Upload
dinhtruc
View
418
Download
46
Embed Size (px)
Citation preview
1
FIKA AAHI
FIKA SIVI
PULEANGA TONGA
POTUNGUE AKO MO E AKO NGUE
SIVI FAKAMOONI AKO A TONGA 2014
TALA O TONGA
Taimi sivi: Houa e 2
KTAKI KA E FAKAFOKI A E PEPA NI KI HE FAISIVI I HE OSI A E SIVI.
PEPA FEHUI MO E TALI
NGAAHI FAKAHINOHINO
1. Ko e pepa ni oku i ai a e vahe e TOLU.
VAHE 1 Laukonga mo e Tali Fehui Maaka e 20 VAHE 2 Fatu Tohi Maaka e 20 VAHE 3 Ngaahi Malae Maaka e 15
2. Tohii ho FIKA AAHI mo e FIKA SIVI i he puha oku oatu i olunga he
tafaaki toomatau mo ia he peesi 23. 3. Fili p a e Malae e TAHA i he Vahe Tolu o tali. Fakailongai a e malae
ko ia naa ke tali he Vahe 3, i he puha oku fakaat atu he peesi 23. 4. Fakapapaui oku tonu hoo pepa aki hano vakaii oku hokohoko totonu
mei he peesi 2 -23.
55
MAAKA FAKAKTOA
2 VAHE 1: LAUKONGA MO E TALI FEHUI (MAAKA 20)
KONGA TOHI 1 (Maaka 10)
Lau ke mahino a e Konga Tohi ko eni pea tali a e fehui 1-6.
KO E NGAAHI TAANGA
1 Oku h mahino a e kaiutungaki a mmani i he ngaahi fau o e kuohili.
Neongo nae ikai nai sia kau tangata peh i Tonga, ka naa oku i ai p ha
hiva pe taanga p ha fananga p ha talatupua e mlieia ai ha niihi oka fai
ha lika ki ai.
5 Neongo heikai nai ha mea lelei he ngaahi taanga ko ia ka e aonga p he
kuo pau oku i he tangata Tonga a e mafai ko ia. I he malanga a Kalatisoi
he falealea naa ne pehe ai, Oku ikai teu tui oku i ai ha faahinga oku
veetaha. Oku ikai te tau mahalo oku hala a e ulungaanga ko ia i he
Tonga. Pea ko e ngaahi taanga neongo oku ikai hano poto ka oku i ai hono
10 mlie pea ko e omi o e mlie o e kuonga mua ke fio mo e poto o onopooni
pea ngalingali e i ai hano fua e fakateunga.
Oku i ai mo hono aonga e taha, he ko e ngaahi mea ia oku
tukutukulaumea aki a e hala ki onoaho o sivi a e ngaahi taanga a e
ngaahi fonua o lahi a e ngaahi mea oku nau ilo ai. Io oku nau amanaki
15 mau ai a e hisitlia ko ia o mmani kuo mole. Ka ne kakato a e ngaahi
taanga ka koeuhi ko e ngaahi kuonga nae taetohi pea kuo lahi e ngalo.
Oku peh mo Tonga, ka ne sinaki fai kuo i ai p ha mea e mahuingamlie
ai e kuonga mua. Ka ko ia p oku ikai atautolu ke lau, he kapau ko e
faiva ko e koloa tukufakaholo a e fonua, ko etau ngue leva ke puke a e
20 ngaahi mea ko ia oku teeki mole naa lunga a e amui kiate kitautolu he
oku ikai ko e siatau koloa ka ko e koloa a e ngaahi toutangata.
(Ohi mei he makasini a e Kolisi ko Tupou 1874)
3 NGAAHI FEHUI
1. Ko e h e uhinga o e ngaahi foi lea ko eni i heenau h he Konga Tohi?
a. kaiutungaki (laine 1)
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
e. lika (laine 4) ______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
f. tukutukulaumea (laine 13) ______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
h. sinaki (laine 17) ______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
(maaka 2) 2. Fakamatalai a e uhinga o e peh ko e taanga oku tukutukulaumeaaki a
e hala ki onoaho. Omai ha fakatt mei ha taanga pe hiva ke poupouaki hoo tali.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1)
3. Oku uhinga ki he h o e kupui stesi ha mea e mahuingamlie ai a e kuonga mua i heene felvei mo e taanga? Pea omai ha fakatt ke ne poupoui hoo tali.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 2)
5
P.3
4
4. Tohi mai e ongo tkunga lea he palakalafi UA (2) te na lava o fakateungai ha taanga?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 2)
5. Tohi mai a e foilea he palakalafi 3 oku ne fakahaai a e fakaofoofaia a e tokotaha fautohi fekauaki mo kitautolu kakai.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1)
6. Fokotuutuu mai ha ongo founga kuo pau ke fakahoko ke oua naa mole ai a e ngaahi taanga.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 2)
P.4
5
5
KONGA TOHI 2 (Maaka 5)
Lau ke mahino a e Konga Tohi ko eni pea tali a e fehui 1-5.
