1

2

3

TAŞAYAZI

YAZMAK

Dilazad2010 / Nusaybin

Zanîngeh

4

BasımZanîngeh

1. BasımNusaybin, 2010

İletişim, Öneri, Eleştiri ve Destekleriniz İçin:

e-mail :zaningeh.net@gmail.comtel :0 505 235 53 24 - Dilazad ART 0 505 638 61 33 - Ridwan Xelîlweb :www.zaningeh.net Posta Hesabı :6165091

Zanîngeh :2Rêza Tirkî / Türkçe :1e-pirtûk / e-kitap / e-book :1Ceribandin / Deneme :1

Genel Yayın Yönetmeni : Dilazad ARTEditör : Dilazad ART Basıma Hazırlayan : Ridwan XelîlSayfa Tasarımı : Ridwan XelîlKapak Tasarımı : Ridwan XelîlKapak Resmî : ZGT(Ridwan Xelîl) Redaktör : NûpeldaBilgi Uzmanı : Gulîstan AzadBasım :Zanîngeh Dijital Matbaası(ZDM)Grafik :Zanîngeh Grafik Tasarım(ZGT)Baskı :Ajans Zanîngeh a Nasînê(AZN

Yayın hakkı Zanîngeh’e aittir.Fayda Verecek şekilde Kullanılması Noktasında Bir Mahsur Yoktur. Alıntılanabilir. Kopyalanabilir. Dağıtılabilir.

!Helal Olsun!

5

DilazadA. Ramazan TURGUT

Nusaybin’de dünyaya geldi. Dicle Üniversitesini bitirdi.Kültür, sanat ve edebiyat alanında çalışmalar yapar.Yazı, şiir ve araştırmaları çeşitli dergilerde Türkçe veKurdçe yayımlandı.

Yazarın ilk kitabı “Hasretin Ağıtlar Yakılasıdır NÛPELDA’YA AĞIT” 2001 yılında ‘İnsanca Yaşam’ yayınlarınca yayımlandı.

İkinci kitabı ‘Destana Evînê’ Kurdçe ilê 2010 yılında‘Zanîngeh’ yayınlarınca yayımlandı.Bu yazarın ilk Türkçe e-kitabı’dır. Yazarın Yayımlanmış Eserleri:1- Hasretin Ağıtlar Yakılasıdır Nûpelda’ya Ağıt (Türkçe) 20012- Destana Evînê (Kurdçe) 20103- Taşa Yazı Yazmak (Türkçe) 2010 (e-kitap)

6

Bu Kitabı

İnadına

Özgürlüğe İthaf ediyorum.

7

BİR DEM DALDIM DERYASINA KİTAPLARIN*

Önce son kutsal kitapla başladım hayatın gizemlerinin peşine düşmeye.

‘ikra (oku)’ dedi bana. Ben de okumaya başladım.‘yaratan Rabbîn adıyla oku’‘Bismillahirrahmanirrahim.’

Hayat yolunda adım adım ilerlerken yaşamın cilveli sıkın-tıları çoğu zaman insanı kemale erme konusunda geriletir.

Hayat kemale ermekle yaşanılır. Aksi takdirde insanın in-sani sıfatlarından soyutlanması gerekmektedir. Kemale erme-nin yolları çeşitlidir.

Bir zamanlar özel olarak tuttuğum defterin bir yerinde yazdığım gibi ya oku, ya gez, ya da okuyan ve gezen birinden ders al. Gezmek pahalı olduğu için kaliteli kitapları okuyarak ke-male erme basamaklarını çıkmaya başlıyoruz.

*25.12.2006 Tarihinde yazılan bu Yazı Ufuk Penceresi dergisi 1. sayısında yayınlanmıştır

8

‘ey dost, bilgiliye yaklaşmaya çalış, mutluluk yolu bilgi ile bulunur. bilgi edin, mutluluk yolunu bul’

diyen Atabet’ül Hakayık kitabıyla bilginin peşine düştüm.

Zerreden yıldızlara, arzdan semaya, sudan toprağa, ateşten havaya, küçükten büyüğe, ayan olandan sır olana kadar an be an akıl süngeri bilgil-

erle süslenmeye başladı. Ama süslenmekle kalmamalıdır.

9

‘kul Hoca Ahmet, öğüt verici olsan, kendine ol,aşık olsan, candan geçip bir kerecik öl’

diyen Divan-ı Hikmet’ten dersimi alıp önce nefsime aldım nasihatleri. Ama nefsimin çok zoruna gitti bir başkasından nasi-hat almak.

Anlatmaya çalıştım dilim ve yüreğim elverdikçe. Baktım ki nefsim sözden anlamıyor, inada inat ben nefsimden ayrıldım.

Ayrılık acısı hep çok zor gelir insana ama benim ayrılığım bana sağlık ve huzur vermeye başladı.

Tam böyle yaşamaya alışmışken benim bıraktığım nefsim beni bırakmamaya başladı.

Baktım ki nefsim Mevlana’nın diliyle;

‘senin ayrılığın beni öldürdü. öldüm, bunu herkes bilir ki aşk ateşi gizli olmaz, cana düşünce yanar.’

demeye başladı. Oysa onsuz hayata bakışım pek güzeldi.Her şeyde bir hikmet vardı. Ve verilen her nimet için bir şükür vardı. Ve yaratılan her şeyde Yaratıcının mükemmel sanatını

görebiliyordum. Kulaklarım hakikati duyabiliyor, ağzım küfürsüz konuşabiliyordu.

