Trang | 0

Tăng cường sự bền vững và giảm rủi ro thảm họa

ĐÁNH GIÁ GIỮA KỲ Dự án Trồng rừng ngập mặn-Giảm thiểu rủi ro thảm họa, giai đoạn 2011 -2015

Hà Nội 2013

Trang | 1

MỤC LỤC

TÓM TẮT BÁO CÁO ................................................................................................................................................. 1 PHẦN 1 - BỐI CẢNH ................................................................................................................................................ 4 1 MỤC TIÊU ĐÁNH GIÁ GIỮA KỲ .......................................................................................................................... 4 2 GIỚI THIỆU DỰ ÁN ............................................................................................................................................ 4 3 PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ ................................................................................................................................ 5 PHẦN 2- PHÂN TÍCH VÀ NHỮNG PHÁT HIỆN ........................................................................................................ 9 4 TIẾN ĐỘ, KẾT QUẢ VÀ KHÓ KHĂN ..................................................................................................................... 9

Tiến độ ............................................................................................................................................................... 9 Các kết quả ....................................................................................................................................................... 12

5 SỰ CẦN THIẾT VÀ PHÙ HỢP ............................................................................................................................ 16 Phù hợp với Chiến lược quốc gia về TM/GRRTH .............................................................................................. 16 Phù hợp trong lựa chọn mục tiêu và thiết kế dự án ........................................................................................ 16

6 HIỆU SUẤT ....................................................................................................................................................... 17 7 HIỆU QUẢ ........................................................................................................................................................ 18

Hoạt động trồng, bảo vệ RNM và RPH đầu nguồn ........................................................................................... 18 Hoạt động sinh kế ............................................................................................................................................ 21 Hoạt động GNRRTH .......................................................................................................................................... 22 Hoạt động quản lý chương trình ...................................................................................................................... 24

8 ĐỘ BAO PHỦ ................................................................................................................................................... 25 9 TÍNH BỀN VỮNG .............................................................................................................................................. 25

Hoạt động trồng rừng ...................................................................................................................................... 25 Hoạt động giảm thiểu rủi ro thảm họa ............................................................................................................. 29 Xây dựng năng lực ............................................................................................................................................ 30

10 SỰ HÀI LÒNG CỦA ĐỐI TƯỢNG HƯỞNG LỢI .................................................................................................. 30 Chính quyền các địa phương (kết quả định tính) ............................................................................................. 30 Hội Chữ thập đỏ địa phương (kết quả định tính) ............................................................................................. 30 Người dân cộng đồng (kết quả định lượng) ..................................................................................................... 31

11 KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, HÀNH VI CỦA CÁC ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT .................................................................. 31 Kiến thức về rừng, trồng và bảo vệ rừng/RNM ................................................................................................ 31 Quản lý và bảo vệ rừng ở địa phương .............................................................................................................. 34 Kiến thức về thiên tai của người dân ............................................................................................................... 34 Phòng ngừa và ứng phó với thiên tai ............................................................................................................... 35 Hệ thống cảnh báo và ứng phó với thiên tai tại địa phương ........................................................................... 36 Kiến thức về BĐKH ........................................................................................................................................... 38 Hiểu biết về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai ở địa phương .................................................................................. 40

PHẦN 3- KHUYẾN NGHỊ ........................................................................................................................................ 42 12 CÁC KHUYẾN NGHỊ VỀ QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH .......................................................................................... 42

Tiến độ ............................................................................................................................................................. 42 Tài chính ........................................................................................................................................................... 42 Nguồn nhân lực ................................................................................................................................................ 42 Phạm vi dự án................................................................................................................................................... 42

13 XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ........................................................................................... 43 Chiến lược rút lui sau 2015 .............................................................................................................................. 43

14 CHĂM SÓC VÀ BẢO VỆ RỪNG BỀN VỮNG ...................................................................................................... 44 15 HOẠT ĐỘNG GIẢM THIỂU RỦI RO THẢM HỌA................................................................................................ 45

Đưa kết quả đánh giá VCA vào trong kế hoạch PTKT-XH của địa phương ....................................................... 45 Diễn tập phòng ngừa thảm họa ....................................................................................................................... 45 Truyền thông về GRRTH và thích ứng BĐKH .................................................................................................... 45 Các tiểu dự án giảm nhẹ ................................................................................................................................... 45

16 ĐỀ XUẤT VỚI CHỮ THẬP ĐỎ ........................................................................................................................... 46 Chữ thập đỏ Việt Nam ...................................................................................................................................... 46 Hội CTĐ Nhật Bản ............................................................................................................................................. 46 Hiệp hội CTĐ Quốc tế ....................................................................................................................................... 46

Trang | 2

CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT

ActMang Tổ chức Hành động phục hồi Rừng ngập mặn

BĐKH Biến đổi khí hậu

BQLDA Ban Quản lý dự án

CTĐ Chữ thập đỏ

Đề án 1002 Đề án Nâng cao nhận thức cộng và Quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng

GRRTH Giảm thiểu rủi ro thảm họa

IFRC Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế

PNTH Phòng ngừa thảm họa

PTKT-XH Phát triển Kinh tế-Xã hội

QLTHDVCĐ Quản lý thảm họa dựa vào cộng đồng

RNM Rừng ngập mặn

RPH Rừng phòng hộ

RRTH Rủi ro thảm họa

TM/GRRTH Dự án Trồng RNM/Giảm thiểu rủi ro thảm họa

VCA Đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và khả năng

Trang | 1

TÓM TẮT BÁO CÁO Báo cáo này nêu lên những phát hiện, phân tích trong giai đoạn giữa kỳ của dự án từ tháng 1 năm 2011 đến tháng 6 năm 2013 và các kiến nghị chính cho 2 năm tiếp theo của dự án. Dự án Trồng rừng ngập mặn-Giảm thiểu rủi ro thảm họa từ năm 2011 đến năm 2015 được thực hiện bởi Hội chữ thập đỏ Việt Nam dưới nguồn tài trợ của Hội chữ thập đỏ Nhật Bản. Tổng số 1.208.130 USD đã được sử dụng cho các hoạt động trồng rừng, phòng ngừa thảm họa và nâng cao nhận thức tại 346 cộng đồng thuộc 10 tỉnh dư án.

Trong giai đoạn 2011-2013, dự án đã thực hiện các hoạt động chăm sóc, trồng mới và trồng bổ sung cho cả hai diện tích rừng ngập mặn (RNM) và rừng phòng hộ (RPH) đầu nguồn. Kết quả đã quản lý, chăm sóc và bảo vệ 8.206ha RNM, trồng mới được 90,6ha RNM, trồng mới 25,6ha tại 2 tỉnh mới là Hòa Bình và Vĩnh Phúc, đạt 25,6% so với kế hoạch trồng mới 100ha. Vai trò của RNM trong bảo vệ bờ biển và đem lại sinh kế ổn định cho người dân vùng RNM đã được minh chứng rõ ràng trong thời gian qua.

Về tiến độ của chương trình, Ban Quản lý dự án (BQLDA) đã tích cực triển khai thực hiện kế hoạch của dự án trong hơn 2 năm vừa qua, tuy nhiên có một số hoạt động còn chậm so với kế hoạch ban đầu như trong sáu tháng đầu năm 2011 và sáu tháng đầu năm 2013. Các báo cáo tài chính cho thấy tiến độ giải ngân đạt 100% trong năm tài chính. Bên cạnh đó dự án án hầu hết đã đạt được/gần đạt được các chỉ tiêu so với mục tiêu đề ra.

Về sự cần thiết và phù hợp của chương trình, báo cáo cho thấy rằng dự án được thiết kế phù hợp với các chiến lược của Chính phủ về trồng RNM góp phần giảm rủi ro thảm họa (GRRTH) và thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH). Bên cạnh đó dự án cũng phù hợp khi lựa chọn mục tiêu và thiết kế dự án. Tất cả các mục tiêu của chương trình được đánh giá là rất cần thiết với những xã có nguy cơ cao, những xã ven biển và xã miền núi chịu ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.

Về hiệu suất của chương trình, kết quả thứ nhất về trồng rừng, quản lý và bảo vệ rừng một cách bền vững chiếm 6,8% tổng số toàn bộ chi phí của dự án để chăm sóc và trồng mới rừng. Về nâng cao năng lực các xã dự án để có thể tự bảo vệ trước RRTH và tác động BĐKH chiếm 93,2% tổng số toàn bộ chi phí của dự án để tăng cường năng lực của 193 xã và cho 109.171 người hưởng lợi trực tiếp. Về chi phí hành chính cho chương trình bao gồm cả chi phí của Hiệp hội, BQLDA của Trung ương Hội và các Tỉnh hội chiếm 31,5% của toàn bộ chi phí dự án (cao hơn gần 2% so với giai đoạn trước 2006-2010).

Xét về tính hiệu quả, báo cáo chỉ ra rằng chu kỳ đầu của Giai đoạn 4 đã thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ diện tích RNM trồng của dự án đến hết Giai đoạn 3 (2005-2010). Trong chu kỳ đầu của giai đoạn này, dự án đã tiến hành trồng mới và trồng dặm 90,6 ha RNM và trồng mới 25,6 ha RPH đầu nguồn. Hiện dự án tham gia quản lý và bảo vệ khoảng 8.206 ha diện tích RNM, diện tích RNM này đã đem lại hiệu quả tổng hợp tích cực cho địa phương trong vai trò bảo vệ bờ biển, giảm thiểu những thiệt hại do bão gió gây ra, không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế mà còn tạo lập sự yên tâm về tinh thần cho cộng đồng trước nhiều cơn bão mạnh. Về hoạt động sinh kế, dự án đã tổ chức tập

1.208.130 USD

Tổng các khoản chi của chương trình 2011 – 6/2013

90,6 ha

Tổng diện tích RNM được trồng mới

8.206 ha

Ước tính diện tích RNM được chăm sóc và bảo vệ

25,6 ha

Tổng diện tích RPH đầu nguồn được trồng mới thí điểm

109.171

Tổng số đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ hoạt động nâng cao năng lực các xã

56

Số xã được tập huấn về sinh kế

Trang | 2

huấn về sinh kế cho 56 xã với 1.400 người dân tham gia. Mô hình nuôi trồng thủy sản kết hợp với trồng rừng trở nên tương đối phổ biến ở một số địa phương. Hoạt động GNRRTH, dự án đã tổ chức được 101 khóa tập huấn tại 101 xã dự án, với tổng cộng 2.458 người dân tham gia nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về GRRTH và thích ứng BĐKH, cải thiện công tác lập kế hoạch Phòng ngừa thảm họa (PNTH) của chính quyền địa phương để sẵn sàng ứng phó với thảm họa. Bên cạnh đó dự án đã triển khai đánh giá VCA tại 80 xã, 35 tiểu dự án giảm nhẹ, 37 cuộc diễn tập ứng phó, thành lập 32 đội ứng phó thảm họa cộng đồng. Hoạt động PNTH cũng đã được triển khai tại 14 trường học và truyền tại cộng đồng thông qua truyền thông trên các phương tiên thông tin đại cho cho hàng chục triệu người dân. Về hoạt động quản lý chương trình, dự án đã tổ chức được rất nhiều các hoạt động xây dựng năng lực cho hàng trăm lượt cán bộ Hội Chữ thập đỏ (CTĐ) ở các cấp về nhiều chủ đề khác nhau. Bên cạnh đó dự án đã có một lượng không nhỏ cán bộ liên tục trực tiếp tham gia và lãnh đạo từ cấp cơ sở đến Trung ương. Đây là lực lượng được đào tạo và có kinh nghiệm đồng thời cùng là lực lượng nòng cốt hỗ trợ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thực hiện dự án.

Xét về độ bao phủ của chương trình, tính đến hết tháng 6 năm 2013 tổng số đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ dự án là 112.737 người và hàng triệu người hưởng lợi gián tiếp từ các hoạt động của dự án. Trong Giai đoạn 4, 163 xã trên tổng số 356 xã dự án chỉ có các hoạt động truyền thông trên phương tiện thông tin đại chúng (chiếm 46%). Số xã thực hiện ít nhất một hoạt động dự án không kể hoạt động truyền thông là 193 xã tương ứng với 54%. Tỉnh cho đến nay, có 4 xã được triển khai cả 10 hoạt động của dự án (chiếm 8%) và có tới 61 xã chỉ có 1 hoạt động (chiếm 32%).

Xét về tính bền vững của dự án, báo cáo cho thấy vai trò của RNM trong bảo vệ bờ biển và đem lại sinh kế ổn định cho người dân vùng RNM đã được minh chứng rõ ràng trong thời gian qua và đã được sự hậu thuẫn tích cực của chính quyền địa phương. Phần lớn lãnh đạo chính quyền của các địa phương trong vùng dự án đã cam kết không chuyển đổi mục đích sử dụng đất ở những vùng đang có RNM. Thêm vào đó nhiều vùng ven biển Việt Nam đã và đang thu hút được sự quan tâm của nhiều tổ chức, quỹ dành cho các dự án phát triển RNM. Về nội dung giảm thiểu rủi ro thảm họa, hợp phần này của Giai đoạn 4 hoàn toàn phù hợp với mục tiêu của Đề án 1002 của Chính phủ. Do vậy khi dự án TM/GRRTH kết thúc nhờ những thỏa thuận mà Hội CTĐ Việt Nam đã đạt được với Bộ NN&PTNT và UBND các tỉnh để triển khai các hoạt động QLTHDVCĐ thì khả năng duy trì bền vững các kết quả của dự án là hoàn toàn khả thi. Về nội dung xây dựng năng lực, giai đoạn 4 đã tiếp tục tăng cường năng lực cho đội ngũ giảng viên nguồn của Hội CTĐ về PNTH, nhóm hướng dẫn đánh giá VCA. Đội ngũ cán bộ CTĐ này sẽ đảm bảo thực hiện tốt các hoạt động đang triển khai của dự án và có cơ hội tham gia vào các hoạt động trong triển khai Đề án 1002, các dự án của các tổ chức quốc tế về QLTHDVCĐ và dự án trồng RNM của Bộ NN&PTNT.

Các thách thức đối với dự án về các hoạt động trồng và bảo vệ rừng báo cáo cho thấy nhiều diện tích RNM bị thoái hóa do chịu ảnh hưởng của thời tiết cực đoan, thời gian quy định cơ chế cho bảo vệ RPH đầu nguồn, RPH không còn là ưu tiên hàng đầu của Chính phủ trong giai đoạn này sẽ là thách thức khi dự án kết thúc trong việc duy trì các hoạt động bảo vệ phát triển RNM và trồng RPH đầu nguồn. Về nội dung GRRTH, các thách thức đối với dự án được thể hiện trong việc đảm bảo tiến độ đánh hết các xã còn lại của dự án. Huy động các nguồn vốn đối ứng để thực hiện các tiểu dự án giảm

101

Khóa tập huấn về GNRRTH

80

Xã được đánh giá VCA

35

Tiểu dự án giảm nhẹ

37

Cuộc diễn tập ứng phó

32

Đội ứng phó thảm họa cộng đồng

32.000.000

Ước tính số đối tượng hưởng lợi gián tiếp từ các hoạt động truyền thông đại chúng nâng cao nhận thức cộng đồng về GRRTH

Trang | 3

nhẹ cũng là một thách thức đới với địa phương. Đối với hoạt dộng xây dựng năng lực, dự án gặp khó khăn về nguồn nhân lực dự án do có sự biến động nhân lực, kiêm nhiệm, luân chuyển cán bộ.

Năm khuyến nghị mang tính chiến lược được đưa ra trong đó đều có những ý kiến

đóng góp về mặt kỹ thuật. Những khuyến nghị này bao gồm: Một là về quản lý chương

trình, trong đó đề cập đến các nội dung về tiến độ, tài chính, nguồn nhân lực và phạm

vi dự án. Hai là khuyến nghị về xây dựng chiến lược phát triển bền vững, bao gồm

chiến lược rút lui của dự án sau 2015 trong đó trình bày về các yếu tố nội tại và các

yếu tố bên ngoài của dự án. Ba là khuyến nghị về chăm sóc và bảo vệ rừng bền vững,

trong đó đề cấp đến việc xây dựng cơ sở pháp lý hướng dẫn bảo vệ và phát triển RNM,

khởi động lại hoạt động nghiên cứu, tối ưu hóa vai trò của chính quyền địa phương,

chiến dịch tổng truyền thông sâu rộng trong cộng đồng và chính quyền cơ sở. Bốn là

khuyến nghị về hoạt động giảm thiểu rủi ro thảm họa, bao gồm các nội dung về đưa

kết quả đánh giá VCA vào trong kế hoạch PTKT-XH của địa phương, diễn tập phòng

ngừa thảm họa, truyền thông về GRRTH và thích ứng BĐKH, các tiểu dự án giảm nhẹ.

Năm là đề xuất với chữ thập đỏ các cấp bao gồm đề xuất với Chữ thập đỏ Việt Nam,

Hội CTĐ Nhật Bản và Hiệp hội CTĐ Quốc tế.

Trang | 4

PHẦN 1 - BỐI CẢNH

1 MỤC TIÊU ĐÁNH GIÁ GIỮA KỲ

Mục tiêu chung

Mục tiêu chung của Đánh giá giữa kỳ Dự án Trồng rừng ngập mặn và Giảm thiểu rủi ro thảm họa (TM/GRRTH) là đưa ra những phát hiện và đề xuất để Hội CTĐ Việt Nam, Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế (IFRC), Hội CTĐ Nhật Bản (JRC) và các cộng đồng tham gia xem xét, điều chỉnh các hoạt động của dự án trong các năm còn lại (2014 và 2015) nhằm thực hiện thành công các mục tiêu, hoạt động như được nêu trong Đề xuất 5 năm của dự án, hoặc điều chỉnh bản Đề xuất dự án nếu cần thiết.

Mục tiêu cụ thể

Mục tiêu cụ thể của Đánh giá giữa kỳ gồm:

1. Đánh giá tiến độ thực hiện các hoạt động của dự án và kết quả đạt được; 2. Đánh giá sự hài lòng của đối tượng hưởng lợi; 3. Đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành của các nhóm đối tượng đích; 4. Rút ra các bài học kinh nghiệm và đưa ra các khuyến nghị.

2 GIỚI THIỆU DỰ ÁN

Dự án TM/GRRTH của Hội CTĐ Việt Nam bắt đầu từ năm 1994 đến nay. Giai đoạn 4 được thực hiện từ năm 2011 đến 2015 dưới sự tài trợ của Hội CTĐ Nhật Bản với tổng số vốn dự kiến là 55 tỷ VND (215 triệu Yên Nhật Bản). Trong Giai đoạn 4 dự án sẽ tiếp tục hỗ trợ 346 cộng đồng (xã) dễ bị tổn thương tại 8 tỉnh ven biển phía Bắc (Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh) và mở rộng sang 10 xã tại 2 tỉnh miền núi phía Bắc là Hòa Bình và Vĩnh Phúc. 150 xã tại 10 tỉnh sẽ nhận được sự hỗ trợ cao về kỹ thuật và tài chính để trở thành các cộng đồng an toàn và phục hồi nhanh với thảm họa.

Giai đoạn 4 của dự án gồm 3 hợp phần chính: (1) Quản lý và bảo vệ rừng/giảm nhẹ biến đổi khí hậu (BĐKH); (2) Phòng ngừa thảm họa (PNTH) và thích ứng BĐKH; (3) Xây dựng năng lực Hội CTĐ Việt Nam.

Hợp phần 1- Quản lý và bảo vệ rừng/giảm nhẹ BĐKH: Trong hợp phần này các nhóm quản lý và bảo vệ rừng được thành lập và hỗ trợ kỹ thuật ở từng xã dự án để thiết kế và thực hiện các kế hoạch quản lý và bảo vệ rừng bền vững trên cơ sở có sự tham gia xây dựng kế hoạch của cộng đồng. Cung cấp các hỗ trợ kỹ thuật để trồng lại rừng già cỗi, trồng dặm, trồng mới để tăng tỉ lệ cây sống, tối đa hóa các lợi ích kinh tế từ rừng nhằm bảo tồn và đa dạng sinh học. Tại 2 tỉnh mới sẽ tập trung vào việc bảo vệ RPH hiện có và trồng thí điểm một số diện tích mới. Vận động chính quyền để đảm bảo có quyền sử dụng đất trồng rừng.

Hợp phần 2- Phòng ngừa thảm họa và thích ứng BĐKH: Tập trung nâng cao khả năng phòng ngừa và giảm nhẹ của các xã dự án chống lại tác động của thảm họa và BĐKH. Nâng cao nhận thức cộng đồng và Chính quyền địa phương thông qua tập huấn và tập

10

Số tỉnh dự án Giai đoạn 4; trong đó có 8 tỉnh ven biển và 2 tỉnh miền núi phía Bắc

356

Tổng số cộng đồng (xã) dự kiến được hưởng lợi trong Giai đoạn 4 của dự án

Trang | 5

huấn nhắc lại/cập nhật về QLRRTH và BĐKH. Đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và khả năng (VCA), phục vụ cho việc lập kế hoạch PNTH và thích ứng với BĐKH của các xã dự án. Thành lập các đội tình nguyện viên ứng phó thảm họa tại cộng đồng, cung cấp trang thiết bị phục vụ hoạt động tuyên truyền và cảnh báo sớm.

Hợp phần 3- Xây dựng năng lực Hội CTĐ Việt Nam: Chú trọng tăng cường năng lực của Hội CTĐ Việt Nam các cấp thông qua các hoạt động tập huấn về lập kế hoạch giám sát, quản lý dự án, quản lý tình nguyện viên, gây quỹ, v.v.

3 PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ

Hoạt động đánh giá giữa kỳ được tiến hành theo các bước sau: Chuẩn bị đánh giá; Thu thập số liệu; Phân tích số liệu; Viết báo cáo. Nghiên cứu đánh giá giữa kỳ sử dụng cả hai phương pháp: phương pháp định tính và phương pháp định lượng. Dựa trên các mục tiêu dự án và thông tin thu thập được từ nghiên cứu tài liệu, bộ công cụ khảo sát bao gồm bộ câu hỏi cấu trúc được xây dựng cho phương pháp định lượng và hướng dẫn phỏng vấn sâu được xây dựng cho phương pháp định tính.

Chuẩn bị

Nhóm tư vấn nghiên cứu tài liệu của dự án bao gồm các tài liệu dự án có liên quan như văn kiện dự án, các báo cáo tiến độ, kế hoạch hàng năm của dự án. Sau đó bộ công cụ khảo sát đã được xây dựng dựa trên các mục tiêu của dự án và thông tin thu thập được trong quá trình nghiên cứu tài liệu thứ cấp. Các công cụ khảo sát định lượng sẽ được chuyển vào máy tính bảng có sử dụng phần mềm thu thập dữ liệu. Điều này có nghĩa rằng thu thập số liệu và nhập dữ liệu sẽ được tiến hành cùng một lúc. Sau khi tiến hành khảo sát thực địa, các thông tin thu thập được nhập vào chương trình thống kê để phân tích và viết báo cáo.

