TRNG I HC LUT TP.H CH MINH

KHOA KHOA HC C BN

..TP BI GING

K NNG NGHIN CU

V LP LUN

TI LIU LU HNH NI BTP. H Ch Minh - 2011BIN SONTS. L TH HNG VN (ch bin)ThS. PHM TH NGC THYLI NI U

Nhm mc ch i mi v nng cao cht lng o to thc hin mc tiu gn o to vi nhu cu thc tin, t nm hc 2011-2012 trng i hc Lut TP. H Ch Minh a vo ging dy mn hc K nng nghin cu v lp lun b sung nhng kin thc thuc v nhm k nng mm, l k nng nghin cu khoa hc, k nng thuyt trnh, k nng lp lun, k nng t duy phn bin v k nng tranh lun. Mc tiu ca mn hc nhm gip sinh vin rn luyn cc k nng ngn ng, t duy logic v kh nng lp lun, hng bin c th ngh mt cch su sc, vit mt cch chnh xc, ni mt cch thuyt phc. y l nhng k nng rt cn thit em li cho mi ngi s thnh cng trong cc cng vic hc tp, nghin cu cng nh cc hot ng giao tip x hi v cc ngnh ngh chuyn mn c th, c bit l i vi ngh Lut - ni m cc nng lc t duy, ngn ng v ti n ni c vai tr tin quyt i vi s thnh bi ca cng vic v s nghip.Vi mc tiu y, ni dung ca Tp bi ging K nng nghin cu v lp lun c bin son gm cc chng:

Chng 1: K nng nghin cu khoa hc

Chng 2: K nng thuyt trnh

Chng 3: K nng lp lun

Chng 4: K nng tranh lun phn bin Cc chng c phn cng bin son c th nh sau: Chng 1, 2, 4: TS. L Th Hng Vn

Chng 3: TS. L Th Hng Vn v Ths. Phm Th Ngc Thy.

Mi chng tuy c nhim v rn luyn nhng k nng khc nhau hng n nhng mc tiu c th v tng i c lp, nhng gia chng u c s kt ni, lin thng trn nn tng ca cc k nng t duy v ngn ng, l suy ngh ni vit. Ni dung ca cc chng c bin son da trn s vn dng tch hp kin thc ca nhiu mn khoa hc nh: Ngn ng hc, Ting Vit thc hnh, Phng php lun nghin cu khoa hc, Logic hc, T duy phn bin, Tm l hc, Vn ha Vit Nam, cng vi cc k nng giao tip s phm, k nng lp lun, tranh lun, phn bin. Cc kin thc v k nng y c vn dng, chuyn ha thnh cc nhm k nng c th trong mi chng.

Vic nm vng v thc hnh vn dng tt cc k nng ny trong thc tin s phc v thit thc trc ht cho cc hot ng hc tp, nghin cu ca sinh vin, gip thc hin tt cc bi tho lun, thuyt trnh, tranh lun, vit tiu lun, lun vn tt nghip, thc hin cc ti khoa hc cng nh qu trnh t hc, t nghin cu lu di. i vi cc ngnh ngh c th nh ngh bo, ngh gio, ngh ngoi giao, chnh khch th vic nm vng v thc hnh tt cc k nng ny l iu kin tin quyt em li s thnh cng trong s nghip v cuc sng, nht l trong x hi hin i, khi m s cnh tranh ang ngy cng tr nn gay gt v khc lit trong mi lnh vc. c bit i vi ngh Lut, khi m cng vic chuyn mn phi thc hin thng ngy l cc cuc u tr, u khu gii quyt mu thun, tranh chp gia phi/ tri, ng / sai lin quan n s phn, thm ch quyt nh c vn mng con ngi th vic nm vng v vn dng thun thc cc k nng lp lun, tranh lun, phn bin c c kh nng lp lun sc so v ti hng bin thuyt phc l nhng i hi ti cn thit c th tn ti v khng nh ch ng trong ngh. V c bin son ln u, li phi tng hp, bao qut nhiu lnh vc chuyn mn vi nhiu nhm k nng khc nhau, do Tp bi ging K nng nghin cu v lp lun chc chn s khng trnh khi nhng thiu st v hn ch.

Rt mong c cc nh chuyn mn v bn c quan tm ng gp kin ln xut bn sau, Tp bi ging c b sung, chnh l hon thin hn.

Th t, kin ng gp xin c gi ti: Phng o to, Trng i hc Lut TP. H Ch Minh S 2, Nguyn Tt Thnh, Qun 4, TP. H Ch Minh; in thoi: 08.39400.723 08.37266.333

TC GICHNG 1

K NNG NGHIN CU KHOA HC

Mc ch yu cu:

+ V ni dung kin thc:

- Hiu c tm quan trng ca nghin cu khoa hc v cc kin thc tng quan v nghin cu khoa hc.

- Nm c yu cu v cc bc thc hin mt ti nghin cu khoa hc.

- Nm c cc thao tc c th thc hin mt ti nghin cu khoa hc.

+ V k nng:

- Rn luyn phng php v k nng t duy khoa hc.

- Rn luyn cc k nng thc hin mt ti nghin cu khoa hc.

- Gip sinh vin hnh thnh thi quen v k nng t hc, t nghin cu nng cao cht lng ca vic hc i hc, ng thi khi ngun nim am m nghin cu, gip h to lp thi quen t nghin cu lu di.

NI DUNG BI HC

Khc vi vic hc ph thng, vic hc bc i hc vi ng ngha phi l qu trnh t hc, t nghin cu, tm ti kin thc p ng c cc yu cu nhn thc bc cao. Nu yu cu nhn thc bc hc ph thng ch cn dng li cp bc 1: bit v hiu, th bc i hc khng ch dng li m cn cn phi tin n cc nc thang nhn thc cao hn, l nhn thc bc 2: phn tch, tng hp, l gii; v bc 3: nh gi, ph phn, lin h v vn dng vo thc tin.

t c cc mc nhn thc bc 2 v 3 i hi vic hc i hc phi gn lin vi cc hot ng nghin cu khoa hc rn luyn t duy khoa hc cng nh cc k nng t hc, t nghin cu, l nhng k nng m bt c sinh vin i hc no cng cn phi c. S khng c nhng nh khoa hc, cng nh khng c nhng khm ph, nhng pht minh khoa hc trong tng lai, nu khng c s khi u bng vic trang b nhng k nng nn tng cng nh khi gi nim say m vi cng vic tm ti nghin cu t lc cn l sinh vin trn ging ng. Hot ng nghin cu khoa hc, v vy l mt hot ng c ngha quan trng, c thc hin thng xuyn, lin tc v xuyn sut, gn lin vi nhim v hc tp ca mi sinh vin trong qu trnh thc hin cc mn hc. Cc bi tp thc hnh nghin cu khoa hc i hc thng c thc hin di cc dng nh: vit bi tham lun v mt vn trnh by trong mt bui tho lun nhm, lp; vit tm tt ni dung mt bi bo khoa hc hay mt cun sch; vit mt bi tiu lun cho bi tp thng. cp cao hn, l vic tp lm mt ti nghin cu theo nhm, vit bi tp nin lun, kho lun tt nghip...

Tuy nhin, phn ng sinh vin cn cha c c nhng kin thc c bn v nghin cu khoa hc. V vy ni dung chng ny s trang b cc kin thc tng quan v nghin cu khoa hc cng nh qui trnh v cc k nng thc hin mt ti nghin cu khoa hc.

1. Tng quan v nghin cu khoa hc

1.1. Khi nim v nghin cu khoa hc

1.1.1. Khi nim khoa hc

T in Ting Vit nh ngha khoa hc l h thng tri thc tch ly trong qu trnh lch s v c thc tin chng minh, phn nh nhng quy lut khch quan ca th gii bn ngoi cng nh ca hot ng tinh thn ca con ngi, gip con ngi c kh nng ci to th gii hin thc.

Theo T in Bch khoa ton th Vit Nam, khoa hc l: h thng tri thc v t nhin, x hi v t duy, c tch lu trong qu trnh nhn thc trn c s thc tin, c th hin bng nhng khi nim, phn on, hc thuyt. Nhim v ca khoa hc l pht hin ra bn cht, tnh quy lut ca cc hin tng, s vt, qu trnh, t m d bo v s vn ng, pht trin ca chng, nh hng cho hot ng ca con ngi. Khoa hc gip cho con ngi ngy cng c kh nng chinh phc t nhin v x hi. Khoa hc va l mt hnh thi thc x hi va l mt dng hot ng, mt cng c nhn thc.

Nh vy, trong khi nim khoa hc bao gm hai phng din: hot ng khoa hc v tri thc khoa hc. Hot ng khoa hc l qu trnh p dng cc tng, nguyn l v phng php khoa hc nghin cu, tm ti khm ph ra nhng tri thc mi v t nhin v x hi, m t, gii thch hay d bo v cc s vt, hin tng trong th gii khch quan.

Sn phm ca cc hot ng nghin cu khoa hc l cc tri thc khoa hc. Tri thc khoa hc l nhng hiu bit v bn cht v qui lut ca t nhin, x hi m con ngi c c thng qua hot ng nghin cu khoa hc, c khi qut di dng l thuyt, l cc khi nim, phn on, hc thuyt. Nh vy, trong kho tng tri thc ca nhn loi gm hai h thng tri thc: tri thc kinh nghim v tri thc khoa hc.

- Tri thc kinh nghim l nhng hiu bit c tch ly bng con ng nhn thc cm tnh, trc tip qua cc hot ng thc tin hng ngy nn thng ri rc, tn mn, ch nhn din i tng nhng biu hin b ngoi, khng c kh nng tip cn su vo bn cht, cng nh cha khi qut c cc thuc tnh, cc qui lut cng nh cc mi quan h bn trong ca i tng.

- Tri thc khoa hc mc d c c s t cc tri thc kinh nghim, da trn cc kt qu quan st, thu thp cc thng tin t cc s kin, hin tng xy ra ngu nhin trong thc t, nhng bng t duy khoa hc v bng cc phng php khoa hc, cc thng tin y c t chc thnh h thng, c l gii t bn cht, c khi qut v c kt thnh cc qui lut di dng cc cng thc, khi nim, nh l, nh lut, phm tr, hc thuyt khoa hc. t hnh thnh nn cc b mn khoa hc t nhin v x hi.

1.1.2. Khi nim t duy khoa hc

Mi hot ng ca con ngi u c iu khin bi t duy. p ng nhng hot ng thc tin vi nhng c trng khc nhau, t duy ca con ngi cng tn ti vi 3 kiu dng vi nhng c im u tri khc nhau:

+ T duy hnh ng trc quan (cn gi l t duy cm tnh hay t duy thc tin hng ngy): l dng thc t duy gn lin vi cc i tng c th, trc tip, gip ta nhn thc c tng mt, tng kha cnh ring r gn lin vi nhng hnh nh b ngoi v i tng m khng thy c bn cht v cc qui lut pht trin ca n. Dng thc t duy ny iu khin cc hot ng thc tin hng ngy ca con ngi. + T duy hnh tng - cm tnh (cn gi l t duy ngh thut - t duy hnh tng): l dng thc t duy trong s nhn thc v i tng khng tch ri gia nhng biu hin c th - cm tnh, ngu nhin, c bit, ca i tng vi tnh chnh th, ton vn, tnh ph bin, ci khi qut v i tng, trn c s ca s thng nht, ha quyn gia l tr v tnh cm. y l dng thc t duy iu khin lnh vc hot ng ngh thut ca con ngi.

+ T duy khi nim - lgic (cn gi l t duy logic/ t duy khoa hc): l dng thc t duy c kh nng phn nh gin tip thc ti khch quan trn c s ca s tru tng ha, khi qut ha v i tng thng qua cc khi nim, cng thc, phm tr, phn on, suy lun, l thuyt, gi thuyt, nh c th khm ph c nhng mi lin h bn trong c tnh bn cht cng nh nhng qui lut tn ti v pht trin tt yu ca hin thc khch quan.

Ba dng thc t duy ny u c mi ngi vi nhng mc biu hin u tri khc nhau, chng khng tn ti bit lp m c mi quan h bin chng, b sung cho nhau em li cho con ngi c kh nng nhn thc, khm ph ton din v thc ti khch quan, trong t duy khoa hc l c s thc hin cc hot ng nghin cu khoa hc, nhm gip con ngi tip cn su vo bn cht ca th gii khi qut cc qui lut ph qut v tt yu ca cc i tng.

1.1.3. Khi nim nghin cu khoa hc

- Khi nim nghin cu (research): l xem xt, tm hiu k lng nm vng vn , gii quyt vn hay rt ra nhng hiu bit mi. - Tc gi V Cao m trong Gio trnh Phng php lun nghin cu khoa hc nh ngha: Nghin cu khoa hc l s pht hin bn cht s vt, pht trin nhn thc khoa hc v th gii; hoc l sng to phng php mi v phng tin k thut mi lm bin i s vt phc v cho mc tiu hot ng ca con ngi

T cc nh ngha trn, c th xc nh i tng, ni dung v mc ch ca nghin cu khoa hc:

- i tng ca nghin cu khoa hc l th gii khch quan (t nhin v x hi) v phng php nhn thc th gii khch quan y.

- Ni dung ca nghin cu khoa hc l hot ng ca t duy khoa hc kt hp vi vic vn dng cc phng php, phng tin khoa hc thu thp thng tin, x l thng tin trn c s ca cc phn on, phn tch, tng hp, khi qut, suy lun khm ph, pht hin v chng minh s tn ti ca mt chn l khoa hc.

- Mc ch ca nghin cu khoa hc nhm pht hin ra nhng tri thc mi, sng to nhng gi tr mi, xut nhng gii php mi vt ln nhng tri thc c, b sung hoc thay th nhng gi tr khng cn ph hp, lm thay i nhn thc ca con ngi theo hng tin b hn, gip con ngi ngy cng tim cn hn vi chn l v i tng. T cc kt qu nghin cu ca khoa hc vn dng vo vic ci to thc tin, p ng nhng nhu cu ngy cng cao hn ca cuc sng con ngi. 1.2. Phn loi khoa hc v nghin cu khoa hc

1.2.1. Phn loi khoa hc

Hin nay, c nhiu cch phn loi khoa hc da trn nhng tiu ch khc nhau, trong cch phn loi ph bin nht l chia cc lnh vc khoa hc thnh ba nhm c bn nh sau:

+ Khoa hc x hi v nhn vn: nghin cu v bn cht, cc quy lut, s vn ng v pht trin ca x hi v t duy nh trit hc, chnh tr hc, kinh t hc, vn hc, vn ha hc, m hc, tm l hc, o c hc, lut hc, gio dc hc, x hi hc, kho c hc, s hc,

+ Khoa hc t nhin: nghin cu v bn cht, cc quy lut v s vn ng v pht trin ca th gii t nhin nh ton hc, vt l hc, ho hc, thin vn hc, sinh vt hc, sinh l hc...