10

Aldım sözü;

‘ol dosttan yana uçtum,aşk divanına düştüm, divanım yağma olsun’

dedim Yunus Emre’nin mısralarıyla. Çok sonra fark ettim ki bilgiden aşka geçtiğimi.Aslında bilgi ile aşk bir ipin iki ucu değil miydi? Bilgiye ulaşan yalnızca aşık olanlar olduğu gibi aşık olan-

larda yalnızca bilgili kişilerdir.Demek ki daldan dala uçup saf zihinleri bulandırmamış

belki kitapların deryasına dalmanın vermiş olduğu sarhoşluk nedeniyle ne dediğimi bilmiyor olabilirim.

Hem aşk meyhanesinde içilen şarap değil midir? Aşk şarabını içen sarhoş olmazsa ya neden aşk davasında hak talep edilir ki.

11

‘aşk derdinden memnunum.ey doktor bana ilaç bulmaktan vazgeç. derman bulma,zira beni öldürecek olan zehir o dermandadır.’

diyen Fuzuli ile derdime derman aramadım. Çünkü biliyordum, dermanım derdimin içinde saklı. Bana kalan ise arayıp bulmaktı. Aradım... aradım. Aradım... Ben aradıkça kayboluyordum. Oysa kendimi bulmak için arıyordum. Ya Rab ne zor bir hal.Bir ara deryadan karaya çıktım, baktım ki günahlar içinde çırpınıyormuşum, ey vah dedim, yıllardır hürriyet diye içinde sevinç çığlıkları attığım derya,

deryaydı ama günah deryasıydı. İmdadıma Süleyman Çelebi’nin Vesiletün Necat (mevlid)

kitabı yetişti.

‘bir kez Allah dese aşk ile lisan,dökülür cümle günah misl-i hazan.’

Bir değil bin kere Ya Allah.

12

Derin bir nefes aldım. Öyle bir nefes aldım ki kendi nefesimde boğulmamak için

dua etmeye başladım. Bu hal üzere daldım yeni bir deryaya. İnci avcısı olmaya karar verdim. Hacı Bayram Veli;

’bilmek istersen seni,can içre ara canı, geç canından bul anı, sen seni bil, sen seni’

diye hitap eden sözüyle tokat yedim.

Büyük oynuyordum.Ama haddimi bilmiyordum. Sonra Pir Sultan;

‘dünya benim diye göğsünü germe,dünya sana bana kalmaz ne fayda.’

diyerek bana haddimi bildirdi.

13

Kendimi uzaklarda arıyordum. Hem kendim ile beraber gerçeği de uzaklarda arıyordum. Kendi içindeki canı unutmuştum.

‘yiğidin başına bir hal gelince onu yad ellere açıcı olma’

diyen Karacaoğlan diliyle dosta haber saldım. ‘söndürme öz elinle yandırdığım çerağı’

diyen Fuzuli misali dosta sitem ettim sonra. Çünkü dost, benden habersiz yad ellere uçurmuş sırlarımı. Tutuşturduğum çerağ sönmeye yüz tuttu.

Bu deryada öyle bir aşka tutuldum ki dil aciz düştü anlatmaya. Kime sorduysam diller lal. Baki;

‘aşk derdini başkalarından sormayın,bu derdi çekmeyen ne bilsin,onu yine ağlayıp inleyen aşığa sorun o anlatsın.’

deyince anlamaya başlıyordum hayatı.

14

Aşk meyhanesinde şarap içenlerle beraber içmeye başladım.

Bu deryada kimler yoktu ki; Mevlana, Attar, Pir Sultan, Cizirî, Fuzuli, Xanî, Feqî, Hafız, Şîrazi.... Ben onların kadehlerinde kalan birkaç damlayı yudum-

layabildim. Ne haddime ki onların daldığı deryaya dalmak. Ben boğulmaktan korktuğum kadar onların daldığı deryayı

kirletmekten de korkuyordum. Bunun için onların daldığı deryaların kıyılarında kulaç

atıyordum. Ama sanki en derindeki incileri topluyor gibiydim.Bu şarap ateş misali yaktı yandırdı beni. ‘aşık isen aşk odına(ateşine) durma yan’

diyen Vesiletün Necat kitabının nasihatıyla yandım. Öyle bir hal aldım ki;

‘saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su, kim bu denlü tutuşan odlara kılmaz çare su.’

diyen Fuzuli’nin yanışıyla yandım.

15

YOL BOYU YEDİ VADİ*Yol... Ömür...

Yolcu... İnsan...İnsan yaşamaya gözlerini açtığı anda bir yol açılır önüne. Kendisi yolcu oluverir. An an yol kat eder. Yolun kimin için nerede, nasıl ve ne şekilde biteceğini kimse bilmez. Yol üzerinde binlerce engel, zahmet olduğu gibi on binlerce rahmette bulunur.

İnsan bir yolcu, ömür bir yol. İnsanın doğumuyla başlayan yolculuğu, dert ve neşe

içinde devam eder. Gâh olur çaresizlikten ölümü bin defa yaşamaya tercih eder, gah olur mutluluktan yaşamayı ölüme tercih eder. İnsan hem yaş itibariyle, hem beden itibariyle, hem bilgi, tecrübe, anlayış itibariyle belli bir olgunluğu erdikten son-ra önüne asıl yol açılır.

Derin anlamlar, derin görüşler, derin düşünceler gerekir bu yol için. Feridüddin ATTAR, Mantıku’t Tayr’da (KUŞDİLİ) yolu adım adım anlatır.

Bu yol yedi vadi, yedi engel, yedi konak, yedi aşama, yedi basamak ve yedi sırdır. Bu yedi vadiyi aştın mı hakikatin kendisi yüreğinde mum gibi yanmaya başlar. Bu vadilerin her birinin ne kadar yakın veya uzak olduğunu bilen kimse yoktur. Giden-lerden geriye dönen olmayınca yolu kim anlatabilir? Ki bu yol gidenlerin bir daha dönmediği yoldur.

