Upload
phamhuong
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Szanowni Państwo,
Przekroczenieprogu szkolnego jestpunktemzwrotnymwdotychcza-
sowym życiu dziecka i jego rodziców. Nauka w klasach początkowych decyduje
o prawidłowym rozwoju fizycznym ucznia oraz kształtuje jego osobowość.
Broszura, którą Państwo otrzymaliście dotyczy ważnych zagadnień
zdrowotnych, istotnych z punktu widzenia dobrego startu szkolnego. Poruszono
w niej m. in. tematykę żywienia dziecka w wieku szkolnym, higieny wzroku, pra-
widłowego rozwoju mowy i zdrowia psychicznego dziecka, a także problematy-
kę zdrowego środowiska szkolnego, w tym prawidłowego miejsca pracy ucznia,
rozkładu zajęć lekcyjnych oraz bezpieczeństwa w szkole.
Celem głównym Programu edukacyjnego pt. „Moje Dziecko Idzie do
Szkoły” jest ukształtowanie prawidłowych nawyków i umiejętności wśród dzieci
rozpoczynających naukę w szkole.
Program, zainicjowany w 2002 roku przez Wojewódzką Stację Sanitar-
no-Epidemiologiczną w Poznaniu cieszy się dużą popularnością wśród rodzi-
ców oraz nauczycieli. W roku szkolnym 2011/2012 Program wdrożony zostaje
w przedszkolach na terenie województwa opolskiego.
Wierzę, że przygotowany materiał spotka się z Państwa zainteresowa-
niem oraz ułatwi adaptację dziecka i najbliższych członków rodziny do warun-
ków szkolnych.
Życzę sukcesów
Anna Matejuk
Opolski Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny
Większość dzieci w wieku 6-7 lat uwielbia się bawić. Podczas zabawy wgrupiedzieląsięrolami,wymyślająscenariuszeodtwarzającewmniejszymbądźwiększym stopniu rzeczywistość. Potrafią wyrażać swoje zdanie, argumentować ispieraćsię.Sąciekaweświata,zadająpytania.Dojrzałośćukładunerwowegoprze-jawiającasięwzdolnościachdomyślenia,systematycznegouczeniasię,skupianiauwagiświadczyogotowościdopodjęcianaukiwszkole.
Naukawszkolestanowidladzieckaogromnewyzwanie,możebyćźródłemstresu,niepokoju,apierwszeniepowodzenia-nagrunciezadańszkolnychczykon-taktówzrówieśnikami-mogąwpłynąćznacząconadalszeżycieirozwójczłowieka.Ważnejest,abyrodzicepomogalidzieciompokonaćtrudnościiprzygotowalijedonaukiwszkole. Pierwszym i zasadniczymźródłem stresu dla dziecka jest nowemiejsce(szkoła,klasa),noweosoby(nauczyciele,innedzieci),brakwiedzynatemattego,cobędziesiędziałowszkole.Napięcieilęksączęstowzmaganeprzezstarszedziecialbo innychdorosłych,którzystrasządzieckoszkołą,mówiąc„terazskończyłosiędzieciństwo”,„konieczabawy”itp. Najlepiejbyłobyprzedrozpoczęciemnaukipozytywniewyrażaćsięoszko-le,opowiadaćdziecku,żenauczysiętambardzodużooświecie,otym,jakskon-
Co zrobić, aby dziecko cieszyło się, że idzie do szkoły?
�
struowanesąmaszyny,skądsiębiorąwulkany,cotosądinozauryitp. Początek szkoły jest trudny również dlatego, żeczęśćdzieciporazpierwszyrozstajesięnadłuższyczaszrodzicami.Możetowzbudzaćudzieckalęk.Wartojużwcześniejprzyzwyczajać dzieckodorozstań,zawszeumawiającsięnaokreślonągodzinępowrotu,apotem dotrzymywać umowy. Po pewnym czasie chodzenia do szkoły np. dwóch tygo-dniach,możnadzieckoodbieraćpóźniej,alezawszepowinnoonowiedziećoktórejgodzinie. Pewnośćsiebiebudujeudziecitakżeprzekonanie,żejużcośpotrafią.Jedną zważniejszychumiejętności,z którądzieckopowinnoprzyjśćdo szkoły jest sa-modzielność–wjedzeniu,ubieraniu,myciusięitp.Dziękitemudzieckonigdyniebędzieostatnieiniebędzieoceniaćsiebienegatywnie. Poczuciekompetencjiwzmacniadzieckowrelacjachrówieśniczych.Należy zatemzachęcaćjedonawiązywaniaprzyjaźniwklasie,wspólnejzabawy,anietylko rywalizacjiiwalkinp.ozabawki. Początki naukiw szkolezawsze są dla dziecka sytuacją trudną. Prędzejczypóźniejbędzienarażonenaniepowodzenia–wkontaktachzinnymidziećmi,nauczycielem,któryniezawszedostrzeżezaangażowaniedziecka.Rodzicepowinni pamiętać o rozmowiez dzieckiem, pytać je często o to co robi, co sięzdarzyło.Wartoprzyzwyczaić jedotegotypurozmowy jeszczeprzedrozpoczęciemnauki.Dziękitemumożnarozpoznaćniepokojącestanyemocjonalneiwesprzećdziecko,pocieszyćje,podpowiedziećnowesposobyrozwiązaniatrudności. Najważniejsze jest jednakprzyjęcieprzez rodzicówpodstawowegozało-żenia,żepoczątkiszkołysątrudne.Prędzejczypóźniejdzieckonapotkatrudności.Emocjewówczaspojawiającesięsąprawdziwe,azadaniemrodzicajestudzieleniedzieckupomocyiwsparcia. Gdypoupływiemiesiącanaukidzieckonadalmaproblemyzadaptacją,mogąpojawićsięnowezachowania(np.wycofanielubagresja).Dodatkowonau-czycielmożezauważyćtrudnościwopanowaniumateriałuszkolnego,wartozasta-nowić sięnadwizytąupsychologa. Specjalistazdiagnozujeprzyczyny trudnościszkolnychiwdrożyokreślonedziałania.
Dobry start szkolny ma zasadnicze znaczenie dla dalszej edukacji. Dziecko pozytywnie
nastawione do nauki chętniej będzie się uczyło i cieszyło z każdej nowej informacji..
�
Rodzictroszczysięoswojedzieckonajlepiejjakpotrafi.Wiedząc,żerozwija-
jącysięmłodyorganizmpotrzebujeszczególnejopieki,powinienzwracaćuwagęna
to,coikiedyzjadajegodziecko.Racjonalneodżywianiejestdlamłodegoorganizmu
jednązważniejszychinwestycjinaprzyszłość.Pozwolinazachowaniezdrowiaido-
brejkondycjiwwiekudojrzałym.
Wprawidłowymżywieniudzieckanajważniejszesąjegowłasneprzyzwy-
czajenia.Chcąc jeprawidłowokształtować, trzebazmienić sposóbżywieniacałej
rodziny.Wiekwczesnoszkolnytookres,wktórymdzieckouczysięprawidłowychza-
chowańijednocześniewykazujedużezainteresowaniezdrowiemwłasnymiswoich
najbliższych,cowartowykorzystaćplanującjegożywienie.
Pamiętajmy o następujących zasadach:
1.Codzienneżywieniepowinnoskładaćsięz5posiłków,podawanychregularnie
wodstępachok.3godzin.
2.Potrawynależypodawaćwmałychporcjach,abynieprzyzwyczajaćdzieckado
pozostawianiareszteknatalerzu,alerównieżdozjadaniazbytdużychporcji.
3.Jadłospisiposiłkinajlepiejurozmaicaćpodającróżnorodnieprzygotowanepotrawy
-gotowanewwodzielubnaparze,duszone,zapiekaneismażone.
4.Nienależypodawaćsłodyczymiędzyposiłkami,abyniezmniejszyćapetytuiłaknienia.
5.Nienależykarcićdzieckazazbytpowolnejedzenielubniejedzenie.