+ Khoa hc k thut v cng ngh: nghin cu ng dng cc thnh tu ca khoa hc t nhin vo trong lnh vc k thut - cng ngh nhm pht minh ra cc quy trnh cng ngh mi, ch to ra cc loi my mc, thit b mi, sn xut ra cc loi sn phm vt cht

Tuy nhin, cn phi lu l cc cch phn loi trn ch c tnh cht tng i, bi v cc ngnh khoa hc thng khng tn ti bit lp, ring r m lun c mi lin h vi nhau, tip thu v vn dng thnh qu nghin cu ca nhau.

1.2.2. Phn loi nghin cu khoa hc

Da theo nhng tiu ch khc nhau, ngi ta cng c nhiu cch phn loi nghin cu khoa hc khc nhau. Sau y l cc tiu ch phn loi ch yu: 1.2.2.1. Phn loi theo chc nng nghin cu

Da trn tiu ch v chc nng nghin cu, nghin cu khoa hc c chia thnh 4 loi:

- Nghin cu m t: l nhng nghin cu nhm a ra mt h thng tri thc v nhn dng mt s vt, nh gi mt s vt, hin tng.

- Nghin cu gii thch: l nhng nghin cu nhm gii thch ngun gc, cu trc, quy lut chi phi qu trnh vn ng ca s vt.

- Nghin cu gii php: l nhng nghin cu nhm tm kim, sng to cc gii php khc phc, nng cao, pht trin s vt, s vic.

- Nghin cu d bo: l nhng nghin cu nhm nhn dng trng thi ca s vt trong tng lai.

1.2.2.2. Phn loi theo phng thc thu thp thng tin

Theo tiu ch ny, nghin cu khoa hc c chia thnh 3 loi:

- Nghin cu th vin: l loi nghin cu c thc hin t ngun thng tin, t liu ch yu thu thp c t cc loi sch, bo trong cng b cc cng trnh nghin cu, bi vit c lin quan n vn nghin cu.

- Nghin cu in d: l loi nghin cu c thc hin ch yu da vo s quan st, thu thp thng tin qua thc t, ti hin trng, thng qua cc phng tin o c, ghi m, ghi hnh, hoc tr chuyn, phng vn trc tip

- Nghin cu lab (nghin cu thc nghim): l loi nghin cu c thc hin ch yu trong phng th nghim vi cc my mc v phng tin thc nghim m phng cc i tng v cc quan h tng tc gia chng, t rt ra cc kt lun.

1.2.2.3. Phn loi theo mc tiu ng dng

Theo tiu ch ny th nghin cu khoa hc c phn ra 4 loi:

- Nghin cu c bn: loi hnh nghin cu ny c mc tiu l tm ti, sng to ra nhng tri thc mi, nhng gi tr mi, i su khm ph bn cht v quy lut vn ng v pht trin ca th gii nn sn phm ca loi nghin cu ny khng c kh nng ng dng trc tip vo mt lnh vc ca i sng m c vai tr lm nn tng tri thc cho cc qu trnh nghin cu v ng dng tip theo.- Nghin cu ng dng: loi hnh nghin cu ny da trn nhng thnh tu ca nghin cu c bn vn dng vo trong cc lnh vc ca khoa hc nhm pht hin ra nhng nguyn l, nhng qui lut mi, tm ra nhng gii php hu ch, nhng quy trnh cng ngh v nhng sng ch mi thc y s tin b x hi.- Nghin cu trin khai: loi hnh nghin cu ny c mc tiu l tm kh nng p dng i tr cc kt qu nghin cu ng dng vo thc t sn xut v i sng x hi nhm em li nhng thnh qu trc tip lm thay i cc hin trng ca i sng x hi.

- Nghin cu d bo: l loi nghin cu m mc ch khng phi l a n nhng kt qu trc tip, hu dng ti thi im nghin cu m ch l d bo xu th pht trin ca i tng trong tng lai.

Tuy nhin, s phn loi theo cc tiu ch trn y ch hon ton l tng i da trn tnh u tri ca mi tiu ch, cn trong thc t thng lun c s kt hp, vn dng cc dng thc nghin cu khc nhau ngay trong mt cng trnh nghin cu nhm t c nhng hiu qu ti u.1.3. Yu cu ca nghin cu khoa hc

1.3.1. Yu cu i vi ngi nghin cu

- C kin thc i vi lnh vc cn nghin cu.

- C t duy khoa hc, c tinh thn khch quan, khoa hc khi xem xt, nh gi i tng, trnh thin kin ch quan.

- C t duy phn bin, tc c kh nng xem xt vn t nhiu pha, nhiu chiu.

- C t duy sng to: nghin cu khoa hc nhm mc ch tm ra ci mi, bi vy mt trong nhng yu cu quan trng i vi ngi nghin cu khoa hc l phi c kh nng sng to, tm ti, pht hin ci mi, khng chp nhn, khng bng lng, an phn vi nhng g c, bit.

- C nim am m nghin cu tm ti, khm ph ci mi; c c tnh kin tr, chu kh, dm dn thn, dm chp nhn ri ro, bi nghin cu khoa hc l cng vic y cam go, th thch ch khng phi l con ng ri thm .

- C bn lnh khoa hc v chnh kin c nhn bo v quan im v lp trng khoa hc ca mnh mt khi c nhng c s khch quan v nim tin vo cc c s y.

- C o c khoa hc, l phm cht trung thc v lng t trng khng o vn, khng li dng thnh qu lao ng ca ngi khc.

1.3.2. Yu cu i vi sn phm khoa hc

Mt sn phm nghin cu khoa hc ch c gi tr khi n p ng c cc yu cu c bn sau y:

- Tnh sng to: gi tr ca mt sn phm nghin cu khoa hc c nh gi trc ht phc thuc vo nhng tri thc mi, nhng sng to, pht minh mi m n em li. Mc ch ca nghin cu khoa hc l khm ph, pht hin bn cht, quy lut ca th gii t nhin v x hi m trc con ngi cha bit hoc bit cha ton din v thu o, l s b sung thm nhng tri thc mi lm giu c thm kho tng tri thc ca nhn loi, cho nn, nhng mc khc nhau, d t d nhiu, mt cng trnh nghin cu khoa hc ch c gi tr thc s khi n em li nhng thng tin mi, gp phn thc y nhn thc ca con ngi tin thm mt bc, lm thay i nhn thc v hnh ng ca con ngi.

- Tnh khch quan, chnh xc: thng tin trong khoa hc phi c tnh khch quan, tnh chnh xc, tc l phi phn nh ng bn cht v qui lut khch quan ca i tng th mi c gi tr v tin cy. Tiu ch nh gi, kim chng tnh chnh xc v tin cy ca cc kt qu nghin cu ty thuc vo tnh cht c th ca mi ngnh khoa hc cng nh mi i tng nghin cu c th (khoa hc x hi, khoa hc t nhin, khoa hc cng ngh l khng ging nhau), tuy nhin n u c phn nh trc ht thng qua vic vn dng cc phng php, qui trnh, thao tc nghin cu m bo tnh khch quan v ph hp. V vy, chng minh tnh khch quan, khoa hc v chnh xc ca kt qu nghin cu, khi bo co, cng b kt qu nghin cu i hi ngi nghin cu cng phi trnh by c qu trnh tin hnh cng vic ca mnh (phng php, qui trnh, thao tc nghin cu) a n kt qu y, bi nu nhng yu t ny khng m bo tnh khch quan, khoa hc th kt qu nghin cu s khng c tin cy.

- Tnh l lun v thc tin: sn phm nghin cu khoa hc phi c ngha l lun v thc tin (hoc ch t cng l mt trong hai phng din y). iu ny c ngha l, mt sn phm ca nghin cu khoa hc phi em li, hoc l nhng nhn thc mi v mt l lun thc y cc nhn thc l lun tin thm mt bc, hoc l phi gii quyt c mt (hay mt s) vn m thc tin cuc sng t ra, hoc l c hai phng din l lun v thc tin lm thay i nhn thc v hnh ng ca x hi theo hng tch cc hn.

2. Cc bc thc hin mt ti nghin cu khoa hc

Do mi ngnh khoa hc c i tng nghin cu khc nhau, v do cc phng php nghin cu cng nh cc bc tin hnh c th cng khng ging nhau. Trong phm vi ni dung chng trnh mn hc ny ch hng n mc tiu c th l cung cp cc kin thc v k nng nghin cu khoa hc cho i tng l sinh vin ngnh Lut nn chng ti ch gii hn trnh by qui trnh cng nh cc thao tc c th cho vic thc hin mt ti nghin cu thuc lnh vc khoa hc x hi.

2.1. Cch tm kim, la chn ti v t tn ti nghin cu

2.1.1. Khi nim ti khoa hc v cch tm kim, la chn ti

- ti khoa hc l mt vn c ngha khoa hc m cho n thi im c la chn nghin cu th vn l mt cu hi ang b ng cha c gii quyt, tc cha c cng trnh no lm sng t. l vn khoa hc m ngi nghin cu quan tm v tm cch gii p trong phm vi cng trnh nghin cu ca mnh, v khi gii p c vn th khoa hc s tin thm mt bc.

+ Cch tm ti nghin cu:

- i vi cc nh khoa hc: mt ti nghin cu ch c th ny sinh trong qu trnh tip cn nhiu ti liu khoa hc lin quan, l kt qu ca s tm ti, suy ngm, phn tch, lin h, khi qut, th mi tm n c ci im m khoa hc cn dng li; ti cng c th ny sinh t cc cuc hi tho khoa hc, khi pht hin c nhng vn c ngha quan trng cn b ng, nhng vn cha c gii quyt thu o, nhng tranh lun cha i n thng nht; vi kinh nghim v s nhy cm khoa hc, cc nh khoa hc cng c th tm thy nhng gi cho mt ti nghin cu t mt tnh hung c vn trong hot ng thc tin, khi gp nhng vng mc cha c tho g, hay t vic pht hin nhng bt n trong cc quan nim v cch gii quyt c v.v

- Trong trng i hc, vic lm cc bi tp di dng tiu lun, ti nghin cu khoa hc sinh vin, kha lun hay lun vn cao hc ch l cng vic tp nghin cu khoa hc di s hng dn ca ging vin, cho nn vic tm kim ti thun li hn nhiu. thng l cc ti gn vi ni dung kin thc ca cc mn hc qua s gi , nh hng ca ging vin.

Tm li, tm ti nghin cu tc l tm ra ci im nm trn ranh gii gia ci bit v ci cha bit ca khoa hc.

+ Cch la chn ti nghin cu: vic la chn c mt ti nghin cu ph hp l yu t c ngha tin quyt i vi s thnh cng ca mt cng trnh nghin cu. Bi vy, vic la chn ti nghin cu c ngha rt quan trng, trong c rt nhiu tiu ch cn phi p ng l:

- Tnh mi v tnh k tha: khi nim v tnh mi ca ti cn c hiu rng, khng nht thit phi l mt vn hon ton mi m, mt lnh vc cha ai tng khai ph, m ngay nhng vn c nhiu ngi cy xi vn c th cn nhng phng din c ngha nhng li cha c quan tm hoc cha c gii quyt mt cch rt ro. Thng thng, cc ti nghin cu hay c la chn l nhng vn nm ranh gii gia ci bit ( c gii quyt) v ci cha bit (cha c gii quyt); ngha l, mt mt n phi va khng trng lp hon ton vi cc cng trnh nghin cu trc , nhng ng thi li cng khng phi bt u t mnh t trng, t con s khng, m trn c s k tha nhng thnh qu ca ngi i trc, n phi tip cn vn t mt phng din mi t th hin rng cng trnh ca mnh l mt bc tin mi so vi cc cng trnh trc . cng l gi tr khoa hc ca ti.

Trong trng hp i vi ti nghin cu khoa hc ca sinh vin dng tiu lun, kha lun th vic i hi ci mi ch rt khim tn, ch yu ch cc mc : m t, nhn din, h thng ha, tng hp, sp xp, phn tch cc kt qu c, xut kin ngh, gii phpV d:

- M t, nhn din c im, thc trng:

* Quyn c cht L lun v thc tin

* Cng tc kim tra, x l vn bn quy phm php lut ca B T php

* Hot ng ban hnh vn bn quy phm php lut ca HND v UBND cp x (qua thc tin mt a phng )

* Php lut lao ng Vit Nam v lao ng n - Thc trng p dng ti cc doanh nghip

- H thng ha, tng hp, sp xp li, phn tch nhng kt qu nghin cu c trc v cng mt vn , trn c s khng nh li mt cch c h thng cc kt qu nghin cu c:

* Hnh thc Nh nc cc quc gia phng ng c i

* Hnh thc php lut phong kin Vit Nam

- xut kin ngh, gii php:

* Ngn ng php l trong vn bn Nh nc thc trng v kin ngh

* Ch php l v cho thu hng ho thng mi thc trng v hng hon thin

* Nhng bin php chng ph gi hng nhp khu vo Vit Nam thc trng v kin ngh

* Qun l cht thi nguy hi ti Vit Nam thc trng v hng hon thin

* Quy hoch treo thc trng v hng gii quyt

Bi mc ch quan trng nht i vi hot ng nghin cu khoa hc ca sinh vin cha phi l khm ph ra ci mi, m ch l tp dt cc thao tc t duy khoa hc, nm c cc bc thc hin mt cng trnh khoa hc cng nh qui c ca mt lun vn khoa hc.

- Tnh thi s v tnh thc tin: mt ti nghin cu thc s c ngha (tnh cp thit) phi l mt vn m hin thi x hi ang quan tm, c ngha thit thc i vi vic gii quyt mt vn p ng c mt nhu cu, i hi ca x hi ( phm vi mt a phng, tm quc gia hoc thm ch c th l mt vn c tnh quc t).

- Tnh ph hp v tnh kh thi: mt ti c tnh kh thi th vic la chn ti nghin cu phi ph hp vi iu kin t liu hin c, ph hp vi s trang c hn nh, vi thi gian thc hin, iu kin ti chnh, phng tin nghin cu, a bn kho st, phng thc v i tng iu tra, phng vn, ph hp vi mc ch nghin cu (lun n tin s, lun vn thc s, kha lun tt nghip i hc; ti cp Nh nc, cp B hay cp c s; bi ng bo, tp ch hay tham lun hi tho v.v...), v c bit l phi ph hp, va sc vi nng lc v trnh ca ngi thc hin ti.

V d: y l mt ti nghin cu m phm vi bao qut qu rng, khng ph hp vi nng lc v iu kin nghin cu ca sinh vin:

* Kinh t Vit Nam v kinh t Trung Quc: nhng im tng ng v khc bit

* Xy dng chin lc thng hiu quc gia cho Vit Nam v k hoch truyn thng cho thng hiu quc gia giai on 2011 2020

- Tnh hp dn v hu ch i vi bn thn: vic la chn ti cn ph thuc vo s thch v s trng cng nh cn lin quan n phm vi cng vic m ngi nghin cu ang thc hin. i vi sinh vin, nn chn cc ti lin quan n ni dung cc mn hc c th vn dng cc kin thc hc cng nh m rng v o su thm kin thc hc.

Tm li, vic tm kim v la chn ti nghin cu l vic pht hin ra mt vn c ngha m khoa hc cha gii quyt nhng mnh thy c th (c iu kin v kh nng) gii quyt c. Trong thc t, c khng t trng hp, trong qu trnh trin khai nghin cu, ti phi iu chnh li v vt qu kh nng ca ngi nghin cu. Thm ch, c cng trnh khoa hc ch c th tm cho n mt ci tn chnh xc khi cng trnh hon thnh.