*13.07.2007 Tarihinde yazılan bu Yazı Ufuk Penceresi dergisi 4. sayısında yayınlanmıştır

16

1. Vadi: İSTEK VADİSİ – isteyeceksin -

Bir şey elde etmek için o şeyi istemek lazımdır. İstemek her başlangıcın ilk basamağıdır. Eğer istek olmazsa verilecek olan verilmez. İnsan bir şeye kavuşmak istiyorsa onu can ile baş ile istemelidir. Bu vadiye girdin mi her an başına yüzlerce bela gelebilir. Burada çok çalışıp çabalaman gerekir. Burada maldan mülkten arınman gerekir. Gönlünü sıfatlardan arıtman gerekir. O an Allah katında zat nuru parlamaya başlar. O nur parlayınca bir isteğin bin olur. Böylece arzun artıkça ararsın, yandıkça yanarsın.

17

2. Vadi: AŞK VADİSİ – istediğini seveceksin -

İstek vadisini aştın mı karşına aşk vadisi çıkar. Her şey aşkla olur. Yani istediğini elde etmek için o istediğini sevmen gerek. Eğer isteklerinizi aşk ile beslemezseniz elde ettikleriniz her zaman başınıza bela getirir. İnsanın yaratılışında aşk olduğu gibi kâinattaki her şey aşk ile yaşar.Dünyanın dönüşleri, atomun içindeki taneciklerin dönüşü hep aşkın eseridir. Aşkı anlamayan bu vadide yıkılır, kalır. Buraya varan aşk ateşine düşer. Aşık daima yanar yakılır, erir. Burada aşk ateştir, akılsa dumana benzer. Aşk geldi mi akıl, derhal kaçıp gider. Aşk aklın işi değildir. Akıl gözüyle bakarsan aşkın ne başını ne de ayağını görürsün. Aşka düş, aşk şarabıyla sarhoş ol ve gerekirse başını bu uğurda feda et.

18

3. Vadi: MARİFET VADİSİ– ne sevdiğini bileceksin -

Diğer iki vadiyi aştın mı artık başı sonu olmayan marifet vadisi görünür sana. Burada insanın karşısına bilgisi çıkar.Bilgi yolda pusuladır, ışıktır, yol kaybedenlere rehberdir. Neyi niçin yaptığının farkına varmaktır bilgi. Bu vadinin hiç bir yolu diğerine benzemez. Burada ten yolcusu başkadır, can yolcusu başkadır. Bu vadide görünen birçok yollar var ama her bir yol, yolcusuna göredir. Herkesin yürüyüşü kendi derecesine göredir. İşte bilgi, bu yüzden ayrı ayrıdır. Birisi mihrabı bilmiş, bulmuş; öbürü putu. Bu vadide kişi içindeki sırrı görür. Perde altındaki yüz binlerce sır, güneş gibi parlar, ona yüz gösterir. Bu vadiye dalmak için kâmil kişi olmak gerek. Ey gaflet uykusuna dalmış kişi; bulamıyorsan bari utan da aramaya koyul.

19

4. Vadi: İSTİĞNA VADİSİ

Eğer marifet vadisinin hikmetini kavradıysan kendini fani olanlardan ıraklaştırmalısın. Bu vadide ne dava vardır, ne mana. Burada bir karıncaya her solukta sebepsiz, dertsiz yüz fil kuvveti verilir. Yüz binlerce can ve gönül yağma edilmiştir de sonunda Hz. Muhammed (S.A.V) bir gececik miraca çıkmıştır.

20

5. Vadi: TEVHİD VADİSİ

Bu vadide sayı çok da olsa, az da olsa, bu yolda birlikte birleşir, hep bir olur. Burada benlik de ortadan kalkar, senlik de. İstiğna konağını geçtikten sonra görürsün ki binler, milyonlar bir tek olanı gösterecektir. Her şey kendi diliyle sana bir olan Tek’i gösterecektir. Bu vadi ruhun ve bedenin ve aklın kemale erme vadisidir.

21

6. Vadi: HAYRET VADİSİ

Burada işin gücün dert ve hasret olur.Ne gecen geceye, ne gündüzün gündüze benzer. Hayran olan adam, bu makama varınca hayretlere düşer, şaşırır kalır, yolunu yitirir. Tevhid makamında canına yazılanların hepsini kaybeder. Sana da bir zerrecik hayret elverse; sen şaşırıp kalırsın. Bu mertebeye varabildiysen artık her şey hayret uyandıracak seviyededir. Bu vadide görünür, kendimizce çok değer verdiğimiz birçok şeyin aslında hiçbir değere sahip olmadığı. Bu vadide akıl şaşırıp hayretler içinde kalır. Beden anlamsızlaşır.

22

7. Vadi: YOKLUK VADİSİ

Bu vadi yokluk (fakr û fena) vadisidir. Yüz binlerce ebedi sanılan gölge, bir de bakarsın ki güneşin bir ışığıyla kayboluvermiş. Kim bu büyük denizde kaybolursa kaybolur ama huzura, istirahata erer. İşte bu vadi ,bu hal, aklın hayalinden de dışarıdır. Bu vadi yokluk içinde varlığı bulmaktır. Asıl varlığı bulmaktır. Fani olan yok olmadan ‘baki var’ bulunmaz.Bu yolculukta yolcuların bir kısmı denizlerde boğulup kalır, bir kısmı yollarda kaybolup gider. Bazısı güneşin sıcaklığıyla yanar, bazısı yoldaki engellere takılır, bazısı kötü suların çamurunda kaybolup gider, bazısı çöllerde susuzluktan ölür, bazısı ağır hastalıklara yenilir, bazısı yoldaki acayip şeylere takılıp kalır. Bir kısmı seyre, çalgıya, çalgıcıya kapılır. Çok az insan bu yolun hakkını verir.