6.Powinnosiędbaćoestetycznywyglądstołuipodanychposiłków(estetycznie
iciekawiepodanapotrawawzbudziapetytdziecka).
7. Należyangażowaćdzieckodoplanowaniacodziennego jadłospisu,wspólnych
zakupóworazrodzinnegogotowania.
Żywienie dziecka w wieku szkolnym
Smaczne i zdrowe Obokplanowaniażywienia,awięcustalaniaodpowiedniejporcjiorazskła-
du jadłospisu,ważnymelementem jest takżeprawidłoweprzygotowaniepotraw.
Niewłaściweprzygotowanie,mimoprawidłowozaplanowanegojadłospisuiużycia
dobrychjakościowosurowców,obniżawartośćodżywcząismakowąpotraw.Smacz-
neprzygotowaniepotrawwymagaodpowiedniegołączeniazesobąróżnychproduk-
tóworazstosowaniaodpowiednichsurowcówjakododatków,np.:doprawianiezup �
i sosów żółtkiem jaja, śmietaną, doprawianie sałatek
olejem, sokiem z cytryny, dodaniemleka do ciast itp.
Wszystkotowpływakorzystnienietylkonasmakieste-
tycznywyglądpotraw,alerównieżpodnosiichwartość
odżywczą.
Do łączenia różnychproduktówświetnienadająsięsurówki, sałatkioraz
kanapki.Kanapkitonajszybszyinajprostszyposiłek,awwieludomachjadasięje
naśniadaniaikolacje.Pomysłównakanapkijestwiele,aichkolorowywyglądmoże
zachęcićdojedzenianawetniejadka.Zdrowekanapkinajlepiejprzyrządzaćnawielo-
ziarnistympieczywiezdodatkiemmasłalubwysokiejjakościmargarynyzolejów
roślinnych(szczególniezalecanejwprzypadkunadwagiudziecka).Tłuszczroślinny,
wtymolejeimargaryna,sąjedynymźródłemnienasyconychkwasówtłuszczowych,
niezbędnychwdiecie.Dokanapekświetnienadająsięwarzywa(sałata,kiełki,pa-
pryka),nabiał(sery),jajka,rybyorazwędlinydrobiowe.
Dzieckoranomusimiećczasnaspokojnezjedzeniewartościowegośniada-
nia,abymiałosiłęiśćdoszkołyiaktywnieuczestniczyćwzajęciach.Niedopuszczal-
nejestzaniedbywanieśniadań,zwłaszczajeślichodziodzieci.Śniadaniezaspokaja
ichpotrzebyżywienioweidajezastrzykenergiipotrzebnejdozabawyinauki.
Badania dowodzą, że:
•Dobrzezaplanowaneśniadanie-zproduktamiżywieniowymiz5grup-zaspakaja
około1/4dziennegozapotrzebowanianaskładnikiodżywcze.
•Brakśniadańwcodziennejdieciepowodujewystąpienieniedoboruskładników
odżywczych,któretrudnojestdziecku„nadrobić”wciągudnia.
•Dzieci regularniespożywającepełnowartościoweśniadania łatwiejkoncentrują
sięnanauce,sąbardziejzrównoważone,opanowane,mniejdrażliwe,mająwięk-
sząodpornośćiwięcej„siłwitalnych”.
Niemożnateżzapomniećoprzygotowaniudrugiegośniadaniadoszkoły.
Zdrowe kanapki
Śniadanie to podstawa
�
Wwiekuszkolnymwystępujązwiększonepotrzebyżywieniowezewzględunain-
tensywnywzrost,dużąaktywnośćfizycznąisprawnośćumysłową.Rozwijającemu
sięorganizmowitrzebadostarczyćwszystkichniezbędnychskładnikówodżywczych:
białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i składnikówmineralnych oraz zadbać
oichwłaściwyrozkładwciągudnia.
Zapotrzebowanienaenergięuzdrowegodzieckawwieku7-9latwyno-
si1600–2100kcal,wzależnościodaktywnościfizycznej,wzrostu imasyciała.
Podstawową zasadą żywienia dziecka jest dostosowanie wartości energetycznej
pożywienia do zapotrzebowania organizmu. Należy również umiejętnie dobierać
produktydojadłospisu,abyuwzględniałonwszystkieniezbędneskładniki.
Białka -sągłównymelementembudowywszystkichtkanek,enzymów,hormonów
iprzeciwciał.Odpowiedniedostarczeniebiałekdecydujeoprawidłowymwzroście
irozwojuczłowieka,atakżeodbudowieuszkodzonychtkanek(złuszczającejsięskó-
ry, gojeniu ran).Źródłembiałkazwierzęcegowdiecie sąmleko i jegoprzetwory,
mięso,rybyijaja.Roślinnymźródłembiałkasąnasionazbóżiroślinystrączkowe.
Organizmczłowiekaniepotrafiwytworzyćwszystkichaminokwasówpotrzebnych
mudoprodukcjibiałka.Trzebajedostarczyćzpożywieniemwproduktachpocho-
dzeniazwierzęcego.
Niezbędne składniki pożywienia
�
Tłuszcze -sąźródłemorazgłównąformąmagazyno-
waniaenergiidlaorganizmu,odpowiadajązajegood-
porność, produkcję i prawidłowe funkcjonowanie hor-
monów, umożliwiająwchłanianiewitamin:A, D, E i K,
dlategozaleca siędodawanieolejówdo surówek.Oprócznichwdieciedziecka
należyuwzględnić:oliwęzoliwek,orzechy,nasiona,olejezawartewrybach.
Węglowodany –dostarczająenergiipotrzebnejdzieckudożyciairozwoju.Ichźródłemsąproduktyzbożoweorazowoceiwarzywa.Należyunikaćwprowadzania
dodietydzieckasłodyczyisłodkichnapojów,ponieważdostarczającukrówpros-
tychi„pustych”kalorii,amająmałąwartośćodżywczą.
Witaminy –sąniezbędnedoprawidłowegorozwojuifunkcjonowaniamłodego
organizmu,zapobiegająwieluchorobom,uodparniająorganizmprzedróżnymiin-
fekcjami.
Błonnik–sątowęglowodany,któreniemogąbyćwchłaniane,dlategoniedostar-
czająenergii.Błonnikodgrywaznaczącąrolęregulującąwprocesachzachodzących
wprzewodziepokarmowym:hamujeuczuciegłodupęczniejącwżołądku,wypełnia
jelita, przyspiesza przechodzenie ich treści przez przewód pokarmowy zapobie-
gajączaparciom i regulujedziałanieflory jelitowej.Źródłembłonnika sąowoce
(równieżsuszone)iwarzywaorazpieczywopełnoziarniste.
Składniki mineralne–sąmateriałembudulcowymkości,tkanek,mięśni.
Odpowiadajązaprawidłowefunkcjonowanieukładunerwowegoipracysercaoraz
regulujągospodarkęwodnąorganizmu.Składnikimineralneznajdująsięwowo-
cach,warzywach,produktachzbożowych,mięsie,rybach,mlekuijegoprzetworach.
Woda–jestniezbędnadożyciaiodpowiedzialnazaprawidłowefunkcjonowanieorganizmu.Powinnabyćpodawanaprzedewszystkimwczystejpostacilubwformie
herbat,soków,zup.
�
Mleko i przetwory mleczne-zawierająwysokowartościowebiałko,sąnajbo-
gatszymźródłemdobrzeprzyswajalnegowapnia, który jestpodstawowymmate-
riałembudulcowymkościizębów.Dziecipomiędzy7a9rokiemżyciapotrzebują
średnio 800mgwapnia dziennie (plasterek żółtego sera dostarcza ok. 250mg
wapnia,szklankajogurtunaturalnegook.340mg,aszklankamleka2%-240mg).
