1

2

ANKARA – HAZİRAN 2009

T.C.

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

TÜRKİYE TARIM HAVZALARI ÜRETİM VE

DESTEKLEME MODELİ

30 Havza

3

Sunum Planı

1. Tarım havzalarının belirlenmesi

2. Mevcut durum değerlendirmesi

3. Amaç ve gerekçe

4. Sistemin tanıtılması Veri tabanı Havza modeli Talep tahmin modeli Karar destek sistemi

5. Sistemin kazanımları

4

Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve

Destekleme Modeli

Tarım Havzaları Ekolojik olarak benzer olan Ülke’nin idari yapılanmasına uygun Yönetilebilir büyüklükte

Tarım ürünlerinin ekolojik ve ekonomik olarak en uygun yetiştirilebildiği bölgeleri ifade eder

Bu çalışma

Kurumsal hafızanın oluşturulduğu

Bilgisayar teknolojilerinin kullanıldığı

Dinamik ve geliştirilebilir bir model uygulamasıdır

5

Mevcut Durum

Bugüne kadar üretim ve kalkınma planları; sadece coğrafi bölgeler ve idari sınırlar esas alınarak yapılmıştır

Tarım sektöründe ülkemizin arz ve talep dengesi istenilen düzeyde sağlanamamıştır

Üretim açığı veya arz fazlası ekonomiye yük olmuştur

Tarımla ilgili çok veri üretilmiş, ancak bu veriler bir arada kullanılmadığından yapılan planlamalar eksik kalmıştır

6

Neden Böyle Bir Çalışmaya İhtiyaç Duyuldu

Gerekçe

Kalkınma Planları, Tarım Kanunu, Hükümet Eylem Planı

Amaç

Tarım havzalarını belirlemek

Sağlıklı tarım envanteri hazırlamak

Üretim planlamasına imkan sağlamak

Hangi ürünün nerede ne kadar üretilebileceğini

belirlemek

Çiftçinin gelirini artırmak

Geleceğe ait talep projeksiyonları yapmak ./.

7

Amaç Destekleri rasyonel, yönlendirici ve etkin bir şekilde

kullanmak

Arz açığı olan ürünlerde üretim artışı sağlamak

Doğal kaynakları korumak ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak

Havza bazlı planlama ve yönetimle ilgili sektör talebini karşılamak

Muhtelif senaryolara göre üretimi planlamak

Neden Böyle Bir Çalışmaya İhtiyaç Duyuldu

sıcaklığın artması

kuraklık

minimum maliyet

aşırı yağış üretim artışı

8

Neler Yapıldı?

9

TALEP

TAHMİNİ HAVZA

PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)

KARAR

DESTEK

VERİ

TABANI

Sistemin Bileşenleri

Kullanılan Verilerin Hacmi

VERİ TABANI

Toplam 527.782.613 kayıt

265 İstasyondan

30 Yıllık Veri

İklim 21 milyon kayıt

11 Değişik Veri Grubu

işlendi

Toprak 2.2 milyon kayıt

Eğim,Yön ve

Yükseklik Topoğrafya 500 milyon nokta verisi

Nüfus, Hayvancılık vb. bilgiler 10 bin kayıt

160 ülkeyle gerçekleştirilen Dış Ticaret verileri 4.572.000 Kayıt

Diğer

Veriler

11

Kullanılan Veriler

Modelde Kullanılan Veriler

ÇKS Toprak Topoğrafya Arazi Sınıflandırması İklim

• Yetiştirilen

ürünler

• Desteklenen

ürünler

• Destek

miktarları

• Desteklenen

alanlar

• Ürünlerin

desteklere

duyarlılığı

• Derinlik

• Büyük

Toprak

Grupları

• Erozyon

• Su

• Rüzgar

• Drenaj

• AKK

• Yükseklik

• Eğim

• Yön

• CORINE

• Tüm CORINE Veri

Tabanına Girildi

• Arazi Önem Sınıfları

(STATİP)

• 81 İl için Arazi Önem

Sınıfları Veri

Tabanına Girildi

• Mutlak Tarım

Arazileri

• Özel Ürün Arazileri

• Dikili Tarım Arazileri

• Marjinal Tarım

Arazileri

• Örtü Altı Tarımı veya

Seralar

• Diğer Araziler

• Köy Sınırları

• Yağış

• Sıcaklık

• Nem

• Buharlaşma

• Toprak

Sıcaklığı

• Rüzgar

• Güneşlenme

Süresi

• Güneşlenme

Şiddeti

12

Diğer Veri Kaynakları

TOBB FAO TÜİK Diğer

• Yerli Ürün Borsaları

• TOBB’a bağlı

ürün borsaları

• Uluslararası Ürün

Borsaları

• Chicago

• Kansas

• Liverpool

• Sanayi Veritabanı

• Yurtdışı işbirliği

teklifleri

• Fuar bilgileri

• Diğer Bilgiler

(TÜRKAK, Organik

Tarım, TSE,

GLOBALGAP)