23

Yolunu tamamlayan yolcu hakikatin bizzat kendisiyle karşılaşır. Artık bu makamda kâr ve zarar ölçülecektir. Kim ki zerre kadar iyilik yapmışsa karşılığını görecek ve kim ki zerre kadar kötülük yapmışsa karşılığını görecektir. Bu makam da konuşan yalnız hakikattir. Yolculuk boyunca yapılanların yazıldığı defterler sahiplerine verilecektir. Artık burada gizli saklı diye bir şey yoktur. Her şey ayan-beyandır. O yolculuğun sonunda ağlayanlar, saçını başını yolanlar olduğu gibi mutluluktan vaat edilene kavuşma arzusuyla gülenler olacaktır.

Allah’ım! Yolculuk sonunda bizleri mutluluktan, vaat edilene kavuşma arzusuyla gülen yolculardan et. Amin.

Not: Feridüdin ATTAR 1119–1230 yılları arasında yaşamış ünlü İslam tasavvufçusudur. En ünlü eseri Mantıku’t Tayr kitabıdır. Kuşdili anlamına gelir. Kuşların diliyle hayatı anlatıyor. Eserin orijinal dili Farsçadır.

24

“Yiyin, için, fakat israf etmeyin.”

A’râf Sûresi 7:31

25

-RİSELE-İ NUR’DAN-

İKTİSAD PROBLEMİ VE ÇÖZÜMÜ

İktisat ya da modern ismi ile ekonomi hem kişinin hem toplumun gelişmesinde veya gerilmesinde daha doğru bir ifade ile kişi veya toplumun medenileşmesinde en önemli faktördür. İster dini ister felsefi inanç olsun her düşüncenin dünya yaşamı için temel aldığı faktörlerden biri iktisattır.

İktisat; var olan sermayenin yerli yerinde kullanılması, boşa harcanmaması, yeni üretim alanlarının oluşturulması, tüketimin üretim oranına göre ayarlanmasıdır.

Günümüzde ekonomi dünya hayatına yön verdiği için bütün insanlığı alakadar eden bir unsur olmuştur. Dünya üz-erinde yaşanan bütün savaşların, kavgaların, çekişmelerin, yıkımların, talan ve soygunların temelinde ekonomik sebepler yatmaktır.

Üretim alanlarının azalması, buna bağlı olarak tüketim alanların çoğalması ekonomik savaşların başlamasına sebebiyet vermiştir. İnsanlar kutuplara ayrılmış. Zengin ve fakir arasındaki uçurum o kadar derin olmuş ki dibi görünmemektedir. Taklitçi-lik başını alıp gitmekte. Moda diye insanlar sömürülmekte. Varlıklı kişi veya kişiler kendilerince kurdukları hayat düzeninde yaşamaktadırlar. Karşı cephede fakirlikten yıkılan kişi ve kişiler bulunmaktadır. İnsanlık tarihi bu iki tarafın çekişmesine sahne olmaktadır.

*19.09.2007 Tarihinde yazılan bu Yazı Ufuk Penceresi dergisi 2. sayısında yayınlanmıştır

26

Bu söylenenler paralelinde İslam’ın iktisadî konulara duyarsız kalması düşünülemez. İslam’ın modern bir tefsiri olan Risale-i Nur bu konuda sözcülük yapıp, çıkmazlara giren çağın insanına kendi modelini sunmaktadır. Bu model yalnız İslam dünyasını muhatap almaz. Dünya üzerinde yaşayan herkesi hat-ta hayvan ve cansız varlıkları da muhatap alır.

İktisat risalesi “Yiyin, için, fakat israf etmeyin.” (A’râf Sûresi, 7:31) ayetiyle başlıyor. Böylece iktisat ilminin ilk temel taşını Allah’ın kelamıyla hatırlatıyor. Birinci hüküm; ihtiyacının oranında yiyin, harcayın. İkinci hüküm; israf etmeyin, boşa harcamayın. Dünyanın en iyi ekonomistleri daha bu hakikatin sırrına varamadıklarından dolayı insanlık için kalıcı bir çözüm bulamıyorlar.

İnsanın hizmetine verilen her şey Allah’ın insanlara verdiği nimetlerdendir. Verilen nimetlerden yararlanırken Allah’ın emrettiği şekilde hareket edilmelidir. İşte Allah’ın emrettiği şekilde verilen nimetlerden faydalanmaya iktisat denir.

‘Evet, iktisat hem bir şükr-ü mânevî, hem nimetlerdeki rahmet-i İlâhiyeye karşı bir hürmet,hem kat’î bir surette sebeb-i bereket, hem bedene perhiz gibi bir medar-ı sıhhat, hem mânevî dilencilik zilletinden kurtaracak bir sebeb-i

izzet, hem nimet içindeki lezzeti hissetmesine ve zâhiren lezzet-

siz görünen nimetlerdeki lezzeti tatmasına kuvvetli bir sebeptir.’

27

İktisadın zıddı israftır. İsraf, Allah’ın verdiği nimetlerden Allah’ın koyduğu kanunların zıddına göre hareket etmektir.

‘İsraf ise şükre zıttır, nimete karşı hasâretli bir istihfaftır. İsraf ise, o hikmete zıt hareket ettiği için çabuk tokat yer, mideyi karıştırır, iştihâ-yı hakikîyi kaybeder. Tenevvü-ü et’imeden gelen sun’î bir iştihâ-yı kâzibe ile

yedirir, hazımsızlığa sebebiyet verir, hasta eder.’

