SÜT İNEKÇİLİĞİNDE - pre ve postpartum -16 KRİTİK HAFTA

Prof. Dr. Veysi ASLAN

SÜT İNEKÇİLİĞİNDE 16 KRİTİK HAFTA

Süt inekçiliğinde içerisinde 16 hafta çok kritiktir.

Doğuma 2 ay kala ve doğumdan sonraki 2ay

Doğum öncesi 1 ve sonrası 1ay en duyarlı aylar olarak değerlendirilir

• Doğum öncesi yetersiz kaba yem tüketimi- minumum 100 kg ca/2kg olmalı-

• Tüm dünyada;

%1.75 ile %6 oranında AD neden olmaktadır.

• Yüksek miktarda mısır silajı - dane yem tüketimi ;

– hypomotilite,

– atoni ve

– gaz oluşmasına neden olur

• Gözlenen başlıca şikayetler;

–Süt verimi düşüklüğü

–İştahsızlık yada tamamen yememe

–Depresyon

–Retikulo-rumen hareketlerinde sınırlamalar

–Az dışkılama

• Sağ-solda “ping ve çalkantı” sesi- kimi olguda yüksek derecede çınlama sesi

• Dehidrasyon

• Aritmi

• Atrial fibrilasyon

• Şok

• Karaciğer yağlanması ve

• abomasal ülserle komplikasyon

• Abomasal reflux

• Metabolik alkalosis

• Şiddetli dehidrasyon

• Ketonemi

• Hypokalsemi, hipkalemi, hipokloremi

• hiperbluribinemi

• Süt inekçiliğinin temelinde yılda bir yavru ve yüksek miktarda süt elde etme yatar.

• Şayet manegment iyi ise, bir inek yaşamının 3 quartırını süt-yavru vermekle geçirir.

• kaliteli kaba yem ihtiyacı , özellikle laktasyonun başlangıç dönemlerinde ,mutlaka sağlanalıdır

Verim

KM Tüketimi

Besin Madde Alımı FertiliteSağlik

Rumen

FonksiyonuMetritis

Mastitis

Topallık

Energi yoğunluğu

Ìneğin Konforu Kaba Yem

Kalitesi

Rayson Dengesi

Ìz Elementier

mikotoksin

mikotoksin

mikotoksin

Co

ncep

tion

Man

ag

em

en

t

Body R

eserve

Man

agem

ent

Preparation fo

r

Lactation

CALVING

SERVICE

THE COW-CENTRIC

COW-CYCLE

Transition

The CRITICAL Period

for Health management

Healthy Cows

70% of all Diseases and

Fertility Problems have

their origin in the first 50

days after calving

PREPARATION

FOR LACTATION

CO

NCEPTIO

N

MANAG

EMEN

T

BO

DY

RE

SE

RV

EM

AN

AG

EM

EN

T

CALVING

Body Condition

Score 2.5 – 3.5

Check Condition Score 2-3

months before Drying Off

65-70 Days? Too Long

30 Days? Too Short ?

How Long Should the dry Period Be?

Aim for 50-60 Days

Healthy Cows

PREPARATION

FOR LACTATION

CONCEPTIO

N

MANAG

EMENT

BO

DY

RE

SE

RV

EM

AN

AG

EM

EN

T

CALVING

“Pre-Fresh”

Period

“Far O

ff”

Perio

d

“Fresh” Period

Farming is the COMPROMISE

between the Ideal and the PRACTICABLE

Healthy Cows

•

“Arafela” İsrail Holştaini, 19 yaşında, 13. Laktasyonda,

168.000 kg süt vermiş, süt yağı 4.822 kg, süt proteini 4.53

Daha fazla süt nasıl elde edilir

• İyi kaliteli yem

• İyi kaliteli kaba yem

• İyi bir menegment

yüksek verimli inek

• Avrupa’da > 10.000 kg/inek/yıl

• ABD’de canlı ağırlığın 20 katı, yaklaşık13.000 kg/inek/yıl

• Biz de?

• Daha çok verim,

– İyi beslenme

– İyi bakım

– genetik

• BCS bakarak beslenme ve sağlık manegmentini düzenlemek kabul edilebilir bir yöntemdir.

• BCS nun irdelenmesi ile;

– Süt verimi,

– Kuru madde tüketimi,

– reproduction, ve

– sürü takibi yapılabilir.