KO E TAUATINA
1 Nae toutou feinga a Tupou 1 ke ngaohi hono puleanga ke hoa mo e kuonga
foou oku ne i ai. Talaehai ko ha mea oku faingofua a hono fetongi o e
ngaahi anga kuo tuuloa mai aki a e ngaahi anga kuo toki fakah mai. I he
kamataanga ne fetuiaki a hono ngueaki o e lao ne osi fokotuu ki he
5 fakalkufua o e fonua pea mo e anga mua tukufakaholo ko e takitaha
fakaapaapa ki hono eiki oona mo e faiteliha a e houeiki.
Nae tatau a e Feinga a Tupou 1 mo Henel II o Pilitania. Naa ne tuutuuni
ke fakaongo a e kakai mo e houeiki kotoa ki he Lao o e fonua, pea ka fepaki
mo ia a e fetuutakianga o ha eiki mo hono kakai ko e Lao p e tuu. Ne
10 fakangata heni ha toe faiteliha a e houeiki ki he ngaahi kavenga oku nau
hilifaki ki honau kakai.
Ne fakataha eni mo hono tuutuuni ke fakapuleanga p a e ngaahi
Fakamaauanga kotoa p, ka i ai ha taha oku ne tangi ha mea p
talatalaakii ia, e fakah ki he Fakamaauanga fakapuleanga o sivi. Oku
15 mahino foki a e aonga o e tuutuuni ni koeuhi he ikai loko maumauluta
a e nofo a e fonua o ka faikehekehe a e ngaahi Lao mo e ngaahi
Fakamaauanga he ngaahi feituu kehekehe.
(Ohi mei he Tau Teau)
6 NGAAHI FEHUI 1. Ko e h e uhinga o e ngaahi foilea ko eni i heenau h he Konga tohi. i. Talaehai (laine 2) _____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
ii. tuuloa (laine 3) _____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
iii. fetuiaki (laine 4) ______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
iv. maumauluta (laine 15) ______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
(maaka 2) 2. Fakamatalai ko e h a e anga kuo tuuloa mai mo e ngaahi anga kuo toki
fakah mai. ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1) 3. I he lau a e palakalafi UA (2) he talanoa ko e h e mea nae tatau ai e Feinga
a Tupou I mo Henel II o Pilitania? ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1)
P.6
4
7 4. Ko e f akinautolu he nofo a e Tonga nae uesia lahi taha he liliu ko eni ne
fakahoko e Tupou I pea omai mo e uhinga enau uesia. ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1) 5. Ko e h oku mahuinga ai ke fakapuleanga a e fakamaauanga fekauaki mo
e lao? ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1)
P.7
2
8 KONGA TOHI 3 (Maaka 4) Lau ke mahino a e Konga Tohi ko eni pea tali a e fehui 1-3.
FAKAPAASI PATISETI 2013/2014
1 NUKUALOFA : Kuo fakapapasi e he Komiti Kakato i he uike kuoosi a e Patiseti 2013/2014, aki ha hiki nima loto ki ai e kau Memipa o e Fale e toko 21.
Nae fakamamafaii foki e he Minisit Paanga a e feimau ko ia ke ngue
5 fakataha a e Puleanga mo e Sekitoa Taautaha peh ki he Komiuniti , ke fakalakalaka ki mua a e ngue ki he langa hake a e fonua.
Lolotonga ko ia hono aleai o e Patiseti nae mea ai a e Minisit Paanga, Lisiate kolo o ne peh, koe Patiseti o e tau ni, oku makatuunga ia he taumua ngue tefito e f mo e ngaahi tuutuuni fakapaanga e ono.
10 Ko e tefitoi ngue oku kau ki ai a e tokangaekina a e fakalakalaka a e
ngaahi kolo, tokangaekina e fakahoko fatongia a e sekitoa fakapuleanga peh ki hono tauhi ke tuuloa a e tuunga fakapaanga.
1. Ko e h a e fiemau a e Minisit Paanga ki hono langa hake e fonua? ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 1) 2. Ko e h ha fakamooni mei he Patiseti oku ne talamai nae lahi e ngue ne
fakahoko ki hono teuteu e patiseti? ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Ko e h uhinga o e foilea tuuloa i heene tuu he patiseti?
