32
Tau Koloa Fakafeleveia Kaina levekiaga nofo-kehe ma e tau tagata liliu mai ki Niu Silani HATAKIAGA 5.3 | LAGAKI FOOU AHO 21 SEPETEMA 2020

Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau Koloa FakafeleveiaKaina levekiaga nofo-kehe ma e tau tagata liliu mai ki Niu SilaniHATAKIAGA 5.3 | LAGAKI FOOU AHO 21 SEPETEMA 2020

Page 2: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Fakaaue atu kia mutolu kua matutaki ke he tau afe tagata ne fae leveki ha tautolu a tau maaga ke ua haofia ai. Ko e tau lagomatai ha mutolu ke taofi e KOVITI-19 ke ua utafano ke he motu ko Niu Silani.

Page 3: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau Matakupu2 Nau mai, haere mai: fakaalofa atu

2 Tau Matutakiaga

3 Ko e ha ne kua lata ia koe ke nofo ke he levekiaga nofo-kehe

3 Ko e heigoa kia e levekiaga nofo-kehe?

6 Ko e fuafua tumau he malolo tino haau

9 Tau levekiaga ke he tau nonofoaga ha mutolu

10 Nonofo mafola mo e malolo

11 Tau peehiaga ke muitua ki ai

13 Levekiaga ke he manamanatuaga mo e tuaga-malolo haau

16 Tau totogi he levekiaga nofo-kehe

19 Fano kehe mai he kaina nofo-kehe ka mole atu 14 e aho

22 Tohiaga 1: Fakailoaaga sivi ma e KOVITI-19

24 Tohiaga 2: Fakatutala Fakatokaaga Fano-fenoga

25 Tohiaga 3: Tau tonuhia fakatufono

27 Tohiaga 4: Tau mo e aaki fakamitaki fefe e pa mata ke ua haofia ai

1

Page 4: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Nau mai, haere mai: fakaalofa atuFakaalofa atu ha kua liliu mai ki Niu Silani, mitaki kua hohoko mai ki kaina.

Pete he tupu agaia e gagao KOVITI-19 ke he lalolagi, ko tautolu i Aotearoa Niu Silani ne malolo mai he kamataaga ke taofi e lauia kelea he KOVITI-19 ke he tau maaga ha tautolu. Putoia ai e taofi-hifo mamafa he kautu katoa mo e fakagahua he puhala fakapapahiaga Fakaofo ne 4 ma e KOVITI-19.

Ko Niu Silani he mogo nai tote agaia e tagata gagao KOVITI-19 ti lali a tautolu ke fakatumau pihia. Ke lagomatai ke mafola mau e motu, kua fakagahua e mautolu e puhala Levekiaga Nofo-Kehe mo e Puipuiaga (MIQ) ke he ha tautolu a tau tuutaaga motu ke taofi e tau tagata gagao foou he KOVITI-19 ke ua huhu-atu ke he tau maaga ha tautolu.

Ha kua liu mai foou a koe he motu kehe ti ha i ai e hagahaga kelea he neke ha ia koe e moko gagao mo e neke tamai ai e koe ki Niu Silani. Ko e mena ia kua uta a koe ke nofo he taha kaina levekiaga nofo-kehe ke molea 14 e aho.

Kaeke kua fai kakano ke tuaha kua fakatata a koe ke he KOVITI-19 to uta a koe ke he taha kaina puipuiaga ke toka ke molea 10 e aho he mole he kamata e tau fakamailoga KOVITI-19 poke tali mai he aho ne sivi ai a koe. Lata ni ke galo kehe e tau fakamailoga KOVITI-19 ia koe ke molea e 72 e tula to maeke a koe ke fanokehe ai.

Ko e nofo levekiaga nofo-kehe ko e mata fakatufono ki lalo hifo he Poakiaga COVID-19 Public Health Response (Air Border) 2020 ne kamata fakagahua he tula 11.59 he po 22 ia Iuni 2020

Ko e tau hotela ka nonofo ai a mutolu mo e tau levekiaga oti ke he leva he nofo haau. To lali fakalahi a mautolu ke mitaki haau a nofo. Fakamolemole mahani totonu ke he tau tagata gahua hotela, leveki malolo tino mo e falu tagata foki, ti muitua ke he ha lautolu a tau fakatonuaga, takitakiaga poke tau hatakiaga.