Ponieważkościdziecka stale rosną, stają sięmocniejsze igęstnieją,magazynują
dodatkowozapaswapniapotrzebnynapóźniej.Wapńbierzeudziałrównieżwkurcz-
liwościmięśni,krzepnięciukrwi,prawidłowejpracyserca iukładunaczyniowego,
pełnirównieżrolęwzmniejszaniuryzykawystąpienianowotworówjelitagrubego,
udorosłychzapobiegaosteoporozie.
NabiałjestgłównymźródłemwitaminyB2,atakżewitaminyA,D,fosforu,
potasu,magnezu, cynku,miedzi.Działanaorganizmalkalizująco (odkwaszająco).
Produktypolecane:mleko,jogurt,maślanka,kefir,serybiałe,żółteitopione,budynie
iinnepotrawyzmleka,koktajlemleczne,masło.Produktymlecznefermentowane
(jogurtynaturalne,kefiry,twarogi,zsiadłemleko),anawetżółteserysąszczególnie
zalecane,gdyżflorabakteryjnazawartawtychproduktachułatwiaprzyswajanieich
składników(polecanesąpokuracjachantybiotykowych).
Z czego powinna składać się codzienna dieta dziecka?
�
Pieczywo i produkty zbożowe-sągłównymźród-
łemwęglowodanówwdiecieczłowieka,azarazemistot-
nymźródłemenergii.SąźródłemwitaminzgrupyB,ich
niedoborymogąbyćprzyczynąchoróbskóryizaburzeń
wfunkcjonowaniuukładunerwowego.Zawierająskładnikimineralnem.in.żelazo,
magnez,cynk,miedź,związkipotasu i fosforu.Zalecasięspożywanieproduktów
otrzymywanychzmąkirazowej,grahambądźteżzmąkigrubomielonej.Wskazane
jestteżspożywanieproduktówotrzymanychnazakwasie,bezużyciadrożdży.
Warzywa -sąźródłemwitamin,składnikówmineralnychorazbłonnikapokarmo-
wego,atakżeprzeciwutleniaczy.Związkitesąpotrzebnedoprawidłowegowzrostu
i rozwojuorazzachowaniazdrowia,zapobiegają infekcjomiwielu innymchoro-
bom.Nawykspożywaniawarzywiowocówchronidzieckoprzedchorobamicywili-
zacyjnymiwdorosłymwieku–należyjepodawaćcodzienniedokażdegozpięciu
posiłków.
Owoce –większośćnależydoproduktówniskokalorycznych.Wysokoenergetyczne
sąwinogrona,banany,daktyle,awokado,kompoty,wysokosłodzonedżemy,marmo-
lady,powidła,konfitury,syropyowocowe,suszoneowoceiorzechy.Owocezawie-
rają dużo błonnika pokarmowego. Sąźródłemwitaminy C: porzeczki, truskawki,
cytrusowe,kiwi,mango,meloniźródłemkarotenu:morele,mango,melon,arbuz,
mandarynki,wiśnie.
�
Przygotowując posiłki pamiętajmy o przestrzeganiu zasad higieny Nawet najbardziej racjonalne żywienie bez zachowania zasad higieny
możezaszkodzić.Wieleproduktówżywnościowychłatwosiępsujewwynikudzia-
łaniadrobnoustrojówzwłaszczawtedy,gdyprzechowywanesązbytdługo,wzbyt
wysokiej temperaturze. Efektem spożycia produktów żywnościowych, w których
namnożyły się szkodliwe dlazdrowia drobnoustroje jest choroba określana jako
„zatruciepokarmowe”,wywoływanaprzezpałeczkiSalmonella,gronkowce,laseczki
Mięso i wędliny-sąpodstawowymźródłembiałka,które jestgłównymskład-
nikiembudulcowymkomórekitkanek.Jegoniedobórmapoważnekonsekwencje
np.: zahamowanie wzrostu, zmniejszoną odporność na choroby zakaźne. Mięso
iwędlinysąźródłemdobrzeprzyswajalnegożelazaorazcynku imiedzi,witamin
z grupy B (głównie B5) orazA, D i K (w podrobach). Zewzględu nawysokąza-
wartośćfosforuisiarkidziałajązakwaszająconaorganizm.Wprzygotowaniuśnia-
dańnajczęściejstosowanesąwędliny,wartojednakzamiennieużywaćmięsa(np.:
pieczonego)– jest trwalsze nie zawiera konserwantów i dodatków smakowych.
Jaja - topełnowartościoweproduktybiałkowe.Sądobrymźródłemwitamin roz-
puszczalnychwtłuszczach(A,D,E,K),witaminzgrupyBorazdobrzeprzyswajalnego
żelaza,związkówfosforuisiarki.Jednakżeniemogąbyćspożywanebezograniczeń,
ponieważżółtkojestźródłemcholesterolu.
Ryby -sąźródłemdobrzeprzyswajalnegobiałkaowysokiejwartościodżywczej,
witaminA,DizgrupyB,wielonienasyconychkwasówtłuszczowychimikroelemen-
tów,zwłaszczajodu–dlategoniepowinnozabraknąćichwdieciedziecka.
Rozwijającemu się organizmowi koniecznie trzeba dostarczyć wszystkich
niezbędnych składników pożywienia: białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin
i składników mineralnych oraz zadbać o właściwy rozkład i liczbę posiłków.
Pełnowartościowe śniadanie jest niezbędne do prawidłowego
funkcjonowania dziecka w szkole!
10
jadu kiełbasianego.Aby uniknąć bardzo dokuczliwych,
a czasami nawet niebezpiecznych dla życia skutków
zatrućpokarmowychnależy:
• Dokładniemyćręcewodąimydłem:
-przedprzystąpieniemdoprzygotowywaniapotraw,
-przedprzystąpieniemdospożywaniaposiłków,
-potzw.czynnościachbrudnych,np.obieraniuziemniakówiwarzyw,patroszeniu
ryb,drobiu,przygotowywaniusurowegomięsa,dotykaniuskorupjaj,
-pokażdejwizyciewtoalecie.
• Unikaćspożywaniasurowychjajlubsporządzonychznichniegotowanychdań.
• Używaćświeżych,dobrejjakościproduktówżywnościowych(zawszesprawdzać
datęprzydatnościdospożycia).
• Myćiwyparzaćjaja(przez10sekundwtemp.80 0Cprzedsporządzaniem
potraw).
• Izolowaćproduktyspożywczewymagająceobróbkicieplnejodproduktówgoto-
wychdobezpośredniegospożycia.
• Wewłaściwysposóbprzechowywaćproduktyspożywczeidaniagotowewlodów-
ce-zwracaćuwagęnazalecanyczasitemperaturęprzechowywania.
• Niezamrażaćproduktówwcześniejrozmrożonych.
Wraziewystąpieniaobjawówchorobowychtylkolekarzmożepostawićwłaściwą
diagnozęizalecićskuteczneleczenie.
Czyste ręce i sprzęt, dokładne mycie warzyw i owoców, wyparzanie jaj
oraz przestrzeganie zasad stosowania produktów świeżych, z ważnym terminem
przydatności do spożycia zapobiega zatruciom pokarmowym.
11
Największymproblememwspółczesnejmedycynywkrajachekonomicznie
rozwiniętychjestepidemiachoróbcywilizacyjnych,wtymotyłości.
Otyłośćjestprzewlekłąchorobąspowodowanąnadmiernąpodażąenergii
zawartejwpożywieniuwstosunkudozapotrzebowaniaorganizmu,skutkiemczego
jestmagazynowaniejejnadmiaruwpostacitkankitłuszczowej.Prawdopodobień-
stwo,że otyłe dziecko czy nastolatek będzie cierpiało na nadwagę również jako
osobadorosławynosi70%.Dziecizotyłościąniesąwpełnizadowolonezeswego
życia.Otyłość sprawia,żenie są akceptowaneprzez rówieśników, trudno jest im
spełnićzadaniastawianeprzezszkołę,rodzinęiotoczenie.
