Sudety - PTTK

Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK 2012

Sudety

Rafał Kwatek

Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie

Informacje ogólne

• Łańcuch Górski

• Część Masywu Czeskiego


źródło: pl.wikipedia.org

Granice Sudetów

• Ciągną się od Doliny Łaby po Bramę Morawską


Przełom

Łaby

Brama

Morawska


Najwyższy szczyt

• Śnieżka 1602 m npm

• pasmo Karkonoszy

• najwyższy szczyt Republiki Czeskiej


fot. M. Gładyś fot. M. Gładyś

Państwa Sudetów

• Sudety położone są na terenie trzech państw

• Polski

• Czech

• Niemiec



Sudety w Polsce

• Województwo dolnośląskie

• Główna część Sudetów w Polsce

• Najwyższy szczyt Śnieżka 1602 m npm

• Województwo opolskie

• Tylko jedno pasmo Góry Opawskie

• Najwyższy szczyt Biskupia Kopa 889 m npm



fot. M. Gładyś

Otoczenie Sudetów

• Od północnego wschodu obcięte wyraźnym uskokiem – uskokiem sudeckim brzeżnym od Przedgórza Sudeckiego

• Północna granica z Niziną Śląsko-Łużycką na linii Złotoryja – Bolesławiec – Zgorzelec jest umowna

• Południowa granica na obszarze Czech i Moraw jest dość zawikłana


źródło: maps.google.pl

Pochodzenie geologiczne

• Wypiętrzone podczas orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej

• Metamorfoza wcześniej powstałych skał osadowych i wulkanicznych oraz intruzje skał magmowych, przede wszystkim granitów

• Przez około 200 mln lat niszczone przez czynniki zewnętrzne, w wyniku ich działania zostały niemal całkowicie zrównane, a następnie pokryte dość grubą warstwą osadów, zarówno lądowych jak i morskich, głównie piaskowców

• Gdyby nie orogeneza alpejska Sudetów w sensie orograficznym by nie było. Sztywne i grube warstwy skorupy ziemskiej nie zostały sfałdowane, lecz potrzaskane na kilkanaście części, z których każda została wyniesiona na inną wysokość

• Tak powstały góry zrębowe, natomiast obszar bloku przedsudeckiego

• W trzeciorzędzie doszło też do licznych erupcji wulkanicznych na obszarze Sudetów i bloku przedsudeckiego


fot. M. Gładyś

Podział Sudetów

• Sudety Zachodnie

• najwyższy szczyt Śnieżka 1602 m n.p.m. w Karkonoszach

• Sudety Środkowe

• najwyższy szczyt Wielka Desztna 1115 m n.p.m. w Górach Orlickich

• po polskiej stronie Orlica 1084 m n.p.m. również w Górach Orlickich

• Sudety Wschodnie

• najwyższy szczyt Pradziad 1492 m n.p.m. w Jesionikach

• po polskiej stronie Śnieżnik 1425 m n.p.m. w Masywie Śnieżnika



fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

Pradziad

Śnieżnik

Hydrologia Zlewiska mórz

• Rzeki Sudetów należą do zlewisk trzech mórz

• Morza Bałtyckiego – dorzecze Odry

• Morza Północnego – dorzecze Łaby

• Morza Czarnego – dorzecze Dunaju

• Przez Sudety biegnie europejski dział wód

• Trójmorski Wierch (cz. Klepáč, niem. Klappersteine) w Masywie Śnieżnika– miejsce zbiegu trzech zlewisk



Hydrologia Rzeki w Polsce

• Wybrane źródła

• Odra – Góry Odrzańskie (Czechy)

• Kwisa – Góry Izerskie

• Bóbr – Karkonosze

• Kaczawa – Góry Kaczawskie

• Bystrzyca – Góry Kamienne

• Ślęża – Przedgórze Sudeckie

• Nysa Kłodzka – Masyw Śnieżnika


Nysa

Łużycka

Odra

Nysa

Kłodzka

Kwisa

Bóbr

Kaczawa

Oława

Ślęża

Bystrzyca

J. Nyskie J. Otmuchowskie


Pasma górskie w Polsce • Masyw Ślęży (332.13)

• Góry Izerskie (332.34)

• Góry Kaczawskie (332.35)

• Karkonosze (332.37)

• Rudawy Janowickie (332.38)

• Góry Wałbrzyskie (332.42)

• Góry Kamienne (332.43)

• Góry Sowie (332.44)

• Góry Bardzkie (332.45)

• Góry Stołowe (332.48)

• Góry Orlickie (332.52)

• Góry Bystrzyckie (332.53)

• Góry Złote (332.61)

• Góry Bialskie (wchodzące w skład jednostki 332.61 Góry Złote)

• Masyw Śnieżnika (332.62)

• Góry Opawskie (332.63)