Trên cơ sở mục tiêu của nghiên cứu đánh giá giữa kỳ cộng với thông tin từ nghiên cứu tài liệu, nhóm tư vấn đã xây dựng một khung logic với các mục tiêu, các chỉ số, và các giả thiết. Khung logic bao gồm nhiều khía cạnh của dự án bao gồm: sự tác động, tính hiệu quả, tính hiệu suất, sự phù hợp và bền vững của dự án.

Bảng hỏi định lượng được thiết kế để thu thập số liệu từ các hộ gia đình trong địa bàn dự án. Bảng hỏi này gồm 97 câu hỏi trắc nghiệm cho các hộ trồng rừng và khuyến khích trồng, quản lý và bảo vệ rừng; đánh giá sự hài lòng của họ đối với sự hỗ trợ của dự án; khảo sát kiến thức, thái độ và thực hành (KAP) của người dân trong khu vực dự án về GRRTH và BĐKH. Bảng hỏi ban đầu được xây dựng dài hơn nhưng đã được điều chỉnh sau ngày phỏng vấn đầu tiên. Hướng dẫn phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm cũng được xây dựng trên cơ sở thu thập thông tin từ phía cán bộ CTĐ các cấp và người dân cộng đồng.

Nhóm nghiên cứu của AMDI đã xây dựng một kế hoạch khảo sát thực địa chi tiết, trong đó nêu cụ thể thời gian tiến hành khảo sát định lượng và định tính ở mỗi địa bàn ở 6 tỉnh, xác định rõ vai trò và trách nhiệm của từng cá nhân tại thực địa. AMDI đã phối hợp chặt chẽ với các cán bộ dự án, đặc biệt là các cán bộ CTĐ địa phương để xây dựng một kế hoạch hiệu quả nhất nhằm đạt được kết quả khảo sát cao nhất. Kế hoạch cũng được gửi đến các cán bộ đầu mối ở mỗi tỉnh để góp ý trước khi tiến hành khảo sát.

Trang | 6

Mẫu nghiên cứu

Trong nghiên cứu khảo sát, nhóm tư vấn sử dụng công thức Cochran để ước tính cỡ mẫu khảo sát. Nhóm khảo sát đưa ra cỡ mẫu với mức độ tin cậy 95% và biên độ sai số cho phép 10%. Với tổng số hộ hưởng lợi từ chương trình là 23.000 hộ, cỡ mẫu cho nhóm hộ mục tiêu được tính từ hai công thức trên là 200 hộ.

Do phương pháp lấy mẫu theo nhóm được sử dụng để lựa chọn các hộ gia đình phỏng vấn nên cỡ mẫu được điều chỉnh tương ứng. Nhằm tránh khả năng mất hiệu quả lấy mẫu, hiệu quả thiết kế (D) được thêm vào công thức để điều chỉnh cỡ mẫu (Magnani 1997). Hiệu quả thiết kế 1.5 thường được chấp nhận do đó cỡ mẫu thiết kế của hộ gia đình khảo sát là (1.5*200) = 300 hộ.

Trong khảo sát, phương pháp lẫy mẫu theo cụm nhiều giai đoạn được sử dụng. Phương pháp lấy mẫu được tiến hành theo quy trình: 1. Xác định cụm và cỡ mẫu mỗi cụm; 2. Lựa chọn huyện và xã; 3. Lựa chọn hộ. Nếu xét về phương diện độ chính xác lấy mẫu thì cụm nhỏ sẽ được ưu tiên hơn cụm lớn. Một quy tắc chung là lựa chọn không quá 40-50 hộ mỗi cụm là tương đối an toàn. Số lượng cụm được lựa chọn càng nhiều cụm thì càng có ý nghĩa (Magnani 1997). Với thời gian và ngân sách của dự án, nhóm tư vấn lựa chọn 24 cụm để khảo sát hộ gia đình, mỗi cụm là một xã.

Ảnh 1: Bản đồ các các địa bàn khảo sát

Việc lựa chọn các địa bàn khảo sát về cơ bản nhóm tư vấn chọn lựa theo ý kiến đề xuất của Hiệp hội trong đó có 12 xã tại 7 huyện thuộc 6 tỉnh dự án bao gồm: 4 tỉnh trồng RNM (Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Thanh Hóa) và 2 tỉnh trồng RPH (Vĩnh Phúc, Hòa Bình). Tại các huyện nghiên cứu nhóm tư vấn chọn một xã thực hiện nhiều hoạt động và một xã thực hiện một số hoạt động. Việc lựa chọn hộ gia đình phỏng vấn được, trưởng xã đưa các khảo sát viên đến điểm trung tâm của xã, tại điểm này khảo

Trang | 7

sát viên lựa chọn hướng đi và cách ba nhà lại vào một nhà. Trường hợp hộ gia đình lựa chọn không có nhà, khảo sát viên sang nhà bên cạnh để phỏng vấn. Quy trình được lặp lại đến khi đủ số hộ cần khảo sát.

Thu thập dữ liệu

Thu thập số liệu được thực hiện thông qua phỏng vấn bảng hỏi đối với các hộ gia đình như đã nêu trên. Bên cạnh đó, nhóm tư vấn đã tiến hành thu thập số liệu để tìm hiểu về khả năng chính quyền địa phương về bảo vệ và quản lý RNM và GRRTH và BĐKH. Tám (8) cuộc phỏng vấn sâu được thực hiện với Hội CTĐ Việt Nam, IFRC, Tổng cục Lâm nghiệp- Bộ NN&PTNT, Trung tâm Phòng tránh Giảm nhẹ Thiên tai (DMC)-Bộ NN&PTNT, 4 Hội CTĐ quốc gia (Đức, Úc, Mỹ, Hà Lan). Sáu (6) cuộc thảo luận nhóm với các bên liên quan cấp tỉnh gồm BQLDA, Hội CTĐ Tỉnh, đại diện ban Chỉ huy PCLB, đại diện Chi cục Lâm nghiệp. Mười hai (12) cuộc thảo luận nhóm với các bên liên quan cấp xã gồm BQLDA, Hội CTĐ, đại diện ban Chỉ huy PCLB, hội Phụ nữ, hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, giáo viên, thành viên đội bảo vệ rừng, thành viên đội ứng phó thảm họa cộng đồng và người dân. Tổng số người đã tham gia phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm là 105 người.

Trên thực tế, nhóm tư vấn đã tiến hành khảo sát được 305 hộ dân và số lượng các hộ gia đình theo các địa bàn mỗi xã được điều chỉnh dựa trên tình hình thực tế ở mỗi địa phương tuy nhiên vẫn đảm bảo số lượng hộ được khảo sát trên mỗi tỉnh là tương bằng nhau. Bảng 1 dưới đây sẽ thống kê chi tiết số lượng người tham gia phỏng vấn bảng hỏi theo các địa bàn khảo sát.

Bảng 1: Số lượng người tham gia phỏng vấn bảng hỏi

STT Tỉnh/ Thành phố

Huyện/ Thị Xã/phường Số mẫu

1 Quảng Ninh

Quảng Yên (Yên Hưng)

Hà An 27

2 Liên Vị 25

3 Hải Phòng

Dương Kinh Tân Thành 26

4 Kiến Thụy Đại Hợp 24

5 Thái Bình Tiền Hải

Nam Hưng 26

6 Nam Thịnh 24

7 Thanh Hóa Nga Sơn

Nga Lĩnh 18

8 Nga Tân 33

9 Hòa Bình Tân Lạc

Mãn Đức 26

10 Tử Nê 26

11 Vĩnh Phúc Lập Thạch

Liễn Sơn 24

12 Ngọc Mỹ 26

Tổng cộng 7 12 305

305

Tổng số người dân được phỏng vấn bằng bảng hỏi

6

Tổng số thảo luận nhóm được tiến hành tại 6 tỉnh

12

Tổng số thảo luận nhóm được tiến hành tại 12 xã

8

Tổng số phỏng vấn sâu được tiến hành tại cấp Trung ương

Trang | 8

Bảng 2: Số phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm

STT Cấp Phỏng vấn sâu

Thảo luận nhóm Số người tham gia

1 Trung ương 8 0 8

2 Tỉnh 0 6 11

3 Xã/phường 0 12 86

5 Tổng 8 18 105

Ảnh 2: Thảo luận nhóm chính quyền địa phương

Phân tích số liệu

Thông tin định lượng thu được từ khảo sát hộ gia đình được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS, STATA. Số liệu thống kê về các đối tượng hưởng lợi và tài chính được tổng hợp và phân tích bằng Excel. Thông tin định tính từ các cuộc phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm đều được ghi âm và giải băng sau khi khảo sát để phục vụ việc phân tích và viết báo cáo.

Trang | 9

PHẦN 2 PHÂN TÍCH VÀ NHỮNG PHÁT HIỆN

4 TIẾN ĐỘ, KẾT QUẢ VÀ KHÓ KHĂN

Giai đoạn 4 của dự án TM/GRRTH đã tiếp thu các khuyến nghị trong 2 báo cáo đánh giá giai đoạn trước là Báo cáo “Phá vỡ con sóng” (2010) và Báo cáo “Trồng bảo vệ” (2011). Các khuyến nghị đã được cụ thể hóa trong thiết kế dự án và triển khai các hoạt động của Giai đoạn 4. Cụ thể là Giai đoạn 4 đã bước đầu thực hiện thành công các hoạt động theo kế hoạch đề ra cho giai đoạn 2011-2013 trong cả 3 hợp phần: 1. Quản lý và bảo vệ rừng/giảm nhẹ BĐKH; 2. PNTH và thích ứng BĐKH; 3. Xây dựng năng lực hội CTĐ Việt Nam. Cụ thể:

1. Mục tiêu trồng và bảo vệ RNM/Giảm nhẹ BĐKH: Dự án đã tập trung vào hoạt động quản lý và bảo vệ bền vững thay vì trồng mới, mở rộng diện tích. Đối với mục tiêu trồng RPH, hiện vẫn còn sớm để đánh giá tác động và tính bền vững của hoạt động này.

2. Mục tiêu GNRRTH: Dự án đã thực hiện một cách toàn diện với nhiều hoạt động tại hầu hết các xã như đào tạo, đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và khả năng, diễn tập, truyền thông, các tiểu dự án giảm nhẹ, PNTH trong trường học, v.v.

3. Mục tiêu thích ứng BĐKH: Dự án chưa thực sự tập trung vào các hoạt động thích ứng BĐKH như được nêu trong dự án. Hầu hết các hoạt động mới chỉ dừng ở mức đào tạo cho cán bộ chính quyền mà chưa có sự lồng ghép vào đánh giá VCA, chưa thực hiện lập kế hoạch thích ứng BĐKH và các kịch bản.

4. Mục tiêu xây dựng năng lực cho Hội CTĐ Việt Nam: Dự án đã thực hiện khá toàn diện các hoạt động xây dựng năng lực ở cả 4 cấp Hội; tập trung vào xây dựng năng lực cho các cán bộ trong Ban quản lý dự án (BQLDA) của Trung ương Hội và các tỉnh Hội, bắt đầu triển khai các hoạt động xây dựng năng lực cho CTĐ cấp huyện và xã.

Tiến độ

[4-1] Trong hơn 2 năm vừa qua, BQLDA đã tích cực triển khai thực hiện kế hoạch của dự án tuy nhiên có một số hoạt động còn chậm so với kế hoạch ban đầu như trong sáu tháng đầu năm 2011 và sáu tháng đầu năm 2013. Cụ thể, năm 2011 tiến độ thực hiện các hoạt động chậm do mất nhiều thời gian cho việc khởi động dự án, đánh giá ban đầu và kết nạp hai tỉnh mới tham gia dự án (Hòa Bình và Vĩnh Phúc). Hội CTĐ cơ sở (huyện và xã) tổ chức Đại hội 5 năm cũng là một nguyên nhân dẫn đến dự án chậm tiến độ. Trong 6 tháng đầu năm 2013, tiến độ thực hiện các hoạt động cũng chậm hơn so với kế hoạch đề ra ví dụ như: tiểu dự án giảm nhẹ mới chỉ đạt 16%, hoạt động diễn tập đạt 7%, và hoạt động đào tạo GRRTH và thích ứng BĐKH cho giáo viên đạt 12%. Diện tích RPH đầu nguồn đến nay trồng mới được 25,6ha so với 100ha trong kế hoạch (đạt 25,6%). (Nguồn: Các báo cáo tiến độ hàng năm của dự án).

Tiến độ thực hiện kế hoạch đến hết tháng 6 năm 2013

25,6 ha

Diện tích RPH đầu nguồn trồng mới (đạt 25,6% kế hoạch)

1.208.130 USD

Tổng kinh phí dự án đã giải ngân (đạt 100% kế hoạch)

Trang | 10

Tiến độ giải ngân: [4-2] Qua nghiên cứu các báo cáo tài chính của IFRC gửi cho Hội CTĐ Nhật Bản cho thấy 100% vốn tài trợ đã được chi tiêu hết trong năm tài chính. Tính đến hết tháng 6/2013, dự án đã giải ngân được tổng số kinh phí là 1.208.130 USD. Duy nhất có sự chậm trễ trong việc thanh quyết toán các khoản tạm ứng của Hội CTĐ các tỉnh do sự hạn chế về năng lực lập kế hoạch và thanh toán tài chính của các kế toán của BQLDA Tỉnh trong việc thực hiện các biện pháp giảm nhẹ nhỏ do phải huy động sự đóng góp từ cộng đồng và xây dựng năng lực lập kế hoạch cho cán bộ chữ thập đỏ xã.

Tiến độ thực hiện các chỉ tiêu: Phân tích các số liệu chỉ tiêu dựa trên kết quả khảo sát hộ gia đình, phỏng vấn sâu các đối tượng liên quan và nghiên cứu tài liệu cho thấy hầu hết các chỉ số đã đạt được/gần đạt được so với mục tiêu đề ra. Chi tiết được trình bày trong bảng tổng hợp số liệu dưới đây.

Ảnh 3: Rừng ngập mặn vùng dự án

Trang | 11

Chỉ tiêu Kế hoạch Tỉ lệ đạt

được Nguồn số

liệu

MỤC TIÊU 1: Hỗ trợ cộng đồng nâng cao năng lực quản lý rừng ngày càng hiệu quả và mở rộng hoạt động trồng rừng nếu phù hợp và khả thi

Kết quả 1: Cộng đồng có kiến thức và kỹ năng tốt hơn trong việc quản lý và bảo vệ rừng/trồng rừng

Lãnh đạo các xã có kiến thức và kỹ năng quản lý bảo vệ tài nguyên rừng 75% 100% PVS

Người dân các xã có kiến thức và kỹ năng quản lý bảo vệ tài nguyên rừng 75% 67%1 PVHGĐ

Người dân các xã, người khai thác tài nguyên rừng có kiến thức về một hay nhiều biện pháp sử dụng các nguồn tài nguyên bền vững

75% 64%2 PVHGĐ

Kết quả 2: Cộng đồng chủ động quản lý và bảo vệ các nguồn tài nguyên rừng, rừng trồng

Các xã dự án có nhóm tình nguyện chăm sóc và bảo vệ rừng hiệu quả 70% 14% NCTL

Các xã dự án tích cực thực hiện kế hoạch quản lý rừng 90% 100% PVS

Các xã dự án huy động các nguồn lực để bảo vệ rừng 20% 25% PVS

Kết quả 3: Rừng trồng góp phần nâng cao sự an toàn và sinh kế tại các xã dự án

Diện tích rừng trồng tại tất cả các xã dự án không bị phá hoại hay thay đổi mục đích sử dụng đất

75% 100% PVS

Các hộ gia đình duy trì hay tăng thêm sản vật từ rừng được bảo vệ 50% 77% PVHGĐ

MỤC TIÊU 2: Tiếp tục phát triển và nâng cao năng lực các xã dự án để có thể tự bảo vệ trước RRTH và tác động BĐKH

Kết quả 1: Cộng đồng nâng cao kiến thức, kỹ năng và các biện pháp GRRTH và thích ứng BĐKH

Lãnh đạo xã được tăng cường kiến thức, kỹ năng GRRTH, thích ứng BĐKH 90% 100% PVS

Người dân được tăng cường kiến thức, kỹ năng GRRTH, thích ứng BĐKH 90% 88%3 PVHGĐ

Giáo viên và học sinh xác định các thảm họa chính và rủi ro/tác động của BĐKH và mô tả ít nhất một giải pháp giảm nhẹ

90% - Không KS

Kết quả 2: Các xã cảnh báo người dân, ứng phó hiệu quả và bảo vệ họ trước thảm họa và tác động BĐKH

Hệ thống cảnh báo sớm hoạt động hiệu quả và kết nối với cấp quốc gia 90% 100%4 PVS

Các xã dự án có kế hoạch quản lý thảm họa 100% 100% PVS

Hộ gia đình các xã dự án có kế hoạch dự phòng 75% 90% PVHGĐ

Số các tiểu dự án giảm nhẹ được thực hiện tại các xã - 35 NCTL

Các tình nguyện viên CTĐ được tập huấn 100% 100% PVS

Kết quả 3: Các xã có các nguồn lực tại chỗ bền vững hơn để ứng phó và PNTH hiệu quả

Các xã dự án có đủ các nguồn hàng cứu trợ khẩn cấp 60% - Không KS

MỤC TIÊU 3: Tăng cường năng lực của Hội CTĐ Việt Nam để xây dựng và thực hiện tốt những chương trình QLTHDVCĐ bền vững và hiệu quả

Kết quả 1: Hội CTĐ VN có hệ thống và quy trình thiết kế thực hiện, hỗ trợ tài chính, giám sát hiệu quả bền vững để lập chương trình QLTHDVCĐ

Cán bộ tài chính cấp Tỉnh, Huyện lập báo cáo chất lượng và đúng hạn 100% 70% PVS

Các bộ dự án cấp Tỉnh, Huyện tăng kiến thức, kỹ năng soạn đề xuất dự án, lập kế hoạch, quản lý, giám sát dự án QLTHDVCĐ

50% Chưa đạt PVS

10 Tỉnh hội và cấp Huyện tăng khả năng hỗ trợ bằng tiền hay vật chất Tăng 5-10% Tăng so với

GĐ trước 5 PVS

CTĐ Việt Nam các cấp vận động và điều phối tốt hơn với chính quyền các cấp và tổ chức quần chúng

Không KS

Kết quả 2: Nâng cao uy tín của hội CTĐ VN là tổ chức hàng đầu trong quản lý thảm họa ở Việt Nam

Lãnh đạo xã hài lòng với sự giúp đỡ của CTĐ Việt Nam về QLTHDVCĐ --- 100% PVS

Số TNV CTĐ tham gia vào các hoạt động QLTHDVCĐ Tăng 5-10% - Không KS

Ghi chú: PVS- Phỏng vấn sâu, NCTL- Nghiên cứu tài liệu, PVHGĐ- Phỏng vấn hộ gia đình, Không KS- Không Khảo sát

1 Thang điểm từ 0-4 cho 4 câu hỏi về trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng. Mỗi câu trả lời đúng được 1 điểm 2 Những người có khai thác nguồn lợi từ rừng/RNM biết ít nhất một biện pháp khai thác hợp lý 3 Tỉ lệ được tính theo số người trả lời đúng từ 5/11 câu trở lên đối với các câu hỏi liên quan đến kiến thức, kỹ năng về GRRTH và BĐKH 4 Tất cả các xã đều có hệ thống cảnh báo sớm thô sơ (loa truyền thanh, biển báo,..), tuy nhiên chưa đủ thông tin để đánh giá tính hiệu quả của việc kết nối với hệ thống cảnh báo quốc gia 5 GĐ trước (đóng góp bằng lương CB xã, huyện)

Trang | 12

Các kết quả

Hoạt động trồng rừng

Hợp phần trồng rừng, quản lý và bảo vệ rừng một cách bền vững là hoạt động trọng tâm của dự án trong giai đoạn này. Dự án đã thực hiện các hoạt động chăm sóc, trồng mới và trồng bổ sung cho cả hai diện tích RNM và RPH đầu nguồn. Tổng chi phí dành cho hoạt động trồng rừng là 56.509 USD (chiếm 4,7% tổng kinh phí đã giải ngân của dự án).

Rừng ngập mặn: Chu kỳ đầu của Giai đoạn 4 dự án đã quản lý, chăm sóc và bảo vệ 8.206ha RNM, trồng mới được 90,6ha RNM. Cũng trong giai đoạn này, 42ha RNM trồng trong năm 2011-2012 ở Ninh Bình bị chết do bão Sơn Tinh (năm 2012) nhưng địa phương đã có kế hoạch trồng mới bổ sung 60ha vào các năm tiếp theo bao gồm cả bền bù cho việc nâng cấp đê biển Bình Minh6. [4-3] Các Hội CTĐ địa phương đã chủ động tìm kiếm các nguồn tài trợ ngoài dự án để mở rộng diện tích RNM. Ví dụ như Quảng Ninh vận động trồng mới được từ nguồn kinh phí khác là 80ha, Ninh Bình vận động trồng mới được 28ha và Nghệ An vận động trồng mới được 1ha. Dự án cũng ghi nhận cam kết của chính quyền địa phương trong việc bảo vệ rừng như việc giữ nguyên diện tích rừng, không chuyển đổi mục đích sử dụng đất và phát triển các đội bảo vệ rừng ở địa phương.

Nhiều diện tích RNM bị thoái hóa do chịu ảnh hưởng của thời tiết cực đoan sẽ là thách thức khi dự án kết thúc trong việc duy trì các hoạt động bảo vệ phát triển RNM đặc biệt trong các vùng bảo vệ. [4-4] Hơn nữa quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ rừng của các bên có liên quan chưa được quy định và thực hiện một cách rõ ràng. Mặc dù RNM được coi là RPH ven biển tuy nhiên chưa có kinh phí của Chính phủ hỗ trợ cho các hoạt động của đội bảo vệ RNM giống như kinh phí dành cho RPH.

Rừng phòng hộ: Chu kỳ đầu của Giai đoạn 4 dự án đã trồng mới được 25,6ha tại 2 tỉnh mới là Hòa Bình và Vĩnh Phúc, đạt 25,6% so với kế hoạch trồng mới 100ha và trên 80% diện tích RPH trồng mới này có khả năng sống sót cao. [4-5] Bên cạnh đó các cây bản địa lâu năm được trồng xem kẽ với RHP cũng đem lại hiệu quả kinh tế cho các hộ gia đình, ví dụ như cây keo cho khai thác sau 5 năm với giá bình quân 50USD/tấn.

