtë u bë pastrami I portfolios kreditore të bankave.Duke e ditur se pjesa e parezervuar nga kredit

jofunksionale përbën vetëm 7% nga gjithsej mjeteve vetanake lenë hapsirë për të menduar se sektori

bankarë nuk e ka ushtruar rolin e ndërmjetsuesit financiar në maksimumin e potencialit të vet.Nga ilustrimi

gjithashtu mund të shohem se gjithsej rezervimet e ndara për kredit jofunksionale vazhdueshëm kanë

qëndruar mbi 100%të kredive jo funksionale.

2001-

2019

200

1

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 201

9

Norma e

mjaftues

hmërisë

së

kapitalitë

34.3 28.1 25.8 23.0 21.3 18.3 17.0 16.2 16.4 16.1 16.8 17.1 16.8 15.7 15.5 15.2 15.7 16.5 17.4

Kapitali

bazë/akti

34.4 27.7 26.6 23.9 21.6 17.4 15.7 14.0 13.8 13.4 14.1 14.5 14.4 13.7 13.9 13.9 14.2 15.0 15.8



43

Tabela T2,përpunim nga autori Burimi BPRMV

Gjithashtu edhe treguestit tjerë dukshem e vërtëtojn solvenitetin edhe stabilitetin e sistemit bankarë të

cilët kryesisht burojnë nga rritjet graduale më të madhe në pozicionet e kapitalit se sa rritja që vërehet në

aktivitetet e bankave. Stres testet e simuluara konfirmojnë se për tu ndikuar stabiliteti I sistemit bankarë

duhet të ketë rritje të kredive jofunksionale për 247.7% që norma e mjaftueshmërisë së kapitalitë të ulet në

8%. 1*

Analiza e profitabilitetit dhe performancës së sektorit bankarë është ndër pikat kryesore të këtijë

punimi.Këtë analizë do ta bëjmë nepermes disa treguesve të cilët në tëori dhe praktikat e më hershmë janë

treguar si të besueshëm kur vjen në pytjë analiza e sistemit bankarë.

Periudh

a

2005 2006

Q4

2007

Q4

2008

Q4

2009

Q4

2010

Q4

2011

Q4

2012

Q4

2013

Q4

2014

Q4

2015

Q4

2016

Q4

2017

Q4

2018

Q4

2019

Q3

РOAA 1.2 1.8 1.8 1.4 0.6 0.8 0.4 0.4 0.6 0.8 1.1 1.5 1.4 1.7 1.5

РOAE 7.5 12.3 15.0 12.5 5.6 7.3 3.4 3.8 5.7 7.4 10.4 13.6 12.6 16.0 13.5

Të hyra

nëto nga

interesi

\të

ardhura

t bruto

53.8 57.1 57.0 58.9 62.6 61.8 60.0 60.7 62.2 63.5 62.8 62.7 62.4 57.9 59.7

Shpenzi

met jo

nga

interesi

/bruto

të

ardhura

68.1 63.6 60.3 64.0 64.5 68.2 69.7 65.3 62.8 58.1 54.7 53.2 53.7 50.5 54.8

Tabela T3 ,përpunuar nga autori burimi BPRMV

1* BPRMV RAPORTI PËR RREZIQET NË SISTEMIN BANKARË TË RMV - SË NË KUARTALIN E DYTË TË 2019 https://www.nbrm.mk/content/Regulativa/Kvartalen_30_06_2019.pdf)

va

Kapitali

dhe

rezervat

/gjithsej

aktiva

18.1 19.9 19.1 16.9 15.8 13.3 11.4 11.5 11.4 10.6 11.0 11.2 11.3 10.8 10.8 10.6 10.8 10.8 11.6



44

Kreditë vazhdojnë të mbesin burimi kryesorë I të hyrave që realizojnë bankat.Profitabiliteti nuk ndikohet

vetëm nga madhësia e portofolit por gjithashtu edhe nga cilsia e saj.Duke e ditur se shpenzimët e

provizioneve për të mbuluar kredite jo performuese ulin profitin e bankës I bënë efektet e kredidhënies të

rëndësishëm për të dyja anët e bilancit të suksesit.Për të spjeguar indikatorin e parë ROA fillimisht do ti

analizojmë komponentet përbërse të tij.ROA apo norma e kthimit mbi aktivet tregon sa e sukseshme është

banka në trasformimin e aktivës në të hyra neto. Po ta shohim rezultatit financiar të paraqitur nga bankat si

humbje ose fitim pas tatamit për sistemin bankarë si tërsi,ajo çka mund të vërëhet nga të dhënat është se

sitemi financiar ka treguar rezultat pozitiv financiar I cili në fund të periudhës është mbi 6685 milion

denar.Bankat kanë treguar rezltat negative vetëm në tre kuartale.


Rezultat I cili në kuartalin e tretë të vitit 2012 është -230milion denar.Ky rezultat negative është për shkak

të humbjeve të mëdha të paraqitura nga bankat e vogla dhe ato të mesme.Sa I përket aktivës gjithsej e cila

u trajtua në fillim të punimit do të përkujtojmë se shënoi rrënie vetëm në dy kthesa. Në vitin 2009 kemi ulje

të aktivës gjithsej që tham si pasoj e krizës globale dhe në kartalin e dytë të vitit 2016 si pasoj e rrënies së

ofertës dhe kërkesës për kredi.Tani po ti shikojmë vlerat e indikatorit ROA vërjmë vlera më të ulta të këtij

indikatori në kuartalet e vitit 2009 dhe 2012.Në vitin 2009 rrënia e ROA-së është kushtëzuar nga rrënia e

aktivës e cila tërhoq edhe uljen e të hyrave neto në rezultatin financiar.Tkurja e ofertës dhe kërkesës për

kredi si pasoj e zgjatjes së krizës globale edhë në RMV kishtë për pasoj edhe rrënien e fitimeve pas tatimit,

që ishte kryesisht e ndikuar nga përkeqsimi I cilsisë së portofolit të bankave.Në vitin 2012 indikatori ROA

tregon vlera më të vogla e cila mund të spjegohet me uljen e neto fitimeve dhe rezutatin negative

financiar.Rezultati negativë financiar erdhi pas rritjes së mjeteve te ndara për humbjet nga rreziku

kreditor.Në vitin 2016 edhe pse kemi rrënie të aktivës e cila nuk është fenomen I mirë kur analizojmë

indikatorin sepse mund të na jap pasqyrë të rrejshme ssitemi bankar ishte kryesisht I ndjekur nga fitime të

larta dhe arriti rezultatin më të lartë financiar mbrenda periudhës së marrë në analizë mbi 6.325 milion

denar.

-2.000

0

2.000

4.000

6.000

8.000

Rezultati financiar



45

Treguesi tjetër I cili do të përfshihet në analizën tonë është indikatori ROE apo kthimi mbi

kapitalin.Ky indikator tregon sa fitim do të marrin aksionerët nga investimi I kapitalit të tyre në bankë. ROE

tregon raportin midis fitimeve neto dhe kapitalit aksionar mesatar.Nga tabela T.1vrejm vlera solide të këtij

treguesi që tregon për një sistem me profitbilitët të qendrueshëm.Rënien poashtu edhë të këtij treguesi në

kuartalin e fundit të 2011 dhe 2012 mund ta spjegojmë më rënien e neto fitimeve apo me rëzultatin

negative financiar të paraqitur për periudhën në fjalë.

Nëse kthehemi nga ana e te hyrave dhe shpenzimeve që kanë bankat gjatë realizimit të veprimtarisë

së tyre shohim se të ardhurat neto nga interesi vazhdimisht kanë qenë kontribuesi më I madh I gjithsej të

ardhrave apo të ardhurave bruto që realizojnë bankat.Rënia e tyre e shfaqur në vitet 2011 dhe 2012

reflektohet edhe në rënien e rezultatit financiar per këtë periudhë.Të ardhurat neto nga interesi kryeshisht

vijnë nga sektori familje dhe sektori korporativ.Shteti,jo rezidentët dhe institucionet financiare kanë

kontribut më të ulët në formimin e të ardhurave neto nga interesi.Në kuartalin e parë të vitit 2005 gjithsej

të hyrat nga interesi ishin në vlerë prej 7.670 milion denar ndërsa në fund të vitit 2019 arritën dyfishimin në

gati 19247 milion denar.Shpenzimet nga interesi për periudhën e njejë ishin 3013 milion denar në fund të

vitit 2005 dhe 4232milion denar në vitin 2019.Këto shifra flasin dukshëm për rritjen neto të të hyrave nga

interesi.Kjo mund të spjegohet më uljen e normave të interesit për depozitat e dhëna dhe rritjen e

ndërmjetsit financiar të sektorit bankarë. Por nëse analizohen me thellë këto të hyra shihen qartë se pjesa

më ë madhe janë të realizuara nga sektori Familje për rritjen ekonsumit dhe jo nga sektori korporativ për

rritjen e investimeve.

Nga tabela T3 shihet qartë se shpenzimet më të larta që kanë bankat janë shpenzimet jo nga

intersi.Këto shpenzime kanë trend rrënës që mund të spjegohet me avancimin e proceseve operacionale

dhe efikasitetin në mënaxhimin e resurseve njerzore

nga menaxhmenti.Vetëm në vitin 2011 vrejmë rritje

të shpenzimeve jo nga interesi që mund ti përshkruet

rrënies së bruto të ardhurave të përmendura më

nalt. 0,0

20,0

40,0

60,0

shpenzimet për të punsuarit /shpenzimet jo ngakamata



46

Shpenzimet për të punsuarit edhe pse përfaqsojnë prej

35%-42% te shpenzimeve jo nga kamata shohim se nuk kanë pësuar ndonjë ndryshim të madh gje që mund

të shpjegohet me rrogat krahasimisht të larta të këtij sektori dhe rritje e të punsuarve në këtë sektor

pavarsisht përpjekjeve për të zvogluar këto shpenzime.Shpenzimet për të punsuar në raport me te

ardhurat bruto nuk kanë ndryshuar shumë në përqindje përperiudhën e marrë në konsideratë.

Periudha

31.12.2005

31.12.2006

31.12.2007

31.12.2008

31.12.2009

31.12.2010

31.12.2011

31.12.2012

31.12.2013

31.12.2014

31.12.2015

31.12.2016

30.9.2017

31.12.2018

31.3.2019

cost to income

66.5 62.0 58.4 62.2 62.8 66.4 67.8 63.2 60.6 55.5 51.6 49.8 50.0 42.2 50.9

marzhi neto i interesit

3.9 4.0 3.8 3.8 4.1 3.6 3.3 3.3 3.4 3.4 3.5 3.5 3.5 3.5 /

Tabela T3, Burimi ,BPRMV,perpunim nga autori

Treguesi cost to income tregon shpenzimet jo nga kamata të bëra për të generuar një denar profit.Ky

tregues vë në raport shpenzimet operative ndaj gjithsej te hyrave të rregullta.Rritja e këtij treguesi është si

pasaoj e efikasistetit më të vogël të bankave në grupin e bankave të vogla.Marzhi neto I interesit për

periudhën e marre në vrojtim tregon një stabilitet për sa u përket përqindjeve.Por nësë analizojmë më

thellë bilancin e suksesit të bankave për kuartal do të shohim se sektori bankarë me rritjen e tij ka rritur

edhe marzhin neto e të interesit.Fitimet neto te gjeneruara nga normat e interesit në vitin 2005 kanë qenë

4657milion denar ndërsa në vitin 2019 kanë qënë 15015 milion denarë.Marzhi neto I interesit reflekton

konkurencën në sistemin bankarë si dhe funksionin e ndërmjetsimit financrë.

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

shpenzimet per te punsuarit\gjithsej te ardhurat



47

3. Performanca financiare e sektorit bankar dhe sektorit real në Republikën e Maqedonisë së Veriut

3.1.Analiza financiare pershkrimi dhe rendësia

Qëllimi i këtijë punimi është analiza financiare dhe ekonomike e dy sektorve, nëpërmes analizës

thelbësore të disa treguesve të përzgjedhur të cilët konsiderohen si mjaft të besueshëm dhe reprezentativ në

vlersimin e gjendjes financiare,të profitabilitetit,likuiditetit dhe produktivitetit te të dy sektorve.Analiza

financiare e sistemit bankarë dhe sektorit real është bërë duke u mbështët në të dhënat nga bilancet e vetë

bankave dhe nga të dhënat e përpunuara nga BPRM-së.

Analiza financiare ka për detyrë të shqyrtojë dhe të vlerësojë situatën financiare duke pasur

parasysh:Konstitucionin financiar, likuiditetin, rentabilitetin, shkallën e harmonisë midis mjeteve dhe

burimeve të tyre, dhe krahasimin numerik të ndërrmarrjes konkrete me mesataren e degës ose ekonomisë

në tërësi.1* Raportimi financiar është njëri ndër elementet kyçe të analizës financiare për udhëheqjen

financiare. Pasqyrat financiare japin në formë të sistemuar dhe të përmbledhur informacionin në lidhje me

situatën financiare, performancën dhe ndryshimet e tyre në lidhje me një njësi ekonomike. Ato japin një

informacion mjaft të rëndësishëm për investitorët, aksionarët, punonjësit e të tjerë grupe përdoruesish në

lidhje me marrjen e vendimeve të tyre ekonomike. Është botërisht e njohur që të gjitha vendimet

financiare, të bashkohet apo të ndahet, të zgjerohen operacionet, të investohet, të leshohen kredi – janë të

bazuara kryesisht në pritjet rreth të ardhmes. 2*

3.1.2.Treguesit e raportimit financiar pershkrimi dhe rendësia

Treguesit e raportimit financiar që përdoren për analizë financiare janë të shumtë por më të

rëndësishmit janë:

1.Treguesit e Likuiditetit

2.Treguesit e Solventitetit

3.Treguesit e Produktivitetit

4.Treguesit e Profitabilitetit

Raportet e likuiditetit tregojnë se a mundet organizata të përballojë detyrimet rrjedhëse të saj.Raportet e

likuiditetit shprehin aftësinë e organizatës për të përballuar detyrimet e saj kur u vjen afati i shlyerjes.

1*Ismajli Dr.sc. Hysen, Qeverisja Financiare, Instituti MMN, Prishtinë 2002,fq.267 2*Haskins; Ferris; Selling; International Financial Reporting and Analysis, McGraë Hill, 2000.Fq.85.



48

Në qoftëse një organizatë është likuide, ajo do të jetë në gjendje të shlyejë në kohë obligimet e saj. 3*Janë

dy forma të matjes së raportit të likuiditetit:

Raporti korrent ,rrjedhës I likuiditetit ose current ratio llogaritet si raport ndërmjet aseteve

rrjedhëse dhe detyrimeve rrjedhëse.Konkretisht :

Raporti Rrjedhës = Asetet Rrjedhëse\Detyrimet rrjedhes;

Idealja e këtij raporti sipas analistëve do të ishte 2:1 ose nëse ky report tregon vlera më të larta se 1

llogaritet se bëhët fjalë për ndërmarrje likuide.

Raporti i shpejtë quick( acid) - prova acide tregon aftësinë për të shlyer detyrimet rrjedhëse duke

supozuar se inventaret nuk mund të shiten.Konkretisht :

Raporti Likuid= Asetet Rrjedhëse-Stoqet\ Detyrimet Rrjedhësë;

Për këtë raport “idealija” do të ishtë 1:1 dhe sigurisht nëse vlerat e tij janë mbi 1 atëherë supozohet se

detyrimet do të shlyhen ne kohë.

