Sunum ve Sistematik

1. ÜNİTE: İLETİŞİM KAVRAM ODALARI

Bu başlık altında ünite, tablo şeklinde sunulmuştur. Burada görsel an-lamda kavram odaları oluşturularak ünitenin hangi kavramları kapsadığı somutlaştırılarak verilmiştir.

1. ÜNİTE: İLETİŞİM KONU ÖZETİ

Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur.

ALIŞTIRMALAR1. BÖLÜM: İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR

Bu başlık altında her bölüm kazanımlara ayrılmış, kazanımlar tek tek çözüm-lü temel alıştırmalar ve sorular ile taranmıştır. Özellikle bu kısmın sınıf içinde öğrencilerle işlenmesi öngörülmüştür.

UYGULAMALI SORULAR1. BÖLÜM: İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR

Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

TEST - 1

KONU KAVRAMA TESTİ

İletişim – 1

1. BÖLÜM: İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR

Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur.

ÜNİTE YAZILI SORULARI İLETİŞİM

Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır.

İLETİŞİM ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

Bu başlık altında ünitenin geneli sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir.

9. Sınıf Dil ve Anlatım

1. BÖLÜM: İLETİŞİM

İletişim

Gönderici

Alıcı

Dil göstergeleri

Doğal gösterge

Dil dışı göstergelerin çeşitleri

Dil dışı göstergeler

Kanal

Kod

İleti

Gönderge

Bağlam

Göstergeler

İletişimin Öğeleri

Sosyal gösterge

Belirti

İkon

Simge

Belirtke

11

1. ÜNİTE: İLETİŞİM KAVRAM ODALARI

2. BÖLÜM: İNSAN, İLETİŞİM VE DİL

İnsan, iletişim, dil ve dilin işlevleri

Dilin göndergesel işlevi

Dilin heyecana bağlı işlevi

Dilin alıcıyı harekete geçirme işlevi

Dilin kanalı kontrol işlevi

Dilin dil ötesi işlevi

Dilin şiirsel işlevi

3. BÖLÜM: DİL - KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Lehçe

Şive

Ağız

Argo

Jargon

129. Sınıf Dil ve Anlatım

b. Yansıma Teorisi:

Bu teoriye göre konuşmayı bilmeyen insanoğlu doğadaki ses-leri taklit ederek dili bulmuştur (pat, çat, küt,…). Bu teoriyle, soyut kelimeler ve yansıma sese dayanmayan kelimelerin olu-şumu açıklanamadığı için teori çok taraftar bulmamıştır.

c. Ünlemler Teorisi:

Bu teori dilin oluşumunu insanların çeşitli duygular karşısında verdikleri tepkileri anlatan seslere dayandırmaktadır. Örne-ğin, eli acıyan insan "of", güneşin doğuşunu görüp buna se-vinen insan "vay" gibi sesler çıkarmışlardır. Bu sesleri zaman içerisinde geliştirerek dillerini oluşturmuşlardır.

d. Birlikte iş teorisi:

İşlerini hep birlikte yapan insanoğlunun ortak sesler çıkardığı, duygularını tempo tutma yoluyla anlattığında çıkardığı sesle-rin geliştirilmesine dayanan teoridir.

e. Sözlerin ve Jestlerin Birleşimi Teorisi:

Buna göre insanlar, sesten önce el ve vücut hareketlerini bul-dular, sonra da bunları ifade edecek uygun sesler düşündüler; dil de bu çalışmanın sonucu doğmuştur.

B. İLETİŞİMİN ÖĞELERİ

İnsanlar arasında iletişimin gerçekleşebilmesi için bu etkinliğe birçok unsur dahil olur.

1. Gönderici:

Bir iletişimde iletiyi sunan, karşı tarafa bir şeyler anlatan ki-şidir.

2. Alıcı:

İletiyi sunmak istediğimiz kişi, diğer bir deyişle göndericinin sözlerini dinleyen kişidir.