Việc trồng RPH đầu nguồn của dự án còn đối mặt với thách thức khác như: thời gian quy định cơ chế cho bảo vệ RPH đầu nguồn trồng là 6 năm trong khi dự án sẽ kết thúc khi cây trồng đạt 4 năm tuổi; khác với RNM, chủ trương của Nhà nước trong phát triển RPH không còn là ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn này mà cụ thể ưu tiên hiện nay của Chính phủ Việt Nam là bảo vệ và phát triển bền vững các diện tích rừng hiện có kể cả RPH thay vì trồng mới.

Hoạt động giảm thiểu rủi ro thảm họa

Hợp phần PNTH và thích ứng BĐKH được coi là trọng tâm và ưu tiên trong Giai đoạn 4 này của dự án. Các nội dung PNTH đã được thực hiện một cách toàn diện với hàng loạt hoạt động nhằm tăng cường năng lực cho cộng đồng và xây dựng khả năng ứng phó với thảm họa, thích ứng với BĐKH. Tổng chi phí dành cho các hoạt động GRRTH

6 Báo cáo tiến độ dự án giai đoạn 1/1/2012 đến 31/3/2013

112.737

Tổng số người hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động của dự án

3.566

Tổng số người hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động trồng và bảo vệ rừng

56.509 USD

Tổng kinh phí dành cho hoạt động trồng rừng của dự án

109.171

Tổng số người hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động PNTH

Trang | 13

và thích ứng BĐKH là 770.921 USD7 (chiếm 63,8% tổng kinh phí đã giải ngân). Số người hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động GRRTH và thích ứng BĐKH là 109.171 người và hàng trăm nghìn người hưởng lợi gián tiếp. Cụ thể dự án đã tổ chức thành công các nội dung liên quan đến GRRTH như bảng dưới đây:

Bảng 3: Các nội dung về GRRTH dự án đã triển khai

STT Nội dung Số

khóa Số xã

Số người hưởng lợi Số Nam Số Nữ Thông tin

khác

1 Tập huấn về GRRTH/thích ứng BĐKH

101 101 2.458 1.777 680 (chiếm 28%)

2 Đánh giá VCA 80 80 30.505 16.633 13.872 (chiếm 45%)

3 Tập huấn về sinh kế 56 56 1.400 720 680 (chiếm 49%)

4 Biện pháp giảm nhẹ nhỏ

35 35

14.220 hộ gia đình (61.519 người) hưởng lợi trực tiếp,

97.618 người hưởng lợi gián tiếp

Địa phương huy động được vốn đối ứng là khoảng 71.000 USD /66.000 USD vốn đầu tư

5 Tập huấn về GRRTH/thích ứng BĐKH cho giáo viên

14

31 trường,

387 giáo viên tham gia

6 Tập huấn về chuẩn bị ứng phó với thảm họa cho học sinh

13

13 trường,

5.738 học sinh tham gia

7 Đội ứng phó thảm họa cộng đồng được thành lập và đào tạo

32 32 602 thành viên

505

94 (chiếm 16%)

8 Bộ thiết bị cảnh báo sớm được trang bị

34 34

9 Cuộc diễn tập cấp xã 37 37 6,897 người tham gia 4.001 2.896 (chiếm 42%)

7 Tỉ giá: 1CHF = 1.1029 USD

Trang | 14

Đánh giá VCA: là phương pháp đánh giá rủi ro và khả năng “mở”, phương pháp này đã được áp dụng trong dự án một cách triệt để nhằm xác định mức độ rủi ro, tình trạng dễ bị tổn thương và khả năng thích ứng của cộng đồng. Dự án đã tiến hành 80 cuộc đánh giá VCA tại 80 xã với sự tham gia của 30.505 người. Đối với các xã mới, đánh giá VCA được tiến hành trước tất cả các hoạt động khác của dự án; hàng năm, dự án đã tiến hành rà soát để cập nhật VCA tại một số xã. Kết quả đánh giá VCA đã được sử dụng để xác định rủi ro thảm họa, lập kế hoạch QLTHDVCĐ và xây dựng các tiểu dự án giảm nhẹ.

Hoạt động đánh giá VCA tốn nhiều thời gian, nguồn lực và yêu cầu kinh nghiệm kỹ năng cao của các hướng dẫn viên đánh giá VCA do đó sẽ rất thách thức đối với dự án nếu phải tiến hành đánh giá VCA tại tất cả các xã dự án còn lại trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4 cũng như cập nhật kết quả đánh giá VCA cho các xã đã thực hiện.

Hoạt động diễn tập: Dự án đã tổ chức được 37 cuộc diễn tập với các chủ đề về ứng phó với bão, sự cố vỡ đê, sập nhà, tố lốc, sạt lở, vỡ đập hồ chứa, phòng chống cháy rừng, v.v. Đây là một trong những hoạt động có tính thực tiễn và đem lại hiệu quả cao với chi phí thấp bởi thu hút được sự tham gia của đông đảo người dân trong cộng đồng, góp phần truyền thông vànâng cao nhận thức về PNTH .

Ứng phó BĐKH và việc thành lập và hoạt động của đội ứng phó nhanh trong cộng đồng chưa được tập trung trong Chu kỳ đầu của Giai đoạn 4. Các hoạt động mới chỉ dừng ở việc tập huấn về PNTH và BĐKH cho cán bộ chính quyền địa phương mà chưa tổ chức các hoạt động đánh giá rủi ro, lập kế hoạch thích ứng và truyền thông về BĐKH. Do vậy trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4, dự án cần thúc đẩy hoạt động này và đảm bảo các hoạt động cập nhật đánh giá VCA có hợp phần về đánh giá tác động BĐKH và lập kế hoạch thích ứng BĐKH.

Hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về GRRTH/QLTHDVCĐ: Theo báo cáo tiến độ dự án, hoạt động truyền thông trên phương tin đại chúng (TV, đài phát thanh) đã tiếp cận được khoảng 32 triệu lượt người. Trong năm 2012 dự án truyền thông 77 bản tin trên truyền hình (độ dài 1 đến 7 phút), 147 bài báo, và nhiều bản tin loa phát thanh định kỳ tại 91 xã dự án.

Truyền thông đại chúng thuận lợi, dễ triển khai tuy nhiên hiệu quả đến người dân khó có thể kiểm chứng và lượng hóa được. Trong khi đó truyền thông trực tiếp, truyền thông trong các nhóm nhỏ được minh chứng là có hiệu quả nhưng việc tổ chức mất nhiều thời gian và nguồn lực.

Các tiểu dự án giảm nhẹ: Dự án đã triển khai được 35 tiểu dự án giảm nhẹ tại 34 xã (phường Hưng Đạo, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh có 2 tiểu dự án) với số vốn đầu từ khoảng 66.000 USD. Số người hưởng lợi từ các tiểu dự án là 14.220 hộ gia đình tương đương với 61.159 người hưởng lợi trực tiếp và 97.618 người hưởng lợi gián tiếp. Đặc biệt dự án đã huy động được số vốn đối ứng của địa phương tương đương với khoảng 1,4 tỷ VND (khoảng 71.000 USD) từ ngày công lao động, vật tư, tiền mặt từ người dân và Chính quyền địa phương.

Quy trình lựa chọn tiểu dự án mất nhiều thời gian để lựa chọn được tiểu dự án giảm nhẹ phù hợp nhất với nhu cầu của cộng đồng, năng lực của dự án và ưu tiên của chính quyền địa phương. Thêm vào đó địa phương cũng gặp nhiều thách thức trong việc huy động các nguồn vốn đối ứng (nhân lực và tài chính) để thực hiện các tiểu dự án giảm

“Trước đây đánh giá VCA có được làm nhưng chưa bài bản và thường tiếp cận từ trên xuống. Nay dự án áp dụng phương pháp đánh giá VCA mới từ cộng đồng đến chính quyền, nên đã giúp người dân có cái nhìn tổng quát về các vấn đề của địa phương”- TLN Hội CTĐ tỉnh Thanh Hóa

71.000 USD

Tổng số vốn đối ứng (vốn và nhân công) của địa phương và cộng đồng tham gia vào các tiểu dự án giảm nhẹ

Trang | 15

nhẹ. Việc triển khai các tiểu dự án giảm nhẹ từ khâu thiết kế cho đến thi công, bàn giao đưa vào sử dụng cũng mất nhiều thời gian của dự án. Các yêu cầu về quản lý, duy tu bảo dưỡng để phát huy có hiệu quả các tiểu dự án giảm nhẹ cũng là một thách thức đối với dự án và chính quyền địa phương.

Hoạt động phòng ngừa thảm họa trong trường học: Dự án đã triển khai hoạt động PNTH tập huấn 14 khóa ở 31 xã tại 6 tỉnh địa bàn dự án với số người hưởng lợi là 387 giáo viên trong đó có 261 giáo viên nữ và 126 giáo viên nam (48%). Bên cạnh giáo viên thì học sinh cũng là người được hưởng lợi từ các hoạt động tập huấn PNTH trong trường học này. Dự án cũng đã triển khai được 13 khóa tập huấn tại 14 trường với số em học sinh là 5.738 em.

Hoạt động xây dựng năng lực

Dự án đã đào tạo cho 172 cán bộ Chữ thập đỏ từ cấp Trung ương đến cấp huyện về các nội dung lập kế hoạch, đánh giá năng lực, giám sát và đánh giá8; 34 cán bộ trẻ của hội CTĐ (13 nữ) đã được khóa đào tạo 4 ngày về Quản lý thảm họa dựa vào cộng đồng (QLTHDVCĐ) trong đó 25 cán bộ được đào tạo tiếp tục về đánh giá VCA. Cán bộ dự án của IFRC đã hướng dẫn cho cán bộ dự án của 10 tỉnh hội về lập kế hoạch, giám sát và đánh giá sử dụng văn kiện và khung logic của dự án trong hoạt động lập kế hoạch hàng năm. Một khóa tập huấn 5 ngày về gây quỹ và một khóa tập huấn 5 ngày về quản lý tình nguyện viên đã được tổ chức cho 25 cán bộ CTĐ Trung ương và địa phương. Một chuyến đi học hỏi kinh nghiệm ở Thái Lan về hình ảnh của CTĐ, quản lý tình nguyện viên, gây quỹ, quản lý thảm họa đã được tổ chức cho 28 cán bộ CTĐ cấp Trung ương và Tỉnh hội. Khóa đào tạo 4 ngày về lập kế hoạch và ngân sách cho năm 2013 đã được tổ chức cho 40 cán bộ CTĐ Trung ương và Tỉnh hội. Khóa đào tạo cập nhật về đánh giá VCA đã được tổ chức cho 46 hướng dẫn viên của Hội CTĐ ở các tỉnh dự án và một số tỉnh khác nhằm mục đích giới thiệu một phương pháp tiếp cận chung về VCA.

[4-6] Khó khăn trong hoạt động xây dựng năng lực kể đến các hoạt động của CTĐ Việt Nam kể cả trả lương, đào tạo nghiệp vụ phụ thuộc phần lớn vào ngân sách Nhà nước do đó CTĐ Việt Nam khó có khả năng cử một cán bộ làm toàn thời gian cho dự án hoặc bổ sung thêm cán bộ làm việc bán thời gian để thực hiện các hoạt động trong thời gian còn lại dự án ở cả cấp Trung ương và Tỉnh hội. Thêm vào đó nguồn ngân sách hạn hẹp của dự án cũng không cho phép Trung ương Hội và các tỉnh dự án tuyển dụng cán bộ làm việc toàn thời gian. Do không có cán bộ dự án làm toàn thời gian nên phần lớn các công tác lập kế hoạch, theo dõi, đánh giá dự án đều phụ thuộc vào các cán bộ dự án của IFRC.

[4-7] Hơn nữa trong giai đoạn 2014 có khả năng sẽ tinh giảm biên chế cán bộ Hội ở các cấp với lý do ngân sách Nhà nước đang bị thâm hụt, do đó sẽ càng khó khăn hơn cho Hội CTĐ Việt Nam để đảm bảo các hoạt động diễn ra đúng tiến độ và chất lượng theo mục tiêu đề ra. Hơn nữa trong Giai đoạn 4 này, đã có 01 lần thay đổi Giám đốc dự án cấp Trung ương ở chu kỳ đầu, và dự kiến sẽ có 01 lần thay đổi nữa vào chu kỳ sau do cán bộ đến tuổi nghỉ hưu. Ngoài ra, ở một số Tỉnh hội, các cán bộ dự án đã được đào tạo lại luân chuyển công tác, ví dụ như ở 3 tỉnh Vĩnh Phúc, Nam Định, Ninh Bình đã thay đổi Chủ tịch Tỉnh hội kiêm Giám đốc dự án; ở Thái Bình có sự thay đổi

8 Báo cáo tiến độ dự án giai đoạn 1/1/2011 đến 31/4/2012

387

Số giáo viên được tập huấn PNTH trong nhà trường

5.738

Số học sinh được tập huấn PNTH trong nhà trường

Trang | 16

cán bộ dự án. Như vậy, biến động nguồn nhân lực của dự án là một tất yếu nhưng cũng là thách thức đối với việc quản lý và vận hành dự án một cách hiệu quả nhất.

5 SỰ CẦN THIẾT VÀ PHÙ HỢP

Phù hợp với Chiến lược quốc gia về TM/GRRTH

Dự án TM/GRRTH được thiết kế phù hợp với các chiến lược của Chính phủ về trồng RNM góp phần GRRTH và thích ứng với BĐKH. Ngoài các văn bản pháp lý đã được công bố bởi Hawkins và cộng sự (2010), còn có những quyết định quan trọng liên quan đến nhiệm vụ trồng, chăm sóc và bảo vệ RNM khác như:

1. Quyết định số 667/QĐ-TTg (27/5/2009) của Thủ tướng Chính phủ quy định: “Trồng cây ven biển và bảo vệ đê: tập trung nguồn lực, nhất là huy động sự tham gia của cộng đồng trong việc bảo vệ, bảo tồn những khu vực đã có rừng cây trước đê, đảm bảo rừng cây có chiều rộng tối thiểu 500m”;

2. Nghị quyết 24-NQ/TW (3/6/2013) của Trung ương Đảng về chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường có đề cập đến: nhiệm vụ bảo vệ, phục hồi, tái sinh rừng tự nhiên, đẩy mạnh trồng rừng, nhất là RNM, RPH ven biển, rừng đầu nguồn;

3. Quyết định 1250/QĐ-TTg (31/7/2013) của Thủ tướng Chính phủ quy định: diện tích RNM, thảm cỏ biển, rạn san hô phải được duy trì ở mức hiện có.

Dự án TM/GRRTH được thiết kế phù hợp với mục tiêu của Chính phủ về quản lý thảm họa theo Quyết định số 1002/QĐ-TTg phê duyệt Đề án nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng (gọi tắt là Đề án 1002) nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng và tổ chức có hiệu quả mô hình QLTHDVCĐ tại các xã có nguy cơ cao với thiên tai. Đến nay, Trung tâm Phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai (DMC), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã ký Thỏa thuận hợp tác (MOU) với Hội CTĐ Việt Nam để hỗ trợ triển khai Đề án 1002 tại ít nhất 1000 xã và hỗ trợ kỹ thuật cho Đề án để triển khai tại 6.000 xã trên phạm vi toàn quốc. Tại cấp tỉnh, nhiều địa phương đã phê duyệt Kế hoạch hành động triển khai Đề án 1002 và bước đầu đã tham gia vào các hoạt động xây dựng năng lực, chuẩn hóa tài liệu, đánh giá ban đầu và tiếp nhận kinh phí của ngân sách nhà nước để thực hiện Đề án. Đây là cơ hội rất tốt để Hội CTĐ các cấp tham gia tích cực và hiệu quả trong hoạt động GRRTH góp phần nâng cao năng lực của cộng đồng trước thiên tai và BĐKH, phát huy kinh nghiệm và chuyên môn về QLTH đã được tích lũy nhiều năm qua trong triển khai các dự án về QLTH và trực tiếp là dự án TM/GRRTH.

Mặc dù có những mối liên kết trực tiếp này và được Chính phủ đánh giá tích cực, nhưng đến thời điểm này Hội CTĐ Việt Nam vẫn chưa nhận được sự hỗ trợ tài chính trực tiếp và chính thức cũng như các công cụ pháp lý hỗ trợ (đối với hoạt động chăm sóc và bảo vệ RNM) từ Chính phủ để mở rộng các hoạt động trồng, bảo vệ RNM và QLTHDVCĐ. Từ năm 2010 đến nay, nhiều diện tích RNM do chương trình trồng rừng của Hội CTĐ Việt Nam thực hiện không được nhận phí bảo vệ rừng.

Phù hợp trong lựa chọn mục tiêu và thiết kế dự án

Giai đoạn 4 của dự án đã nghiêm túc nhìn nhận những kết quả đánh giá cuối giai đoạn trước để thực hiện việc lựa chọn mục tiêu và thiết kế dự án. Tất cả các mục tiêu của

Trang | 17

chương trình được đánh giá là rất cần thiết với những xã có nguy cơ cao, những xã ven biển và xã miền núi chịu ảnh hưởng bởi bão, lũ lụt, lũ quét, sạt lở đất, sự cố hồ chứa, cháy rừng, v.v. Đối với người hưởng lợi, dự án đã đáp ứng được nhu cầu của địa phương và cộng đồng về PNTH và thích ứng với BĐKH, đồng thời tạo ra các hoạt động sinh kế bền vững từ nguồn lợi của RNM và RPH.

Giai đoạn 4 đã tập trung triệt để vào chăm sóc, bảo vệ bền vững RNM thay vì mở rộng diện tích trồng mới. Chỉ trồng mới 90,6 ha tại 7 xã có RNM trong số 146 xã ven biển do diện tích trồng rất xa ngoài biển, tỷ lệ sống thấp vì sóng biển, nước biển dâng và chưa có cam kết giao đất trồng rừng trên 20 năm cho Chữ thập đỏ Việt Nam. Một diện tích nhỏ (25,6 ha) RPH đầu nguồn đã được trồng thí điểm ở 03 tỉnh Hà Tĩnh, Hòa Bình và Vĩnh Phúc với sự đóng góp đất để trồng rừng kinh tế và bảo vệ của một số hộ dân. Đội ngũ tình nguyện viên bảo vệ rừng đã được tập huấn kỹ năng quản lý, bảo vệ rừng và được cung cấp trang thiết bị bảo hộ lao động cơ bản để phục vụ cho công tác chăm sóc và bảo vệ rừng.

Các hoạt động GRRTH như đánh giá VCA, diễn tập, tiểu dự án giảm thiểu, v.v. được coi là hoạt động trọng tâm, ưu tiên của Giai đoạn 4. Chu kỳ đầu của Giai đoạn 4 đã tập trung xây dựng năng lực của Hội CTĐ các cấp nhằm củng cố hệ thống tổ chức quản lý, nâng cao tính chuyên nghiệp và tăng hiệu quả hoạt động của dự án.

Tuy nhiên trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4, dự án cần đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng. Tăng cường các hình thức truyền thông trực tiếp bên cạnh các hình thức truyền thông gián tiếp. Các hoạt động truyền thông trực tiếp cần đẩy mạnh như chiến dịch truyền thông, các hội thi, buổi nói chuyện, kết hợp với các hình thức truyền thông gián tiếp như phát tờ rơi, poster và bản tin trên loa truyền thanh của xã/thôn.

Hoạt động sinh kế trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4 cũng cần được lồng ghép và gắn liền với các hoạt động của các hộ gia đình chứ không chỉ dừng lại ở việc tập huấn.

Hoạt động biến đổi khí hậu mới chỉ dừng ở việc tập huấn về PNTH và BĐKH cho cán bộ Chính quyền mà chưa có các hoạt động đánh giá, truyền thông về BĐKH. Các hoạt động trồng rừng nên kết thúc ở chu kỳ đầu của Giai đoạn 4 để tập trung nguồn lực cho các hoạt động GRRTH và quản lý bảo vệ rừng bền vững.

6 HIỆU SUẤT

Có ba kết quả chính của chương trình: (1) Trồng rừng, quản lý và bảo vệ rừng một cách bền vững; (2) Nâng cao năng lực các xã dự án để có thể tự bảo vệ trước RRTH và tác động BĐKH; (3) Tăng cường năng lực của Hội CTĐ Việt Nam để xây dựng và thực hiện tốt những chương trình QLTHDVCĐ bền vững và hiệu quả. Hiệu suất về chi phí cho mỗi kết quả được tính bằng cách lấy tổng các khoản chi thực tế để có được các kết quả này cộng với tỉ lệ % chi phí hành chính để thực hiện các hoạt động đó chia cho tổng chi phí của toàn dự án.

Kết quả thứ nhất về trồng rừng, quản lý và bảo vệ rừng một cách bền vững chiếm 6,8% (tương ứng với 82.508 USD) tổng số toàn bộ chi phí của dự án để chăm sóc 8.206ha RNM, trồng mới 90,6ha RNM và 25,6ha RPH. Như vậy chi phí bình quân cho việc chăm sóc và bảo vệ một hecta rừng nói chúng là 9,9 USD/ha/2,5 năm (tương đương 3,9

Trang | 18

USD/ha/năm). Chi phí bình quân cho bảo vệ RPH trong đó có RNM theo định mức của bộ NN&PTNT là 5 USD/ha/năm. Chi phí cho trồng mới bình quân cho 1ha RNM là 500 USD/ha (ví dụ ở tỉnh Hải Phòng chi phí trồng cây trang 481 USD/ha và cây bần hết 681 USD/ha) so với chi phí của Bộ NN&PTNT là 710 USD/ha và trồng mới cho một hecta RPH là 11 triệu USD cho năm đầu tiên đã được áp dụng.

Kết quả thứ hai về nâng cao năng lực các xã dự án để có thể tự bảo vệ trước RRTH và tác động BĐKH chiếm 93,2% (tương ứng với 1.125.620 USD) tổng số toàn bộ chi phí của dự án để tăng cường năng lực của 193 xã và cho 109.171 người hưởng lợi trực tiếp gồm: hướng dẫn viên VCA, chính quyền xã, người dân, học sinh, giáo viên. Như vậy chi phí bình quân cho một đầu người hưởng lợi là 10,31 USD.

Chi phí hành chính cho chương trình bao gồm cả chi phí của Hiệp hội, BQLDA của Trung ương Hội và các Tỉnh hội là 380.698 USD chiếm 31,5% của toàn bộ chi phí dự án. So với chi phí của giai đoạn trước (2006-2010), tỉ lệ chi phí hành chính của giai đoạn này có cao hơn gần 2% (Báo cáo Phá vỡ con sóng, chi phí hành chính giai đoạn 2006-2010 chiếm 29,6%). Như vậy trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4 dự án nên tiết giảm chi phí hành chính để tăng kinh phí cho các hoạt động trực tiếp của dự án. Tuy nhiên, so với tổng số 112.737 đối tượng hưởng lợi trực tiếp của Giai đoạn 4 thì chi phí hành chính trên một đầu đối tượng hưởng lợi ở mức thấp chỉ là 3,32 USD (thấp hơn so với 4,22 USD của giai đoạn 2006-2010).

