Upload
ustaoglu-emre
View
231
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
tez
Citation preview
T.C.
SLEYMAN DEMREL NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
LETME ANABLM DALI
ETKN LDERLK VE TAKIM ALIMASI
TEZSZ YKSEK LSANS BTRME PROJES
HAKAN GKE
DANIMAN: DO.DR. ABDULLAH EROLU
ISPARTA, 2011
ii
i
ZET
ETKN LDERLK ve TAKIM ALIMASI
Hakan GKE
Sleyman Demirel niversitesi, letme Blm
Tezsiz Yksek Lisans Bitirme Projesi, 43 Sayfa, Aralk 2010
Danman: Do.Dr.Abdullah EROLU
Uzun sre nce iletme ve kurumlara giren ve hzla yaygnlaan takm
almalar, ok boyutlu sorunlarda bile zmn ve baarnn anahtar halini
almtr. Takm almasndaki baar st ynetimin bak asyla balantl olmakla
birlikte, takm elemanlarnn ilikileri, gnll olmalar ve i birliine olan
yatknlklaryla da alakaldr. Bu noktada lider faktr kendini hissettirmektedir.
Liderin takm iindeki etkinlii baary salayacak faktrlerin banda gelir. Bu
almada bir takmn oluma sreci ve takm almasnda liderin etkinlii
incelenmeye allmtr.
Anahtar Kelimeler: Takm, Takm almas, Liderlik
ii
ABSTRACT
EFFECTVE LEADERSHP AND TEAMWORK
Hakan GKE
Sleyman Demirel University, Department of Business Administration Post
Graduate Thesis, 43 Pages, December 2010
Supervisor: Associate Professor Abdullah EROLU
Team works that spreading into the business and institutions long time ago,
has become the key to success and solution even of the multi-dimensional problems.
Althouhg success in the team work is related with the perspective of senior
management, but also is about the relationships of the team members, their
willingness to work, and their aptitude to cooperation. At this point, leading factor
looms large. Efficiency of leader in the team work is the first factor to success in the
team event. In this study, formation process of a team and leaders efficiency in the
team work activity have been studied.
Key Words: Team, Team Work, Leadership
iii
NDEKLER
NDEKLER . i
ZELGELER(TABLOLAR) DZN ...iv
GR ......... 1
BRNC BLM
TAKIM ALIMASI KAVRAMININ RDELENMES
1. Takm Kavramnn Tanmlanmas ... 2
1.1. Takm Olma Aamalar 4
1.1.1.Oluma ....... 5
1.1.2.Bouma ........ 5
1.1.3.Buluma ..... 6
1.1.4.Ulama.... 6
1.2. Takm eitleri. 8
1.2.1. Problem zme Takmlar 8
1.2.2. apraz Fonksiyonlu Takmlar ... 9
1.2.3. Kendi Kendini Yneten Takmlar . 9
1.2.4. Sanal Takmlar...... 10
1.3. Takm almas ve Gereklilii . 11
1.4. Takm Oluumunda Be Temel Faktr .. 15
1.4.1.Liderlik ..... 15
1.4.1.1. nderlik ...... 15
1.4.1.2. Adalet ...... 15
1.4.1.3. steklendirme .. 15
1.4.1.4. Kaynak Ynetimi 15
1.4.2. Takm ruhu .. 16
1.4.2.1. Gven . 16
1.4.2.2. Sreklilik .... 16
iv
1.4.2.3. Kurum kltr .... 16
1.4.3. Ortak hedefler ..... 17
1.4.3.1. Strateji oluturmak .. 17
1.4.3.2. Performans ynetimi ... 17
1.4.3.3. Rekabeti ynetmek ..... 17
1.4.4. ak ..... 17
1.4.4.1. Farkllklar .. 17
1.4.4.2. Roller .. 18
1.4.4.3. Proje ynetimi . 18
1.4.5. letiim . 18
1.4.5.1. Bilgi paylam .... 18
1.4.5.2. Aklk 18
1.4.5.3. Paydalarla paylamak 18
KNC BLM
ETKN LDERLN TAKIM ALIMASINDAK ROL
1. Liderlik Teorileri ... 19
1.1. zellik Kuram .. 20
1.2. Davranlk Kuram . 20
1.2.1. Ohio State niversitesi almas .. 20
1.2.2. Michigan niversitesi almas . 21
1.2.3. Blake ve Moutonun Ynetim Tarz Matrisi ... 21
1.2.4. McGregorun X ve Y Kuram ..... 22
1.3. Durumsallk Kuram .. 22
1.3.1. Fiedlerin Etkin Liderlik Modeli . 23
1.3.2. Hersey ve Blanchardn Durumsallk Yaklam . 23
1.3.3. Houseun Yol-Ama Kuram .. 24
v
1.3.4. Vroom ve Yettonun Karar Verme Modeli . 24
2. Takm Liderleri ...................... 25
3. Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri .......................... 27
3.1. rgtsel Baar ve Liderlik .... 28
3.2. Etkin Lider ..................... 31
SONU 33
KAYNAKA ... 34
vi
ZELGELER(TABLOLAR) DZN
TABLO 1 Grup ve Takm Arasndaki Farklar 3
TABLO 2 Takm Olma Srecinde Performans-Motivasyon likisi .. 7
TABLO 3 Takm Olma Srecinin Kiisel, Kiiler Aras ve Grup
Asndan Yorumlanmas ..... 7
1
GR
Gnmz iletmeleri ve kamudaki farkl yaplanmalar asndan devlet
kurumlarnda yeni bir evre olumu ve beklentiler deimitir. Teknolojideki hzl
deiim, rekabet ve artan piyasa basksnn etkilerini olumlu bir yapya kavuturacak
bilgi, deneyim ve yeteneklere sahip personel ihtiyac domaktadr. Kurumlar,
personel saysnda artrma gitmenin zorluk ve maliyetine katlanmaktansa, farkl
birimlerde grev yapan farkl eitimleri alm kiileri geici srelerle bir araya
getirmeye ynelmitir. Bu noktada takm kavram ortaya km ve takm
almasnn nemine deinilmeye balanmtr. nk sorunlarn ok ynll
zm alternatiflerini artrmakta ve en iyi karar vermek zorlamaktadr. Bu nedenle
takmlara duyulan ihtiya gittike artmaktadr.
Bir takmn olumas ynetici kararyla olsa da, takmn uyumlu almas ve
takm almasnn sreklilii bir lideri gerekli klmaktadr. letme veya kurumlar,
ynetim kademelerinde bulunan belirli kiilerin gr, yetenek ve zeklaryla ancak
belirli mesafeler kat edebilirler. Gnmz dnyas, geliim ve ilerlemenin ancak
ortak aba ve farkl grlere salanacak esneklikle olacan bize anlatmaktadr.
Etkin lider, bu ortak abay en hzl ekilde ortaya karacak yntemi belirleyen,
takm ii atmalar kesmekten ziyade yneterek sonuca katk salayan, adil dzeni
ve gerekli yetki devrini salayarak doru kiiyi doru yerde kullanan liderdir. Takm
almasn baarya ulatracak kii, farkl grleri bir araya getirecek esneklii
salayan ancak karar vermede net izgileri olan takm lideridir. Bu da ancak liderin
etkinlii sayesinde olacaktr.
2
BRNC BLM
TAKIM ALIMASI KAVRAMININ RDELENMES
1. Takm Kavramnn Tanmlanmas
Takm nceden belirlenmi hedeflere ulamak iin bir araya gelmi, birbirine
baml ve birlikte hareket eden iki veya daha fazla kiinin oluturduu topluluktur.
Takmn tanmnda nemli e gze arpmaktadr. Bunlardan birincisi
takmn oluturulabilmesi iin iki veya daha fazla kiinin gerekmesidir. Takmlarn
ounun eleman says on bein altndadr. Ancak bu rakam bazen yetmi bee kadar
kabilir. kincisi, takm oluturan kiiler birbirlerine bamldrlar ve birlikte
hareket ederler. Bir baka deyile, devaml olarak karlkl etkileim halindedirler.
Birbirleriyle etkileimde olmayan kiiler, rnein bir yemek kuyruunda yan yana
duran veya bir asansr paylaan kiiler bir takm oluturamazlar. ncs, takm
oluturan kiiler belli bir amac gerekletirmek zere alrlar. Yeni bir bilgisayar
gelitirmek, ortak bir kitap yazmak gibi rnekler verilebilir.
Takm ortak karlar, deerler ve hedefler erevesinde bir amacn yerine
getirilmesi iin bir araya gelmi ya da getirilmi insan grubudur. Kurulu iinde
kiiler arasnda iletiimi gelitirip gven ortamnn olumasna zemin hazrlayan ve
bu ortamn kalc olmasn salayan bir alma anlay ve sistemidir.
Takm iin batl bir gurunun tanm udur: Kendi alanlarnda dalm
durumdaki uzmanlk becerilerinin srekli birletirilmesini gerektiren bir grevi
yerine getirmek zere bir araya gelmesi zorunlu insanlar grubu. zgren buna
katlmaz. Her takm bir gruptur ama her grup bir takm deildir. Eer ruhunuz varsa
takm olursunuz, bir ekibin kendi iinde birbirine inanml yoksa grup olursunuz,
grubun bir hedefi yoksa sadece gruh olursunuz.1
nsanlar birok farkl i iin bir araya gelmektedirler. Bir araya gelmi bu
topluluklar grup, komite, kurul, takm vb. isimler alrlar. nsanlarn ayn grupta
almalar onlarn bir takm olduunu ifade etmez. Deiik gruplardan, ekiplerden
insanlar da beraber bir takm oluturabilirler. Takm birleik bir btndr, yelerin
ortak bir amac, hedefi vardr ve birbirlerinin baarsna endekslidir.
1 zgren, A.erif, Yaamnda 100 Kanguru, Elma Yaynevi, 2004, S.185
3
Her ne kadar birbirlerine yakn anlamlar yklenmeye allsa da her grup bir
takm deildir. Bir grubun takm olabilmesi iin ncelikle belirli artlar yerine
getirmesi gerekir. Tanmlarda da anlalaca zere bir takm gruptan ayran temel
zellik ama birliidir. Margerisona gre ekipleri gruplardan ayran drt temel
zellik2:
Ekiplerin hedef ve sonu odakl almalar,
Ekip yelerinin tamamen bamsz olmas,
Ekiplerin geri bildirime ihtiya duymalar,
Ekip yelerinin sinerji yaratmalardr.