Haia he tohi nai e tau fakailoaaga kua aoga ma e haau a nofo ti lauia ai e haohao mitaki, mo e tau mena ke taute to fano kehe mai a koe he hotela ia. Mena hikihiki tumau mo e fai hikiaga kehe, ke he magaaho ne nofo ai a koe.

Ko e matakau gahua foki i ai ke lagomatai a koe/mutolu. Fakamolemole tutala ki ai kaeke kua fai mena a koe ne tuaha poke ke huhu ke he nofoaga hau.

Fakamalolo ti fakaaue ke he haau a tau gahua.

Tau MatutakiagaTutala atu ke he matakau i ai kaeke kua fai manatu tuaha pokua fai lekua a koe. Haha i ai falu matakavi ke kumi fakailoaaga a koe ki ai poke tau matutakiaga:

ȓ ko e kupega he levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga www.miq.govt.nz

ȓ ko e kaina/seneta ma e levekiaga nofo-kehe:

– Kaeke ko koe i Niu Silani ainei hea ke he 0800 476 647 (ai fai totogi)

– Kaeke ko koe he taha motu kehe i fafo hea ke he +64 4 931 5720 (fai totogi)

ȓ Kupega ma e KOVITI-19: www.covid19.govt.nz

ȓ Tau fakailoaaga malolo tino ma e KOVITI-19: www.health.govt.nz

Tau fakailoaaga ke he tau fekau omai mo e oatu he motu, lauia e puhala fakakehe he tuutaaga mo e tau fekau tagata takitaha, fakamolemole kumi e kupega he Faahi Omai mo e Oatu ha Niu Silani ne fae lagaki mo e hiki tumau: www.immigration.govt.nz/about-us/covid-19

2

Page 5: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Ka iloa e koe e ha tagata ne nakai muitua e tau poakiaga poke taute mena ne ligaliga ke tufafano e KOVITI-19, ti fakamolemole fakailoa ke he kau gahua i ai – mo e ha mena foki ke he www.covid19.govt.nz/compliance

Tonuhia a koe ke tutala ke he loea ka totogi ni e koe (kikite e fakailoaaga ke he tau tonuhia haau he Tohiaga tolu [3]).

Ko e ha kua lata ia koe ke nofo he levekiaga nofo-keheMaeke e KOVITI-19 ke pikitia mai he tagata ke he tagata. Ha kua liu mai foou a koe he motu kehe kua ligaliga tuaha neke ha ia koe e moko gagao ne utafano ai. Neke nakai gagao tuai a koe mo e to fai magaaho to kitia e tau fakamailoga.

Ko e nofo he kaina levekiaga nofo-kehe ke molea e 14 e aho kua maeke ia mautolu ke toka kehe a koe he neke tupu fakahaga e gagao. Kua lagomatai atu a mautolu ke leveki e utafano he gagao ke he kautu Niu Silani mo e puipui a koe mo e magafao ke mafola poke ua haofia ai.

Ke he magaaho nai to nakai maeke a koe ke fano kehe mai he kaina/nofoaga ia.

Manatu:

ȓ Ko e nofo-kehe ko e levekiaga ke he magaaho ku ma haau, mo e falu ha ia koe pihia ma e tau maaga ha tautolu ke he KOVITI-19.

ȓ Ko e poaki fakatufono ke nofo a koe he kaina levekiaga nofo-kehe ke molea 14 e aho, fakakatoa e fuafuaaga malolo tino mo e fakamooli kua tote e hagahaga kelea ke moua po ke utafano/fakapikitia e KOVITI-19 ato maeke a koe ke liu atu ke he maaga.

Ko lautolu ne fai fakamailoga kua tatai mo e KOVITI-19 to uta ai ke he taha nofoaga puipuiaga kehe.

Heigoa kia e levekiaga nofo-kehe?Ko e tau hotela poke nonofoaga i Niu Silani kua fakatoka ai he fakatufono ke leveki aki e nonofo-kehe he tau tagata ka liliu mai he tau motu kehe. Ko e tauteaga ke he tau tuutaaga-motu ha tautolu ke kitia kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu.

Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao mitaki ni mo e loga e tau lagomatai ma haau mo e magafaoa. Kua toka ai e tau tagata ne liliu mai mo e kua fuafua ai ko e tote e hagahaga kelea ke moua he KOVITI-19 he hohoko mai ai ki Niu Silani, tuga kua mitaki e fuafuaaga malolo tino poke nakai fai fakamailoga he KOVITI-19. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe, ko e tau hotela, ne gahua ai e tau tagata faahi malolo tino, tau tagata gahua hotela mo e tau tagata gahua he fakatufono.