Treguesit e solventitetit tregojnë mardhënien midis asaj që ndërmarrja zotëron dhe asaj që është

borxh.Për të analizuar solventitetin e një ndërmarrje-je udhëhiqemi nga disa tregues :

Treguesi i borxhit total tregon totalin e borxhit,ose sa nga gjithsej asetet jane financuar me burime

te huaja të financimit.4* Konkretisht ky koeficient perllogaritet si në vijim :

(Totali i aktiveve - kapitali dhe rezervat) / totali i aktiveve

• Treguesi I leverixhi tose raporti i levës financiare është raporti i kapitalit të huazuar ndaj kapitalit

neto. Me fjalë të tjera, kjo i referohet shumës totale të borxhit të kredisë së ndërmarrjes, e ndarë me

vlerën aktuale të saj.Konkretisht ky koeficient perllogaritet si në vijim :

Totali I aseteve / Kapitali dhe rezervat

Koeficienti I borxhit ndaj kapitalit krahason proporcionalitetin e financave siguruar nga kreditorët

me ato dhënë nga pronari I ndërmarrjes.Ky koeficient përllogaritet si në vijim :

Koeficienti I borxhit ndaj kapitalit=borxhi total\kapitali total;

3*M.Sc. Besnik LIVOREKA1 Naim GASHI2, Roli dhe rёndёsia e treguesve financiar nё vendimmarrjenmenaxheriale nё banka – rasti i Procredit bankës në Kosovë fq.49 4*https://casoviposmetkovodstvo.mk/%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/

https://casoviposmetkovodstvo.mk/%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/





49

Treguesit e produktivitetit duhet të japin përgjigje a janë përdorur asetet në mënyrë produktive ose

ndërmarrja është e mbingarkuar.Para se të analizohen asetet dhe përdorimi i duhur i tyre,analistët duhet

të llogarisin të ardhurat për punonjës. Ky tregues është një masë nëse kompania është e mbingarkuar me

te punsuar.Punonjësit joproduktivë lidhin asete dhe i rrisin në mënyrë të panevojshme kostot e

kompanisë.5* Në analizën tonë kemi marrë në konsiderat dy nga ky grup treguesish edhe atë :

Të ardhura të rregullta për punonjës, në miliona denarë , ky trgues tregon sa denarë të ardhura

nga shitjet realizon ndërmarrja për secilin punonjës. Ky tregues përllogaritet si në vijim:

Të ardhura nga veprimtaria e rregullt për punonjës / Numri i punonjësve

Fitimi neto pas tatimit për punonjës,në miliona denarë tregon fitim neto që realizon kompania për

cdo punonjës. Ky tregues përllogaritet si në vijim:

Fitimi neto pas tatimit / Numri i të punësuarve

Raportet e profitabilitetit apo frytshmërisë matin efektet e kombinuara të likuiditetit, menaxhimit të

mjeteve dhe borxhit në rezultatin e firmës. Këto raporte tregojnë se sa janë të bazueshme vendimet të cilat

organizata i ka marrë për investime. Raportet e profitabilitetit shprehin saktësisht atë çfarë organizata fiton

mbi shitjet e saj, mbi mjetet ose kapitalin. 6*Egzistojnë tregues të ndryshëm për të matur fitimshmërinë e

një ndërmarrjeje mirpo në analizën tonë do ti përfshimë këto tregues:

Bruto dhe neto marzha e fitimit

Kthimi në asete (ROA)

Kthimi në capital (ROE)

Kthimi operativ I aseteve(OROA)

Marzha e fitimit bruto shpreh raportin e fitimit bruto ndaj te hyrave nga shitja.Kjo tregon sa fitim realizohet

në cdo njesi të të hyrave të realizuara nga shitja,më konkretisht marzha operative tregon sa profit gjeneron

ndërmarrja për cdo denar shitje të realizume pas mbulimit të shpenzimeve të shitjes dhe

operative.Formulat janë si më poshtë :

𝑀𝑎𝑟𝑧ℎ𝑎 𝑒 𝑓𝑖𝑡𝑖𝑚𝑖𝑡 𝑏𝑟𝑢𝑡𝑜 = 𝐹𝑖𝑡𝑖𝑚𝑖 𝑏𝑟𝑢𝑡𝑜\𝑆ℎ𝑖𝑡𝑗𝑎

𝑀𝑎𝑟𝑧ℎ𝑎 𝑒 𝑓𝑖𝑡𝑖𝑚𝑖𝑡 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑖𝑣 = 𝐹𝑖𝑡𝑖𝑚𝑖 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑖𝑣\𝑆ℎ𝑖𝑡𝑗𝑒𝑡

5* Ivana Ivanovska Runteva, Evaluacija na operativnite i finansiskite performansi na kompanii, so poseben osvrt na rizikot od investicii vo hartii od vrednost,Magisterski trud,fq 43 6* M.Sc. Besnik LIVOREKA1 Naim GASHI2, Roli dhe rёndёsia e treguesve financiar nё vendimmarrjenmenaxheriale nё banka – rasti i Procredit bankës në Kosovë fq.49



50

Nga ana tjeter marzhi neto I fitimit paraqet ndër treguesit më kopleks financiar,pasi na tregon neto fitimin

e gjeneruar nga cdo denar shitje të realizuar,pasi të tërhiqen kostot e shitjeve,kostot operative dhe kostot

financiare.Formula është si më poshtë :

𝑀𝑎𝑟𝑧ℎ𝑎 𝑒 𝑓𝑖𝑡𝑖𝑚𝑖𝑡 𝑛𝑒𝑡𝑜 = 𝐹𝑖𝑡𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒𝑡𝑜\𝑆ℎ𝑖𝑡𝑗𝑒𝑡

Kthimi në Asete (ROA)

Aftësia e një ndërmarrjeje të gjeneroj profit emertohet profitabilitet.Për ta vlersuar se sa një ndërmarrje

është profitabile perveç tjerash duhet te mbështetemi në dy treguesit kryesor të profitabilitetit ROA dhe

ROE.Vlera e këtyre dy indikatorve gjenerohet nga të dhënat e dy bilanceve, atij të gjndjes dhe të

suksesit.Analistet duke përdorur ROA perpiqen të tregojnë se me çfarë efektiviteti janë shfrytzuar asetet

per te krijuar fitim.Ky tregues tregon se çfare e ardhure eshte krijur prej 1 denarë aseti.Formula:

ROA=Fitimi Neto\Aetet gjithsej

Nuk egzistojnë norma të sakta me të cilat mund të udhëhiqemi pershkak të nderlikueshmerisë së bizneseve

dhe madhësive të ndryshme por nga analistët mendohet se “idealja” për këtë tregues do të jete nëse

arrihen vlera mbi 5% ,ose shpesh analistet ua sugjerojnë investitorve që nëse kthimi i aseteve është më i

lartë se shkalla e huasë që kompania ka marrë, atëherë projekti mund të fillojë, nëse jo atëherë duhet të

hiqet dorë nga ai.Sa me I lartë të jetë ky tregues indikon për rritje të efikasitetit të punës së ndërrmarrjes.

Kthimi në Kapital (ROE)

Treguesi ROE tregon sa është kthimi në kapitalin e investitorve.Sipas shumë analistëve vlera ideale e këtijë

treguesi do të ishte mbi 15-20% për të pasur një biznes të sukseshëm.Ky report tenton të na tregoj sa është

fitimi në cdo denarë të investuar nga aksioneret.Formula :

ROE=Fitimi Neto\Kapitali

Kthimi operativ I aseteve(OROA)

Kthimi operativ i aktiveve përdoret për të treguar të ardhurat operative të një kompanie që gjenerohen për

një denarë të investuar posaçërisht në asetet që përdoren në operacionet e saj të përditshme të

biznesit.7*Formula:

Fitimi operativ / Totali i aktiveve

7* https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/finance/operating-return-on-assets-oroa/

https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/finance/operating-return-on-assets-oroa/



51

3.2.Aniliza e treguesve financiarë

3.2.1. Treguesit e raportimit financiar të sektorit bankarë VS Treguesit e raportimit financiar të

sektorit real

Treguesit e raportimit financiar mund të na japin një pasqyrë të mire se ku gjindet sektori real nga njera

anë dhe si është gjendja në sektorin bankarë nga ana tjetër.Analistët shprehen se përdorimi I treguesve për

sektorë të ndryshëm ndoshta nuk jep pasqyrë të saktë por gjithsesi japin një pasqyrë për gjendjen e cdo

industrie dhe sektori veçmas nga ku pastaj mund të nxirren konkluza dhe krahasime të mëtëjshme.

Lloji I treguesit

Bujqësi,pylltari dhe peshkim

Industria Ndërtimtaria Tregtia,transporti,akomodimi dhe shërbimi

Informimi dhe komunikimi

Aktivitetet e pasurive të

patundshme,Aktivitetet

profesional

Sektori korporativ gjithsej

Sektor Bankarë

2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018

ROA në (%) 0.5% 0.5% 3.9% 5.8% 5.3% 3.0% 4.0% 3.8% 6.1% 8.5% 3.4% 2.4% 4.0% 4.2% 1.4% 1.7%

ROE në (%) 0.7% 0.6% 3.9% 11.4% 5.3% 6.7% 4.0% 7.1% 6.1% 13.8% 3.4% 4.8% 7.7% 8.0% 12.6% 16.0%

Marzhi i fitimit neto në (%)

2.7% 2.4% 4.7% 6.5% 14.2% 9.0% 3.4% 3.1% 8.1% 10.7% 7.6% 5.2% 5.0% 5.1% 27.89 34.15%

Marzhi operativ në (%)

6.3% 2.6% 5.4% 6.0% 10.9% 10.3% 3.6% 3.6% 9.8% 12.7% 9.1% 6.2% 5.2% 5.3% 31.2% 38.19%

Fitimi operativ / Totali i aktiveve në (%)

1.2%

0.5%

4.5%

5.3%

4.1%

3.5%

4.2%

4.4%

7.3%

10.1%

4.0%

2.9%

4.2%

4.4%

1.59% 1.86%

Të ardhura të rregullta përpunonjës, (në miliona den).

1.60 1.57 3.20 3.52 2.90 2.86 4.20 4.43 2.69 2.81 1.38 1.58 3.31 3.53 4.0 4.1

Fitimi neto pas tatimit për puno, (në miliona den).

0.04 0.04 0.15 0.23 0.41 0.26 0.14 0.14 0.22 0.30 0.11 0.08 0.16 0.18 1.1 1.4

Treguesi i borxhit total në (%)

24.2% 25.6% 49.7% 48.2% 54.2% 55.7% 47.7% 47.2% 39.3% 36.9% 49.4% 51.7%

47.9% 47.7% 89.1% 89.2%

Koeficienti I Kapitalit dhe rezervave ndaj aseteve totale në (%)

75.8% 74.4% 50.3% 51.8% 45.8% 44.3% 52.3% 52.8% 60.7% 63.1% 50.6% 48.3%

52.1% 52.3% 10.9% 10.8%

Treguesi I leverixhit

1.3 1.3 2.0 1.9 2.2 2.3 1.9 1.9 1.6 1.6 2.0 2.1 1.9 1.9 9.22 9.2

Koeficienti Borxhi/kapitali(në herë)

0.3 0.3 1.0 0.9 1.2 1.3 0.9 0.9 0.6 0.6 1.0 1.1 0.9 0.9 8.00 8.02

Current ratio 0.65 0.88 1.36 1.35 1.27 1.23 1.46 1.43 1.24 1.36 0.95 0.94 1.32 1.31 0.73 0.73

Tabela T1 , burimi BPRMV, përpunim nga atori



52

Kur llogarisim kthimin e aseteve ROA për një bankë, duhet të kujtojmë se bankat kanë shkallë të lartë të

leverixhit, kështu që një ROA prej 1% tregon fitime të mëdha. Kur një bankë rrit detyrimet e saj për të

paguar aktivet, ajo po përdor levën.Prandaj bankat kanë norma të larta të leverixhit qe tejkalojnë mbi 9.22

dhe 9.2 në vitin 2018. Sektori korporativ nuk mund të ja lejoj vetës këto norma të larta te detyrimeve pasi

shpenzimet që sektori korporativ paguan për rritjen e borxhit janë shumë më të larta se sa detyrimet që

paguajn bankat për depozitet.Kjo fal spread-it në mes normave aktive dhe passive të interesit.Në pergjithsi

sektori korporativ tregon vlera të ROA së të pranushme.Shikuar nga tabela vrejmë se sektori bankarë

tregon vlera të larta të treguesve tjerë të profitabilitetit.Edhe atë kur analizojmë ROE-në vrejmë se sektori

korporativë vlerën e këtij treguesi e ka sa gjysma e të njejtit tregues për sektorin bankarë, kjo dmth se

investuesit e kapitalit në sektorin bankarë kanë kthim dyfish më të lartë se investuesit e kapitalit në

sektorin korporativ.Vlera sa me të larta të këtij treguesi flasin për profitabilitet më të lartë. Ngjashëm me

kthimin tradicional të aktiveve, kthimi operativ i aktiveve përdoret për të përcaktuar efektivitetin e

operacioneve të biznesit dhe përfitimin e gjeneruar nga aktivet e përdorura. Vlerat e këtij treguesi janë më

të larta në sektorin korporativë se sa në sektorin bankarë për vitin 2018 gjegjësishtë 4.4% dhe 1.86% ose

sektori korporativ gjeneroi 0,044 denarë në të ardhura operative për një denarë të aktiveve operative,

ndërsa sektori bankarë 0.0186.

Vlerat e larta të bruto dhe neto marzhit të fitimit edhe njëhere e vertetojnë se sektori bankar është

dukshëm më profitabil se sektori real. Marzhi i fitimit operativ u shërben edhe pronarve të bizneseve edhe

investitorëve por edhe kreditorve për të analizuar aftësinë e një kompanie për të kthyer një denar të të

ardhurave në një denar fitimi pasi të paguhen të gjitha shpenzimet e nevojshme për të drejtuar biznesin

apo shpenzimet operative. Marzhi neto I fitimit tregon neto fitimin e gjeneruar nga cdo denarë shitje. Në

punimin tonë po ti interpretojmë treguesit rreth marzhit neto të fitimit do të ishte si në vijim:Për çdo denar

shitjeje bankat gjenerojnë 34.15% fitim neto, ndërsa sektori korporativ gjeneron 5.1% fitim neto për cdo

denarë shitjeje.

Treguesit e borxhit ose të sollventitetit vështirë se mund të krahasohen midis dy sektove.Kjo për arsye të

formës së borxhit të cilin e përdëron sektorët dhe leven financiare në norma të larta të cilin bankat e

përdorin për të rritur aktivën e tyre.Kjo gjithsesi ndoshta është edhe një tregues I aktivitetit kreditues të

ulët të sektorit bankarë.

Nga tabelat sipër mund të vërejmë se rraporti rrjedhes (current ratio) I sektorit korporativ për vitin 2017

është 1.32 dhe 1.31 për vitin 2018. Kjo don të thotë se sektori korporativ për cdo denar detyrimesh

rrjedhëse ,disponon 1,31 denar asete rrjedhëse. Nga ana tjeter sektori bankarë për 1 denar detyrime



53

afatshkurtëra disponon 0.73 denar asete rrjedhëse.Duet pasur parasysh se llogaritja e këtij treguesi është

bërë duke I marë pasrasysh të gjitha detyrimet dhe asetet rrjedhëse me afat deri në 1vit.

Edhe treguesit e produktivitetit e venë në pah dukshëm dallimin midis sektorit bankarë dhe sektorit

real.GJegjesishtë të ardhurat neto për punonjës janë 4.1 milion denarë për sektorin bankarë dhe 3.53

milion denarë për sektorin korporativ.Fitimi neto për punonjës për sektorin bankarë eshtë 1.4 milion

denarë dhe 0.18 milion denarë për sektorin korporativ.Shpenzimet e sektorit bankarë për te punsuarit për

1 vitë në miliona denarë përbëjnë sa 3,69% të shpenzimeve të sektorit koprorativ ndërsa numri I të

punsuarve që punojnë në sektorin bankarë është sa 1.52% të të punsuarve të sktorit korporativ.

Në vazhdim prezantojmë pagën mesatare neto e paguar për punonjës, sipas sektorëve të veprimtarisë, nga

NKD Rev.2, sipas muajve e shpallur nga enti shtetrorë statistikor I RMV.