2.1.2. Cch t tn ti nghin cu

- Vic t tn ti mt cch chun xc l rt quan trng, v ngay tn ti cn phi ch r i tng v phm vi nghin cu. i tng nghin cu tr li cho cu hi nghin cu ci g, cn phm vi nghin cu ch r gii hn v mt khng gian, thi gian v quy m ca vn nghin cu.

V d:

+ ti xc nh r thi gian, khng gian, phm vi vn nghin cu:

* So snh lut Hng c thi L th k XV vi php Lut phong kin Trung Quc thi Minh

* Php lut nh L th k XV trong vic pht trin kinh t nng nghip

* Vn ha php lut Vit Nam hin nay nhn t mi quan h vi vn ha truyn thng

* Php lut thi L S (th k XV) vi vic bo v quyn ca ngi ph n - Nhng im tin b cn k tha

+ ti xc nh r khng gian, phm vi vn nghin cu m khng xc nh thi gian:

* Quyn t do tn gio M v mt s gi tr tham kho i vi Vit Nam

* Quyn con ngi v quyn tip cn thng tin Vit Nam

* Cc vn php l ca hp ng mua bn hng ha qua thc tin xt x ca Ta n v Trng ti thng mi ti Vit Nam + ti ch xc nh phm vi vn nghin cu m khng xc nh gii hn thi gian, khng gian:

* i l thng mi l lun v thc tin

* Mi gii thng mi l lun v thc tin

- Tn ti phi ngn gn, sc tch, t ch nht nhng cha ng nhiu thng tin nht. Ngn ng dng trong tn ti phi r rng, chun xc ch c th c hiu theo mt ngha duy nht, tuyt i khng c to kh nng c th hiu thnh nhiu ngha.

V d:

* Th tc hnh chnh v vn bo m quyn cng dn

* Vn ha php Lut Vit Nam hin nay nhn t mi quan h vi vn ha truyn thng

* Php lut v th trng quyn s dng t thc trng v hng hon thin.

- Khng nn t tn cc ti di dng qu:

V d:

* Nhng gi tr php l truyn thng cn k tha pht trin, nhng hn ch cn nhn din, ph phn, loi b v t chc chnh quyn ca Nh nc phong kin Vit Nam

* Phn tch v ngh cc chin lc doanh nghip c th tn ti v pht trin c trong bi cnh khng hong kinh t

* Phn tch vai tr ca k ton qun tr trong vic gip cc doanh nghip thc hin tt cc thay i mang tnh chin lc

- Khng nn t tn ti nghin cu bng nhng cm t c tnh xc nh khng cao v thng tin, nh: Vi suy ngh v ; Th bn v ; V vn ; Gp phn vo v.v

Cch t tn ti vi tnh mc ch khng tht xc nh nh trn y ch thch hp cho mt bi bo ch khng thch hp cho mt cng trnh khoa hc i hi s nghin cu tht s nghim tc v cng phu nh lun vn, lun n cng nh cc cng trnh khoa hc khc .

2.2. Thu thp v x l ti liu

2.2.1. Thu thp ti liu nghin cu

2.2.1.1. Mc ch thu thp ti liu

Thu thp v nghin cu, x l ti liu l mt cng vic quan trng v cn thit cho bt k hot ng nghin cu khoa hc no. Mc ch ca vic thu thp v nghin cu ti liu nhm:

- C c cc lun c l thuyt v thc tin chng minh cho tnh ng n ca cc lun im khoa hc m ti cn khng nh.

- Trang b nn tng kin thc rng, su v lnh vc ang nghin cu, gip ngi nghin cu c mt ci nhn bao qut, ton din v vn nghin cu vi nhng thnh tu v hn ch xc nh r hn mc ch v nhim v nghin cu ca mnh, trnh s trng lp vi cc cng trnh c.

- Gip ngi nghin cu nm c phng php tip cn m cc cng trnh nghin cu trc thc hin tip thu v rt kinh nghim.

- Tip thu cc kt qu nghin cu ca ngi i trc lm tin gip ngi nghin cu xy dng cc lun c chng minh cc lun im khoa hc.

C th ni, t liu i vi ngi nghin cu c th v nh nc i vi c. Khng c t liu th ngi nghin cu d ti gii n my cng nh b tay. Bi vy, ngay khu thu thp ti liu, nu ngi nghin cu xt thy khng c iu kin su tm y cc ti liu hay khng c iu kin thc hin cc hot ng iu tra, kho st thc t phc v cho ti th cn phi cn nhc li vic c nn tip tc ti nghin cu hay khng.

2.2.1.2. Ngun thu thp ti liu

Trong bi cnh ca s bng n thng tin hin nay, c rt nhiu knh ngi nghin cu c th thu thp ti liu cng nh nhiu phng tin k thut h tr nh my ghi m, ghi hnh, photocopy, bi vy vic thu thp thng tin c nhiu thun li. Thng thng, c th thu thp ti liu nghin cu t cc ngun sau:

- Cc ti liu khoa hc chuyn ngnh: sch kinh in, sch gio khoa, gio trnh, sch chuyn kho, tp ch khoa hc chuyn ngnh, tp san, lun vn, lun n, cc cng trnh khoa hc, bo co chuyn khoa hc, k yu hi tho trong nc v nc ngoi

- Cc s liu, thng tin thng k c thu thp t cc Nin gim thng k, Chi cc thng k

- Cc ti liu lu tr, vn kin, h s, vn bn lut php, thu thp t cc c quan qun l Nh nc, cc t chc chnh tr - x hi,

- Cc thng tin c ng ti trn cc phng tin truyn thng i chng nh: truyn hnh, truyn thanh, bo ch, Internet,

- i vi cc ti nghin cu mang tnh thc tin cao thng khng th thiu cc lun c thc t, v vy cn phi kho st thc t cc i tng nghin cu bng cch kho st i tng ngay ti ni din ra nhng s vic; thc hin cc trc nghim trn i tng kho st thu thp thng tin phn hi; phng vn ngi am hiu hoc lin quan n ti; pht phiu iu tra thu thp thng tin; t chc hi tho khoa hc tham kho kin cc nh khoa hc v chuyn mn

trnh vic thu thp ti liu b phn tn, tn mn th ngi nghin cu cn c nh hng cho vic tm kim ti liu theo nguyn tc u tin t hp n rng, t cc ti liu lin quan trc tip n gin tip, t cc ngun thng tin c tin cy cao hn n thp hn C th l, hy bt u t vic thu thp cc thng tin c cng b trong cc loi sch nh: gio trnh, sch chuyn kho, tp ch, tp san chuyn ngnh trong v ngoi nc, cc bo co khoa hc, lun vn, lun n v cc loi sch tham kho khc, ri sau mi n cc ngun thng tin, t liu thu thp t bo ch, internet, cc bng a ghi m ghi hnh, bn tho vit tay,

2.2.2. Phn loi v x l ti liu

2.2.2.1. Phn loi ti liu

Mi ti nghin cu i hi cc ngun t liu khc nhau, nhiu loi t liu khc nhau. Sau khi thu thp ti liu nghin cu th phi phn loi ti liu gip cho ngi nghin cu chn lc, nh gi, x l v s dng ti liu cho ph hp vi cc yu cu nghin cu. C th phn ra 2 dng ti liu: ti liu s cp v ti liu th cp.

+ Ti liu s cp: l loi ti liu th c ngi nghin cu t thu thp qua iu tra, phng vn, ghi chp trc tip m cha qua x l, cha c phn tch ch gii, khi qut.

+ Ti liu th cp: l cc thng tin, tri thc c phn tch, gii thch, bnh lun, din gii qua nhng nghin cu ca ngi khc, l cc thng tin trong cc sch chuyn kho, bo ch, bi vit trn cc tp san chuyn , tp ch khoa hc, bin bn hi ngh, bo co khoa hc, internet, sch tham kho, lun vn, lun n, thng tin thng k, hnh nh, bng a ghi m ghi hnh, cc ti liu - vn th, bn tho vit tay,

- vic tm kim, thu thp t liu thc hin nhanh, ngi nghin cu cn lp th mc s b lit k cc loi sch, bo, t liu cn thit ri mi tin hnh tm kim.

- c th ca vic nghin cu trong khoa hc php l thng thin v nh tnh, thm na, cc s liu, cc thng tin trong thc tin i sng php lut thng gn vi nhng tnh hung c th, a dng, thm ch l c bit, v vy, vic thu thp thng tin cng nh vic thng k, phn loi v x l thng tin i hi s cng phu v t m hn nhiu lnh vc nghin cu khc.

2.2.2.2. X l ti liu nghin cu

- Sau khi phn loi cc ngun ti liu thu thp c, ngi nghin cu phi tin hnh c, phn tch, tng hp thng tin, h thng ha v sp xp chng theo tng vn hoc nhm vn , ghi chp cn thn vo s tay (hoc lu trong cc tp tin trong my tnh) gi l phiu d liu lm lun c chng minh cho cc lun im khoa hc.

- Ni dung phiu d liu bao gm vic tm tt cc lun im trong ti liu c km theo vic trch dn nguyn vn nhng kin tiu biu, xc ng v nhng nhn xt, nh gi ca mnh v lun im .

- Cc thng tin trong phiu d liu phi c ghi r ngun gc d liu bao gm: tn tc gi, dch gi, tn sch hoc bi bo, tn bo, tp ch ng, s bo, ngy thng xut bn, ni xut bn, s trang sau ny a vo ch thch cng nh lp danh mc ti liu tham kho c d dng ; vi cc s liu iu tra, phng vn t thc t cng cn phi ghi ngun c th (i tng kho st, a im, thi gian iu tra, kho st).

+ Mt s im hn ch ca sinh vin trong vic thu thp v x l thng tin:

- Do cha c kinh nghim nghin cu nn nu khng c s nh hng, ch ng ca gio vin hng dn th sinh vin thng b ngp gia mt rng ti liu, b mt phng hng gia cc m l thng tin m khng bit cch chn lc, thu thp nhng g cn thit cho mnh.

- Vi i a s sinh vin, cc k nng x l, phn loi, h thng ha cng nh cc k nng phn tch, tng hp, nh gi ti liu v cn nhiu hn ch. Bi vy, thng gp trong cc cng trnh nghin cu ca sinh vin l s lit k cc t liu cn dng th m cha c s phn tch, nh gi, lun gii thu o bng quan im ring ca mnh.

2.3. Xy dng cng nghin cu

Vic lp cng cho mt cng trnh nghin cu l mt cng vic v cng quan trng, phi gm hai giai on: cng s lc v cng chi tit.

2.3.1. cng s lc

cng s lc l b khung, l bn thit k s lc, da trn trc gic khoa hc v kinh nghim phc tho ra cc chng vi cc lun im c d kin. y ch l cng c tnh cht nh hng cho k hoch nghin cu cng nh lm c s thu thp cc ngun t liu, v vy cng d kin ny c th b thay i, iu chnh sau khi cng vic thu thp v x l t liu c bn hon thnh. Tuy nhin, vi cc nh khoa hc ti nng v giu kinh nghim th cng d kin ny thng l gn ng vi cng chnh thc.

2.3.2. cng chi tit

- cng chi tit l cng chnh thc, c lp sau khi cng vic thu thp v x l thng tin c bn hon thnh, cn gi l cng chng minh. cng ny th hin y ni dung ca cng trnh nghin cu vi cc lun im ln, nh, c sp xp theo mt h thng logic cht ch, c lp lang, tng bc, bao gm cc lun im bc 1, bc 2, bc 3 cng vi cc lun c i km.

- T cng phc tho d kin n cng chnh thc, ngi nghin cu phi tri qua qu trnh lao ng khoa hc tht s cng phu v nghim tc vi s thay i, iu chnh, b sung nhiu ln trn c s ca vic nghin cu, x l ti liu, vi cc thao tc phn tch, tng hp h thng ha th mi hon thin c. Bi vy, cng chi tit phn nh rng, su ca kin thc cng nh nng lc t duy khoa hc ca ngi nghin cu.

- Mt cng chi tit c xy dng mt cch khoa hc, hp l s quyt nh v c bn s thnh cng ca cng trnh nghin cu. V vy, c ngi cho rng khi hon thin cng chi tit th xem nh cng trnh nghin cu hon thnh c v cn bn.

- Thng thng, cng ca mt cng trnh nghin cu (kha lun tt nghip, lun vn, lun n) c cu trc ph bin gm 3 chng (cng c khi l 2 hoc 4, 5 chng), trong thng c kt cu theo hai kiu:

a. Kiu kt cu theo chiu ngang:

- Chng 1: Cc vn l lun chung c tnh cht nn tng, lm c s l lun cho cc vn nghin cu nh: khi nim, v tr, vai tr, ngha, tm quan trng ca vn nghin cu- Chng 2: Phn tch tnh hnh, nhn din thc trng ca i tng nghin cu

- Chng 3: L gii nguyn nhn, xut cc kin ngh, gii php gii quyt vn , ch ra phng hng, mc tiu hay d bo tnh hnh pht trin ca vn trong tng lai.

y l kiu kt cu truyn thng rt quen thuc i vi cc cng trnh nghin cu. Tuy khng mi m, c o nhng y l kiu kt cu d trnh by, ng thi d to nn s kt ni cht ch v logic gia cc chng.

b. Kiu kt cu b dc:

- L kiu kt cu trong mi chng gii quyt mt vn tng i trn vn, vi s sp xp cc lun im theo trnh t logic: 1) C s l lun; 2) Thc trng; 3) Nguyn nhn v gii php.

- So vi kiu kt cu theo chiu ngang th phng thc kt cu b dc c u im l mi vn c gii quyt gn gh, dt im trong mt chng, nhng nu ngi vit non tay th s kh to s lin kt logic gia cc chng. V vy, la chn kiu kt cu ny i hi ngi nghin cu phi c b dy kinh nghim cng vi vic nm vng v vn dng kt hp nhun nhuyn, linh hot mi quan h gia l lun vi thc tin trong tng vn .

- D l kiu kt cu no th trong cng chi tit, mi chng u phi phn nh s t chc h thng lun im theo trnh t quan h logic vi cc lp lang, tng bc t lun im bc 1 n lun im bc 2, bc 3 sao cho chng khng b trng lp, chng cho, dm p ln nhau.

2.4. Vit thnh vn bn

Trn c s cng chi tit hon thin, t liu chun b y , cng vic tip theo l vit thnh vn bn, tc l bi da p tht cho cng n thnh mt c th hon chnh, sng ng. y l phn th hin cc k nng ngn ng v t duy ca ngi vit, l cc k nng din t v lp lun logic, nh: k nng dng t, vit cu, lin kt lun im, chuyn , chuyn on vn bn thnh mt chnh th thng nht, logic v mch lc. 2.5. Lp danh mc ti liu tham kho

- Danh mc ti liu tham kho l mt phn khng th thiu c ca mt cng trnh nghin cu khoa hc, d qui m ln hay nh. l mt danh sch tp hp, lit k tt c cc ti liu c lin quan n ti m ngi nghin cu c tham kho phc v cho vic nghin cu, bao gm c ngun ti liu trong nc v nc ngoi (nu c). Nhn vo danh mc ti liu tham kho c y , phong ph, c xc ng hay khng ngi ta c th nh gi c tnh khoa hc cng nh s cng phu, nghim tc ca ngi thc hin ti.