7 HIỆU QUẢ

Hoạt động trồng, bảo vệ RNM và RPH đầu nguồn

Chu kỳ đầu của Giai đoạn 4 đã thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ diện tích RNM trồng của dự án đến hết Giai đoạn 3 (2005-2010). Trong chu kỳ đầu của giai đoạn này, dự án đã tiến hành trồng mới và trồng dặm 90,6 ha RNM và trồng mới 25,6 ha RPH đầu nguồn. Hiện dự án tham gia quản lý và bảo vệ khoảng 8.206 ha diện tích RNM, diện tích này so với báo cáo Giai đoạn 3 có giảm. Tuy nhiên, có thể có sự sai lệch do 2 phương pháp đo đếm diện tích RNM khác nhau. Ở những địa bàn có rừng bị chết do chịu ảnh hưởng của bão cũng đã được trồng mới bổ sung (trồng bổ sung 30ha RNM ở Ninh Bình). Như vậy có thể kết luận nhiệm vụ bảo vệ diện tích RNM đạt 100% kế hoạch.

Ảnh 4: RNM xã Đại Hợp, Kiến Thụy, Hải Phòng 3 tuổi

Trang | 19

Ảnh 5: RNM xã Đại Hợp, Kiến Thụy, Hải Phòng hiện nay (16 tuổi)

Tổng diện tích RNM được trồng, chăm sóc và bảo vệ ở các xã ven biển là một kết quả đáng ghi nhận của dự án do đã đem lại hiệu quả tổng hợp tích cực cho địa phương. Cụ thể RNM đã đảm nhiệm tốt vai trò bảo vệ bờ biển, giảm thiểu những thiệt hại do bão gió gây ra, không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế mà còn tạo lập sự yên tâm về tinh thần cho cộng đồng trước nhiều cơn bão mạnh. Ví dụ như bão Bebinca (năm 2013) có cường độ mạnh đã đổ bộ vào Hải Phòng và ảnh hưởng đến nhiều tỉnh ven biển thuộc dự án, song RNM đã bảo vệ tốt hệ thống đê của các xã dự án, duy nhất có 70m đê bị vỡ là thuộc các xã không có RNM không thuộc dự án. Ngoài ra hàng trăm nghìn người dân cũng được hưởng lợi gián tiếp từ hiệu quả bảo vệ của hệ thống RNM trước tác động của thiên tai trong những năm vừa qua (Nguồn: Báo cáo 6 tháng đầu năm 2013).

Các Hội CTĐ địa phương đã chủ động tìm kiếm các nguồn tài trợ ngoài dự án để mở rộng diện tích RNM. Ví dụ như Hội CTĐ Quảng Ninh đã vận động các công ty tư nhân địa phương và tổ chức Phi chính phủ của Nhật Bản “ATCMang” trồng mới 80ha; Hội CTĐ Ninh Bình đã vận động được nguồn vốn của chính quyền địa phương trồng mới 28ha với kinh phí 20.300USD; Hội CTĐ Nghệ An đã trồng mới 1ha tại xã An Hòa và thông tin này đã được phát sóng trên kênh truyền hình VTV1 vào tháng 10/2011, v.v.

Cũng cần phải khẳng định rằng, những hiệu quả tích cực này không chỉ là kết quả trực tiếp của các hoạt động trong chu kỳ đầu của giai đoạn 4 mà là hiệu quả tích lũy của tất cả 3 giai đoạn trước đó.

RNM không chỉ được bảo vệ tốt bởi cộng đồng mà còn nhận được sự hậu thuẫn tích cực của nhiều địa phương trong định hướng quy hoạch và bảo vệ rừng. Cụ thể nhiều địa phương đã khẳng định chắc chắn việc giữ RNM, không chuyển đổi mục đích sử dụng đất ở những nơi có RNM hoặc có cơ chế hỗ trợ đội bảo vệ rừng qua đó đã định hướng rõ hơn mô hình quản lý RNM trồng dựa vào cộng đồng. Điển hình tại Thanh Hóa 18,82ha RNM trồng từ năm 1997 sẽ bị chặt ở hai xã Nga Tân và Nga Thủy để nâng cấp hệ thống đê biển; tuy nhiên nhờ sự vận động và hỗ trợ kỹ thuật của Hội CTĐ Việt Nam, chính quyền địa phương đã cam kết hỗ trợ kinh phí cho Hội CTĐ Tỉnh để trồng mới bổ sung diện tích RNM này trong các năm tiếp theo. Một ví dụ khác tại Nghệ An, Hội CTĐ Việt Nam và IFRC đã hỗ trợ Hội CTĐ Nghệ An vận động chính quyền địa phương cam kết không thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng đất để bảo vệ 40ha RNM đang trồng tại xã Nghi Thiết, huyện Nghi Lộc.

Trang | 20

Tập trung bảo vệ, nghiên cứu khoa học và phát triển đa dạng sinh học RNM trong vùng dự án là một trong các khuyến nghị của Báo cáo đánh giá cuối kỳ Giai đoạn 3 (năm 2010). Nhiều diện tích rừng trồng của dự án trồng 1 đến 2 loài cây ngập mặn (Kandellia obovata và Sonneratia caseolaris hoặc K. obovata và Rhirophora stylosa) đã trên 15 tuổi với mật độ cao lại chịu nhiều tác động từ các hiện tượng thời tiết cực đoan (rét kéo dài vào mùa đông, nắng nóng cùng với lượng nước ngọt từ thượng nguồn hạn chế …) nên sức chống chịu và phát triển của rừng còn hạn chế. Thực tế, nhiều diện tích RNM đã bị thoái hóa. Do vậy, khi dự án kết thúc, các hoạt động bảo vệ phát triển RNM bền vững đặc biệt trong những vùng bảo vệ sẽ là thách thức đối với Hội CTĐ, chính quyền và người dân địa phương.

Ảnh 6: Một số vùng RNM của dự án (ảnh vệ tinh landsat, tháng 7 năm 2013)

Hoạt động bảo vệ và phát triển RNM sẽ thực sự hiệu quả khi có sự phối kết hợp giữa cộng đồng, chính quyền địa phương, các ban ngành trực tiếp liên quan và sự hỗ trợ của Nhà nước. Quy định, nội quy bảo vệ RNM cần được ban hành từ ngành Lâm nghiệp và thống nhất trong cả nước, chứ không chỉ dành riêng cho cộng đồng trực tiếp có RNM, đó sẽ là công cụ pháp lý hỗ trợ việc bảo vệ RNM trước hoạt động xâm hại từ các cộng đồng lân cận. Trách nhiệm bảo vệ RNM cần được gắn liền với quyền lợi của cộng đồng. Thông qua quyền sở hữu rừng/đất rừng, cộng đồng và chính quyền địa phương sẽ có nhiều cơ hội hơn trong tiếp cận các nguồn vốn cho hoạt động bảo vệ rừng bền vững. Phí bảo vệ rừng là cơ chế thiết yếu để đảm bảo cho đội bảo vệ rừng hoạt động. Thực tế cho thấy, bảo vệ và phát triển RNM đã góp phần tích cực vào việc bảo vệ nhiều km đê biển ở các xã vùng dự án. Như vậy, quyền lợi bảo vệ đê từ RNM đã được chia sẻ, việc tiếp cận với ngành chủ quản trong việc chia sẻ trách nhiệm bảo vệ rừng sẽ là lý do tốt để tiếp cận nguồn vốn cho bảo vệ và phát triển RNM.

Sâu bệnh hiện đang phổ biến ở một số vùng RNM trồng của dự án. Nhiều diện tích cây ngập mặn bị chết theo băng như vệt nâu trong ảnh vệ tinh Landsat chụp ngày 12/7/2013

Trang | 21

Đối với hoạt động trồng và bảo vệ RPH, tính đến nay, dự án đã trồng được 25,6 ha RPH trên tổng số 100ha theo kế hoạch đạt 25,6% tại 4 xã tại 3 tỉnh Hà Tĩnh, Hòa Bình, Vĩnh Phúc. Rừng phòng hộ được trồng xen cây bản địa lâu năm (cây lát) có tác dụng phòng hộ với cây công nghiệp ngắn ngày (cây keo) và trong 5 năm cây công nghiệp đã có thể khai thác được với giá thành khoảng 50USD/1 tấn; do đó vừa phát huy hiệu quả phủ xanh đất trống đồi trọc, vừa đem lại nguồn thu ổn định trước mắt và lâu dài của người dân các xã dự án. Hiện tại, còn sớm để đánh giá hiệu quả thực chất do RPH đầu nguồn mà dự án trồng được đem lại. Tính đến tháng 10/2013 tỉ lệ sống của cây trồng khá cao, đạt mức 80-90% (Nguồn: Phỏng vấn sâu cán bộ Lâm nghiệp Huyện). Tỉ lệ sống của cây trồng đến giai đoạn trưởng thành còn có thể có những biến động do những tác động của lũ lụt.

Hoạt động sinh kế

Tập trung củng cố và tăng cường các lợi ích của dự án là một trong các mục tiêu chính của Giai đoạn 4. Tuy nhiên, các hoạt động sinh kế dường như không phải là hoạt động trọng tâm mà mới chỉ dừng lại ở việc tổ chức tập huấn cho 56 xã với 1.400 người dân tham gia. Như đã phân tích ở trên, nhiều lợi ích của dự án, đặc biệt về mặt sinh kế đem lại cho cộng đồng và người dân không chỉ là kết quả trực tiếp của chu kỳ đầu Giai đoạn 4. Thực tế khảo sát từ cấp lãnh đạo chính quyền địa phương và phân tích kết quả khảo sát hộ gia đình, báo cáo chỉ ra rằng, cộng đồng ven biển có nguồn thu ổn định từ khai thác thủy hải sản RNM. Với mức thu trung bình cho một ngày công là 7 đến 9 USD/20 ngày làm việc/ 1 tháng có thể thấy rằng thu nhập từ các sản vật của RNM không chỉ ổn định mà còn có phần nhỉnh hơn thu nhập từ nhiều ngành nghề truyền thống khác ở các xã của dự án (làm nông nghiệp, trồng cói…). Mô hình nuôi trồng thủy sản kết hợp với trồng rừng trở nên tương đối phổ biến ở một số địa phương. Có được kết quả này là do quá trình kiên trì tuyên truyền lâu dài từ những giai đoạn trước đến nay và thực tế quan sát nguồn thủy hải sản tăng lên trong RNM cũng như vai trò bảo vệ bờ biển của RNM. Ngoài các hoạt động sinh kế thường xuyên, trong vùng dự án còn phổ biến hoạt động mang tính thời vụ như nuôi ong vào mùa cây RNM nở hoa. Hiệu quả nhiều mặt sinh kế mà RNM trồng đem lại cho cộng đồng địa phương đã được nghi nhận từ người dân đến các cấp chính quyền. Tuy nhiên, vai trò và giá trị của RNM đặc biệt về mặt sinh kế cần được sự ghi nhận một cách chính thức từ chính quyền các xã có rừng thông qua các chỉ số thu nhập của cộng đồng trong hoạt động khai thác các sản vật từ RNM ở các Báo cáo PTKT-XH thường kỳ của địa phương

Còn quá sớm để phân tích những hiệu quả kinh tế do RPH đầu nguồn đem lại cho cộng đồng trong vùng. Tuy nhiên, việc kỳ vọng một kết quả tương tự như RNM trong tương lai cho vùng này cũng không khả thi. Do vậy, các định hướng và hoạt động phát triển sinh kế trong cộng đồng vùng dự án ở 2 tỉnh trồng RPH là một thách thức trong chu kỳ cuối của Giai đoạn này.

Trang | 22

Ảnh 7: Hoạt động sinh kế người dân vùng dự án

Hoạt động GNRRTH

PNTH và thích ứng BĐKH được coi là trọng tâm và ưu tiên trong Giai đoạn 4 này của dự án. Các nội dung PNTH đã được thực hiện một cách toàn diện với hàng loạt hoạt động nhằm tăng cường năng lực cho cộng đồng và xây dựng khả năng ứng phó với thảm họa, thích ứng với BĐKH. Số người hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động GRRTH và thích ứng BĐKH là 109.171 người và hàng trăm nghìn người hưởng lợi gián tiếp.

Hoạt động tập huấn về GRRTH và lập kế hoạch PNTH: Dự án đã tổ chức được 101 khóa tập huấn tại 101 xã dự án, với tổng cộng 2.458 người dân tham gia (28% nữ giới tham gia) nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về GRRTH và thích ứng BĐKH. Các hoạt động tập huấn này đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân, cải thiện công tác lập kế hoạch PNTH của chính quyền địa phương để sẵn sàng ứng phó với thảm họa. Ví dụ như bão Bebinca (năm 2013) có cường độ mạnh đã đổ bộ vào Hải Phòng và ảnh hưởng đến nhiều tỉnh ven biển thuộc dự án, song nhờ có sự chủ động trong công tác chuẩn bị ứng phó tại các xã dự án nên đã không gây ra thiệt hại về người. Bão Sơn Tinh (năm 2012) với cường độ mạnh và đường đi bất thường đã ảnh hưởng đến các tỉnh Thanh Hóa, Ninh Bình, Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng và Quảng Ninh; do công tác chuẩn bị ứng phó tốt của Hội CTĐ, chính quyền và người dân địa phương nên cơn bão này mặc dù đã gây thiệt hại nhiều về vật chất nhưng không thiệt hại về người và ít người bị thương tại các xã dự án. Trong năm 2013, tại địa bàn các xã dự án ở tỉnh Hòa Bình và Vĩnh Phúc có xảy ra lốc xoáy và sạt lở đất song cũng không gây thiệt hại về người.

Hoạt động đánh giá VCA: Dự án đã triển khai tại 80 xã thông qua 80 cuộc đánh giá, với tổng cộng 30.505 người tham gia (45% nữ giới tham gia). Hoạt động đánh VCA đã được triển khai trên 22% tổng số xã của dự án. Tuy nhiên đánh VCA vẫn chưa thực sự đi vào cuộc sống; cụ thể các kết quả của đánh giá VCA chưa được lồng ghép vào trong Kế hoạch PTKT-XH hay Kế hoạch PNTH của địa phương; chỉ có một bộ phận nhỏ các cán bộ chính quyền tham gia trực tiếp vào đánh giá VCA nắm được nội dung đánh giá. Do vậy, chu kỳ sau của Giai đoạn 4 cần phải đẩy mạnh việc lồng nghép VCA nhiều hơn

“Xã Tân Trào, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng sau khi dự án tiến hành đánh giá VCA đã xác định được danh mục các tiểu dự án giảm nhẹ cần vốn đầu tư. Chính quyền xã đã chủ động vận động xin được nguồn tài trợ của một đơn vị khác để thực hiện một tiểu dự án.”

Trang | 23

nữa như: xây dựng 1 mẫu báo cáo PTKT-XH chuẩn có lồng ghép VCA để phổ biến cho các xã dự án thực hiện trong các năm tiếp theo là hết sức cần thiết; tăng cường và bổ sung hướng dẫn viên VCA cấp tỉnh; tổ chức các hội thảo chia sẻ kinh nghiệm triển khai VCA và kết quả lồng ghép vào PTKT-XH trong phạm vi dự án.

Tiểu dự án giảm nhẹ: Dự án đã triển khai 35 tiểu dự án giảm nhẹ với 61.159 người hưởng lợi trực tiếp và gần một trăm nghìn người hưởng lợi gián tiếp từ các tiểu dự án này. Các tiểu dự án giảm nhẹ này được người dân là những đối tượng hưởng lợi trực tiếp và chính quyền địa phương là cơ quan thực hiện và quản lý đánh giá tốt vì đã đáp ứng được nhu cầu của cộng đồng. Dự án cũng ghi nhận sự tham gia của chính quyền và người dân địa phương trong việc huy động và cung cấp vốn đối ứng cho việc triển khai các tiểu dự án giảm nhẹ này. Địa phương đã cung cấp vốn đối ứng trên 100% so với số vốn được tại trợ từ dự án (71.000 USD vốn đối ứng của địa phương so với 66.000 USD được tài trợ). Một điểm lưu ý là khi thiết kế các tiểu dự án cũng cần cân nhắc đến việc đảm bảo duy tu, bảo dưỡng và quản lý sử dụng.

Hoạt động diễn tập: Dự án đã tổ chức được 37 cuộc diễn tập với các chủ đề về ứng phó với bão, sự cố vỡ đê, sập nhà, tố lốc, sạt lở, vỡ đập hồ chứa, phòng chống cháy rừng, v.v. thu hút sự tham gia trực tiếp của 6.897 người dân và gián tiếp của hàng chục nghìn người tại các xã. Dự án chỉ hỗ trợ khoảng 14 triệu VND (khoảng 700 USD)/1 cuộc diễn tập thu hút sự tham gia trực tiếp của 6.897 người dân và gián tiếp của hàng chục nghìn người tại các xã. Hoạt động diễn tập cũng là một trong những nhu cầu hết sức thiết thực của các địa phương và phù hợp với hoạt động của Đề án 1002. Các phỏng vấn người dân và chính quyền đều kiến nghị hoạt động diễn tập nên được tổ chức thường kỳ theo chủ đề phù hợp với rủi ro được xác định bởi đánh giá VCA của từng xã dự án.

Đội ứng phó thảm họa cộng đồng: Dự án đã thành lập 32 đội ứng phó thảm họa cộng đồng tại 32 xã đã được thành lập với sự tham gia của 602 người trong đó tỉ lệ nữ giới là 16%. Các đội ứng phó thảm họa cộng đồng này cũng được dự án cung cấp 34 bộ thiết bị cảnh báo sớm và trang thiết bị an toàn để phục vụ cho công tác ứng phó tìm kiếm cứu nạn. Trong cơn bão Sơn Tinh (năm 2012), các đội ứng phó thảm họa cộng đồng đã được huy động tham gia và sử dụng hiệu quả các thiết bị cảnh báo sớm và trang thiết bị an toàn trong các hoạt động ứng phó tìm kiếm cứu nạn, hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng.

Hoạt động PNTH trong trường học: Dự án đã triển khai hoạt động PNTH trong trường học cho 387 giáo viên và 5.738 học sinh của 14 trường. Hoạt động mới chỉ dừng lại việc tập huấn một lần mà chưa có các hoạt động tiếp theo như các chương trình ngoại khóa, lồng ghép vào các hoạt động giảng dạy, tập huấn nhắc lại v.v. Các cuộc thảo luận với đại diện nhà trường và giáo viên cho thấy rằng nội dung PNTH cần phải tập huấn nhiều hơn, tập huấn định kỳ nhắc lại đặc biệt là tập huấn cho học sinh vì học sinh sẽ là đối tượng giáo dục đồng đẳng để truyền thông cho bạn bè, trong gia đình và ngoài cộng đồng.

Hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về GRRTH/QLTHDVCĐ: Hoạt động truyền thông đã được triển khai rộng rãi trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng và ước tính thông tin đến hàng chục triệu người dân. Tuy nhiên các hoạt động này mới chỉ dừng ở các bản tin truyền thông gián tiếp nên rất khó có thể đánh giá được hiệu quả của hoạt động truyền thông. Do vậy, trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4, dự án cần

“Hoạt động diễn tập đem lại hiệu quả cao và có tác động lớn với chính quyền địa phương: uy tín của CTĐ các cấp trong chính quyền và nhân dân đã được nâng cao; đem lại hiệu quả truyền thông về GRRTH tốt”- TLN Hội CTĐ thành phố Hải Phòng

Trang | 24

tổ chức nhiều hoạt động truyền thông trực tiếp như các chiến dịch truyền thông, các hội thi, các buổi nói chuyện, kết hợp với phát tờ rơi, biển thông tin quảng cáo và bản tin trên loa truyền thanh của xã/thôn.

Hoạt động của dự án ở một số địa phương đóng vai trò như một đòn bẩy chuyển đổi tình trạng thực tế một cách đáng kể. Ví dụ như xã Nga Lĩnh thuộc Nga Sơn - Thanh Hóa được chọn là xã thực hiện dự án trong giai đoạn 4, tiểu dự án giảm nhẹ thảm họa đầu tư trang bị hệ thống cảnh bảo sớm đã góp phần chuyển đổi hình thức cảnh báo của địa phương từ hình thức thô sơ truyền thống là tù và, chiêng, trống sang hệ thống loa truyền thanh xã có hệ thống máy phát điện dự phòng, loa cầm tay cho các thôn là một minh chứng điển hình cho nhận định này.

Hoạt động quản lý chương trình

Hoạt động xây dựng năng lực: [7-1] Dự án đã tổ chức được rất nhiều các hoạt động xây dựng năng lực cho hàng trăm lượt cán bộ CTĐ ở các cấp từ Trung ương đến Huyện về nhiều chủ đề khác nhau từ lập kế hoạch, quản lý dự án, quản lý tài chính, gây quỹ, quản lý tình nguyện viên, quản lý thảm họa, v.v. Hợp phần xây dựng năng lực cho các cấp hội đã phát huy hiệu quả, đảm bảo các hoạt động của dự án được triển khai theo đúng kế hoạch và đạt được các chỉ tiêu đề ra. Tất cả Hội CTĐ các tỉnh và Trung ương Hội CTĐ Việt Nam cho biết chương trình đã có tác động rất tích cực trong nâng cao kỹ năng, khả năng của cán bộ nhân viên, mối quan hệ với các cơ quan nhà nước được cải thiện cũng như nâng cao hình ảnh của Hội. Trong hầu hết các xã có triển khai dự án, nhìn chung số lượng hội viên và tình nguyện viên cũng được tăng lên. Cụ thể ở tỉnh Hòa Bình từ khi có dự án thì các xã đều có một cán bộ chuyên trách 100% làm việc cho hội CTĐ. Mặc dù các kỹ năng của các cán bộ dự án đã nâng cao nhưng cũng cần phải được nâng cao củng cố và tiếp tục bổ sung đặc biệt là cho những cán bộ luân chuyển.

Cơ cấu quản lý chương trình: [7-2] Với một bề dày lịch sử gần 20 năm, dự án đã có một lượng không nhỏ cán bộ liên tục trực tiếp tham gia và lãnh đạo từ cấp cơ sở đến Trung ương. Đây là lực lượng được đào tạo và có kinh nghiệm đồng thời cùng là lực lượng nòng cốt hỗ trợ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thực hiện dự án. Trong chu kỳ đầu của Giai đoạn này, vai trò và sự tham gia của Hiệp hội đã đẩy lên mức cao hơn, tăng về cả nhân lực và mức độ tham gia. Từ kết quả đánh giá cuối giai đoạn trước, Trung ương Hội CTĐ Việt Nam cũng đã có những tăng cường đáng kể về nhân lực, 4 cán bộ bao gồm 1 giám đốc, 2 cán bộ dự án và 1 cán bộ tài chính, tuy nhiên tất cả đều làm việc theo chế độ kiêm nhiệm. Bộ máy quản lý ở các Tỉnh hội chỉ gồm có 3 cán bộ kiêm nhiệm (Giám đốc, cán bộ và kế toán dự án). Như vậy, chỉ với 34 cán bộ CTĐ Việt Nam các cấp làm việc bán thời gian cộng với 2 cán bộ IFRC chịu trách nhiệm triển khai rất nhiều hoạt động trên địa bàn 356 xã dự án thì khó có thể đảm bảo việc quản lý, theo dõi đánh giá, hỗ trợ kỹ thuật cho các xã dự án một cách thường xuyên và có chất lượng cao.