Sektori korporativ Sektori Bankar

2017 2018 2017 2018

Shpenzimet per te punsuarit për 1 vit në miliona denarë

127381 138936 4708 5018

Numri I te punsuarve

388972 396629 5929 5,933

Tabela T3 perpunim nga autori ,burimi enti statistikor

Tabela T2 perpunim nga autori ,burimi enti statistikor

Paga mesatare ne deanr 2017M12 2018M12

Bujqësia, pylltaria dhe peshkimi 17847 19101

Miniera dhe gurore 29899 36143

industri prodhuese 20581 21427

Furnizimi me energji elektrike, gaz, avull dhe ajër i kondicionuar

37445 38701

Ndërtim 20691 22633

tregtia me shumicë dhe pakicë; riparimi i automjeteve dhe motorëve

22225 26260

Transporti dhe Magazinimi 24907 23536

Objektet e akomodimit dhe aktivitetet e shërbimit të ushqimit

16709 17850

Informacion dhe komunikim 41985 53729

Aktivitetet financiare dhe aktivitetet e sigurimit

42027 42953

Aktivitetet në lidhje me pasuritë e paluajtshme

25629 28574

Aktivitete profesionale, shkencore dhe teknike

31530 31936



54

4.1. POLITIKA E BIZNESIT TË BANKAVE DHE KANALET E TRANSMISIONIT NE SEKTORIN REAL

Roli i bankave është të financojë ekonominë përmes aplikimit të procedurave dhe standardeve,

ndërsa sistemi monetar përmes disa parametrave kontrollon korrektësinë dhe përshtatshmërinë e politikës

së biznesit të bankave. Në kushtet e një sistemi financiar shumë të zhvilluar dhe infrastrukturë të mirfilltë të

ndërtuar financiare, pjesëmarrja e bankave në mobilizimin dhe alokimin e akumulimit social, plotësohet

dukshëm nga pjesëmarrja financiare e insitucioneve jo-bankare ndërmjetëse, për dallim nga rasti me

vendet ku nuk është arritur një shkallë e lartë e zhvillimit të sektorit financiar ".*1 Për shembull, në

ekonomitë e zhvilluara regjistrohen investime të vazhdueshme ndër vite në mënyrë që investimet të marrin

pjesë në produktin shoqëror me afërsisht 18-20%.Shkalla e kursimit bruto është afërsisht e njëjtë që tregon

për marrëdhënien dy anësore midis investimit dhe shkallës së kursimit.Përveç kësaj karakteristikë të

ekonomive të zhvilluara është shkalla e lartë e vetë-financimi që shkon rreth 65-75% te korporatat.

Bankat janë institucione të orientuara drejt tregut, që marrin vendimet e tyre për operacionet e tyre në

mënyrë të panvarur.Efikasiteti i funksionimit të tyre kërkon plotësimin e disa kushteve themelore që duhet

të përmbushen në aspektin e performansave ekonomike dhe financiare të ofruar nga ekonomia

kombëtare:

• Cilësia e arritur dhe shkalla e zhvillimit ekonomik, për sa i përket nivelit të të ardhurave kombëtare

si një masë totale dhe për kokë banori dhe gjendja në të cilën ndodhet ekonomina kombëtare në tërësi

(prosperitet, krizë, recesion);

• Zhvillimi i kulturës kombëtare të kursimit, si nga niveli i arritur I kursimi nga njëra anë, poashtu dhe

alokimi i tij (popullsia, ekonomia, shteti) nga ana tjetër;

• Zhvillimi i sistemit monetar dhe konsistenca e tij;

• Shkalla e arritur e vetëfinancimit të ekonomisë vendase;

• Stabiliteti dhe "cilësia" e monedhës kombëtare, si dhe stabiliteti I ekonomisë në tërësi,

• Roli i Bankës Qendrore dhe funksioni i kontrollit gjithpërfshirës që ka brenda sistemit financiar dhe

monetar, si dhe shkalla e zhvillimit të arritur të disiplinës financiare;

• Vendosja e sistemit korporativ dhe elasticiteti I tij ndaj kredive bankarë, ndryshimet e normave të

interesit dhe sjelljet e normave të interesit, norma e inflacionit dhe kursimeve;

1*Gorćić, J, Monetarne i bankarske finansije, Nis, 1990.



55

• Struktura e pasivës të bilancit të bankave, pra gjendja e vetë burimeve të fondeve të bankave

tregtare;

• Mënyra e drejtimit të politikës së investimeve dhe pozicioni i bankave dhe ndërmarrjeve, etj.

Të gjithë këta faktorë janë një parakusht për krijimin e një politike të biznesit efektive dhe optimale të

bankave (politika e aseteve dhe plasmaneve), të cilat janë të kushtëzuara nga shkalla e zhvillimit të

ekonomive, në mënyrë që në ekonomitë e zhvilluara kushtet e deklaruara janë më të favorshme sesa në

ato më pak të zhvilluara.2*

Bankat janë institucione të orientuara drejt tregut, që marrin vendimet e tyre për operacionet e tyre në

mënyrë të panvarur dhe janë plotësisht përgjegjëse për veprimet e ndërmarra dhe rrezikun e përfshirë si

pjesë integrale të tyre,por në RMV-ut bankat dhe të gjitha institucionet tjera financiare shërbejnë për të

transmetuar politikën monetarë që e ushtorn BPRMV-ut.

4.1.1.Kanalet e transmetimit të politikës monetare

Mekanizmi i transmetimit të politikës monetare paraqet mënyrat dhe mekanizmat me të cilët

paraja dhe kredia ndikojnë në lëvizjet ekonomike. Ndikimi i politikës monetare transmetohet përmes

kanaleve të caktuara që kanë rëndësi të ndryshme nga një ekonomi në tjetrën. Rëndësia e kanaleve

kushtëzohet nga zhvillimi i tregjeve financiare në ekonomitë në të cilat ato aplikohen. Kanalet e

transmetimit të politikës monetare janë :

Normat e Interesit- kanali më efikas për transmetimin e efekteve të politikës monetare është

norma e interesit. Ndryshimi në politikën e normës së interesit nën kontrollin e bankës qendrore

është reflektuar në normat e interesit të kreditimit dhe depozitave bankare, të cilat ndikojnë

drejtpërdrejt në vendimet konsumatore dhe investuese të bizneseve dhe familjeve.Bankat

Qëndrore përmes normave të interesit ushtrojnë politika restrictive dhe ekspanzive.

Një reagim zinxhir nëse ndiqet një politikë monetare kufizuese: *3

Rritja e normës së referencës së interesit sjell rritjen e normave të interesit në tregun ndërbankar

të parave. Një rritje në normat pasive dhe aktive të interesit të bankave tregtare sjell uljen e

interesit të ekonomisë dhe popullatës për marrjen e kredive kjo sjell në uljen e kërkesës për mallra

dhe shërbime dhe përfundimisht stabilizimin i nivelit të përgjithshëm të çmimeve.

3*Ljupco Trpeski, Ekonomia Monetare, Skein Point, Shkup, 2010. 2* Biljana Gruevska ,SOVREMENITE BANKARSKI SISTEMI I DELOVNATA POLITIKA NA BANKITE,magisterski trud,fq.63



56

Një reagim zinxhir nëse ndiqet një politikë monetare ekspansioniste:

Reduktimi i normës referenciale të interesit sjellë uljen e normave të interesit në tregun

ndërbankar të parave kjo sjell uljen e normave pasive dhe aktive të bankave tregtare.Rritet interesi

I ekonomisë dhe popullatës për marrjen e kredive kjo sjell kërkesën e shtuar për mallra dhe

shërbime dhe përfundimisht rritjen e nivelit të përgjithshëm të çmimeve.*4

Huatë -Supozimet në të cilat bazohet ky kanal transmetimi janë:

Huatë janë burim i rëndësishëm i financimit për aktivitetin e biznesit andaj dhe kanë një rëndësi të

madhe në ekonomi sepse ato janë thelbësore për mbijetesën e bizneseve.

Në kushte të caktuara, bankat qendrore janë në gjendje të kufizojnë potencialin e kredisë të

bankave. *5

Varësia e një numri të madh biznesesh nga huatë dhe pamundësia për të zëvendësuar financimin e

aktivitetet e tyre nga burime të tjera fondesh.Tani do të shohim si Bankat Qendrore nëpërmes

mekanizmave të kontrollimit të rezervave të detyrushme mund të ndikojnë në ekonomi.

Një reagim zinxhir nëse kemi rritje te rezervave të detyrushme:

Rritja e kërkesës për reserve,Redukton aktivitetin e kreditimit, cka sjell në reduktim të aktivitetit

ekonomik,ulje të kërkesës totale dhë përfundimisht uljen e inflacionit.

Një reagim zinxhir nëse kemi reduktim te rezervave të detyrushme:

Reduktimi i rezervës së kërkuar,rritë aktivitetitin të kredisë çka sjellë te rritja e aktivitetit

ekonomik,rritja e kërkesës aggregate dhe përfundimisht rritja e inflacionit.*6

Çmimet e pronave- Ky kanal është i suksesshëm nëse plotësohen disa supozime, d.m.th. vendi

duhet të ketë format më të larmishme të pasurive financiare dhe të patundshme dhe duhet të ketë

tregje të zhvilluara për këto forma të pasurisë.

Efektet e ushtrimit së një politike monetare ekspansioniste në çmimet e aktiveve financiare në

lëvizjet ekonomike janë:Ulja e normave të interesit të bonove çon në rënie të kërkesës për

bono,çka çon në kërkesë të shtuar për aksione duke rrit çmimet e aksioneve.

Ndërsa ndryshimet që mund të ndodhin dhe të transmetohen përmes çmimeve të pasurive të

patundshme, duke supozuar se ndiqet një politikë monetare ekspansioniste, janë: Rënia e normave

të interesit në kredi çon në kërkesë të shtuar për hua për blerjen e pasurive të patundshme

(shtëpi, apartament, etj), kjo çon në rritje e kërkesës së tregut për pasuri të paluajtshme me çka

vihet deri te rritja e çmimeve të tregut të pasurive të patundshme.

*4Ljupco Trpeski, Ekonomia Monetare, Skein Point, Shkup, 2010. *5 Valerie Ramey, „How important is the credit channel in the transmission of monetary policy?“, Carnegie-Roçester Conference Series on Public Policy 39, 1993, pp. l-45. *6 Ljupco Trpeski, Ekonomia Monetare, Skein Point, Shkup, 2010.



57

Ekzistojnë tre lloje të mekanizmave të transmetimit që ndodhin përmes çmimeve të pronave

1.Investimi (Teoria Q e Tobin: Politika Monetare ndikon në sektorin real përmes ndikimit të tij në

çmimet e kapitalit)

2.Konsumi (Konsumi është një funksion i pasurisë së fituar gjatë jetës, përfshirë aksionet)

3.Bilanci i kompanive dhe familjeve (Rritja ose ulja e çmimeve të pasurive financiare dhe të

pasurive të patundshme reflekton në bilancin e familjeve dhe ndërmarrjeve)

Politika monetare këtu prek kryesisht pritjet e ekonomisë dhe popullsisë, ofertës dhe kërkesës në

tregjet e pasurive dhe përfundimisht qëllimin e politikës monetare, pra stabilizimin e nivelit të

përgjithshëm të çmimeve.*7

Kursi i këmbimit-Ky kanal transmetimi është i rëndësishëm për ekonomitë që tregtojnë pjesën më

të madhe të produktit nacional jashtë vendit, kursi i këmbimit është mjeti më i rëndësishëm për

transmetimin e efekteve në çmime. Kanali i kursit të këmbimit luan një rol të rëndësishëm në

ekonomitë e reja të tregut për disa arsye. Së pari, ndikimi i kursit të këmbimit në kërkesë në

ekonomitë e vogla të hapura ka tendencë të jetë i madh. Së dyti, kursi i këmbimit është shpesh një

variabël kryesor për pritjet e sektorit privat për inflacionin. Së treti, ndryshimet në kursin e

këmbimit shkaktojnë ndryshime të mëdha në strukturën e pronës në ato ekonomi ku familjet dhe

kompanitë kanë pasuri dhe detyrime në valutë të huaj.*8

Pritjet-Efektiviteti i kanalit për pritjet varet nga disa faktorë. Një prej tyre është shkalla e

besueshmërisë së bankës qendrore: besueshmëria më e madhe çon në efekte më të parashikuara

objektive të politikës monetare dhe anasjelltas. Faktori i dytë është shkalla e parashikueshmërisë së

veprimtarisë së bankës qendrore, e cila mund të përmirësohet duke rritur transparencën dhe

informacionin publik për politikën e aplikuar nga banka qendrore. Një faktor i tretë është angazhimi

i bankës qendrore për të aplikuar instrumente të qëndrueshme për të ndikuar në lëvizjet

ekonomike. Ky faktor çon në krijimin e pritjeve më të qëndrueshme për të ardhmen ekonomike.*9

4.1.2. Sistemi financiar dhe konkurenca mbrenda tij

Bankat paraqesin institucione financiare të cilat në shumë vende të botës përbëjnë pjesën më të

rëndësishmë të sistemit financiar të një shteti. Megjithatë ata janë entitete private të cilat qëllim të fundit e

kanë maksimizimin e fitimit në një ekonomi të tregut të lirë.

*7https://www.oenb.at/en/geldp_volksw/geldpolitik/wirtsçaft/how_does_monetary_policy_impact_the_economy_.jsp *8,*9, Madhusudan Mohanty and Philip Turner, „Monetary policy transmission in emerging market economies: what is new?“, BIS background paper, 2008.



58

Prandaj sjellja e tyre si çdo entitet tjeter pjesmarrës në ekonominë e lirë është e drejtuar tek rritja e profitit

në një treg ku oponetet kryesorë punojnë për të njejtin qëllim.Në kushtë të tilla konkurenca si në çdo treg

tjetër ka ndikimin pozitiv duke bërë pastrimin e tregut dhe duke rrit efikasitetin e tij. Ajo gjithashtu forcon

pasqyrën tek opinioni për ekzistencën e një sistemi të qëndrueshëm financiar në të cilin ekziston besimi I

publikut në rregullimin shtetëror, instrumentet financiare dhe institucionet financiare.Konkurrenca në

institucionet financiare në përgjithësi ka dy forma edhe atë:

Konkurrenca e çmimeve- i referohet sigurimit të kamatave të favorshme për klientët e

institucioneve financiare. Crregullimi i sistemit financiar dhe normave të interesit, përmes rritjes

së konkurrencës nga bankat dhe institucionet tjera financiare rezultojnë në rënie të normave të

interesit dhe marzheve të interesit.

Konkurrenca e produkteve shprehet me krijimin e produkteve dhe shërbimeve të reja,analoge me

diferencimin e prodhimit në industri dhe tregti. Bankat dhe institucione të tjera financiare duke

krijuar këto produkte dhe shërbime arrijnë të plotësojnë gamën e gjerë të nevojave të klientëve të

tyre. Lehtësia e përdorimit tëshërbimeve financiare bëhet një faktor në luftën konkurruese

përmes krijimit të një rrjeti biznesor që siguron praninë lokale dhe krijimin e formave të reha rë

telekomunikacionit dhe lidhjeve kompjuterike me klientët.*10

Duke I pasur tani të njohur llojet e konkurencës në tregjet financiare është e logjikshme se lufta në mes tyre

do bëhët fillimisht për marzhin e interesit, pasi nga këtu gjenerohen fitimet më të larta.Kjo do të kishtë sjell

në rrezik likuiditetin e tyre, madje edhe sollventitetin e tyre duke vrapuar pas fitimit ma të madhë. Nga ana

tjeter egziston edhe mundësia e sjelljes monopolistike ose marrveshja në mes bankave për norma aktive të

larta të interesit çka do të bënte qe klientët e tyre të paguajnë çmime shumë të larta për produktet

financiare që do ti shfrytëzojnë. Për të shmangur skenare të tilla Bankat Qëndrore apo autoritetet

monetare vendosin kufizime duke vendosur korniza mbrenda të cilave bankat do mund ti ujdisin normat

aktive dhe passive të ineresit për produktet e veta.Me këtë konkurenca kalon në formën e dytë të saj ose

bankat do të konkurrojnë në mes veti duke përmirsuar shërbimet dhe gamën e produkteve që e ofrojnë. Në

këtë aspekt drejtimi i konkurrencës në sektorin bankar konsiston në përmirësimin e efikasitetit të shërbime

bankarë, përmirësimin e menaxhmentit, rritja e efikasitetit në menaxhimine aseteve , rritja e efikasitetit

në menaxhimin e politikës së kredisë, pra rritja e cilësisë së gj Në vendet në zhvillim ku bënë pjesë edhe

shteti jonë konkurenca zhvillohet në drejtime të shumta siç janë: përmirësimi i efikasitetit dhe organizimit

në menaxhim, duke theksuar rëndësinë e rritjes së inovacioneve,rritjen e gamës së shërbimeve financiare,

10*Jovic, Zoran, Menadzment finansiskih institucionucija, (2008) Universiteti i Singidunum, Beograd, fq. 36.



59

duke theksuar rëndësinë e infrastrukturës dhe informatikës, lidhja e disa bankave gjatë realizimit të

projekteve të rëndësishme financiare,harmonizimin e rregulloreve bankare dhe standardizimin në

operacionet bankare etj.Lufta shumë konkurruese që karakterizon tregjet financiare çon deri në dy

ekstreme:

Konkurrenca shkatërruese, gjegjësisht konkurenca në vetvete është zakonisht e padrejtë si për sa i

përket vetë politikës së interesit ashtu edhe për sa i përket dhe kushteve për depozitimin dhe

kreditimin e fondeve;

Konkurrencë e pamjaftueshme, e cila rrit kostot financiare të shërbimeve në nivel më i lartë se ai

optimal, duke demtuar kështu vetë sistemin financiar, çfarë nga ana tjetër ndikon në stabilitetin e

sistemit ekonomik, procesi I investimeve, lëvizja e çmimeve, etj.*11

Në vazhdim do të prezentojmë strukturën e sektorit financiar të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me

qëllim që të vëmë në pah dallimet shumë të mëdhaja që egsitojnë në këtë sektor në mes të pjesmarrësve .