Korona Gór Polski Szczyty Sudeckie


Lp. Szczyt Wysokość (m n.p.m.) Pasmo górskie

3 Śnieżka 1602 Karkonosze 4 Śnieżnik 1425 Masyw Śnieżnika 10 Wysoka Kopa 1126 Góry Izerskie 11 Rudawiec 1112 Góry Bialskie 12 Orlica 1084 Góry Orlickie 14 Wielka Sowa 1015 Góry Sowie

16 Kowadło 989 Góry Złote 17 Jagodna 977 Góry Bystrzyckie 18 Skalnik 945 Rudawy Janowickie 19 Waligóra 936 Góry Kamienne 21 Szczeliniec Wielki 919 Góry Stołowe

23 Biskupia Kopa 889 Góry Opawskie

24 Chełmiec 851 Góry Wałbrzyskie 25 Kłodzka Góra 765 Góry Bardzkie 26 Skopiec 724 Góry Kaczawskie 27 Ślęża 718 Masyw Ślęży

Podział Sudetów (prof. Kondracki)



Pasma Górskie • Podział wg Korony Sudetów

• Sudety Zachodnie (Západní Sudety) 1. Lužické hory (Zittauer Gebirge) 2. Ještědsko-kozákovský hřbet 3. Góry Izerskie (Jizerské hory) 4. Karkonosze (Krkonoše) 5. Rudawy Janowickie 6. Góry Kaczawskie Sudety Środkowe (Střední Sudety) 7. Jestřebí hory 8. Góry Kamienne 9. Góry Wałbrzyskie 10. Góry Sowie 11. Góry Bardzkie 12. Góry Stołowe 13. Góry Bystrzyckie 14. Orlické hory (Góry Orlickie)

• Sudety Wschodnie (Východní Sudety) 15. Rychlebské hory (Góry Złote i Bialskie) 16. Masyw Śnieżnika (Králický Snežník) 17. Zábřežská vrchovina 18. Hanušovická vrchovina 19. Hrubý Jeseník 20. Zlatohorská vrchovina (Góry Opawskie) 21. Nízký Jeseník Przedgórze Sudeckie (Sudetské podhůří) 22. Masyw Ślęży

Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie

SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie

źródło: www.ktg.wroclaw.pl

Korona Sudetów

• Odznaka ustanowiona przez Wrocławski Oddział PTTK

http://www.ktg.wroclaw.pl/6222.html


Szczyt Pasma i Grzbiety Wys.

Lužické hory (Zittauer Gebirge) Luž (Lausche) 793

Ještědsko-kozákovský hřbet Ještěd 1012

Góry Izerskie (Jizerské hory) Wysoka Kopa 1126

Karkonosze (Krkonoše) Śnieżka (Snežka) 1602

Rudawy Janowickie Skalnik 945

Góry Kaczawskie Skopiec 724


Jestřebí hory Žaltman 739

Góry Kamienne Waligóra 936

Góry Wałbrzyskie Borowa 853

Góry Sowie Wielka Sowa 1015

Góry Bardzkie Kłodzka Góra 765

Góry Stołowe Szczeliniec Wielki 919

Góry Bystrzyckie Jagodna 977

Orlické hory (Góry Orlickie) Velká Deštná 1115


Rychlebské hory (Góry Złote i

Bialskie)

Smrk 1125

Masyw Śnieżnika (Králický

Snežník)

Śnieżnik (Králický

Snežník)

1424

Zábřežská vrchovina Lázek 714

Hanušovická vrchovina Jeřáb 1003

Hrubý Jeseník Praděd 1491

Zlatohorská vrchovina (Góry

Opawskie)

Příčný vrch 975

Nízký Jeseník Slunečná 800


Masyw Ślęży Ślęża 718

źródło: www.ktg.wroclaw.pl

Budowa geologiczna

• Zróżnicowana geologia poszczególnych pasm

• Skały osadowe (zlepieńce, piaskowce, wapienie)

• Góry Stołowe, Kaczawskie, Bardzkie, Wałbrzyskie, Opawskie)

• Skały magmowe głębinowe (granity)

• Góry Izerskie, Karkonosze, Rudawy Janowickie

• Skały magmowe wylewne (bazalty)

• Góry Kamienne Kaczawskie

• Skały przeobrażone (gnejsy, łupki, zlepieńce)

• Góry Bystrzyckie, Orlickie, Bialskie, Złote, Sowie, Masyw Śnieżnika


fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

Złoża i surowce

• Nagromadzenie cennych minerałów, kruszców i kopalin m.in. węgiel , uran, srebro, złoto)

• Bogate złoża wód mineralnych

• Liczne uzdrowiska

• Czerniawa-Zdrój, Świeradów-Zdrój, Cieplice-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Jedlina-Zdrój, Duszniki Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Lądek-Zdrój


fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

Przyroda i krajobraz

• Karkonoski Park Narodowy Park Narodowy Gór Stołowych

• Roślinność piętrowa (Karkonosze, Masyw Śnieżnika, Góry Sowie)