Udzieciznadwagąiotyłościąistniejeskłonnośćdozmianwukładziekost-
no-stawowym.Schorzeniamiwspółistniejącymisąbardzoczęstokoślawośćkolan,
boczneskrzywieniakręgosłupa,płaskostopie.Otyłościtowarzysząlicznepowikłania
zestronyukładusercowo-naczyniowego.Wokoło20%przypadkówotyłościdzie-
cięcejwystępujenadciśnienietętnicze.
Przekarmianie w okresie wczesnego dzieciństwa prowadzi do rozwoju
zwiększonej ilościkomórekmagazynującychtłuszczworganizmie iwefekciedo
otyłości.Dlategowżywieniudzieckanależykierowaćsięjegoapetytem(niezmu-
szaćdzieckadozjedzeniaposiłku)iaktywnościąfizyczną.Podstawowązasadąogra-
Zapobieganie nadwadze i otyłości u dzieci
1�
niczeniamasyciaładziecka jestzmniejszeniewartości
energetycznejpożywienia, ale jedynie kosztemwęglo-
wodanówprostych(cukier,słodycze)itłuszczu.Wdiecie
trzebauwzględnićwszystkieniezbędneskładniki, tylko
wodpowiedniodobranejilości.
Bardzopoważnietrzebapotraktowaćregularneporyposiłków.Niepowin-
no się dokarmiać dziecka pomiędzy głównymi posiłkami. Norma to 5 posiłków
dziennie,podawanychwodstępachok.3godzin.Zawszepamiętajmyotym,aby
podawaćdzieckurozsądnieilościjedzenia.Bardzoważnejest,abydzieckonieczu-
łogłodu.
Różnorodność pokarmuzapewnia z reguły odpowiednią dawkęwitamin
iskładnikówmineralnych.Decydujeotymzarównojakośćpożywienia,jakisposób
jegoprzygotowania.Wdieciedzieckawskazanejestspożywanieróżnorodnychwa-
rzyw,owocówiproduktówzpełnegoziarna(razowepieczywo,kasze,płatkizbożo-
we,musli),któresąźródłemwitamin,składnikówmineralnychibłonnikaniezbęd-
nego do prawidłowej przemianymaterii. Podawane dziecku potrawymuszą być
wysokiejjakości,jaknajmniejprzetworzone.Wokresiezimowymmożnastosować
mrożonki,którezachowująnajwięcejwitaminiskładnikówmineralnych.
Ograniczenie spożywania słodyczy powinno się wiązać ze zwiększonym
spożyciemwarzywwróżnejpostaciorazniskokalorycznychowoców(arbuzy,trus-
kawki,grejpfruty,pomarańcze,mandarynki, jabłka).Trzeba teżzadbać, abywco-
dziennym jadłospisie dziecka nie zabrakło produktów, które są źródłem białka:
mleko,kefir,chudy jogurt, twarogi, ryby,mięso iwędlinydrobiowe.Unikaćnato-
miastnależy:śmietany,tłustychserów(żółtych,topionychismażonych),mielonek,
kiełbas,parówek,pasztetów.
Nienależygasićpragnieniadzieckasłodkiminapojami.Jeżelichcemypo-
dawaćdziecku soki, to najlepiej świeżowyciśniętez owoców iwarzyw lub roz-
cieńczonewproporcji1:2zwodąmineralną.Wskazanajestwodamineralna,kawa
zbożowa,herbatkiziołowe.
Należy pamiętać, że podstawą zdrowego sposobu odżywiania się są
ukształtowanewdzieciństwienawyki.Wtedywłaśniedzieckouczysiępodstawo-
wychczynności,wzorującsięnanajbliższymotoczeniu.Dotyczytotakżejedzenia.
Możnazachęcićdzieckodo robieniawspólnychzakupówbądźprzygotowywania
1�
Nastanuzębienianaszychdzieciwpływaprzedewszystkimracjonalneod-
żywianieorazpoziomhigienyjamyustnej.Pokarmypowinnybyćbogatewbiałko
iwapń(np.nabiał,roślinystrączkowe,orzechy,ryby)orazwitaminyisolemineralne
np.fosfor(ziarnapszenicy,mak,pestkidyni),spożywanewokreślonychporachdnia
zzachowaniemprzerwmiędzyposiłkami(szkodliwejesttzw.podjadanie).Pokaż-
dym,nawetnajmniejszym,posiłkuzębynarażonesąnaatakkwasówprodukowanych
przez bakterieznajdujące sięw jamie ustnej.W ten sposób powstaje próchnica.
Próchnicy i innymschorzeniomjamyustnejmożnaskuteczniezapobiegać,przes-
trzegającpewnychzasad:
• Zęby należy myć (2-3 min.) przynajmniej 2 razy dziennie: rano po śniadaniu
iwieczoremprzedsnem.Pokażdymposiłku,jeśliniemawarunkówdooczyszcze-
niazębów,jamęustnątrzebawypłukaćczystąwodą.
• Należyużywaćpastyzfluoremprzeznaczonejdladzieci.Dostarczaniefluorujest
niektórychpotraw,szczególniesurówek,któresamodzielniezrobionebędą lepiej
smakowały.Pozadietąważnejestskłanianiedzieckakuciekawymformomaktyw-
nościfizycznej:spacer,marsz,bieg,pływanie,jazdanarowerze,jazdananartach,gra
wpiłkę,tenis.Dzieckopowinnouprawiaćsportconajmniej5razywtygodniu,przez
ponad30minutdziennie.Nienależystosowaććwiczeńbezpośredniopoposiłku.
Zmniejszenieobjętościtkankitłuszczowejmawpływnapoprawękondycjiukładu
kostno-stawowegodziecka,atymsamymnazmniejszenieprawdopodobieństwa
wystąpieniadolegliwościbólowychstawówobwodowychikręgosłupawwiekudo-
rosłym.
Istotną korzyścią spadku masy ciała jest obniżenie ciśnienia tętniczego
krwi,atakżepoprawastanupsychicznegoisamopoczuciadziecka.
Jeżelidziecko jestotyłe-bardzoważne jestprzezwyciężanieproblemów
wspólnieznim.Jeśliczujewsparcierodzinyosiągnielepszewyniki,cowrezultacie
prowadzidozmniejszeniaryzykapojawieniasiępowikłańwdorosłymżyciu.
Najważniejsze elementy zapobiegania nadwadze i otyłości to odpowiednia dieta
i aktywność fizyczna. Odchudzając dziecko należy zmienić dietę całej rodziny.
Dbaj o zęby swojego dziecka
1�
szczególnieważnewokresiemineralizacjimłodychzębówtj.dookoło16roku
życia.Stosowaniepastyzfluoremjestjednakkorzystneprzezcałeżycie,ponieważ
pomagaleczyćpoczątkowepostaciepróchnicy.
• Należyużywaćszczoteczkiomiękkimwłosiu,giętkiejrękojeści(pomagachronić
dziąsłaizębyprzeduszkodzeniem).Szczoteczkępokażdymużyciunależypozo-
stawićdowyschnięcia.Powinnosięwymieniaćszczoteczkęnanowąśrednioco
6-8tygodni(np.gdyjejwłoskisątrwaleodkształcone).
• Należyzdecydowanieograniczyćjedzeniesłodyczy(zwłaszczabatonówiciastek
oblepiających zęby) oraz picie słodzonych napojów (typu cola, słodzone soki
iherbata).Pragnienienajlepiejgasićwodąmineralną.
• Regularnewizytyustomatologa(udzieciraznakwartał)pomagająprzeciwdzia-
łaćchorobomjamyustnej.Lekarzdoradzi,jakiestosowaćśrodkizapobiegawcze,
sprawdzistanzębówidziąseł,oceniprawidłowośćrozwoju.
Prawidłowe mycie zębów, ograniczenie spożycia słodyczy, systematyczna
kontrola u stomatologa to podstawowe zasady higieny jamy ustnej.
1�
Wadywzroku,opróczwadpostawy,należądonajczęściejwystępujących
problemówzdrowotnychwśróddzieciwwiekuszkolnym.Wczesnewykrycienie-
dowidzeniajestistotnezewzględunaodpowiedniepostępowaniekorygujące,np.