(maaka 2)
____________________________________________________________________________
(maaka 1)
P.8 V.1
20 4
9 VAHE 2 FATU TOHI (MAAKA 20) KONGA A : FAU SEI (Maaka 10) Fili ha kaveinga e TAHA mei he ngaahi kaveinga i lalo. Fau hao sei foi lea e 200-300 ki ai. 1. SEI FAKAMATALA a. Ko e lotu ko e mouianga. 2. SEI FAKAKIKIHI / TIPEITI a. Ko e mole lahi hono tmatei o e fanga monumanu i heetau
ngaahi ouau fakafonua. e. Kuo mole a e fakaapaapa i he ngaahi aho ni.
f. Oku fakautuutu a e taemahuingaia a e fnau ako kolisi i heenau ako.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
10 __________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
10
P.10
11 KONGA E FAITOHI (Maaka 10) Lau a e fanongonongo oku h atu i lalo ke mahino kiate koe. Fai hao tohi ki he
lakanga oku tuuaki pea ke fakamooni aki a e hingoa ko e Finau Foni.
FANONGONONGO LAKANGA AT
Oku fakaafei atu heni ha taha ke tohi mai ki he lakanga oku at i he Potungue Polisi a Tonga ko e Ofisa Polisi Konisitapele ki Eua. Ko e lakanga ni oku at p ki ha fefine pe tangata mei Ohonua p kuo osi tau 21, sino mlohi mo moui lelei pea kuo ne osi lavai lelei a e sivi Foomu 6. E tpuni a e tohi kole kotoa p i he aho Falaite ko hono 14 o Nvema, 2014 taimi 4 : 30 efiafi.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
12 __________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
P.12 V.2
20
10
13 VAHE 3 NGAAHI MALAE (MAAKA 15) Fili p ha malae e TAHA pea tali kotoa e ngaahi fehui i he malae ko ia.
MALAE 1 TAANGA MO E MAAU MAAKA 15
MALAE 2 NGAAHI PALVEAPE MAAKA 15
MALAE 3 LEA MO HONO NGUEAKI MAAKA 15
14 MALAE 1: TAANGA MO E MAAU (MAAKA 10) Lau ke mahino a e taanga ko eni pea tali a e fehui 1-4.
1. Loto kuo kvea tf he mamahi Fiu kumi a e hala ki he vaikauaki Tautauf p lave ai ha amanaki He maomaonganoa fai e feuiaki
2. Neu ui he vav ave e he ngaluea Kaekehe keu lava heaki sia lea Fano ai pe ikai tau ha mea O fetuu esi afi i he langi hoo eva 3. Tala e he manusiu ake i he pongipongi Oku foli he kakala misiteli he feohi Tautapa ete holi fai fio sia toli Feluteni e mausa ilo he ofa mooni
TAU Sioto sei siale ko sieku pele Muka ia mo e moto eku ofa mamae Atamai ni ia kuo taemeite Leiola mai pe oku ke ife? NGAAHI FEHUI 1. Ko e h e uhinga hono fau e taanga? ____________________________________________________________________________
(maaka 1)
2. Ko e h e faahinga ongo oku fakamatalai i he kupu 1? Omi ha spinga pe ongo kupui lea ke ne fakamahinoi hoo tali.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 3)
P.14
4
15 3. Ko e h hoo fakauhinga ki he fano ai pe ikai tau ha mea ___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
(maaka 2) 4. Hiki mai ha Heliaki e UA (2) oku ngueaki i he taanga ni pea ke
fakamatalai a hono uhinga. i. Heliaki : _____________________________________________________________ Uhinga
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
ii. Heliaki : _____________________________________________________________ Uhinga
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
(maaka 4)
P.15
6
16 KONGA E FAU MAAU (Maaka 5) Fau ha maau veesi e TAHA (1) laine e FITU (7) ki he taha o e ongo kaveinga oku h atu i lalo. Fakakau atu ki ai hao ngueaki ha founga fakapunake e UA (2), hang ko e :
Heliaki (Metaphor) Lea Heliaki (Simile) Fakasino (Personification) Lea ongo tatau (Alliteration & Assonance)
Fakailongai mai ke mahino a e laine oku h ai a e ongo founga fakapunake te ke ngueaki. Kaveinga 1 : Ko e fmili moui lelei. Kaveinga 2 : Ko e mahuinga o e lea Tonga. __________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
P.16
5
17 MALAE 2 NGAAHI PALVEAPE (MAAKA 15) KONGA A PALVEAPE MO HONO UHINGA (Maaka 5) Fakahoa a e ngaahi Palveape i he KOLOMU A mo honau ngaahi uhinga totonu mei he KOLOMU E . Tohii a e mataitohi hoo tali i he tafaaki oku fakaat atu.