• Formy polodowcowe (Karkonosze)


fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś fot. M. Gładyś

Przyroda i krajobraz

• Osobliwości geologiczne (Ostrzyca, Skalne Grzyby, Ślęża)

• Liczne torfowiska (Góry Stołowe, Bystrzyckie, Orlickie, Karkonosze)

• Wodospady


fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

Główne miasta regionu

• Wałbrzych

• Legnica

• Jelenia Góra

• Świdnica

• Bolesławiec

• Dzierżoniów

• Kłodzko

• Jawor

• Nowa Ruda

• Prudnik (opolskie)

• Głuchołazy (opolskie)


źródło: maps.google.pl

Krainy historyczne

• Polska

• Górne Łużyce

• Dolny Śląsk

• Hrabstwo Kłodzkie

• Śląsk Opolski

• Czechy

• Morawy





Dolny Śląsk

Morawy

Górne Łużyce

Kalendarium Historii Sudetów

• VI-VII w. – zasiedlenie przez Słowian (m.in. Ślęzan)

• X w. – włączenie Dolnego Śląska do państwa Mieszka I

• 1138 r. – rozbicie dzielnicowe dalszy podział Śląska na mniejsze księstwa

• 1241 r. – bitwa pod Legnicą

• 1335 r. – zrzeczenie się przez Kazimierza Wielkiego praw do Śląska na rzecz Czech

• 1392 r. – Dolny Śląsk należy do Korony Czeskiej

• 1459 r. – utworzenie Hrabstwa Kłodzkiego

• XV w. – niepokoje wojen husyckich

• 1526 r. – Dolny Śląsk zostaje włączony do państwa Habsburgów

• 1618-1648 r. – wojna trzydziestoletnia

• 1740-1763 r. – III wojny śląskie, przyłączenie Dolnego Śląska do Prus

• początek XIX w. – wojna napoleońska

• 1914-1918 r. – I wojna światowa, postanie Czechosłowacji

• 1938 r. – zajęcie Sudetów przez Niemcy

• 1939-1945 r. – II wojna światowa, włączenie części Sudetów do Polski i Czechosłowacji

• 1945-1949 r. – okres wysiedleń ludności niemieckiej

• 1993 r. – rozpad Czechosłowacji


fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

Turystyka

• Głównie odwiedzane pasma

• Karkonosze

• Góry Stołowe

• Góry Sowie

• Masyw Śnieżnika


fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

fot. M. Gładyś

Turystyka schroniska PTTK


Położenie Nazwa

Rudawy Janowickie Szwajcarka

Przedgórze Sudeckie Na Ślęży

Przedgórze Sudeckie Pod Wieżycą

Masyw Śnieżnika Na Śnieżniku

Kotlina Jeleniogórska Perła Zachodu

Kotlina Jeleniogórska Zamek Chojnik

Karkonosze Srebrny Potok

Karkonosze Hala Szrenicka

Karkonosze Kochanówka

Karkonosze Na Przełęczy Okraj

Karkonosze Nad Łomniczką

Karkonosze Odrodzenie

Karkonosze Pod Łabskim Szczytem

Karkonosze Samotnia

Karkonosze Strzecha Akademicka

Karkonosze Wilcza

Położenie Nazwa

Góry Wałbrzyskie Bacówka Pod Trójgarbem

Góry Wałbrzyskie Harcówka

Góry Wałbrzyskie Szczawno Zdrój

Góry Stołowe Na Szczelińcu

Góry Stołowe Pasterka

Góry Sowie Zygmuntówka

Góry Orlickie Orlica

Góry Opawskie Pod Kopą Biskupią

Góry Kamienne Andrzejówka

Góry Izerskie Na Stogu Izerskim

Góry Bystrzyckie Jagodna

Góry Bystrzyckie Pod Muflonem

Wybrana literatura oraz mapy po całych Sudetach

• Bzowski K., Jurecki M., Malawska-Kłusek – „Dolnośląskie” – Bosz 2008

• Czerwiński J. – „Sudety Przewodnik” Wyd. Kartograficzne Eko-Graf 2005

• Lodzińska E, Wieczorek W. – „Śląsk Polska Niezwykła” Demart 2008

• Skała C. – „Sudety” –Pascal 2006

• Sudety mapa wakacyjna 1:250 000 – wyd. PPWK

• Sudety cz I i cz II 1:200 000 – wyd. Copernicus

• Literatura obejmująca poszczególne części Sudetów

• Słownik Geograficzny Sudetów (M. Staffa), wyd. Rewasz, wyd. Galileo, wyd. Kraj, wyd. Sport i Turystyka

• Mapy obejmująca poszczególne części Sudetów

• wyd. Galileo, wyd. Plan, wyd. Shocart (mapy czeskie), wyd. Eko-Graf, wyd. Copernicus


Documents

Sudety - PTTK