ćwiczeniawprzypadkudzieckazezującego.
Wokresie, gdydziecko rozpoczynanaukę, tj.między6a7 rokiemżycia,
ostrość jego wzroku osiąga już pełnię swoich możliwości. Zaburzenie ostrości
widzeniapowoduje,żedzieckoźlerozpoznajeznakinatablicy,atakżewksiążkach
izeszytach.
Korektęwzrokuuzyskujesiędziękiokularom.Tylkolekarzokulistapowi-
niendobieraćodpowiednieszkłakorygujące.Jeżeliokulistazalecinoszenieokula-
rów,rodzicepowinniprzyzwyczaićdzieckodonich,przypominaćonich,gdydziecko
odkłada jenapółkę.Zaniedbanieużywaniaokularówoptycznychgroziprzykrymi
następstwamizdrowotnymi.Używaniezalecanychprzezlekarzaszkiełkorekcyjnych
wwiekuszkolnymumożliwiaosiąganielepszychwynikówwnauce.
Ważnymelementemochronywzrokujestodpowiednieoświetlenie(zarów-
no naturalne, jak i sztuczne) miejsca odrabiania lekcji, czytania książki, zabawy
Ochrona wzroku dziecka
Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy ucznia.
1�
wymagającejwysiłkuwzroku.Lampapodsufitemnieza-
pewnia odpowiedniego oświetlenia. Lampkę na biurku
należyodpowiednioustawić:zlewejstronydladziecka
praworęcznego iodwrotnie-zprawej stronydla lewo-
ręcznego.Żarówkawlampieniepowinnaoślepiać,jedyniedobrzeoświetlaćmiej-
sce nauki. Dobrze, jeżeli dziecko może odrabiać lekcje przy świetle dziennym.
Należywtedy zwrócić uwagę na usytuowanie okna (zasada jak przy ustawieniu
lampynabiurku)ijegostan(czysteszyby,brakfiranek).
Nieprawidłowe oświetlenie może powodować m.in.: osłabieniewzroku, szybsze
męczenie,bóległowy,łzawienie,zaczerwienieniepowiekispojówek,pogorszenie
ogólnegosamopoczucia.
Oglądanietelewizji-zpunktuwidzeniazdrowiapsychicznegoiwadpo-
stawy, a takżew aspekcie ochronywzroku,wymaga szczególnegopodkreślenia.
Należy zachować odpowiednią odległość od ekranu oraz wyregulować funkcjo-
nowanieodbiornika.Migoczącyobraz,szczególnieoglądanyzbliskiejodległości,
wpływabardzoniekorzystnienawzrok.Długieprzesiadywanieprzedkomputerem
możebyćkolejnymzagrożeniemdlawzrokudziecka.
Rodzice powinni również zwracać uwagę na nawyk pocierania przez
dzieckorękoma-niejednokrotniebrudnymi-powiek,comożespowodowaćstany
zapalneoczu.
Właściwe oświetlenie, badanie wzroku, noszenie przepisanych okularów,
to podstawowe zalecenia dla ochrony wzroku dziecka.
1�
Ciąglerosnącaliczbadziecizzaburzeniamiwrozwojumowyniepokoiśro-
dowisko logopedów, rodziców inauczycieli.Dzieckonie rodzisięzeznajomością
określonegojęzyka,alezmożliwościąjegonauczeniasię,gdytylkozostanąspeł-
nionekutemuniezbędnewarunki,tzn.prawidłowewarunkianatomiczno-fizjolo-
giczneiodpowiedniastymulacja.
Rozwój mowy zależy przede wszystkim od uwarunkowań genetycznych
orazodwrodzonychwłaściwościorganizmuczłowieka.Prawidłowyrozwójmowy
jestmożliwywkontakciezinnymiludźmi.Przeznaśladowaniedzieckoprzyswaja
sobiewzoryzachowańjęzykowych.Onosłucha,rozumie,budujeteksty.Stymulacją
języka jestmówienie o tym, co nasza pociecha aktualniewidzi, czuje, przeżywa.
Ważną informacją jest przekazywanie dziecku wiedzy związanej ze znajomością
schematuwłasnegociała.
Gdydzieckonieprawidłowowymawia jeden, kilka lubnawet kilkanaście
dźwiękówmamydoczynieniazwadąwymowy.Najczęstszewadywymowyspotyka-
neudzieciwwiekuprzedszkolnymiwczesnoszkolnymto:
• seplenienie proste –parasygmatyzmdotyczygłoseks,z, c,dz lubsz,ż, cz,dż
lubś,ź,ć,dź;
• seplenienie międzyzębowe–podczasrealizacjigłoseks,z,c,dzlubsz,ź,cz,dz
lubś,ź,ć,dźjęzykjestwsuwanymiędzyzęby,
• seplenienie boczne –podczaswymawianiagłosek:
Prawidłowy rozwój mowy u dziecka
1�
s,z,c,dzlubsz,ź,cz,dżlubś,ź,ć,dźjęzykułożonyjest
niesymetrycznie i strumień powietrza uchodzi bo-
kiemprawąlublewąstroną,
• kappacyzm / gammacyzm –głoskikorazgzastępowanesąprzezgłoskitorazd
(kot–tot;kogut–todut),
• reranie –głoskarjestzastępowanaprzezgłoskęllubj;zdarzająsięteżniepra-
widłowerealizacjer(r„francuskie”,rwargowe,rtylnojęzykowe),
• mowa bezdźwięczna–głoskidźwięcznezastępowanesąprzezichbezdźwięcz-
neodpowiedniki:p–b,t–d,f–w,s–z,itd.,
• nosowanie–nosowebrzmieniegłosekustnych.
Zaburzenia wymowy mogą utrudnić dziecku edukację, funkcjonowanie
wklasieiśrodowiskuszkolnymprzeztoczęstoprzyjmujeonopozycjęwycofującą.
Wówczastrzebapracowaćnadtymisystematyczniewzmacniaćdzieckoprzezpod-
noszeniejegosamooceny.
Większość dysfunkcji mowy można zlikwidować, jeśli systematyczną pracę
z dzieckiem rozpocznie się w wieku przedszkolnym. Wszelkiego rodzaju zaba-
wy usprawniające oddychanie, pracę języka i warg ułatwiają Twojemu dziecku
prawidłowy rozwój mowy. Jeśli masz wątpliwości dotyczące rozwoju mowy
swojego dziecka – udaj się do lekarza rodzinnego, poproś o skierowanie do logopedy.
1�
Wdobieszybkiego tempażycia igwałtownychprzemianzdrowiepsychicznena-
bieraszczególnegoznaczenia.Wymieniającuwarunkowaniaprawidłowegorozwoju
psychicznegodzieckanależyzacząćodrodziny.Rodzicetworząwłaściwyklimatdla
zaspokojeniadwóchpodstawowychpotrzebdziecka-bezpieczeństwaimiłości.
Roli rodziców jakowzoru i przykładu niemożna przecenić.Wychowanie
powinnobyćracjonalneikonsekwentne,dalekieodnadmiernejsurowości inad-
miernegopobłażania,opartenaprostejzasadzie„kochaćirozumieć”.
Niezbędnajestścisławspółpracarodzicówuczniaznauczycielem.Wymia-
nadoświadczeń,spotkaniairozmowyindywidualne,udziałwimprezach,wyciecz-
kach, uroczystościach szkolnych są bardzo korzystne dla samopoczucia dziecka.
Dzieckurozpoczynającemunaukęwszkolenależyzapewnićregularnytryb
życia,przewidującyczasnaodrabianiezadańdomowych,nagryizabawy,zeszcze-
gólnymuwzględnieniemaktywnościfizycznejwotwartejprzestrzenizgodniezjego
zainteresowaniami.