BCS ve Süt Verimi

– < 2.75 süt verimi düşer – > 3.25 süt verimi düşer- günlük 2 L

• BCS buzağılamadan sonra değişir. – 1 BCS unit azalma 305 gunlük laktasyon

süresince 421 kg süt artışına neden olur.

BCS ve sağlık Riski

• Aşırı Kondisyon

– Fat Cow Syndrome

– Ketosis

• Abomasum Deplasmanı

– Milk Fever

– Metritis

– Mastitis

– Topallık

– Sınırlı kuru madde tüketimi

• Zayıf Kondisyonu

– Topallık

Metabolic problemler diğer nutritional-stress complicationları, infectionlar mastitis gib, sonucunda da gelişebilir.

BCS ve Reproduction

• inek > 3.75 BCS – kuru dönemde

• 2.8 kat daha fazla aşağıdaki problemlerle karşılaşabilir – Dystocia

– Retained placenta

– Uterus infectionları

– Cystic ovariler

– Abortion

Yüksek süt verimi için 16 kritik h

• Yüksek süt verimi 16 kritik haftadaki sağlık durumuna bağlıdır

• 3 hafta doğum öncesi !

• 3 hafta doğum sonrası !

• Yem gereksinimlerindeki ani değişiklikler

• Metabolik adaptasyon

• Anahtar faktör kuru madde alımındaki düşüklük

En kritik h

• Problemlerin ana kaynağı ; – yemleme, barındırma, sağım ve menegment

sistemlerindeki yetersizliklerdir.

• 6 kritik hafta ile ilişkili hastalıklar;

–Negatif enerji dengesi

–Hepatik lipidozis

–Hipokalsemi ilgili problemler olup bunlar başlıca:

• Klinik ve subklinik süt humması

• Retensiyo plasenta

• Toksemi- septik metritis

• 4-7 kat daha fazla Abomasum Deplasmanı

• Rumen hareketsizliği

• Laterji ve iştahsızlık

• Uterus involusyonunda azalma

• Prolapsus uteri,

• Reproductif problemler

• Mastitis

MARSS

• Mastit- metritis

• Abomasum deplasmanları

• Retensio sekundinarum

• Süt Humması

• Subklinik Ketozis

Abomasum deplasmanları

• Son yıllarda sütçü ineklerde incidansı giderek artmaktadır

• Bunun başlıca sebebi;

– Daha çok süt

• mısır silajı, yeşil çayır silajı ve dane yem ile hayvanları beslemek

Sebep

• Multifaktöriyel bir hastalık

–Hipomotilite

–Reflux

–Gaz birikimi

–Rumenin yetersiz dolgunluğu

• Yüksek konsantre yem ile beslenme ;

-Abomasal motiliteyi azaltır

-Abomasumda gaz birikimini arttırır

• Abomasal hipomotilite ve boşalma süresinin aksaması;

–Barsak neural inhibitor activiteyi arttırır

–Cholinerjik kas yanıtını azaltır

–Endotoksinler, prostoglandin ve histamin salınımının artmasına neden olur.

Risk faktörleri

• Doğum – Genellikle doğumu müteakip uzun boylu, süt

verimi yüksek ineklerde görülür

– Olguların % 90 doğum öncesi 1 hafta ile doğum sonrası ilk 3 haftada ortaya çıkar

– Olguların % 75-88 i sola deplase olur

• Yüksek konsantreli yemleme – kapalı şartlarda ve yüksek daneli yemlerle

beslenme önemli bir predispoze faktördür

• Irk ve yaş – Holştain ve diğer sütçü ırklarda, 4-7 yaşlar duyarlı

• Mevsim

– kış ve ilkbaharın ilk aylarında daha sık

• Eşlik ettiği hastalıklar –LDA ‘ların %54’ü,

–AV ların % 30 u herhangi bir hastalıkla beraber seyreder

–Genellikle negatif Enerji dengesi, hipokalsemi, lipidozis ve ketozis AD’larına eşlik eden başlıca hastalıklardır

Ca Magacal

• Doğumdan sonraki 3 hafta içerisinde karşılaşılan;

–Lipidosis

–Ketozis

–Karaciğer yağlanması AD’larının başlıca komplikasyonlarını oluşturur

• Laktasyonun en kritik dönemi; – İleri gebelik ve laktasyonun ilk haftalarını

kapsayan dönemdir.

– Bu dönem geçiş dönemi olarak adlandırılır ve 6 haftalık bir süre ile sınırlıdır

• Çok önemli metabolik değişiklikler bu dönemde gerçekleşir.