• Sektör Meclisi

çalışmaları sonuç

değerlendirmeleri

(Türkiye ve Diğer Ülkeler)

• Tarımsal Üretim;

• Et,Süt,Yumurta

• Hububat

• Baklagil

• Endüstri Bitkileri

• Meyve ve Sebze

• Su Ürünleri

• Orman Ürünleri

• Üretici Fiyatları

• Bitkisel ürün tüketimi

• Hayvansal ürün tüketimi

Tarımsal Üretim ve Tüketim

(1987-2008)

• Meyve - Sebze

• Çay

• Hayvansal

• Diğer

Tarla Üretim Verileri (1987-2008)

• Baklagiller

• Endüstriyel Bitkiler

• Tahıllar

• Yağlı Tohumlar

• Yem Bitkileri

• Yumru Bitkileri

Fiyat Verileri (2002-2008)

• Tarla Ürünleri

• Sebze - Meyve

• Hayvansal Ürünler

Sosyo Ekonomik Veriler

Nüfus, GSMH, GSYİH, İş Gücü

• OECD

• DTÖ

• EuroStat

• Üniversiteler

• İlgili

Bakanlıklar

Çay Üretim Verileri

13

170000

180000

190000

200000

210000

220000

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008 Ç

İFT

Çİ

SA

YIS

I

YIL

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

KU

RU

ÇA

Y (

TO

N)

YIL

650000

700000

750000

800000

850000

900000

950000

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

AY

RIL

AN

AL

AN

(DE

KA

R)

YIL

14

İklim, toprak, topoğrafya verileri 2.500m²’lik

birim alana yayılarak bitki ekolojik istekleri ile

ilişkilendirilmiştir

50x50 metrelik gridler (alan)

15

TALEP

TAHMİNİ HAVZA

KARAR

DESTEK

VERİ

TABANI

Sistemin Bileşenleri

PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)

16

Tarımsal Üretim Havzalarının Belirlenmesi

Tarımsal Havza

Belirleme Modeli

Kullanılan

Veriler

Verilerin

İşlenmesi

Sonuç

• İklim

• Toprak

• Topoğrafya

• Arazi Sınıfları

17

Bütün İklim Değerleri Dikkate Alındığında

En Yüksek

Sıcaklık

Ekstrem Min.

Sıcaklık

Yıllık Ortalama

Sıcaklık

Toplam Yağış En Düşük

Sıcaklık

Toplam 32 Farklı Küme

18

Sadece Topoğrafya Dikkate Alındığında

Yükseklik Eğim

Toplam 1000’in Üzerinde Farklı Küme

Yön

19

Sadece Toprak Verileri Dikkate Alındığında

Derinlik Erozyon Arazi sınıfları

Toplam 1000’in Üzerinde Farklı Küme

20

Toplam 190 Tarım Havzası

İklim – Topoğrafya – Toprak Verileri Dikkate Alındığında

İklim Topoğrafya Toprak

21

Toplam Kaç Tarım Havzası

Tarım Havzaları – Üretim Deseni – Bakanlık Politikaları

190 Tarım Havzası x

30 Havza

Ürün Desenleri, yönetilebilirlik, benzer ekoloji .vb.

22

TALEP

TAHMİNİ HAVZA

KARAR

DESTEK

VERİ

TABANI

Sistemin Bileşenleri

PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)

23

Talep Tahmini

Geçmişe yönelik (30 yıllık) veriler;

Üretim

Tüketim

Dış ticaret

Fiyat

Nüfus

GSMH- GSYİH

kullanılarak geleceğe yönelik politikalara esas olacak projeksiyonlar yapılmıştır.

Çeltik Üretim Miktarı (1991-2008) Yıllar Üretim (ton)

1991 200.000

1992 215.000

1993 225.000

1994 200.000

1995 250.000

1996 280.000

1997 275.000

1998 315.000

1999 340.000

2000 350.000

2001 360.000

2002 360.000

2003 372.000

2004 490.000

2005 600.000

2006 696.000

2007 648.000

2008 753.325

Yıllar Tahmin (ton)

2009 828.624

2010 853.266

2011 859.995

2012 876.423

Buğday Üretim Miktarı (1991-2008) Yıllar Üretim (ton)

1991 20.400.000

1992 19.300.000

1993 21.000.000

1994 17.500.000

1995 18.000.000

1996 18.500.000

1997 18.650.000

1998 21.000.000

1999 18.000.000

2000 21.000.000

2001 19.000.000

2002 19.500.000

2003 19.000.000

2004 21.000.000

2005 21.500.000

2006 20.010.000

2007 17.234.000

2008 17.782.000

Yıllar Tahmin (ton)

