Temat: Co to znaczy, poświecić się dla Ojczyzny. Postać Emilii Plater- bohaterki utworu Adama Mickiewicza pt,, śmierć pułkownika” Podręcznik str 323

https://www.youtube.com/watch?v=EMlOJ9Z4gII

29 listopada każdego roku obchodzimy rocznicę insurekcji listopadowej, czyli inaczej powstania, które wybuchło w 1830 roku. Powstanie to miało olbrzymi wpływ na Polaków żyjących w niewoli, dlatego warto dowiedzieć się o nim nieco więcej.W przebraniu mężczyznyPlater obcięła włosy i uzbrojona, w męskim stroju, razem z przyjaciółką Marią Prószyńską, utworzyła kilkusetosobowy oddział powstańczy, w skład którego weszli strzelcy, kawalerzyści i kosynierzy. W drodze do Dyneburga zbierała kolejnych ochotników i stoczyła kilka zwycięskich potyczek z siłami rosyjskimi. Jednak wobec przewagi przeciwnika, nie zdecydowała się na atak na miasto, a jej zdziesiątkowany oddział dołączył do formacji powstańczej dowodzonej przez jej krewnego. Sama Emilia zaczęła cieszyć się sympatią i szacunkiem żołnierzy, którzy docenili jej waleczność.Więcej https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/749121,Emilia-Plater-chciala-byc-druga-Joanna-dArc

https://www.youtube.com/watch?v=jbzZfIOp7sk&list=UUJYqyi1HrPZ0B8X0R_xbJew&index=27

Geneza utworu.

1.Geneza utworu jest ściśle związana z powstaniem listopadowym w 1830 r. Wiersz został poświęcony Emilii Plater – szlachciance, która w męskim przebraniu wzięła udział w walkach powstańczych. Dowodziła w stopniu kapitana niewielkim oddziałem wojska polskiego. W wyniku poniesionych obrażeń Platerówna zmarła w Justianowie 23 grudnia 1831 r. Utwór stanowi hołd dla kobiety-żołnierza.2. Tajemniczy Pułkownik; żołnierz-kobieta.Głównym tematem jest wątek tajemniczego żołnierza konającego w wiejskiej chatce. Czytelnik dowiaduje się, że w wiejskim domu leży ciężko chory polski pułkownik, ale poeta na początku nie zdradza

jego tożsamości. Wiadomo jedynie, że musi to być ktoś ważny, ponieważ ustawiono straże, a okoliczny lud gromadzi się przed chatką. Wydaje się, że również sam poeta nie ma wiedzy o tym, kim jest tajemniczy pułkownik:Wódz to był wiélkiej mocy i sławy,Kiedy po nim lud prosty tak płaczeI o zdrowie tak pyta ciekawy.Następnie pojawia się opis żołnierskich rytuałów, jakie zwykle mają miejsce przed śmiercią znamienitego dowódcy. Pułkownik rozkazuje przyprowadzić sobie ukochanego konia, chce też mieć przy sobie mundur i broń, która służyła mu w walce. Poeta podkreśla, że jest to żołnierz rangi

samego hetmana Czarnieckiego, ponieważ tak jak on, umiera w otoczeniu swojego wojennego rynsztunku.Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,Konia w każdéj sławnego potrzebie;Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,Kazał przywieść do izby — do siebie.Kazał przynieść swój mundur strzelecki,Swój kordelas i pas i ładunki;Stary żołnierz, — on chce, jak Czarniecki,Umierając, swe żegnać rynsztunki.Na koniec Pułkownik przyjmuje chrześcijański sakrament Komunii świętej i ostatnie namaszczenie. Mickiewicz gloryfikuje więc postać tajemniczego żołnierza i tym samym potęguje efekt zaskoczenia, jakiego doznaje odbiorca w drugiej części tekstu.Otóż okazuje się, że tajemniczym Pułkownikiem jest kobieta. Wyjawia to ostatnia strofa wiersza:Lecz ten wódz, choć w żołnierskiéj odzieży,Jakie piękne dziewicze ma lica?Jaką pierś? — Ach, to była dziewica,To Litwinka, dziewica–bohater,Wódz Powstańców — Emilija Plater!Te słowa zdradzają tożsamość wodza. Jest nim Emilia Plater, młoda dziewczyna, która wykazała się odwagą równą największym narodowym bohaterom. Mamy więc tu do czynienia z motywem kobiety-żołnierza. Emilia Plater umiera w chwale i sławie, a pamięć o jej czynach pozostaje na zawsze w opowieściach litewskiego ludu.