Tablo 1: Grup ve Takm Arasndaki Farklar
ALIMA GRUBU TAKIM
Gl, odaklanm lider yaps Paylalan liderlik rolleri
Bireysel sorumluluk Bireysel ve karlkl sorumluluk
Organizasyonla ayn ama Takmn kendine has amac
Bireysel i retimi Kolektif i retimi
Etkili toplantlar Ak ulu tartmalar ve etkin problem
zmeyi cesaretlendirir
Etkisini dierleri zerindeki tesire
gre ler
Performans kolektife almaya gre
tayin eder
Tartr, karar verir, yetki aktarr Tartr, karar verir ve birlikte i yapar
Kaynak: Harvard Business Review On Teams That Succeed, S.6, Katzenbach And
Smith
Yaplan tanmlardan da anlalaca zere, bir takm oluturup srdrmek
kolay bir i deildir. Burada takm oluturmak st kademeden gelen bir emirle veya
zorunlulukla olabilir. Ancak srdrlmesi aamasnda bir liderin gereklilii gze
arpmaktadr. Takm varlnn srdrlmesinde liderin kendi davranlarn veya
tutumlarn da gzden geirip deitirmesi, dzeltmesi gerekebilir. Yksek
2 Margerison, J.C. 2001, Team Performance Management, 7,S.119
4
performansa sahip bir takm yaratmann ilk adm liderin, byle bir almann
olumlu sonular douracana bakalarn inandrmasdr. Peki, bu saydmz
topluluklar ne zaman takm haline gelirler? zgrenin Ne Zaman Takm Olunur?3
sorusuna verdii cevap u ekildedir:
G paylalrsa
Her yeye sayg duyulursa
Herkes aktif katlrsa
Etkili ve aktif dinleme yaplrsa
yeler birbirlerine inanr ve gvenirlerse
n yargsz ve ak fikirli olunursa
Kiilikler deil fikirler kritize edilirse
Takm oluma sreci iyi anlalrsa
Farkllklar normal ve gerekli karlanrsa
Roller ak belirlenirse
Uygun ilere uygun kiiler seilirse
Kiisel geliim nemsenirse
Beraber olmaktan mutlu olunursa
Bilgi paylalrsa
Sorumluluk ortaksa
Sonular paylalrsa
Sreklilik temel alnrsa
1.1. Takm Olma Aamalar
Takmlarn bir anda oluuveren topluluklar olmadndan bahsetmitik. Bir
araya gelmi bir grup yabancnn oluturduu, birlik iinde hareket eden, iyi koordine
edilmi bir grup oluturmak biraz zaman alr ve grup yeleri arasnda byk
miktarda etkileim gerektirir. Grup yeleri birbirleri ile etkileime girecek vakit
bulamyorlarsa, grubu iyi organize edilmi bir takm haline getirmek mmkn
olmayabilir. Takm olutuktan sonra birka evreden geerek olgunlar.4 Yeni
3 zgren, A.., Yneticiler Futboldan Ne renir, Elma Yay., S.44 4 Belbin,R.Meredith(2004), Management Teams: Why They Succeed Or Fail.Oxford.
5
kurulmu takmlarla olgunlua erimi takmlar arasnda baz farklar vardr. Bir
takma yeni girdiiniz zaman hatrlarsak, aslnda onun bir takm olduunun bile
farknda deilizdir. Bu okul iinde bir eitsel kol olabilir ya da snfta verilen bir
devi yapmak iin kendi aranzda kurduunuz kk bir grup olabilir. Balangta
takm yeleri birbirlerini tanmak, takm iindeki rolleri ve uyulmas gereken
kurallar tespit etmek, i blm yapmak ve takmn grevini tamamlamak gerei
duyarlar. Bu ekilde kiiler dzenli bir ekilde ileyen bir btnn paras haline
gelirler. Liderlerin grevi, takmn hangi geliim safhasnda olduunu tespit etmek,
ileyiine yardmc olacak tedbirleri almaktr.
Takm oluumundaki evreler konusunda Belbinin yapt almalar esas
alnabilir. Kaynaklarda farkl olsa da en iyi eviri zgren tarafndan yaplmtr. Bu
evreler; oluma(forming), bouma(storming), buluma(norming),
ulama(performing) olarak sralanabilir.5
1.1.1. Oluma: Adndan da anlalaca zere kurulu aamasdr. Yaplacak
faaliyet iin kurum iindeki bireylerden bir takm kurulmas karar alnm ve
belirlenen insanlar toplanmtr. Gerekli talimat verilmediyse, insanlar Neden
buradayz? Ve Neden biz? gibi sorular yneltebilirler. Bu duygu ve dnceler, bu
topluluktaki bireylerin ortak bir misyon ve vizyon erevesinde birleerek, ortak
amalara ynelmesini ve bir takm ruhu kazanmasn salar. Bu aamann genel
zellikleri unlardr:6
yeler isteklidir ve yksek beklentileri vardr,
Biraz endie duyarlar(uyum konusunda),
Durumu kontrol altna almak isterler,
Otorite ve hiyerari nemlidir
1.1.2. Bouma: Boumadan kast, takm yelerinin birbirlerini tanma
aamasnda yaadklar ve grevlerin zorluk derecelerinin farkna varld andaki
boumadr. atmalar kabilir, grev ile ilgili olas glkler fark edilebilir ve bu
takm yelerini dndrebilir. Ancak, bu basamakta artk her bir takm yesi, bu
takmda nasl faydal olabilirim? eklinde dnmeye balar. 7 Bu safhada8:
5 Takm almas, 3b zmler Grsel Eitim Seti 6 Gelecein Organizasyonunu Yaratmak, zgren, s.151 7 Takm Ynetimi Trkay Dereli, Adil Baykasolu, Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm, 27310, Gaziantep.S.10
6
Beklentilerle gerekler arasnda fark yaanr
Mevcut otoriteye gvensizlik hissedilir
Amalara, grev ve planlara isteksizlik ve krgnlk vardr
yeler kendilerini yetersiz ve akn hissederler
Dier yelere ve bakana tepki vardr
Rekabete girilir
Gven ve gvensizlik konularnda kutuplama olur
1.1.3.Buluma: Grevlerin nasl ve kimler tarafndan yaplaca konularnda
ortak noktada buluulur. Gerekli talimatlar hazrlanr ve karar verme yntemi
kararlatrlr. atmalar sonlanmtr. Bu aamaya gelindiinde;
Tatminsizlik azalr
Fikir ayrlklar, amalar ve gerekler nda zlr
Kutuplama ve itirazlar zlr
Uyum, destek ve sayg geliir
yelerin kendilerine ve takma gvenleri artar
Daha ak ve rahat davranrlar, fikirlerini sylerler
Sorumluluk ve kontrol paylalr
Takm dili olumaya ve kullanlmaya balar
1.1.4.Ulama: Takm iinde grevdelik salanmtr. yelerin hangi alanda ne
kadar baar salayacaklar grlm ve problemleri zmenin devamnda
iyiletirme faaliyetlerine balanmtr. Bu son aamadr ve sonular yle
sralanabilir:
Takm yesi olmak heyecan verir
Beraber dayanma iinde alrlar
Takm kendini gl hisseder
Grevi yerine getirme konusunda beceri ve yetenee sahiptir
Liderlik paylalr
Performans ve verimlilik ykselir9
8 Gelecein Organizasyonunu Yaratmak, zgren, s.152 9 Gelecein Organizasyonunu Yaratmak, zgren, s.152
7
Tablo 2: Takm Olma Srecinde Performans-Motivasyon likisi
MOTVASYON
PERFORMANS
Kaynak: Takm almas, 3b zmler Grsel Eitim Seti, zgren&Akn
Tablo 3: Takm Olma Srecinin Kiisel, Kiiler Aras ve Grup Asndan
Yorumlanmas
OLUMA BOUMA BULUMA ULAMA
KSEL
Kabul
edilebilecek
miyim?
Sayg grecek
miyim?
Nasl yardm
ederim?
Nasl daha iyi
olur?
KLER
ARASI
Nezaket,
kibarlk
Herkes
konuur,
kimse
dinlemez
birlii Gayretli,
istekli
GRUP Takma kar
kendi birimi
Grev, hedef
ve strateji
zerine ortak
anlay
oluturma
Bilgi ak
Problem
zme ve
dier
birimlerle
alma
Kaynak: Takm almas, 3b zmler Grsel Eitim Seti, zgren&Akn
OLUMA BOUMA BULUMA ULAMA
8
1.2.Takm eitleri
Takm kavramnn tanmlanmas ve gruptan ayrlmas konusunda ortak bir
kanya varlm olduunu nceki blmlerde grebiliriz. Ancak takmlarn
snflandrlmasnda farkl yntemler kullanlm ve sonucunda ok eitli takm
tipleri elde edilmitir. Takmlar amalarna gre, yaplarna gre, yelik durumlarna
gre, srekliliklerine gre, rgt emasndaki yerlerine gre vb. gibi
snflandrlmaktadrlar.10 Bu takmlarn yaps yaplacak ie ve i ynetimine gre
deiir. Takm yeleri de duruma gre yalnz, birlikte, sreli veya srekli takmla
alr. Bu yzden, maksimum yarar salanabilmesi iin her takm yesinin
ihtiyalar bilinmelidir.
Takmlar kullanm biimine gre ve yaplacak iin niteliine gre iki ana
grupta toplayabiliriz.11
Kullanm biimine gre takm eitleri: Sorun zme takmlar, zel amal
takmlar, zynetim gruplar
in niteliine gre takm eitleri: Bireysel takmlar, Orkestra takmlar,
Tamamlayc takmlar
Bunlarn dnda daha geni al bir gruplandrmaya gidildiinde u takm
trlerini verebiliriz:
1.2.1. Problem zme Takmlar
Bu tr takmlar genellikle ayn mesleki faaliyet iinde olan veya ayn niteye
bal olarak alan ve saylar 5-10 kii arasnda deien gnll kiilerin
oluturduu kk bir gruptur. Birlikte almak suretiyle periyodik toplantlar
yaparak, belirlenen problemlerin kaynaklarn, nedenlerini aratran, bulan, zen ve
st kademe ynetime sunan alma grubudur.12 Bu takmlar ayn mesleki faaliyet
iinde veya ayn ynetimin ats altnda olduklar iin, kurulmalar ile ynetim-
alan arasndaki gveni glendirirler. Bu sayede, alanlara sorumluluk
ykleyerek sre iinde sz sahibi olmalarn salarlar. Bu tr takmlarn yeleri
10 Takm almas: Mobil letiim Sektrnde Bir rnek Olay ncelemesi,Gksel Ataman, Journal Of stanbul Kltr University, 2002/2, S.88 11 zgren, A.erif, Yneticiler Futboldan Ne renir, Elma Yay., S.47 12 rgtlerde Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri, Mehmet nce, Aykut BEDK, Enver AYDOAN, S.429
9
kendi alma yntemlerini gelitirerek dnce ve fikir paylamna giderler. Ancak
bu paylamn sonunda sunulan zmleri dorudan uygulamaya sokma yetkileri
yoktur. Fakat takm almas srecinde ortaya kan aba, iletme asndan dk
maliyetli yksek verimlilii getirirken, alan asndan moral ve motivasyonu
oluturan en kolay yol olarak grlr. Problem zme takmlarnn popler olmasnn
sebebi fonksiyonlardr. Bunlarn grevi koordinasyon ve retim sorunlarn
yneticilerle birlikte ekip olarak belirlemek ve zmlemede ayn sorumluluklar
paylamaktr.13 Problem zme takmlarnn kurulmasndaki temel dnce, bir rgt
veya iletmenin sorunlarnn, sadece st kademeyi deil alanlar dahil iletmenin
tamamnn ilgi alannda olduudur. Farkl kademelerin bir araya getirilmesi yaratc
dnceyi ve sonucundaki fikir yelpazesini geniletecektir. Bu takmlara verilecek en
iyi rnek olarak kalite emberleri gsterilmektedir.