- Danh mc ti liu tham kho phi c lp ngay t khi bt u thu thp t liu nghin cu v c b sung trong sut qu trnh nghin cu. V vy, ch khi cng trnh nghin cu vit xong th mi nn hon thin danh mc ti liu tham kho vi vic sp xp v nh s th t c nh hon thin phn ch thch cho cc trch dn trong lun vn.

2.6. Sa cha, hon thin

Thng thng, trong qu trnh vit, khi xong mi on, mi phn, ngi vit bao gi cng phi c i c li pht hin v sa cha cc sai st c v ni dung v hnh thc. Tuy nhin, sau khi hon tt cng trnh nghin cu, vic r sot li ln cui sa cha cc sai st l mt khu tt yu khng th thiu, bi khoa hc i hi tnh chnh xc v s chun mc cao.

3. Cch trnh by ni dung mt lun vn khoa hc

3.1. Phn m u

3.1.1. L do chn ti

L do chn ti hay cn gi l ngha ca ti, hoc tnh cp thit ca ti. Mt ti nghin cu phi c ngha l lun v thc tin, v vy trong phn m u ca cng trnh nghin cu, ngi nghin cu phi thuyt minh c ngha quan trng (t hoc nhiu) ca vn m mnh la chn nghin cu.

- ngha l lun ( ngha khoa hc) ca vn nghin cu: ti gp phn soi sng hay l gii mt vn c tnh l lun no?

- ngha thc tin ca vn nghin cu: ti nhm gii quyt vn no ca thc tin i sng? C ng gp g cho thc tin i sng?

Trnh by l do chn ti chnh l vic ngi nghin cu phi tr li cu hi: V sao ti chn ti ny?

3.1.2. Lch s vn

- Ngay khi quyt nh c la chn mt ti no hay khng, ngi nghin cu phi thu thp cc thng tin v cc cng trnh khoa hc cng b c lin quan n vn nghin cu m mnh nh la chn. Nu c cng trnh no gii quyt c vn y ri m mnh cng khng c quan im no khc hn th phi t b ti y (v vn c gii quyt).

- thuyt minh rng, ti ny l mt vn cha c khoa hc gii quyt, lun vn phi trnh by lch s vn nghin cu tr li cc cu hi: Nhng ai nghin cu vn ny? Nghin cu n u? Cn vn no cn nghin cu tip?

tr li cc cu hi trn, ngi nghin cu cn:

- Duyt li mt cch c h thng tt c nhng cng trnh khoa hc ln, nh trong v ngoi nc c lin quan n ti.

- nh gi thnh tu v hn ch ca cc cng trnh nghin cu c lin quan trn c s ca s phn tch, ph phn, nh gi ch khng n thun ch l lit k ra tn ca cc ti liu (y l li m cc cng trnh nghin cu ca sinh vin rt hay mc phi).

- Xc nh vn m nhng ngi i trc cn dng li, v cng l ch m ti s gii quyt tip lp mt ch trng m khoa hc cn b ng. Ch m khoa hc cn b ng cn c hiu l:

a) Cho n nay cha c cng trnh no cp n theo ng nh yu cu m ti t ra.

b) Tuy c cp n nhng l kha cnh khc.

c) D gii quyt nhng cha tha ng, hoc cha rt ro n ni n chn.

- C nhng ti c lch s vn rt phong ph, v vn nghin cu c rt nhiu ngi bn n. Tuy nhin (d rt t khi), cng c ti m lch s vn cn l mt khong trng, v cho n thi im cha c ai nghin cu. l mt ti khng c lch s vn .

- Phn tng thut lch s vn thng c trnh by theo cc trnh t logic:

a) Theo trnh t thi gian: t cng trnh sm nht n cng trnh gn y nht (c th phn theo giai on, thi k).

b) Theo trnh t cc cng trnh trong nc, ngoi nc (hoc ngc li).

c) Theo trnh t tnh cht quan trng ca vn .

- Khi im li cc cng trnh, khng nn co bng m cn phi dng li phn tch, nh gi k hn i vi nhng cng trnh quan trng, c du n, cn nhng bi vit, nhng cng trnh no khng quan trng th ch cn im lt qua.

3.1.3. i tng, phm vi nghin cu

- Trnh by i tng, phm vi nghin cu cng tc l nu gii hn nghin cu m ti s thc hin. Thng thng ngay tn ti nhng mc khc nhau u th hin iu ny, nhng khi trnh by phn m u cng cn xc nh li mt cch c th hn, c bit l vi nhng ti m tn gi cha minh nh tht r i tng v phm vi nghin cu th phn ny cn c gii thuyt tht c th mi trnh c s bt b.

+ i vi cc ti xc nh r thi gian, khng gian, phm vi vn nghin cu ngay t tn ti th ch cn nu li v c th ha hn.

V d:

* ti: So snh lut Hng c thi L th k XV vi php lut phong kin Trung Quc thi Minh- Gii hn i tng nghin cu: so snh lut Hng c vi php lut phong kin Trung Quc.

- Thi gian kho st: thi L Vit Nam v thi Minh Trung quc.

- Phm vi kho st: cc iu lut.

* ti: Php lut nh L th k XV trong vic pht trin kinh t nng nghip

- Gii hn i tng nghin cu: php lut nh L.

- Gii hn thi gian kho st: th k XV.

- Phm vi kho st: lnh vc pht trin kinh t nng nghip.

* ti: Vn ha php lut Vit Nam hin nay nhn t mi quan h vi vn ha truyn thng

- Gii hn i tng nghin cu: a) Kho st thc trng vn ha ng x vi php lut Vit Nam hin nay; b) L gii nguyn nhn t nn tng vn ha truyn thng.

- Thi gian kho st: giai on hin nay.

- Phm vi kho st: nhng bi bo c ng ti trn cc t bo c uy tn vit v nhng hin tng tiu cc trong ng x vi php lut Vit Nam hin nay. * ti: Php lut thi L S (th k XV) vi vic bo v quyn ca ngi ph n - nhng im tin b cn k tha

- Gii hn i tng nghin cu: php lut vi vic bo v quyn ca ngi ph n.

- Thi gian kho st: thi L S (TK XV).

- Phm vi kho st: nhng im tin b cn k tha.

+ i vi nhng ti ch xc nh phm vi vn nghin cu m khng xc nh gii hn thi gian, khng gian (v d nh: i l thng mi l lun v thc tin; hoc Mi gii thng mi l lun v thc tin) th trong phn gii hn i tng v phm vi nghin cu cn xc nh tht c th trnh b bt b.

3.1.4. Nhim v v mc ch nghin cu

Vic ch r nhim v v mc ch nghin cu cng l mt yu cu khng th thiu khi thc hin mt ti nghin cu. Nu nhim v nghin cu tc l ch r nhng nhim v c th m ngi nghin cu phi thc hin khi nghin cu ti. Nu mc ch nghin cu ca ti tc l tr li cu hi: Nghin cu ti ny s thu c kt qu g, lm g?

V d:

* ti: Hon thin c ch gii quyt tranh chp lao ng tp th Vit Nam: kinh nghim t cc nc c nn kinh t th trng pht trin v cc nc trong khu vc.

+ Nhim v nghin cu:

Nghin cu nhng vn l lun c bn v tranh chp lao ng tp th v gii quyt tranh chp lao ng tp th v nhng l thuyt v so snh lut trong lnh vc php lut lao ng.

Kho st v nh gi c ch gii quyt tranh chp lao ng tp th nhng quc gia c nn kinh t th trng pht trin v nhng quc gia ang pht trin trong khu vc.

Kho st v phn tch thc trng tranh chp lao ng tp th v gii quyt tranh chp lao ng tp th Vit Nam k t khi c B lut Lao ng 1994.

+ Mc ch nghin cu:

xut nhng kin ngh nhm hon thin c ch gii quyt tranh chp lao ng tp th Vit Nam p dng cho c quan xy dng php lut lao ng, c quan qun l lao ng a phng, cc t chc i din ca ngi lao ng v cc doanh nghip.

* ti: p dng phng php ging dy bng tnh hung trong o to lut (qua thc tin ti trng H Lut TP. HCM).

+ Nhim v nghin cu:

- Nghin cu, h thng ha cc vn l lun v phng php ging dy bng tnh hung v thit lp nhng nguyn tc xy dng tnh hung trong cc mn hc lut.- xut c th v vic p dng phng php s dng tnh hung trong dy v hc lut h i hc.- Xc nh nhng iu kin cn thit v kh nng ng dng tnh hung trong qu trnh o to lut.

+ Mc ch nghin cu: Xy dng m hnh ging dy tnh hung v mt s tnh hung in hnh tham kho trong qu trnh dy v hc p dng cho vic ging dy cc ngnh lut c bn trng i hc Lut TP. HCM v cc c s c o to lut trong c nc.* ti: Vn ha php lut Vit Nam hin nay nhn t mi quan h vi vn ha truyn thng.

+ Nhim v nghin cu:

- Ch ra mi quan h gia vn ha vi php lut v xc nh khi nim vn ha php lut vi t cch l mt phng din biu hin ca vn ha.

- Ch ra thc trng tiu cc ca vn ha php lut Vit Nam hin nay

- Phn tch nguyn nhn t s chi phi ca nn tng vn ha truyn thng.

- T gc nhn vn ha xut cc gii php nhm xy dng mi trng vn ha php lut tch cc, lnh mnh, lm nn tng cho cng cuc xy dng Nh nc php quyn nc ta hin nay.

+ Mc ch nghin cu:

a. i vi nhim v o to chuyn ngnh Lut:

- ti nghin cu s to s gn kt gia mt mn hc thuc khi kin thc c s ngnh vi kin thc chuyn ngnh Lut, vic ging dy mn i cng Vn ha Vit Nam th hin c th ring ca trng Lut, qua nhm nng cao tnh ng dng v hiu qu thc tin ca mn hc.

- B sung thm nhng kin thc v vn ha php lut mt mng kin thc x hi rt cn thit trong vic hnh ngh Lut nhng hin cha c ging dy trong chng trnh o to c nhn Lut, c th l:

1- Trang b cho sinh vin nhng tri thc v vn ha php lut cng nh thc mt cch su sc v vai tr ca vn ha php lut trong vic xy dng nh nc php quyn nc ta hin nay.

2- Nhn din c thc trng vn ha php lut Vit Nam hin nay v l gii c nhng cn nguyn ca thc trng y t gc nhn vn ha, gip sinh vin bit vn dng nhng kin thc vn ha Vit Nam vo vic l gii nhng vn trong thc tin ng x vi php lut.

3- Vic b sung nhng kin thc v vn ha php lut nhm gp phn nng cao cht lng o to ngun nhn lc cho ngnh Lut, nng cao cht lng vn ha trong hnh x vi php lut cho nhng ngi hnh ngh lut tng lai, h gp phn tch cc vo vic xy dng mt x hi c nn vn ha php lut cao. b. i vi thc tin php lut:

ti sau khi hon thnh s l ti liu tham kho cho nhng ai quan tm tm hiu v thc trng vn ha php lutmi quan h gia vn ha truyn thng vi vn ha ng x vi php lut.

3.1.5. Phng php nghin cu

- C rt nhiu phng php nghin cu khoa hc khc nhau thc hin cc ti nghin cu, trong c cc phng php chung cho mi khoa hc v c nhng phng php ring cho mi ngnh khoa hc (khoa hc t nhin, khoa hc k thut - cng ngh, khoa hc x hi nhn vn); ng thi cng c nhng phng php c th cho mi loi hnh nghin cu, thm ch cho mi ti c th.

- i vi lnh vc nghin cu v khoa hc x hi nhn vn, cc phng php nghin cu thng c s dng ph bin bao gm:

+ Cc phng php chung:

Phng php lun duy vt bin chng, duy vt lch s

Phng php logic h thng

Phng php phn tch, so snh

Phng php ng i, lch i

Phng php din dch, qui np

+ Cc phng php c th:

Phng php phng vn, iu tra, kho st

Phng php thng k, phn loi

Mi cng trnh nghin cu u phi s dng kt hp nhiu phng php khc nhau x l cc i tng nghin cu. Vic s dng kt hp nhng phng php nghin cu chung v ring no trong s cc phng php trn y cho mi ti nghin cu l ty thuc vo mc ch, ni dung v tnh cht ca vn nghin cu.

Tm li, trn y l nhng ni dung thuc v phn m u (phn t vn ) cho mt cng trnh nghin cu. y l phn rt quan trng trong kt cu ca mt cng trnh nghin cu, bi v qua y s chng t ngi vit c tht s nm vng ti v lm ch vn nghin cu hay khng.

3.2. Trnh by ni dung nghin cu

y l phn trnh by ni dung cc chng, phn da trn cng chi tit lp vi cc lun im cp 1, cp 2, cp 3 c t chc, sp xp theo cc lp lang, tng bc vi m hnh cu trc chung nh sau:

Chng 1:

1.1.

1.1.1.

1.1.2.

1.2.

1.2.1.

1.2.2.

S kt:

Chng 2:

2.1.

2.1.1.

2.1.2.

2.2.

2.2.1.

2.2.2.

S kt:

Chng 3:

3.1.

3.1.1.

3.1.2.

3.2.

3.2.1.

3.2.2.

S kt:

- trnh by cc ni dung trong tng chng, mc i hi ngi vit phi s dng cc lun c (l thuyt v thc tin) xc ng cng vi l l c sc thuyt phc lp lun nhm chng minh cho cc lun im c xc nh. Bi vy phn trnh by ni dung i hi ngi nghin cu cc k nng lp lun cht ch, logic v k nng din t mch lc kt ni gia lun c vi lun c, gia lun c vi lun im, gia cc lun im cng tng bc (ng hng) vi nhau cng nh gia lun im bc di vi lun im bc trn vn bn thnh mt th thng nht hon chnh, logic v mch lc. (S c trnh by k chng 3: K nng lp lun, bi 2: Cc cp ca t chc lp lun).

- Dung lng s trang ca cc chng phi khng c qu chnh lch m bo tnh cn i ca lun vn.

- Cc tiu , mc ln, mc nh phi c nh s nht qun, r rng, phn nh c tnh tng bc ca cc lun im; trnh s dng cc k hiu mt cch ty tin (du #, *) khin cho vic nhn din trnh t cc lun im b ri, khng th hin c cc quan h logic gia chng. Vic nh s cc tiu mc ch nn dng li cp bc 4 (v d: 1.2.2.3.), nu khng ngi c s rt kh theo di.

- Kt thc mi chng phi c phn s kt tm lc kt qu nghin cu ca chng , c din t bng cc cm t, nh: Tm li, Nhn chung, Qua phn tch trn c th rt ra cc kt lun (nhn xt) sau on kt ca mi chng cng ng thi lm tin chuyn tip sang chng sau.

