1

TAALBESCHOUWING

Maak met elk van deze woorden een correcte zin waaruit blijkt dat je de

betekenis van die woorden goed begrijpt. De betekenis vind je terug in het

kruiswoordraadsel.

1. Scoop

_____________________________________________________

2. Column

_____________________________________________________

3. Katern

____________________________________________________

4. Rubriek

_____________________________________________________

5. Recensent

_____________________________________________________

6. Redactie

_____________________________________________________

2

7. Plagiaat

_____________________________________________________

8. Freelancer

_____________________________________________________

9. Altruïsme (onbaatzuchtigheid)

_____________________________________________________

10. Devotie (bewondering)

_____________________________________________________

3

Krantentypes

4

1. Krantentypes.

Overloop samen met de leerkracht het schema. (zie bijlage)

2. Duo-opdracht : werk samen en overleg met je buur.

a. Vergelijk 2 verschillende kranten van dezelfde datum en vul de

onderstaande tabel verder aan.

De krant KRANT A KRANT B

Datum

Titel van de krant

Aantal pagina’s

5

b. Bekijk nu enkel de voorpagina’s van deze 2 kranten en vul de tabel verder in.

De krant KRANT A KRANT B

Aantal berichten

binnenland

Aantal berichten

buitenland

Titel hoofdartikel

Aantal afbeeldingen

Lay-out

(kleur, grootte van titels,

etc)

c. Ga op zoek naar de inhoudstafel van je krant. Vergelijk de inhoudstafels

van de 2 kranten. Noteer enkele opvallende verschillen.

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

6

d. Kleef de inhoudstafel van je krant onderaan dit blad.

e. Tot welk krantentype behoort jullie krant?

KRANT A:

______________________________________________________________

KRANT B:

______________________________________________________________

f. Vul het schema van de krantentypes verder aan. (bijlage)

7

Humor

We bekijken de tekstopbouw van krantenartikels van naderbij, want die verschilt toch

enigszins van een gewone tekst.

1. De titel

Men begint een krantenartikel steeds met een krantenkop.

2. Tekst

De tekst is opgedeeld in drie grote delen:

a) b) c)

a) noemen we ook …………………….

b) is verder opgedeeld in …………………………….

We weten allemaal dat de titel van een krantenartikel een krantenkop heet. Maar hoe noemen we alweer de inleiding?

8

Wat is er gebeurd?

Waar gebeurde het?

Wanneer gebeurde het?

Wie was er bij?

Waarom gebeurde het?

Hoe is het gebeurd?

Opdracht: Zoek een artikel in je krant waarbij je enkele opdrachten rond

tekstopbouw combineert.

A) Knip een artikel uit je krant en kleef het in het onderstaande kadertje. Vermeld

de bron!

Wat een stuk! Om een artikel op te bouwen, probeert de reporter te antwoorden op 6 belangrijke vragen, namelijk de 5 W’s en de H.

9

B) Duid in het artikel alle tekstonderdelen aan. Gebruik verschillende kleuren.

C) Beantwoord de 5 W’s en de Hoe-vraag op hetzelfde bovenstaande artikel

Omschrijf kort.

!!! Wanneer deze vragen niet te beantwoorden zijn, ga je op zoek naar een

tweede artikel waarbij je deze opdracht wel kan uitvoeren !!!

Wat :

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Waar :

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Wanneer :

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Wie :

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Waarom :

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Hoe :

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

10

Meningen in

Teksttypes

1. In een objectief stuk beperkt de schrijver zich tot controleerbare feiten

Voorbeelden zijn (kies uit de lijst hieronder) : ………………………………………………………………………………………………

In een subjectief stuk komt ook de mening van de schrijver aan bod.

Voorbeelden zijn (kies uit de lijst hieronder) : …………………………………………………………………………………………………

Nieuwsbericht - recensie – verslag van een gebeurtenis –

lezersbrief (HB p 150) – kookrubriek – commentaar (HB p 151) – column (HB p 152)

11

2. Vermeld bij de volgende voorbeelden of het objectief of subjectief is

geschreven.

a ___________________________

b ________________________

C ___________________________ d ________________________________

________________________________

GENT - De vermiste Tine

Brutsaert is vrijdag dood

aangetroffen aan Dok Noord in de

Gentse haven. Dat gebeurde

tijdens een zoekactie die op poten

was gezet door haar familie en

vrienden. Haar lichaam lag op de

oever aan het water. De 27-jarige

vrouw was sinds maandag

verdwenen.