1.2.2. apraz Fonksiyonlu Takmlar
Burada apraz fonksiyon adlandrlmasndan kast, ayn hiyerarik kademede
ancak farkl blmlerde grev alan alanlarn bir araya getirilerek bir takm
oluturulmasdr. Gnmz iletmeleri asndan nemli olan konu rn geliiminde
kaliteyi yakalarken, mteriler asndan hizmet kalitesini de ileriye gtrmektir. Bu
tr vizyona sahip iletmelerde, apraz fonksiyonlu takmlardan faydalanmak bir
alkanlk olmutur.
apraz fonksiyonlu takmlarda, farkl departmanlarda ve ayn kademede alanlarn
bir araya getirilmesi ve bu departmanlarn birbirlerinden haberdar olmalar
salanarak daha karmak sorunlarn zmnde kolayla gidilmesi esas alnmtr.
Bu alanlar karar alma ve ynetimde etkindirler.
1.2.3. Kendi Kendini Yneten Takmlar
Genel olarak 5 ile 10 kiiden oluan bu takmlar, iletmelerdeki kalite kontrol
halkalarnn gelimi trleridir diyebiliriz. Kendi kendini yneten takmlar otonom
takmlar arasnda sayabiliriz. nk bu takmlar kendilerine has programlar yaparak
onlar uygulama, bunlara sorumlu atayabilmektedirler. Takm yelerinin rollerini
belirleme ve alma yntemlerini uygulamada dier takm trlerine gre daha
13 rgtlerde Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri, Mehmet nce, Aykut BEDK, Enver AYDOAN, S.429
10
bamszdrlar. Bu bamszlk takmlarn kendi ynetim gruplarn oluturmalarn
da kapsar. Bu ynetim yaps ierisinde takmlar kendi ynetici kadrosunu
oluturarak, hiyerariyi dzletirerek, ok ynl alma ve baar yeteneini
arttrarak, istihdam artlarn harmonize ederek ve tek bir stat vererek
gerekletirmektedir. Buradaki temel ama kararl, motive olmu, esnek ve sorumlu
alanlarn kalite ve yenilii yakalama yetenei ile sosyal kontrol salamaktr.
Kendi kendini yneten takmlarn temel amac bireyi rgtte birok alann temel
zellii olan edilgenlik ve arac konumdan aktif, dinamik birer karar alclar haline
getirmektir. Kendi kendini yneten takmlarda sosyal sistemin temel zellikleri olan
insan doas ve grup davran baskn bir karaktere sahiptir. Burada fikirler, deerler
ve inanlar dolayl olarak teknik sistemin zelliklerini iaret etmektedir. Otonom
takmlarda her grup adeta kk bir iletme gibi davranmaktadrlar. Pazar artlar
ierisinde birbirleri ile i ilikisi kurarlar ve birbirlerini mteri olarak
grmektedirler. Tmyle kendi kendini yneten takmlar kendi yelerini de
seebilmekte olup, ayn zamanda her bir yenin baar durumuna ilikin performans
deerleme de yapabilmektedirler.
1.2.4. Sanal Takmlar
Gnmzde internet kullanmnn iletme iinde yaygnlamas ile oluturulan
intranet ve extranet sistemleri sanal alanlar ve sanal takmlar gndeme
getirmitir. zellikle rgtlerde yeni teknolojilerin kullanm ve gelimi bilgi
teknolojilerinin kullanm bireylerin yz yze karlat durumlarla snrlanm olan
rgt ve takm kavramn farkllatrmtr. Gnmzde artk ayn iletmede grev
yapan bireyler birbirlerinden olduka uzak mesafelerde yz yze grme
olmakszn bilgisayar ortamnda elektronik haberleme imkanna kavumutur. Sanal
takmlar araclyla bireyler gnmzde belirli mekan, program ve kurululara
ballk tamakszn ve daha demokratik ve merkezi de olmayan bir alma
anlayna sahip olmaktadrlar. Genel olarak bu sre ses, video ve konferans
alternatiflerini de kapsayan gelimelerle desteklenmekte, tm bunlara cep telefonlar
ile salanan snrsz iletiim imkan ve internet araclyla interaktif bilgi a da
eklenince sanal takmlar ortaya kmaktadr. Sanal takmlar genelde duygusal
olmaktan te objektif bilgilerle etkileip kurumsal kararlar alrken meydana
gelmektedirler. Sanal takmlarda grev alan bireyler zellikle birka konuda
11
uzmanla sahip, iletiim kurma becerisi yksek, kabiliyetli, yeniliki ve yaratc olan
bireylerden olumaktadr. Sanal takmlar rgtlerde alanlarn grme olanann
bulunmad durumlarda maliyet verimlilii, hzl iletiim salama ve duygusal
etmenlerden ok gerekler zerinde karar almaya imkan salama gibi bir takm
avantajlara sahiptirler. Bunun yan sra rgtn bir sosyal sistem olduu gerei
sanal takmlarda ihmal edilmi bir anlay temsil etmektedir. zellikle kararlarn
alnmasnda kltrel deerlerin ve toplumsal koullarn dikkate alnmama riski hep
varln srdrmektedir.
1.3.Takm almas ve Gereklilii
Deien retim sistemleri anlay, yksek rekabet ortam, i gc devrinin
azaltlmas, kalitenin giderek nem kazanmas, eitilmi insan gc ihtiyac ve hzla
deien teknolojide uyum salama, rgtlerde esneklik ve iletiim konularnn nem
kazanmasna neden olmutur.14
Aslnda insanlar arasnda yardmlama ve dayanma insanlk tarihi kadar
eskidir. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. atasznde de bu grlmektedir. Takm
almas, ksaca alanlarn ve ynetimin i srelerini ve yntemlerini srekli
olarak gelitirmek ve rgtsel faaliyet ve amalar tespit etmek iin birlikte
almalar eklinde tanmlanabilir. Takm almas, takmn birlikte alma
sreleri zerine odakland, takm yelerinin katlmlarn deerleyen ve tevik
eden bir hava yaratmak iin harekete getii bir abadr. Gnmz iletmeleri sadece
karizmatik yneticilerin veya zeki iletmecilerin abalarna deil, tm alanlarn
yaratclna ve yeteneklerine ihtiya duymaktadrlar.15 Gelecein iletmeleri tm
alanlarn esnekliini ve yaratcln kullanma becerisine bal olarak byyecek
ya da yok olacaklardr. Bu nedenle ou ynetici yksek verim salamak, maliyetleri
drmek ve alanlarn rgte balln artrmak amacyla ekip almalarna
ynelmektedir. Bireyleri ve kurumlar ekip almasna ynelten en temel neden elde
edilen sonularn stn niteliidir. Bunlar:
Verimliliin artmas
letiim kalitesinin ykselmesi,
14 Takm almalarn Etkileyen Faktrler, Human Resources Managment, ztrk,G. , Eyll-Ekim, S.72 15 Yneticilerin Liderlik Stilleri, Deiim Ynetimi Ve Ekip almas Arasndaki likilerin ok Ynl Olarak Deerlendirilmesi, to Yayn Nu: 2008-15, st.2008, Prof.Dr.Canan etin,S.74
12
Yksek performans gerektiren ilerde baar kazanlmas,
Etkin kaynak kullanmnn gereklemesidir.
Farkl gemi ve karakterdeki insanlarn, bir ekip haline gelmesi bir
olgunlama srecini gerektirdii iin zaman alr ve bu sre be basamakta
gerekleir16:
Ekip misyonunun ve amacnn belirlenmesi
Ekip ii rollerin dalm
Ekip alma srelerinin tanmlanmas
Ekip ii ilikilerin dzenlenmesi
Ekipler aras ilikilerin dzenlenmesi
1998 ylnda yaynlanan ve Fortune Dergisinin ABDde en iyi 1000 irket
olarak belirledii irketler zerinde yaplan bir ankette, irketlerin % 47sinin takm
almasna getiklerini, kalanlarn ise % 60nn takm almasna byk nem
verdikleri ve nmzdeki yllarda btnyle takm almasna gemeyi
planladklarn ortaya koymaktadr. letmeleri takm almasna ynelten sebeplerin
banda mteri tatminini ve verimlilii artrmak, rn ve hizmet kalitesini
ykseltmek, daha fazla esneklik, i gren tatmini ve isteklendirmenin ykseltilmesi
ve bylelikle ii devrinin drlmesi, teknolojik gelimelere ayak uydurma ve
maliyetlerin drlmesi gelmektedir.17
Takm almas, bir organizasyon, kurulu, rgt ya da irket ierisinde
alanlar arasnda bamszl ve iletiimi gelitirip, onlar ortak hedefler iin bir
araya getiren, gven ortamnn olumasna zemin hazrlayan ve bu ortamn kalc
olmasn salayan, retkenlii ve verimlilii artran ada bir alma sistemidir. Bir
baka deyile, alanlarn ortak bir hedefin gerekletirilmesi iin bir araya getirilip,
glerini birletirmesi ve elbirlii ile ii yapmalarnn salanmasdr. Takm
almas ayn zamanda, alanlarn ynetime katlmasn tevik eden bir sistem
olarak ne kar.
16 Rekabette Fark Yaratan Ekip almas,Remzi Kitabevi, Prof.Dr.Acar Batla,2004,S.10-11 17 Takm almas Kavram Ve Bir Firma Uygulamas, Ara. Gr. Halil Zaim, stanbul niversitesi, ktisat Fakltesi, S.733
13
Takm almas grevdelik yaratr. Grevdelik ise tek tek bireylerin sahip
olduu potansiyelin toplamndan daha fazlasn elde etme, daha byk bir enerjiyi
aa karma ve ibirlii yaratmaktr. Birbirine inanan, gvenen ve nereye gittiini
bilen be kii yaratt ibirliiyle belki de on kiilik potansiyele sahip
olabilmektedir. Artk iletmeleri ok ynl bir kavan ortasnda hzla akan trafikte
kazasz belasz idare etmeye almak iin bireysel beceriler yetmemektedir. Kolektif
akla ve destee ihtiya vardr.