3. Kanal:

Göndericinin iletisini karşı tarafa sunmak için kullandığı araç-tır. (mektup, söz,resim,CD)

1. ÜNİTE: İLETİŞİM KONU ÖZETİ

1. BÖLÜM: İLETİŞİM

A. İLETİŞİM

F İletişimle ilgili TDK’de şu iki tanımı görmekteyiz:

Duygu, düşünce ve bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılmasıdır.

Telefon, telegraf, televizyon, radyo vb. araçlardan yararla-narak yürütülen bilgi alışverişi, haberleşmedir.

F İletişim, insanın var olmasıyla başlayan bir süreçtir.

F Her canlı, kendi türündeki diğer canlılarla iletişim içerisin-dedir.

F Her canlının farklı iletişim teknikleri vardır.

F İletişimin en gelişmiş biçimi dille gerçekleştirilendir.

F İnsanlar, dille iletişim kurdukları için diğer canlılardan üs-tündür.

F İnsanlarda iletişim kurmak bir zorunluluktur; insanlar, bil-gilerini paylaşmak, derdini anlatmak, bilgi alışverişi yap-mak gibi pek çok nedenden birbirleriyle iletişim kurarlar.

F İletişimin temelinde, insanlar arasında anlaşmayı sağla-mak vardır.

F İnsanlar günümüzde iletişim kurarken dil dışında araçlar-dan da yararlanır. (televizyon, müzik, sinema…)

F Dil dışındaki araçlarla yapılan iletişim hem zordur hem de bunların imkanları sınırlıdır.

F Çok eski dönemlerde insanlar mağaralara çizdikleri re-simlerle, gemiciler dumanla, ıslıkla iletişim kurmuşlardır ancak bunlar anlatmak istediklerimizi karşı tarafa aktar-mada yeterli olmamıştır.

Püf Noktası

İnsanlar arasında iletişimi sağlayan dilin nasıl ortaya çıktığıyla ilgili pek çok teori üretilmiştir. Bu teorilerin doğruluğu kesin ol-mamakla birlikte bunlar aşağıdaki gibidir:

a. Tanrısal Teori:

Bu teori dilin oluşumuna dinsel, yani mistik açıdan yaklaş-maktadır. Allah, insanı yaratmış ve insanın canlandırdığı her nesnenin adı da o olmuştur. Bu inanışa göre tüm insanlar, bir insandan nasıl doğduysa diller de tek dilden doğmuştur.

ALIŞTIRMALAR

179. Sınıf Dil ve Anlatım

1. BÖLÜM: İLETİŞİM

1. BÖLÜMİLETİŞİM

İLETİŞİM

Kazanım 1.1.1: İletişimin önemini ve değerini sezer.

Bir filozof, sırtında "Köre yardım edin." yazılı tabela bulunan kör bir dilenciye işlerin nasıl gittiğini sormuş. O da işlerin pek iyi gitmediğinden şikayette bulunmuş. Filozof, dilencinin sırtındaki tabelanın arkasını çevirip tabloya şunu yazmış: "Bahar geliyor, ama ben yine göremeyeceğim." Birkaç hafta sonra dilencinin bulunduğu bölgeden geçerken tekrar hatırını soran filozofa, dilenci çok teşekkür etmiş ve:_ İşlerim çok iyi, sen oraya ne yazdın da bu insanlar bana

bu kadar para veriyorlar, demiş.

Bu parçada dilencinin işlerinin açılmasında etkili olan en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zaman içerisinde insanlarda acıma duygusunun geliş-mesi

B) Dilencinin, dilendiği yeri değiştirmesiC) Dilencinin, insanlarla tartışmaya girmemesiD) İnsanlarla iletişim kurmaya yarayan tabeladaki ifadenin

düzeltilmesiE) Dilencinin beden dilini iyi kullanması

Çözüm

Dilencinin işlerinin düzelmesinin temel nedeni, iletişim dilini düzeltmesidir. İfadelerin, günlük hayatımızda ne kadar önem-li olduğunu bu metinle ispatlamış bulunuyoruz.