3.3. Phn kt lun

- Phn kt lun ca mt cng trnh khoa hc phi mt trang ring, l s tng hp tt c cc kt qu nghin cu ch yu m cng trnh t c. Cc kt qu nghin cu y phi c trnh by mt cch ngn gn, c c khng nh nhng ng gp khoa hc ca cng trnh.

- Cc kt lun phi c nh s th t 1, 2, 3 hoc cc gch u dng (-) m khng km theo bt k mt li bnh lun no.

- Nhng kt lun ny l phn rt quan trng ca lun vn, do vy, tc gi phi dnh nhiu th gi, u t suy ngh vit tht chnh xc, c th nhng phi c ng, sc tch.

4. K nng tm tt, tng thut ti liu khoa hc

4.1. Tm tt mt vn bn khoa hc

Tm tt vn bn l rt gn ni dung ca vn bn, ch gi li ni dung ct yu nht m vn bn mun chuyn ti.

4.1.1. Mc ch, yu cu ca vic tm tt vn bn khoa hc+ Mc ch ca vic tm tt:

Vic tm tt vn bn c th xut pht t nhiu mc ch khc nhau:

- Gii thiu cng trnh khoa hc trn bo ch hoc trong t in.

- Bo co hi ngh, hi tho khoa hc.

- Tm tt cng trnh nghin cu trnh by trong hi ng bo v lun vn, lun n hoc hi ng nghim thu ti khoa hc.

- Tm tt mt chng, phn trong gio trnh hoc cc sch chuyn kho sau khi hc xong, c h thng ha v nm vng cc ni dung tri thc.

- Tm tt rn luyn cc thao tc t duy khoa hc.

+ Yu cu ca vic tm tt:

- Tm lc c nhng ni dung chnh ca vn bn.

- Trnh by ngn gn, c ng, mch lc, sng r.

- Ph hp vi mc ch ca vic tm tt.

4.1.2. Cc cch tm tt vn bn khoa hc

Thng thng c hai cch tm tt ti liu khoa hc: tm tt dng cng v tm tt dng vn bn rt gn.

4.1.2.1. Tm tt dng cng

- L cch tm lc, rt gn vn bn di dng khung sn, dn trong phn nh c cc lun im, lun c v quan h v cp gia cc lun im, lun c y theo cu trc c lp lang, tng bc, c trt t trn / di, trc / sau.

- Thng thng, vn bn khoa hc chuyn su trin khai h thng lun im, lun c thng qua h thng cc mc vi nhiu tng bc khc nhau. Ngi tm tt ch cn ghi li cc mc theo h thng c cng vi ni dung chnh ca mi mc.

- Trng hp vn bn khng c cc mc th ngi tm tt phi t tm ra mc nh vo cc cu ch ca on vn. Cc mc phi dng cc k hiu (I, II, III,; A, B, C; a, b, c; 1,2,3,; 1.1., 1.2., 1.3.;; cc du +; - ) phn nh cc quan h cu trc tng bc gia cc lun im ( ln, nh).

4.1.2.2. Tm tt dng vn bn rt gn

l vic dng ngn ng v cch din t ca ngi tm tt chuyn ni dung vn bn chnh thnh mt vn bn khc tinh gn c v di v ni dung.

Vic tm tt phi bm st 3 phn chnh theo b cc ca vn bn:

- Phn m u: cn tm lc ch ca vn bn bng vi cu ngn gn.

- Phn khai trin: ln lt tm tt theo trnh t cc lun im v lun c c trnh by trong vn bn. Nu on vn c cu ch th bm st cc cu ch tm tt cc chnh. Nu on vn khng c cu ch th phi khi qut chnh ca c on v din t li mt cch ngn gn. m bo tnh khch quan, chnh xc th cn trch dn nguyn vn mt s cu quan trng ca vn bn chnh.

- Phn kt lun: rt gn theo cch din t ca ngi tm tt kt hp vi trch dn nguyn vn nhng cu kt lun quan trng.

4.2. Tng thut ti liu khoa hc

4.2.1. Mc ch, yu cu ca vic tng thut ti liu khoa hc4.2.1.1. Mc ch ca tng thut

Trong nghin cu khoa hc, vic tng thut ti liu khoa hc l cng vic m ngi nghin cu phi lm thng xuyn vi cc mc ch:

- Gii thiu v mt lnh vc nghin cu, mt khuynh hng nghin cu gip ngi c c mt ci nhn bao qut v c h thng v lnh vc nghin cu .

- Trong cc bc thc hin mt ti khoa hc, khng th thiu vic duyt li lch s nghin cu vn , chnh l vic tng thut cc cng trnh nghin cu ca nhng ngi i trc nh gi cc kt qu nghin cu c, ng thi pht hin nhng vn m lnh vc nghin cu cn b ng, hoc cha c gii quyt trit , cn c tip tc nghin cu.

4.2.1.2. Yu cu ca tng thutTng thut c thc hin trn c s ca vic tm tt vn bn nhng vi yu cu cao hn, c th l:

- Phi tm tt tng vn bn trong quan h xu chui nhiu vn bn, khng ch ca cng mt tc gi m cn ca nhiu tc gi.- Ngi tng thut phi c nng lc khi qut v h thng ha vn mt trnh cao.- C nng lc phn tch, so snh, i chiu gia nhiu quan im, nhiu trng phi t rt ra nhng nhn xt, nh gi mt cch khch quan, chnh xc.4.2.2. Cch tng thut ti liu khoa hc

Vic tng thut ti liu khoa hc cn thc hin vi cc bc sau y:

- c k nm vng ni dung c bn ca cc ti liu cn tng thut.

- Sp xp cc ti liu cn tng thut theo h thng logic (trnh t thi gian ti liu c cng b, mc quan trng ca ti liu, ni dung, tnh cht ca vn ).

- Ln lt tng thut ni dung cc ti liu theo nhm vn , theo cc trng phi quan im (c gii thiu tn tc gi, tn vn bn); so snh, i chiu, phn tch, nhn xt ch ra nhng im ging nhau, khc nhau gia cc quan im, cc trng phi, nhng thnh tu v hn ch ca mi cng trnh nghin cu c tng thut cng nh ca c nhm, c trng phi. Sau khi tng thut phi tm lc li mt cch khi qut nhng chnh v nu nhn xt, nh gi chung. Ngi tng thut phi dng ngn ng ca mnh din t nhng cn la chn trch dn nhng t, cm t hoc cu, on quan trng theo nguyn vn ca vn bn gc tng tnh thuyt phc.5. Qui chun hnh thc ca mt lun vn khoa hc

Khoa hc i hi s nghim tc v tnh chun mc cao, khng ch ni dung m cn c hnh thc trnh by. Sau y l cc yu cu v qui chun hnh thc trnh by mt lun vn khoa hc.

5.1. Yu cu ca vn phong khoa hc

Khoa hc thuyt phc ngi c, ngi nghe bng lun c, lp lun chnh xc v logic, v vy vn phong khoa hc phi chnh xc, rnh mch, sng sa, cht ch, chun mc trong cch dng t, din t. Trnh li vit vn hoa, cu k, so rng nhng cng khng c dng li vn khu ng sung s. Trnh li din t tuyt i ha mt cch cc oan nhng g khng c gi tr tuyt i, (v d nu cha phi l tt c th ch nn ni: phn ln, phn nhiu hay hu ht; nu cha phi l hon ton th nn ni: v c bn, cn bn l; nu cm thy cha chc chn th nn ni: dng nh, hnh nh). ng thi, vn phong khoa hc cng khng chp nhn cch din t m h, a ngha. Vn phong khoa hc cng trnh dng nhiu tnh t, v cng khng nn s dng nhng bin php tu t nh n d, v von.

Trong lun vn, ngi nghin cu ch yu a ra, trnh by cc s kin, nhng lun c mt cch khch quan, ri dng l l phn tch, lp lun, chng minh rt ra nhng kt lun c sc thuyt phc, v vy th hin tnh khch quan, vn phong khoa hc cn trnh th hin tnh cm v nhng nh gi ch quan i vi i tng nghin cu.

- Cu trc cu trong lun vn khoa hc ch yu c dng th b ng, nn trnh dng i t nhn xng, nh ti, chng ti, em m thay vo l cc t xng h bnh ng v trung tnh v sc thi biu cm nh: tc gi cng trnh, ngi nghin cu, ngi vit lun vn ny

5.2. Cch trch dn v ch thch

Trong nghin cu khoa hc khng th thiu vic trch dn kin ca ngi khc so snh hoc lm lun c trong lp lun chng minh cho lun im ca mnh. Tuy nhin, vic trch dn trong nghin cu khoa hc khng c ty tin m phi tun th cc yu cu sau y:

- Phi ghi r xut x ca ti liu trch dn. Vic ghi r ngun gc cc trch dn nhm th hin tnh chnh xc v tnh khch quan khoa hc ca cng trnh nghin cu; th hin s tn trng o c khoa hc ca ngi nghin cu; th hin thc tn trng php lut v quyn tc gi v ng thi buc ngi nu ra lun im c trch dn phi chu trch nhim v ni dung ca phn trch dn.

- Mt nguyn tc quan trng ca vic trch dn trong khoa hc l cn phi trch dn t bn gc ca ti liu tham kho, cn hn ch ti a vic trch t cc ngun t liu th pht (tr trng hp ti liu y khng c trong nc).V d: mun trch dn H Ch Minh th tc gi phi c chnh gc tc phm ca H Ch Minh, ch khng phi trch dn li t mt tc gi khc, v trch dn t ngun th pht s c th dn n h qu sai dy chuyn. Trong khoa hc c khng t trng hp s trch dn b sai theo dy chuyn nh th.

- Khng nn trch dn qu nhiu (4 n 5 trch dn trong mt trang), v nh th s khin cho ngi c c cm gic ngi vit ch dng tng ca ngi khc m khng c quan im ring.- Khng nn trch dn t cc ti liu trn internet qu nhiu, v l nhng ti liu c tin cy khng cao v t tnh hc thut.

- Cch ghi ch thch cho trch dn phi cn c theo s th t ca ti liu danh mc ti liu tham kho v c t trong ngoc vung, ngay sau phn trch dn, gm cc thng tin: s th t ti liu trong danh mc, s trang c cha phn trch dn, v d: [7, tr.118-119].

- Nu khng c iu kin tip cn c ti liu gc m phi trch dn thng qua mt ti liu khc th phi nu r ngun dn t ti liu th cp, v d: [Dn li: 8, tr.19], ng thi ti liu gc s khng c lit k trong danh mc ti liu tham kho ca cng trnh khoa hc (v ngi nghin cu khng c trc tip).

- i vi cc bi bo khoa hc, gio trnh, tp bi ging, sch chuyn kho, sch tham kho th phn ch thch cc trch dn thng ghi cui sch hay di mi trang sch (footnote).

5.3. Trnh by danh mc ti liu tham kho

- Ti liu tham kho bao gm tt c cc tc phm kinh in, gio trnh, sch tham kho, vn bn php lut, ngh quyt, thng t, bo co, cc bi bo bng cc th ting khc nhau m tc gi tham kho khi nghin cu (k c c trch dn hay khng trch dn trong cng trnh nghin cu).

Danh mc ti liu tham kho phi c sp xp theo ng quy nh sau y:- Xp theo tng ngn ng, vi th t: Vit, Anh, Php, Nga (c nh s lin tc). Cc ti liu bng ting nc ngoi phi gi nguyn vn.

- Ti liu tham kho bng ting Vit phi xp theo th t ABC ca tn tc gi; ti liu bng ting nc ngoi xp theo ABC ca h tc gi. Nu ti liu khng c tn tc gi th xp theo ch ci u tin ca c quan ban hnh hay pht hnh n phm .

- Mi ti liu phi c y cc thng tin: tn tc gi hoc c quan pht hnh; nm xut bn ( trong ngoc n); tn sch (in nghing) hoc tn bi bo (t trong ngoc kp, khng in nghing); nh xut bn, ni xut bn (i vi sch); tn tp ch (in nghing), s tp ch (trong ngoc), trang (nu l bi bo).

V d:

1. Phm Trng Hon (2001), Vn chng - nng lng ca s c mt v vic xc nh i tng tip nhn thm m trong nh trng, Tp ch Vn hc (7), tr. 75 - 80.

2. Nguyn Thanh Hng (2002), c v tip nhn vn chng, Nxb. Gio dc.

3. Vng Tr Nhn (2004), Tnh li nhn li mnh tm cch i khc..., Nghin cu Vn hc (7), tr. 73 - 77.

4. Nhiu tc gi (1983), Nh vn bn v ngh vn, Hi Vn hc Ngh thut Qung Nam Nng.5. F.Nietzsche (1999), Zarathustra ni nh th, (Trn Xun Kim dch), Nxb. Vn hc.

5.4. Cc yu cu khc v hnh thc

- Nu cng trnh nghin cu c phn ph lc th t trc phn ti liu tham kho.

- Phn trnh by k thut phi ng qui chun v c ch, font ch, cn l phi/ tri, trn/di; khng c chy cc tiu phn trn hoc di mi trang; khng c trang tr hoa vn hoc k ng khung mi trang; khng c gch chn hoc vit ch in hoa ty tin cc mc hoc cc cu, t; khng t du chm hoc du hi sau cc tiu .

BI TP THC HNH:

1. Thc hnh sa cha, hon thin tn mt s ti nghin cu (theo yu cu ca gio vin).

2. T chn mt ti nghin cu v xy dng cng s lc cho ti .

3. Thc hnh tm tt vn bn khoa hc (theo yu cu ca gio vin)

TI LIU THAM KHO:

1. Hong Vn Chu, Lm th no thc hin tt mt lun vn khoa hc http://tailieu.vn

2. V Cao m, Gio trnh Phng php lun nghin cu khoa hc, Nxb. Gio dc, 2009.

3. Bi ng Hiu, K nng nghin cu khoa hc, http://sinhvienluat.vn

4. L T Thnh, Logic hc v phng php lun nghin cu khoa hc, Nxb. Tr, TP.HCM, 1993.

5. Nguyn Vn Tun, Cch vit mt bi bo, http://nguyenvantuan.com/6. Nguyn Vn Tun, K nng nghin cu: lp lun v trch dn, http://nguyenvantuan.com/7. Nguyn Vn Vn, My suy ngh v hot ng nghin cu khoa hc ca sinh vin trng H Lut TP. HCM, Tp ch Khoa hc Php l, s 1, 2003. CHNG 2

K NNG THUYT TRNH

Mc ch ca bi hc:

+ V kin thc:- Gip sinh vin thy c tm quan trng ca thuyt trnh.

- Nm c cc bc v cc thao tc c th thc hin mt bi thuyt trnh.

+ V k nng:

- Nm c cc k nng thc hin mt bi thuyt trnh hiu qu.

- Bit vn dng cc k nng hc thc hin mt bi thuyt trnh n tng.

+ V phng php:

Ch trng rn luyn k nng qua thc hnh thuyt trnh theo nhm.

NI DUNG BI HC

1. Khi qut v thuyt trnh

1.1. Khi nim Thuyt trinh la trinh bay mt vn nao o truyn t thng tin n ngi nghe nhm mc ch gip ngi nghe hiu, thuyt phuc h nghe theo hoc lm theo.