Takm almas insanlarn byyebilecei ve srekli gelime iin tm
kaynaklar etkili ve verimli kullanaca bir evre yaratr. Genellikle takm
almasnn iki amac vardr. Bunlardan ilki verimlilik ve rasyonalizasyon ynnden
geliimdir. Dieri ise katlmclarn alma durumlarnn geliimidir.
Gnmzde, iddetli kalite rzgrlarnn da zorlamas sayesinde, klasik
ynetim anlay yerini ada ynetim anlayna brakmaktadr. ada bir ynetim
anlaynn temel zellikleri unlardr18;
Takm almas,
Katlmclk,
Paylamclk,
Dinamik Ortam,
alanlar Arasnda Hedef Birlii,
Yksek Motivasyon,
Datlm Yetki Ve Sorumluluklar,
Stratejik Plan Ve Program Uygulamalar,
Bilgi Bazl Hareket Tarz,
Kaliteli Gc,
Bamsz atmalar.
inde bulunduklar belirsiz ve deiken evre, zel irketler veya kamu
kesiminde eitli yeniden yaplanmalar gerektirmektedir. Ancak bu deiime uyum
18 Takm Ynetimi Trkay Dereli, Adil Baykasolu, Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm, 27310, Gaziantep.S.10
14
salayabilmek amacyla rgtler tamamen yeni yaplanmalara kalkamazlar ve
dolaysyla farkl uygulamalarn aray iine girerler. Dnyada pazarlarn
kresellemesi, politik karlar, bilgi sistem ve retim srelerindeki ve bunlarn
ynetimlerinde yaanan teknik ilerlemeler, irket birlemeleri ve rgtlerin
kltlmesi ve yaygnlatrlmas gibi nedenler rgtsel ynetim stratejilerinin ve
yaplarnn farkllatrlmasna neden olmaktadr. Bu yaanan deiim sreci
rgtlerin ve projelerin ynetiminde yeniden yaplanmay ve takm almalarn
zorunlu hale getirmitir. Bu anlamda, bir yandan rn kalitesi ve performans
artrrken, maliyeti ve harcanacak enerjiyi en alt seviyeye drerek, amalar
gerekletirecek bir rgt yani takm kuruluuna gidilir.Bu manada rgtlerde takm
anlayna geiin nedenlerini aadaki balklar etrafnda sralamak mmkndr.19
D evrede yaanan hzl gelimelerin nda ortaya kan yeni bilgi
alanlarnn takm bilgi ve becerisini gerektirmesi
Takmdaki grevdeliin takm tek tek bireylerden daha gl yapmas
rgtsel verimliliin arttrlmas
retim ve Kalite artnn salanmas
mkemmellii anlayna ulalmas
alanlarn isteklendirmelerinin arttrlmas
alanlara birlikte ve zerk alma anlaynn kazandrlmas
rgt gereine uygun etkili fikirlerin retilmesi
Bireylerin ballk duygularnn geliimine katkda bulunmas
tatmininin ve rgtsel ballk duygularnn gelimesinin salanmas
Esnek ve yaln rgt yapsnn oluturulmas
alanlarn liderlik ve yaratclk yeteneklerinin ortaya kmas konusunda
tevik edilmeleri
Kararlarn kalitesinin arttrlmas ve problem zmlemenin kolaylatrlmas
rgtsel ama ve hedeflere olan balln arttrlmas
19 rgtlerde Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri, Mehmet nce,Aykut Bedk, Enver Aydoan, S.424
15
1.4.Takm Oluumunda Be Temel Faktr
Takm almalarnn baarya ulaabilmesi iin takmlarn iyi ynlendirilmesi,
iyi ynetilmesi, iyi motive edilmesi gereklidir. Baarl takm almalar iin,20
ncelikle alma grubuna gerekli fiziksel artlarn hazrlanmas (oda, masa,
sandalye, bilgisayar, Internet vb),
Takm yelerinin gerektiinde dzenli olarak bir araya gelebilmesi,
Bilimsel metot ve modern teknolojilerin bu toplantlarda kullanlmas,
nceden belirlenen kurallara uyulmas gereklidir.
Bu temel gereksinimlerin yannda takm almasnn baarsndaki
gereklilikleri anlamak adna bir takmn oluumundaki faktrleri incelemekte fayda
vardr.
1.4.1. Liderlik
1.4.1.1.nderlik: Napoleonun sznde belirttii gibi; Bir kt lider, iki iyi
liderden daha iyidir.Ynetimde baarnn gereklerinden birisi de keskinliktir.
Sadece takm almalarnda deil genel anlamda ynetimde de tek bir azdan kan
kararlar baary getirir.
1.4.1.2.Adalet: Adalet, dnlenin aksine herkese eit davranmak deildir.
Hak edene hak ettiini vermektir. Bu noktada akla gelen ilk dnce alanla
almayann ayrlmasdr. nemli olan ayrmn varl deil nasl olduudur. Adil
olmak bu ayrm doru aralarla yapmay da gerektirir.
1.4.1.3.steklendirme: Yaplacak iin nedenlerini net bir ekilde alanlarn
beyinlerine yerletirmek ve onlar bu ilerin sonunda varlacak amaca inandrmak
esastr. nk alanlarda iki eyi ynetirsiniz: Mantk ve duygu.21
1.4.1.4.Kaynak ynetimi: Kaynak ynetimi kavramndaki kaynak kelimesi ilk
aamada maddi veya elle tutulabilir eyleri artryor olsa da ok geni ele
alnmaldr. Finansal verimlilikten insan yeteneklerinin kullanmna, Ar-Ge
ynetiminden kar artna ve retim kalitesine kadar tm alanlarda, ekip lideri
nderlik etmelidir.
20 Takm Ynetimi Trkay Dereli, Adil Baykasolu, Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm, 27310, Gaziantep.S.5 21 Ahmet erif zgren, Yneticiler Futboldan Ne renir?,Elma Yaynevi, Eyll 2007,Syf.15,
16
1.4.2.Takm Ruhu
1.4.2.1.Gven: Gven, sadece bir takmda deil bir kurum veya toplumda ruhu
oluturacak esas kavramdr. nsanlarn birbirlerine olan gveninin azald
toplumlarda atmalar artacaktr. Her yerde duyduumuz, tm ynetim kitaplarnda
ele alnan kurum kltr ancak gvenle oluabilir. Eer lider olarak gveniyorsanz,
gvenilir ve takmda da gven ortamn salarsnz. Takm arkadalarnzn gvenini
kazanmak iin de grlen davranlar itenlikle sergilemeniz gerekir. Bir sko
atasz, nsanlar sizin dudaklarnz deil, ayaklarnz takip eder. der. Yani
gemite baz eyleri yaptnz anlatarak ok gl olduunuzu gsterip gven
ortamn oluturamazsnz. nsanlar ancak sizin harekete getiinizi grdklerinde
gvenir ve arkanzdan gelirler. %100 olmas gereken tek madde takmn birbirine
duyduu gvendir. Orada %99 gveniyoruz dediinizde %1 gvensizlik her eyi
bitirir.22
1.4.2.2.Sreklilik: Bir yerde alyorsunuz fakat orada ne kadar kalacanz
hakknda fikriniz yok. Size diyorlar ki Biz bir takmz. Geleceinizle ilgili emin
olmadnz bir yerin paras olamazsnz.23
1.4.2.3.Kurum Kltr: Kurum kltr, gven, deerler ve zgnlk
lsnden oluan bir kavram olarak ele alnabilir. Gveni yukarda aklamtk.
Deerler ise ncelikle ortak olmaldr. Kurumlarda belirlenen misyon ve vizyon
kavramlar, ekip elemanlarnn katks olmadan danmanlarca hazrlanyorsa sadece
duvar ss olabilirler. Ortak amaca ynlendirmek ancak onlarn katksyla olabilir.
alanlarn kalplerini hedefe evirirseniz ayaklar unutursunuz. Yoksa hep mesaiye
geldiler mi gelmediler mi diye takip edip durursunuz.24 zgnlk ise kltrel
farkllklar ifade eder. Nasl ki her evin farkl bir kokusu, dzeni, ileyii varsa
irketlerin, kurumlarn, takmlarn da farkllklar olacaktr. Kurum kltr bu
farkllklar gz ard edilerek oluturulamaz.
1.4.3.Ortak Hedefler
Takmn tm unsurlarn ayn dorultuda ilerletmek istiyorsak ortak hedefler
belirlemeliyiz. nsanlarn farkl ynlere gitmesi hedeflerin farkllndan kaynaklanr.
22 A.G.E. Syf. 19 23 A.G.E. Syf. 21 24 Moks, A.erif zgren, Elma Yaynevi,Kasm 2008, Syf.40
17
1.4.3.1.Strateji Oluturmak: Takm hedefleri kurum stratejileri dorultusunda
belirlenir. Tm operasyonlar da bu dorultuda yaplr.25
1.4.3.2.Performans Ynetimi: Matematiksel hesaplar yaplamad iin byk
kurumlarda olduu gibi takmlarda da performansn lm ve deerlendirilmesi zor
ve alanlar da elikiye dren bir konudur. Takm arkadalarnz bu sreten pek
memnun olmaz ve mutlaka gzden kaan bir eyler olduunu dnrler. Performans
deerlendirme sistemi kurulurken aadaki kriterler gz nne alnabilir:
Performans deerlendirme kriterleri oluturulurken alanlar srecin iine
mutlaka katn.
Performans standartlarn yani hangi davranlara gre deerlendirileceklerini
alanlara mutlaka batan anlatn,
Performans kriterlerini kurum stratejilerine gre belirleyin. Yoksa havanda su
dversiniz.
Deerlendirme sonular mutlaka dl veya cezaya dnsn.
Performans kriterlerini yaparken sonu odakl dnp dnmediinize bakn.
Deerlendirme sreci salamal olsun, en az iki ayr gzn sonularn
karlatrn.
1.4.3.3.Rekabeti Ynetmek: Rakip korkulacak veya bir an nce alaa
edilecek bir varlk olarak grlmemelidir. nk ilerlemek iin gereklidir. Kt
rakipler yeni eyler retmemeye iter ve bulunduunuzdan daha gerilere gidersiniz.
Siz her ne kadar kendinizi o kt rakibin ilerisinde grseniz hatta olsanz da
vardnz noktadan daha geriye dm olabilirsiniz. yi rakipler ise itici g grevi
grrler.
1.4.4. Ak
Takm olmak iyi bir i aknn varln gerektirir.