İktisadı netice veren eylem KANAAT’tir. Kanaat kişinin kendi hakkına razı olmasıdır. Başkasının hakkına el atmamasıdır. Aynı zamanda başkalarının kendi hakkına el atmasına karşı çıkmasıdır.

“İktisat eden, maişetçe aile belâsını çekmez” meâlinde-ki hadis-i şerifin sırrıyla, iktisat eden, maişetçe aile zahmet ve meşakkatini çok çekmez. Evet, iktisat kat’î bir sebeb-i bereket ve medar-ı hüsn-ü maişet olduğuna o kadar kat’î deliller var ki, had ve hesaba gelmez.’ Kanaat etmeyip iktisadi davranmayan insan perişan olmaya mahkûmdur. Bu perişanlık er veya geç olacaktır. Hem iktisadi davranmayan insan başkalarına muhtaç duruma düşer.

‘Evet, iktisat etmeyen, zillete ve mânen dilenciliğe ve se-falete düşmeye namzettir. Bu zamanda isrâfâta medar olacak para çok pahalıdır. Mukabilinde bazan haysiyet, namus rüşvet alınıyor. Bazan mukaddesât-ı diniye mukabil alınıyor, sonra menhus bir para veriliyor.’

28

Risale-i Nur’da rızık ikiye ayrılmış.

1. Hakikî rızıktır ki, kişi onunla yaşayacak. Bu âyetin hük-mü ile, o rızık taahhüd-ü Rabbânî altındadır. Beşerin sû-i ihtiyarı karışmazsa, o zarurî rızkı herhalde bulabilir. Ne dinini, ne namu-sunu, ne izzetini feda etmeye mecbur olmaz.

2. Rızk-ı mecazîdir ki, sû-i istimâlâtla hâcâtı gayr-ı zaruriye hâcât-ı zaruriye hükmüne geçip, görenek belâsıyla tiryaki olup, terk edemiyor. İşte bu rızık taahhüd-ü Rabbânî altında olmadığı için, bu rızkı tahsil etmek, hususan bu zamanda çok pahalıdır. Başta izzetini feda edip zilleti kabul etmek, bazan alçak insanların ayaklarını öpmek kadar mânen bir dilencilik vaziyetine düşmek, bazan hayat-ı ebediyesinin nuru olan mukaddesât-ı diniyesini feda etmek suretiyle o bereketsiz, menhus malı alır.

Kanaatkâr davranan insan kendi izzet ve nefsinin ezilm-

esini engeller. Bu konuda Risale-i Nur’da şöyle bir örnek olay veriliyor:

‘Bir zaman, dünyaca sehâvetle meşhur Hâtem-i Tâî, mühim bir ziyafet veriyor. Misafirlerine gayet fazla hediyeler verdiği va-kit, çölde gezmeye çıkıyor. Bakar ki, bir ihtiyar fakir adam, bir yük dikenli çalı ve gevenleri beline yüklemiş, cesedine batıyor, kanatıyor. Hâtem ona dedi: “Hâtem-i Tâî, hediyelerle beraber mühim bir ziyafet veriyor. Sen de oraya git; beş kuruşluk çalı yüküne bedel beş yüz kuruş alırsın.” O muktesit ihtiyar demiş ki: “Ben bu dikenli yükümü izzetimle çekerim, kaldırırım; Hâtem-i Tâî’nin minnetini almam.” Sonra Hâtem-i Tâî’den sormuşlar: “Sen kendinden daha civanmert, aziz kimi bulmuşsun?” Demiş: “İşte o sahrâda rast geldiğim o muktesit ihtiyarı benden daha aziz, daha yüksek, daha civanmert gördüm.”

29

İktisat edip kanaatkâr davranmak ile cimrilik ayrı şeylerdir. İktisat yerli yerinde harcamak, cimrilik gerektiği halde harcama-ya kıyamamaktır. ‘Câ-yı hayrettir ki, bazı müsrif ve mübezzir in-sanlar, böyle iktisatçıları hısset ile itham ediyorlar. Hâşâ! İktisat, izzet ve cömertliktir. Hısset ve zillet, ehl-i israf ve tebzîrin zâhirî merdâne keyfiyetlerinin içyüzüdür.’

İktisadi davranışın karşıtı olan israf toplumları ve medeni-yetleri çökertir. Bir uygarlık ne kadar gelişmiş ise bu onun ik-tisadi hayatının güzelliğini ortaya koyuyor. Toplumların çökme süreci israfatın çoğalmasıyla başlar. İsraf, toplum ve insan için helak olmanın ilk adımıdır.

İsraf netice itibari ile insan da hırsın ortaya çıkmasını

sağlıyor. Hırslı kişi veya toplum hırsı uğruna her şeyi feda eder. Bu helal ve haramı göz önünde bulundurmadan, hak hukuk gözetmeden yaşamı zehir eder.

‘İsraf, hırsı intaç eder. Hırs üç neticeyi verir:

BİRİNCİSİ: Kanaatsizliktir. Kanaatsizlik ise sa’ye, çalışmaya şevki kırar. Şükür yerine şekvâ ettirir, tembelliğe atar. Ve meşru, helâl, az malı terk edip, gayr-ı meşru, külfetsiz bir malı arar. Ve o yolda izzetini, belki haysiyetini feda eder.