Uit : www.hetnieuwsblad.be 06/01/2012

Na een draak van een eerste helft en een aangename tweede hebben OH Leuven en Zulte Waregem vrede moeten nemen met een punt.

Uit :www.hetnieuwsblad.be 06/01/2012

Dodelijke brand in

appartementsgebouw Hoboken

allicht aangestoken.

Uit : www.destandaard.be 06/01/2012

....Insiders menen te weten dat Romelu Lukaku beter nog een jaar had uitgerijpt bij Anderlecht. Ook aftandse romantiek. Als een grote club in een grote competitie wenkt, is er bij een bronstig talent geen houden meer aan. Wellicht heeft geld niet eens de doorslag gegeven. De eerzuchtige spits wil gewoon zijn grenzen opzoeken en dat is een rechtmatig verlangen. Leeftijd doet er niet toe - wie is dan nog kind, vandaag? Lukaku getuigt trouwens van vooruitgeworpen volwassenheid. In zijn spel en in het spreken. Provocaties zijn hem voorlopig vreemd. En ofschoon beslissend voor de laatste titel van Anderlecht stond hij niet te ronken in narcistische egotripperij.

Uit: Hugo Camps, Als een klaroenstoot, in: De

Morgen, 08/08/2011

12

3. Subjectieve teksten in kranten : de commentaar, de column en de lezersbrief.

WB oef 8.4 ev (b richting) WB oef 8.9 ev ( a-riching)

4. Groepswerk : Zoek in de kranten een voorbeeld van een lezersbrief, een

commentaar en een column over een onderwerp dat jullie interesseert.

a. Knip de teksten uit en kleeft ze op elk een apart huistakenblad. Noteer

telkens de namen van de groepsleden.

b. Duid de schrijver aan.

c. Vermeld de bron en de publicatiedatum.

d. Markeer in het groen de 5 of 6 belangrijkste kernwoorden die duidelijk

maken waarover de auteur zijn mening geeft.

e. Markeer in het geel 2 duidelijke voorbeelden van subjectief taalgebruik.

f. Noteer bij elke tekst in een drietal regels jullie eigen mening over het

onderwerp.

5. SCHRIJVEN : de lezersbrief

Zie aparte opgave

13

Humor

In onze snelle maatschappij is het af en toe nodig dat onze geest zich afkeert van de

dagelijkse belasting. Dat kan gebeuren door bijvoorbeeld een cursus

relaxatietechnieken, maar ook door middel van een eeuwenoud middel: humor.

Humor de verzamelnaam voor alles wat mensen aan het lachen brengt.

Je begrijpt dat humor zeer subjectief is, d.w.z. wat de ene als heel amusant

aanvoelt, vindt de andere maar flauw of zelfs kwetsend.

a) Lees onderstaand krantenartikel over een uitspraak van stand-up comedian

Philippe Gebeuls. Vind jij deze uitspraak grappig? Waarom (niet)?

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

In kranten krijg je enerzijds nieuwsfeiten en opiniestukken. Er moet echter ook voldoende ruimte zijn voor ontspanning. Hier en daar een kruiswoordraadsel, een sudoku, maar ook spotprenten of cartoons kleuren elke dag de krant.

14

Philippe Geubels schoffeert joden

Stand-upcomedian Philippe Geubels heeft tijdens de eindejaarsconference 'Het Besluit' van Radio

1 uitgehaald naar de joodse gemeenschap.

Geubels was één van de gasten op de eindejaarsconference 'Het Besluit' van Radio 1.

In een uitverkochte Arenbergschouwburg zei hij: 'Waaraan ik me dit jaar heb geërgerd? Aan de

censuur van Michael Freilich (hoofdredacteur van het blad Joods Actueel). Kunnen de joden dan niets

verdragen? Als er in Antwerpen een gaslek ontstaat, zal Freilich het stadsbestuur dan aanklagen

voor provocatie?', klonk het.

De VRT zendt de show zondag 'ongecensureerd' uit. Volgens VRT-woordvoerster Diane

Waumans staat het niet vast dat de joodse grap van Geubels de uitzending haalt.

Geubels zelf is zich van geen kwaad bewust. 'Vorig jaar maakte ik grappen over Marokkanen.