1.4.4.1. Farkllklar: Farkllklar deyince aklma ilk gelen irinler adndaki
izgi film olmutur. Birbirlerine ne kadar benzeseler de her biri ayr zelliklere sahip,
hatta bu zellikleri kendisine isim edinmi sevimli yaratklardan oluan bir kyde
geer bu izgi filmin yks. Bir takm olabilmek iin de farkl karakterleri bir arada
toplamak ve bu farkll en iyi ekilde ynlendirmek gerekir. En basit mekanik
25 A.G.E. Syf.25
18
sistemler bile farkl llerde, farkl saylarda dilisi olan arklardan oluur.
Herhangi birindeki olumsuzluk sistemi tamamen kt ynde etkiler.
1.4.4.2. Roller: Rol, takm iinde kiilerin grevlerini belirtir. Bu kavram
aslnda grev tanmn ifade etmektedir. Bu tanmlarn daha st kademelerde
kurumlarn ulamak istedikleri hedeflere ynelik olarak yaplmal ve kiilerce de
benimsenmelidir. Takm seviyesinde ise yaplmas gereken belirtilen grev tanmnn
kiiye uygunluunun kontroldr.
1.4.4.3. Proje Ynetimi: Bir grubun takm olduunu size en net anlatacak
kriterlerden biri, srecin ieride doru yrmesidir.
1.4.5. letiim
1.4.5.1. Bilgi Paylam: Takm almas temelinde paylam ve gven olan
bir faaliyet olduu iin bilgi paylam yksektir. Eer bil paylalmyorsa orada
rekabet, gvensizlik ve politik oyunlar balam demektir.
1.4.5.2. Aklk: Gerek takmdaki bireyler gerekse takm lideri arasndaki
iletiim kanallar tam anlamyla aldnda ve dinleme karar vermenin nne
getiinde takm almasnda iyi bir seviyeye varlm demektir.
1.4.5.3. Paydalarla Paylamak: Bu tr bir paylamn ncelikli gereksinimi
paydalarn da takmn bir yesi saylmalardr. Bu paydalarn iinde ortaklar,
tedarikileri, mteri ve hatta rakipleri sayabiliriz. zgren bu konuyu u ekilde
rneklendirerek aklar: paydan rakip grrsen i boks mana dner. Etraf
kapal bir ringde dner durursun, bir de yensen bile dayak yersin; millet de
koltuklarnda glmseyerek seni seyreder. Kros yapmakta fayda var. Yani ak
arazide beraberce uzun mesafe komak.
19
KNC BLM
ETKN LDERLN TAKIM ALIMASINDAK ROL
Bu noktada Liderlik kavramn daha geni bir ekilde ele almakta fayda
gryorum. Liderlik kelimesi dnya literatrne 14. yzylda girmi ve ok deiik
ekillerde tanmlanmtr. Bu tanmlardan bazlarn u ekilde sralayabiliriz:
Liderlik; ortak bir amaca ynelik bir grubun davranlarn ynlendirmek iin
bireyin yapm olduu davranlarn tmdr. Bir baka tanmda Liderlik;
rgtlenmi bir grubu, belli bir amac gerekletirmek maksadyla insan
davranlarn etkileme faaliyetidir. Baka bir ifadeyle belirli koullar altnda kii ve
grubun amalarn gerekletirmek iin insan davranlarn etkileme srecidir.
Amac bir dnem iin yksek sonular elde etmektir.
Liderin etki gc nedir? Liderin etki gcnn kayna onun bizzat sahip
olduu kiisel niteliklerine baldr. Bu nitelikler inan ve deerler, ahlak, karakter,
bilgi ve becerileri ierir. Liderlik sadece otoriteye dayanan ve astlar zerinde
kullanlan bir emretme ayrcal deil; sevgi, gven ve moral yaratma gc gibi
kiilie dayanan bir etkileme yeteneidir.
Lider ve liderlik; zerinde birok aratrma yaplm olmasna ramen
tanmlamada grld gibi bir standarda ulalamam kavramlardr. Liderlik
kavramnn daha iyi anlalabilmesi asndan iki noktann nemle belirtilmesi
gerekmektedir: Birincisi, insanlar, kiilik yaplarna bal olarak, ynetmeye ve/veya
ynetilmeye ihtiya duymaktadr. Truman, lideri, bakalarnn yapmak istemedii ve
sevmedii ileri onlara yaptrma yeteneine sahip kii olarak tanmlamaktadr. Buna
karn Ccelolu, bir insan ancak ynetilecek birisi varsa ynetici olabilir diyerek,
liderlik veya yneticiliin deterministik bir yaps olmadn, artsal bir durum
olduunu vurgulamaktadr. Belirtilmesi gereken noktalardan ikincisi ise, ast st
ilikisinin olduu biimsel rgtlerden, biimsel olmayan bir yapya sahip olan aile
gruplarna kadar uzayan srete, etkileyen etkilenen veya lider izleyen ilikisinin
varldr.26 Takm almasnda liderin nemi ve etkinliine gemeden nce, liderlik
26 letmelerde Dntrc Liderlik Davranlarnn Analizi, Mehmet Erdal, S.4
20
teorilerine deinmek ve baz tanmlamalarda bulunmak alma asndan faydal
olacaktr.
1. Liderlik Teorileri
1.1. zellik Kuram: zellik Kuramna gre, insanlar "lider olarak doarlar,
sonradan lider haline gelemezler". Yine bu kurama gre, baz insanlar doutan sahip
olduklar birtakm stn kabiliyetler sayesinde dierlerinden ayrlrlar. Bu durumda,
liderlik tarzn aklamann tek yolu ise, bu tip insanlarn sahip olduklar zellikleri
lmekle salanabilir. Nitekim bu konuda yaplan aratrmalar sonucunda tip
etkili liderlik zellii bulunmutur: Kiisel zellikler (uyum salama, stn olma, z-
gven), fiziksel zellikler (boy, kilo, grn) ve yetenek (zeka, deneyim,
bakalarna kar duyarllk).
1.2. Davranlk Kuram: zellik Kuramnda, lideri tanmlamada kiisel
zellikler nemli rol oynuyordu. Davranlk Kuramnda ise, bir liderin ne yapt
ve etrafndakilere nasl davrand nemlidir. Bu kuramn, zellik kuramndan fark
ise, kiilerin lider olmak iin eitilebilmeleridir. Etkili liderlik tarznn tanm,
temelde, bir liderin davran biimi ve astlarnn bu davran biimine gsterdikleri
duygusal ve davransal tepkilerle aklanmaktadr. Bu kuram temsil eden
almalar, Ohio State niversitesi ve Michigan niversitesi almalar ile Blake ve
Moutonun gelitirdii Ynetim Tarz (managerial grid) matrisidir.
1.2.1. Ohio State niversitesi almas: Ohio State niversitesi
almasnn banda, liderlerin sergiledikleri davranlar gsteren dokuz
kategoriden oluan 1800 tanm oluturulmu ve uygulanan faktr analizinden sonra
iki genel liderlik tarz bulunmutur: Kiiyi dikkate alan (Consideration structure),
e arlk veren (Initiating structure) yaplar. Kiiyi dikkate alan tarz, bir liderin
takipilerine gsterdii ilgi ve younlukla orantldr. e arlk veren tarz ise, bir
liderin grup tarafndan konmu hedeflere ulalmas iin kaynaklar ve insan gcn
etkili bir ekilde kullanmasyla balantldr. Her iki tarz da birbirinden bamszdr.
Yani, bir liderin ie arlk veren tarznn yksek olmas kiiyi dikkate alan tarzn da
yksek olaca anlamna gelmez. Aratrmalar sonucunda kiiyi dikkate alan tarz
tercih eden liderlerle alan astlarn organizasyonda daha uzun sre kaldklar tespit
edilmi, ancak performans asndan hem kiiyi dikkate alan hem de ie arlk veren
21
tarz uygulayabilen liderlerin daha yksek performans garantiledikleri grlmtr.
Ayrca, unutulmamaldr ki, her iki tarz liderliin baarl olabilmesi iin, iinde
bulunulan durum da byk rol oynamaktadr. Ohio State almasnn esas bulgular
unlardr:
Liderin kiiyi dikkate alan davranlar arttka personel devir hz ve
devamszlk azalmaktadr.
Liderin ie arlk veren davranlar arttka alanlarn performanslar
artmaktadr.
1.2.2. Michigan niversitesi almas: Davran kuramna uygun olarak
yaplan bir baka alma da Michigan niversitesi almasdr. Bu aratrma, etkili
ve etkili olamayan liderler arasndaki davran farklarn bulmay amalamtr.
Aratrmann sonucu, en etkili liderin, yksek performansl ve etkili bir i grubu
kurabilmek iin alanlarn ihtiyalarna ncelik veren liderler olduklar
bulunmutur. Ayrca aratrmaclar, tpk Ohio State aratrmasndaki gibi, kiiye
ynelik ve ie ynelik olmak zere iki farkl liderlik tarz bulmulardr. e ynelik
liderler, grup alanlarnn nceden belirlenen ilke ve yntemlere gre alp
almadklarn yakndan kontrol eden, byk lde cezalandrma ve mevkiye
dayanan resmi otorite kullanan bir davran gsterirler. Buna karlk kiiye ynelik
liderler, yetki devrini esas alp alanlarnn kiisel geliimleri ile yakndan ilgilenen
bir yaklam gstermektedirler.
1.2.3. Blake ve Moutonun Ynetim Tarz Matrisi: Bu aratrma, hem Ohio
niversitesi hem de Michigan niversitesi almalarndan yola klarak
oluturulmu Ynetim Tarz Matrisidir. Teksas niversitesi'nden Blake ve
Moutonun oluturduu bu boyutlu modelde, kiiler aras ilikilere ynelik olma
(concern for relationships) ve retime ynelik olma (concern for production) diye
tanmlanan iki eksen bulunmaktadr. Her iki eksen iin, 1den 9a kadar puanlar
verilmitir. Szgelimi, (1,1) deerinde, retime ve ilikilere ynelik olma dzeyi
dktr. Bu tarz liderin amac, kendini sorunlardan uzak tutmaktr. (1,9) deerinde
ise liderin, ilikilere ynelik olma boyutu yksek iken retime ynelik olma boyutu
dktr. Bu tarz liderin amac astlar arasnda yardmlamay kuvvetlendiren
gvenli bir ortam yaratmaktr. (9,1) deerinde liderin, retime ynelik olma dzeyi
22
yksek iken ilikilere ynelik olma dzeyi dktr. Bu tarz liderin amac,
iletmenin hedeflerini gerekletirmektir. Bu mantkta ilerlersek, (5,5) deeri hem
alanlarn ihtiyalar hem de iletmenin hedefleri arasnda orta yol bulma abas
iindeki liderleri ifade eder. (9,9) deeri ise, hem retime hem de ilikilere ynelik
olma dzeylerini en etkin klmaya yneliktir. Oluturulan bu modele gre, deeri
(9,1) olan takm ynetimi en etkin liderlik tarz olarak bulunmutur.