Do vậy nguồn nhân sự vẫn còn một số thách thức như: sự kiêm nhiệm, mô hình cán bộ kiêm nhiệm dường như phổ biến từ cấp Trung ương đến Tỉnh hội, từ cấp lãnh đạo dự án đến cán bộ thực hiện dự án. Tiếp đến là một số cán bộ quản lý dự án được phân công theo nhiệm kỳ. Hơn nữa việc luân chuyển cán bộ kể cả lãnh đạo và cán bộ dự án ở cả Trung ương và địa phương phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của dự án do sự không liên tục trong quản lý dự án, thêm thời gian để giới thiệu làm quen với

“Thông qua việc tham gia và thực hiện dự án tôi thấy mình gắn bó, trưởng thành hơn, năng lực cũng được nâng cao hơn đặc biệt khi tiếp xúc và làm việc với các nhà tài trợ khác và tự tin thực hiện nhiều dự án trong vùng. Nay tôi đã trở thành chuyên gia đánh giá VCA cấp quốc gia”- TLN cán bộ CTĐ tỉnh Thanh Hóa

Trang | 25

dự án, sự bàn giao công việc không đầy đủ giữa các cán bộ mới và cũ; mất thời gian đào tạo kỹ năng cho những cán bộ mới.

Hệ thống báo cáo của dự án: qua nghiên cứu các tài liệu của dự án nhóm tư vấn nhận thấy số liệu có đôi chỗ không đồng nhất giữa báo cáo chính và phần phụ lục. Các biểu mẫu thống kê giữa các năm chưa thống nhất và số liệu chưa được cộng dồn nên khó khăn cho việc tổng hợp, phân tích và đánh giá thực trạng tiến độ so với chỉ tiêu kế hoạch đề ra.

8 ĐỘ BAO PHỦ

[8-1] Trong tổng số 356 xã dự án, 163 xã dự án trong Giai đoạn 4 chỉ có các hoạt động truyền thông trên phương tiện thông tin đại chúng (chiếm 46%). Số xã thực hiện ít nhất một hoạt động dự án không kể hoạt động truyền thông là 193 xã tương ứng với 54%. Trong số 193 xã này, có 56 xã tham gia vào các hoạt động ở cả 3 Hợp phần (chiếm 29%), 65 xã tham gia vào 2 Hợp phần (chiếm 34%), 72 xã tham gia vào chỉ 1 Hợp phần (chiếm 37%). Tính theo số hoạt động, có 4 xã được triển khai cả 10 hoạt động của dự án (chiếm 8%) và có tới 61 xã chỉ có 1 hoạt động (chiếm 32%). Do số lượng xã dự kiến trong toàn dự án có thể thực hiện được nhiều và dàn trải hơn nên ban quản lý dự án cần cân nhắc việc tập trung nguồn lực hiện có cho các hoạt động trong chu kỳ còn lại của dự án.

Tổng số đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ dự án tính đến hết tháng 6 năm 2013 là 112.737 người hưởng lợi từ các hoạt động trồng rừng, GRRTH và thích ứng BĐKH, và nâng cao năng lực. Bên cạnh đó còn có hàng triệu người hưởng lợi gián tiếp từ các hoạt động của dự án như truyền thông, diễn tập, khai thác các nguồn lợi của rừng, các tiểu dự án giảm nhẹ thảm họa.

Việc lựa chọn xã mới tham gia vào hoạt động trồng RPH đã được dự án thực hiện theo đúng quy trình đề ra trong văn kiện dự án để đảm bảo quyền sở hữu rừng và đất rừng, sự cam kết của chính quyền địa phương, người dân và cơ quan Lâm nghiệp để đảm bảo diện tích RPH mới trồng được bảo vệ và phát triển bền vững kể cả sau khi dự án kết thúc. Kết quả đánh giá cho thấy việc lựa chọn xã, những hoạt động của dự án tại các xã, đặc biệt là các hoạt động liên quan đển GRRTH như diễn tập, tiểu dự án đã đáp ứng những nhu cầu thiết yếu của cộng đồng. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, việc kết nạp thêm các xã dự án mới nhưng chỉ được tham gia vào hoạt động truyền thông đại chúng có thể dẫn đến việc dàn trải nguồn lực và giảm hiệu quả của dự án.

9 TÍNH BỀN VỮNG

Hoạt động trồng rừng

Rừng ngập mặn: Vai trò của RNM trong bảo vệ bờ biển và đem lại sinh kế ổn định cho người dân vùng RNM đã được minh chứng rõ ràng trong thời gian qua. Kết quả này đã thuyết phục được Chính quyền nhiều địa phương trong nhiệm vụ bảo vệ RNM. Lãnh đạo chính quyền của phần lớn các địa phương trong vùng dự án đã cam kết không chuyển đổi mục đích sử dụng đất ở những vùng đang có RNM. Hiện tượng chặt phá RNM cho mục đích nuôi trồng thủy sản đã chấm dứt. Một số địa phương như thành phố Hải Phòng và tỉnh Ninh Bình, Chính quyền đã khẳng định sự quyết tâm và nỗ lực

Trang | 26

bảo vệ rừng qua việc hỗ trợ kinh phí bảo vệ rừng. Kết quả khảo sát cho thấy không còn hoạt động xâm hại RNM bởi chính cộng đồng dân cư tại các địa phương có rừng, đây là hoạt động khá phổ biến trong các năm trước đây. Bảo vệ RNM dựa vào cộng đồng đã dần rõ nét. Từ năm 2010, mặc dù cơ chế, chính sách của Chính phủ đối với nhiệm vụ bảo vệ RNM tại vùng dự án đã kết thúc nhưng RNM vẫn tiếp tục được bảo vệ. Các thành quả nêu trên là kết quả của sự hậu thuẫn từ chính quyền địa phương và sự tích cực tham gia của cộng đồng.

Nhận biết được những hiệu quả tích cực do các dự án trồng RNM của Hội CTĐ, của Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ đem lại, đặc biệt trong nhiệm vụ bảo vệ bờ biển trước bão gió và ứng phó BĐKH, nên Chính phủ Việt Nam ngày càng quan tâm và ủng hộ chiến lược bảo vệ và phát triển RNM bền vững. Nhiều vùng ven biển Việt Nam đã và đang thu hút được sự quan tâm của nhiều tổ chức dành cho các dự án phát triển RNM. Từ năm 2010 đến nay, quỹ dự án nhỏ của chương trình ‘Rừng ngập mặn cho tương lai’ (Mangroves for the Future) liên tục hỗ trợ các hoạt động tại địa phương như bảo tồn và quản lý các hệ sinh thái ven biển đóng vai trò là một hạ tầng tự nhiên quan trọng mang lại lợi ích và an toàn cho cộng đồng địa phương. Trong thời gian qua, các tổ chức như MCD, CARE Quốc tế tại Việt Nam và một số các hội thành viên khác cũng đã và đang có nhiều hoạt động trực tiếp hoặc gián tiếp (truyền thông, sinh kế, v.v.) nhằm bảo vệ và phát triển RNM bền vững. Trong năm 2012, Bộ NN&PTNT đã đưa dự án Chương trình bảo tồn rừng do Chính phủ Nhật viện trợ không hoàn lại vào triển khai trên diện tích 366,25ha rừng khu vực biển Tây (An Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang và Sóc Trăng) và vùng đệm của Vườn Quốc gia U Minh Hạ. Trong năm 2014, một dự án trồng và bảo vệ RNM của Bộ NN&PTNT với số vốn khoảng 100 triệu USD sẽ được thực hiện trên 11 tỉnh trong đó có 8 tỉnh ven biển (từ Quảng Ninh đến Hà Tĩnh) thuộc vùng dự án.

[9-1] Mặc dù có sự nhất quán tương đối từ Trung ương đến địa phương, từ cộng đồng đến chính quyền nhưng để RNM thực sự được bảo vệ bền vững thì vẫn còn nhiều thách thức. Do vậy để RNM được bảo vệ và phát triển bền vững thì quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ rừng cần được quy định và thực hiện một cách rõ ràng. Hiện tại, RNM được coi là RPH ven biển, vì vậy, cần tiếp tục chi trả phí bảo vệ RNM và trang bị dụng cụ bảo hộ cũng như trang thiết bị, vật tư tối thiểu (đèn, pin,v.v.) từ Chính phủ cho đội bảo vệ rừng. Trên thực tế, Tổng cục Lâm nghiệp cũng đã nhận định, việc trồng và bảo vệ RPH ven biển sẽ cần chi phí cao hơn so với rừng đầu nguồn. Do vậy, việc bảo vệ diện tích RNM đang cần định mức chi tối thiểu giống như bảo vệ RPH đầu nguồn từ Chính phủ. Cũng là RPH, nhưng RNM có những đặc thù riêng, do vậy, cần có quy định đặc thù cho quản lý RNM được thống nhất trong toàn quốc. Đó sẽ là công cụ pháp lý trực tiếp và toàn diện cho nhiệm vụ bảo vệ và phát triển RNM.

Thù lao về mặt tài chính từ phía các nước phát triển dành cho các nước đang phát triển (REDD+) từ việc chi trả dịch vụ môi trường (PES), giảm phát thải (khí nhà kính) từ mất rừng và suy thoái rừng (REDD) và hành động giảm tỉ lệ REDD (so với một giai đoạn tham khảo) đã và đang là định hướng nguồn ngân sách cho hoạt động bảo vệ RNM bền vững trong tương lai. Tuy nhiên, tất cả các mục tiêu này đang gặp nhiều khó khăn trong cơ chế chính sách và quản lý. Đầu tiên phải kể đến cơ chế quản lý chồng chéo, không có quy định rõ ràng về quyền quản lý và sở hữu rừng và đất rừng giữa Bộ NN&PTNT, Bộ TNMT và UBND cấp tỉnh/ thành phố, huyện, xã. Điều này làm giảm khả năng tính toán và khai thác ứng dụng các giá trị của RNM trong các cơ chế chính sách

Trang | 27

kể trên. Hơn nữa, hiện nay Việt Nam chưa có quy định Quốc gia về cơ chế phát triển sạch (CDM) nói chung cũng như cho RNM. Cuối cùng cũng cần phải kể đến một số dự án Quốc gia trong quy hoạch phát triển kinh tế xã hội sẽ có những tác động không nhỏ đến cơ hội tiếp cận các cơ chế nêu trên. Một dự án đường cao tốc Hạ Long - Hải Phòng kèm với khu công nghiệp hay dự án xây dựng đê biển ở Nga Sơn, Thanh Hóa là những ví dụ đều dẫn đến phá hủy RNM.

Mặc dù hoàn toàn phù hợp với định hướng phát triển của Quốc gia và cũng là một trong những kiến nghị của lần đánh giá trước nhưng hoạt động nghiên cứu hướng tới phát triển bền vững RNM vẫn ít được chú ý nhất trong chu kỳ đầu của Giai đoạn 4. Nghiên cứu đánh giá để đề xuất mật độ tối ưu cho sinh trưởng và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thế hệ tiếp theo qua tái sinh tự nhiên là hết sức cần thiết. [9-2] Đặc biệt trong tình trạng hiện nay, khi cây ngập mặn đang có những dấu hiệu không khả quan về sức khỏe như: không có cây con tái sinh trực tiếp dưới tán rừng, sâu bệnh làm chết nhiều vạt rừng ở một số địa phương. Nghiên cứu đề xuất loài cây trồng và kỹ thuật trồng nâng cao và đa dạng cây trồng trong vùng sẽ hỗ trợ cải thiện tình trạng sức khỏe cây trồng. Song song với đó cần tiến hành nghiên cứu ảnh hưởng của BDKH đến thảm thực vật ngập mặn.

Ảnh 8: Sâu bệnh hiện đang phổ biến ở một số vùng RNM trồng của dự án

Trang | 28

Các cán bộ thực hiện dự án đã được tập huấn và thực hành kỹ thuật lập bản đồ GPS. Thông tin trên bản đồ thường xuyên được cập nhật sẽ là công cụ đắc lực để bảo vệ cũng như lập kế hoạch quản lý và phát triển RNM. Hoạt động chia sẻ thông tin bản đồ, thực hành liên tục kỹ thuật lập bản đồ qua kế hoạch cập nhật thông tin bản đồ hàng năm sẽ là cần thiết trong chu kỳ cuối của giai đoạn này.

Chia sẻ và trao đổi thông tin về dự án, tham vấn kỹ thuật, định hướng chiến lược phát triển rừng với các tổ chức Chính phủ về lâm nghiệp là hết sức cần thiết. Điển hình, tuy các hoạt động của dự án được đánh giá thành công cao đặc biệt trong hiệu quả đầu tư trồng và bảo vệ rừng, tỉ lệ rừng sống song Tổng cục Lâm nghiệp khẳng định không nắm được các thông tin chi tiết về dự án. Đây là kẽ hổng cần được khắc phục trong chu kỳ cuối cùng của dự án. Hơn nữa, mối quan hệ này còn cần đẩy lên mức cao hơn đặc biệt trong việc đàm phán chiến lược và quy chế bảo vệ RNM sau khi dự án kết thúc.

Hoạt động phối kết hợp giữa ngành lâm nghiệp và các ngành trực tiếp liên quan trong bảo vệ RNM cần đề cấp đến vai trò của cục Quản lý Đê điều và PCLB-Bộ NN&PTNT. Kết quả phân tích trong báo cáo “Phá vỡ con sóng” chỉ ra vai trò bảo vệ đê của RNM do dự án trồng là rất rõ ràng. Đàm phán ba bên giữa IFRC- Trung ương hội CTĐ Việt Nam, tổng cục Lâm nghiêp và cục Quản lý Đê điều để chia sẽ trách nhiệm của các bên trong bảo vệ RNM là rất cần thiết nhất là trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4.

[9-3] Mặc dù nhận thức của cộng đồng cũng như chính quyền địa phương đã được nâng cao so với giai đoạn đầu khi mới thực hiện dự án nhưng để chuẩn bị cho một chiến lược rút lui bền vững, chu kỳ cuối của Giai đoạn 4 cần có các hoạt động truyền thông sâu, rộng trong cộng đồng. Bên cạnh những nội dung cơ bản liên quan đến chăm sóc và bảo vệ những giá trị của RNM, các khó khăn và thách thức của RNM tại địa phương như tình trạng dễ bị tổn thương do BĐKH, mật độ v.v. và vai trò của cộng đồng trong việc chung tay giải quyết các vấn đề đó cũng cần được truyền thông.

Rừng phòng hộ: [9-4] Đối với hoạt động trồng RPH đầu nguồn cần có thêm thời gian để thực hiện các hoạt động tiếp theo như đánh giá tác động của dự án, tài liệu hóa kết quả và chia sẻ với các bên liên quan. Trong chu kỳ sau của Giai đoạn 4 dự kiến sẽ không trồng mới RPH; tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức để bảo vệ diện tích rừng đã trồng được. Cụ thể quy định của ngành lâm nghiệp về chính sách cho người trồng RPH là 6 năm (tức là còn 04 năm nữa) trong khi dự án sẽ kết thúc vào 02 năm tới. Ngoài ra, mục tiêu trồng RPH của dự án là nguồn lợi từ các sản vật của rừng để bảo vệ rừng một cách hiệu quả và bền vững trong tương lai; tuy nhiên hiệu quả về mặt kinh tế của RPH đầu nguồn không thể hiện rõ nét so với RNM, do vậy định hướng bảo vệ RPH bền vững sẽ là một thách thức khi dự án kết thúc. Hơn nữa các ưu tiên hiện nay của Chính phủ Việt Nam là bảo vệ và phát triển bền vững các diện tích rừng hiện có kể cả RPH thay vì trồng mới. Do chương trình trồng 5 triệu ha rừng đã kết thúc cộng với quỹ đất dành cho RPH phân tán, nằm ở vùng sâu, xa đi lại khó khăn nên khả năng mở rộng diện tích RPH khó có năng thực hiện được.

BÁO CÁO Kết quả thực hiện Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng năm 2008 và Quý I/2009, nhiệm vụ và giải pháp năm 2009 của TCLN/Bộ NN&PTNT: “Chỉ tiêu trồng rừng phòng hộ, đặc dụng các năm 2005 trở về trước đều hoàn thành hoặc vượt chỉ tiêu đề ra (một phần do diện tích đất trồng gần dân cư và tập trung). Sau khi rà soát 3 loại rừng, diện tích đất trống để trồng rừng phòng hộ còn lại chủ yếu phân tán, nằm ở vùng sâu, xa đi lại khó khăn. Trong khi đó trồng rừng sản xuất có hiệu quả trực tiếp cho người trồng rừng nên các tổ chức, cá nhân và hộ gia đình tập trung trồng nhiều. Do vậy trồng rừng phòng hộ ở nhiều tỉnh giảm mạnh.”

“Nhà nước yêu cầu phải giữ RPH, không được khai thác do đó khó có thể giữ được rừng. Cần phải gắn lợi ích của người dân với rừng. Nếu hộ gia đình chỉ sống về lâm nghiệp thì cần phải có cây trồng cho thu hoạch hàng năm (cây trồng xen ngắn hạn: keo); về lâu dài, phải có chính sách áp dụng phí môi trường thì mới bảo vệ được RPH”- TLN Đại diện Chi cục Kiểm lâm tỉnh Vĩnh Phúc

Trang | 29

Hoạt động giảm thiểu rủi ro thảm họa

Hợp phần GRRTH của Giai đoạn 4 hoàn toàn phù hợp với mục tiêu của Đề án nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng (gọi tắt là Đề án 1002) của Chính phủ. Do vậy khi dự án TM/GRRTH kết thúc nhờ những thỏa thuận mà Hội CTĐ Việt Nam đã đạt được với Bộ NN&PTNT và UBND các tỉnh để triển khai các hoạt động QLTHDVCĐ thì khả năng duy trì bền vững các kết quả của dự án là hoàn toàn khả thi. Hội CTĐ Việt Nam có thể cung cấp tập huấn viên, tập huấn VCA, xây dựng tài liệu, đánh giá ban đầu, hỗ trợ cho các xã triển khai dự án. Ngoài Đề án 1002 của Chính phủ còn có nhiều dự án QLTHDVCĐ và thích ứng BĐKH của các tổ chức phi chính phủ khác như: dự án của tổ chức Winrock, Hội CTĐ Mỹ, Mangrove for the Future, v.v. Do vậy, sau khi dự án kết thúc Hội CTĐ Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện dự án với nguồn vốn của Chính phủ hoặc chuyển sang vai trò hỗ trợ kỹ thuật.

Dự án đã đào tạo được các nhóm hướng dẫn viên đánh giá VCA với những kiến thức và kỹ năng cập nhật, do vậy sau khi dự án kết thúc thì các hướng dẫn viên này hoàn toàn có thể tham gia vào các hoạt động của dự án khác dưới vai trò hỗ trợ kỹ thuật và được trả công.

Các hoạt động PNTH trong trường học với học sinh và giáo viên có khả năng được tiếp tục duy trì và mở rộng với lý do trong Đề án 1002 thì Bộ GD&ĐT và các sở GD&ĐT đã được giao nhiệm vụ là khẩn trương đưa giáo dục PNTH vào trong giáo dục chính khóa và ngoại khóa. Hiện nay Bộ GD&ĐT đang chuẩn hóa tài liệu và chương trình giảng dạy để đưa vào trường học trong những năm tới. CTĐ Việt Nam là tổ chức đầu tiên giới thiệu PNTH vào trong trường tiểu học từ những năm 2000 nên đã có rất nhiều tài liệu và kinh nghiệm chuyên môn để có thể phối hợp với ngành Giáo dục để triển khai hoạt động này.

Các tiểu dự án giảm nhẹ khi thiết kế cũng đã tính đến yếu tố bền vững để duy tu và vận hành sau khi kết thúc dự án. Ví dụ như trong tiểu dự án nước sạch cũng đã tính đến việc người dân đóng góp ý phí nước sạch, tiểu dự án vệ sinh cũng đã tính đến việc thu phí rác, tiểu dự án truyền thanh cộng động đã tính đến kinh phí duy trì bảo dưỡng do chính quyền xã đóng góp.

Đội ứng phó thảm họa cộng đồng được lựa chọn từ các cán bộ thôn, thành viên BCHPCLB của xã và đại diện của cộng đồng nên sau khi dự án kết thúc thì các thành viên này vẫn tiếp tục công tác địa phương và vẫn tham gia vào các hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thảm họa.

NGHỊ QUYẾT Số: 18/2011/QH13 của Quốc hội: Về kết thúc việc thực hiện Nghị quyết số 08/1997/QH10 và Nghị quyết số 73/2006/QH11 về Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng nêu rõ: Kết thúc việc thực hiện Nghị quyết số 08/1997/QH10 và Nghị quyết số 73/2006/QH11 của Quốc hội về Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng. Giao Chính phủ xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng giai đoạn 2011 - 2020 theo cơ chế chương trình mục tiêu quốc gia và hằng năm báo cáo Quốc hội về tình hình thực hiện.

Nghiên cứu trường hợp: Tiểu dự án Nước sạch tự chảy: đầu tư của dự án 40 triệu, đối ứng khoảng 40 triệu (nhân công), phục vụ được nước sạch được 1 khu dân cư của xóm Bin, số lượng hộ là 42 hộ được sử dụng nước sạch. Nước từ khe núi được chứa vào bể trữ trên đỉnh núi 3m3 có lọc cát sỏi, bể dưới núi 4m3 để dẫn về cho các hộ dân. Mỗi năm đóng góp 4kg/2 vụ (khoảng 20,000 VND) thóc cho cán bộ duy tu bảo dưỡng, công cho cán bộ điều tiết. Trước đây, dùng nước tại chỗ, ô nhiễm, mất công đi xách nước từ giếng đào, hoặc suối khe, nước không sạch.

Trang | 30

Xây dựng năng lực

Giai đoạn 4 tiếp tục tăng cường năng lực cho đội ngũ giảng viên nguồn của Hội CTĐ về PNTH, nhóm hướng dẫn đánh giá VCA, cán bộ ban quản lý dự án và lãnh đạo của Hội CTĐ các tỉnh. Với những kỹ năng và kiến thức được đào tạo, đội ngũ cán bộ CTĐ sẽ đảm bảo thực hiện tốt các hoạt động đang triển khai của dự án, các hoạt động PNTH của Hội CTĐ và có cơ hội tham gia vào các hoạt động trong triển khai Đề án 1002, các dự án của các tổ chức quốc tế về QLTHDVCĐ và dự án trồng RNM của Bộ NN&PTNT. Mặc dù vậy Trung ương Hội và CTĐ các cấp cũng cần phải chủ động trong việc tiếp cận các cơ hội này.