Waarom dan niet over joden?'

Uit: Het Nieuwsblad, donderdag 18 december 2008

1. Soorten humor (zie HB p 158-159)

1.1 Milde humor

1.1.1 Situatiehumor

Slapstick is een soort situatiehumor waarin lichamelijke acties de hoofdrol spelen.

Er komen veel gooi-en smijtwerk, lawaai, pijn en handtastelijkheden aan te pas. Een

klassiek voorbeeld van slapstick is de onvermijdelijke glijpartij over een bananenschil.

Bekende meesters van dit genre zijn:

............................................................ ...............................................................

15

1.1.2. Karakterhumor

= de humor vloeit voort uit de keuze van de geschikte personen, types, groepen of

volkeren. Er wordt vaak gebruik gemaakt van overdrijvingen of

tegenstellingen.

1) Als de auteur of tekenaar bepaalde karaktertrekken fel overdrijft en er

daardoor naar streeft het personage belachelijk te maken, spreekt men

van een ............................................ . Bij een getekende karikatuur

overdrijft de tekenaar geen karaktertrekken, maar

..................................... kenmerken.

2) De ................................. of de hekeldicht was in

oorsprong een dichtgenre bij de Romeinen, waarin op

geestige wijze de zwakheid van een persoon of een

gebrekkig maatschappelijke toestand werd gehekeld,

bespot.

De .............................. heeft dus niet enkel de bedoeling

de lezer te vermaken, maar wil daarbij ook kritiek uitbrengen op iets of iemand.

16

3) De .................................. wil een bepaalde manier van schrijven, tekenen,

filmen, ... op een grappige spottende manier nabootsen. Dit gebeurt meestal door

sterke overdrijving van de typische kenmerken. Als ontvanger/lezer moet je wel

het origineel kennen om de parodie te kunnen smaken.

Voorbeelden

Dali’s parodie op de Mona Lisa The Simpsons parodie op Dali’s “De

volharding der herinnering"

1.1.3.Taalhumor (zie oefening rond krantenkoppen)

De auteur gebruikt een onverwachte, originele en beeldrijke taal.

Word bokser,

meer kans op slagen

17

Opdracht : ga op zoek naar prenten in je kranten bij elke soort humor. Vermeld

telkens de bron. Omschrijf kort waarmee gespot wordt.

A) Karikatuur

B) Parodie

C) Satire

D) Taalhumor

18

1.2 Galgenhumor of zwarte humor

Voor zwarte humor haalt de zender de onderwerpen uit de taboesfeer. Hij lacht met

de dood, ziekte, handicaps ... bij galgenhumor is de zender vaak ook zelf het

voorwerp van de spot.

1.3 Absurde humor of nonsenshumor

Absurde humor heeft wel een zeer bijzondere band met de logica. Lees de volgende

citaten van een bekende absurde humoroloog over

absurde humor.

Jan Eelen (regisseur van “In de Gloria”, “Het

eiland” en “De ronde”) :

Je mag absurde humor niet misbruiken als excuus.

Bijvoorbeeld om tegen iemand die er niet om kan lachen,

te kunnen zeggen dat hij je humor gewoon niet begrijpt.

De kunst bij absurdisme is net dat er meer logica dan iets anders achter zit. Je

redeneert enkel tot in het waanzinnige door.

19

2. Stijlen humor

Alle humor kan je in verschillende stijlen opdelen.

2.1 Ironie

Voorbeeld:”Scholieren, leer nu hoe je je op de bus moet gedragen!”(Roger

Schoemans in “De Standaard”)

Beste jongens en meisjes,

Vandaag nemen jullie de bus naar school. Die bus stopt aan een halte op een vastgelegd uur dat u terugvindt op de dienstregeling. De goede scholier komt een half uur te vroeg ter plaatse en gebruikt de extra tijd om krabbels te maken op de wand van de bushalte. Sportieve jongelui spelen soms vangertje in en rond de bushalte, tot groot genoegen van de automobilisten die zo de gelegenheid krijgen noodstops uit te testen waardoor het loopvlak van hun band en de schoentjes van hun remmen heel snel verslijten. Sommige automobilisten kunnen niet op tijd remmen, wat u de kans geeft de 100 te bellen (zet ook in de telefooncel krabbels) en te kijken naar de drukke werkzaamheden van de ambulanciers en verplegers.