1.2.4. McGregorun X ve Y Kuram: Douglas McGregorn Giriimciliin
nsani Yn adl kitabna gre, yneticilerin davranlarn belirleyen en nemli
unsurlardan birisi onlarn insan davranlar hakkndaki varsaymlardr. lk defa
1957de yaynlanan bu yaklama gre, bu varsaymlar birbirine zt grleri ieren 2
grupta toplanabilir.
X Kuram;
Ortalama bir insan almay sevmez ve iten mmkn olduunca kamaya
alr.
Ortalama bir insan sorumluluk yklenmek istemez, fazla istekli deildir ve
gvenceyi her eye tercih eder.
Bundan tr insanlar altrmak iin onlar zorlamal, yakndan kontrol
etmeli ve amalar gerekletirmeleri iin cezalandrmaldr.
Y Kuram;
Kii iin i, oyun ve dinlenme kadar doaldr.
Kii doutan tembel deildir, onu bu hale getiren tecrbeleridir.
Kii belirledii ama dorultusunda kendi kendini kontrol ederek alr.
Her insann potansiyeli vardr. Uygun artlar altnda kii bunlar gelitirir ve
daha fazla sorumluluk yklenmeyi renir.
Dolaysyla, yneticinin yapmas gereken, uygun bir ortam yaratarak alann
kendini gelitirmesini salamaktr.
Y kuramnn felsefesi, iletmenin amalar ile alanlarn kendi hedeflerini
btnletirmeyi gerekletirerek kiisel geliimi salamaktr.
1.3. Durumsallk Kuram
Bir nc yaklam olarak da, iinde bulunulan durumun liderlik tarzn
belirledii anda Durumsallk Kuram ortaya kar. Bu kurama gre, bir liderlik
23
tarznn durumun gerektirdii artlara uygun davranlrsa etkili olabileceidir. Baka
bir deyile, durum, liderlik davrann belirler. Bu kuram temsil eden almalar,
Fiedlerin Durumsallk kuram, Houseun Yol-Ama kuram ve Vroom & Yettonun
Karar Verme modelidir.
1.3.1. Fiedlerin Etkin Liderlik Modeli: lk Durumsallk kuram Fred Fiedler
tarafndan gelitirilmitir. Fiedler, liderlik tarzlarn lmek iin LPC (least prefered
co-worker) adnda bir lek oluturmutur. Gelitirdii lei uygulamas
sonucunda, davrana-ynelik (relationship oriented) ve ie-ynelik (task oriented)
olmak zere iki liderlik tarz bulmutur. Davrana ynelik tarzda liderler, astlaryla
sk ve iyi ilikiler kurmay hedeflerler. e ynelik tarzda ise, liderler verilen ileri
tamamlamay amalarlar. Ve ancak durumun gerektirdii tarzda davranan liderler
etkili olmay baarrlar.
1.3.2. Hersey ve Blanchardn Durumsallk Yaklam: Durumsallk liderlik
kuramlarndan bir bakas da Blake ve Moutonun liderlik modelinden esinlenerek
Hersey ve Blancard tarafndan gelitirilmitir. Bu modele gre, eer astlar daha az
yetenekli, eitim dzeyleri dk ve kendilerine gvenleri az ise, yetenek, eitim ve
kendine gven seviyesi yksek olan astlarn liderlerinden grmek istedikleri
davranlardan daha farkl davran grmek isteyeceklerdir. Bu modelde, olgun
olmayan astlar iin lider greve dnk ilikilere daha ok nem verecek, ancak
olgunluk seviyesi arttka hem yksek grev hem de yksek iliki davran
sergileyecektir. Olgunluk yksek dzeye ulatnda ise, lider; yksek iliki, dk
grev davran sergileyerek ilerin yaplma srecinde astlarn da gr ve fikirlerini
alarak onlarn da karar verme srecine katlmalarn salayacaktr. Olgunluk en st
dzeyde olduunda ise, lider dk iliki dk grev davran sergileyerek ilerin
yaplma srecini tamam ile astlarna brakarak personel glendirme denilen
kavramn gereklemesini salayacaktr.
1.3.3. Houseun Yol-Ama Kuram: Robert House ve rencileri tarafndan
gelitirilen Yol-Ama kuramna gre, liderler hem i tatmini, hem motivasyon
salamay ve hem de performans etkileyebilirler. Ancak her durum iin geerli ve
etkili olabilecek tek tip bir liderlik tarz yoktur. Bu kurama gre, drt tip liderlik tarz
vardr: Destekleyici, ynlendirici, baar-odakl ve katlmc liderlik tarzlar.
24
Destekleyici liderlik astlarn kiisel isteklerine nem verir. Bu tarz liderler,
ekiplerine son derece dosta, ak ve yakn davranrlar ve srekli bir takm ruhu
yaratmaya alrlar.
Ynlendirici tarzda liderler, astlarna ne yapmalarn gerektiini sylerler. Bu
tarz liderler kurallara, ynetmeliklere nem verip srekli yksek performans iin
plan ve programlar yaparlar.
Baar-odakl liderlerse, astlarna baarmalar iin ak ve kesin hedefler
koyarlar. Son olarak, katlmc liderlik tarznda liderler karar verme srecinde
astlarn fikirlerini de sorarlar.
Kurama gre, her farkl durum farkl tip liderlik tarzn gerektirir. Ayrca,
kuram tamamlayan iki tip evresel faktr olan astlarn kiisel zellikleri ve astlarn
iinde bulunduklar i ortam da alnan sonular birebir etkilemektedir. Astlarn
liderin davranlarn kabul edebilmelerini ve i tatmini salayan tip kiisel zellik
vardr: Yetenek, kontrol ve istekler/gdler. ortamn belirleyen faktrse:
Astlarn grevleri, rgtn otorite sistemi ve i grubudur. Dolaysyla, bu kurama
gre, lider herhangi bir davranta bulunmadan nce hem astlarnn kiisel
zelliklerini hem de i ortamnn gerektirdii durumlar ok iyi analiz etmeli ve buna
gre en uygun davran semelidir.
1.3.4. Vroom ve Yettonun Karar Verme Modeli: Vroom ve Yetton
modeline gre, bir liderin en nemli grevi karar vermesidir. Etkili bir liderlik tarz
etkili karar verme demektir. Vroom ve Yetton be ayr karar verme tarz
belirlemilerdir. Bu kurama gre, tek bir tarz karar verme yerine durumun
gerektirdii ekilde karar vermek etkililii belirlemektedir.
Vroom & Yetton Modelinin Be Alternatif Karar Verme Tarz
Al Liderin kendisi mmkn olan bilgilerin nda problemi zer ya da karar
verir.
All Lider gerekli her trl bilgiyi astlarndan aldktan sonra kendisi problemi
zer ya da karar verir
Cl Lider astlarna problem hakknda bireysel olarak danr, fikirlerini alr ve
karar verir
Cll Lider problemi astlaryla grup ortamnda tartr ve fikirlerini alarak kendisi
karar verir
25
Gll Lider problemi astlaryla grup ortamnda tartr ve grubun fikir birlii ile
zme varlr
Liderlik dier insanlar iin hedefler yaratma ve hedefleri gerek yaama
dntrme; devam ettirme gcne sahip olma srecidir. Kiisel zellikler ve
yeteneklerden elde edilen etkileme gcn kullanarak lider olunabilir. Kurumsal ve
dnsel zellikler daha fazla st ynetimlerde grevli liderler iin nemlidir. Alt
kademe liderleri iin ise organizasyon koullarn iyiletirmede, gelitirmede teknik
bilgi ve beceri nem kazanmaktadr. Liderin sahip olmas gereken yetenekler
kavramsal yetenekler, sosyal yetenekler, diplomatik yetenekler, iletiim yetenekleri
ve ynetimsel (idari) yetenekler olarak sralanabilir.27
2. Takm Liderleri
Baarl takm liderleri, hedeflerinin kendileri de dhil olmak zere bireysel
baarlara ramen takm performans olduunu igdsel olarak bilirler. alma
gruplarndan farkl olarak performans yalnzca bireysel katklarn en iyilenmesine
baldr.
Takm liderleri ama ve hedefleri netletirmek, kendine gven ve ball
yaplandrmak, takmlarn ortak kabiliyetleri ve yaklamlarn glendirmek,
dayatlan engellemeleri uzaklatrmak ve dierleri iin frsat yaratmak iin
almaldrlar. ounlukla nemli olan, takmn tm yelerinde olduu gibi liderle
iini kendiliinden gerekletirir.
yi bir takm liderlii iin zorunlu olan alt kavram u ekildedir28:
Hedef, amalar ve uygun yaklam ve anlamll salama: Takmlar
liderlerinden misyon, hedef ve yaklamlarna ballk ve netlemesinde takmlara
yardmc olmada perspektiflerinden yararlanmay beklemektedirler.
steklilii ve gvenilirlii yaplandrma: Lider pozitif/olumlu ve yapc
zorlamalar/destekleri hem kendine hem de takma salamaldr. Pozitif ve yapc
destekler, karlkl sorumluluk ve gvenin yaktdr bu da takm performansnda
nemlidir.
27 V. Ulusal retim Arastrmalar Sempozyumu, _Stanbul Ticaret niversitesi, 25-27 Kasm 2005 369 Proje Ynet_M_Nde Takm L_Derl_G_ Altan Dem_Rbas Huten Hava Harp Okulu zalp Vayvay Marmara niversitesi 28 Takm Kimyas Ve Mimarisi, Dr.Tamer Keeciolu, Literatr Yay,2002, S.192,193 )
26
Kabiliyet dzeyi ve karmn glendirmek: Etkin takm liderleri kabiliyetler
iin tetikte olmaldr.
Dardakilerle ilikilerini ynetme: Takm liderlerinin rgtn tmyle
ilikileri ve takm temaslarnn ynetimi asndan takmn iinden olduu kadar
dndaki insanlardan da beklentileri vardr. Takmlarn hedefleri, amalar ve
yaklamlarnn etkin olarak iletilmesinde takm liderlerinin nemli rol vardr.
Dierleri iin frsatlar yaratmak: En iyi frsatlar atamalar lider elinde tutarsa
takm performans iin bu olumsuzdur. Liderin mcadelesindeki nemli nokta,
takma ve insanlara performans frsatlarn sunmaktr.
Gerek ileri yapmak: Takm liderleri herhangi bir dier yede olduu gibi
takm ihtiyalarna katkda bulunmaldr.