10 SỰ HÀI LÒNG CỦA ĐỐI TƯỢNG HƯỞNG LỢI

Chính quyền các địa phương (kết quả định tính)

1. 100% Chính quyền các địa phương được phỏng vấn cho rằng dự án KHÔNG có những điểm không tích cực và mong muốn tiếp tục được thực hiện và tham gia vào chu kỳ sau của giai đoạn 4 và những giai đoạn sau nữa (nếu có);

2. 100% các xã cho rằng việc trồng và bảo vệ RNM không chỉ đem lai giá trị đời sống và mà còn cả tinh thần (yên tâm trước bão gió) cho cộng đồng ven biển. Các xã đều khẳng định sẽ tiếp tục bảo vệ và phát triển RNM tại địa phương ngay cả khi kết thúc dự án.

3. Chính quyền các xã chủ động đón nhận các hoạt động của dự án (tiểu dự án, diễn tập, VCA…) với số vốn đối ứng 30% trở lên; cán bộ thực hiện dự án cấp xã không có chế độ khi thực hiện dự án; Ở nhiều địa phương, chính quyền các xã vùng dự án chủ động nguồn lực hỗ trợ các hoạt động của dự án, đặc biệt là hoạt động của Đội bảo vệ rừng

4. Chính quyền các xã có dự án đánh giá cao vai trò của CTĐ trong việc tổ chức hoạt động dự án và phối hợp, tham mưu cho chính quyền trong việc PNTH tại địa phương;

5. Vai trò và năng lực của các cán bộ đánh giá VCA cũng được nghi nhận ở nhiều địa phương, và cho rằng đây sẽ là lực lượng nòng cốt của địa phương khi thực hiện đánh giá VCA trong tương lai

Hội Chữ thập đỏ địa phương (kết quả định tính)

6. Các Tỉnh hội CTĐ đều đánh giá cao các hoạt động và kết quả của dự án TM/GRRTH; Vị thế của CTĐ địa phương được nâng cao trong các hoạt động PNTH

7. Hài lòng với những hỗ trợ của Ban Quản lý dự án của Trung ương Hội, Hiệp hội CTĐ và TLĐ Quốc tế và nhà tài trợ: báo cáo, tiến độ giải ngân, chất lượng đào tạo, tài liệu đào tạo, v.v.

8. Mong muốn dự án tiếp tục hỗ trợ và tăng cường nguồn lực cho CTĐ địa phương: xây dựng năng lực, gây quỹ, quản lý tình nguyện viên, phòng ngừa và ứng phó thảm họa, tham gia triển khai Đề án 1002, Chương trình bảo vệ rừng, v.v.

Trang | 31

Người dân cộng đồng (kết quả định lượng)

9. 92% trên tổng số 305 hộ gia đình khảo sát (so với 97% ở năm 2010) cam kết sẽ tiếp tục bảo vệ và chăm sóc rừng sau khi dự án kết thúc, kể cả khi không còn được hỗ trợ kinh phí quản lý rừng;

10. 99% (so với 99% ở năm 2010) hộ gia đình cho rằng việc trồng và bảo vệ rừng một cách bền vững sẽ đem lại lợi ích cho cộng đồng;

11. 97% (so với 99% ở năm 2010) hộ dân khảo sát cho rằng rừng có góp phần bảo vệ các công trình PCGNTT (góp phần GNTT và BĐKH, tạo thu nhập nhiều hơn, tăng lượng nước trong mạch nước ngầm);

12. 95% (so với 93% ở năm 2010) hộ dân được hỏi trả lời rằng chương trình trồng, chăm sóc, quản lý và bảo vệ rừng của dự án hiện tại không có tác động tiêu cực (không mong muốn) đến hộ gia đình và cộng đồng;

13. 31% (so với 39% ở năm 2010 ở các xã trồng RNM) hộ gia đình cho rằng chương trình dự án đã góp phần cải thiện sinh kế và nâng cao thu nhập của hộ gia đình.

11 KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, HÀNH VI CỦA CÁC ĐỐI TƯỢNG KHẢO

SÁT

Kiến thức về rừng, trồng và bảo vệ rừng/RNM

Khoảng một nửa trong số các hộ được phỏng vấn cho biết họ đã trồng rừng/RNM trong thời gian gần đây hoặc trong quá khứ (49,8%). [11.1-1] Ở các tỉnh miền núi Hòa Bình và Vĩnh Phúc, 80 trên tổng số 102 hộ được khảo sát nói rằng họ đã trồng rừng vì lợi ích kinh tế (chiếm 78,4%). Những hộ này chủ yếu trồng các cây công nghiệp ngắn ngày như keo hoặc bạch đàn, để có thể lấy gỗ bán sau từ 5-7 năm, do đó tỉ lệ trồng rừng tự nguyện ở các vùng này khá cao, khoảng 48% (Biểu đồ 3).

Ngược lại, chỉ khoảng 35,5% tổng số được phỏng vấn ở 4 tỉnh duyên hải cho biết họ đã từng trồng RNM. Vì RNM chỉ có thể trồng ven biển, chỉ một số ít hộ trong tổng số được phỏng vấn là được giao trồng RNM. Số 72 hộ được khảo sát đã từng trồng RNM là những hộ tham gia vào các hoạt động trồng RNM do địa phương tổ chức với sự hỗ trợ của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ Nhật Bản và các tổ chức khác (Oxfam, MCD.v.v.). Về cách thức hỗ trợ, các hộ được khảo sát cũng rất khó để xác định là do tổ chức Hội Chữ thập đỏ Nhật Bản hay tổ chức nào khác hỗ trợ. Vì vậy, khi phân tích, RNM chỉ được phân loại thành 3 nhóm chính, rừng trồng tự nguyện, rừng trồng với sự hỗ trợ vốn từ dự án chữ thập đỏ VN (trong quá khứ và hiện tại), rừng trồng với sự hỗ trợ vốn từ dự án khác (Biểu đồ 1).

Trang | 32

Biểu đồ 1: Trồng rừng ở hai khu vực dự án

Trong tổng số 305 hộ được phỏng vấn, gần hai phần ba nói rằng họ chưa từng tham gia bảo vệ rừng/RNM. Tương tự với việc trồng RNM ở các tỉnh duyên hải, đa số hộ được phỏng vấn không tham gia vào bảo vệ rừng (73,9% tổng cỡ mẫu ở khu vực duyên hải). Một vài hộ trong những khu vực này giải thích rằng bởi vì họ sống xa khu vực RNM và ở vùng đó đã có đội bảo vệ rừng nên họ cũng không cần phải tham gia bảo vệ rừng nữa. Tuy nhiên, ở hai tỉnh có rừng trồng, gần như 60% số người trả lời cho biết họ bảo vệ rừng vì đó là một trong những nguồn thu nhập của họ.

Biểu đồ 2: Bảo vệ rừng và RNM

Đáng chú ý, hầu hết các hộ được phỏng vấn đánh giá cao hiệu quả của rừng trong góp phần bảo vệ các công trình phòng chống giảm nhẹ thiên tai như đê, đập, hồ chứa.v.v.(97,4%). Chỉ 8 trong 305 người được phỏng vấn là không biết về lợi ích này của rừng. Tương tự, đa số người trả lời ở cả 6 tỉnh khẳng định rằng trồng và bảo vệ rừng bền vững sẽ đem lại lợi ích to lớn cho người dân địa phương (98,7%).

Trong số các lợi ích cụ thể của rừng được liệt kê, hiệu quả trong giảm thiểu tác động của thiên tai và BĐKH được liệt kê nhiều nhất với 98% tổng số hộ ở các tỉnh duyên hải và 71,6% tổng số hộ ở các tỉnh miền núi. Tăng thêm thu nhập từ khai thác rừng cũng là một lợi ích quan trọng khác của rừng tới cộng đồng (được liệt kê bởi gần một nửa trong số người được phỏng vấn ở cả hai khu vực). Do sự khác biệt giữa trồng rừng ở miền núi và trồng RNM, các hộ ở hai khu vực cũng liệt kê một số lợi ích khác nhau. 61,8% số hộ ở Hòa Bình và Vĩnh Phúc biết rằng rừng có tác dụng tăng lượng nước trong mạch nước ngầm, 19,6% và 17,6% cho biết rừng giúp làm môi trường trong sạch hơn và giúp ngăn chặn xói mòn và sạt lở đất. Trong khi đó ở vùng duyên hải, 48,8% số hộ khẳng định rằng RNM giúp tạo trường sống cho các loài thủy sản và 21,2% đã đề cập đến lợi ích tạo sinh cảnh đẹp hơn của RNM.

48.0%

11.8%

21.6%

2.0%

22.2%

7.9%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0%

Rừng trồng tự nguyện

Rừng trồng với sự hỗ trợ của hội CTĐ

Rừng trồng với sự hỗ trợ của dự án khác

Vùng ven biển

Vùng miền núi

40.2

73.9

59.8

26.1

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Khu vực miền núi

Khu vực ven biển

Không

Có

Trang | 33

Đáng chú ý, hầu hết các hộ được phỏng vấn đánh giá cao hiệu quả của rừng trong góp phần bảo vệ các công trình phòng chống giảm nhẹ thiên tai như đê, đập, hồ chứa.v.v.(97,4%). Chỉ 8 trong 305 người được phỏng vấn là không biết về lợi ích này của rừng. Tương tự, đa số người trả lời ở cả 6 tỉnh khẳng định rằng trồng và bảo vệ rừng bền vững sẽ đem lại lợi ích to lớn cho người dân địa phương (98,7%).

Trong số các lợi ích cụ thể của rừng được liệt kê, hiệu quả trong giảm thiểu tác động của thiên tai và BĐKH được liệt kê nhiều nhất với 98% tổng số hộ ở các tỉnh duyên hải và 71,6% tổng số hộ ở các tỉnh miền núi. Tăng thêm thu nhập từ khai thác rừng cũng là một lợi ích quan trọng khác của rừng tới cộng đồng (được liệt kê bởi gần một nửa trong số người được phỏng vấn ở cả hai khu vực). Do sự khác biệt giữa trồng rừng ở miền núi và trồng RNM, các hộ ở hai khu vực cũng liệt kê một số lợi ích khác nhau. 61,8% số hộ ở Hòa Bình và Vĩnh Phúc biết rằng rừng có tác dụng tăng lượng nước trong mạch nước ngầm, 19,6% và 17,6% cho biết rừng giúp làm môi trường trong sạch hơn và giúp ngăn chặn xói mòn và sạt lở đất. Trong khi đó ở vùng duyên hải, 48,8% số hộ khẳng định rằng RNM giúp tạo trường sống cho các loài thủy sản và 21,2% đã đề cập đến lợi ích tạo sinh cảnh đẹp hơn của RNM.

Bảng 4: Lợi ích của rừng với cộng đồng

Lợi ích Các tỉnh

duyên hải Các tỉnh miền núi

Tạo thu nhập nhiều hơn 49,8% 47,1%

Tạo sinh cảnh đẹp hơn 21,2% 2,9%

Góp phần giảm nhẹ tác động của thiên tai & BĐKH 98% 71,6%

Tăng lượng nước trong mạch nước ngầm 1,5% 61,8%

Tạo môi trường sống cho các loài thủy sản 48,8% 3,9%

Tạo môi trường xanh sạch hơn 3,4% 19,6%

Giữ đất phù sa 2,5% 0%

Ngăn xói mòn, sạt lở đất 0% 17,6%

Khi được yêu cầu đánh giá một cách chủ quan về thay đổi của nguồn lợi từ rừng trong các năm gần đây, số người trả lời cho biết không có sự thay đổi nào xấp xỉ với số cho rằng nguồn lợi có tăng lên (38%). Chỉ 16,4% số được phỏng vấn cho biết nguồn lợi từ rừng trong các năm gần đây giảm (Biểu đồ 3). Một số người trả lời cho biết nguyên nhân là do khai thác không hợp lý hoặc quá mức, điều kiện thời tiết không thuận lợi, v.v.

Về diện tích rừng, 46,9% số hộ được khảo sát cho biết diện tích rừng đã tăng lên trong vài năm gần đây do các cơ quan chính quyền địa phương đã quan tâm hơn đến công tác trồng và bảo vệ rừng. Số khẳng định chắc chắn (theo ý kiến chủ quan của họ) rằng diện tích rừng địa phương giảm không cao, chỉ 7,5% (Biểu đồ 4). Lý do phổ biến nhất mà các hộ này đưa ra là do thay đổi mục đích sử dụng đất (16 trong 23 hộ). Qua phỏng vấn cho thấy, ở những khu vực trồng RNM, một số nơi diện tích rừng đã bị giảm do hoạt động mở rộng nuôi trồng thủy sản mà trong đó chỉ có một số hộ dân được hưởng lợi.

Biểu đồ 3: Đánh giá nguồn lợi từ rừng

Biểu đồ 4: Đánh giá diện tích rừng

38%

39%

16%

7%

TăngKhông thay đổiGiảmKhông biết

47%39

%

7%

7%

Tăng lên

Không đổiGiảm xuống

Trang | 34

Về tính bền vững của việc khai thác rừng hiện nay, đa số hộ được khảo sát có đánh giá tốt với 88,3%. Có 11,7% số hộ cho rằng việc khai thác rừng địa phương chưa bền vững, trong đó đa số than phiền rằng do một số hộ ở địa phương vẫn khai thác thủy sản từ RNM bằng các phương pháp hủy diệt như sử dụng te điện, đánh bắt cá nhỏ trong mùa sinh sản.v.v. Ở hai tỉnh miền núi, một số hộ cho rằng để duy trì rừng và các lợi ích của nó trong ngăn chặn thiên tai, thì các hộ dân trồng rừng cần trồng những cây dài ngày và khai thác luân canh, không chặt hạ cả diện tích rừng trong một thời điểm.

Quản lý và bảo vệ rừng ở địa phương

Khi được yêu cầu đánh giá về mức độ quan tâm của chính quyền địa phương về quản lý và bảo vệ rừng, đa số hộ cho rằng mức độ quan tâm là tốt hoặc rất tốt (79 trong tổng số). Rất ít hộ không đánh giá cao nỗ lực của địa phương, với 9,8% cho rằng chính quyền địa phương quản lý chưa tốt và 5,6% cho rằng chính quyền chưa quan tâm tới vấn đề này (Biểu đồ 5). Cũng cần chú ý rằng, qua phân tích sâu hơn về những tỉnh này, tỉ lệ hộ đánh giá mức độ quan tâm của địa phương là tốt hoặc rất tốt là khá cao ở 5 tỉnh duyên hải với mức cao nhất là ở Thái Bình (92%) và thấp nhất là Quảng Ninh (84%), trong khi ở hai tỉnh miền núi thấp hơn ở mức lần lượt là 52,8% và 68% ở Hòa Bình và Vĩnh Phúc (Biểu đồ 6).

Biểu đồ 7: Đánh giá mức độ quan tâm của địa phương về quản lý và bảo vệ rừng

Bên cạnh đó, nhóm tình nguyện bảo vệ rừng ở địa phương cũng là một nhân tố quan trọng trong quản lý và bảo vệ rừng. Hơn một nửa số hộ được khảo sát khẳng định ở địa phương họ có nhóm tình nguyện bảo vệ rừng. Thái Bình và Hải Phòng có tỉ lệ số người trả lời biết về nhóm này cao nhất (lần lượt là 80% và 70% tổng cỡ mẫu ở mỗi tỉnh), trong khi đó chỉ 24% số người trả lời ở Vĩnh Phúc đề cập đến nhóm này. Trong số hộ khẳng định ở địa phương họ có nhóm tình nguyện bảo vệ rừng, đa số cho rằng mức độ hiệu quả ở nhóm này ở mức tốt hoặc rất tốt (65% và 25%) (Biểu đồ 7).

Kiến thức về thiên tai của người dân

Tác động của thiên tai tới người dân địa phương: Trong số các thiệt hại của thiên tai tới các hộ và người dân địa phương, mất mùa/ giảm năng suất là mối lo phổ biến nhất với số người trả lời là 83,9%. Thực tế là sinh kế của đa số các hộ được khảo sát chủ yếu dựa vào nông nghiệp (lúa, ngô, rau màu.v.v.), rất dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Thiên tai như bão hoặc lũ lụt cũng gây thiệt hại về ô nhiễm môi trường (45,6% số người trả lời đề cập) và hư hại nhà cửa, đồ đạc (41%). Các tác động khác cũng được người trả lời đề cập là mất việc làm, giảm thu nhập (29,2%), nhiều bệnh tật hơn (28,5%) và thiệt hại về thủy sản (28,2%).

63.5

58.0

70.0

74.5

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Quảng Ninh

Hải Phòng

Thái Bình

Thanh Hóa

Rất tốt

Tốt

Không tốt

Biểu đồ 5: Đánh giá mức độ quan tâm của địa phương về quản lý và bảo vệ rừng

Biểu đồ 6: Mức độ hiệu quả của nhóm tình nguyện bảo vệ rừng

17%

62%

10%

5%6%

Rất tốtTốtKhông tốtKhông quan tâmKhông biết

25%

65%

7%

1% 3%

Rất tốt

Tốt

Không tốt

Trang | 35

Nhóm người dễ bị tổn thương do thiên tai trong cộng đồng: Một chỉ số giúp đánh giá nhận thức của người dân địa phương về thiên tai chính là hiểu biết của họ về những người dễ bị tổn thương do thiên tai nhất trong cộng đồng. Trong 305 hộ được khảo sát, 46,2% và 45,9% lần lượt coi người già và trẻ em là nhóm dễ bị tổn thương nhất trong cộng đồng. Một vài hộ giải thích rằng do người già và trẻ em yếu hơn những thành viên khác trong cộng đồng cả về sức khỏe và năng lực đối phó với thiên tai, họ dễ bị ốm hoặc bị thương khi thiên tai xảy ra. Đáng chú ý, 92% số người trả lời không coi phụ nữ là một trong những nhóm người dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai trong cộng đồng do họ được cho là bình đẳng với nam giới cả về sức khỏe và năng lực đối phó. Một vài người cũng cho rằng phụ nữ thậm chí còn an toàn hơn nam giới do họ thường xuyên ở trong nhà, trong khi đó nam giới phải đi ra ngoài và ứng phó với thiên tai. Ngư dân cũng được coi là nhóm người dễ bị ảnh hưởng nhất bởi 22,6% số người trả lời. Ngư dân luôn phải làm việc trên biển, vì vậy họ sẽ bị ảnh hưởng đầu tiên khi có bão xảy ra, không chỉ về tính mạng mà còn về sinh kế và thu nhập, chưa kể đến thiệt hại về tàu thuyền, vốn là phương tiện kiếm sống của họ.

Phòng ngừa và ứng phó với thiên tai

Khi được hỏi nên làm gì để chuẩn bị, ứng phó trước khi thiên tai xảy ra hoặc khi biết được tin tức về thiên tai, 68,9% cho biết họ phải kiên cố lại nhà cửa để đối phó với bão, là loại hình thiên tai phổ biến nhất. Trên thực tế, mặc dù mất mùa/ giảm năng suất là mối lo lắng nhất của các hộ dân được phỏng vấn, cá hộ dân bị ảnh hưởng không đưa ra được biện pháp nào để giảm thiểu thiệt hại vì theo họ “cây trồng thì ở ngoài ruộng nên chẳng thể làm gì khi thiên tai xảy ra”. Thường xuyên nghe tin tức thời tiết, dự trữ thực phẩm và nước uống cũng là những việc quan trọng cần làm (với tỉ lệ lần lượt là 32,5% , 24,9% và 25,4%). Một vài hộ được phỏng vấn cũng đã thực hiện một số hoạt động chuẩn bị khác như sơ tán đến nơi an toàn hơn, chặt tỉa cây quanh nhà để phòng ngừa tai nạn, hoặc thậm chí tham gia kiên cố đê tại địa phương.v.v. Theo các hộ dân, trước mùa bão, mỗi hộ đều phải chuẩn bị những vật liệu như bao tải, cây tre để ứng phó với bão lụt. (Biểu đồ 8)

Biểu đồ 8: Phòng ngừa và ứng phó với thiên tai

10.5%

68.9%

32.5%

24.9%

15.4%

12.1%

12.1%

10.8%

9.5%

7.2%

5.9%

4.6%

4.3%

3.9%

2.6%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0%

Không chuẩn bị gì

Kiên cố nhà cửa

Thường xuyên nghe tin tức

Dữ trữ thực phẩm

Dự trữ nước sạch

Chuẩn bị sơ tán đến nơi an toàn

Chặt tỉa cây quanh nhà

Kiên cố đê

Kê vật dụng lên cao

Chuẩn bị dụng cụ ứng phó

Dự trữ thuốc

Khơi thông kênh mương

Di dời đàn vật nuôi

Dự trữ nhiên liệu

Chuẩn bị vật liệu ứng phó với bão lụt

Trang | 36

Kết quả khảo sát cho thấy chỉ có 10,5% số người trả lời cho biết họ không chuẩn bị gì trước thiên tai và lý do họ đưa ra hoặc là do họ thấy không cần thiết phải chuẩn bị hoặc là do họ không biết phải chuẩn bị gì (5,6% và 4,9%). Và con số này thường cao hơn ở các tỉnh miền núi (23 trên 32 người trả lời). Điều này cho thấy sự chủ quan của một số hộ trong phòng ngừa và ứng phó với thiên tai do họ nghĩ rằng thiên tai xảy ra hàng năm và họ không làm gì để ngăn chặn được.