HIRSIN İKİNCİ NETİCESİ: Haybet ve hasârettir

ÜÇÜNCÜ NETİCE: Hırs, ihlâsı kırar, amel-i uhreviyeyi ze-deler. Elhasıl, israf, kanaatsizliği intaç eder. Kanaatsizlik ise, çalışmanın şevkini kırar, tembelliğe atar, hayatından şekvâ kapısını açar, mütemadiyen şekvâ ettirir. Hem ihlâsı kırar, riyâ kapısını açar. Hem izzetini kırar, dilencilik yolunu gösterir.’

30

İktisadi yaşamanın iki temel elemanı olan zekâtın verilm-esi, faizin haram kılınmasıdır. Zekât, Allah’ın verdiği nimetten belirlenmiş bir miktarın muhtaçlara verilmesidir. Zekât malı, mal sahibinin değildir. Bu bizzat Allah tarafından muhtaçlara verilmesi emredilmiş olan bir fermanı ilahidir. Faiz ise herhangi bir bedel ödemeden kazanç elde edilmesidir. Daha doğrusu başkasının sırtından zengin olmaktır.

‘Beşerin hayat-ı içtimaîsinde bütün ahlâksızlığın ve bütün ihtilâlâtın menşei iki kelimedir:

Birisi: “Ben tok olduktan sonra başkası açlıktan ölse bana ne?”

İkincisi: “Sen çalış, ben yiyeyim.”Bu iki kelimeyi de idame eden, cereyan-ı ribâ ve terk-i

zekâttır. Bu iki müthiş maraz-ı içtimaîyi tedavi edecek tek çare, zekâtın bir düstur-u umumî suretinde icrasıyla, vücub-u zekât ve hurmet-i ribâdır.

Hem değil yalnız eşhasta ve hususî cemaatlerde, belki umum nev-i beşerin saadet-i hayatı için en mühim bir rükün, belki devam-ı hayat-ı insaniye için en mühim bir direk, zekâttır. Çünkü, beşerde, havas ve avam, iki tabaka var. Havastan avâ-ma merhamet ve ihsan; ve avamdan havâssa karşı hürmet ve itaati temin edecek, zekâttır. Yoksa, yukarıdan avâmın başına zulüm ve tahakküm iner; avamdan zenginlere karşı kin ve isyan çıkar. İki tabaka-i beşer, daimî bir mücadele-i mâneviyede, bir keşmekeş-i ihtilâfta bulunur.’

31

İşte yalnız İslam’ın iki düsturu ile kişi ve toplum hayatı düzene girebiliyor. Her ne kadar hitap Müslüman’a ise de bu iki hüküm dünya hayatını yaşayan herkes için mutluluk ve saadet mizanlarıdır. Eğer dünya yalnız bu iki hükümle yönetilse bir düzene ve dengeye sahip olur. Yıllardır bitmek bilmeyen savaş ve keşmekeşlikler sona erecektir.

İktisadi yaşayış yalnız para ile olmuyor. İktisadi yaşamın içinde; zaman iktisadı, mekân iktisadı, tüketim iktisadı, üretim iktisadı, para iktisadı bulunmaktadır.

‘İnsana çalışmasından başka bir şey yoktur.’ (Necm Süresi 39)

32

-RİSALE-İ NUR’DAN-

DOĞRU BİLGİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER VE

DOĞRU BİLGİYE ULAŞMA YOLLARI*

İnsan yaşadıkça öğrenmek isteğiyle büyür. Bilmediği her şeyi öğrenmek ister. Merak ettiği her şeyi bilmek ister. Aklına takılan her soruya cevap bulmak ister. Bunun için az çok herkes kendince bir uğraş içindedir.İlime giden yollar çok çeşitlidir. İnsan kendi kapasitesi oranında hayattan faydalanır.

Doğru bilgi insanı özgürleştirir. Özgür insan rahat bir şekilde yaşar. Gerçi günümüz beşeri sistemlerinde özgür düşüncenin mekânı ya hapishanelerdir ya mezarlıklardır ya da tımarhanelerdir. Ama olsun. İnsan haysiyet ve şerefi, gerçek uğruna, doğru olan uğruna geçici bildiği dünya hayatına pekte değer vermez.

Günümüzde öyle bir bilgi kirliliği içinde yaşıyoruz ki bize ulaşan bilgilerden hangisinin doğru hangisinin yanlış olduğunu birbirinden ayıramıyoruz. İşin içine menfaatlerimiz girdiğinde daha da çok bocalamaktayız. İşte bu keşmekeş ortamda risale-i nur bizleri ikaz etmekte ve doğru bilgiye ulaşmanın yollarını göstermektedir.

*18.09.2008 Tarihinde yazılan bu Yazı Ufuk Penceresi dergisi 2. sayısında yayınlanmıştır.

33

Neden yanlış yaşıyoruz sorusuna risale-i nur şöyle cevap vermektedir.

‘O mâniler ise, ecnebilerde taklit ve cehalet ve taassup ve kıssîslerin riyaseti; ve bizdeki mâni ise, istibdad-ı mütenevvi ve ahlâksızlık ve müşevveşiyet-i ahval ve atâleti intaç eden yeistir ki, şems-i İslâmiyetin küsufa yüz tutmasına sebep olmuşlardır. Sekizinci ve en birinci mâni ve belâ budur: Bizle ecnebiler, bazı zevahir-i İslâmiyet ve bazı mesail-i fünun ortasında hayal-i bâtıl ile tevehhüm eylediğimiz müsademet ve münakazattır.’

Risale-i nur bundan sonra yanlış bilgilerin doğru bilgi diye bize nasıl sunulmuş olduğunu bildirmektedir.

34

-1- ‘Takarrur etmiş usuldendir: Akıl ve nakil teâruz ettikleri

vakitte, akıl asıl itibar ve nakil tevil olunur. Fakat o akıl, akıl olsa gerektir.’