Trong ting Vit c hai t gn ngha: din thuyt v thuyt trnh u ch hnh ng ni trc ng ngi trnh by v mt vn no gip ngi ta hiu, t thuyt phc ngi ta nghe theo, lm theo. Tuy nhin, cng cn c mt vi s phn bit gia din thuyt v thuyt trnh.

- Khi nim din thuyt thng dng trong trng hp ni trc i tng cng chng ng o, thnh phn c tnh m, ti thng l nhng vn thuc v lnh vc chnh tr - x hi, c nh hng n nhiu i tng trong x hi (v d din thuyt tranh c; din thuyt v ch chng chin tranh hay ln n phn bit chng tc). a im din thuyt thng din ra nhng khng gian rng (ngoi tri, ni cng cng).

- Khi nim thuyt trnh thng dng trong trng hp ni v mt ti thuc mt lnh vc c th ca i sng nh: kinh k, khoa hc, gio dc, cho mt i tng ngi nghe gii hn v s lng, xc nh v thnh phn. a im t chc thng trong nhng khng gian hp hn (hi trng, lp hc), thng dng cc phng tin h tr (my chiu).

V d: thuyt trnh v mt n m rng sn xut, kinh doanh, mt n pht trin kinh t; gio vin thuyt trnh bi ging trn lp; nh nghin cu thuyt trnh v mt ti khoa hc; mt cng ty qung co, tip th thuyt trnh v mt sn phm mi

1.2. Vai tr ca thuyt trnh

- Hin nay, cho d bn lm trong bt k lnh vc no th thuyt trnh cng l mt trong nhng k nng v cng cn thit. Trong cng vic v sinh hot thng ngy, nhng mc khc nhau, mi ngi u phi thc hin cc hot ng giao tip di hnh thc thuyt trnh. l khi ni chuyn trc m ng; khi trnh by vi cp trn v mt k hoch, mt d n; khi thuyt phc khch hng hay i tc thc hin nh, mc ch ca mnh; thm ch n gin hn l khi ni chuyn vi bn b v mt vn no

- Trong nh trng, c bit bc i hc, vic thuyt trnh c nhn (hay nhm) trc lp v cc vn lin quan n bi hc l mt phng php hc rt hiu qu gip ngi hc nm vng kin thc v qua rn luyn cc k nng trnh by vn trc m ng.

- Ngi c ti n ni, tc c k nng thuyt trnh tt s thu ht c s ch ca ngi nghe, d dng truyn ti c tng v mong mun ca mnh n ngi nghe, t cng s d dng thuyt phc c cc i tc t c nhng mc ch ca mnh, ng thi to c n tng cho ngi khc v kh nng t duy cng nh cc nng lc lm vic ca mnh. D bn l ngi lm rt c vic nhng nu khng c ti n ni, khng bit trnh by vn mt cch lu lot, mch lc thuyt phc ngi khc th s hn ch rt nhiu n s thnh cng trn con ng s nghip. Kh nng thuyt trnh v vy ng mt vai tr v cng quan trng trn con ng dn ti thnh cng ca mi ngi. cng l l do khin cho k nng thuyt trnh c xp vo nhm u tin trong s cc k nng cn c ca ngi lnh o, qun l.

- Tuy nhin, thuyt trnh trc m ng l iu khng d dng i vi s ng mi ngi, bi mt bi thuyt trnh thnh cng va l khoa hc, va l ngh thut. Do vy, ngay c nhng ngi thng minh, gii giang thng cng kh trnh khi tm l e d hoc hi hp, lo lng, mt t tin khi phi thuyt trnh trc m ng nu khng c trang b nhng k nng cn thit.

V vy, c c s t tin v tnh chuyn nghip khi thc hin mt bi thuyt trnh, i hi ngi thuyt trnh phi c o to cc k nng v phi rn luyn mt cch nghim tc, cng phu.

2. K nng thuyt trnh

2.1. Giai on chun b

Cc khu chun b cho mt bi thuyt trnh l v cng quan trng. Vi s chun b chu o v ni dung, hnh thc, cc phng tin h tr cng nh d tr c nhng tnh hung c th xy ra, bi thuyt trnh c th cm chc c 80% thnh cng. Sau y l cc bc chun b mt bi thuyt trnh.

2.1.1. Chn ti thuyt trnh

Vic chn ti thuyt trnh s khng phi t ra trong trng hp bn c t hng hoc c phn cng mt ti c th. Trong trng hp c la chn t do th vic chn ti thuyt trnh l cng vic u tin trong cc bc chun b cho mt bi thuyt trnh, v cng l mt cng vic khng n gin, bi l yu t u tin quyt nh s thnh cng ca bi thuyt trnh. Vic chn ti thuyt trnh cn da trn cc tiu ch sau y:

a. S am hiu:

Mt bi thuyt trnh ch c th thnh cng khi ti thuyt trnh thuc lnh vc m bn thc s am hiu, nu khng s kh trnh khi s lng tng, b ng, v tt nhin l ni dung thuyt trnh s hi ht, ngho nn, n iu, khng c sc thuyt phc. Thuyt trnh v mt vn m mnh khng thc s am hiu su sc cng c th coi l mt hnh vi thiu tn trng ngi nghe.

b. S hng th:

Ch nn chn ti m mnh c hng th, am m thc s, bi nu ngi thuyt trnh khng c hng th v tm huyt i vi vn mnh trnh by th hin nhin l cng khng th no truyn c cm hng cho ngi nghe. Khi bui thuyt trnh s din ra mt cch nht nho v bun t.

c. S ph hp:

ti c la chn thuyt trnh phi ph hp vi i tng ngi nghe (tui tc, ngh nghip, trnh vn ha, s thch v cc vn m h quan tm), cng c ngha l vn thuyt trnh phi cn thit, c ngha i vi ngi nghe, gn vi cc thi im v hon cnh c th (bi cng mt i tng nhng vo nhng khng gian v thi gian khc nhau s c nhng vn quan tm khc nhau).

2.1.2.Xc nh cc thng tin v bui thuyt trnh

chun b tt mt bi thuyt trnh, bn cn phi nm c cc thng tin v bui thuyt trnh qua vic tr li cc cu hi sau y:

- Mc ch thuyt trnh lm g?

- Ni dung s thuyt trnh l g?

- i tng s nghe thuyt trnh l ai?

- a im s thuyt trnh u?

- Thi gian thc hin bi thuyt trnh l bao nhiu?

2.1.2.1. Xc nh mc ch v ni dung ca bi thuyt trnh

Xc nh c muc ich thuyt trinh tc l phi tra li c cc cu hoi:

- Mc ch ca bui thuyt trnh? Nhng mc tiu no cn t c sau bui thuyt trnh?

V d: qung co mt sn phm hng ha, mt dch v mi; thuyt trnh v tc hi ca thuc l, nhim mi trng

- Vic xc nh r mc ch thuyt trnh s quyt nh vic la chn cc ni dung thng tin cng nh nhng hnh thc ph hp chuyn ti thng tin n ngi nghe.

2.1.2.2. Tm hiu i tng tham d

- ln k hoch chun b mt bi thuyt trnh, trc tin cn tm hiu cc thng tin v i tng s tham d bui thuyt trnh, nh: s lng ngi s tham d, tui tc, ngh nghip, trnh , quan im, s thch, mi quan tm Nhng thng tin ny s l c s la chn a im, thit k ni dung v hnh thc ca bui thuyt trnh, cng nh vic la chn cch n mc v chun b v tm l, tc phong giao tip cho ph hp vi i tng ngi nghe.

Mt bi thuyt trnh ch c th thnh cng khi n p ng c s mong i v to c s ng cm ca ngi nghe, v vy, vic tm hiu thng tin v i tng tham d cng c th th cng gip cho vic chun b bui thuyt trnh cng chu o, v do hiu qu t c s cng cao.

2.1.2.3. Xc nh thi gian v a im thuyt trnh

- Vic xc nh thi gian thuyt trnh s gip cho vic phn chia thi gian thch hp cho mi phn ca ni dung thuyt trnh. Nu thi gian hn hp th phi phn b thi lng u tin cho nhng phn quan trng nht.

- Vic la chn thi im thuyt trnh (ban ngy, ban m) v a im thuyt trnh (hi trng hay sn khu ngoi tri, qung trng, cng vin) phi ph hp vi ti thuyt trnh v ph hp vi i tng ngi nghe.

2.1.2.4. La chn cch thuyt trnh v chun b cc phng tin h tr

Vic xc nh ti thuyt trnh, i tng, thi gian v a im s quyt nh cch bi tr khung cnh cng nh vic la chn s dng cc cng c h tr ph hp (m thanh, nh sng, cc phng tin trnh chiu, tranh nh minh ha). Chng hn, vi mt bi thuyt trnh v vn hc, ngh thut bn c th chn a im ngoi tri, trang tr khung cnh n tng vi tranh, hoa, tng Nhng vi mt bui thuyt trnh v ti khoa hc th li cn bi tr cn phng trang trng, nghim tc; nu thuyt trnh ngoi tri th cn tng m thanh, nhng nu trong phng nh th li cn iu chnh m lng va phi, nh sng ph hp

2.1.3. Chun b ni dung bi thuyt trnh

2.1.3.1. Thu thp t liu

Trong cc khu chun b cho mt bi thuyt trnh th vic chun b ni dung thuyt trnh l quan trng nht v cng i hi cng phu nht. chun b ni dung bi thuyt trnh, sau khi xc nh ti v mc tiu thuyt trnh th bc tip theo l phi thu thp cc t liu lin quan. Vic thu thp thng tin cn c tham kho v chn lc t nhiu ngun t liu (cc bi vit, cc cng trnh nghin cu, cc ngun thng tin c ng ti trn cc phng tin thng tin i chng). 2.1.3.2. Thit k bi thuyt trnh

Sau khi thu thp y cc thng tin cn thit, cng vic tip theo l thit k ni dung bi thuyt trnh. Cu trc ni dung ca mt bi thuyt trnh phi gm ba phn: m u, ni dung v kt lun.

a. Thit k phn m u n tng:

Phn m u ca mt bi thuyt trnh phi gii thiu khi qut v:

- Mc ch ca bui thuyt trnh

- Cc ni dung quan trng

- Cc li ch ca bi thuyt trnh

- Lch trnh lm vic ca bui thuyt trnh

c mt bi thuyt trnh thnh cng th vic chun b phn m u c vai tr rt quan trng. gy n tng nhm thu ht s ch ca khn/ thnh gi ngay t nhng pht u tin, cc nh thuyt trnh c kinh nghim thng s dng mt trong nhng cch sau y:

+ To ra mt tinh hung gy n tng:

V d: Trong mt bui thuyt trnh gii thiu sn phm ca mt cng ty in thoi, khi khch hng va n nh ch ngi, bt ng mt nhn vin ca cng ty chy ra nm mnh chic in thoi trn tay xung sn nh. Cc thit b ca my vng ra mi ni mt b phn. Nhn vin t t nht nhnh v ghp cc b phn li vi nhau. Tht tuyt vi, chic in thoi vn chy tt.

- Vng, l mt trong nhng tnh nng c o ca chic in thoi ca hng chng ti - ngi thuyt trnh t trong cnh g bc ra tuyn b.

Trc tnh hung bt ng , khch hng b cun ht v nhp cuc mt cch rt t nhin vo bi thuyt trnh v qung co in thoi din ra ngay sau .

Nhng tnh hung gy n tng s khin ngi nghe bt ng v b thu ht vo bi thuyt trnh, tuy nhin cng cn lu l nu to ra nhng tnh hung qu sc hoc phn cm th li phn tc dng i vi ngi nghe.

+ K mt mu chuyn lin quan n ti:

- thu ht ngi nghe, c th bt u bng vic k mt cu chuyn. V d, nu l mt bui thuyt trnh v ti kinh doanh th c th k cu chuyn v mt khch hng s dng sn phm ca bn v h cm nhn tt nh th no. Hoc cng c th k mt cu chuyn hi c lin quan n ti to khng kh vui v, qua to cho s nhp cuc mt cch t nhin.

- Tuy nhin, khng phi ai cng thch s hi hc, nn s l mo him nu s hi hc t khng ng ch. Thm na, nu bn khng c khiu k chuyn hi th khng nn m u theo cch ny.

+ a ra nhng con s thng k gy ch :

y cng l mt cch gy n tng ban u cho bi thuyt trnh. V d, thuyt phc ngi nghe la chn hnh thc hc tp Elearning, c th m u bi thuyt trnh bng vic a ra cc con s nghin cu c th v li ch ca hnh thc o to ny nh: gim 70% chi ph o to, tit kim 60% thi gian hc tp, tng nng sut lm vic cho bn 25%.

+ Nu cu hoi kch thch tr t m ca ngi nghe:

- Vic m u bi thuyt trnh bng mt cu hi s c tc dng gy s ch , kch thch t duy v tr tng tng ca ngi nghe. Thc t cc nh thuyt trnh chuyn nghip rt hay s dng cch m u ny.

- Nhng cu hi c a ra khng nht thit phi l nhng cu hi nh m nn l nhng cu hi n gin, pha cht hi hc (tt nhin l phi hng vo ch ca bi thuyt trnh).

V d: thuyt trnh v cc tnh nng ca mt sn phm, c th m u bng cu hi: Qu v c bit hin nay trn th trng c cc sn phm no tch hp tnh nng 3 trong 1 khng ?...

+ Chia se tinh cam mt cach chn thanh v l do n vi bui thuyt trinh ny:- M u bui thuyt trnh, bn cng c th chia s vi khn gi v s hng th hay nhng kh khn m bn phi vt qua c bui thuyt trnh ny, cng l mt cch m u t nhin nhng li c tc dng to khng kh thn thin vi khn gi.

V d: Larry King, mt trong nhng chuyn gia thuyt trnh ni ting ca i CNN thng s dng phng php ny. Trong nhiu bi thuyt trnh, thay v xut hin vi mt tc phong trang trng, ng li bt u bng cch ni ln cm nhn ca mnh khi n vi chng trnh ny. Nhng s chia s chn tnh ca ng to c s ng cm v thn thin vi ngi nghe ngay t u.

- Tuy nhin, cn lu rng, nu khng phi l nhng cm xc tht s chn thnh m ch l s gi b, ng kch mt cch gng go th s phn tc dng.

b. Thit k ni dung thuyt trnh:

Trong ton b cc khu chun b cho bi thuyt trnh th y l phn quan trng nht, v cng l phn vic chim nhiu thi gian nht. Vic thit k ni dung bi thuyt trnh bao gm cc cng vic c th sau y:

+ Xy dng dn bi thuyt trnh:

Ni dung thuyt trnh phi c cu trc mt cch h thng, trong m bo tnh logic, tnh cht ch v tnh hp l.

Ty theo ni dung v tnh cht ca vn thuyt trnh m c th sp xp trnh t trnh by cho ph hp, c th theo cc trnh t logic sau y:

1) Thi gian xut hin ca s vic (vic gi xut hin trc thi noi trc, xut hin sau thi noi sau). 2) Mc quan trong ca s vic (theo trnh t tng dn hoc giam dn).