Let op: boekentassen zet je niet in het halte-hokje, maar midden op de stoep tenzij er elders diepere plassen zijn waarin je je tassen kan zetten.

Daar komt de bus! Zoek rap een kameraadje dat minder sterk is dan jij, en duw hem of haar vlak voor de bus op straat. Kijk hoe bleek de chauffeur wordt.

In je omgeving heb je gezien dat er mensen op de bus wachten, hoewel ze niet naar school moeten. Dat zijn

gewone passagiers en die mag je in geen geval eerst laten opstappen.

Dat opstappen gebeurt zo, vorm een onontwarbaar kluwen. Als de busdeur half open is, begint iedereen tegelijk te duwen, zodat zelfs hij die vlak voor de open deur staat niet binnen kan. Als iedereen nu nog schreeuwt en tiert, begint uw schooldag nog dubbel zo gezellig.

De chauffeur zal uw abonnement willen zien. Een abonnement is een kostbaar stuk papier, en dus bewaar je het helemaal onderaan in je boekentas nog onder de platgedrukte banaan die daar sinds 3 januari 2000 ligt.

Toon je rustig en beheerst en haal het abonnement langzaam boven. Intussen kan de chauffeur van een welverdiende rust genieten.

Helaas, het aantal zitplaatsen in de bus is beperkt. Maar de wakkere jongens en meisjes die jullie zijn, zullen beslist een plaatsje veroveren. Wisten jullie dat worstelen, vrije tijd, zoals beoefend tijdens de Olympische Spelen, is afgeleid van het zitplaatsveroveren op bussen? Toon hoe sportief je bent, en glunder omdat je als meest sportieve jongen of meisje op de zitplaats kan tronen als op een echte atletentroon.

Natuurlijk mag je praten in de bus. Spreek steeds zo luid mogelijk, ja,

20

schreeuw,want dit is goed voor je longen. En zie hoe de chauffeur tevreden glimlacht.

Kijk, hij glimlacht nog meer, nu iemand een boekentas tegen zijn rug gooide. Kijk, hij wordt nog gelukkiger, want heel de bus drukt op de belknopjes. Wat heeft die chauffeur een gelukkig en interessant bestaan. Bedank hem, door hem te laten meespelen in de proppenschietwedstrijd. Ja, hij heeft zijn handen niet vrij, maar hij is graag je schietschijf. Als de bus stopt aan je halte, moet je zo snel mogelijk buiten, want de chauffeur moet een dienstregeling respecteren. Ga dus allemaal tegelijk voor de deur staan. Gebruik alleen de deur waarboven of waar de vermelding ‘ingang’ of ‘geen uitgang’ staat. Ik weet het, dat is al

moeilijk om te lezen na slechts drie jaar middelbaar, maar misschien vind je wel een volwassene die je deze moeilijke woorden wil voorlezen.

Vorm opnieuw een kluwen. Duw tegen de deur, zodat het mechanisme dat de deuren moet openen stevig op de proef wordt gesteld. De busmaatschappij houdt van dergelijke realistische materiaalproeven. Gaat de deur uiteindelijk open, storm dan zo snel mogelijk buiten. Daarbij testen jullie meteen het weerstandsvermogen van de passagiers die via dezelfde deur willen binnenkomen. Die mensen, veel ouder dan jullie, hebben ’s morgens immers wat beweging nodig, en ze zullen jullie dankbaar zijn. Ook de chauffeur is dankbaar. Zie hoe gelukkig hij nu kijkt!

2.2 Sarcasme

Voorbeeld 1

Ene Bessie Bradcoc, Brits Parlementslid, zei ooit tegen Winston Churchill: “Winston,

je bent dronken!”. Churchill antwoordde:”Bessie, jij bent en blijft lelijk. Morgen zal ik

weer nuchter zijn.”

Voorbeeld 2

Lied: “Dat dan weer wel” Hans Teeuwen

Maar al zwanger en verslaafd

Een grote schok,

Want zelf ben je hardwerkend en beschaafd

De manier van met haar omgaan, heeft dus blijkbaar niet gedeugd,

Maar haar dood verschaft je inzicht in de sores van de jeugd.

21

Refrein: Dat dan weer wel, dat dan weer wel.

Ja, daar moeten we toch eerlijk over wezen.

Dat dan weer wel, dat dan weer wel.