Cevap: D

Temel Alıştırma

1. İnsanlar arasında bilgi alışverişi yapmak, bir duyguyu, bir düşünceyi, bir hayali karşı tarafla paylaşmak amacıyla yapı-lan etkinliğe………. . denir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sembol B) tartışma C) gösteriD) iletişim E) dil

D

2. "Güzel söz, kökü yerde, dalları gökte olan bir ağaç gibidir. O ağaç, her zaman yemişini verir. Kötü söz de köksüz ye-rinden sökülüp oradan oraya savrulan dikenli bir çalıya ben-zer."

Böyle söyleyen bir düşünür, aşağıdaki sorulardan han-gisine yanıt olarak bu cümleleri kurmuştur?

A) İletişim nedir?B) İnsanlarla iletişim kurmak zorunda mıyız?C) Başka canlılar arasında iletişim var mıdır?D) İnsanların iyi bir iletişim kurabilmesi için sözlerinin nite-

likleri nasıl olmalıdır?E) İnsanın iletişiminde çevrenin önemi var mıdır?

D

3. I. İnsanlar ve toplumlar birbirleriyle daima bir alışveriş içe-risindedir.

II. Sosyal bir varlık olduğu için insanın, çevresiyle iletişim kurması bir zorunluluktur.

III. Kültürün bir nesilden diğer bir nesle aktarılmasında ileti-şim büyük öneme sahiptir.

IV. En doğru iletişim yolu söze dayalı olandır. V. Bir bilginin başkalarıyla paylaşımı iletişim yoluyla olur.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı yapıl-mıştır?

lV

TEST - 1

KONU KAVRAMA TESTİ

319. Sınıf Dil ve Anlatım

İnsan, İletişim ve Dil

2. BÖLÜM: İNSAN, İLETİŞİM VE DİL

1 İnsan, iletişim ve dil ile ilgili yapılan aşağıdaki değerlen-dirmelerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) İnsanın diğer canlılardan üstün olan en önemli özelliği dilini kullanabilmesidir.

B) Her canlı türünün farklı bir iletişim yolu vardır. C) En gelişmiş iletişim, insanlar arasında olandır. D) İletişim olanakları yüzyıllara göre değişmiş ve gelişim

göstermiştir. E) Dilin temelleri çok eskide atılmıştır, yüzyıllar öncesindeki

imkanlar aynen korunmaktadır.

2. Aşağıdakilerin hangisinde dil – insan ilişkisiyle ilgili bil-gi yanlışı yapılmıştır?

A) Dil, insanların iletişim için kullandıkları etkili yollardan bi-ridir.

B) Duygu ve düşüncelerimizin alıcıya eksiksiz aktarılması için dil kullanılır.

C) Dil, bir insanın ve toplumun kültürünü, niteliklerini, biriki-mini ele verir.

D) Dil olmadan insanlar arasında etkileşim kurulması bek-lenemez.

E) İnsanlar dil yoluyla kültürel birikime katkı sunarlar.

3. İnsanlar genel olarak dil ile iletişime geçerler, ancak bu bi-çimde kurulan iletişim daha sağlıklı gerçekleşir.

Dili diğer iletişim araçlarından ayıran en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dilin iletişim tarihinin daha eskiye dayanmasıB) Diğer iletişim araçlarının herkes tarafından bilinmemesiC) Dilin diğerlerine göre en rahat iletişim aracı olmasıD) Diğer iletişim araçlarının kullanımında eğitim gerekliliği E) Dilin diğerlerine göre modern bir iletişim aracı olması

4. Toplum içerisinde iletişime geçmeyen ya da konuşma-yan bir kişinin yaşayacağı sıkıntılar arasında aşağıdaki-lerden hangisi yoktur?

A) Yalnızlık yaşamaya başlar. B) Kendini huzurlu hisseder. C) Her şeyden, herkesten sıkılır. D) Psikolojik sorunları oluşabilir. E) Sosyalleşmeden uzak kalır.