LLoji I Iinstitucionit financiar

Asetet totale (milion denarë)

Struktura në% Ndryshimi 31.12.2018 / 31.12.2017

Numri i institucioneve

2017 2018 2017 2018 Ndryshimi absolut

Ndryshimi në %

2017 2018

Institucionet financiare depozitare

463.969 505.517 83,4 82,9 41.548 9,0 17 17

Bankat 461.992 503.469 83,0 82,5 41.477 9,0 15 15

Kursimoret 1.977 2.048 0,4 0,3 3.71 3,6 2 2

Institucionet financiare jodepozitare

92.642 104.392 16,6 17,1 11.753 12,7 124 126

Kompanitë e sigurimeve 20.030 21.369 3,6 3,5 1.339 6,7 16 16

Kompanitë e sigurimit të ndërmjetsimit brokerimit

1.533 1.531 0,3 0,3 -2 -0,1 37 35

Kompanitë përfaqësuse të sigurimeve

223 141 0,04 0,02 -82 -36,8 15 11

Kompanitë e lizingut 3.941 4.923 0,7 0,8 982 24,9 6 7

Fondet Penzionale 58.239 65.941 10,5 10,8 7.702 13,2 4 4

Kompanitë e administrimit të fondeve pensionale

970 1.115 0,2 0,2 145 14,9 2 2

Shtëpi ndërmjetsuse (brokerët)

121 141 0,02 0,02 20 16,5 5 5

Fondet e investimit 5.402 6.378 1,0 1,0 976 18,1 15 15

Kompanitë e administrimit të fondit të investimeve

115 149 0,02 0,02 34 29,6 5 5

Kompanitë financiare 2.068 2.707 0,4 0,4 639 30,9 19 22

Gjithsej 556.611 609.912 100,0 100,0 53.301 9,6 141 143

Tabela T2 Përpunuar nga autori,Burimi,NBRM,Istražuvanje za finansiska stabilnost vo REPUBLIKA SITE MAKEDONIJA VO 2018 g.GODINA,juli2019,fq 91 11* Biljana Gruevska ,SOVREMENITE BANKARSKI SISTEMI I DELOVNATA POLITIKA NA BANKITE,magisterski trud,fq.21



60

Qartë shihet se bankat përbejnë 82.9% të këtij tregu ndërsa institucionet tjera financiare të gjitha së bashku

përbëjnë 17.1% të strukturëssë tregut financiar. Nga tabela sipër mund ta shohim rolin dominues të

sektorit bankarë në sektorin finaniar të përgjithshëm të Repulikës së Maqedonisë së Veriut.Mungesa e

konkurences që qartë shihet nga tabela sipër bën që bankat të jenë akoma më të lira në vendimet që I

sjellin rreth aktivitetit të tyre, për shkak të mungesës së presionit konkurues. Mbetet që bankat të

zhvillojnë konkurencë mbrenda sektorit të vetë,megjithatë edhe mbrenda këij sektori konkurenca që

zhvillohet nuk është aq e ashpër sa ajo që zhvillohet në degët tjera të sektorit real si që janë industria,

bujqësia,tregtia, turizmi madje edhe sektorit real si tërsi.Edhe nga numri I institucioneve përkatëse bankat

janë të favorizuara ,duke pasur parasysh se në sistemin financiar veprojnë vetëm 15 banka ndërsa kemi 128

institucione tjera financiare që nuk janë banka dhe veprojnë në tregun financiar të Republikës së

Maqedonisë së Veriut.

4.1.3.Tregu I kapitalit,mungesa e zhvillimit të tij

Shumë hulumtime empirike sugjerojnë që zhvillimi i tregut të kapitalit luan një rol të rëndësishëm

në zhvillimin e sektorit financiar dhe në përcaktimin e rritjes ekonomike.Një treg i zhvilluar kapitali lejon

sektorin korporativ të ketë një alternative tjetër apo një burim financimi tjetër për investimet që I kanë

planifikuar.Kjo së pari ndikon që kompanitë e sektori real të jenë më pak të varura nga kreditimi bankar dhe

gjithashtu për shkak të presionit konkurrues ndikon në uljen e normave të interesit në ekonomi, sitautë e

cila gjithashtu krijojnë potenciale për rritje më të lartë ekonomike.

Subjektet e biznesit, si bartës të rëndësishëm të veprimtarisë ekonomike, kanë vlerën vendimtare

për çdo ekonomi kombëtare. Që nga fillimi i biznesit subjektet përballen me problemin e financimit.

Financimi është një nga kushtet themelore për rritje të efikasitetit të subjekteve afariste.Mënyra se si

menaxhmenti do të sjellë vendimiet rreth burimit të fondeve për financim ndikon dukshëm në efikasitetin.

Kjo do të thotë që duke zgjedhur burimet e duhura për financim, rritet shkalla e efikasitetit ekonomik dhe

financiar të biznesit. Nëse njësia e biznesit është në gjendje të plotësojë plotësisht ose kryesisht kërkesat e

saj për financim nga burimet e veta, atëherë ajo fiton një avantazh të rëndësishëm konkurrues dhe

mundësinë e rritjes duke ulur kostot e financimit dhe minimizuar rrezikun.Vetë-financimi është forma më e

lirë e financimit të biznesit sepse njësia e biznesit nuk ngarkohet me norma të larta të interesit që duhet të

paguhen në afate të caktura ose përgjegjësi për të kthyer principalin në kohën e dakorduar më financuesin

e jashtëm.Nga këtu burojnë edhe problemet e mbrendshmë të financimit të bizneseve ndërsa nga ana

tjetër kemi edhe problemet e jashtme të financimit të bizneseve të tilla si tregu financiar (vështirësi e

hyrjes dhe përdorimit të tregut financiar primar dhe sekondar), sistemi bankar (kreditë afatshkurtra në



61

formë huaje, kredi arke ose garanci) dhe shteti (për të financuar investimet produktive, projekte të interesit

të përgjithshëm). Raporti midis burimeve të brendëshme dhe burimeve të jashtme të financimit, varet nga

disa faktorë si vijon:

Shuma e fondeve të nevojshme,

Shkalla e fitimit e operacioneve,

Kosto oportune e fitimeve të mbajtura,

Kostot që shoqërojnë burimet e jashtme të financimit,

Disponueshmëria e burimeve të jashtme për kompaninë,

Politika e dividentit e kompanisë.*12

Financimi është një faktor i rëndësishëm që përcakton mbijetesën dhe zhvillimin e subjekteve afariste. Kjo

kryesisht për faktin se duhet të gjendet kombinim optimal i burimeve të financimit, por edhe është shumë

e rëndësishme mënyra si do të përdoren fondet. Në varësi të mënyrës sesi njësia e biznesit i siguron mjetet

për të financuar operacionet aktuale dhe zhvillimore,financimi paraqitet si:

vetë-financim,

hua(kreditim),

financim përmes emetimi i letrave me vlerë,

financimi përmes marrëveshjeve të qiradhënies ose lizingu ,

faktorizimit dhe financimi i fortifikimit, etj. *13

Në RMV më së shpeshti përdoren burimet e kredisë bankare për financimin e afarizmit që është rezultat,

mbi të gjitha, I zhvillimit të pamjaftueshëm të tregut të parave dhe tregut të kapitalit dhe në përgjithësi,

shkalla e ulët e zhvillimit ekonomik. Përzgjedhja e burimeve të përshtatshme për financimin e biznesit

është një çështje shumë e ndjeshme. Vendimi se si dhe cilat burime do të përdoren për të financuar

operacionet kanë rëndësi strategjike për mbijetesë, rritje dhe zhvillimi të secilit entitet afarist. Po të

vendojmë në pah pjesmarrjen që kanë bankat,institucionet tjera financiarë dhe tregu I kapitalit do fitojmë

Pjesëmarrja e aktivës së institucioneve financiare jobankarë në PBB

11.5 %

Aktiva e sistemit bankar/PBB 76.25 %

Pjesmarrja e tregut sekondar të kapitalit në PBB

0.7%

Tabela T3,burimi NBPRM, përpunim nga autori

12*Klaudeta MEROLLARI, Teori dhe strategji të financimit të kompanive Probleme të financimit të tyre në Shqipëri,punim doktoraturës fq.127 13*Eakins S., Finance, Investments, Institutions & Management, East Carolina University, Addisson- Ëestley Inc.,1998, p. 4



62

Tregu i kapitalit në Republikën e Maqedonisë së Veriut karakterizohet nga një numër i vogël I

instrumenteve financiare që lëshohen dhe me të cilat tregtohet në Bursën e Maqedonisë. Emetuesi më

aktiv i letrave me vlerë afatgjata ështe shteti. Nga ana tjetër, investitori kryesor afatgjatë I tregu të kapitalit

janë sektori korporativ.

Tregu primar i kapitalit karakterizohet nga një numër relativisht i vogël dhe vlera të ulta të emetimeve të

reja të letrave me vlerë afatgjata. Në 2018, janë realizuar emetime të letrave me vlerë afatgjata në vlerë

prej 25,217 milion denarë, çka përfaqëson një rritje prej 18.4%, pra 3,925 milion denarë krahasuar me vitin

2017.Letrat me vlerë të emetuara rishtazi janë 3,8% e PBB-së për vitin 2018, që është një rritje e

pjesëmarrjes me 0.4 pikë përqindje. Emetuesi më aktiv i letrave me vlerë afatgjata është Ministria e

Financave e Republikës së Maqedonisë Veriore, me qëllim të sigurimit të burimeve të financimit për

buxhetin ,nevojat e shtetit dhe për qëllimet e menaxhimit të borxhit publik. Shuma e obligacioneve

qeveritare gjithsej të lëshuara gjatë vitit 2018, përfaqëson 8.2% të totalit të borxhit të qeverisë më

31.12.2018, pra 21.9% të borxhit të brendshëm të qeverisë qendrore.*14 Në vitin 2018 emetimet e letrave

me vlerë jo qeveritare kanë qenë në vlerë prej 2,887 milion denarë, krahasuar me 249 milion denarë në

vitin 2017. Sidoqoftë, me pjesëmarrje prej 0.4% në PBB, kapitali I lëshuar rishtazi ka ende një rëndësi të

vogël për sistemin financiar. Në vitin 2018, shumica e këtyre letrave me vlerë u emetuan nga bankat që

bënë një ofertë private me tre emetime të reja të aksioneve me vlerë 2,009 milion denarë. Në RMV

gjithashtu funksionon edhe tregu sekondar I kapitalit, por pjesmarrja e tij nePBB është 0.7%. Nga këtu

nxjerrim në pah se po edhe ky treg ka një signifikanc shumë të vogël për sistemin financiar. Në vitin 2018,

qarkullimi në tregun sekondar të kapitalit u realizua nga tregtimi klasik (aksionet dhe obligacionet) dhe

arrin në 4,889 milion denarë, pjesa më e madhe nga të cilat ose 89.1% lind nga tregtimi i aksioneve.

Krahasuar me vitin e kaluar, xhiroja I bursës u rrit për 68.1% ose 1,981milion denarë. Në këtë mënyrë, pjesa

më e madhe e rritjes vjen edhe për shkak të tregtimit me aksione, xhiroja vjetore e të cilave u rrit me 1.629

milion denarë, ose me 59.7%.Tregtimi me obligacione të listuara është dukshëm më i ulët se tregtimi I

aksioneve,megjithëse, këtë vit qarkullimi i tyre gjithashtu është rritur, me gati tre here nga xhiroja e

realizuar në vitin 2017. Qarkullimi i bonove qeveritare gjithashtu u rrit me 16.5% ose 231 milion denarë, por

pjesa e tij në PBB është e pandryshuar (0.2%). Nga data 8.1.2019, obligacionet qeveritare mund të listohen

dhe në tregun zyrtar të Bursës së Maqedonisë, kjo hap mundësi të reja tregtare me këto letra me vlerë.*15

*14 NBRMV,Istražuvanje za finansiska stabilnost vo REPUBLIKA SITE MAKEDONIJA VO 2018 g.GODINA,juli2019,fq 161 15*NBRM*Istražuvanje za finansiska stabilnost vo REPUBLIKA SEVERNA MAKEDONIJA VO 2018 g.publikuar,qershor2019,fq 161 dhe 162



63

Tabela t përpunim nga autori, burimi I të dhënave Banka Qëndrore e R.M.V së

Ekzistojnë problematika të ndryshme midis tregut të kapitaleve dhe kompanive si: mosnjohja e

institucioneve të tregut të kapitaleve, mosnjohja e legjislacionit të këtij tregu,njohja teorike por jo edhe

praktikee tregut, niveli I kulturës financiare etj. *16 Nga ana tjetër edhe politikat monetare ngushtojnë edhe

më tepër funkcionimin e tregut të kapitalit.Në vazhdim do të prezantojmë disa rekomandime për

autoritetet nga Komiteti Global i Sistemit Financiar rreth politikave për krijimin e një tregu të qëndrueshëm

të kapitalit.

autonomi më e madhe e tregut për të përmirësuar funksionimin e procesit të përcaktimit të

çmimeve përmes mekanizmit të tregut dhe rishpërndarjes të burimeve financiare.

• rritja e pavarësisë dhe efektivitetit të organeve rregullatore.

• forcimi i sistemit juridik dhe gjyqësor në mënyrë që të sigurohet më shumë mbrojtja e të drejtave

të investitorëve.

Inkurajmi i një shkallë më të madhe të diversifikimit të investuescve vendas.

hapja e tregjeve lokale të kapitalit për investitor të huaj.

zhvillimi i tregjeve plotësuese për derivatët e instrumenteve financiare, transaksione repo dhe

transaksione të huazimit të letrave me vlerë.*17

16*Klaudeta MEROLLARI, Teori dhe strategji të financimit të kompanive Probleme të financimit të tyre në Shqipëri,punim doktoraturës fq.138 *17Raporti komplet është në dispozicion në https://www.bis.org/press/p190123.htm.

0

0,1

0,2

2015Q2 2015Q3 2015Q4 2016Q1 2016Q2 2016Q3 2016Q4 2017Q1 2017Q2 2017Q3 2017Q4 2018Q1 2018Q2 2018Q3

Treguesi për qarkullimin mesatar ditor të letrave me vlerë në%, mesatare për tremujorin

Aksione të zakonshme që janë pjesë e indeksit MBI-10 Obligacionet e listuara në tregun zyrtar të Bursës së Maqedonisë

https://www.bis.org/press/p190123.htm



64

5.Përfundimi dhe konkluzat

5.1.Diskutimi I rezultateve

Analiza financiare është procesi i riklasifikimit dhe ristrukturimit të të dhënave të përfshira në

pasqyrat financiare, duke përcaktuar indikatorë të raportimit dhe trende që shpjegojnë operimin dhe

performancën e arritur. Treguesit e raportimit financiarë përdoren për të vlerësuar aspekte të ndryshme të

punës operative dhe gjendjen financiare të subjekteve si që është aspekti i likuiditetit, profitabilitetit,

aktivitetit dhe sollventitetit financiar. Qëllimi i llogaritjes së tyre është të përcaktojnë ndikimin e aspekteve

të ndryshme të funksionimit të subjekteve, në rezultatin përfundimtar financiar apo fitimin. Treguesit e

profitabilitetit nëpërmes vlerave të shprehura në përqindje mundësojnë nxjerrjen e konkluzionit mbi

përfitimin e kompanisë, industrisë apo edhe sektorit në tërsi.

Nga analiza e treguesvë të profitabilitetit në punimin tonë konkretisht mund të nxjerrim këto

rezultate:

Marzhi neto I fitimit si një ndër treguesit më afirmativ të profitit që gjenerohet,pasi na tregon neto

fitimin e gjeneruar nga çdo denar shitje te realizuar,pasi të minusohen kostot e shitjeve,kostot

operative dhe kostot financiare,për sektorin bankarë ka vlerë prej 34.15% ndërsa për sektorin

korporativ vetëm 5.1%.