• Bu dönem “ metabolik olarak her doğuran hasta”dır söylemimi doğrulamaktadır

• Bu dönemde hayvanların farklı beslenmesi, doğuma hazırlanması önem arzeder

• Tüm bu sonuçlara rağmen ,

– metabolik hastalıkların önlenmesi - AD’larının insidansı,

– süt humması,

– karaciğer yağlanması, meme ödemi- üzerine etkileri yeterince aydınlanmış değildir

16 Kritik Hafta ve Stress

• Stres süt inekçiliğinin 100 duyarlı gün sorunudur ve birçok hastalıkla ilişkilidir

–Kuruya alındığı hafta

–Doğum öncesi hafta

–Doğum sonrası haftalar

immuPlus

Stresin nedenleri

• Metabolik değişimler

• Beslenme rejimindeki değişimler

• Süt sağım sistemindeki değişimler

• Doğuma hazırlık

• Doğum

• Hastalıklar

• Barınma ve iklim vb

Adım adım 16 Kritik hafta

• 1- Kuruya alınma

–Kuruya alınırken kondisyon skoru 2-2.5

–İnekler kuru döneme alıştırılmalı

–Tüm kuru dönemi kontrol altına alacak bir tedavi protokolu uygulanmalı

Bovoclox Dc X

Adım adım 16 Kritik hafta

• Kuru dönemin başlarnda mastitis riskinin yüksekliği unutulmamalı

• Beslenme rejimine dikkat edilmeli

• Kuru dönem başlangıcında yem ve su tüketiminin kısıtlanması stres nedenidir

Adım adım 16 Kritik haftaya hazırlık

• 2- Rumenin şarjı – Süt verimi ve hayvanın sağlığı için rumen hayati bir

organdır

– FFA burada üretilir ve absorbe olur

– Absorbe olan FFA hayvanın enerjisinin % 80 nini karşılar

– Laktasyon döneminde sıkça SARA oluşur

Adım adım 16 Kritik hafta

– Yüksek asidite rumen epitellerini tahrip ederek

absorbsiyon kapasitesini azaltır

– İmmunolojik bariyer fonksiyonu zarar görür

– Kuru dönem rasyonuna ihtiyaç var!

Rumen papillası

Rumen papillası

Rumen papillası

Rumen papillası-parazit

• 3- Meme sağlığının şarjı

– Fizyolojik değerler perspektifinden kuru

dönem 3 peryodtan incelenebilir

•Aktif involusyon

• İnvolusyon

•Kolostrogenezis

Aktif involusyon

• ilk 2 hfta- mastitis riski yüksek,

• immun supresyon ve passif bağışıklık

– a) doğal bağışıklık sistemi iyi gelişmez, çünkü:

Kuru Dönem (İlk 2-3 Hafta)

*) Keratinizasyon şekillenmesi

*)Meme başı kanalı açık

*) Sütün mekanik arıtma özelliği durmuş

*) Yeni enfeksiyon baskısı süregelmekte

*) Laktasyondan süregelen subklinik mastitis mevcudiyeti

*) Laktoferrin salgısı

1 2 3

2 -3 hafta 5 hafta 1 hafta

Staph. spp

Strep. spp

E.coli

- - - - - - Meme laktoferrin düzeyi

Kuru Dönem (3-7. Haftalar)

*) Meme başı kanalı tamamen tıkalı

*) Dışarıdan bulasma mümkün değil

*) Lactoferrin düzeyi en yüksek seviyede

1 2 3

2 -3 hafta 5 hafta 1 hafta

Meme Başı Kanalı Kapalı

Staph. spp

Strep. spp

--------- Lactoferrin düzeyi

15

Kuru Dönem ( Son 1 Hafta)

*) Meme başı kanalında gevşeme

*) Lactoferrin düzeyinde hızla azalma

*) Dış enfeksiyonlara tekrar açık hale gelme

*) Çevresel etkenlerin bulaşma riski (E. coli) !!!

1 2 3

2 -3 hafta 5 hafta 1 hafta

E. coli !!!!!

Yeni Laktasyon

--------- Lactoferrin düzeyi

16

Stresin süt ineklerinde immun sistem

üzerine etkisi

Normal şartlar altında gıdalar barsaklardan-poblemsiz- emilir

Stres altındaki hayvanlarda, Adrenalin salınımı artar, gdaların barsaklardan hareketi azalmaya başlar.