5. İnsanlar, iletişimleri sırasında bazı durumlarda yanlış anla-şılabilir ve şüphesiz, kimse yanlış anlaşılmayı istemez.

İnsanların yanlış anlaşılmayı önlemeleri için yapmaları gereken şeyler arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Seçilen sözcüklere dikkat edilmeliB) Konuşurken tavırlara dikkat edilmeliC) Beden diline dikkat edilmeliD) Anlaşılabilir ses tonuyla konuşulmalıE) Konuşulanlar belgelerle kanıtlanmalı

6. l. Dille gerçekleştirilen iletişim ll. Jest ve mimiklerle gerçekleştirilen iletişim lll. Resimlerle gerçekleştirilen iletişim lV. Bakarak ve yaparak gerçekleştirilen iletişim V. Simgelerle gerçekleştirilen iletişim

Numaralanmış iletişim türlerinden hangisi yalnızca insan-lara özgü değildir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

7. İnsanlar çevresindeki insanlarla dil yolu ile iletişime geçer-ler. Düşündüklerini, söylemek istediklerini genel olarak dil aracılığıyla söylerler. Çevredeki insanlarla iletişim kurarken bağlı kalınması gereken bazı kurallar vardır.

Aşağıdakilerden hangisi bu kurallardan biri değildir?

A) Ahlak kuralları B) Nezaket kuralları C) Görgü kuralları D) Okul kuralları E) Sosyal iletişim kuralları

8. İnsanları diğer varlıklardan ayıran ve diğer canlılardan üstün kılan en önemli özelliği dili kullanabilir olmalarıdır. İnsanoğlu dil sayesinde iletişimini sürdürür. Bununla beraber konuş-mak, insanın en temel gereksinimlerinden biridir. Bu ihtiya-cını gideremeyen insan iletişimini farklı yollarla sağlamaya çalışır.

Aşağıdakilerden hangisi insanın dil dışında iletişim kur-duğu araçlardan biri sayılmaz?

A) Jest ve mimiklerB) Çeşitli el-kol hareketleriC) Yazı ve şekiller D) ResimE) Çeşitli oyunlar

UYGULAMALI SORULAR

419. Sınıf Dil ve Anlatım

1. BÖLÜM: İLETİŞİM, 2. BÖLÜM: İNSAN, İLETİŞİM VE DİL3. BÖLÜM: DİL – KÜLTÜR İLİŞKİSİ

1. Aşağıdaki cümleleri karşılarında verilen terimlerle eş-leştiriniz.

a. İletilerin gönderilmesi için kullanılan somut araçlardır.

l.

Gönderici

b. Göndericinin, gösterge-lerden yararlanarak alı-cıya ilettiği bilgi, duygu, hayal ve düşüncelerdir.

ll.

Alıcı

c. İletiyi hazırlayarak alıcı-ya sunan kişidir.

lll. Kod

d. İletinin üretildiği şifrele-me sistemine denir.

lV. Bağlam

e. Göndericinin, iletiyi sun-duğu kişi, varlıktır.

V. Gönderge

f. Bir göstergenin gerçek dünyadaki karşılığıdır.

Vl. İleti

g. İletişimde görev alan unsurların birlikte oluş-turdukları ortamdır.

Vll. Kanal

3. Aşağıda verilen göstergelerin hangi gruba karşılık geldiklerini belirleyiniz.

Sosyal gösterge Dil göstergesi Doğal gösterge

a. Tusunami

b. Fırtına

c. Kelimeler

d. İlkbahar

e. Cenazede siyah renk giysiler giyilmesi

f. Trafik işaretleri

g. Bayraklar

h. Gelinliğin beyaz renk olması

ı. Kuşların göç etmesi

i. Noktalama işaretleri

2. Aşağıda verilen bilgilerin yanına doğru ise (D), yanlış ise (Y) getiriniz.

a. Amacı olmayan, istem dışı gelişen doğal göstergelere belirti denir.

b. Vücut ısımızın yükselmesi güçlendiğimizi gösteren bir belirtidir.

c. Trafik işaretleri, alarmlar, bayraklar birer belirtke örneğidir.

d. Bir gerçekliği doğrudan doğruya aktaran şekil, çizim, fotoğraf birer simgedir.

e. Güvercin, zeytin dalı, kuru kafa birer sim-gedir ve simgeler, soyut ve sayılamayan tek bir gösterilene göndermede bulunur.

f. "o-t-o-b-ü-s" bir göstergedir, otobüsün kendisi ise belirtidir.