Vlerat e përfituara për marzhin operativë të fitimit tregojnë se bankat për 1 denar shitje

gjenerojnë 0.38 denar fitim operativ ndërsa kompanitë e sektorit korporativ për 1 denarë shitje

gjenerojnë 0.053 denar fitim oprativ. Kjo mundëson që bankat të kenë fitime operative dhe neto

dukshëm më të mëdhaja se kompanit e sektorit real.

Kur llogarisim kthimin e aseteve ROA për një bankë, duhet të kujtojmë se bankat kanë shkallë të

lartë të leverixhit, kështu që një ROA prej 1% tregon fitime të mëdha. Për sektorin bankarë të RMV

së, për vitin 2018 indikatori ROA është 1.7% dhe është më I lartë se “optimalja” e përkufizuar nga

shumë analistë. Treguesit e kthimit në total të aktiveve nuk janë shumë të kënaqshëm edhe për

sektorin korporativ pasi “optimalja” e pranuar nga analistet është 5% ndërsa sektori korporativ I

RMV së këtë indikatorë e ka 4.2% . Edhe pse të dy sektorët tregojnë rritje të indikatorit ROA nga

viti paraprak.

Sipas shumë analistëve vlera ideale e treguesit të kthimi te kapitalit ROE do të ishte mbi 15-20%

për të pasur një biznes të sukseshëm.Ky report tenton të na tregoj sa është fitimi në çdo denarë të

investuar nga aksioneret.Për vitin 2018 sektori bankarë ka ROE prej 16%, apo sa dyfishi I sektorit



65

korporativ , që për vitin 2018 ka ROE prej 8% që është nën vlerat e pranuara për të pasur një

biznes të suskeshëm.

Kësaj analize të treguesve financiarë kur tia bashkangjisim edhe analizën e faktorit punë në të dy

sektorët do të nxjerrim në pah se :

Shpenzimet e sektorit bankarë për te punsuarit për 1 vitë në miliona denarë përbëjnë sa 3,69%

të shpenzimeve të sektorit koprorativ ndërsa numri I të punsuarve që punojnë në sektorin

bankarë është sa 1.52% të të punsuarve të sktorit korporativ. Nga ana tjetër të ardhurat neto

për punonjës janë 4.1 milion denarë për sektorin bankarë dhe 3.53 milion denarë për sektorin

korporativ,fitimi neto për punonjës për sektorin bankarë eshtë 1.4 milion denarë dhe 0.18

milion denarë për sektorin korporativ çka dëshmon edhe produktivitet më të lartë të sektorit

bankarë.

Paga mesatare e paguar për degën Aktivitetet financiare dhe aktivitetet e sigurimit ku bejnë

pjesë edhe pagat e paguara në sektorin bankarë është 42.953,00 denar ndërsa për cdo degë

tjetër është dukshëm më e ulët p.sh. Bujqësia, pylltaria dhe peshkimi (19.101,00

denarë),Ndërtimtaria (22.633,00 denarë),Tregtia me shumicë dhe pakicë (26.260,00 denarë ),

Transporti dhe magazinimi (23.536,00 denarë), Aktivitete profesionale, shkencore dhe teknike

( 31.936,00 denarë),Industria përpunuese (21.427,00 denarë ) e kështu me rradhë.

Vijmë në përfundimin se hipoteza : H0. Performanca financiare (profitabiliteti)e sektorit bankarë ne R.e

Maqedonisë së Veriut është dukshëm më e lartë se e sektorit real,edhe perkundër kostove mesatare të

faktorit punë, vërtetohet dhe e shpreh dallimin dukshëm të lartë në mes të këtyre dy sektorve për sa i

përket profitabilitetit .

Vetë fakti se sektori bankarë është përbërësi më I madhë i sistemit financiarë flet për

konkurencën e dobët dhe për mungesën e zgjedhjeve të burimeve të fondove të financimit për sektorin

korporativ. Nga analiza e të dhënave në kreun e katërt qartë shihet se bankat përbejnë 82.9% të këtij tregu

ndërsa institucionet tjera financiare të gjitha së bashku përbëjnë 17.1% të struktures së tregut financiar.

Nga analiza mund ta shohim rolin dominues të sektorit bankarë në sektorin financiar të përgjithshëm të

Repulikës së Maqedonisë së Veriut.Mungesa e konkurences që qartë shihet nga tabela T2 e huazuar nga

raporti vjetor I BPRMV- së për vitin 2018, bën që bankat të jenë akoma më të lira në vendimet që I sjellin

rreth aktivitetit të tyre, për shkak të mungesës së presionit konkurues. Mbetet që bankat të zhvillojnë

konkurencë mbrenda sektorit të vetë,megjithatë edhe mbrenda këij sektori konkurenca që zhvillohet nuk

është aq e ashpër sa ajo që zhvillohet në degët tjera të sektorit real si qe janë industria, bujqësia,tregtia,



66

turizmi madje edhe sektorit real si tërsi.Kjo për arsye të rregullimeve nga ana e BPRMV-së në pjesën e

rregullimit te kornizave të normave aktive dhe pasive të interesit.Marzhi neto I lartë I interesit gjithashtu

flet për konkurencë të ulët. Edhe nga numri I institucioneve përkatëse bankat janë të favorizuara ,duke

pasur parasysh se në sistemin financiar veprojnë vetëm 15 banka ndërsa kemi 128 institucione tjera

financiare që nuk janë banka dhe veprojnë në tregun financiar të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Më këtë analizë mund të themi se vërtëtohet edhe hipoteza “H1.Konkurenca e dobët apo politikat

monetare shkaktojnë dallim të dukshëm në performancën financiare të bankave komerciale në krahasim

me sektorin real “, për shkak se konkurenca në sektorin real është shume më e ashpër dhe zhvillohet ne

mes të 53669 subjekteve afariste që ndërveprojnë për burime dhe treg të kufizuar.

Në tregun financiar të Republikës së Maqedonisë më dominante janë kreditë e shtrenjta bankare,

të cilat kanë fituar popularitet viteve të fundit, pikërisht për shkak të mungesës së informimit të publikut

për përfitimet nga investimet në letra me vlerë . Kanë kaluar më shumë se 20 vjet nga fillimi i tregtimit në

Bursën e Maqedonisë AD Shkupi, megjithatë ,në RMV vërehet druajtja e kompanive për të marrë pjesë në

bursë, në tregun sekondar të kapitalit mbizotëron pesimizmi dhe rezultatet e tije janë minimale,pra në vitin

2018 pjesmarrja e tregut sekondar të kapitalit në PBB është vetëm 0.7% .Nga ana tjetër pjesmarrja e

aktivës së institucioneve financiare jobankare në PBB arrin në 11.5% ndërsa bankat rolin dominant e

dëshmojnë me pjesmarrje të aktivës së sistemit bankarë ndaj PBB më 76.25%. Tregu primar i kapitalit

karakterizohet nga një numër relativisht i vogël dhe vlera të ulta të emetimeve të reja të letrave me vlerë

afatgjata. Në 2018, janë realizuar emetime të letrave me vlerë afatgjata në vlerë prej 25,217 milion denarë.

Letrat me vlerë të emetuara rishtazi janë 3,8% e PBB-së për vitin 2018, Emetuesi më aktiv i letrave me vlerë

afatgjata është Ministria e Financave e Republikës së Maqedonisë Veriore, me qëllim të sigurimit të

burimeve të financimit për buxhetin ,nevojat e shtetit dhe për qëllimet e menaxhimit të borxhit publik.

Komente për shkallën e zhvillimit të tregut tonë të kapitalit janë kryesisht negative, në tregun tonë të

kapitalit, janë shumë të rralla rastet kur kompanitë tregojnë interes për emetimin e letrave me vlerë të reja

qofshin aksione apo obligacione. Një treg I këtillë e ngushton akoma më shumë kanlin e çmimeve të

pronave të transmisionit të politikës monetare.Akoma më shume ,mund të themi se me këtë shkallë

zhvillimi të tregut të kapitalit është e pamundur ky kanal të funksionoj në RMV, duke ngushtuar akoma më

shumë hapësirën e veprimit të politikës monetare dhe duke favorizuar kredit bankare si burim të

financimit.



67

Pra në këtë stadë arrim të vertetojmë edhe hipotezën e fundit të këtij punimi “Tregu i kapitalit jo mjaft i

zhvilluar apo kanalet e ngushta të transmisionit financiar shkaktojnë dallimin e dukshëm në performancën

financiare të sektorit bankar krahasimisht me sektorin real ekonomik”.

Pra nga mbledhja dhe përpunimi I të dhënave sekondare në punim është arritur në konkluzuin se

elemente të tilla si : normat e larta të interesit për kreditë,konkurenca e dobët në tregun financiar dhe

ndërbankar, kanalet e ngushta të transmisionit , mosnjohja apo druarja ndaj tregut të kapitalit, pothuaj se

egzistenca minimale e zgjedhjeve të burimeve të financimit të subjektve të sektorit korporativ, vështirsojnë

përmrsimin e gjendjes momentale financiare të sektorit korporativë dhe ndikojnë pozitivisht në rritjen e

profitit dhe afirmimin e pozitës stabile të bankave në treg.

Po ashtu nga analiza e të dhënave të grumbulluara rezulton se një ndikim të rëndësishëm në dallimin kaq

evident mes dy sektorëve luajnë politikat monetare dhe mjedisi ekonomik i pa zhvilluar, mbase bankat nën

urdhërin e politikave monetare mundet vetëm të ndërmjetësojnë në alokimin e fondeve dhe nuk mund të

diktojnë rrjedhën e ekonomis nacionale, sepse këtë mund ta bëj vetëm sektori real si “motor” i të gjitha

aktiviteteve ekonomike.

5.2.Limitimet e punimit

Lidhur me limitimet e punimit, të cilat nuk ja zvogëlojnë aspak rëndësinë e gjetjeve të tij mund të

përmendim:

Së pari, ky punim siguroi informacion solid mbi performancën e sektorit bankar poashtu edhe të

sektorit real, dhe identifikoi arsyet e kësaj performance dhe konkurrencën duke u përqëndruar në

identifikimin dhe kuptimin e faktorëve kryesorë të suksesit përmes analizës vetanakë të autorit të

një materijali jashtzakonisht voluminozë;

Së dyti, burimet e të dhënave sekondare janë institucione të ndryshme të cilat matjet dhe

kalkulimet I kanë bërë në mënyrë individuale dhe jo domosdoshmërishtë në mënyrë dhe me

parametra të njejtë;

Dallimet eventule në kriteret e përdorura për përllogaritjen e treguesve financiarë nga

institucionet zyrtare shpallëse të të dhënave sekondare dhe kriteret e përdorura nga ana e autorit;

Shpallja me vones e të dhënave nga ana e Entit Shtetrorë Statistikorë lenë boshllëqe në periudhat e

analizuara;



68

Dobësia e pasqyrave financiare është se vlerat e tyre tregohen si vlera absolute. Gjithashtu, duhet

të kemi parasysh se ekonomia e Maqedonisë, si çdo ekonomi tjetër, është shumë e larmishme nuk

duhet të jetë objekt i qasjeve të thjeshta dhe zgjidhjeve universale.

Kufizimet e bazës së të dhënave, hulumtimi i ardhshëm mbi këtë temë mund të zgjerohet në varësi

të disponueshmërisë së vetë bazës së të dhënave, në mënyrë që të përdoren variabla shpjeguese

më të përshtatshëme, për një periudhë më të gjatë kohore, që të mund të përiftohet një analizë

edhe më e mirë.



69

BIBLIOGRAFIA

Klaudeta Merollari, “Teori dhe strategji të financimit të kompanive. Probleme të financimit

të tyre në Shqipëri”, Tiranë, Qershor 2012,

Mishkin S. Frederick: “Ekonomia e parave, e bankave dhe e tregjeve financiare”botimi i

tetë, Universiteti i Kolumbisë, përkthim i autorizuar ,2010,

Grozda Kostadinova ,“Primena na finansiskite pokazateli za analiza na rabotenjeto na

kompaniite - so poseben osvrt na pokazatelite za likvidnost na makedonskoto stopanstvo”

Shtip, Tetor 2014,

Zorica Strezoska “Finansiska analiza na rabotenjeto na AD GD –Tikvesh –Kavadarci” JAFES,

Vol 58, (2012),

Genti Çela “Kombinimi i përfitimeve të Tregtisë Tradicionale, E-Commerce dhe M-

Commerce në Industrinë e Tregtisë me Pakicë” Shtator 2016,

Natali Dimitrioska,” Optimalizacija na izvorite na finansiranje na delovnite subjekti” Prilep

2015,

Ivana Mirçeska, “Perspektivi za razvoj na pazarot na capital vo zemjite od zapaden balkan”

Prilep Prill, 2017,

Biljana Gruevska, “Sovremenite bankarski sistemi I delovnata politika na bankite”Prilep,

2016,

Ilir Vika ,”Roli i bankave në transmetimin e politikës monetare në Shqipëri”, (2009),

Adebayo O. Oduyemi, “The Real Sector “Understanding Monetary policy series NO 33

Central Bank of Nigeria,2013,

Verica Dinceva, “Primena na finansiskata analiza vo ocenka na profitabilnosta na

kompaniite, so poseben osvrt na profitabilnosta na korporativniot sektor vo Republika

Makedonija” Janar 2018,

Fetah Reçica, “Veçoritë strukturale të ekonomisë së Kosovës”Univerziteti I Prishtinës 2009

Vladimir Mićić, “Ekonomski razvoj Republike Srbije determinisan sektorskom strukturom

privrede” Ekonomski horizonti, Januar - April 2017, Vol. 19,

Blagica Nikoloska,”Analiza na ulogata na bankarskiot sistem vo ekonomskiot rast:Sluçajot

na Makedonija”

Dr. Darko Lazarov dhe Dr. Mitko Koçovski, “Ekonomska analiza na direktnite efekti na

industrijata za osnovni metali vo makedonskata ekonomija “,Yearbook,Goce Delcev

University – Stip,2015,



70

Milka Grbić,” Interakcija između efikasnosti finansijskog posredovanja i ekonomskog rasta”

Ekonomski horizonti, Septembar - Decembar 2016, Volumen 18,

Ministerstvo za finansii,Kvartalen ekonomski izveshtaj К-3-2017,

Kori Udovički,Nemanja Šormaz, Danijela Bobić ,Bojan Božović,” Performansa realnog

sektora u Srbiji: Iskazana konkurentnost prema veličini, sektoru i region” izrađeno u okviru

projekta SLDP,

Peter Quartey ,“The Effect of Price Stability on Real Sector Performance in Ghana” Ghana,

January 2011,

Almir Alihodžić,“Megusobna uslovljenost performani bankarskog I realnog sektora

Republike Srbije”,2015,

Maja Kadievska-Vojnovik ,Lupka Georgievska, “Analiza na kamatnite stapki i kamatnite

margini na bankarskiot sistem vo Republika Makedonija statistiçki i metodoloshki aspekti”

Dekemvri 2005 - Noemvri 2006, Raboten materijal br.15,NBRM,

Barry Johnston and Ceyla Pazarbasioglu, “Linkages betëeen Financial Variables ,Financial

Sector Reform and Economic Groëth and Efficiency” October 1995,

Elena Naumovska,Kiril Jovanoski,Gorgji Gockov, “The Influence of the Banking Sector

Functions on Economic Activity in Macedonia”

Vita Huzjan, Dragan Gjosevski, Ana Simonovska, “Financial Analysis of the Ëineries in the

Republic of Macedonia”

Smith, RE. and Reilly, FK. (1975). Price-Level Accounting and Financial Analysis. Financial

Management 4 (2): 21-26.

Eakins S.,” Finance, Investments, Institutions & Management”, East Carolina University,

Addisson- Ëestley Inc.,1998,

Zoran Jovic, “Menadzment finansiskih institucionucija”, Universiteti i Singidunum, Beograd,

2008,

Madhusudan Mohanty and Philip Turner, “Monetary policy transmission in emerging

market economies: ëhat is neë?“, BIS background paper, 2008,

Valerie Ramey, “Hoë important is the credit çannel in the transmission of monetary

policy?“, Carnegie-Roçester Conference Series on Public Policy 39, 1993,

Ljupco Trpeski, Monetarna Ekonomia, Skein Point, Shkup, 2010.

Gorćić, J,” Monetarne i bankarske finansije”, Nis, 1990.



71

Ivana Ivanovska Runteva, “Evaluacija na operativnite i finansiskite performansi na

kompanii, so poseben osvrt na rizikot od investicii vo hartii od vrednost”,Magisterski

trud,2015

M.Sc. Besnik LIVOREKA1 Naim GASHI2, Roli dhe rёndёsia e treguesve financiar nё

vendimmarrjen menaxheriale nё banka – rasti i Procredit bankës në Kosovë,

Dr.sc. Hysen Ismajli, “Qeverisja Financiare”, Instituti MMN, Prishtinë 2002,

Haskins,Ferris,Selling,”International Financial Reporting and Analysis, McGraë Hill, 2000.