Spędzaniedłuższegoczasuwciągudnianaoglądaniutelewizjilubprzed
monitorem komputeramęczy oczy, obciążawrażliwy układ nerwowy nadmiarem
bodźcóworazniekorzystniewpływanarozwójkostno-stawowy.Corazczęściejpisze
sięo„chorobietelewizyjnej”i„komputerowej”.
Należyzadbaćodobórtreściprogramowychstosowniedowieku,aczasspędzony
przedtelewizoremograniczyć.
Zdrowie psychiczne dziecka
�0
Niewskazane jest natychmiastowe odrabianie
zadań domowych po powrocieze szkoły. Konieczna jest
przerwa w nauce. Uczeń powinien posiadać wydzielony
ispokojnykątdonauki,przystosowanedowzrostumeble,
dobrzeoświetlonemiejscepracy.Zaoptymalnyczasnaodrabianiezadańdomo-
wychuważasięgodzinypopołudniowemiędzy16.00a18.00.Odrabianiezadań
szkolnychwdomuwymagaciszyispokoju.Nienależyuczniowiprzeszkadzaćlub
odciągaćgoodnaukizbłahegopowodu.Wnowoczesnejpedagogicenauczania
redukujesięwymiarczasunanaukęwdomu.Naukaniepowinnatrwaćdłużejniż
30minut(maksymalniedojednejgodziny).
Dzieckopowinnokłaśćsięspaćzawszeotejsamejporze-okołogodziny
21.00.Orientacyjnieprzyjmujesiędla6-7latka9-10godzinsnunocnego.
Nauka w szkole odbywa się pięć dni w tygodniu, a pozostałe dni tzw.
weekenduuczeńpowinienprzeznaczyćnazabawę,aktywnośćfizyczną,rozrywkę,
realizację swoich zainteresowań.Ważne jest, abywolny czas nie stanowił nudy
iudręki,leczbyłspędzanypożytecznieizkorzyściądlarozwojuucznia.
Dziecko wchodzi w szkole w inne środowisko społeczne, co wiąże się
zdodatkowymstresem.Stresjestcodziennymprzejawemnaszegożyciaijestna-
wetpotrzebny.Jeżelijednakjestzbytsilnyipowodujeznacznenapięcienerwowe,
powinnosiętemuprzeciwdziałać,łagodzićiwyciszaćgo.Rodzicepowinniwyjaś-
niaćnieporozumieniaiszybkorozwiązywaćsporneproblemy.
Konieczne jest sukcesywne przeciwstawianie się postawie egoistycznej
�1
Prawidłowa postawa ciała dziecka
i egocentrycznej typowej dla wczesnego dzieciństwa. Należy popierać i w pełni
akceptowaćto,żenaszedzieckozaprzyjaźnisiębliżejzkilkomakolegamiczykole-
żankami,zaprosidoswojegodomu,będzieorganizowaćspotkania,wspólnezaba-
wyizajęcia,cosprzyjakształtowaniutolerancjiiszacunkudladrugiegoczłowieka,
a takżeuznaniapewnejodmiennościorazsłużeniapomocądrugiemuwróżnych
okolicznościach.Wprzeciwnymprzypadkuwyrośnienamegoistaicynik,niewrażli-
wylubobojętnynasprawydrugiegoczłowieka.
Kolejne zagrożenie dla zdrowia psychicznego ucznia stanowi wzrost
przestępczościwstosunkudonieletnich,agresjiiprzemocyorazmolestowaniasek-
sualnego,októrymcorazczęściejsięmówi ipisze.Wszystkietezjawiskapatolo-
gicznewymagająodrodzicówinauczycielitaktownegoiwczesnegoinformowania
dzieciosposobachprzeciwdziałaniaprzemocyiobrony.
Nowy etap życia dziecka to nowe problemy wpływające na rozwój jego
zdrowia psychicznego.W tym okresie wyrozumiałość i pomoc rodziców jest
bardzo potrzebna.
Od chwili rozpoczęcia nauki szkoła staje sięmiejscemwielogodzinnego
przebywaniawniejdziecka.Należywięcstworzyćdzieckuoptymalnewarunkido
nauki,nieograniczającewznacznymstopniujegonaturalnejaktywnościruchowej.
Brakruchuwywieraniekorzystnywpływnapostawęciaładziecka,którauwarun-
kowanajestwydolnościąisiłąukładumięśniowego,atakżenaturalnymikrzywizna-
mikręgosłupa,ułożeniemgłowy ikątemustawieniakręgosłupawobecmiednicy.
Potocznieoceniasięjąjakopoprawną,estetyczną,bądźnieprawidłową,złą.Posta-
waciałajestodzwierciedleniemfizycznegoipsychicznegostanudziecka.
Postawaciałamożezmienićsięwciągudniapodwpływemnajróżnorodniejszych
bodźców:
• dobresamopoczucie,radość-pobudzadoprzyjęcialepszejpostawyciała,
• zmęczenie,przygnębienie,złesamopoczuciesprzyjająwadompostawyciała.
O wadzie postawy mówimy w przypadku stwierdzenia asymetrycznego
ustawieniagłowy,asymetriibarków,asymetriiustawieniamiednicy,pogłębienialub
spłycenianaturalnychkrzywiznkręgosłupa.��
Pierwszykrytycznyokrestworzeniasięwadpostawyprzypadana6-7rok
życia inosinazwęokresuszkolnego.Źródłatychniekorzystnychzmianupatruje-
mywnowychdladzieckawarunkachszkolnych.Donajczęstszychczynnikówzabu-
rzającychpostawęciaławtymokresiezaliczasię:
• długotrwałesiedzeniewławceszkolnej,
• noszenieciężkichplecaków/tornistrów,
• czynnikipsychiczne(trema,lęk),
• czynnikihigieniczno-zdrowotne:zadalekoodtablicy,złeoświetlenie,nieodpo-
wiedniaodzieżiobuwie,nieodpowiedniedowzrostuuczniakrzesłoibiurko,nieko-
rygowanewadywzroku.
Najlepsząformązapobieganiatymniekorzystnymstanomjestzachowanierówno-
wagipomiędzynaukąawypoczynkiem.Wypoczynekdziennytoprzedewszystkim
grysportowe,zabawy,aktywnośćruchowanaświeżympowietrzu.Wartoinicjować
ćwiczeniafizycznewśróddzieci,którepoprawiająnietylkosprawnośćfizyczną,ale
takżemająistotnywpływnaprawidłowyrozwójciaładziecka.Opomocwdoborze
ćwiczeńmożnapoprosićnauczycielawychowaniafizycznego.
Zauważoneprzezrodzicówjakiekolwieknieprawidłowościwpostawieciaładziecka
należyskonsultowaćzlekarzem,którymożezalecićzajęciakorekcyjne.Rodzicepo-
winnizadbaćoto,żebydzieciwnichaktywnieuczestniczyły.
Dziecko powinno mieć odpowiednie warunki do odrabiania
lekcji, nie za ciężki tornister, wygodne obuwie i odzież.
��
Środowisko szkolnePlecaki/tornistry ZanimTwojedzieckopójdziedoszkoły,zwróćuwagęnaciężarplecaka.
Dlauczniado13rokużyciaciężarplecakaszkolnegoniemożeprzekroczyć10%
jegowagi.Cechydobregoplecaka:
• lekki–niektóreplecaki,nawetbezzawartości,dużoważą,
• zaopatrzonywregulowane,miękkieiszerokieszelki-regulacjapozwalanaści-
słeprzyleganieplecakadokręgosłupa,aodpowiednioszerokieszelkiniewrzy-
nająsięwramionadziecka,
• usztywnionaściankatylna,uwypuklonawdolnejczęścizewzględunanaturalną
krzywiznękregosłupa,
• przegródkiwśrodku–umożliwiatorównomiernerozłożeniezawartościplecaka
orazutrzymanieładuiporządku.
Załadowanyplecak/tornisterpowinienwjaknajmniejszymstopniuzmie-
niaćnaturalnysposóbchodzeniaistaniadziecka.Ok.40%uczniównosidoszkoły
zbytciężkieplecaki.Sporaczęśćrodzicówniezwracauwaginazawartośćplecaków.