Ekip yelerinin birbirleriyle uyumlu bir biimde almalar, genelde aadaki
drt temel artn salamasna baldr29:
Yneticiler etkin bir biimde ekiplere destek vermeli,
yeler rgtn amacn paylamal,
Ekip liderleri, ekiplerini etkin bir biimde ynetmeli,
Ekip yelerinin birbirlerini tanmalar ve gvenmeleri iin rgt onlara zaman
ayrmal ve olanak tanmaldr.
Ekip oluturma ve bu ekibin etkili bir biimde almasndaki en nemli e,
liderlerin alanlaryla arasndaki stat engelini en aza indirmede gsterdikleri
baardr. Etkili lider davran biimiyle gruptan biri gibi alglanmal, ayn zamanda
tm grup yelerinin kendilerini grup iinde lider kadar rahat hissetmelerine yardmc
olmaldr.30
3. Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri
Takm etkinlii hakknda baz varsaymlar unlardr31:
Koullar bir takmdan yararlanmay gerektirmiyorsa bir takm gelitirmek
zaman israfdr.
29 (Yneticilerin Liderlik Stilleri,Deiim Ynetimi Ve Ekip almas Arasndaki likilerin ok Ynl Olarak Deerlendirilmesi, to Yayn Nu: 2008-15, st.2008, Prof.Dr.Canan etin,S.88) 30 (Etkili Liderlik Eitimi, Dr.Thomas Gordon, Sistem Yaynclk, 2002, S.41) 31 Takm Kimyas Ve Mimarisi, Dr.Tamer Keeciolu, Literatr Yay,2002, S.262,263 )
27
Ynetim, takm desteklediini gstermelidir. Bu destek sembolik olsa dahi
kaynaklarn datmna yansmaldr.
Takmlarn kaynak ihtiyalar karlanmaldr.
Takmlarn ihtiyalar uygun biimde tehis edilmelidir. Takmlarn farkl
tipleri baar iin farkl ihtiyalara sahip olmaldr.
Bundan IQ dzeyinin ve teknik becerilerin konu d olduu sonucu kmaz.
Bunlar nemlidir ama esas olarak eik yetileri olma asndan, yani yneticilik
mevkileri iin giri dzeyindeki gereklerdir bunlar. Bir kii dnyadaki en iyi eitime,
keskin ve analitik bir zihne sahip ve harika fikirler reten tkenmez bir kaynakla
donanm olsa bile, duygusal zekdan yoksunsa byk bir lider olamaz. Etkin
liderlerde kilit nem tayan bir benzerlik vardr; hepsi duygusal zek denen eye bir
lde sahiptir.32
Etkin bir lider nasl olmaldr? Liderin, insanlar kendi balarna gidemedikleri
yerlere gtrme gc vardr. Etkili bir lider, drst, ileriyi gren, ilham veren,
deiiklikleri destekleyen, eitliki, destekleyici, grlerini ak bir biimde ifade
eden, insanlar iyi dinleyen ve tarafsz deerlendiren, gcn uygun biimde
kullanan, gvenilir, grubunu destekleyen, bakalarnn grlerine sayg duyan,
kendi gcnn farknda olan, hatalardan ders kartabilen, etkili iletiim ve ynetim
becerilerine sahip kiidir. Etkili liderler kurumun her dzeyinde ortaya kabilirler.33
Etkin liderler takm ball iin yeler arasnda takm kimlii gelitirirler.
Misyonu yanstan bir takm ismi ve logosu kullanabilirler. Takm yelerine
zerlerinde takm ismi ve logosu bulunan T-shirtler, kahve kupalar, apka ve
kalemler verebilirler. Etkin bir zdeleme yntemi yelerin bir btn olarak
kendilerini takm baarsndan sorumlu grecekleri yksek performans takmdr.
Bir takm hedefi tamamlandktan sonra, lider takm yelerini toplayp takm
performansn eletirmek iin cesaretlendirebilir. Bu tr bir geribildirim grubun
zihniyetini hedef performansna ynlendirebilir. Bu durum takm yelerinin, dier
takm yelerinin farkl durumlarda gsterecekleri reaksiyonlar tahmin etmelerini ve
abalarn daha iyi koordine etmelerini salar. Ayn zamanda, takm yeleri takm
32 (Lideri Lider Yapan Nedir?, Harvard Business Review, Mess, ev.Nurettin Elhseyni, S.13) 33 (Balta A (2001) Ekip almas Ve Liderlik, 3. Bask, stanbul, Remzi Kitapevi A, S.104-192.Balta 2001, Botsford 1997)
28
srecinin ilemeyen ynlerini belirleyip revize edebilir veya yrrlkten
kaldrabilirler.34
Maalesef takm liderleri sk sk liderliin teknoloji ve sre ynlerinden ok
insani boyutuna odaklanrlar. Eldeki kalite sorununu zmeyi engelleyecek ekilde
kiiler aras problemleri dinleme ve zmeye odaklanrlar.
te yandan takm liderlii ama ball yaratmaya odaklanmaldr. Liderler
takmn misyonunu ok ak ekilde tanmlamaldrlar. Misyon takm yelerinin
dorudan odaklanabilecei en temel edir. Takm misyonu takm ballnn
ekirdeini oluturabilir. Misyon takm tanmlar ve her yenin rolnn tanmn
ortaya koyar.
Liderler setikleri eitlilik tipinin (bireysel gemi veya fonksiyonel)
misyonun yerine getirilmesi ile nasl dorudan bal olduunu gstermelidir. Dahas,
takm rollerinin ve beceri setlerinin takmn misyonunu yerine getirmekte nasl
karlkl iliki iinde olduunu gstermelidirler.35
3.1. rgtsel Baar ve Liderlik
Takm oluturma ve bu takmn etkili bir ekilde almasndaki en nemli ge,
liderlerin, alanlaryla arasndaki stat engelini en aza indirmede gsterdikleri
baardr. Bu manada etkili lider, davran tarz ile gruptan birisi gibi alglanan ayn
zamanda tm grup yelerinin kendilerini grup ierisinde lider kadar rahat
hissetmelerine yardmc olan bir rgtsel ortam yaratabilen kiidir. Liderlik, pek
oklarnn dndkleri gibi liderlerin mistik ve esrarengiz yaplarndan veya onlarn
sahip olduklar karizmatik ve farkl kiilik zelliklerinden kaynaklanmamaktadr.
Yine bazlarnn dnd ekliyle liderlik baz insanlara ltfedilen bir ayrcalk da
deildir. Liderlik ou kez insanlarn iinde bulunduu artlar ve zaman sreci
tarafndan biimlendirilen bir sretir. Baka bir ifade ile liderlik iinde
bulunduunuz sahneye gre deime zellii gstermektedir. Liderlik bireylerin
ortaklaa yaratlan vizyon erevesinde bir araya gelerek, istekli ve cokulu bir
ekilde ortak amalar benimsemesini ve gerekletirilmesi salayan enerjik bir
34 Takmlar Birletirmek in Takm Balln na Etmek, Stephen B. Knouse, Quality Progress, March 2007, Pp. 49-53 35 Takmlar Birletirmek in Takm Balln na Etmek, Stephen B. Knouse, Quality Progress, March 2007, Pp. 49-53
29
sre" olarak aklanabilir. Liderlik, bir stat ve otorite ilevinden ok, ilikinin ve
lider ile izleyiciler arasndaki karlkl etkileimin kalitesiyle ilgili bir sretir.
Liderlik bir anlamda bal kiiler zerinde g sahibi olma deil, onlar
etkileme ve ynlendirme sorunudur. Lider kendisini izleyenlerin kendisine yapt
etkiden daha fazlasn onlara yapabilen kiidir. Belirli ortak amalarn
gerekletirilmesi iin rgtler asndan liderlik son derece nemlidir. nk
liderlik, birey ve gruplarn davran ve performans zerinde gl bir etkiye
sahiptir. Ayrca, grup abalarnn yneldii amalar, lider tarafndan benimsenen
veya istenen hedeflerdir. Lider deiimin kurumsallamas noktasnda rgtn tm
srelerinde yeni bir kurumsal kimliin kazanlmasn salayacak yaklam, tutum,
anlay, deer ve davranlarn yerlemesini temin etmede nemli grevlere sahiptir.
Bu manada bugnn dnyasn ekillendirmede yarnn dnyasn dleyebilme
yeteneine sahip liderlerin nemli bir yeri olacaktr. yi liderler, g ve katlm
konusunda derin bir kavray gcne sahiptirler. Liderler etkilerinin unvanlarndan
gelmediinin, sk almayla ve bakalarnn saygsyla hak edildiinin
farkndadrlar.
Yetkinin paylaldka ve verildike arttn ve her insann gerek bir fark
yaratabileceini bilirler. Liderler takm anlayna dayal ve katlm esas alan bir
kltr yaratmay baardklarnda alanlar iletmenin olgun birer partneri haline
gelirler. Sonu rgtsel gurura sahip, srekli gelimeye adanm bir iletme
kltrnn yaratlm olmasdr. rgtlerde takm yneticilerinin genel baar
dzeyleri alma takmna uygulayacaklar liderliin kalitesine baldr. yi bir
liderlik btn takmn almalarn verimli ve etkin hale getirir. Liderlik srecinde
liderlerden, takm yelerinin ilerinden memnun olduklar, ilerini iyi yapmann
gayreti iinde olduklar ve karlkl gvenin olduu bir ortam yaratmalar
beklenmektedir. Takm liderleri, takm programn desteklerken tm sorumluluu
almak iin st ynetimi tanmaya ve onlarla almaya gerek duyar. Fakat bu
gerekleirken takm yeleri, kendilerine salanan kaynak ve destein kullanmn
maksimumda gerekletirme sorumluluuna sahip olduklarnn farkna varmaldrlar.
Lider kii, takmla st ynetim arasnda balanty salamal, takm yesinin
gelimesi iin adil ve destekleyici bir tutum sergilemelidir.
30
Lider takm yelerince, kesin kararlar alabilen, st ynetimle alabilen ve
ihtiya duyulduunda takma yn verebilen biri olarak alglanmaldr. Takm lideri,
takm baarlarna katkda bulunacak bir anlay ve kabul edilmi prensipler
gelitirilmesine yardmc olarak liderlik salayabilmelidir. Bu prensiplerin ierisinde,
takm ierisinde uygulanmas iin rneklere, baary deerlendirmek iin kriterlere,
performansn kalitesine karar vermek iin standartlara ve takmn baarsn takdir
etmek iin tanmlanm dllendirme sistemlerine yer verilmelidir. Btn bunlar
nda liderlerin genel zelliklerine bakldnda unlar grmek mmkndr.
Lider insan sevgisine sahip olan kimsedir.
Lider insanlar arasndaki ilikileri ynetebilme becerisine sahiptir.
Lider kendine olan inanc ve gvenini kaybetmeyen kimsedir.
Lider i tutkunudur.
Lider bir vizyoner olarak yn tayin eder.