KOLOMU A KOLOMU E ______1. Plou Kema A. Ko e taimi faingamlie ke fakahoko
ai ha ngue pea fai leva. ______2. Haihaisia kae hhia E. Ko ha taha kuo fakaefiefi ha
feituu. ______3. Uta lea i Vaka F. Ko ha taha oku mata fefeka he
kole. ______4. Aho Fakaua H. Ko ha taha nofo uta kae fiepoto i
ha mea oku ikai poto ai. ______5. Punufuu hang ha fuu I. Ko ha taha oku ikai ke fie mole vaka Vavau haane mea ki ha fatongia.
K. Ko ha mea kuo ikai ke toe lava o taofi.
KONGA E TUPUANGA O E NGAAHI PALVEAPE (Maaka 3) Fakamatalai a e tupuanga o e ngaahi Palveape13. 1. Api faa toe tuu ai e teve.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Fngota fai ki he kato ava. ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Neongo e fena ka ko Nua. ____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(maaka 3)
P.17
8
18 KONGA F FAKAFONU (Maaka 7)
Lau a e talanoa ke mahino pea fakafonuaki a e ngaahi Palveape mei he puha.
- Makafetoliaki - Tuu e la mo e poupou - Lulu taki lulu - Taka i fonua mahu - Hang ko Manaki - Anu tahi - Hang ha limu tuu i au - Osikiavelenga
Nae ola lelei aupito e ako a Toni i he sivi Vaeua tau. Nae fuu fiefia lahi ai ene
tangataeiki pea ne leaange kia Toni.
Toni, oku ke sio p ki hoo fai (1)______________________________________ he ako.
Oku ke mau ai e ola lelei hoo sivi. Manatui oku ikai ko koe p oku ave ai. Oku
ave ai a e ongoongo hotau kii famili, pea hang ai kuo tau
(2)______________________________ i hoo ngue lelei. He neongo nae
(3)__________________________________ a etau amanaki ka ko hono lelei ia o etau
(4)____________________________________ he lotu.
Nae lea ange leva ene faee, Oku mooni Toni. Ko e falei kuo fai e hoo tamai ko e
(5)____________________________________. Oku i ai e sivi e taha oku toe molunga
ange. Oku totonu pe ke (6)____________________________________ a e sivi ko eni mo e
sivi ko ia. Oku ou tui e (7)___________________________________________ a e
ongoongoa hotau kii famili, i hoo ako.
P.18 7
19 MALAE 3 LEA TONGA MO HONO NGUEAKI (MAAKA 15) KONGA A UHINGA O E LEA TONGA (Maaka 5) Tohi a e uhinga o e ngaahi lea oku lainei atu i he stesi taki taha. 1. Nae fafai e ulu o Sonia aneafi. ____________________________________________________________________________ 2. Kuo longovuka i he fonua a e uhinga o e tmate. ____________________________________________________________________________ 3. I he hili ange p a e saikolone kuo kekena a e uluakau. ____________________________________________________________________________ 4. Oku toutounoa e ngaahi feituu lahi ko e tupu mei he aukolo e kakai ki
tuapuleanga. ____________________________________________________________________________ 5. Oku faingataaia mau p a Ane i ha hoko ha faingataa ki hono kii fmili
koeuhi ko ene ulutefua. ____________________________________________________________________________ KONGA E NGAAHI LEA O E NOFO FAKA-TONGA (Maaka 5) Liliu a e ongo stesi ko eni ko e lea ki ha houeiki (Maaka 3) 1. Nae puke lahi a e npele pea ne iku o mate ai. ____________________________________________________________________________ 2. Ko e taovala fakaofoofa mooni o e Taahine Pilinisesi. ____________________________________________________________________________ Liliu e stesi ko eni ko e lea ki he Tui. (Maaka 2) 3. Naa ne kata lahi i he ngaahi fakafiefia o e aho. ____________________________________________________________________________ P.19
10
20 KONGA F FAU TALANOA (Maaka 5) Fau hao talanoa o ngueaki e ngaahi lea Tonga ko eni oku h atu i lalo. Faiteliha p koe i he hokohoko kaekehe ke uhinga a e talanoa oku ke fau. Ko e lloa hoo talanoa e foilea p e 100- 120.
1. luva 2. ngafa 3. feau 4. ktoanga 5. vehi
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
21 __________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
P.21 V.3
15 6
22
KO E PEESI KO ENI NAE TUKU AT PE.
23
FIKA SIVI
SIVI FAKAMOONI AKO A TONGA
2014
TALA O TONGA
VAHE MAAKA MAAKA FAKALELEI
KTOA
VAHE 1 20
VAHE 2 20
VAHE 3
Malae 1 Malae 2 Malae 3
15
KTOA 55