3) Logic nhn qu ca s vic (nu s vic A l nguyn nhn ca s vic B thi phi trinh bay A trc, B sau).

4) Theo trnh t logic ca vn (im manh - im yu; thc trng - nguyn nhn - gii php).

+ Chi tit ha ni dung thuyt trnh:Sau khi xy dng dn bi th phi c th ha ni dung thuyt trnh vi cc lun im, lun c. Ni dung thuyt trnh cng c chun b c th, chi tit cng tt, trong cn m bo cc yu cu sau y:

- Bm st trng tm ch : tp trung vo nhng vn quan trng to im nhn, trnh lan man, dn tri, chung chung. ni ng trng tm, bn cn chn lc nhng lun im quan trong nht, gt b nhng tng khng quan trng v c th nh s cc lun im c chn theo th t v mc quan trong gim dn. ghi nh nhng ni dung quan trng, cn lm the ghi nh c th ch ng, phng trng hp b qun hoc b st nhng chnh do mt bnh tnh hoc do qu ho hng, say sa m ni lan man xa vn trng tm (nu thuyt trnh nng Powerpoint th khng cn lm iu ny).

- To s hp dn, li cun: bi thuyt trnh c sc hp dn, li cun, yu cu trc ht l ni dung thng tin phi mi, phong ph, km theo cc hnh nh minh ha, cc v d sinh ng, gn vi thc tin i sng gip khn gi hnh dung c th hn v iu bn mun ni. Bn cnh , ty thuc vo i tng v tnh cht ca bi thuyt trnh m c th an xen nhng cu chuyn d dm, hi hc lin quan n ti gip lm du khng kh trang nghim ca bui thuyt trnh. Tuy nhin, nu qu lm dng nhng cu chuyn hi, bn s mt nhiu thi gian v cn b khn - thnh gi nh gi l ngi thiu nghim tc.

- C tnh thuyt phc: lun c phi c th, chnh xc, ng tin cy; lp lun phi cht ch, logic, mch lc.

+ Ln kch bn chi tit cho bui thuyt trnh:

Sau khi xy dng xong ni dung chi tit cho bi thuyt trnh th phi ln kch bn chi tit cho bui thuyt trnh. Kch bn ca mt bui thuyt trnh bao gm:- Phn lng thi gian thuyt trinh cho tng phn trong tng thi gian ca bi thuyt trnh. c bit nu hn hp v thi gian th bn phi phn b thi lng hp l c thi gian i su vo phn quan trng nht. kim sot v thi gian, theo nhng ngi thuyt trnh c kinh nghim th nn chia tng thi gian thuyt trinh ra lam ba phn: thuyt trnh (70%); tr li cu hi v tranh lun vi khn gi (20%); thi gian d tr (10%).

- C / khng cc minh ha bng phim nh, clip, hay cc hoat ng minh ha trc tip khac (din kich, trng bay mu san phm, thao tac lam mu, )? Nu c th dng cho nhng phn no, a vo mc no v a vo thi im no l ph hp? Thi gian dnh cho phn minh ha l bao nhiu?

- C / khng cc cu hi giao lu vi khn gi? Nu c th phi t sn cc cu hi d kin v phi cn nhc nn a cu hi vo phn no? Cch dn dt ra sao cho t nhin, sinh ng?

- Trong trng hp nhiu ngi tham gia thuyt trnh thi phi c s phn cng c th, chi tit cng vic cua tng ngi (ni dung trnh by, thi lng). c bit l phi c phng n phi hp thng nht, n nhp nhng, linh hot v uyn chuyn khi lun phin thuyt trnh.

- C phng n x l cc tnh hung c bit (v d: khi thi gian dnh cho bi thuyt trnh b thay i so vi d kin th nn ct bt phn no, nn lt qua phn no? Nu mt in hay my mc trc trc th x l ra sao...).

+ Lng trc cc cu hi chun b cc phng n tr li:

Phn chun b ni dung thuyt trnh khng th b qua vic phi lng trc cc cu hi cua khn gi trong v sau khi thuyt trnh chun b cc phng n tr li. Thng thng, khn gi c th a ra cc dng cu hi sau y:

- Cu hi mun lm r hn mt ni dung no m ngi thuyt trnh lt qua. Tr li cc cu hi loi ny tng i n gin, ch cn trnh by k lng hn, chi tit hn phn ni dung .

- Cu hi mun m rng mt ni dung ca phn c thuyt trnh. Vi loi cu hi ny i hi ngi thuyt trnh phi c mt phng tri thc su rng v nhng vn lin quan.

- Cu hi mun tranh lun v nhng ni dung c trnh by. tr li loi cu hi ny, i hi ngi thuyt trnh phi c ci nhn ton din v t duy phn bin, phi d kin trc cc kin khc nhau, thm ch l i lp v vn , suy ngh trc cc phng n v cc kh nng gii quyt vn .

c. Son phn kt bi thuyt trnh:

- Phn kt phi tom lai mt cch ngn gon, ro rang bng cch nh s nhng lun im quan trng trong ni dung thuyt trnh giup ngi nghe c th ghi nh tt hn.

- Gi m nhng suy ngh mi, phng hng hay gii php mi cho vn trnh by.

2.1.3.3. K nng son bi thuyt trnh bng powerpoint

Hin nay, vic thuyt trnh bng powerpoint l hnh thc thuyt trnh rt ph bin bi n c nhiu li th v tnh trc quan. Tuy nhin, thc s pht huy hiu qu ca hnh thc thuyt trnh ny th cn phi nm c cc k nng c bn trong vic son tho, thit k cc slide. Mc d vic to cc slide tuy khng kh, nhng thit k cc slide thuyt trnh sao cho n tng th li khng n gin, bi n khng ch th hin trnh v s chuyn nghip ca bn, m cn th hin s chun b chu o, cn thn vi vn cn trnh by.

Sau y l nhng k nng cn c lu khi thit k cc slide:

+ V cu trc: slide u tin ghi tiu v tn ngi thc hin; slide tip theo gii thiu khi qut cc ni dung chnh s trnh by (nh mc lc u mi cun sch) ngi nghe c s hnh dung tng th v chun b tm th tip nhn. Cc slide tip theo mi i vo cc lun im c th.+ V ni dung: cc slide thuyt trnh phi cha nhng thng tin quan trng cn chuyn ti, c gin lc ti a, c din t trong nhng cm t ngn gn, sc tch. Cn xc nh rng, ngi nghe n vi bui thuyt trnh l nghe bn trnh by vn ch khng phi c nhng g hin trn mn hnh powerpoint. Nu trong mi slide c qu nhiu ch th khn gi phi tp trung vo vic c nn chng cn thi gian quan tm n vic bn ang ni g, ng thi khn gi cng s cm thy mt mi, khng hng th vi vic c. V vy ch nn gch u dng cc ngn gn khn gi c th d dng nm c ni dung bn ang trnh by. Cn bn th da vo cc chnh trin khai vn .

+V hnh thc trnh by cc slide:

- S dng trong mi slide ch khong t 3 n 5 dng; s lng t trong mt dng ti a ch khong 10 t. Cc dng ch nn xut hin ln lt theo th t trc sau ph hp vi trnh t trnh by vn ch khng nn xut hin cng lc s lm ri v sao nhng s tp trung ch ca khn gi vo tng vn .

- Gii hn s lng slide thch hp cho bi thuyt trnh, sao cho mi slide c chiu trong khong mt pht l thch hp.- Ch vit trong mi slide phi nht qun, chn phng, d c (v mu sc, font ch); size ch phi ln ngi ngi xa nht c th c, nhng cng khng nn qu ln s lm khn gi c cm gic tc mt.

- Trong mi slide thng phi kt hp gia ch vit vi cc k hiu, biu , hnh nh minh ha b tr cho thng ip m bn mun gi ti ngi nghe. V tr no ca mt ngi bnh thng khng th quan st c n 1/1000 nhng g mt c th nhn thy c (T.Edison), v s dy thn kinh t mt n no nhiu gp 25 ln s dy thn kinh t tai n no, do phi khai thc trit nhng li th v tnh trc quan ca hnh thc thuyt trnh bng Powerpoint. Nn la chn s dng nhng hnh nh c phn gii cao n vn r nt khi trnh chiu trn mn nh rng.

- Thit k mu sc gia ch v nn (background) phi c tng phn cao, nn dng ch ti mu v nn sng mu hoc ngc li. C th thay i mu nn khi chuyn sang ni dung hay ch mi nhng khng nn lm dng.

- Hnh nn khng nn s dng mu sc hay cc hoa vn trang tr rm r, ng thi cng cn trnh lm dng nhng hiu ng c bit v m thanh v mu sc khi khng cn thit. ngi nghe tht s tp trung vo ni dung m bn trnh by v khng b phn cm, ng bin cc slide thuyt trnh ca mnh thnh nhng bc ha vi qu nhiu hnh nh ng, m thanh hay mu sc lo lot khng ph hp vi ch khin khn gi b cng thng, la mt, bi h tht s mun nm bt thng tin ch khng mun th trnh thit k ca bn. V iu thc ra li l s mch bo v s khng chuyn nghip ca bn.

- C k hoch d phng trng hp my mc b trc trc k thut bng vic in ra giy bi trnh by pht cho mi ngi.

2.1.4.Luyn tp trc khi thuyt trnh

Sau khi hon tt phn chun b ni dung, cng vic cn thit tip theo l phi tp luyn, bi s thnh cng ca mt bi thuyt trnh ph thuc khng t vo khu ny. S tp luyn cng thun thc, ban s cang t tin khi thuyt trinh, bi v ni s hi bt ngun t s thiu hiu bit v s khng chc chn (Robinson).

2.1.4.1. Luyn tp v thi gian

m bo thi gian thuyt trnh, cn luyn tp trc sao cho bi thuyt trnh ch chim 80% lng thi gian d kin, trong ch nn dnh 70% thi gian trnh by, cn 30% cho vic giao lu, i thoi vi ngi nghe.

2.1.4.2. Luyn tp ngn ng, c ch

- Trong thuyt trnh, kh nng din t lu lot v ngh thut din cm qua li ni (ging ni, m iu, tc nhanh chm, cch ngng ngh) c vai tr rt quan trng thu ht ngi nghe, nhng vi s ng mi ngi, kh nng ny khng phi l thin bm m ch yu l do s tp luyn.

- Nhng kh nng ny khng th c c bi s tp luyn trong ngy mt ngy hai, m l kt qu ca mt qu trnh rn luyn lu di, bng vic thng xuyn c sch bo, tp ch, tham d nhng cuc ni chuyn thu thp, su tm nhng li hay, p, nhng cu thnh ng, tc ng, chm ngn, nhng t ng mi l, nhng thut ng chuyn ngnh l cch bn lm phong ph v m rng vn t ca mnh c c kh nng ng khu nhanh nhy v linh hot trong mi tnh hung.

- c bit, trc khi thuyt trnh, bn nn tp ni mt mnh nhiu ln theo bi son chun b luyn tp cch din t cho lu lot cng nh ngh thut din cm qua li ni cho ph hp v c sc cun ht ngi nghe.

- luyn tp cc c ch v ngn ng hnh th, cc ng tc di chuyn, cach giao tip vi ngi nghe, bn cng cn tp thuyt trinh mt minh (noi trc gng t quan st) nhng tng tng rng mnh ang thuyt trnh trc mi ngi. Sau o c th ni trc mt nhm nh l bn b, ngi thn v nh mi ngi gp kin bn iu chnh, khc phc cc thiu st. Chnh nhng tri nghim qua s luyn tp s gip bn c c s bnh tnh, t tin v thnh cng khi bc vo mt bui thuyt trnh thc s.

- Nu l thuyt trnh theo nhm th phi c bui thao luyn ca c nhm c s phi hp thng nht v n cho c bi thuyt trnh.

- Nu l thuyt trnh bng powerpoint th phi tp dt trc cc thao tc s dng v kt ni cc phng tin trnh chiu trnh nhng lng tng, trc trc khng ng c.

Tm li, vic rn luyn kh nng din t lu lot, ging ni truyn cm, giu sinh kh v tc phong chuyn nghip l nhng iu kin rt quan trng lm nn s thnh cng ca mt bi thuyt trnh, v cng l nhng t cht cn c nu bn mun tr thnh mt ngi thuyt trnh chuyn nghip hay mt nh lnh o c sc thu phc.

2.2. Thc hin thuyt trnh

Mt bi thuyt trnh thnh cng phi c kh nng tc ng n ngi nghe khng ch v nhn thc m cn c v cm xc, do , thuyt trnh va l khoa hc va v ngh thut. Sau y l nhng k nng c bn gip thc hin mt bi thuyt trnh thnh cng trn c s ca s kt hp gia khoa hc v ngh thut giao tip.

2.2.1. Gy n tng ban u

- Vn s khi u nan, u xui ui lt l nhng kinh nghim m cha ng c kt ni v vai tr quan trng ca bc khi u cho mt cng vic. Cn theo kinh nghim ca nhng ngi thuyt trnh chuyn nghip, nhng pht u tin c ngha rt quan trng cho s thnh cng ca mt bi thuyt trnh.

- Ngay t nhng giy pht u tin bn xut hin trc khn gi, bn to nn khn gi mt n tng tc th, v 30 giy tip theo l thi gian mi ngi khng nh, xc nhn li v n tng v bn. Bi vy, hu ht ngi nghe s c phn ng tm l v vic c thch hay khng thch bn trc khi bn bt u thuyt trnh.

- i vi mt s ngi, mt cch t nhin, do tri ph, h c nhng u th v hnh thc b ngoi d gy thin cm cho mi ngi, t khun mt, dng vc, n ci. Tuy nhin, nhng ngi c c cc li th khng nhiu, v vy phn ln chng ta mun gy c n tng tt i vi mi ngi ngay khi tip xc u cn phi c s chun b chu o v nhng c gng t hon thin bn thn. Sau y l mt s k nng c th gip bn gy c n tng ban u khi thc hin mt bi thuyt trnh (cng nh trong giao tip ni chung).2.2.1.1. Gy n tng bng phong cch

Nhng yu t tc ng u tin ngi nghe c n tng v bi thuyt trnh chnh l phong cch ca ngi thuyt trnh, biu hin qua trang phc, t th, nt mt. Bi vy bn hy chun b sn sng v k lng trc khi xut hin trc m ng.

- Cn n mc nghim tc, lch s, ph hp vi ti thuyt trnh v i tng ngi nghe.

V d: Khi thuyt trnh v mt ti khoa hc cn n mc nghim tc, trang trng; khi thuyt trnh v mt tc phm ngh thut, mt cuc trin lm hi ha hay iu khc th nn n mc th hin phong cch c o, lng mn, n tng; khi thuyt trnh v mt nn vn ha, c th mc trang phc, i hay eo, mang mt vt phm c trng cho nn vn ha gy n tng cho bi thuyt trnh. Qua cng l bng chng cho thy bn chun b cn thn v chu o cho bi thuyt trnh.

- Tuy nhin, nhn chung, trang phc v nhng yu t hnh thc b ngoi ca ngi thuyt trnh khng nn qu c o, khc thng trnh to nn s ch c bit, bi n c th gy phn cm v lm sao nhng s tp trung ch vo ni dung thuyt trnh.