Robert G. King and Ross Levin,” Finance and Groëth Sçumpeter Might Be Right” The Ëorld

Bank, February 1993,

Patrick Bolton, Xavier Freixas,”Corporate Finance and the Monetary Transmission

Meçanism”, Oxford University,2006,

Porter, M. E. “Competitive Strategy: Teçniques for Analyzing Industries and Competitors

“,Neë York: Free Press, 1980,

Miçael E. Porter ,“The Five Competitive Forces That Shape Strategy” 2008,

Mohamed Goaied Samy Bennaceur ,“The Determinant of Commercial Bank Interest Margin

and Profitability: Evidence from Tunisia” Frontiers in Finance and Economics, 2008,

S. Spasov, S.Arsov, “Financial Management”, Faculty of Economics -Skopje, 2004

Paramesëaran, S. “Fundamentals of Financial Instruments: An Introduction to Stocks,

Bonds, Foreign Exçange, and Derivatives”, Neë York, NY: John Wiley & Sons,2011,

Lulzime Nuredini-Mehmedi,”Consumption as a factor in the economic groëth comparative

aspect of the Republic of North Macedonia and SEE countries”,

Valev, N. “Financial development and economic groëth in Bulgaria” Georgia State

University, Retrieved October ,2006,

Çou, Y. K.” Modeling financial innovation and economic groëth: Ëhy the financial sector

matters to the real economy”, Journal of Economic Education, 2007,

Banka Popullore e Republikës së Maqedonisë së Veriut “Istražuvanje za finansiska

stabilnost vo REPUBLIKA SEVERNA MAKEDONIJA VO 2018 g”.publikuar,qershor2019,

John J. Ëild, Leopold A. Bernstein and K.R. Subramanyam “Financial Statement Analysis”

November, 2000,

Lawrence J. Gitman and Çad J. Zutter ,“Principles of Menagerial Finance” 12thEdition

December 29, 2007

Mark Grinblatt, David Hillier and Shevidan Titman “Financial Market and Corporate

Strategy” ,October, 2011



72

Instituti Riinvest,”Sektori bankarë ndihmes apo barrier”,Forum, 2015

Bolton, P., and X. Freixas, ‘‘Equity, Bonds and Bank Debt: Capital Structure and Financial

Market Equilibrium under Asymmetric Information,’’ Journal of Political Economy, 2000,

Ueb Faqet e përdorura:

www.investorwords.com

www.readyratios.com

www.ratio-analysis.org

www.investopedia.com

www.accountingexplained.com

www.accountingtools.com

www.boundless.com

www.financeformulas.net

https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/finance/operating-return-on-

assets-oroa/

https://www.nbrm.mk/

http://www.stat.gov.mk/

https://www.crm.com.mk/

https://www.bankofalbania.org/

https://finance.gov.mk/

https://www.wikipedia.org/


http://www.investorwords.com/

http://www.readyratios.com/

http://www.ratio-analysis.org/

http://www.investopedia.com/

http://www.accountingexplained.com/

http://www.accountingtools.com/

http://www.boundless.com/

http://www.financeformulas.net/



https://www.nbrm.mk/

http://www.stat.gov.mk/

https://www.crm.com.mk/

https://www.bankofalbania.org/

https://finance.gov.mk/

https://www.wikipedia.org/




73

APPENDIX:

Показатели

12.2017 12.2018

Банкарски систем

Група голем

и банки


Група голем

и банки

Стапка на поврат на просечната актива (ROAA) 1.4% 1.7%

Стапка на поврат на просечниот капитал (ROAE) 13.5% 16.0%

Оперативни трошоци /Вкупни редовни приходи (Cost-to-income) 48.7% 46.2%

Некаматни расходи/Вкупни редовни приходи 56.5% 54.9%

Трошоци за плати /Вкупни редовни приходи 19.7% 20.5%

Трошоци за плати /Оперативни трошоци 40.4% 44.5%

Исправка на вредноста за финансиски и нефинансиски средства / Нето каматен приход

31.7% 24.7%

Нето каматен приход /Просечна актива 3.4% 3.2%

Нето каматна маргина (Нето каматен приход /Просечна каматоносна актива)

4.0% 3.8%

Нето каматен приход /Вкупни редовни приходи 65.4% 62.9%

Нето каматен приход /Некаматни расходи 115.6% 114.6%

Некаматни приходи/Вкупни редовни приходи 42.4% 45.8%

Добивка (загуба) од работењето /Вкупни редовни приходи 27.4% 34.2%

Број на вработени 5,929 5,933

Вкупни редовни приходи по вработен (во милиони денари) 4.0 4.1

Добивка по вработен (во милиони денари) 1.1 1.4

Оперативни трошоци по вработен (во милиони денари) 2.0 1.9

Показатели за ликвидноста по одделни групи банки

Показател

Големи банки




31.12.2017 31.12.2018

Ликвидни средства/Вкупни средства 29.8% 30.6%

Ликвидни средства/Вкупни обврски 34.3% 32.7%

Ликвидни средства/Краткорочни обврски 51.8% 53.2%

Ликвидни средства/Обврски со преостаната рочност до 1 година

41.6% 43.0%

Ликвидни средства/Обврски со преостаната рочност до 30 дена 67.9% 67.1%

Ликвидни средства/Вкупни депозити на нефинансиските субјекти

39.4% 40.6%

Ликвидни средства/Депозити на домаќинствата 57.0% 58.7%

Кредити/Депозити 87.7% 86.2%

во милиони денари



74

Реден број

Опис од 181 до 365 дена

Вкупно

СРЕДСТВА

1 Парични средства, парични еквиваленти, злато и благородни метали 0.0 54,256.7

2 Финансиски средства чувани за тргување 0.0 29.7

инструменти на пазарот на пари 0.0 0.0

други должнички инструменти 0.0 0.0

сопственички инструменти 0.0 29.7

3 Деривати за тргување 0.0 0.0

4 Вградени деривати и деривати чувани за управување со ризик 0.0 0.0

5 Финансиски средства по објективна вредност преку билансот на успех, определни како такви при почетното признавање

0.0 0.0




кредити 0.0 0.0

6 Финансиски средства коишто се чуваат до достасување 4,022.4 20,953.5

инструменти на пазарот на пари 1,662.9 17,630.9

други должнички инструменти 2,359.5 3,322.5

7 Финансиски средства расположливи за продажба 6,331.8 26,043.5

инструменти на пазарот на пари 6,159.0 23,306.1

други должнички инструменти 165.2 2,628.5


други инструменти 0.0 0.0

8 Кредити и побарувања 53,373.3 147,308.6

меѓубанкарски трансакции 307.5 23,593.4

депозити 0.0 14,452.9

финансиски лизинг 3.2 9.0

кредити 53,046.5 109,012.5

други побарувања 16.2 240.7

9 Побарувања врз основа на камати 55.9 1,315.7

10 Побарувања врз основа на провизии и надоместоци 0.0 132.2

11 Останата неспомната билансна актива 0.7 5,346.2

12 ВКУПНИ СРЕДСТВА (1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11) 63,784.1 255,386.1

ОБВРСКИ

13 Трансакциски сметки 0.0 170,083.9

14 Финансиски обврски по објективна вредност преку билансот на успех 0.0 0.0




депозити 0.0 0.0

обврски по кредити 0.0 0.0



75

субординирани инструменти 0.0 0.0

15 Деривати за тргување 0.0 0.0

16 Вградени деривати и деривати чувани за управување со ризик 0.0 0.2

17 Депозити 60,325.5 165,208.1

депозити по видување 6.4 19,485.6

орочени депозити 60,319.0 145,722.5

18 Обврски по кредити 3,381.2 7,457.4

19 Издадени должнички хартии од вредност 0.0 0.0

20 Обврски по камати 194.7 922.5

21 Обврски по провизии и надоместоци 0.0 28.9

22 Обврски по основ на финансиски лизинг 0.1 0.2

23 Друга неспомната билансна пасива 3.4 6,946.4

24 ВКУПНИ ОБВРСКИ (13+14+15+16+17+18+19+20+21+22+23) 63,904.8 350,647.6

ВОНБИЛАНСНИ СТАВКИ

25 Вонбилансна актива 580.0 2,960.1

26 Вонбилансни обврски 9,516.7 52,346.3

27 Нето вонбилансни обврски (25-26) -8,936.7 -49,386.3

28 РАЗЛИКА (12-24+27) -9,057.4 -144,647.8

29 ЗБИР НА РАЗЛИКАТА -144,647.8

БИЛАНС НА СОСТОЈБА - АКТИВА


АКТИВА

31.12.2017 31.12.2018


Вкупно Вкупно

ПАРИЧНИ СРЕДСТВА И САЛДА КАЈ НБРМ 45,678 57,337

Денарски парични средства 25,152 34,574

Девизни парични средства 5,953 5,173

Чекови и меници 5 3

Задолжителна резерва и задолжителни депозити 14,567 17,586

ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ МЕРЕНИ ПО ОБЈЕКТИВНА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ БИЛАНСОТ НА УСПЕХ (ВКЛУЧУВАЈЌИ ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ ЗА ТРГУВАЊЕ)

550 161

Хартии од вредност и други финансиски инструменти во денари чувани за тргување

464 156

Хартии од вредност и други финансиски инструменти во странска валута чувани за тргување

4 6

Хартии од вредност и други финансиски инструменти во денари со валутна клаузула чувани за тргување

82 0

ДЕРИВАТИ МЕРЕНИ ПО ОБЈЕКТИВНАТА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ БИЛАНСОТ НА УСПЕХ (ВКЛУЧУВАЈЌИ ЗА ТРГУВАЊЕ)

2 2

Деривати за тргување по објективната вредност 2 2



76

ФИНАНСИСКИ СРЕДСТВА МЕРЕНИ ПО ОБЈЕТИВНА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ БИЛАНСОТ НА УСПЕХ, ОПРЕДЕЛЕНИ КАКО ТАКВИ ПРИ ПОЧЕТНОТО ПРИЗНАВАЊЕ

0 332

Хартии од вредност и други финансиски инструменти во денари по објективна вредност преку билансот на успех, определени како такви при почетното признавање

0 332

ВГРАДЕНИ ДЕРИВАТИ И ДЕРИВАТНИ СРЕДСТВА ЧУВАНИ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО РИЗИК

0 0

Дериватни средства во странска валута 0 0

Дериватни средства во странска валута чувани за управување со ризик

0 0

ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ МЕРЕНИ ПО АМОРТИЗИРАНА НАБАВНА ВРЕДНОСТ

13,866 31,309

Инструменти на пазарот на пари мерени по амортизирана набавна вредност издадени од државата

968 5,490

Инструменти на пазарот на пари мерени по амортизирана набавна вредност издадени од централната банка

11,201 12,102

Останати должнички инструменти мерени по амортизирана набавна вредност издадени од државата

1,697 13,717

ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ МЕРЕНИ ПО ОБЈЕКТИВНА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ ОСТАНАТА СЕОПФАТНА ДОБИВКА

45,468 30,123

Инструменти на пазарот на пари мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од државата

20,516 11,244

Инструменти на пазарот на пари мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од централната банка

13,777 12,874

Останати должнички инструменти мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од државата

9,944 4,785

Останати должнички инструменти мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од нерезиденти

648 652

Сопственички инструменти мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од нефинансиски друштва

29 27

Сопственички инструменти мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од банки и штедилници

24 7

Сопственички инструменти мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од останати финансиски друштва

528 530

Сопственички инструменти мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка издадени од нерезиденти

3 3

ПЛАСМАНИ КАЈ ЦЕНТРАЛНАТА БАНКА МЕРЕНИ ПО АМОРТИЗИРАНА НАБАВНА ВРЕДНОСТ

10,872 14,176

Депозити кај централната банка 10,872 0

ПЛАСМАНИ ВО ФИНАНСИСКИ ДРУШТВА МЕРЕНИ ПО АМОРТИЗИРАНА НАБАВНА ВРЕДНОСТ

49,372 50,624

Сметки кај домашните банки 1,729 2,169

Сметки кај домашните банки 1,731 2,172

Исправка на вредноста на сметките кај домашните банки -2 -3



77

Сметки кај странските банки 34,853 37,914

Сметки кај странските банки 34,858 37,916

Исправка на вредноста на сметките кај странските банки -5 -2

Депозити во нерезидентите-финансиски друштва 397 470

Депозити во нерезидентите-финансиски друштва 398 472

Исправка на вредноста на депозитите во нерезидентите-финансиски друштва

-1 -1

Кредити на домашните банки 11,984 9,351

Кредити на домашните банки 11,985 9,351

Исправка на вредноста на кредитите на домашните банки -1 0

Кредити на штедилниците 62 87

Кредити на штедилниците 63 90

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на кредитите на штедилниците

-1 -2

Кредити на осигурителните друштва 120 378

Кредити на осигурителните друштва 121 389

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на кредитите на осигурителните друштва

-1 -10

Кредити на други финансиски друштва 214 241

Кредити на други финансиски друштва 216 246

Акумулирана амортизација на кредитите на другите финансиски друштва

-1 -1

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на кредитите на другите финансиски друштва

-1 -4

Побарувања врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нерезидентите - финансиски друштва

4 4

Побарувања врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нерезидентите - финансиските друштва

6 6

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на побарувањата врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нерезидентите-финансиски друштва

-2 -2

Сомнителни и спорни побарувања од финансиските друштва 9 9

Сомнителни и спорни побарувања од финансиските друштва 26 9

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на сомнителните и спорните побарувања на финансиските друштва

-17 0

ПЛАСМАНИ ВО НЕФИНАНСИСКИТЕ СУБЈЕКТИ МЕРЕНИ ПО АМОРТИЗИРАНА НАБАВНА ВРЕДНОСТ

276,317 300,069

Кредити на нефинансиските друштва 134,725 143,780

Кредити на нефинансиските друштва 139,857 149,565

Акумулирана амортизација на кредитите на нефинансиските друштва

-242 -236

Исправка на вредноста на кредитите на нефинансиските друштва -4,889 -5,548

Кредити на секторот „држава“ 2,268 2,204

Кредити на секторот „држава“ 2,294 2,245

Акумулирана амортизација на кредитите на секторот „држава“ -6 -5

Исправка на вредноста на кредитите на секторот „држава“ -19 -36

Кредити на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

277 236



78

Кредити на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

283 240

Акумулирана амортизација на кредитите на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

-1 -1

Исправка на вредноста на кредитите на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

-4 -4

Кредити на домаќинствата 134,129 148,205

Кредити на домаќинствата 135,461 149,609

Акумулирана амортизација на кредитите на домаќинствата -116 -17

Исправка на вредноста на кредитите на домаќинствата -1,216 -1,387

Побарувања за плаќањата извршени врз основа на дадени авали на хартии од вредност и гаранции

13 59

Побарувања за плаќањата извршени врз основа на дадени авали на хартии од вредност и гаранции

14 65

Исправка на вредноста на побарувањата за плаќања извршени врз основа на дадени авали на хартии од вредност и гаранции

-1 -6

Побарувања врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нефинансиските субјекти

164 135

Побарувања врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нефинансиските субјекти

168 138

Акумулирана амортизација на побарувањата врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нефинансиските субјекти

-1 -1

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на побарувањата врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од нефинансиските субјекти

-2 -1

Побарувања врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од секторот „држава“

180 5

Побарувања врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од секторот „држава“

184 5

Акумулирана амортизација на побарувањата врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од секторот „држава“

-1 0

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на побарувањата врз основа на откупени побарувања (факторинг и форфетирање) од секторот „држава“

-2 0

Побарувања врз основа на финансиски лизинг од нефинансиските друштва

13 16

Побарувања врз основа на финансиски лизинг од нефинансиските друштва

13 17

Исправка на вредноста на побарувањата врз основа на финансиски лизинг од нефинансиските друштва

0 -1

Побарувања врз основа на финансиски лизинг од домаќинствата 16 21

Побарувања врз основа на финансиски лизинг од домаќинствата 17 22

Исправка на вредноста на побарувањата врз основа на финансиски лизинг од домаќинствата