2009 20.500.000

2010 18.281.000

2011 19.155.000

2012 19.793.000

26

TALEP

TAHMİNİ HAVZA

KARAR

DESTEK

VERİ

TABANI

Sistemin Bileşenleri

PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)

destek bütçesi

talep tahmini dış ticaret

fiyatlar havzaların

üretim

potansiyeli

Hangi havzada hangi ürünlerin ne kadar üretileceğine yönelik

gibi veriler kullanılarak

Toplam refahı maksimize edecek sürdürülebilir

üretim dağılımı yapılacaktır

Karar Destek

28

Nohut

Model Öncesi ve Sonrası Üretim

Planlama Öncesi (2007)

Havza Sayısı Ekilen Alan

(Ha)

Üretim

(ton)

29 503.674 505.366

Planlama Sonrası

Havza sayısı Ekilen Alan

(Ha)

Üretim

(Ton)

24 408.777 544.847

Ekim yapılmamış havzalar

Desteklenmesi planlanmayan alanlar Desteklenmesi planlanmayan havzalar

29

Çeltik

Model Öncesi ve Sonrası Üretim

Planlama Öncesi (2007)

Havza

Sayısı

Ekilen Alan

(Ha)

Üretim

(ton)

28 79.676 648.000

Planlama Sonrası

Havza

Sayısı

Ekilen

Alan

(Ha)

Üretim

(Ton)

16 116.546 837.568

Ekim yapılmamış havzalar

Desteklenmesi planlanmayan havzalar

30

Genel Bakış

Desteklenen Ürün Sayısı

Desteklenmesi Planlanan Ürün Sayısı (KDS)

Havza Bilgileri

Ürünlere Göre Bakış

Desteklerin Ürünlere Göre Karşılaştırılması

17

6

1

14

28 15

30

27 13

3

2

16

11

26

18

19 4

10

9

5 7

29

23 22

20 21

12

25

8

24

15 13

14 15

13 11

13 9

13 11

12 10

12 11 8 6

13 11 10 6

11 9 13 7

13 13

13 12

14 12 12 11

14 14

15 14 14 11

15 14 13 11 14 10

15 13

14 12

14 10 13 12

14 11 13 13

11 8

13 9

Üretim ve Destek Planlaması

31

Modelin Uygulanması

Ülkemize Ne Kazandıracak?

Etkin üretim planlaması yapılabilecektir

Biyolojik çeşitlilik, toprak ve su kaynaklarının korunması sağlanabilecektir

Verimlilik artacaktır

Üreticinin karı artacaktır

Arz talep dengesi sağlanacaktır

Alımlardan doğan kamu finansman yükü azalacaktır

Üretim planlaması ile uluslararası rekabet gücü artacaktır

Türkiye’nin AB’ye uyum sürecinde olası gelişmelerin önemli tarım ürünleri üzerine etkilerinin analizi yapılabilecektir

32

Desteklenen 16 Üründe Üretim Değer Değişimi

Ürün

PLANLAMA ÖNCESİ (2007) PLANLAMA İLE ÜRETİM

DEĞERİ

FARKI

(000.-TL)

Üretim Alanı

(ha)

Üretim

Miktarı (Ton)

Üretim

Değeri (*)

(000.-TL)

Üretim Alanı

(Ha)

Üretim

Miktarı (Ton)

Üretim

Değeri

(000.-TL)

Arpa 3,428,016 7,306,800 3,361,128 3,169,027 9,266,357 4,262,524 901,396

Aspir 1,694 2,280 1,368 36,937 50,000 30,000 28,632

Ayçiçegi 554,677 854,407 726,246 1,191,188 2,230,578 1,895,991 1,169,745

Bugday 8,097,700 17,234,000 8,789,340 7,272,027 18,328,200 9,347,382 558,042

Çavdar 132,777 240,540 115,459 193,099 438,995 210,718 95,258

Çay 76,580 1,145,321 893,350 76,580 1,052,321 820,810 -72,540

Çeltik 93,390 648,000 732,240 116,546 837,568 946,452 214,212

Kanola 10,683 28,727 21,545 66,444 151,186 113,390 91,844

K. Fasulye 109,249 154,243 428,796 95,712 236,967 658,768 229,973

Mercimek 357,234 508,378 843,907 299,490 469,280 779,005 -64,903

Mısır 517,500 3,535,000 1,944,250 715,114 4,855,622 2,670,592 726,342

Nohut 503,674 505,366 651,922 408,772 544,847 702,853 50,930

Pamuk 530,252 2,275,000 2,866,500 502,625 2,298,097 2,895,602 29,102

Soya 8,674 30,666 19,320 189,976 647,241 407,762 388,442

Yulaf 94,477 189,099 94,550 124,195 184,360 92,180 -2,370

Zeytin (Y) 561,673 620,469 1,923,454 620,524 930,786 2,885,437 961,983

TOPLAM 15,078,256 35,278,296 23,413,375 15,078,256 42,422,405 28,719,465 5,306,090

(*) Üretim Değeri hesaplamasında Ticaret Borsaları 2008 yılı fiyatları kullanılmıştır.

33

“Ekolojik denge ve gıda güvenliği için şimdi

tarım zamanı”

Mehmet Mehdi EKER

Tarım ve Köyişleri Bakanı