Lider demokratik kltrn ve katlmc ynetimin gelitirilmesine nem verir.
Lider bir deiimin aktrdr.
Lider alanlarnn baarlarndan mutluluk duyar.
Lider bir mesajn sahibidir.
Lider rgtte heyecan ve adanmlk duygusunu yaratan kimsedir.
Lider yalnzca insanlar deil, ayn zamanda bilgiyi ynetmeyi bilen
kimseledir.
3.2. Etkin Lider
Liderin takm takm yapan en nemli etken olduunu ve takm almasnn
srekliliindeki temel etken olduunu belirtmitik. yi ynetilen bir takmda
dayanma ve sinerji artacak, takmn retim seviyesi ykselecektir. Takm yelerinin
gvenini kazanm bir lider, takmn baardan baarya koturacaktr. yi bir lider
doal olarak iini ok iyi bilen, esnek, karar almada takm yelerine sz veren ve
takmla ilgili her konuda nerilere ak olandr. Etkin bir lider takm iinde; bir
vizyon oluturacak, deiiklikler yaratacak ve takm fertlerinin yeteneklerini aa
karacaktr. 36
36 Takm Ynetimi Ve Takm Etkinliini Belirleyen Faktrler: Savunma Sanayinde Ar-Ge Yapan, Takmlar zerinde Bir Saha Aratrmas, Dou niversitesi Dergisi, 9 (2) 2008, 266-279, Cemal Zehir, Mehtap zahin, Gebze Yksek Teknoloji Enstits, letme Fakltesi
31
Takm almasnn temelinde kurumun farkl birimlerinden bir araya getirilen
ve farkl gr ve yeteneklere sahip bireyler yatar. Bu bireylerin kendi dncelerini
takma aktarmalar srecinde zorluklar yaanr ve bu da takm ynetimini daha g
hale getirebilir. Takm lideri bu gl yendii ve beklentileri karlayp meraklar
giderdiinde bu olumsuz etkiler ortadan kalkacaktr.
Takm oluturulduunda bir sre iin takm yeleri eski tecrbelerini terk etme
konusunda ve daha nce sahip olduklar otorite gc ve pozisyonlarn brakmakta
isteksizlik gsterebilmektedirler. yi bir takm lideri bu nemli sorunun altndan
kalkabilecek esneklie ve dnce yapsna sahip olmal, takmdaki tm yelere
takm ruhunu alayabilmelidir. Nitekim bu yolla pek ok sorun almakta ve
takmdan verim alnabilmektedir.
Takm lideri, bir orkestra efi edasnda almal, takm yelerinin grevlerini
icrasnda araya girmemeli, detaylarla uramamaldr. Bu ekildeki yaklamlar,
yeler zerinde ii bilmiyor ya da srekli kontrole muhta edas yaratarak
baskya neden olarak takm etkinliini olumsuz olarak etkileyebilir. Genel olarak
zerinde anlalan bir nokta da takmlarn kendilerine ait bir kiiliklerinin ve
kltrlerinin olduu ve bunlar ortaya kartan etkin bir liderlikle istekliliin ve
verimlerinin ok arttdr.
Takm almas iinde liderin etkinliine deinirken, Dr. Vakkas
ZMERCAN tarafndan yaplan Trkiyedeki l Salk Mdrlerinin Liderlik
Davranlarnn Doyumlar ve Tkenmilik Dzeyleri zerine Etkileri konulu
aratrmadaki sonular gzden geirmekte fayda vardr:
doyum leine gre puan orta ve yksek olan bireylerin liderlik
davranlarna ilikin zellikleri karlatrldnda; vizyonu uygulamaya koyan,
vizyon yaratan ve takm almas yapan yneticilerin i doyumlar daha yksek
bulunmutur. doyumu arttnda vizyon yaratma ve takm almas da
artmaktadr.
Aratrmada yneticilerin isel doyum puanlar arttnda vizyon yaratma,
vizyonu uygulamaya koyma ve takm almas puanlar artmaktadr. Yneticilerin
liderlik davranlarnn lee gre olumlu zellikler gstermesi i grenlerin
32
rgtsel amalara, istekli ve verimli biimde katk yapmalarn salamas asndan
nemlidir.
Aratrmada i doyumu ve tkenmilik ile liderlik davran zellikleri arasnda
iliki bulunmutur. almada yneticilerin duyarszlama puan arttnda vizyon
yaratma, izleyici kazanma, vizyonu uygulamaya koyma, sonular izleme, sonuca
ulama ve takm almas puanlar dmektedir. Kiisel baar arttnda vizyon
yaratma, vizyonu uygulamaya koyma, sonular izleme, sonuca ulama ve takm
almas puanlar artmaktadr.37
Etkili takm liderliinin etkin takm yaplarnn oluturulmas srecindeki
rollerini yle sralayabiliriz:
Ynlendirme
Uygun ynetim tarz
disiplini kurma,
Motive etme,
Karar verme,
atmalar ynetme,
Yetki verme,
Ak iletiim kurma,
Sorun zme,
Uyum salama,
Uygun alma ortam,
Salama,
dl ve ceza verme,
Kaynak temin etme,
Zaman ynetme,
lham verme,
Yaratcl destekleme,
Takm yeteneklerini gelitirme,
Farkllklar ynetme,
Takm ruhu oluturma,
37 I. Uluslararas Salkta Performans Ve Kalite Kongresi 30 Nisan2010, Kzlaa/Antalya
33
Deiimi ynetme,
Plan yapma ve kolaylatrma.
Takm liderinin bu rolleri yerine getirmesi takm zerinde ne kadar etkili
olduuyla doru orantldr.
34
SONU
Gnmzde iletme veya kurumlarn nlerine kan frsatlar deerlendirme,
ok ynl sorunlar az maliyet ve abayla zme giriimlerinde takm almasnn
byk katks vardr. Ancak takm kurma salayaca esnekliklerin yannda, kurum
iin risk almay da gerektirir. Bu riski gze almak ancak iyi kurulmu ve iyi
ynetilen etkili takmlarla salanabilir. Bu noktada liderin nemi daha da artmtr.
Takm iinde yeleriyle arasndaki stat duvarn ykabilen, fikirlere ak bir iletiim
a kuran ancak karar noktasnda tek adam oynayan bir lider, baar iin kilit isim
olarak alglanmaktadr. Takm lideri, takm ruhunu oluturabilen kii olmaldr.
35
KAYNAKA
Kitaplar:
1. ZGREN,A.erif, Yaamnda 100 Kanguru, Elma Yaynevi, 2004
2. ZGREN,A.erif, Yneticiler Futboldan Ne renir, Elma Yaynevi
3. ZGREN,A.erif, MOKS, Elma Yaynevi, 2008
4. ZGREN, Gelecein Organizasyonunu Yaratmak,
5. MARGERSON, J.C., Team Performance Management 7, 2001
6. ETN, Canan; Prof.Dr., Yneticilerin Liderlik Stilleri, Deiim Ynetimi Ve
Ekip almas Arasndaki likilerin ok Ynl Olarak Deerlendirilmesi, to
Yayn Nu: 2008-15, st.2008,
7. Keeciolu, Tamer; Dr., Takm Kimyas Ve Mimarisi, Literatr Yay,2002
8. GORDON, Thomas; Dr., Etkili Liderlik Eitimi, Sistem Yaynclk, 2002
9. Harvard Business Review, MESS, Lideri Lider Yapan Nedir?, (ev.Nurettin
Elhseyni)
10.BELBIN, R.Meredith; Management Teams: Why They Succeed Or Fail?,
Oxford, 2004,
11.BALTA, Acar, Prof.Dr.; Rekabette Fark Yaratan Ekip almas, Remzi
Kitabevi, 2004
Makaleler:
1. DEREL, T. ve BAYKASOLU, A., Takm Ynetimi, Gaziantep niversitesi,
Endstri Mhendislii Blm
2. ATAMAN, K., Takm almas: Mobil letiim Sektrnde Bir rnek Olay
ncelemesi, Journal Of stanbul Kltr University, 2002/2
3. ZAHN,M. ve ZEHR,C., Takm Ynetimi Ve Takm Etkinliini Belirleyen
Faktrler: Savunma Sanayinde Ar-Ge Yapan, Takmlar zerinde Bir Saha
Aratrmas, Dou niversitesi Dergisi, 9 (2) 2008, 266-279, Gebze Yksek
Teknoloji Enstits, letme Fakltesi
4. ZAM, H., Takm almas Kavram Ve Bir Firma Uygulamas, stanbul
niversitesi, ktisat Fakltesi
5. NCE, M., BEDK, A. ve AYDOAN, E., rgtlerde Takm almasna
Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri,
36
6. ERDAL, M., letmelerde Dntrc Liderlik Davranlarnn Analizi,
V.Ulusal retim Aratrmalar Sempozyumu, stanbul Ticaret niversitesi, 25-27
Kasm 2005
7. VAYVAY, E. ve DEMRBA, A., Proje Ynetiminde Takm Liderlii, Huten,
Hava Harp Okulu zalp Vayvay, Marmara niversitesi
8. KNOUSE, B.S., Takmlar Birletirmek in Takm Balln na Etmek,
Quality Progress, 2007
9. TOPLAOLU, C. ve AVCI, U., Hiyerarik Kademelere Gre Liderlik
Davranlarn Alglama Farkllklar: Otel alanlar zerinde Bir Aratrma,
KMU BF Dergisi Yl:11 Say:16 Haziran/2009
10.YT, R., yi Bir Lider Olmann Yollar, Mersin niversitesi Salk
Yksekokulu, C.. Hemirelik Yksekokulu Dergisi, 2002, 6(1)
11. ZBAY M. ve ARSLAN H., Gnmz Hayatnda Takm Oyununun
nemi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.e-sosder.com ISSN: 1304-0278
Yaz-2007 C.6 S.21 (293-304)
Dier:
1. 3B ZMLER GRSEL ETM SET, Takm almas, zgren&Akn
37
ZGEM
Kiisel Bilgiler:
Ad ve Soyad : Hakan GKE
Doum Yeri: Ankara
Doum Yl : 1982
Medeni Hali : Bekar
Eitim Durumu: Lisans
Lise: 1996 2000 Maltepe Askeri Lisesi
Lisans: 2000 2004 Kara Harp Okulu
Yabanc Dil ve Dzeyi:
ngilizce (KPDS: 73)
Deneyimi:
2005 2007 Piyade Takm Komutanl / DENZL
2007 2008 Tim Komutanl / Besta / IRNAK
2008 - . Piyade Eitim Takm Komutanl / ISPARTA
Dier:
1. 19 Mays Atatrk Anma, Genlik ve Spor Bayram iir Yarmas zmir l
Birincilii 2000
2. KHO izgi tesi Dergisinde yaynlanan eitli iir ve makaleler