Skutkujetopakowaniemprzezdzieci„wyposażeniadodatkowego”(zabawki,kosme-
tyki,urządzeniadosłuchaniamuzykiitp.).
Wogólnymrozrachunkumatowpływnazwiększeniewagiplecaka/tornistra.
��
numer zestawu (krzesłoiławka)
siedziskakrzesła pulpitu stolika
zakres wzrostu ucznia(wcm) kod koloru
0 21 40 80-95 BIAŁY
I 26 46 93-116 POMARAŃ-CZOWY
II 31 53 108-121 FIOLETOWY
III 35 59 119-142 ŻÓŁTY
IV 38 64 133-159 CZERWONY
V 43 71 146-176,5 ZIELONY
VI 46 76 159-188 NIEBIESKI
VII 51 82 174-207 BRĄZOWY
wysokość(wcm)
Odpowiedni dobór zeszytów Aby ograniczyćwagę plecaka naszego dziecka, zrezyg-
nujmyzgrubychzeszytów(np.100-kartkowych)oraztych
wsztywnejigrubejokładce,narzeczzeszytówcieńszych
(np.32-kartkowych)iwmiękkiejoprawie.Teostatniemożeniesątakefektowne
itrwałe,lecznapewnosąlżejszeidająodpocząćkręgosłupomnaszychdzieci.
Stanowisko pracy uczniaWielogodzinne przebywanie uczniów w szkole wymaga zapewnienia im odpo-
wiedniego stanowiska pracy. Oznacza to, że dla ucznia o określonym wzroście
iokreślonejwysokościpodkolanowejpowinnobyćzapewnioneodpowiedniekrze-
słoiławka.WłaściwydobórumeblowaniaokreślaPolskaNorma.Ustalonowniej
8 numerówmebli. Każdemu numerowimebli przypisano określony kod kolory-
styczny,któryprzedstawiaponiższatabela(tzw.tęczawzrostu).
Takimi kodami kolorystycznymi lub numerami powinny być oznakowane
ławkiikrzesłaszkolne.Istotnejesttakże,abymeblebyływłaściwieskompletowane.
��
Przystoleoznakowanymokreślonymnumeremlubokreślonymkoloremniemoże
staćkrzesłooznakowaneinnymnumeremlubinnymkolorem.
Ważnejestrównież,abypierwszyrządławekbyłoddalonyo2,2modtablicy.
Wiedząc, jakiego wzrostu jest nasze dziecko, łatwo można sprawdzić,
wjakimzestawiemebliszkolnychpowinnosiedzieć.Wniektórychszkołachspotkać
możnaprzymiarywzrostowe.Są to listwyzkoloramiwymalowanyminaokreślo-
nychwysokościach(zgodnieztabelą).Przymiaryznajdująsięwklasachlubnakory-
tarzachszkolnych.Mogąsłużyćdzieciomdosamodzielnegosprawdzenia,czymają
stanowiskodostosowanedoswojegowzrostu.
Długotrwałe siedzenie przy stanowisku pracy niedostosowanym
do wzrostu ucznia może przyczynić się do powstania wad postawy wśród
których najczęściej spotykaną grupą są skoliozy (boczne skrzywienia kręgosłupa).
Oświetlenie w salach lekcyjnych
Oświetlenie naturalne-wzrokczłowiekajestprzystosowanydoświatłanaturalne-
go,dlategonależyzadbać,abydosallekcyjnychdochodziłogojaknajwięcej.Okna
szkolnepowinnybyćczystewyposażonewżaluzjelubzasłony,abybyłamożliwość
ochronyprzedzbytintensywnymświatłemsłonecznym,mogącymoślepiaćpracu-
jącychuczniów.
Należyunikaćfiran,zasłonikwiatównaparapetachokiennych,któreogra-
niczajądostępświatładziennego.Stolikucznianależyusytuowaćwtakisposób,aby
pracującarękaniezasłaniałapadającegoświatła.
Oświetlenie sztuczne -wszystkiepunktyświetlnepowinnybyćczynne.Jeśli w sa-
lachlekcyjnychsąświetlówki,ważnejest,żebyniemigotałyorazniewłączałyinie
wyłączały się samoczynnie.Migotanie powoduje uczucie niewygody, zaś naprze-
miennemuwłączaniu iwyłączaniu się świetlówek często towarzyszyhałas, który
możerozpraszaćuczniów.
��
Rozkład zajęć lekcyjnychDobrzeułożonytygodniowyrozkładzajęćlekcyjnychpozwalanaefektywnąpracę
uczniównaprzestrzenitygodnia.Osobyplanującezajęciaszkolnepowinnywziąć
poduwagęnastepującezasady:
• Zasada zmienności dyspozycji ucznia do pracy w ciągu tygodnia.W poniedziałek dyspozycja ta jest niewielka. Uczeń po przebytym weekendzie
znajdujesięnaetapiewdrażaniadopracy.Wewtorekiśrodędyspozycjadopracyzwięk-
szasię(zeszczytemmożliwościwśrodę),poczymwczwartekipiąteknotujesięspadek
możliwościpercepcyjnychucznia.
Wzwiązkuztymprzedmiotywymagającewiększegoskupieniapowinnybyćza-
planowanewdniachpodwyższonejpercepcji,awdniach,gdziemożliwościuczniasą
mniejsze–należyzaplanowaćlekcjezprzedmiotówłatwiejszych.
• Różna zdolność do wysiłku w zależności od pory dnia. Uczniowienajefektywniej pracująwgodzinach8:00-12:00,ze szczytemmożliwo-
ściwgodzinach9:00-11:00.Najwłaściwsząporąrozpoczynaniazajęćszkolnychjest
więcczasmiędzygodz.8:00a9:00.Pierwszelekcjepowinnybyćzajęciamiłatwiej-
szymi,wymagającymimniejszegowysiłku(okreswdrażania).Przedmiotomwymaga-
jącymwiększegoskupienianależypoświęcićśrodkowączęśćzajęć,aostatnielekcje
powinnybyćlekcjamiłatwiejszymi.
��
• Dzienny limit godzin lekcyjnych.UczniowieklasI–IIIszkołypodstawowejmogąmiećmaksymalniepięćgodzinlek-
cyjnychdziennie.Różnicaliczbygodzinlekcyjnychpomiędzykolejnymidniamity-
godnianiepowinnabyćwiększaniż1godzina.
• Przerwy międzylekcyjne.Przerwynawypoczynekmiędzylekcjamidająmożliwośćprzemieszczeniasięzklasy
doklasy.Podczasprzerwyuczeńmarównieżmożliwośćzałatwieniapotrzebfizjo-
logicznych.Zalecasię,abyprzerwytrwałymin.10minut.Konieczna jest również
przerwa20minutowa,któram.in.umożliwiuczniowispożycieposiłku.
W praktyce, o konieczności przerwy w zajęciach
w klasach I-III szkoły podstawowej decyduje nauczyciel.
��
Zadaniemdyrekcjiszkołyjestzapewnienieuczniowipodczaspobytuwpla-
cówcewłaściwego,dostosowanegodowzrostustanowiskapracy,odpowiedniego
oświetleniazarównonaturalnego,jakisztucznegoorazprawidłowoułożonegoroz-
kładuzajęćlekcyjnych.Rodzicenatomiastpowinnidbaćoto,bydzieciprzebywały
wśrodowiskuzdrowym.
Jestwielezanieczyszczeń środowiska, na które jako rodzice powinniśmy
zwrócić szczególną uwagę. Zanieczyszczenie wody, gleby i powietrza stanowią
wewspółczesnymświeciepoważnezagrożenie,dlategowartozadbaćoprzyjazne
otoczeniewokółnaszychdzieci.Jednymzdziałań,któremożemypodjąćabyzapew-
nić dzieciom czyste powietrze, jest niepalenie tytoniuzarównow ich obecności,
jakiwpomieszczeniach,wktórychprzebywają.Wwielurodzinachdzieciwdychają
dymtytoniowy,czylibierniepalą,cozmniejszaichszansęnaprawidłowyrozwój,
awzwiązkuztymmawpływnajakośćżyciawprzyszłości.