Bize bilgiyi, haberi ulaştıran kişinin mert ve doğruluktan taviz vermeyen kişi olması gerekmektedir. Aksi takdirde bize sunduğu bilgi veya haberin doğruluğundan şüphe edilir. Eğer bize bilgiyi ulaştıran kişi doğruluktan nasip almamışsa bizim ona inanmamız safiyane ahmaklık olur. Özellikle günümüzdeki iletişimdeki tutarsızlık ve yanlış haberlere karşı uyanık olmalı ve temel ölçülerimiz olan İslamiyet mizanıyla ölçmeliyiz.

35

-2- ‘Mazide nazarî olan bir şey, müstakbelde bedihî olabilir.’

Fen ve teknolojinin gelişimi ile bizden önceki insanların bilmeye veya bulmaya imkan bulmadığı bazı hakikatler günümüzde bilinir hale gelmiştir. Onun için eski zaman alim ve bilgelerini suçlamamak gerekir. Hatta risale-i nurda şöyle bir temsil verilmektedir ki akılları başa getirsin.

‘Zira görüyoruz: Şimdilik coğrafya ve kozmoğrafya ve kimya ve tatbikat-ı hendesiyyeden çok mesail var ki, mebâdî ve vesaitin tekemmülüyle ve telâhuk- u efkârın keşfiyatıyla bu zamanın çocuklarına dahi meçhul kalmamışlardır. Belki oyuncak gibi onlarla oynuyorlar. Halbuki İbn-i Sina ve emsaline nazarî ve hafî kalmışlardır. Halbuki hikmetin bir pederi hükmünde olan İbn-i Sina, şiddet-i zekâ ve kuvvet-i fikir ve kemal-i hikemiye ve vüs’at-i karîha noktasında bu zamanın yüzlerce hükemasıyla mu-vazene olunsa, tereccüh edip ve ağır gelecektir. Noksaniyet İbni Sina’da değil; çünkü ibn-i zamandır. Onu nakıs bırakan zamanın noksaniyeti idi.’

36

-3-

‘İsrâiliyatın bir taifesi ve hikmet-i Yunaniyenin bir kısmı, daire-i İslâmiyete duhul etmeleriyle, din süsüyle görünerek, efkârı ihtilâle verdiler.’

Bize ulaşan doğru bilgi diye bildiğimiz bir çok bilginin içinde israiliyat (yani İsrail milletinin hikayeleri ve uydurmaları), yunan felsefesinin kırıntıları İslami kitapların içine girdikten sonra bir çoğu doğru kabul edilmiş. Bu kabul ayet ve hadisin anlaşılmasını zorlaştırmış. Asıl olan çekirdek unutulmuş ve kabukla ilgilenir olunmuş. Hatta bu hikâyelerin doğruluğuna o kadar inanılmış ki birine gerçeği anlatsan seni yalancı olarak niteler.

37

-4-

‘Şöhret, insanın malı olmayanı da insana mal eder.’

Halk arasında şöhret bulmuş kişilerin her söylediği doğru olmayabilir. Çünkü onlarda insandır ve insanın yanılma olasılığı her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Hatta birçok kişi uydurduğu bir takım sözleri başkalarına yutturmak için sözler-ini meşhur birinin sözleriymiş gibi gösterir. Özellikle günümüzde ilim adına hiç bir şey bilmeyen bazı medyatik şöhretler –haki-katte ünlü olduklarını gösteren hiç bir emarê yoktur- rehber alınmakta söyledikleri ucuz ve aptalca sözler kendi hayran kitleleri tarafından sorgusuz sualsiz doğru kabul edilmektedir.

38

-5-

‘Mecaz, ilmin elinden cehlin eline düşse, hakikate inkılâp eder, hurâfata kapı açar.’

Alim ve bilge kişilerin yüksek hakikatleri kimi sığ ve kıt akıllılar anlayamaz. Bilge kişilerin mana aleminde dile get-irdikleri mecazi sözler bilgisiz ve cahil kişiler tarafından hakikate tercüme edilip onunla amel etmeye başlamışlar. Böyle olunca bir karışıklık meydana gelmiş oluyor. Yani bilge kişinin maksadı ile cahil kişinin dile getirdiği yorum arasında derin uçurumlar mevcuttur. Cahil bu bilgiyi yaya yaya halk arasında genel ka-bul görür. Halkın çoğunluğu hazıra konduğu için araştırmadan duyduğu sözleri gerçek kabul edip onunla amel etmektedir.

39

-6-

‘Meselâ, tefsirde mezkûr olan herbir emir, tefsirden ol-mak lâzım gelmez. İlim ilme kuvvet verir. Tahakküm etmemek şarttır. Şöyle müsellemattandır ki: Hendese gibi bir san’atta mahir olan zat, tıp gibi başka san’atta âmî ve tufeylî ve dahil olabilir.’

Ayet ve hadis yorumcularının her yazdıkları ve her söyl-edikleri ayet ve hadisten olmayabilir. Çünkü her insanın belli bir yeteneği ve kapasitesi vardır. Bir insan bütün sanat ve ilim dallarında söz sahibi değildir. Mesele matematikte bilge olan biri tıp konusunda hiç bir bilgiye sahip olmayabilir. Bu gerçek göz önünde bulundurulduğunda tefsircilerin bütün yazdıkları tefsir olarak kabul edilmemelidir. Ancak onun uzmanlık alanının ilg-ilendiren konularda ona uyulmalıdır. Tıp konusunda herhangi bir bilgiye sahip olmayan birinin doktorluk yapması nasıl ki hasta için ölüme sebepse, uzmanlık alanı olmayan birinin o alanla ilgili ahkâm kesilmesi insanları yanlış yola yönlendirir.