- Cng vi trang phc v cc yu t hnh thc b ngoi th t th, c ch, iu b t nhin, phong thi ch ng v t tin, nt mt thn thin, ci m cng l nhng yu t rt quan trng gy n tng tt ban u cho khn gi. Tt nhin, bn ng qun tng khn gi nhng n ci (ng lc), v n khng ch gip bn t tin hn, m cn to s thn thin, lm cu ni quan trng rt ngn khong cch gia bn vi ngi nghe.

2.2.1.2. Gy n tng bng m u hp dn

- Thng thng, khi bt u mt bui thuyt trnh, trong nhng giy pht u tin, ngi nghe vn cha thc s chun b tm l sn sng nghe nhng g bn ni. Bi vy, li cun ngi nghe ngay t u, bn hy bt u bi thuyt trnh vi mt trong cc cch m u n tng m bn chun b (to mt tinh hung gy n tng; k mt mu chuyn lin quan n ti; a ra nhng con s thng k gy ch ; nu cu hoi kch thch tr t m ca ngi nghe; chia se tinh cam mt cach chn thanh v l do n vi bui thuyt trinh ny). Thc hin c phn m u gy n tng th c th xem nh bi thuyt trnh ca bn thnh cng c mt na.

- Sau phn m u n tng, khng nn vng vo di dng m nn i ngay vo ti thuyt trnh bng vic gii thiu khi qut v mc ch, b cc bi thuyt trnh, li ch ca bi thuyt trnh, lch trnh lm vic ca bui thuyt trnh.

2.2.2. K nng trnh by vn li cun

Thuyt trnh l trnh by cho ngi khc hiu, thuyt phc ngi khc nghe theo v lm theo mnh. lm c iu , cc ni dung cn c chuyn ti l ht sc quan trng, nhng bn cnh , cc k nng chuyn ti thng ip n vi khn gi v thuyt phc h cng quan trng khng km. V vy, vic thuyt trnh t c hiu qu cao, cn ch trng cc k nng sau y:

- Thuyt trnh khc vi c din vn, ngha l ngi thuyt trnh phi dng vn ni ch khng phi c bi thuyt trnh chun b sn. Bi vy, mt yu cu quan trng i vi ngi thuyt trnh l phi thot ly vn bn vit ni mt cch t nhin nh ang tr chuyn vi khn gi (khi cn thit ch c th nhn lt qua phiu nhc bi hoc cc lun im chnh trn slide). y l mt yu cu rt kh, i hi ngi thuyt trnh phi c s chun b k lng, c s am hiu su sc v ti, nm vng ni dung vn cn ni v phi luyn tp cho thun thc.

- Trnh by vn mt cch logic, mch lc, r rng, lm ni bt ni dung chnh bng nhng cu khi qut ngn gn, sc tch, tp trung vo im chnh, trnh sa vo chi tit. Ni hay khng ng ngha vi ni nhiu, v vy cn trnh ni di dng, lan man, lc trng tm. S l sai lm nu bn ngh rng cn phi ni cho ngi nghe cng nhiu thng tin cng tt; ngc li, nu bn ni nhiu th ni dung s dn tri, ngi nghe s nhm chn, mt mi, thiu tp trung, v bui thuyt trnh s tht bi.

- Vn phong trong thuyt trnh l vn ni nn phi khc vi vn vit mt s im. Nu khi c mt vn bn vit ngi ta c th oc i oc lai hiu r hn v mt vn th khi nghe thuyt trnh chi c nghe mt ln, bi vy, ngi nghe d tip nhn th vn phong trong thuyt trnh yu cu cao hn v tnh trong sng, r rng, mch lc, d hiu. Mun vy, t dng phi chnh xc, chun mc, r ngha, din t ng bn cht s vic; cu vn phi ngn gn, sc tch, khng nn s dng cu di, c nhiu thnh phn ph, nn dng cu dng ch ng. i vi nhng chnh cn nhn mnh th nn lp li bng nhng cch din t khc nhau c th gip ngi nghe ghi nh, khc su, ng thi trnh c s n iu, nhm chn. Tuy nhin cng khng nn c gy n tng bng cch dng nhng cu vn hoa m, nhng t ng c v cao siu nhng li so rng hay mp m, kh hiu.

c bit, vn phong php l trong tranh tng ti ta khng ch phi m bo cc yu cu chung , m cn c cc yu cu c th ca ngh lut nh: tnh nghim tc, chun mc, khng dng ngn ng i thng hay nhng t cm thn, khoa trng.

- Minh ha cho cc lun im bng cc con s v s kin c th cng vi cc v d thc tin sinh ng tng tnh thuyt phc.

- an xen nhng cu chuyn vui, nhng tnh tit hi hc ph hp v c chng mc cng lm gia tng hiu qu ng k cho bi thuyt trnh. Nhng cu ni d dm, thng minh c lin quan n ni dung thuyt trnh s rt cn thit bi thuyt trnh tr nn sinh ng, hp dn hn, qua to s hng phn cho khn gi.

-S dng cu hi tu t, l cu hi m cu tr li xem nh l hin nhin, nhng li c tc dng gy s ch ca khn gi.

- Nu trong bi thuyt trnh c thi gian gii lao th trc khi tm ngh, bn khng nn bo trc nhng ni dung c th tip theo. Thay vo , bn hy a ra mt cu hi m cu tr li c ha hn l s tit l sau t pht na..., l cch khi gi tr t m, kch thch s ho hc ch i ca ngi nghe vi phn tip theo.

- Hy bit qu thi gian ca ngi khc cng nh thi gian ca bn, v vy phi thng xuyn kim sot thi gian d kin cho mi phn thuyt trnh hon tt bi thuyt trnh ng gi.

Tm li, cc nh thuyt trnh chuyn nghip c kt cc yu cu c bn khi trnh by ni dung bi thuyt trnh, l: Trnh by khi qut nhng g s trnh by

Trnh by y nhng g cn trnh by

Trnh by tm tt nhng g trnh by

2.2.3. Ngh thut din cm qua li ni

Mt bi thuyt trnh thnh cng khng ch c kh nng tc ng vo tr tu, lm thay i nhn thc ca ngi nghe, m trc ht, n phi c kh nng tc ng vo cm xc ca h, ri t cm xc s gp phn thay i nhn thc. Bi vy, ngh thut din cm qua li ni c vai tr rt quan trng. Sau y l mt s b quyt to sc ht bng s din cm ca li ni khi thuyt trnh: - Ging pht m phi chun v r rng, trnh ni lp bp, ni lp, khng dng t lng, t a phng, v c bit l khng nn s dng cc m m lp khong trng nh: , h, , m, bi iu s cho thy s lng tng, thiu t tin ca bn, v vy s lm gim sc thuyt phc v nim tin ca ngi nghe v nhng g bn ang ni.

- Ng iu ging ni trong thuyt trnh phi c s thay i linh hot cho ph hp vi ni dung cn chuyn ti, cn tuyt i trnh ni bng mt ging u u, bun t th s khin ngi nghe nhm chn, bun ng. V quan trng l ging iu ni phi th hin c cm xc, nhit tnh v s ng cm, ha iu vi vn thuyt trnh. V d, khi noi v chuyn vui thi ging iu phi si ni, ho hng; khi noi v chuyn bun th ging iu phi chng xung, trm bun. Ging si ni, ho hng s thu ht c s ch ca thnh gi bng s am m, hng khi, nhit tnh ca ngi ni; trong khi ging nh nh, tm tnh cng c u th ring li cun thnh gi khi n c kh nng tc ng vo tm t, tnh cm ca h. Vic thay i ging iu cng l cch truyn s hng phn v cm xc t din gi n khn gi.

- Tc ni va phi, khng nn ni qu nhanh hay qu chm. Trong trng hp thay v cn phi ni nhanh m bo thi gian, bn nn gin lc bt nhng ni dung khng tht s quan trng.

- Trong mch din ngn, khng nn ni lin tc m cn to ra nhng khong dng ngn (t 3 n 5 giy) ngi thuyt trnh cng nh thnh gi c mt khong lng cho s suy ngm, thm thu, chim nghim, bi mt bn nhc hay cn c nhng nt lng ng lc. Vic xen k nhng khong lng trong mch din ngn l cch khin ngi nghe tp trung hn, ng thi cng l nhng khonh khc th gin. Nu bn c thao thao bt tuyt th c ngi ni v ngi nghe u s c cm gic cng thng, mt l.

2.2.4. Cc ng tc hnh th khi thuyt trnh

Trong giao tip, li ni thng i cng vi ging iu v iu b, c ch (cn gi l ngn ng hnh th). Theo nghin cu ca gio s tm l hc Abert Mehrabian, khi giao tip, ngha ca li ni tc ng n ngi nghe t nht, ch c 7%; ging iu ca li ni c tc ng cao hn: 38%; trong khi c ch, iu b c tc ng ln nht: 55%. iu cho thy, trong giao tip, cc hnh ng trc quan (nt mt, nh mt, iu b, cch i ng, cc ng tc tay,) c vai tr c bit quan trng trong vic chuyn ti thng ip. Khng nhng th, n cn th hin phong cch, nng lc v s chuyn nghip ca ngi thuyt trnh.

Sau y l mt s k nng kt hp vn dng cc ng tc hnh th, qua th hin s t tin, phong cch v s thu ht ca ngi thuyt trnh:+ Giao tip bng nh mt, v mt:

- i mt l ca s tm hn, bi vy s giao tip bng mt lun l cch thc em li hiu qu cao khi n th hin s ng cm v tin cy gia ngi ni vi ngi nghe, ng thi qua nh mt, bn cng c th nhn ra c s phn hi ngm t khn gi i vi bi thuyt trnh ca mnh.

- Randy Siegel mt chuyn gia o to v k nng thuyt trnh khuyn nhng hc vin ca mnh rng, cn phi bt u bi thuyt trnh bng vic ng im chc lt, tm kim mt khun mt thn thin, nhn vo mt ngi tm s giao cm, sau ht mt hi th tht su v hy bt u. Li khuyn n gin ny s gip bn c s t tin bt u bi thuyt trnh mt cch ho hng.

- Trong sut bi thuyt trnh, bn phi dng mt tip xc vi khn - thnh gi mt cch thn mt. Vic nhn vo ai s khin h cm thy h ang thc s tham gia vo vn . Tuy nhin, cng khng nn ch nhn chm chm vo mt vi ngi, bi nh th nhng ngi khc s cm thy b b ri, m nn nhn bao qut khp lt khn gi mi ngi u c cm gic c quan tm. Khi bn nhn vo mt thnh gi, tri tim v ci u ca h s theo bn.

- Cng vi vic giao tip bng mt, bn cn lun gi v mt thn thin, ci m, vui v, cn trnh v mt nghim ngh, cng nhc t u n cui. ng qun rng, nt mt ti vui v nhng n ci ng ch s l v kh gip bn ly c thin cm ni ngi nghe.

+ iu b v cch i ng:

- y cng l nhng yu t gp phn lm nn phong cch ca ngi thuyt trnh v gp phn ng k trong vic to dng lng tin ngi nghe. Randy Siegel c li khuyn rng, khi din thuyt cn ng thng ngi, vai v chn giang ngang bng nhau, mt hng v pha trc cng i tay linh ng theo li ni. S di chuyn linh hot trong khi ni cng s gp phn lm cho bui thuyt trnh trnh c s nhm chn v n iu, ng thi gip bn tip cn ngi nghe v li cun c nhng ngi ngi pha xa.

- Ngn ng ca i tay: khi thuyt trnh, nhiu ngi thng c cm gic i tay tha thi, thm ch cn bi ri khng bit giu n vo u. Bi vy, c ngi khi ni thng khoanh tay trc ngc, c ngi cho tay vo ti qun, c ngi vut tc hay vn v mp o Mt trong nhng c im ca cc nh thuyt trnh chuyn nghip l h thng s dng cc ng tc tay rt linh hot b tr v minh ha sinh ng cho li ni. Bi vy, pht huy kh nng biu t bng ngn ng ca i tay mt cch hiu qu trong thuyt trnh, cn ch rn luyn cc ng tc sau y:

1) Thay i linh hot cc ng tc tay bng vic lin tc i tay v thay i ng tc to s khc bit, bi khn gi s khng trnh khi cm gic nhm chn, thm ch bc bi, nu bn c lp li mi nhng iu b, c ch nht nh. Nu din t hai th phi vung hai tay khc nhau ngi nghe c th cm nhn c r hn v vic ta ang ni n hai ni dung khc nhau.

2) Khi thc hin ng tc vung tay, cn lu rng, phi a tay theo hng t trong ra, di ln, bi nu lm ngc li s to cm gic rng bn ang v ci g t bn ngoi vo hay th hin s p t t trn xung.

3) Khi mun by t s mong i, hay mun thu thp kin th nn nga bn tay; ngc li, khi mun din t s nn hoc p t th hy bn tay sp. Cc ngn tay khp s by t s nghim tc, quyt on, cn cc ngn tay m s mang li cm gic thiu sinh lc, thiu nhit tnh.

Cng vi mt s ng tc nn lm th sau y l mt s ng tc cn trnh:

1) C ch khoanh tay trc ngc. y l mt sai lm m chng ta rt hay mc phi. ng tc khoanh tay ca bn s khin i tng giao tip c cm gic rng bn ang bng quan, th vi xung quanh, hoc bn l mt ngi khng ci m, lun phng th, iu to nn mt hng ro v hnh khin khn gi c cm gic xa cch.

2) Cho tay vo ti qun khi ni. y c xem nh l mt hnh vi t xem thng ngi khc, to cm gic v s knh kiu, thiu ho nhp.

3) Tay vut tc hay vn v mp o hoc xoay nhn, xoay bt khi thuyt trnh cng l nhng c ch nn trnh bi n mch bo v s mt bnh tnh, thiu t tin ca bn.

4) Hoa chn ma tay lin tc s to cm gic ri mt v gy mt mi cho khn gi, nhng nu bung thng hai tay th li cho thy s mt mi, thiu sinh kh ca din gi.

5) Ch tay vo mt khn gi l s th hin thi gia trng, hung hng, khin khn c cm gic b coi thng, b ch trch, thm ch l xc phm.

Tm li, ngn ng, ging iu v cc ng tc hnh th c vai tr v cng quan trng trong k nng thuyt trnh. Bi vy, lm nn thnh cng ca mt bui thuyt trnh, bn phi bit cch iu khin, phi hp cc k nng y mt cch ngh thut. Ging ni truyn cm, nh mt thn thin, v mt vui v, khoan ha, iu b, c chi, phong thi t nhin, ng mc v phu hp vi ni dung ang noi..., tt c s lm tot ln bn s t tin v phong cch chuyn nghip. S dng li ni vi c ch v ging iu thch hp l cha kha dn n thnh cng ca bn.

2.2.5. Giao tip vi ngi nghe

Mt nhc im ln thng gp nhng ngi thuyt trinh it kinh nghim la ho thng qu chm ch vo vic chuyn ti cc ni dung ca bi thuyt trnh m khng quan tm n vic thit lp mi lin h vi khn - thnh gi trong sut thi gian trnh by, v nh vy h