Hiệu quả giảm nhẹ thiên tai của rừng: Do sự khác biệt giữa rừng trên cạn và RNM, hiệu quả ngăn chặn và giảm thiểu thiên tai của rừng ở vùng duyên hải và miềm núi cũng có sự khác biệt. Khảo sát cho thấy đa số hộ ở các tỉnh duyên hải nhận thức về lợi ích của RNM cho công đồng địa phương trong giảm thiểu tác động của thiên tai. Đáng chú ý, có 82,8% người được phỏng vấn đánh giá cao hiệu quả của RNM trong chắn sóng và gió; tương tự, 83,3% đề cập đến lợi ích của rừng trong bảo vệ bờ biển, chân đê. Chỉ có 20,7% người được phỏng vấn ở các tỉnh duyên hải này kể đến lợi ích bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Tuy nhiên, ở các tỉnh miền núi, các lợi ích được chỉ ra là ngăn chặn xói mòn và sạt lở đất (34,3%), ngăn chặn và giảm nhẹ bão, gió (29,4%) và làm chậm dòng chảy của lũ (19,6%). Bên cạnh hạn chế trong kiến thức về lợi ích của rừng (tỉ lệ trả lời thấp so với các tỉnh duyên hải), 9,8% hộ được phỏng vấn ở Hòa Bình và Vĩnh Phúc không thể liệt kê được lợi ích nào của rừng với cuộc sống của họ và cộng đồng. (Bảng 5)

Bảng 5: Hiệu quả giảm thiên thiên tai của rừng/RNM

Lợi ích của rừng/RNM Duyên hải Miền núi

Không biết 4,4% 9,8%

Bảo vệ nguồn lợi thủy sản 20,7% 0,0%

Chắn sóng gió 82,8% 29,4%

Bảo vệ đê 83,3% 0,0%

Ngăn xói mòn và sạt lở 0,0% 34,3%

Làm chậm dòng chảy của lũ 0,0% 19,6%

Hệ thống cảnh báo và ứng phó với thiên tai tại địa phương

Cảnh báo trước thiên tai

Do loại thiên tai thường xuyên xảy ra nhất tại địa phương được phần lớn các hộ gia đình xác định là bão (thường xuyên nhất) và lũ lụt, hầu hết các thông tin thời tiết cung cấp cho người dân đều về bão và lũ. Khi được hỏi về thiết bị cảnh báo ngay trước khi xảy ra thiên tai tại địa phương, 62,6% người dân được phỏng vấn cho biết họ thường được nghe từ loa phát thanh của xã trong khi 36% không nhận được thông tin cảnh báo sớm nào. Chỉ một số hộ gia đình nói rằng họ nhận được thông tin cảnh báo trực tiếp từ chính quyền xã, thôn qua loa cầm tay (3%). Tuy nhiên, khi khảo sát viên hỏi hộ gia đình về nguồn thông tin thời tiết và thiên tai nói chung, phần lớn các hộ gia đình đều nghe từ TV (87,9%) và từ loa phát thanh xã (56,1%). Khoảng 20% những người trả lời nhận được thông tin thời tiết trực tiếp từ trưởng thôn hoặc chính quyền địa

Trang | 37

phương. Đài không còn là kênh thông tin ưa thích của cộng đồng do hầu hết các hộ gia đình hiện nay đều không sử dụng nữa.

Biểu đồ 9: Nguồn thông tin về thời tiết thiên tai

Tính chính xác và kịp thời của thông tin cảnh báo thiên tai cũng được các khảo sát viên hỏi người dân trong quá trình khảo sát. 82,6% số người được hỏi đánh giá thông tin cảnh báo họ nhận được là chính xác và kịp thời. chỉ 6,2% đánh giá thông tin không kịp thời và 5,6% cho biết mặc dù thông tin cung cấp cho họ rất kịp thời, nhưng lại không hoàn toàn chính xác. Trong nhiều trường hợp, người dân được cảnh báo bão sẽ xảy ra tại địa phương và họ được yêu cầu chuẩn bị ứng phó hoặc thậm chí sơ tán đến nơi khác nhưng cuối cùng bão lại không đổ bộ vào địa phương. Điều này gây không ít tốn kém và ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân.

Sự tham gia của cộng đồng trong chuẩn bị ứng phó với thiên tai

Số lượng người được phỏng vấn đã từng tham gia vào các hoạt động chuẩn bị ứng phó và phục hồi thiên tai không cao, chỉ 24,6% tổng cỡ mẫu và phần lớn trong số này cho biết họ tham gia vào hoạt động ứng phó với thiên tai nói chung. 26,7% những người đã tham gia vào hoạt động phòng chống lụt bão hỗ trợ bảo vệ đê điều, 24% tham gia kêu gọi hỗ trợ cho người nghèo và 21,3% truyền thông về phòng chống giảm nhẹ thiên tai và BĐKH.

Biểu đồ 10: Sự tham gia của cộng đồng trong phòng chống giảm nhẹ thiên tai

0.3%

1.3%

1.0%

1.3%

1.6%

3.0%

6.9%

19.3%

56.1%

87.9%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% 100.0%

Không nhớ

Không có cảnh báo

Qua bạn bè, họ hàng

CTĐ, Hội PN, các tổ chức xã hội

Qua điện thoại

Loa tay

ĐàiTrưởng thôn

Loa phát thanh xã

TV

2.7%

6.7%

8.0%

10.7%

12.0%

20.0%

21.3%

24.0%

26.7%

48.0%

0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0% 60.0%

Hiến máu

Hỗ trợ sơ tán

Phục hồi sau thiên ti

Tham gia diễn tập PCLB

Trồng và bảo vệ rừng

Tìm kiếm cứu nạn

Tuyên truyền về PCLB và BĐKH

Tuyên truyền ủng hộ người nghèo

Bảo vệ đê điều

Hỗ trợ ứng phó với thiên tai

Trang | 38

Kiến thức về BĐKH

Trong số 305 hộ gia đình được phỏng vấn trên địa bàn 6 tỉnh, tỉ lệ người được phỏng vấn đã từng nghe nói đến BĐKH chiếm 73,1%. Nguồn thông tin phổ biến nhất về BĐKH là từ ti vi với 72,8% tổng cỡ mẫu, hoặc 99,6% số người đã nghe nói về BĐKH. Một số hộ gia đình được nghe thông tin về BĐKH từ các kênh thông tin khác như loa truyền thanh của xã (9,8%), lớp tập huấn tại địa phương (6,6%) hoặc từ các cuộc họp thông (3,6%). Số liệu này cho thấy tivi đã phát huy hiệu quả trong việc truyền tải thông tin đến người dân vùng nông thôn do thiết bị này đã trở thành một vật dụng không thể thiếu trong hầu hết các hộ gia đình với mỗi hộ sở hữu ít nhất một chiếc tivi (97,7%).

Biểu đồ 12: Nguồn thông tin về BĐKH

Khi hỏi về các tác động của BĐKH hay hộ gia đình hiểu như thế nào về BĐKH, hơn một nửa số người biết về BĐKH cho rằng sẽ có nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra tại địa phương hơn (60,5%). Nhiều hộ gia đình cũng đã cảm nhận thấy nhiệt độ đã và sẽ tăng cao hơn do BĐKH (52,9%). Khoảng 1/4 người trả lời nói rằng mực nước biển sẽ tăng lên và Trái Đất sẽ ấm hơn (tương ứng 25,1% và 22,4%). Một số tác động khác của BĐKH cũng được người dân nhắc đển như lũ lụt nhiều hơn (17,5%), thời tiết bất thường (10,3%) hoặc nhiều dịch bệnh hơn (9%). Chỉ có 9% trong số những người đã nghe nói về BĐKH không biết bất kỳ một tác động nào.

Biểu đồ 13: Tác động của BĐKH

1.0%

1.6%

3.6%

6.6%

9.8%

72.8%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0%

Từ các tổ chức xã hội

Sách báo, tạp chí

Trưởng thôn

Các khóa tập huấn

Loa phát thanh

Tivi, đài

9.0%

60.5%

52.9%

25.1%

22.4%

17.5%

10.3%

9.0%

7.6%

6.7%

3.1%

1.3%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0%

Không biết

Nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan

Nhiệt độ tăng cao

Mực nước biển dân

Trái Đất ấm lên

Lũ lụt nhiều hơn

Thời tiết thay đổi bất thường

Dịch bệnh nhiều hơn

Hạn hán thường xuyên

Băng tan ở Bắc Cực

Suy thoái tầng Ozon

Sạt lở đất

Biểu đồ 11: Chất lượng thông tin cảnh báo

6%6%

83%

2%3%

Không kịp thời

Kịp thời nhưng không chính xácKịp thời và chính xác

Không kịp thời cũng không chính xácKhông biết

Trang | 39

Với tỉ lệ 73,1% người trả lời phỏng vấn biết về BĐKH và 91% trong số đó có thể nêu ít nhất một tác động của BĐKH, hầu hết các hộ gia đình đều coi đây là một vấn đề rất quan trọng (221 người trong tổng số 223 người). Hai lý do được người dân nêu ra nhiều nhất là BĐKH sẽ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người (88,2%) và có tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp (71,9%). Giải thích lý do vì sao sức khỏe lại là vấn đề đầu tiên các hộ gia đình nêu lên, rất nhiều người được phỏng vấn cho biết do BĐKH, thời tiết gần đây đã thay đổi rất nhiều với nền nhiệt độ cao hơn và mùa hè dài hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe của họ, đặc biệt là người già và trẻ em. Thêm vào đó, sinh kế của người dân ở những khu vực này để chủ yếu phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp, một hoạt động dễ bị tổn thương trước BĐKH, do đó hiện tượng thời tiết cực đoan nhiều hơn đồng nghĩa với việc sinh kế của người dân bị ảnh hưởng không nhỏ. Một số lý do khác cũng được các hộ gia đình đề cập đến nhưng với tỉ lệ không đáng kể.

Biểu đồ 14: Lý do BĐKH là vấn đề quan trọng

Gần 2/3 số người biết về BĐKH cho rằng con người có thể thích ứng với BĐKH. Tuy nhiên, 28,4% trong số này không biết mình có thể làm gì để thích ứng và 16,4% cho rằng không cần phải làm gì cả mà con người sẽ tự quen dần với sự thay đổi của thời tiết. Trong số những biện pháp thích ứng với BĐKH được nhắc đến, trồng thêm nhiều cây xanh được nhắc đến nhiều nhất với 38,8%.

Biểu đồ 15: Làm thế nào để thích ứng với BĐKH

2.7%

2.7%

3.2%

3.6%

71.9%

88.2%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% 100.0%

Ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên

Suy giảm nguồn nước

Ảnh hưởng hệ sinh thái, môi trường

Thiệt hại cơ sở vật chất

Tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp

Ảnh hưởng đến sức khỏe con người

28.4%

38.8%

16.4%

8.2%

6.7%

6.7%

4.5%

3.0%

0.7%

0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0%

Không biết

Trồng thêm nhiều cây xanh

Không phải làm gì

Thay đổi mùa vụ

Thay đổi giống cây trồng

Tiết kiệm năng lượng

Sử dụng năng lượng xanh

Xây nhà ở nơi cao hơn

Thay đổi nghề nghiệp

Trang | 40

Do tỉ lệ người trả lời có thể nêu ít nhất một biện pháp thích ứng với BĐKH không cao, hầu hết những người này đều không có một kế hoạch cụ thể để thích ứng với BĐKH (77,1%). Lý do được đưa ra là người dân không biết phải làm gì hoặc họ không thể làm gì được (38,1% và 36,8%). Đối với những hộ gia đình có kế hoạch thích ứng (22,9%), hơn một nửa đưa ra giải pháp trồng thêm nhiều cây (58,8%). Ngoài ra các hộ gia đình cũng đưa ra các biện pháp ứng phó với BĐKH như tìm hiểu thêm thông tin hay xây nhà ở nơi cao hơn để tránh thiên tai.v.v.

Biểu đồ 16: Kế hoạch thích ứng với BĐKH

Hiểu biết về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai ở địa phương

Hơn một nửa trong số 305 hộ gia đình được phỏng vấn tại 6 tỉnh cho biết họ đã từng nghe nói đến kế hoạch giảm nhẹ thiên tai của xã với nội dung chủ yếu phổ biến cho cộng đồng là công tác chuẩn bị trước mùa bão lụt (54,1%). Theo các hộ gia đình được khảo sát, hàng năm trước mùa bão lụt, trưởng thôn và cán bộ xã thông báo cho các hộ gia đình chuẩn bị các loại vật liệu như bao cát, cọc tre, dây thừng.v.v. để sẵn sàng ứng phó khi xảy ra thiên tai. Chỉ một số hộ gia đình nghe nói về kế hoạch ứng phó, phục hồi và truyền thông về thiên tai.

Biểu đồ 17: Hiểu biết về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai tại địa phương

22.9%

38.1%36.8%

3.6%

CÓ KẾ HOẠCH THÍCH ỨNG

KHÔNG BIẾTKHÔNG THỂ LÀM GÌCHÍNH QUYỀN SẼ CÓ BIỆN PHÁP

54.1%

18.4%

9.8%

8.5%

0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0% 60.0%

Kế hoạch chuẩn bị trước thiên tai

Kế hoạch ứng phó trong thiên tai

Kế hoạch phục hồi sau thiên tai

Kế hoạch tuyên truyền về thiên tai

Trang | 41

Phần lớn những người được phỏng vấn biết về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai của xã đều được nghe từ loa phát thanh xã (76,3%). Điều này cho thấy tính hiệu quả của kênh thông tin này trong việc truyền tải không chỉ các kiến thức về thiên tai và nâng cao nhận thức trong việc chuẩn bị ứng phó mà có giúp nhanh chóng phổ biến các kế hoạch của địa phương đến với cộng đồng. Chính quyền địa phương như cán bộ xã và trưởng thôn và các cuộc họp cộng đồng là hai nguồn thông tin về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai của xã phổ biến thứ hai (40%).

Biểu đồ 18: Nguồn thông tin về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai của xã

Khi khảo sát viên hỏi các hộ gia đình liệu thông tin về kế hoạch giảm nhẹ thiên tai có hữu ích cho không, hầu hết đều khẳng định những họ sử dụng các thông tin nghe được để chuẩn bị ứng phó với thiên tai (97,6% số người đã nghe nói). Chỉ một số ít sử dụng thông tin từ các kế hoạch này để bố trí lịch thời vụ phù hợp hay lập kế hoạch sản xuất.v.v.

Tương đương với kế hoạch giảm nhẹ thiên tai của xã, 48,5% tổng số người được phỏng vấn cho biết họ đã nghe về kế hoạch giảm nhẹ của trường học và trạm y tế xã và nguồn thông tin nghe nhiều nhất cũng là loa phát thanh xã (33,1%). Người dân ít nghe thông tin về kế hoạch này từ chính quyền địa phương và các cuộc họp thôn ít hơn với 16,1% và 10,5%. Tuy nhiên, một số hộ gia đình còn nhận được thông tin về kế hoạch này qua giáo viên và chính con em của họ (8,5% và 7,9%).

Biểu đồ 19: Thông tin về kế hoạch GNTT của nhà trường và trạm y tế

4.6%

39.9%

39.9%

76.3%

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0%

Đài truyền hình địa phương

Cán bộ thôn, xã

Họp cộng đồng

Loa phát thanh xã

50.8%

31.8%

16.1%

10.5%

8.5%

7.9%

2.0%

1.0%

0.3%

0.0%

0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0% 60.0%

Không nghe nói đến kế hoạch

Loa phát thanh xã

Chính quyền địa phương

Họp thôn

Giáo viên

Học sinh (con cái)

Cán bộ y tế

Đài truyền hình địa phương

Radio

Báo địa phương

Trang | 42

PHẦN 3 KHUYẾN NGHỊ

12 CÁC KHUYẾN NGHỊ VỀ QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH

Tiến độ

Do tiến độ giai đoạn 6 tháng đầu năm của hàng năm thường chậm hơn so với kế hoạch nên ban quản lý dự án cần phải thúc đẩy tiến độ trong giai đoạn này. Một điểm đáng lưu ý nữa là có sự chênh lệch về năm tài khóa, thời gian nghỉ Tết của hai nước khác nhau và tổng kết lập kế hoạch của CTĐ các cấp v.v. Do đó BQLDA phải có phương án kế hoạch cụ thể nếu không các hoạt động sẽ bị đẩy dồn vào 6 tháng cuối năm (thời điểm trùng với mùa mưa bão) dẫn đến chất lượng và tiến độ của dự án không được đảm bảo.[phát hiện 4-1]

Tài chính

Do tiến độ dự án chậm cộng với số lượng các xã thực hiện đầy đủ các hoạt động của 3 hợp phần không nhiều nên trong giai đoạn tới của dự án cần tập trung nguồn lực vào các hoạt động trọng tâm, tránh dàn trải. Bên cạnh đó BQLDA cũng nên xem xét việc tăng vốn dành cho các tiểu dự án vì hoạt động này chi phí thấp nhưng đem lại hiệu quả cao do có sự đối ứng của địa phương về nguồn lực và vốn. Hơn nữa nhằm đảm bảo tiến độ của dự án, hiệp hội cũng cần có sự hỗ trợ tạm ứng vốn trước trong giai đoạn quý đầu hàng năm của năm tài chính Việt Nam. Dự án cũng nên rà soát và điều chỉnh quy trình thanh quyết toán, biểu mẫu và hướng dẫn cho các cán bộ kế toán dự án Tỉnh hội nhằm rút ngắn quy trình thanh quyết toán.[các phát hiện 4-2, 8-1]

Nguồn nhân lực

Mặc dù Trung ương hội đã có sự tăng cường nhân lực cũng như sự tinh giảm cán bộ nhằm đảm bảo chất lượng và quản lý hiệu quả hơn tuy nhiên BQLDA cũng cần phần cân nhắc đến yếu tố chuyên trách của các cán bộ do mô hình cán bộ kiêm nhiệm nhiều dự án ở các cấp khá phổ biến. Hơn nữa sự luân chuyển cán bộ công tác theo nhiệm kỳ cũng là một điểm đáng lưu ý nhằm củng cố về mặt nhân sự không có sự xáo trộn, đảm bảo tiến độ thực hiện các hoạt động của dự án. Bên cạnh đó, hoạt động tập huấn, tập huấn bổ sung, tập huấn lại đặc biệt là cho các cán bộ mới là hết sức cần thiết.[các phát hiện 4-6, 4-7, 7-2]

Phạm vi dự án

Trong chu kỳ tiếp theo của GD4, các hoạt động của dự án nên tập trung tránh dàn trải. Đặc biệt các hoạt động PNTH ở mỗi xã cần phải được thực hiện một cách đầy đủ và toàn diện trong đó bao gồm tất cả các hoạt động như xây dựng năng lực, đánh giá, diễn tập, triển khai các hoạt động, v.v.[các phát hiện 7-1]

Trang | 43

13 XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Chiến lược rút lui sau 2015

Yếu tối Nội tại

Dự án TM/GRRTH đã có chiến lược hoạt động sau khi dự án kết thúc vào năm 2015, đặc biệt là những yếu tố nội tại trên cơ sở các nguồn lực sẵn có. Cụ thể:

Chính sách về GRRTH/PNTH/QLTHDVCĐ của Hội CTĐ Việt Nam: Hội CTĐ Việt Nam đã có Chiến lược phát triển đến năm 2020 nhằm đảm bảo các hoạt động được thiện hiện một cách xuyên suốt theo định hướng Chiến lược. Bên cạnh đó việc củng cố và tăng cường các nguồn lực cũng đang được thúc đẩy thông qua các hoạt động gây quỹ nhằm đảm bảo nguồn tài chính và tăng cường tình nguyện viên CTĐ nhằm đảm bảo nguồn nhân lực thực hiện các hoạt động khi dự án kết thúc.

Hoạt động Trồng và bảo vệ rừng: dự án đã xây dựng được mô hình quản lý bảo vệ rừng dựa vào cộng đồng gắn với chính quyền địa phương. Đây là mô hình gắn kết và hứa hẹn đem lại hiệu quả một cách bền vững khi dự án kết thúc. Trong đó về phía cộng đồng là thành lập và phát triển các đội bảo vệ rừng, còn về phía chính quyền địa phương sẽ đối ứng về mặt chính sách, nhân lực và tài chính một cách gián tiếp. Hơn nữa, người dân ở các địa bàn dự án cũng đã có nhận thức cao về vai trò của RNM đặc biệt là đối với hoạt động sinh kế của hộ gia đình.

Các hoạt động GRRTH của dự án: Bên cạnh các nguồn đối ứng của mình thì các địa phương cũng chủ động tiếp cận các ngồn kinh phí để triển khai các hoạt động đã được xác định qua VCA. Nguồn đối ứng của địa phương: không có kinh phí cho BQLDA xã, huyện; diễn tập; VCA; triển khai tiểu dự án.

Yếu tố Bên ngoài

Bên cạnh các yếu tố nội tại thì dự án cũng có sự củng cố của những yếu tố bên ngoài nhẳm đảm bảo dự án tiếp tục hoạt động hiệu quả sau khi kết thúc. Cụ thể:

Chính sách về GRRTH/PNTH/QLTHDVCĐ: Ở cấp Trung ương, hiện Chính phủ Việt Nam đã có Đề án 1002 về QLTHDVCĐ trên phạm vi cả nước. Trung ương Hội CTĐ Việt Nam đã ký Thỏa thuận hợp tác với DMC/Bộ NN&PTNT về việc thực hiện Đề án 1002 bao gồm các hoạt động: đào tạo giảng viên nguồn, tham gia các hoạt động đánh giá VCA, thực hiện triển khai các hoạt động PNTHDVCĐ tại 1000 xã. Ở cấp tỉnh thì Hội CTĐ tỉnh đã bước đầu nắm bắt được Kế hoạch hành động triển khai Đề án của tỉnh, có nơi đã được giao nhiệm vụ cụ thể trong việc triển khai Đề án tại tỉnh (ví dụ ở tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Hòa Bình).

Hoạt động Trồng RNM: Dự án trồng và bảo vệ RNM của Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ NN&PTNT sẽ được triển khai từ năm 2014 với vốn khoảng 100 triệu USD để trồng và bảo vệ RNM tại 11 tỉnh trong đó có 8 tỉnh ven biển thuộc dự án. Đây là cơ hội tốt để Hội CTĐ Việt Nam có thể vận động về chính sách và cùng tham gia triển khai dự án, hỗ trợ kỹ thuật, truyền thông và huy động tình nguyện viên tham gia tại các tỉnh dự án cũng như các tỉnh mới. Bên cạnh đó cũng có các chính sách về Quản lý và bảo vệ Đê điều như yêu cầu phải có từ 500m RPH ven biển (RNM, phi lao, v.v.) nên cũng tạo điều thuận lợi để mở rộng diện tính rừng trồng.

Trang | 44

Các dự án QLTHDVCĐ và thích ứng với BĐKH của các tổ chức quốc tế khác: Thực tế hiện nay cho thấy vấn đề QLTHDVCĐ và thích ứng với BĐKH đã nhận được rất nhiều sự quan tâm và hỗ trợ của các tổ chức quốc tế khác. Ví dụ như dự án của tổ chức Winrock International có sự tham gia của Hội CTĐ Mỹ là cơ hội để Hội CTĐ Việt Nam tham gia và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật về trồng RNM và GRRTH. Nhiều tổ chức phi chính phủ khác cũng đang và sẽ tiếp tục thực hiện tác hoạt động QLTHDVCĐ và thích ứng với BĐKH như tổ chức MCD, CARE, Mangrove for the Future, v.v. Do vậy, đây là các cơ hội để dự án có thể rút lui sau năm 2015, bằng cách ngay từ bây giới cần phải xây dựng Chiến lược vận động chính sách phù hợp trong đó có hoạt động bàn giao, chuyển sang vai trò mới - hỗ trợ kỹ thuật và thực hiện dự án với nguồn vốn của Chính phủ (Đề án 1002) hoặc quốc tế (Winrock)…

14 CHĂM SÓC VÀ BẢO VỆ RỪNG BỀN VỮNG

Vận động Sở, Ban, Ngành liên quan xây dựng cơ sở pháp lý hướng dẫn bảo vệ và phát triển RNM. Đó sẽ là công cụ tổng hợp quy định quyền lợi và trách nhiệm của người bảo vệ rừng. Những quyền cần kể đến như được thông qua quy định bảo vệ RNM mang tính toàn quốc, quyền sở hữu rừng/cam kết giao rừng trong một thời gian nhất định, hướng dẫn/quy định bảo vệ và quản lý RNM dựa vào cộng đồng, hỗ trợ kinh phí và trang bị tối thiểu cho hoạt động bảo vệ RNM. Những trách nhiệm cụ thể của hoạt động bảo vệ RNM cũng đồng thời được quy định rõ cho cộng đồng bảo vệ RNM cũng như Ban, ngành có chung lợi ích từ RNM (Chi cục Quản lý Đê điều) sẽ là cơ sở pháp lý cho việc thực hiện tốt hoạt động này [các phát hiện 4-4, 9-1].