40

-7-

‘Mübalâğa ihtilâlcidir. Şöyle ki: Beşerin seciyelerindendir, telezzüz ettiği şeyde meylü’t-tezeyyüd ve vasfettiği şeyde meylü’l-mücazefe ve hikâye ettiği şeyde meylü’l-mübalâğa ile, hayali hakikate karıştırmaktır.’

Doğru bilgiyi sulandıran ve bulandıran mübalağa öz bilgiyi kendi içinde yok eder. Anlatılmak istenen gerçek mübalağanın içinde yok olup gider.

Mübalağa yalana kapı açmaktadır. İnsanları kandırmaktır. Özellikle günümüz insanı mübalağayı çok sevmektedir. Mübalağa yapmadan kendi duygu ve düşüncesini açıklayamaz hale gelmiş. Hatta öyle bir dereceye varılmış ki kim en çok mübalağa yapıyorsa diğer insanlarca itibar görüyor. Hatta mübalağada öyle ileri gidenler var ki bazen farkında olmadan din ve imanlarını tehlikeye atıyorlar.

41

-8-

‘İşte mevzuu, ebnâ-yı mâzi ile ebnâ-yı müstakbeli muva-zene etmektir.’

İnsanı yanıltan veya yanlış bilgiye sürükleyen bir diğer konu ise geçmiş insanı ile şimdiki insanın kıyas edilmesidir. Bu kıyas pek çok insanı yanılgıya sokmaktadır. İnsan geçmiş ile şimdiki hal arasında bir denge oluşturmadığında hataya düşme olasılığı daha da çoğalmaktadır.

Geçmişteki insanlar ile şimdiki insanlar imkân cihetiyle bir birinden çok farklıdırlar. Ne geçmişte yaşayan insanlar bundan dolayı suçlanabilir ne de şimdi yaşayanlar bundan dolayı suçla-nabilir.

Tarih ilminin bir gerçeğidir ki her olay kendi zamanı ve kendi şartları içinde yorumlanır. Yani kölelik mantığını 21. yüzyıl mantığı ile değil ortaçağ insanın mantığıyla ele alınırsa belli bir bilgiye ulaşılır.

42

-9-

‘Ukul-ü selime yanında muhakkaktır ki: Hilkatte hayır asıl, şer ise tebeîdir. Hayır küllî, şer cüz’îdir.’

Yaratılan her şeyde bir hikmet vardır. Yaratılan her şeyde hayır asıldır. Şerî ise yaratılanı kullanma şekline bağlıdır.

Yaratılışta ateşin yaratılışı hayır içindir. Fakat insanlar bunu kötü amaçla kullanırsa bu ateşin yaratılışına halel getirmez.

İşte bize bilgiyi ulaştıran bazı kişiler bu inceliği bilmedikleri için hayır için yaratılanları kötülerler. Bizlerde bilgisizliğimizden bunlara inanırız.

43

-10-

‘Bir kelâmda, her fehme gelen şeylerde mütekellim mua-haze olunmaz.’

Bize ulaşan bir metni, bizim kıt kavrayışımla anlamıyorsak bundan yazan kişi sorumlu değildir. Ya da aynı metinden her insan ayrı ayrı bir düşünce edinebilir. Bu yazarı suçlu yapmaz. Çünkü herkes kendi kavrayışına göre okuduğundan anlar.

44

-11-

‘Kelâm-ı vahidde ahkâm-ı müteaddide olabilir. Bir sadef, çok cevahiri tazammun edebilir.’

Bir tabir birçok bilgiyi içinde barındırabilir. Bu hikmetin bir özelliğidir. Onun için kelimelerin derinine inmeliyiz. Bir kelime hangi anlamlara gelir, hangi anlamları içinde barındırır bilmeli-yiz ki okuduğumuzdan ya da dinlediğimizden doğru bir bilgi elde edinelim.

45

-12-

‘Lübbü bulmayan, kışır ile meşgul olur. Hakikati tanımayan, hayalâta sapar. Sırat-ı müstakîmi göremeyen, ifrat ve tefrite düşer. Muvazenesiz ve mizansız olan çok aldanır, aldatır.’

Bilgi gerçeğini, doğrusunu bulmayan kişiler hayallere sa-par. Hayallerini gerçek gibi sunar. Sunduğu bilgide ya ifrat eder ya da tefrite düşer. Bu sebepten dolayı çok aldanır ve birçok saf zihni aldatır.

46

Son olarak belirtmek isteriz ki; anlamayana veya anlam-ak istemeyenlere bir ayetî kerime ile konumuza son noktayı koyalım.

‘De ki: “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Şüphesiz, temiz akıl sahipleri öğüt alıp-düşünürler.”

(Zümer 9)

47

48

Önce son kutsal kitapla başladım hayatın gizemlerinin peşine düşmeye.

‘ikra (oku)’ dedi bana. Ben de okumaya başladım.‘yaratan Rabbîn adıyla oku’‘Bismillahirrahmanirrahim.’

Hayat yolunda adım adım ilerlerken yaşamın cilveli sıkın-tıları çoğu zaman insanı kemale erme konusunda geriletir.

Hayat kemale ermekle yaşanılır. Aksi takdirde insanın in-sani sıfatlarından soyutlanması gerekmektedir. Kemale erme-nin yolları çeşitlidir.

Bir zamanlar özel olarak tuttuğum defterin bir yerinde yazdığım gibi ya oku, ya gez, ya da okuyan ve gezen birinden ders al. Gezmek pahalı olduğu için kaliteli kitapları okuyarak ke-male erme basamaklarını çıkmaya başlıyoruz.