ÜNİTE YAZILI SORULARI

479. Sınıf Dil ve Anlatım

İLETİŞİM

T. C. …………………………………………………………………………… Lisesi

… /… Öğretim Yılı 9. Sınıf Dil ve Anlatım … Dönem ……Yazılı Soruları

Öğrencinin Adı / Soyadı: …………………………………

No: …… / Sınıfı:……… Aldığı Not: …………………

1. Bir matematik profesörü Nobel ödülü almıştı. Ödül töre-ninden sonraki ilk dersinde, öğrencilerinden biri kendisine şöyle bir soru sordu: "Efendim! Dünyada yüzlerce Mate-matik profesörü var. Ancak bu kadar bilim insanı arasında, ödülü size lâyık gördüler. Sizi diğerlerinden ayıran özellik neydi?" Profesör, bu farklı soruya önce bir tebessümle ce-vap verdi. Ardından da kendisinden merakla cevap bek-leyen öğrencisine şunları söyledi: "Doğrusunu söylemek gerekirse, hepsini anneme borçluyum! Çünkü ben küçük bir öğrenciyken, diğer çocukların anneleri, onlar okuldan evlerine döndüklerinde kendilerine: "Söyle bakalım, öğ-retmeninin sorduğu sorulara iyi cevaplar verebildin mi?" diye sorarlardı. Benim annem ise bana: "Söyle bakalım" derdi. ‘Bugün öğretmenine iyi bir soru sordun mu?’ İşte beni farklı yapan bu oldu. Her zaman diğerlerinin sorma-dığı soruları sordum ve hayatım boyunca da sormaya de-vam ettim!"

Bu iletişim örneğindeki iletişim öğelerini belirleyerek bir tablo oluşturunuz.

Gönderici Alıcı İleti Kanal Dönüt

(Puan………………)

Cevap

2. Aşağıdaki kavramların açıklamasını yapınız.

Bağlam Gönderge Gösterge İkon Simge

(Puan………………)

Cevap

3. Antalya Dağları üç bölümde ele alınabilir; Beydağları, Akdağlar ve Batı Toroslar. Aslında Beydağları ile Akdağ-lar Batı Toroslar’ın parçaları; ancak Akdağlar’la Beydağ-ları, ilin batısındaki Likya Bölgesi içerisindeler; Antalya Körfezi’nin kuzeyinde sona ermiş gibi durup öteki silsile-lerin sonradan başlamasına neden olurlar.

Takısız Ad Tamlamaları: Tamlayan ve tamlananın tamla-ma ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdır.

Gözümde ufuklar gözümde hasret, Sevdiğim uzakta adı da gurbet. Gurbet gurbet sen çok zalımsın gurbet, Gurbet gurbet evin yıkılsın gurbet

Bu metinlerde dilin hangi işlevleriyle kullanıldığını belirterek bu işlevleri açıklayınız.

(Puan………………)