Khởi động lại hoạt động nghiên cứu: Sau một thời gian dài thiếu vắng hoạt động nghiên cứu về RNM, nay RNM đã chuyển sang một giai đoạn mới với những khó khăn và thách thức mới (mật độ, sâu bệnh, tình trạng dễ bị tổn thương, BĐKH,v.v). Các tổ chức nghiên cứu chuyên sâu về RNM cần vào cuộc trở lại để tiến hành những nghiên cứu nhằm đề xuất những giải pháp về đề kỹ thuật cũng như về mặt sinh học [phát hiện 9-2]

Tối ưu hóa vai trò của chính quyền địa phương trong việc hậu thuẫn cơ chế, hỗ trợ nhân lực và định hướng trong bảo vệ và quản lý RNM dựa vào cộng đồng. Cần vận động các địa phương tích cực phát kiến và thực hiện những mô hình thích hợp cho từng vùng cụ thể [phát hiện 4-3]. Tổ chức hội thảo học hỏi và chia sẽ kinh nghiệm thực tế từ những mô hình quản lý RNM dựa vào cộng đồng tại các địa phương trong và ngoài vùng dự án cũng là hoạt động kiến nghị trong chu kỳ tiếp theo.

Tiếp tục theo dõi, đánh giá tác động của dự án, tài liệu hóa kết quả và chia sẻ với các bên liên quan. Tìm kiếm giải pháp bảo vệ diện tích RPH đầu nguồn trong chu kỳ tiếp và hướng bảo vệ bền vững khi dự án kết thúc [phát hiện 9-4].

Tiến hành chiến dịch tổng truyền thông sâu rộng trong cộng đồng và chính quyền cơ sở về vai trò, giá trị cũng như những khó khăn và thách thức của RNM [phát hiện 9-3].

Hiệu quả kinh tế mà RNM đem lại đã được chính quyền nhiều địa phương khẳng định là ổn định và thậm trí là cao hơn so với sản xuất nông nghiệp Đây là cơ sở để vận động sự ghi nhận chính thức vai trò của RNM từ chính quyền địa phương qua báo cáo kinh tế xã hội thường kỳ [các phát hiện 4-5, 11.1-1].

Trang | 45

15 HOẠT ĐỘNG GIẢM THIỂU RỦI RO THẢM HỌA

Các hoạt động về GRRTH phải được làm một cách toàn diện, thường xuyên liên tục. Dự án nên tập trung vào hoạt động truyền thông vận động nhằm thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong đó các hoạt động về GRRTH phải gắn với thích ứng BĐKH.

Đưa kết quả đánh giá VCA vào trong kế hoạch PTKT-XH của địa

phương

VCA vẫn chưa thực sự đi vào cuộc sống, đặc biệt là ở cấp Chính quyền địa phương thể hiện ở việc các nội dung chưa lồng ghép vào trong KHPTKT-XH hay PNTH của địa phương và chỉ có một bộ phận nhỏ trực tiếp tham gia nắm được nội dung cơ bản. Do đó chu kỳ sau của GĐ4 dự án cần phải tăng cường hơn hoạt động VCA hơn nữa trong đó việc xây dựng 1 mẫu báo cáo KT-XH có lồng ghép VCA để phổ biến cho các xã dự án thực hiện trong các năm tới là hết sức cần thiết. Bên cạnh đó, dự án cũng cần phải tổ chức nhiều hội thảo chia sẻ kinh nghiệm triển khai VCA của toàn dự án đồng thời với việc tăng cường và bổ sung Hướng dẫn viên VCA cấp tỉnh. [phát hiện 1.2-1]

Diễn tập phòng ngừa thảm họa

Đây là một trong những hoạt động mang lại hiệu quả cao. Các địa phương đều mong muốn được thực hiện các hoạt động diễn tập trong các năm tới với các chủ đề phù hợp. Hơn nữa hoạt động diễn tập cũng là một ưu tiên trong CBDRM, phù hợp với nhiệm vụ và nhu cầu của Chính quyền và cộng đồng và Mục tiêu của dự án. Do vậy trong chu kỳ sau của GĐ4, dự án cần đẩy mạnh hoạt động này nhằm tăng cường số người tham gia cũng như thực hành ứng phó PNTH.

Truyền thông về GRRTH và thích ứng BĐKH

Các hoạt động truyền thông về GRRTH và thích ứng BĐKH cần có các hoạt động truyền thông trực tiếp nhiều hơn trong Chu kỳ sau của GĐ 4 như các chiến dịch, hội thi, buổi nói chuyện, kết hợp với các hình thức gián tiếp như phát tờ rơi, poster và bản tin trên loa truyền thanh của xã/thôn. Bên cạnh đó cũng cần phối hợp truyền thông gắn với các hoạt động khác như diễn tập, đánh giá, lập kế hoạch. Mặt khác dự án cũng cần thúc đẩy truyền thông trong trường học vì trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Kết quả khảo sát KAP cho thấy: (i) số hộ gia đình biết về kế hoạch PNTH của các địa phương còn thấp, do vậy, đây là một chủ đề truyền thông cần được tăng cương trong chu kỳ sau của dự án; (ii) 2/3 số hộ được phỏng vấn chưa từng tham gia bảo vệ RNM, như vậy tuyên truyền nhằm bảo vệ RNM bền vững là chủ đề phù hợp; ngoài ra, sinh kế gắn với bảo vệ và phát triển bền vững nguồn lợi RNM cũng cần nhận được sự quan tâm thích đáng; (iii) tỷ lệ người được phỏng vấn hiểu về các biện pháp thích ứng với BĐKH còn hạn chế, do vậy, đây là một chủ đề phù hợp cho hoạt động truyền thông về BĐKH trong chu kỳ sau của dự án

Các tiểu dự án giảm nhẹ

BQLDA cần lưu ý khi thiết kế các tiểu dự án cần phải đảm bảo hoạt động duy tu, bảo dưỡng và quản lý sử dụng các công trình. Mặt khác, các tiểu dự án cũng cần đánh giá hiệu quả của công trình trong đánh giá cuối kỳ. Thêm vào đó do chi phí vốn đầu tư cho

Trang | 46

mỗi công trình tiểu dự án 40 triệu VND do đó khó có thể tạo ra được tác động lớn đối với giảm nhẹ thảm họa. Ngược lại nếu vốn của dự án lớn thì cũng sẽ gây khó khăn cho việc tìm nguồn vốn đối ứng của chính quyền địa phương. Do đó chu kỳ sau của GĐ4 nên rà soát lại hướng dẫn và quy định phù hợp hơn đối với vốn đầu tư và đối ứng. Dự án cũng nên rà soát lại quy trình lựa chọn và triển khai các tiểu dự án để rút ngắn thời gian và tạo điều kiện thuận lợi cho địa phương trong quá trình triển khai.

16 ĐỀ XUẤT VỚI CHỮ THẬP ĐỎ

Chữ thập đỏ Việt Nam

Các hoạt động xây dựng năng lực gây quỹ và mạng lưới tình nguyện viện còn chậm, do đó trong chu kỳ cuối của GĐ4 cần được thúc đẩy xây dựng năng lực gây quỹ thông qua việc tận dụng lợi thế sẵn có để tham gia vào các dự án của các tổ chức khác, nắm bắt các cơ hội triển khai Đề án 1002 và tham gia vào dự án trồng phục hồi RNM của Tổng cục Lâm nghiệp với vồn đầu tư của Ngân hàng Thế giới. Đồng thời vận động để đưa các kết quả sinh kế từ rừng trồng của dự án vào báo cáo kinh tế xã hội hàng năm của địa phương. Hoạt động nâng cao năng lực cần mở rộng mạng lưới tình nguyện viên có chất lượng và ổn định. Sau nhiều năm triển khai Dự án TM/GRRTH, năng lực của Hội CTĐ Việt Nam đã được tăng cường đáng kể và có khả năng nắm bắt các cơ hội tiếp cận nguồn tài trợ, phát huy năng lực và kinh nghiệm thực hiện dự án về TM/GRRTH, đẩy cao hơn vị thế của CTĐ.

Hội CTĐ Nhật Bản

Hội CTĐ Nhật Bản cần có cam kết vốn sớm để CTĐ Việt Nam chủ động trong việc lập kế hoạch năm, kế hoạch ngân sách. Với vị thế và kinh nghiệm trong hoạt động gây quỹ và kêu gọi tài trợ, Hội CTĐ Nhật Bản có thể hỗ trợ Hội CTĐ Việt Nam tiếp cận với các nguồn quỹ Phát triển sạch và thị trường Các bon nhằm tạo ra nguồn quỹ để bảo vệ và phát triển bền vững RNM, tăng cường khả năng thích ứng với BĐKH và GRRTH

Hiệp hội CTĐ Quốc tế

Qua quá trình tổng hợp phân tích tài liệu, nhóm tư vấn nhận thấy Hiệp hội CTĐ Quốc tế cần chuẩn hóa các chỉ số báo cáo cho từng hoạt động. Các báo cáo số liệu theo từng năm và cộng dồn và các biểu mẫu báo cáo số liệu cần chuẩn hóa và thống nhất.

Hiệp hội CTĐ Quốc tế cần hỗ trợ kỹ thuật cho Hội CTĐ Việt Nam trong việc tăng cường các hoạt động tập huấn, hoạt động gây quỹ và vận động chính sách về quản lý và bảo vệ RNM và GRRTH.

Trang | 47

PHẦN 4 PHỤ LỤC

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Báo cáo Trồng và bảo vệ- Đánh giá chương trình trồng rừng ngập mặn và phòng ngừa thảm họa dựa vào cộng đồng (2011)

Báo cáo Phá vỡ con sóng- Phân tích tác động của hoạt động trồng rừng ngập mặn nhằm giảm thiểu rủi ro thảm họa tại Việt Nam (2011)

Các báo cáo tiến độ các năm 2011, 2012 và 6 tháng đầu năm 2013 của Dự án Trồng RNM/Giảm thiểu rủi ro thảm họa

Văn kiện Dự án Trồng RNM/Giảm thiểu rủi ro thảm họa- Hội CTĐ Việt Nam (2011)

Các báo cáo đánh giá VCA của các xã địa bàn dự án (2013)

Các báo cáo PTKT-XH của các xã địa bàn dự án

Các báo cáo tình hình thực hiện dự án của 6 tỉnh khảo sát (Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc, Hòa Bình).

Chiến lược phát triển của Hội CTĐ Việt Nam

Đề án Nâng cao nhận thức cộng đồng và Quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng (Đề án 1002)

Chính sách cho người trồng RPH của ngành Lâm nghiệp

Các báo cáo tài chính của Dự án Trồng RNM/Giảm thiểu rủi ro thảm họa

Báo cáo tiến độ dự án giai đoạn 1/1/2011 đến 31/4/2012

Báo cáo tiến độ dự án giai đoạn 1/1/2012 đến 31/3/2013

Báo cáo tiến độ dự án giai đoạn 1/1/2013 đến 30/6/2013

Trang | 48

THÀNH PHẦN ĐOÀN ĐÁNH GIÁ VÀ NHIỆM VỤ

STT Tên chuyên gia Vị trí Nhiệm vụ thực hiện

Các bộ cao cấp

1 Ông Ngô Công Chính, Thạc sĩ về Quản trị chính sách công

Trưởng nhóm Quảng lý nhóm tư vấn và chịu trách nhiệm hợp đồng với IFRC Cung cấp các kỹ thuật chuyên môn về phương pháp nghiên cứu Tổng hợp báo cáo viết bởi các chuyên gia và hiệu đính báo cáo tiếng Anh và tiếng Việt Viết báo cáo Trình bày kết quả nghiên cứu với IFRC, Hội CTĐ Việt Nam và các đối tác có liên quan Đảm bảo tiến độ và chất lượng tư vấn

2 Bà Nguyễn Thị Kim Cúc, Tiến sĩ Sinh thái học

Chuyên gia về rừng ngập mặn

Cung cấp các kỹ thuật chuyên môn về công cụ khảo sát Chịu trách nhiệm khảo sát số liệu định tính Phân tích số liệu định tính Tham gia viết báo cáo Tham gia chuẩn bị bày trình bày cho hội thảo MTR

3 Ông Phạm Đức Cường, Cử nhân Kinh tế vận tải

Chuyện gia Phân tích số liệu và Phương pháp nghiên cứu

Xây dựng các công cụ khảo sát Tập huấn cho cán bộ khảo sát Giám sát thu thập số liệu Thực hiện các phỏng vấn sâu Xử lý và phân tích số liệu Chuẩn bị bài trình bày cho hội thảo MTR Tham gia viết báo cáo

Cán bộ thu thập số liệu

5 Bà Nguyễn Thanh Ly

Trưởng nhóm thu thập số liệu

Chịu trách nhiệm logic và hậu cầu cho đoàn tại thực địa Thu thập số liệu Giám sát các cán bộ thu thập số liệu Làm sạch số liệu Hỗ trợ phân tích số liệu Dịch các tài liệu liên quan

6 4 cán bộ khác Thu thập số liệu Thực hiện phỏng vấn bảng hỏi

Trang | 49

DANH SÁCH CÁC ĐỐI TƯỢNG PHỎNG VẤN

Xã Đại Hợp - Hải Phòng ngày 15/9/2013

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Phạm Thị Thúy Chủ tịch UBND xã 01668712706

2 Nguyễn Hồng Ban P. Chủ tịch UBND xã 0934219562

3 Hoàng Văn Mạnh P. Chủ tịch UBND xã 0979982137

4 Vũ Văn Hằng Chủ tịch Hội chữ thập đỏ 01227269727

5 Nguyễn Văn Hiền P. Chủ tịch Hội chữ thập đỏ 0912201472

6 Hoàng Văn Hòe Trạm trưởng Y tế xã 0129897068

7 Bùi Thị Út Chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ xã 0975332105

Phường Tân Thành - Hải Phòng ngày 16/9/2013

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Đỗ Trọng Toản Chủ tịch UBND phường 0989540532

2 Vũ Kim Quang P. Chủ tịch UBND phường 0966126186

3 Ngô Thị Nga P. Chủ tịch UBND phường 0982860718

4 Nguyễn Thị Thùy Trang Thường trực Chữ thập đỏ Quận 0983215531

5 Cao Thị Huế Chủ tịch Hội chữ thập đỏ phường 01696766227

6 Bùi Văn Thân Tổ bảo vệ rừng 01658732335

7 Vũ Trọng Khá Tổ trưởng Tổ dân phố 01644973473

8 Đoàn Thị Trang BCH Đoàn khu dân cư Tân Tiến 0988423913

9 Phạm Đình Hùng BCH chi đoàn Tân Tiến 0968111536

10 Trần Văn Khang Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc phường Tân Thành 0989540520

11 Lưu Văn Tuyến Chủ tịch Hội nông dân phường Tân Thành 0987676833

12 Bùi Thị Cắt Chủ tịch Hội phụ nữ phường Tân Thành 01678484218

13 Phạm Văn Thành Chi Hội trưởng Chữ thập đỏ Tân Tiến 0903280824

Thành hội Hải Phòng

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Bùi Mạnh Phúc P. Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Hải Phòng 0983278062

2 Hoàng Lương Cán bộ dự án RNM 0914258755

3 Trần Kim Phượng Kế toán dự án RNM 0904901018

4 Nguyễn Thái Hải Sở Nông nghiệp và PTNT Tp. Hải Phòng 0904718444

Trang | 50

Xã Nam Hưng, Thái Bình ngày 17/9/2013

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Bùi Văn Xuân Chủ tịch UBND xã Nam Hưng 0904000145

2 Trần Thanh Giang P. Chủ tịch UBND xã Nam Hưng 0984270249

3 Trần Công Đoan Chủ tịch Hội chữ thập đỏ xã Nam Hưng 01687646502

4 Trần Văn Pho Chỉ huy trưởng quân sự xã Nam Hưng 0987298826

5 Phạm Ngọc Nam Bí thư Đoàn xã 0945083389

6 Trần Văn Đô Cán bộ Thể dục thể thao xã 0972037109

7 Phạm Ngọc Sơn Trưởng Đài truyền thanh xã 0975635260

8 Phạm Văn Hưng Cán bộ Giao thông thủy lợi 0987418667

9 Trần Văn Kim Cán bộ Địa chính Môi trường 0987298825

10 Trần Minh Phùng Công an viên - Tổ trưởng bảo vệ RNM 0978608610

11 Trần Văn Quyết Cán bộ Lâm sinh thủy sản 01266425032

12 Đặng Hữu Đình Trưởng ban Văn hóa xã 0987372386

13 Ngô Thị Diêm Chủ tịch Hội phụ nữ xã 01688279937

14 Trần Minh Tựu Phó Bí thư Đảng ủy xã 0976756347

15 Trần Xuân Trường Phó Công an xã 01263487994

16 Trần Minh Pha Chủ tịch Hội cựu chiến binh 0983375084

17 Nguyễn Văn Tú Trưởng Công an xã 0986601728

18 Đặng Văn Thuật Bí thư Đảng ủy xã 0986223596

19 Nguyễn Văn Phiên Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân 0977420717

20 Đặng Vũ Khôi Chủ tịch Hội nông dân 0977767062

21 Nguyễn văn Hiến Chủ nhiệm HTX dịch vụ Nông nghiệp 0904048396

22 Trần Minh Đương Chủ tịch Ủy ban mặt trận tổ quốc xã 0974471587

Tỉnh hội Thái Bình

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Nguyễn Kim Sang Hội Chữ thập đỏ tỉnh Thái Bình 01676523011

2 Vũ Hữu Quang Hội Chữ thập đỏ tỉnh Thái Bình 0985064838

3 Đinh Hải Lục Chi cục Kiểm lâm Thái Bình 0919847706

4 Phí Thị Hoa Hội Chữ thập đỏ tỉnh Thái Bình 0985130117

5 Đặng Thị Thủy Hội Chữ thập đỏ tỉnh Thái Bình 0988910182

Xã Thịnh Hưng, Thái Bình ngày 18/9/2013

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Trần Thị Thủy Chủ tịch UBND xã Nam Thịnh 0985949888

2 Bùi Kiên Quyết P. Chủ tịch UBND xã Nam Thịnh 0975726234

3 Trần Văn Hưng Chủ nhiệm Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp 0976136924

4 Trần Văn Xương Chủ tịch Hội nông dân xã 0983544869

5 Trần Thị Duyên Chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ xã 01229398852

6 Phạm Ngọc Thạch Bí thư Đoàn TNCS HCM xã 0975667969

7 Trần Tiến Chinh Chủ tịch Hội cựu chiến binh xã 01223244755

Trang | 51

8 Mai Xuân Trắc Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ 01266400966

9 Phạm Văn Chế Cán bộ Lâm sinh 0962678693

10 Nguyễn Quang Tạo Đội trưởng bảo vệ RNM 0988921245

Xã Nga Tân - Thanh Hóa ngày 19/9/2013

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Mai Tuấn Anh Hội Chữ thập đỏ huyện Nga Sơn 0986215718

2 Phạm Hồng Quân Chủ tịch UBND xã Nga Tân 01291568788

3 Nguyễn Hữu Trung Công an huyện Nga Sơn 01634500207

4 Nguyễn Đăng Dũng Đồn biên phòng Đa Lộc 0982568567

5 Mai Văn Phương P. Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ xã Nga Tân 0916029168

6 Nguyễn Văn Vụ Thôn đội trưởng - Thôn 8 0973079046

7 Phạm Hùng Mạnh C. Văn phòng Hội Chữ thập đỏ Thanh Hóa 0912162588

8 Mai Bá Vận Trạm Y tế Nga Tân 0913901058

9 Mai Văn Lực Đội bảo vệ Rừng ngập mặn 0968277694

10 Phạm Văn Hải Đội bảo vệ Rừng ngập mặn 01668434131

11 Mã Văn Tiến Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Nga Tân 0949140805

12 Đào Trọng Tuyên P. Chủ tịch UBND xã Nga Tân 0989857506

13 Mã Duy Tài Công an viên xóm 7 01687170819

14 Mai Bá Dương Xóm trưởng Xóm 1 0373601312

15 Mai Văn Hùng Xã đội trưởng 01233047033

16 Trịnh Xuân Nam Xóm trưởng 0915038883

17 Nguyễn Thị Nhung Chủ tịch Hội phụ nữ 01239205789

18 Phạm Văn Dũng Xóm trưởng Xóm 3 0977252123

19 Nguyễn Văn Dũng Văn phòng UBND xã 0977937132

20 Trương Văn Quyền Bí thư Chi bộ 2 01628883979

21 Mai Văn Tùng Xóm trưởng Xóm 4 01689150601

22 Trịnh Văn Thủy Địa chính 0982610256

23 Hoàng Văn Kiều Địa chính 2 0986245645

24 Lê Văn Vịnh Trưởng Công an xã

Tỉnh hội Thanh Hóa

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Mai Thị Nhung P. Chủ tịch Hội chữ thập đỏ Thanh Hóa 0984809114

2 Phạm Hùng Mạnh C. Văn phòng Hội Chữ thập đỏ Thanh Hóa 0912162588

Xã Nga Lĩnh - Thanh Hóa ngày 20/9/2013

TT Họ và tên Đơn vị, địa chỉ Điện thoại

1 Mai Tuấn Anh Hội Chữ thập đỏ huyện Nga Sơn 0986215718

2 Ngô Trường Sơn Chủ tịch UBND xã Nga Lĩnh 0913988636

3 Mai Xuân Tỉnh Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ xã Nga Lĩnh 01665679647

4 Nguyễn Thị Trì Chủ tịch Hội phụ nữ xã 01666063787

5 Ngô Thị Hòa Chủ tịch Hội nông dân 0975369329

6 Ngô Thanh Hà Đội ứng cứu nhanh 01248175315

Trang | 52

7 Nguyễn Ngọc Tuân Đội ứng cứu nhanh 01227286419

8 Nguyễn Thành Vinh Đội ứng cứu nhanh 01205115166

9 Nguyễn Văn Thêm Đội ứng cứu nhanh 0962383423

10 Mai Công Thành Bí thư đoàn xã 0978160952