Emilia Plater podczas powstania listopadowego

Polecenia: 1. Zredaguj kilkuzdaniową notatkę na temat tego, kim była, z czego zasłynęła i w jakich okolicznościach zmarła Emilia Plater. Skorzystaj ze strony:

https://dzieje.pl/postacie/emilia-plater-1806-1831 2. Wymień 3 przykłady świadczące o tym, że tytułowy Pułkownik umiera jak znamienity dowódca. Mogą Ci pomóc poniższe ikony:

3. Wymień 2 cechy tytułowego Pułkownika, każdą udowodnij przykładem.

4. Na czym polegało zdziwienie ludzi przybyłych, by pożegnać tytułowego Pułkownika?5. Podaj innego bohatera lektury obowiązkowej, którego, tak jak tytułowego Pułkownika, można nazwać patriotą. Zapisz:Imię i nazwisko lub pseudonim bohatera:Tytuł utworu i autora:Uzasadnienie:A na koniec zachęcam do rozwiązania quizu dot. utworu.https://samequizy.pl/jak-dobrze-znasz-utwor-adama-mickiewicza-pt-smierc-pulkownika

Temat 2 Kultura rycerska w legendach i faktach historycznych.

Rycerz jest najbardziej rozpoznawalnym symbolem średniowiecza. Zostawał nim człowiek możny, szlachetnie urodzony, który po odbyciu służby na zamku w charakterze pazia i giermka przystępował do uroczystości pasowania. Uzyskiwał on w dzierżawę lenno w zamian za pełnienie obowiązków rycerskich wobec właściciela ziemskiego - seniora.Rycerza obowiązywał etos, czyli zbiór norm postępowania, które nakazywały mu wierność Bogu, władcy i wybrance serca. Poza tym musiał się on wykazywać: honorem, szlachetnością, sprawiedliwością, odwagą, hojnością, litością czy zdolnością do poświęceń.Etos jest jednym z elementów kultury rycerskiej, odrębnej formacji kulturowej utworzonej przez stan rycerski w czasach średniowiecza. Składały się na nią także: obyczaje, specjalne rytuały i   ceremonie, rozrywki, turnieje rycerskie oraz herby i   dewizy rodowe. Kultura rycerska pod koniec średniowiecza ustąpiła miejsca kulturze szlacheckiej. Pomimo to jej elementy przetrwały do czasów współczesnych. Dostrzegamy je w języku i kulturze, m.in.: w filmach, powieściach, komiksach czy grach komputerowych. Etosem rycerskim wciąż kierują się przedstawiciele niektórych grup społecznych: żołnierze, harcerze, sportowcy, członkowie bractw rycerskich i grup rekonstrukcyjnych.

Przydatne zwrotyetos(gr. εθος zwyczaj lub ηθος usposobienie) - ogół norm wartości i wzorów zachowania, przyjętych przez daną społeczność, np. narodową, religijną czy zawodowągiermek(węg. gyermek – dziecko) w średniowieczu: młodzieniec pełniący służbę przy rycerzu, przygotowujący się do stanu rycerskiegokomendacja(łac. commendatio: polecenie) w ustroju feudalnym: umowa zawierana między człowiekiem wolnym a możnowładcą, w wyniku której ten pierwszy stawał się wasalem, a ten drugi senioremkrucjata(łac. crux = „krzyż”) 1. wyprawa wojenna podejmowana w XI–XII w. przez chrześcijaństwo zachodnie w celu zdobycia Ziemi Świętej; 2. każda wyprawa wojenna inicjowana przez papiestwo przeciwko poganom lub przeciwnikom Kościoła; 3. kampania przeciwko komuś lub czemuśkruszyć kopiespierać się o coś lub o kogoślenno(łac. feudum) - w systemie feudalnym: określone dobra, początkowo w postaci ruchomości (np. uzbrojenia), potem zazwyczaj ziemia nadawane wasalowi przez seniora w użytkowanie w zamian za wykonywanie określonych obowiązkówłukbroń wyrzucająca strzałymieczbroń sieczna o długiej, prostej, obosiecznej głownipasowanie na rycerzaceremonia przyjęcia kandydata na rycerza do stanu rycerskiegopaźchłopiec ze szlacheckiego rodu, pełniący służbę przy określonej osobie na dworze panującego lub magnatarycerskie czynyczyny szlachetne i bohaterskierycerstwo1. warstwa społeczna w średniowieczu, będąca elitą społeczeństwa feudalnego i stanowiąca jego siłę zbrojną; 2. ogół rycerzy zgromadzonych pod czyjąś komendą, na placu boju itp.rycerz(niem. Ritter - jeżdziec) - 1. w średniowieczu: członek warstwy wojowników zobowiązanych do służby wojskowej; później: żołnierz pochodzący ze stanu szlacheckiego; 2. o mężczyźnie pełnym galanterii w stosunku do kobietrycerz na białym koniuideał, wzorzec walecznego i uczciwego mężczyznyseniorwe wczesnym średniowieczu była to osoba wolna, której wasal oddał się