Cevap

499. Sınıf Dil ve Anlatım

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ İLETİŞİM

1. Dilimiz, konuşma dilimizden çok yazı dilimiz, yıllardan beri, yüzyılı aşkın bir zamandan beri durmadan değişiyor. Değiş-mesini bir dileyen oldu bir buyuran oldu diye değil, değiş-mesi gerektiği için, değiştirmek zorunda olduğumuzdan, içi-mizden duyduğumuz için değişiyor. Elimizdeki dille, dünden kalan dille, istediğimizi söyleyemediğimiz, istediğimiz gibi söyleyemediğimiz için değişiyor. Bu değişme, bir bakıyor-sunuz hızlanıyor, çok kimseleri şaşırtacak, başlarını dön-dürecek kadar hızlanıyor; bir bakıyorsunuz ağırlaşıyor, artık duracak sanıyorsunuz. Ama durmuyor. Durdurmak kimsenin elinde değil; durdurabilsek, çoktan durduracaktık. Yazarları-mızın bir bölüğü ta başlangıçtan beri, bu değişmeye sinirle-niyor, bu değişmeyi istemiyor. Kimi öfkelenip bağırıyor. Son-ra öfkeleneni de eğlenip alay edeni de değişmeye uyuyor, dilini değiştiriyor; bir gün önce istemediği yeni dille yazıyor.

Bu parçada dille ilgili aşağıdakilerden hangisine deği-nilmemiştir?

A) Özellikle yazı dilinin değişiminin süreklilik taşıdığınaB) Dillerdeki değişimin birilerinin dile müdahalesiyle ger-

çekleştiğineC) Dillerdeki değişimin dilin yetersiz kaldığı durumlarda ger-

çekleştiğineD) Bazı yazarların dildeki değişimi hemen kabullenemediği-

neE) Değişimin hızının her zaman aynı olmadığına

2. İletişimde kendi dışında bir şeyi gösteren, düşündüren, işa-ret eden ve onun yerini alabilen sözcük ya da nesneye gös-terge denir. Göstergeler dil ve dil dışı olmak üzere iki çeşittir.

Aşağıdakilerden hangisi dil dışı göstergeye örnek ola-maz?

C)B)A)

E)D)

Yerin seni çektiği kadar ağırsınKanatların çırpındığı kadar hafifKalbinin attığı kadar canlısın

3. Dili çok defa insanlar arasında anlaşmayı sağlayan bir va-sıta olarak tarif ederiz. Son zamanlarda "anlaşma" yerine "iletişim kurma" diyoruz. Dili âdeta bir cep telefonu gibi dü-şünen eksik bir tanım. Bilgisayarların gelişmesiyle ortaya çı-kan makine dilleri düşünülecek olursa bu tanım belki yeterli sayılabilir; ancak insan dilleri için bu tanımı yeterli saymak mümkün değildir. Her dil, farklı bir toplumun tecrübe, bilgi ve anlayışını biriktirmiştir. Çok derinlerde, henüz bilimin öğ-renemediği kadar eski bir tarihte ortaya çıkan bir dil, daha doğarken belli bir coğrafyanın ve o coğrafyada yaşayan belli bir toplumun izlerini taşıyarak doğar. Bulunduğu coğrafyanın iklimi, tabiat şartları, bitki örtüsü, hayvan varlığı dilin muhte-vasını belirler. Söz gelişi Araplar deve için pek çok kelime kullanırken Eskimolar buz ve kar için yüzlerce kelime oluş-turmuşlardır.

Bu parçadaki altı çizili bölüm dilin aşağıda belirtilen özelliklerinden hangisine ışık tutmaktadır?

A) Dilin sürekli değiştiğineB) Dilin kendine özgü kurallarının olduğunaC) Dilin coğrafi ve kültürel özelliklere göre şekillendiğineD) Doğadaki tüm güzelliklerin dil tarafından tam olarak an-

latılamadığınaE) Dilin bir milleti millet yapan en büyük değer olduğuna

4. I. Bir bilgiyi, duyguyu karşı tarafa iletmek isteyen kişi……. . II. Bir iletiyi dinleyen, okuyan kişi…… III. İletiyi gönderen kişinin iletisini göndermede kullandığı

araç…. . IV. Bir iletideki kelimelerin ya da cümlelerin ortama göre ka-

zandıkları anlamlar ……. V. Göndericinin aktardığı iletiye alıcının verdiği her türlü

yanıt……

Aşağıdaki terimlerden hangisi numaralanmış cümleler-den birine getirilemez?

A) Bağlam B) Kod C) GöndericiD) Alıcı E) Kanal