Barsaklardan gıda hareketi azaldığında , Gram-Positive ve Gram-Negative Bacterilerin

kolonozisyonu stümüle edilir.

Bacteriler üremeye başlar ve yangı şekillenir/ Microvilliler zarar görmeye başlar

Immune System bol miktarda sıvıyı barsaklara çekerek bakterileri yıkamaya başlar.

Akciğer ve meme dokusun

Sadece Gram Positive Bacteriler yıkanarak uzaklaştırılabilir. Gram Negative Bacteriler yangıya devam ederek barsakları tahribe devam eder.

BACTERIAL BULAŞMA ÖNCESİ VE SONRASI MİCROVİLLUS GÖRÜNTÜSÜ

önce sonra

Leukositlerin patojenlere etkisi

stres-cortizol- leukositlerin bağlanması ve

patojenler

İmmuPLUS- stres altındaki ineklerde

immun sistemin çalışmasını destekler

Stres-immun yetmezlik stres ve aktive edilmiş immun sistem

ImmuPLUS - AFS

İmmun sistem uyarıcıları

• Terpenler = Hücre duvarında hol açar

SAVUNMA HÜCRELERİ HEDEFİ

BULAMAZ

PATOJENLER SERBESTÇE

ÇOĞALMAYA DEVAM EDER

KISA SÜREDE HASTALIK GELİŞİR

İmmun yetmezlik devam ederse

Neler yapmalıyız

• İmmunite doğuma 15 gün kala düşmeye başlar,

–Laktoferrin ve

– lökosit seviyesinin düşer

• Kuru dönemin başı ve sonlarında, tablo benzerlik gösterir

• Lökosit konsantrasyonu azalması sonucu fagositoz kapasitesi düşer

• Negatif enerji dengesi,

• ketozis,

• yüksek BCS,

• süt humması,

• SARA,

• immun yetmezliklere neden olabilir

Başlıca,

• Etkili kuru dönem tedavisi

• Çevre temizliği

• Meme dezenfektanı

• Yüksek somatik hücreli yada subklinik mastitli inekler fresh cow alanlarına /doğum haneye alınmamalı

• Stresler minimize edilmeli

• Yeteri büyüklükte, minimum 10 m2 lik doğum hane

• İyi formüle edilmiş rasyon

• 60 gün ve üzeri kuruda bırakılan ineklerin yüksek miktarda süt verdiği araştırmalarla belirlenmiştir. Bu süre göz önüne alınmalı

4-Tırnak sağlığının şarjı

• Tırnak bakımı ve kesimi gözden geçirilmeli

• Doğum ve ilişkili olduğu hastalıklar dikkate alınmalı

• Doğumdan sonrası düşen immunite 3 haftaya kadar devam eder. Bu sürede

• Metabolik ve ruminal problemlere dikkat!

2 önemli nokta,

• Meme patojenlerini minumize etmek

• Mümkün olduğunca immun sistemi optimize etmek

• Sağmal ineklere, diğerlerinden, öncelik verilmeli

• Kontaminasyonlardan oldukça uzak tutulmalı

• İnekler kuru temiz bölümlere alınmalı,

• Sağım malzemeleri ve meme dezenfektanları ile memeler korunmalı

• Hastalar ayırd edilmeli

• Stresler aza indirilmeli

• Rasyonlar optimize edilmeli, iz element, vitamin ve diğer mineraller ile takviye edilmeli

• 60 gün etkili Antb. tedavisi

• Stresin kontrolü ve azaltılması

• Konfor

• Çevresel kontaminasyonların kontrolü

• Kuru dönem rasyonu

Sağa AD/T

•

Abomasum dilatas.& Torsiyonu

• R. Muayenede organ ele gelmez

• Ping 8.-13 kostalar arasnda

• Çalkantı +

• Dehidrasyon

• Dışkılama yok

• Karaciğer perküsyonu ( -)

Abomasum torsiyonu

• Ping alanı çok geniş

• Çalkantı +

• Sancı

• Dehidrasyon

• Dışkılama yok,

• Tamamen iştahsızlık

• Karaciğer perküte edilmez

Pneumoperitonium ?

• Gaz sağ ve sol abdomende dorsale yayılır

• Ping yüzeysel ve biletaral

• Çalkantı yok

• Ponksiyonla rahatlıkla boşalır

• Enf. Odağı araştırılmalı

Keşan- 2010

Keşan 2010