-1 -1

Пласмани во нефинансиските друштва - нерезиденти 377 1,418

Пласмани во нефинансиските друштва - нерезиденти 384 1,435



79

Акумулирана амортизација на кредитите на нефинансиските друштва - нерезиденти

0 -1

Исправка на вредноста на кредитите на нефинансиските друштва - нерезиденти

-7 -16

Пласмани на домаќинствата - нерезиденти 22 40

Пласмани на домаќинствата - нерезиденти 22 40

Акумулирана амортизација на пласманите на домаќинства - нерезиденти

0 0

Исправка на вредноста на пласманите на домаќинства - нерезиденти 0 0

Негативни салда на тековните сметки на нерезиденти 1 95

Негативни салда на тековните сметки на нерезиденти 1 95

Сомнителни и спорни побарувања од нефинансиските субјекти 4,296 3,940

Сомнителни и спорни побарувања од нефинансиските субјекти 18,878 16,609

Исправка на вредноста (оштетување на средствата) на сомнителните и спорните побарувања на нефинансиските субјекти

-14,582 -12,669

Групна исправка на вредноста на портфолиото на мали кредити -133 -86

Групна исправка на вредноста на поединечно значајните изложености коишто не се оштетени на поединечна основа

-33 0

ПОБАРУВАЊА ВРЗ ОСНОВА НА КАМАТИ 1,330 1,328

Побарувања врз основа на камати од кредити и пласмани во денари 681 672

Побарувања врз основа на камати од кредити и пласмани во странска валута

194 166

Побарувања врз основа на камати од кредити и пласмани во денари со валутна клаузула

271 276

Побарувања врз основа на камати од хартии од вредност во денари 134 170

Побарувања врз основа на камати од хартии од вредност во странска валута

1 1

Побарувања врз основа на камати од хартии од вредност во денари со валутна клаузула

36 22

Побарувања врз основа на камати на други инструменти 4 2

Побарувања врз основа на камати на депозити во денари 0 0

Побарувања врз основа на камати на депозити во странска валута 9 18

ВЛОЖУВАЊА ВО ПРИДРУЖЕНИ ДРУШТВА, ПОДРУЖНИЦИ И ЗАЕДНИЧКИ ВЛОЖУВАЊА

248 287

Вложувања во придружени друштва 235 274

Вложувања во подружници 13 13

ОСТАНАТА АКТИВА 4,404 5,262

Побарувања врз основа на провизии и надоместоци 127 123

Сомнителни и спорни побарувања врз основа на провизии и надоместоци

28 31

Други средства 152 142

Побарувања од купувачи и други побарувања 2,660 3,459

Одложени приходи, однапред платени трошоци и привремени сметки 1,436 1,507



80

ПРЕЗЕМЕНИ СРЕДСТВА ВРЗ ОСНОВА НА НЕНАПЛАТЕНИ ПОБАРУВАЊА

1,665 599

Преземени средства врз основа на ненаплатени побарувања 5,534 3,605

Оштетување на преземените средства врз основа на ненаплатени побарувања

-3,869 -3,006

НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА 858 883

Патенти, лиценци и концесии 507 561

Софтвер 2,726 2,872

Други права 99 84

Други ставки на нематеријалните средства 183 169

Акумулирана амортизација на нематеријалните средства -2,657 -2,803

ОСНОВНИ СРЕДСТВА (НЕДВИЖНОСТ И ОПРЕМА) 11,154 10,986

Земјиште 339 339

Градежни објекти 11,751 11,871

Опрема 6,637 6,781

Други ставки на недвижностите и опремата 770 828

Недвижности и опрема во подготовка 169 147

Акумулирана амортизација на основните средства -8,488 -8,946

Оштетување на недвижностите и опремата -24 -35

НЕТЕКОВНИ СРЕДСТВА КОИШТО СЕ ЧУВААТ ЗА ПРОДАЖБА 223 4

Набавна вредност на нетековните средства коишто се чуваат за продажба

225 5

Исправва на вредноста на нетековните средства коишто се чуваат за продажба

-2 -2

КОМИСИСКО РАБОТЕЊЕ -14 -11

Денарски побарувања врз основа на работи во име и за сметка на други 45,128 26,683

Побарувања врз основа на работи во име и за сметка на други во странска валута

1,089 965

Денарски побарувања со валутна клаузула врз основа на работи во име и за сметка на други

1 0

Денарски обврски врз основа на работи во име и за сметка на други -45,084 -26,588

Обврски врз основа на работи во име и за сметка на други во странска валута

-1,152 -1,028

Останати побарувања врз основа на работење во име и за сметка на други

190 197

Останати обврски врз основа на работи во име и за сметка на други -188 -240

ВКУПНА АКТИВА 461,992 503,469

БИЛАНС НА СОСТОЈБА - ПАСИВА


ПАСИВА 31.12.2017 31.12.2018



81


ОБВРСКИ ЗА ТРГУВАЊЕ И ФИНАНСИСКИ ОБВРСКИ ВРЗ ОСНОВА НА ОБЈЕКТИВНА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ БИЛАНСОТ НА УСПЕХ ОПРЕДЕЛЕНИ КАКО ТАКВИ ПРИ ПОЧЕТНОТО ПРИЗНАВАЊЕ

4 2

Деривати во странска валута чувани за тргување 4 2

ДЕРИВАТНИ ОБВРСКИ ЧУВАНИ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО РИЗИК 0 0

Дериватни обврски во странска валута чувани за тргување 0 0

Дериватни обврски во странска валута чувани за тргување 0 0

ДЕПОЗИТИ НА ФИНАНСИСКИ ИНСТИТУЦИИ 22,034 27,700

Депозити на домашните банки 1,628 2,254

Депозити на штедилниците 139 159

Депозити на осигурителните друштва 5,541 6,080

Депозити на пензиските фондови 5,000 8,839

Депозити на други финансиски институции 3,730 4,390

Депозити на финансиските институции - нерезиденти 5,315 5,312

Ограничени депозити и други депозити на финансиските институции

681 668

ДЕПОЗИТИ ПО ВИДУВАЊЕ НА НЕФИНАНСИСКИТЕ СУБЈЕКТИ 159,705 185,675

Тековни сметки и депозити по видување на нефинансиските друштва во денари

48,240 53,221

Тековни сметки и депозити по видување на секторот „држава“ во денари

329 554

Тековни сметки и депозити по видување на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата во денари

2,390 2,414

Тековни сметки и депозити по видување на домаќинствата во денари

45,741 56,112

Тековни сметки и депозити по видување на нерезиденти во денари 656 659

Тековни сметки и депозити по видување на нефинансиските друштва во странска валута

18,322 21,557

Тековни сметки и депозити по видување на секторот „држава“ во странска валута

113 125

Тековни сметки и депозити по видување на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата во странска валута

531 514

Тековни сметки и депозити по видување на домаќинствата во странска валута

36,428 43,863

Тековни сметки и депозити по видување на нерезиденти во странска валута

3,812 4,062

Ограничени депозити и други депозити на нефинансиските субјекти

3,142 2,594



82

КРАТКОРОЧНИ ДЕПОЗИТИ НА НЕФИНАНСИСКИТЕ СУБЈЕКТИ 88,063 85,518

Денарски краткорочни депозити на нефинансиските друштва 8,030 8,437

Денарски краткорочни депозити на секторот „држава“ 75 77

Денарски краткорочни депозити на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

668 903

Денарски краткорочни депозити на домаќинствата 27,188 26,093

Денарски краткорочни депозити на нерезиденти - нефинансиски субјекти

148 118

Краткорочни депозити во странска валута на нефинансиските друштва

3,535 2,930

Краткорочни депозити во странска валута на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

19 13

Краткорочни депозити во странска валута на домаќинствата 43,466 41,586

Краткорочни депозити во странска валута на нерезиденти - нефинансиски субјекти

641 510

Денарски краткорочни депозити со валутна клаузула на нефинансиските друштва

375 440

Денарски краткорочни депозити со валутна клаузула на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

38 45

Денарски краткорочни депозити со валутна клаузула на домаќинствата

2 0

Ограничени депозити на нефинансиските субјекти до една година 3,879 4,365

ДОЛГОРОЧНИ ДЕПОЗИТИ НА НЕФИНАНСИСКИТЕ СУБЈЕКТИ 91,513 100,140

Денарски долгорочни депозити на нефинансиските друштва 5,990 6,133

Денарски долгорочни депозити на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

926 1,091

Денарски долгорочни депозити на домаќинствата 43,989 47,626

Денарски долгорочни депозити на нерезидентите - нефинансиски субјекти

477 509

Долгорочни депозити во странска валута на нефинансиските друштва

1,076 1,772

Долгорочни депозити во странска валута на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

4 22

Долгорочни депозити во странска валута на домаќинствата 29,747 32,965

Долгорочни депозити во странска валута на нерезидентите - нефинансиски субјекти

620 1,097



83

Денарски долгорочни депозити со валутна клаузула на нефинансиските друштва

765 60

Денарски долгорочни депозити со валутна клаузула на непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

1 1

Денарски долгорочни депозити со валутна клаузула на домаќинствата

1 1

Ограничени депозити на нефинансиските субјекти над една година 7,916 8,864

ОБВРСКИ ВРЗ ОСНОВА НА КРЕДИТИ 30,596 27,688

Обврски врз основа на кредити кон финансиските друштва 12,525 9,815

Обврски врз основа на кредити кон секторот „држава“ 557 536

Обврски врз основа на кредити кон останатите сектори - резиденти

141 110

Обврски врз основа на кредити кон нерезидентите 17,372 17,227

Обврски врз основа на финансиски лизинг кон нерезиденти 0 0

КОМПОНЕНТА НА ОБВРСКИТЕ ВРЗ ОСНОВА НА ХИБРИДНИ ИНСТРУМЕНТИ

454 391

Компонента на обврските врз основа на хибридни инструменти во денари

147 84

Компонента на обврските врз основа на хибридни инструменти во странска валута

307 307

СУБОРДИНИРАНИ ОБВРСКИ И КУМУЛАТИВНИ ПРИОРИТЕТНИ АКЦИИ

5,582 5,270

Субординирани обврски во денари 488 308

Субординирани обврски во странска валута 4,922 4,789

Субординирани обврски во странска валута 62 61

Кумулативни приоритетни акции 111 111

ОБВРСКИ ВРЗ ОСНОВА НА КАМАТИ 1,266 1,263

Обврски врз основа на камати врз основа на кредити 76 63

Обврски врз основа на камати од депозитите по видување и тековните сметки

27 14

Обврски врз основа на камати од орочените депозити 1,089 1,126

Обврски врз основа на камати од хибридните инструменти 24 21

Обврски врз основа на камати од субординираниот долг 47 37

Обврски врз основа на камати од други инструменти 3 2

ОСТАНАТИ ОБВРСКИ 4,736 5,264

Обврски врз основа на провизии и надоместоци 31 35

Пресметани расходи, разграничени приходи и привремени сметки 2,400 2,799

Останати обврски 2,305 2,429

ПОСЕБНА РЕЗЕРВА И РЕЗЕРВИРАЊА 1,221 1,482

Посебна резерва 1,221 1,482



84

КАПИТАЛ И РЕЗЕРВИ 50,081 54,332

Акционерски капитал 27,050 28,164

Резервен фонд 13,806 16,124

Задржана добивка / акумулирана загуба 8,776 9,930

Ревалоризациски резерви 631 503

Тековна загуба -181 -389

ТЕКОВНА ДОБИВКА 6,736 8,742

ВКУПНА ПАСИВА 461,992 503,469

БИЛАНС НА УСПЕХ


БИЛАНС НА УСПЕХ

31.12.2017

31.12.2018


ПРИХОДИ ОД КАМАТИ 19,940 19,605

Приходи од камати од нефинансиските друштва 7,482 7,082

Приходи од камати од приватните нефинансиски друштва

7,404 7,007

Приходи од камати од јавните нефинансиски друштва

78 75

Приходи од камати од секторот „држава“ 1,022 838

Приходи од камати од централната влада 977 799

Приходи од камати од локалната самоуправа 37 38

Приходи од камати од фондови за социјално осигурување

8 2

Приходи од камата од непрофитните финансиски институции коишто им служат на домаќинствата

14 16

Приходи од камати од финансиските друштва 1,358 1,170

Приходи од камати од централната банка 933 773

Приходи од камати од банките 402 373

Приходи од камати од штедилниците 3 4

Приходи од камати од осигурителните друштва 1 7

Приходи од камати од другите финансиски друштва

19 14

Приходи од камати од домаќинствата 9,223 9,722

Приходи од камати од самостојните вршители на дејност со личен труд

152 117

Приходи од камата од физичките лица 9,071 9,605

Приходи од камати од нерезидентите 135 260

Приходи од камати од нефинансиските друштва - нерезиденти

14 30

Приходи од камати од државата - нерезиденти 2 2

Приходи од камата од финансиските друштва - нерезиденти

118 227

Приходи од камата од домаќинства - нерезиденти 1 2

Исправка на вредноста (загуби поради оштетување) на приходите од камата на нето-основа

706 516



85

РАСХОДИ ЗА КАМАТИ -4,308 -4,225

Расходи за камати на нефинансиските друштва -527 -493

Расходи за камати за приватните нефинансиски друштва

-497 -457

Расходи за камати за јавните нефинансиски друштва

-30 -35

Расходи за камата за секторот „држава“ -23 -9

Расходи за камата за централната влада -23 -9

Расходи за камата за локалната самоуправа 0 0

Расходи за камата за непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата

-46 -45

Расходи за камата за финансиските друштва -769 -815

Расходи за камата за централната банка 0 -4

Расходи за камата за банките -393 -356

Расходи за камата за штедилниците 0 0

Расходи за камата за осигурителните друштва -118 -121

Расходи за камата за пензиските фондови -135 -198

Расходи за камата за другите финансиски институции

-122 -134

Расходи за камати за домаќинствата -2,275 -2,178

Расходи за камати за самостојните вршители на дејност со личен труд

-1 -1

Расходи за камата за физичките лица -2,274 -2,177

Расходи за камата за нерезидентите -669 -685

Расходи за камата за нефинансиските друштва - нерезиденти

-59 -56

Расходи за камата за секторот „држава“ - нерезиденти

0 0

Расходи за камата за непрофитните институции коишто им служат на домаќинствата - нерезиденти

0 0

Расходи за камата за финансиските друштва - нерезиденти

-573 -595

Расходи за камата за домаќинствата - нерезиденти -38 -33

НЕТО-ПРИХОДИ ОД КАМАТИ 15,632 15,380

НЕТО-ПРИХОДИ ОД ПРОВИЗИИ И НАДОМЕСТОЦИ

4,365 4,639

Приходи од провизии и надоместоци 6,228 6,767

Расходи за провизии и надоместоци -1,864 -2,128

НЕТО-ПРИХОДИ ОД ИНСТРУМЕНТИ МЕРЕНИ ПО ОБЈЕКТИВНА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ БИЛАНСОТ НА УСПЕХ (ВКЛУЧУВАЈЌИ ЗА ТРГУВАЊЕ)

21 8

Нето-приходи од средствата и обврските мерени по објективна вредност преку билансот на успех

28 20

Остварени нето-приходи од средствата и обврските мерени по објективна вредност преку билансот на успех

-10 -10

Неостварени нето-приходи од средствата и обврските мерени по објективна вредност преку билансот на успех

38 30

Нето-приходи од дериватните средства и обврски мерени по објективна вредност преку билансот на успех

-12 -18

Остварени нето-приходи од дериватните средства и обврски мерени по објективна вредност преку билансот на успех

-10 -17



86

Неостварени нето-приходи од дериватните средства и обврски мерени по објективна вредност преку билансот на успех

-2 -1

Приходи од дивиденди од средствата за тргување 7 5

Нето каматен приход од финансиски средства и обврски чувани за тргување

-2 0

НЕТО-ПРИХОДИ ОД ДРУГИ ФИНАНСИСКИ ИНСТРУМЕНТИ МЕРЕНИ ПО ОБЈЕКТИВНА ВРЕДНОСТ ПРЕКУ БИЛАНСОТ НА УСПЕХ, ОПРЕДЕЛЕНИ КАКО ТАКВИ ПРИ ПОЧЕТНОТО ПРИЗНАВАЊЕ

0 13

Нето-приходи од средствата и обврските мерени по објективна вредност преку билансот на успех, определени како такви при почетното признавање

0 14

Oстварени нето-приходи од средствата и обврските мерени по објективна вредност преку билансот на успех, определени како такви при почетното признавање

0 6

Неостварени нето-приходи од средствата и обврските мерени по објективна вредност преку билансот на успех, определени како такви при почетното признавање