Zo ben je ziek en zo ben je weer genezen.

Een plastische chirurg ging aan het werk met je gezicht,

Maar door een foutje krijg je nu je ogen niet meer dicht.

En als je nu zou gapen scheurt je wang tot aan je oor,

Maar vrienden heb je nooit gehad dus niemand heeft het door.

Refrein

Omdat je hasjiesj had gesmokkeld zit je in een Turkse cel,

Je had nog beter eeuwig kunnen branden in de hel.

Het eten is niet lekker en ze slaan je om het uur,

Maar daarmee krijg je wel een inkijk in een andere cultuur.

Refrein

Je speelde eerst voor superman, toen viel je van je paard,

Nu zit je in een rolstoel starend naar de open haard.

Je kan je niet bewegen en je hebt het soms te kwaad,

Maar je hoeft niet zelf te ademen dat doet een apparaat,

Refrein

22

2.3 Cynisme

Voorbeeld 1

Specialist: “Eerst het goede nieuws, er zal een ziekte naar u genoemd worden.”

Voorbeeld 2

Cynisme is een houding die voortkomt uit wantrouwen, scepsis (‘gerede twijfel)’

tegenover de goede bedoelingen van de medemens en kan hoogstens spottend

worden opgevat.

Vul het schema nu aan:

.............................. is vriendelijke spot. In principe wordt het tegenovergestelde

gezegd van wat er bedoeld wordt. Bij ................................... is hetzelfde het geval,

maar nu is het veel harder. ..................................... is nog harder dan sarcasme. Het

is vaak afhankelijk van de persoon of situatie of iets ironisch, sarcastisch of cynisch

is.

23

Krantenkoppen

1. Vul aan

Een goede krantenkop geeft je zin om verder te lezen, bijvoorbeeld doordat hij

____________ is, doordat hij je raakt of je op een of andere manier ________________

maakt.

Een typische krantenkop schrijf je in _______________________ , dus met zo weinig

mogelijk vervoegde werkwoorden, lidwoorden, signaalwoorden en leestekens.

Een journalist gebruikt verschillende technieken om de krantenkop ___________________

te maken. Eén van die technieken is het gebruik van stijlfiguren.

2. Wat is een stijlfiguur?

Voorbeeld: Pensioenen: aap komt uit de mouw

24

3. Enkele oefeningen. Schrijf een L na de zin als je betekenis ervan letterlijk

moet nemen, schrijf een F na de zin als de betekenis figuurlijk bedoeld is.

a) De vakantie staat voor de deur.

b) Hij bijt zijn tanden stuk op een harde noot.

c) Hij bijt zijn tanden stuk op een moeilijk huiswerk.

d) Igors vader is een boom van een vent.

e) Wat een streng wintertje!

f) We hebben een blind vertrouwen in onze leerkracht.

g) Ze staat met de mond vol tanden.

h) De angstige hond toont zijn tanden.

i) Ingrid struikelde over een opstapje.

j) Ik struikel steeds over mijn eigen woorden.

k) Internetbedrijven schieten als paddenstoelen uit de grond.

l) Hoe roder de paddenstoel, hoe giftiger hij is.

4. Soorten stijlfiguren. Hieronder zie je een aantal stijlfiguren die geregeld

gebruikt worden in krantenkoppen. Zoek voor elke stijlfiguur een definitie die je

zelf begrijpt.

Woordspeling

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Personificatie

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Alliteratie of stafrijm

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Hyperbool

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

25

5. Schrijf bij de volgende krantenkoppen welke stijlfiguur de journalist heeft

gebruikt. Let op: soms is er meer dan één antwoord mogelijk.

_______________________________________ ___________________________________

ALDERWEILERD:

We hebben Anderlecht weggeblazen

DM, 17 februari 2011

_______________________________________

___________________________________

6. Groepsopdracht. Zoek nu voor elke stijlfiguur (woordspeling, personificatie,

alliteratie, hyperbool) twee voorbeelden uit de kranten die je in deze KIK-

veertiendaagse krijgt.

Knip de acht krantenkoppen uit en kleef ze op een huistakenblad. Opgelet, knip het

onderschrift en de lead van de krantenkop mee uit zodat de betekenis duidelijk is.

Noteer voor elke krantenkop, de titel van de krant en de datum waarop het artikel

is verschenen en benoem elke stijlfiguur.