pod dożywotnią opiekę i służbę w akcie komendacji w zamian za otrzymane lennostawać w szrankibrać udział w zawodach; uczestniczyć w jakiejś rywalizacji; walczyć z kimś o coś; w średniowieczu szrankami nazywano ogrodzony plac, na którym odbywały się turnieje i pojedynki rycerskiewalczyć z podniesioną przyłbicąwystąpić jawnie, szczerze, bez obłudy; ujawnić swoje stanowisko; zwrot, milit. przyłbica dawn. hełm z żelazną ruchomą zasłoną na twarzy; ruchoma zasłona w tym hełmiewasal(łac. vassus, z celt. gwas, sługa) - we wczesnym średniowieczu osoba wolna oddająca się pod opiekę seniora w akcie komendacji; w zamian za otrzymane lenno był zobowiązany do wiernej służby i wsparcia wojskowegowysadzić kogoś z siodłapozbawić kogoś stanowiska, pozycji, znaczenia

https://learningapps.org/watch?v=p7o4bm7y516

- "śpiący rycerz"- "polegaj jak na Zawiszy"

- "błędny rycerz"- "czyn rycerski"

- "rycerz na białym koniu"- "walka z wiatrakami"

- "pyrrusowe zwycięstwo"- "wrócić z tarczą lub na tarczy"- "rycerski honor"

- "obejść się z kimś po rycersku"- "rycerski wobec kobiet"

https://www.youtube.com/watch?v=eRsGyueVLvQ

Rycerz w ujęciu tradycyjnym w literackich tekstach kultury

Reinterpretacja motywu rycerza w filmie Colina Leviego Sintel

Kim jest?Mężczyzna (zdarza się kobieta w męskimprzebraniu (Joanna d´Arc, Emilia Plater,Grażyna – tytułowa bohaterka utworuAdama Mickiewicza)AtrybutyMiecz – Eskalibur (król Artur), Dürendal(Roland)Komu służy?Rycerz służy swojemu panu, królowi,księciu

Jakie zadanie wykonuje?Rycerz walczy ze smokiem (św Jerzy,Tristan) lub z wiatrakami w wersji będącej

Kim jest?Kobieta – wojowniczkaAtrybutyBroń przypominająca chińską halabardęz wyraźnym symbolem drzewaKomu służy?Tytułowa bohaterka filmu nikomu nie służy,być może jest najemniczką.Jakie zadanie wykonuje?Sintel przyjaźni się ze smokiem, ratuje mużycie, oswaja go, a później przekonana, żewalczy z wrogiem, uśmierca go.Jak kończy się opowieść o Sintel?Zabicie smoka to wielka porażka, przeżycietraumatyczne, zmieniające życie

parodią wizerunku rycerza (Don Kichote)Jak kończą się opowieści o rycerzach?Pokonanie smoka to powód do dumy,rycerz walczy ze złem i otrzymuje za tonagrodę.

wojowniczki

Podsumowanie

Motyw rycerza jest bardzo żywotny w kulturze współczesnej, nie tylko w filmie, ale także w grach komputerowych, powieściach fantasy. Pewne cechy rycerza i jego atrybuty nie zmieniają się (motyw waleczności, pojedynku, szlachetności, honoru, motyw zbroi, broni, smoka, złego przeciwnika), inne są tylko scenerie; powstają też dzieła, które bawią się konwencją opowieści o rycerzach i traktują ją przewrotnie, groteskowo lub humorystycznie (jak np. w filmie Shrek czy Monty Python i Święty Graal).

Zadanie na niedzielę

Kim jest rycerz w kulturze współczesnej? Może to rycerz, który ma za zadanie bronić wiary chrześcijańskiej? Stwórz spis zdjęć wraz z opisem, przedstawiając kilka postaci, które mógłbyś nazwać dzisiejszymi rycerzami. Zastanów się, które z postaci realizują motyw rycerza „na serio”, a które są humorystyczne. W opisie pod zdjęciem powinno znaleźć się: imię bohatera, gdzie występuje (książka, gra, film, animacja) , jaką misję wykonuje?, jak kończy się jego historia?