0 7

Нето-приходи од дериватните средства и обврски чувани за управување со ризик

0 0

Неостварени нето-приходи од дериватните средства и обврски чувани за управување со ризик

0 0

НЕТО-ПРИХОДИ ОД КУРСНИ РАЗЛИКИ 802 858

Остварени нето-приходи од курсни разлики 591 846

Неостварени нето-приходи од курсни разлики 227 -22

Нето-приходи од девизно валутно работење -16 33

ОСТАНАТИ ПРИХОДИ ОД ДЕЈНОСТА 2,686 3,561

Приходи врз основа на дивиденди и капитални вложувања

150 130

Добивка од продажба на финансиските средства мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка

24 17

Капитални добивки остварени од продажба на средства

1,003 1,339

Ослободување на останатите резервирања 239 196

Приходи по други основи 358 845

Наплатени претходно отпишани побарувања 886 1,029

Вонредни приходи 27 5

ЗАГУБИ ПОРАДИ ОШТЕТУВАЊЕ - ИСПРАВКА НА ВРЕДНОСТА НА ФИНАНСИСКИТЕ СРЕДСТВА И ПОСЕБНА РЕЗЕРВА ЗА ПОТЕНЦИЈАЛНИ КРЕДИТНИ ЗАГУБИ ОД ВОНБИЛАНСНА ИЗЛОЖЕНОСТ

-5,167 -3,362

Исправка на вредноста (загуби поради оштетување) на финансиските средства и посебна резерва за вонбилансна изложеност

-10,544 -9,873

Исправка на вредноста (загуби поради оштетување) на финансиските средства на поединечна основа

-9,814 -8,865

Исправка на вредноста (загуби поради оштетување) на финансиските средства на групна основа

-119 -131

Посебна резерва за потенцијални кредитни загуби од вонбилансна изложеност

-611 -876



87

Ослободување на исправката на вредноста (загуби поради оштетување) на финансиските средства и посебната резерва за вонбиласна изложеност

5,377 6,511

Ослободување на исправката на вредноста (загуби поради оштетување) на финансиските средства на поединечна основа

4,824 5,818

Ослободување на исправката на вредноста (загуби поради оштетување) на финансиските средства на групна основа

111 108

Ослободување на посебната резерва за потенцијални кредитни загуби од вонбилансна изложеност

442 585

ЗАГУБИ ПОРАДИ ОШТЕТУВАЊЕ НА НЕФИНАНСИСКИТЕ СРЕДСТВА 50 -440

Исправка на вредноста (загуби поради оштетување) на нефинансиските средства

-534 -679

Ослободување на исправката на вредноста (загуби поради оштетување) на нефинансиските средства

583 239

ТРОШОЦИ ЗА ВРАБОТЕНИТЕ -4,708 -5,018

АМОРТИЗАЦИЈА -1,065 -1,078

ОСТАНАТИ РАСХОДИ НА ДЕЈНОСТА -5,290 -5,219

Општи и административни трошоци -3,712 -3,989

Премии за осигурување депозити -1,046 -615

Загуба од продажба на финансиските средства мерени по објективна вредност преку останата сеопфатна добивка

-1 0

Останати резервирања -226 -182

Расходи по други основи -292 -407

Вонредни расходи -13 -26

ДОБИВКА/ЗАГУБА ПРЕД ОДАНОЧУВАЊЕ 7,326 9,341

ДАНОК НА ДОБИВКА -771 -988

ДОБИВКА/ЗАГУБА ПО ОДАНОЧУВАЊЕ 6,555 8,353



88

2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018 2017 2018

Број на субјекти 1,744 1,942 7,263 7,800 4,404 4,861 28,740 30,066 1,772 2,042 6,290 6,958 50,213 53,669

Распред елба на вкупните сред ства 5.9% 5.8% 34.4% 34.4% 15.8% 16.5% 32.9% 32.3% 3.3% 3.2% 7.6% 7.9% 100.0% 100.0%

Вкупни сред ства / БДП 15.5% 15.3% 92.3% 88.6% 42.6% 40.7% 85.6% 84.8% 9.0% 8.6% 19.0% 19.5% 263.9% 257.5%

Показател за вкупната задолженост 24.2% 25.6% 49.7% 48.2% 54.2% 55.7% 47.7% 47.2% 39.3% 36.9% 49.4% 51.7% 47.9% 47.7%

Показател долг/капитал и резерви (пати) 0.3 0.3 1.0 0.9 1.2 1.3 0.9 0.9 0.6 0.6 1.0 1.1 0.9 0.9

Показател за долгорочната задолженост 6.9% 12.9% 24.3% 21.0% 28.0% 29.7% 16.6% 14.4% 13.5% 12.7% 20.7% 25.4% 20.5% 19.8%

Показател за левериџ - средства/капитал

(пати)1.3 1.3 2.0 1.9 2.2 2.3 1.9 1.9 1.6 1.6 2.0 2.1 1.9 1.9

Каматоносен долг/ капитал и резерви (пати) 0.1 0.1 0.5 0.4 0.6 0.6 0.4 0.4 0.2 0.2 0.5 0.5 0.4 0.4

Долгорочен каматоносен долг / Вкупен

ангажиран капитал5.9% 5.5% 23.0% 19.6% 27.4% 29.2% 15.9% 13.5% 10.6% 9.8% 18.7% 22.6% 19.4% 18.2%

Показател за покриеност на расходите за

финансирање со добивката од редовни

активности

2.7 1.4 3.1 4.0 4.8 2.8 4.4 4.7 7.9 11.4 3.7 2.9 3.8 4.0

Показател за покриеност на расходите за

камата со добивката од редовни активности3.4 1.6 5.4 6.9 10.2 8.4 6.4 6.9 13.1 19.6 4.6 3.8 6.3 6.9

Показател за тековната ликвидност 0.65 0.88 1.36 1.35 1.27 1.23 1.46 1.43 1.24 1.36 0.95 0.94 1.32 1.31

Показател за моментна ликвидност 0.41 0.55 0.94 0.95 0.88 0.83 0.94 0.93 1.11 1.23 0.80 0.79 0.91 0.90

Показател за парична ликвидност 0.10 0.13 0.23 0.22 0.23 0.21 0.25 0.25 0.38 0.45 0.31 0.29 0.24 0.24

Нето работен капитал (во милиони денари) -5,943 -1,550 73,433 78,969 30,819 28,454 96,809 96,447 5,189 6,669 -672 -439 199,634 208,550

Обрт на вкупни средства (пати) 0.2 0.2 0.8 0.9 0.4 0.3 1.2 1.2 0.7 0.8 0.4 0.5 0.8 0.8

Обрт на фиксни средства (пати) 0.2 0.2 1.7 1.9 0.8 0.7 3.3 3.4 1.6 1.7 0.8 0.8 1.7 1.8

Обрт на залихите (пати) 4.2 4.1 6.2 6.4 2.7 2.3 6.1 6.3 19.1 20.9 7.6 9.0 5.7 5.9

Обрт на побарувања (пати) 3.0 3.2 3.4 3.6 1.5 1.4 4.5 4.6 3.2 3.5 2.5 2.7 3.4 3.6

Обрт на тековните побарувања (пати) 3.1 3.3 3.4 3.7 1.5 1.5 4.5 4.7 3.4 3.7 2.5 2.7 3.4 3.6

Обрт на нето работниот капитал (пати) -3.6 -4.6 6.3 6.7 3.1 3.1 6.4 6.7 8.5 7.1 -61.9 -49.9 6.4 6.7

Обрт на капиталот и резервите (пати) 0.3 0.3 1.7 1.8 0.8 0.7 2.3 2.3 1.3 1.3 0.9 0.9 1.6 1.6

Денови на врзување на залихите

(апроксимација)87.3 89.6 58.6 56.7 135.5 157.0 59.7 57.5 19.1 17.4 47.7 40.4 63.5 62.3

Денови на наплата на побарувањата 121.2 114.6 106.7 100.7 249.1 251.7 80.9 78.7 112.6 104.0 147.0 136.8 106.8 102.2

Денови на наплата на тековните

побарувањата118.7 112.0 105.9 99.3 248.4 250.8 80.6 78.3 108.7 98.9 144.0 134.4 106.0 101.1

Денови на исплата на краткорочните

обврски (апроксимација)277.7 291.6 152.8 146.4 378.8 421.6 115.8 114.1 158.2 150.8 279.6 245.7 156.3 153.5

Покриеност на оперативните нетековни

средства со долгорочни извори на

финансирање

1.0 1.0 1.3 1.3 1.3 1.3 1.6 1.6 1.2 1.3 1.2 1.2 1.3 1.4

Оперативни нетековни средства/Вкупна

актива85.2% 84.4% 50.4% 48.8% 49.4% 49.9% 38.6% 38.1% 56.9% 54.6% 53.9% 55.1% 48.9% 48.3%

Поврат на просечните вкупни средства 0.5% 0.5% 3.9% 5.8% 5.3% 3.0% 4.0% 3.8% 6.1% 8.5% 3.4% 2.4% 4.0% 4.2%

Поврат на просечниот сопствен капитал 0.7% 0.6% 3.9% 11.4% 5.3% 6.7% 4.0% 7.1% 6.1% 13.8% 3.4% 4.8% 7.7% 8.0%

Нето профитна маргина 2.7% 2.4% 4.7% 6.5% 14.2% 9.0% 3.4% 3.1% 8.1% 10.7% 7.6% 5.2% 5.0% 5.1%

Поврат на просечниот ангажиран капитал 1.5% 0.6% 6.9% 8.1% 6.5% 5.5% 6.7% 7.0% 10.6% 14.1% 6.3% 4.4% 6.4% 6.7%

Оперативна добивка/Вкупни средства 1.2% 0.5% 4.5% 5.3% 4.1% 3.5% 4.2% 4.4% 7.3% 10.1% 4.0% 2.9% 4.2% 4.4%

Оперативна профитна маргина 6.3% 2.6% 5.4% 6.0% 10.9% 10.3% 3.6% 3.6% 9.8% 12.7% 9.1% 6.2% 5.2% 5.3%

Приходи од редовната дејност по вработен,

во милиони денари (показател за

продуктивноста)

1.60 1.57 3.20 3.52 2.90 2.86 4.20 4.43 2.69 2.81 1.38 1.58 3.31 3.53

Нето-добивка по оданочување по вработен,

во милиони денари (показател за

продуктивноста)

0.04 0.04 0.15 0.23 0.41 0.26 0.14 0.14 0.22 0.30 0.11 0.08 0.16 0.18

Показатели за работењето на корпоративниот сектор и за од д елните д ејности

ВИДОВИ ПОКАЗАТЕЛИ

Земјод елство,

шумарство и

рибарство

Инд устрија Град ежништво

Трговија,

транспорт,

склад ирање и

угостителство

Информации и

комуникации

Дејности во врска со

нед вижен имот; стручни,

научни и технички

д ејности;

ад министративни и

помошни услужни

д ејности

Вкупен

корпоративен

сектор

Показатели за профитабилноста

Показатели за зад олженоста

Показатели за ликвид носта

Показатели за ефикасноста на користењето на сред ствата



89

Показател Начин на пресметување

Показател за вкупна задолженост (Вкупни средства - главнина и резерви) / вкупни средства

Показател долг/капитал (Вкупна средства - главнина и резерви) / вкупна главнина и резерви

Показател за долгорочна задолженост(Долгорочни резервирања за ризици и трошоци + Долгорочни обврски) / (Долгорочни

резервирања за ризици и трошоци + Долгорочни обврски + Главнина и резерви)

Показател средства/капитал Средства / Главнина и резерви

Каматоносен долг/капитал (пати)

(Обврски по основ на кредити, вклучително и кредити од поврзани лица + Останати

финансиски обврски + Долгорочни резервирања за бенефити за вработените) / (Главнина и

резерви)

Долгорочен каматоносен долг / Вкупен ангажиран

капитал

(Долгорочни обврски по основ на кредити, вклучително и кредити од поврзани лица +

Долгорочни останати финансиски обврски + Долгорочни резервирања за бенефити за

вработените) / (Долгорочни обврски по основ на кредити, вклучително и кредити од

поврзани лица + Долгорочни останати финансиски обврски + Долгорочни резервирања за

бенефити за вработените + Главнина и резерви)

Показател за покриеност на расходите за финансирање ЕБИТ (Добивка од деловни активности) / финансиски расходи

Показател за покриеност на каматните расходи ЕБИТ (Добивка од деловни активности) / расходи за камата

ЕБИТ (Добивка од деловни активности) Приходи од работењето - расходи од работењето

Тековна ликвидност Тековни средства / (краткорочни обврски + ПВР)

Брза ликвиднсот (Тековни средства - залихи) / (краткорочни обврски + ПВР)

Парична ликвидност(Краткорочни финансиски средства + Парични средства и парични еквиваленти) /

(краткорочни обврски + ПВР)

Нето работен капитал Тековни средства - краткорочни обврски - ПВР

Денови на врзување на побарувањата 365 / обрт на побарувања

Денови на врзување на тековните побарувањата 366 / обрт на тековните побарувања

Денови на врзување на залихите 365 / обрт на залихите

Денови на исплата на краткорочните обрврскиКракоторочни обврски (просек од последните две години)*365 / расходи од работењето без

ефектот на депрецијацијата, амортизацијата и вредносното усогласување на средствата

Обрт на вкупни средства Приходи од работењето / просек на вкупна актива од последните два периода

Обрт на залихите Приходи од работењето / просечни залихи од последните два периода

Обрт на побарувањаПриходи од работењето / просечни долгорочни и краткорочни побарувања од последните

два периода

Обрт на тековните побарувања Приходи од работењето / просечни краткорочни побарувања од последните два периода

Обрт на фиксни средстваПриходи од работењето / просек на (вложувања во недвижности + материјални средства) за

последните два периода

Обрт на нето работниот капитал Приходи од работењето / Нето работен капитал

Обрт на капиталот и резервите Приходи од работењето / просечни капитал и резерви од последните два периода

Покриеност на оперативните нетековни средства со

долгорочни извори на финансирање

(Главнина и резерви + долгорочни резервирања за ризици + долгочни обврски) /

(Нематеријални средства + материјални средства + вложувања во недвижности)

Оперативни нетековни средства / Вкупна актива(Нематеријални средства + материјални средства + вложувања во недвижности) / вкупна

актива

Поврат на просечната актива - РОAА Нето добивка (загуба) / просек на вкупна актива од последните два периода

Поврат на просечниот капитал и резерви - РОАЕ Нето добивка (загуба) / просек на капитал и резерви од последните два периода

Нето профитна маржа(Нето добивка за деловната година - нето загуба за деловната година) / приходи од

работењето

Поврат на просечниот ангажираниот капитал - РОЦЕЕБИТ / просек од (главнина и резерви + Долгорочни резервирања за ризици + долгорочни

обврски) од последните два периода

Оперативна добивка / Вкупна актива ЕБИТ / вкупна актива

Оперативна профитна маржа ЕБИТ / приходи од работењето

Приходи од редовната дејност по вработен, во милиони

денари (показател за продуктивноста)

Приходи од редовната дејност по вработен / Број на вработени (податокот за бројот на

вработени е добиен од соопштенијата на ДЗС)

Нето-добивка по оданочување по вработен, во милиони

денари (показател за продуктивноста)

Нето добивка по оданочување / Број на вработени (податокот за бројот на вработени е

добиен од соопштенијата на ДЗС)

ЗАДОЛЖЕНОСТ

ЛИКВИДНОСТ

ПРОФИТАБИЛНОСТ

ЕФИКАСНОСТ ВО КОРИСТЕЊЕТО НА СРЕДСТВАТА



90

bruto dodadena vrednost

2005 A Земјоделство, шумарство; рибарство28935

Б,В,Г,Д Рударство и вадење на камен;преработувачка индустрија; Снабдување со електрична енергија , гас, пареа и климатизација57157

Ѓ Градежништво15750

Е,Ж,З Трговија на големо и мало; Поправка на моторни возила и мотоцикли;Транспорт и складирање;Објекти за сместување и сервисни дејности со храна55333

Ѕ Информации и комуникации13971

И Финансисики дејности и дејности на осигурување7932

Ј Дејности во врска со недвижен имот21253

К,Л Стручни , научни и технички дејности; Административни и помошни услужни дејности10842

Љ,М,Н Јавна управа и одбрана; задолжително социјално осигурување; Образование; Дејности на здравствена и социјална заштита43777

Њ,О Уметност, забава и рекреација, Дрги услужни дејности9896

























































































































Documents

STUDIME POSTDIPLOMIKE CIKLI I DYTЁ