Dzieckoznajdującesięwotoczeniuosóbpalącychjestnarażonenawdy-
chanie bocznego strumienia dymu tytoniowego, w którym znajduje się 35 razy
więcejdwutlenkuwęgla i4 razywięcejnikotynyniżwdymiewdychanymprzez
palacza.Rozwijającysięorganizmjestbardzowrażliwynasubstancjepowstające
podczaspaleniatytoniu–pamiętajmy,żezagrożeniejesttymwiększeimmłodsze
jestdziecko.Dymtytoniowypowodujereakcjealergiczne,takiejakłzawienieoczu
czykaszel,cowkonsekwencjimożedoprowadzićdoschorzeńukładuoddechowego
–zapaleniapłuc,zapaleniaoskrzeliiastmyoskrzelowej.
Zbadańnaukowychwynika,żedziecipalaczywporównaniuzdziećminie-
palącychrodzicówmająproblemyzkoncentracjąiuzyskujągorszewynikiwnauce.
Skutkibiernegopaleniamogąpojawićsięrównieżwodległejprzyszłościwposta-
cischorzeńtytoniozależnych.Bezwzględnienależystworzyćwotoczeniunaszych
dzieci-wdomu,wsamochodzie,czynarodzinnychuroczystościach-strefęwolną
oddymutytoniowego.��
Dziecko ma prawo do czystego powietrza wokół siebie
Bezpieczeństwo dziecka
Rodzicesąautorytetem,zktóregodzieckoczerpiewzorcezachowań.
Dlategopamiętajmy,żetoodnichzależyjakistosunekdopaleniatytoniubędzie
miałodziecko.
Nawetnajbardziejsamodzielneiroztropnedzieckoniezdajesobiesprawy
zewszystkichzagrożeń,jakiemogągospotkać.Zaaferowanenowością,jakąsąza-
jęciaszkolneniedostrzeganiebezpieczeństwwdrodzedolubzeszkoły,szczególnie
gdychodzisamo,bezopiekidorosłych.Obowiązkiemrodzicówjestuczuleniedzie-
ckanawystępowaniezagrożeńinauczeniegowłaściwychreakcjiizachowań.
Dopowszechniewystępującychniebezpieczeństwzaliczyćmożnaprzecho-
dzenieprzez jezdnię.Dzieckunależywytłumaczyć,żeniewolnowybiegaćgwał-
townienajezdnięiprzechodzićnaczerwonymświetle.Przedwejściemnajezdnię
obowiązkowopowinno spojrzećnajpierww lewo,potemwprawo i upewnić się,
żenienadjedziesamochód.Jeżelijestsygnalizacjaświetlnaprzechodzićtylkona
zielonymświetle.
Wybierającdrogędoszkołynależyomijaćmiejsca,gdziegromadząsięróż-
ne„podejrzane”osoby.Wartonawetwydłużyćdrogę,jeżelibędzieonabezpieczniej-
sza.Mimotychzabiegówmożesięzdarzyć,żedzieckoznajdziesiewsytuacji,gdzie
ktośbędzie„jezaczepiał”.Rodzicepowinniuczyćdzieckoodpowiednichzachowań.
Zdecydowanieniemożebraćżadnychpieniędzy,słodyczy,zabawekitp.,niewolno
munigdzieiśćzobcąosobączywsiadaćzniądosamochodu.
W pobliżu szkoły zdarzają się sytuacje zastraszania przez starszych ucz-
niów.Groźby,wymuszeniapieniędzylubmniejczybardziejwartościowychprzed-
miotów,mająmiejscetakżenaterenieszkoły.Wtakiejsytuacjidzieckokoniecznie
powinnozgłosićtowychowawcyirodzicom.Natychmiastowa,zdecydowanaposta-
wadorosłychsprzeciwiającasięprzemocypozwolidzieckupoczućsiębezpiecznie.
Zainteresowanie rodziców zmianą zachowania swojego dziecka oraz spokojna
iżyczliwarozmowaskłonigodozwierzaniasięiopowiadaniaoprzeciwnościach,
którejespotykają.
Wracajączeszkołydzieciczęstowybierająsobiedrogęprzez terenynie-
zagospodarowane,jako„atrakcyjne”miejscadozabawy.Terenybudowy,rusztowań,
wykopów,dziur,wysypisk,basenyprzeciwpożaroweiinnezbiornikiwodne,często
nieogrodzone,przeznikogoniepilnowane,tobardzoniebezpiecznemiejsca,które�0
nie są odpowiednimi placamizabaw.Trzeba uzmysłowić dzieciom, przekonać je,
żezabawywtychmiejscachtozagrożenieurazami,kalectwem,anawetśmiercią.
Dzieciniesątakprzewidujące,żebyotympomyśleć.Ciekawośćjestnajczęstszym
motoremichdziałania.
Niebezpiecznemogąbyćrównieżzwierzęta.Doniewłaściwychzachowań
należychęćgłaskania idrażnieniezwierząt.Ważnejesttakżeniewchodzeniena
cudze tereny,niezbliżaniesiędoobcychzwierząt,zarównodomowych jak idzi-
kich(zagrożeniewścieklizną).Wprzypadkuzaatakowaniaprzezpsanależyprzyjąć
postawę pasywną, ukucnąć, skulić się chowając głowęw ramiona („pozycja żół-
wia”).Krzykiiucieczkarozdrażniajądodatkowoitakjużagresywnezwierzę.
Unikaniezagrożeń,totakżeunikanietowarzystwa,którenamawiadopicia
alkoholu,zażywaniaśrodkówodurzających,paleniapapierosów.Wartouczyćdzie-
ckoumiejętnościodmawianiaiuświadamiaćmujakiesąskutkizażywaniaśrodków
uzależniających.
Należypamiętać,żeagresjajestnieodpowiednimrozwiązaniemproblemu.
Należyeliminowaćzachowaniaagresywneudziecka,wyjaśniającmu,żeużywanie
siływobecinnychtozachowaniezłe,niebezpieczne,bolesne.
Pozostawiającdzieckosamowdomumusimyliczyćsięztym,żetutakże
możespotkaćgocośzłego.Dlategokoniecznejestprzestrzeganiepewnychokreślo-
nychzasad:niewpuszczaniedodomuobcych,nawetgdysiępodajązaznajomych
rodzicówczykrewnych,nierozmawianiezobcymiprzeztelefon,nieinformowanie
ostanieposiadania,czynieudzielanieinnychinformacjiorodzicach.
�1
Powyższa broszura jest swoistym „ABC” dla rodzica wysyłającego swoje
dziecko do szkoły. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek trudności,
problemów należy niezwłocznie udać się z dzieckiem
do odpowiedniego specjalisty.
Wśród programów dedykowanych dzieciom oraz ich rodzicom,
polecamy również:
PROGRAM PRZEDSZKOLNEJ EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ
„Czyste powietrze wokół nas”
PROGRAM EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ DLA UCZNIÓW
KLAS I-III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH „Nie pal przy mnie, proszę”
Program Moje dziecko idzie do szkoły:
Opracowanie merytoryczne: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu
Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia przy współpracy z Wojewódzką Stacją Sani-
tarno-Epidemiologiczną w Olsztynie.
Opracowaniegraficzne:Black Hog Studio Kreatywne
Literatura:
„Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu.”red.J.Gawęcki,L.Hryniewiecki,
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2008
„Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.” red.H.Ciborowska,
WydawnictwoLekarskiePZWL2009
„Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych.”
red.M.Jarosz,B.Bułhak-Jachymczyk,WydawnictwoLekarskiePZWL,Warszawa2008
„Tabele składu i wartości odżywczej żywności.”red.H.Kunachowicz,WydawnictwoLekarskie
PZWL,Warszawa2005
��