Ko e tokologa he tau tagata to molea 14 e aho ke nonofo ai ke he tau levekiaga nofo-kehe.

Ke he magaaho nai kua molea tuai e 50,000 tagata kua katoa ai e tau levekiaga nonofo-kehe mo e puipuiaga mo e kua liliu mafola ke he tau kaina/maaga.

3

Page 6: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Magaaho fe kua lata ia koe ke fano kehe ai?Ko e poakiaga ke nofo a koe he hotela levekiaga nofo-kehe ke molea 14 e aho. Neke kamata totou ni e loa he nofo haau he magaaho ne hoko mai ai a koe ki Niu Silani, poke magaaho la ne hoko ai a koe ke he hotela ka nakai muitua e koe e tau poakiaga ke tau/tui e pa mata mo e tumau ke fakaveha.

Kaeke kua fai tagata mai he magafaoa poke taha tagata lagomatai kua fakaata ke nofo mo koe he poko haau, poke fakafetui a koe mo e tagata moua he KOVITI-19, to liu foki ke kamata totou e 14 aho.

Ko e loga he tau tagata kua nakai moua he KOVITI-19 mo e fakamooliaga mai he ekekafo ko koe kua tote e ligaliga kelea ke moua mo e utafano e KOVITI-19 to maeke a koe ke fano kehe mai he kaina ia.

Tokolalo/tote e hagahaga kelea kua moua poke utafano e KOVITI-19 ti putoia ai e fakamooliaga ko koe:

ȓ Kua nofo ai ke he levekiaga nofo-kehe kua molea 14 e aho.

ȓ Nakai fai velavela e tino haau ke molea e 38°C poke tokoluga atu.

ȓ Teitei katoa e tau tagata oti, ne nakai mooli e siviaga ke he KOVITI-19.

Maeke ke poaki atu ke nofo a koe ke 28 e aho ka nakai talia a koe ke sivi ke he KOVITI-19 poke lahi e hagahaga kelea he kitia he ekekafo.

Kua lata ia koe ke moua e tau mena nai to maeke ke toka e hotela mo e moua e tohi fakamooli kua oti e levekiaga nofo-kehe haau. Fakapuke foki e koe e taha Tohi Fano-kehe mai he levekiaga nofo-kehe To lagomatai he nosi a koe mo e saini ai.

4

Page 7: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

BIgGeSt thanks for being kIND Mō te ringa atawhai, kāore he painga!

For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

Page 8: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Fuafua tumau he malolo tino haau Ke he haau a nofo ke he levekiaga nofo-kehe to sivi tumau e malolo tino haau. Ko e tau fuafua mo e sivi kua uho lahi ke he tuaga-malolo haau mo e falu ha i ai mo koe. Kua lagomatai foki a mautolu ke tului a koe kaeke kua moua ai he moko vaelasi gagao.

Fakamolemole omaoma ke he matakau gahua. Ko lautolu ia ke leveki kia koe mo e fakamooli kua mitaki e tau siviaga malolo tino.

To sivi lagaua (2) a koe ke he KOVITI-19

Aho 3: Ko e sivi fakamua ke he KOVITI-19 he aho 3 ha ko e loga e tagata ne kitia e tau fakamailoga he aho 5, ti lafi ki ai e mautolu ua 2 e aho o-fenoga.

Aho 12: Liu sivi ai he aho 12 ha kua fa levaleva to kitia e gagao ke he falu a tagata. Ko e siviaga ke ua-aki e taha taofi ne fakaaoga e mautolu ke fifili kua tote kia e hagahaga kelea he tagata mo e ke maeke ke toka e hotela ka mole e 14 aho.

Ko e siviaga kua lauia ai e suopo/vavaku mai i loto i tua he ihu haau. Neke mamahi fakatote kae nakai fai kelea ke tupu mai ai. Nakai katoa e minute he taute ai ke moua e samapolo.

Tototu ke he Tohiaga taha (1) e falu tala foki ke he tau siviaga mo e tau tali.

Ka nakai talia a koe ke sivi ke he KOVITI-19 poke nakai tote e hagahaga kelea haau, to hoko ke he 28 e aho he nofo haau.

Kua lata ke muitua a koe ke he tau hatakiaga he ekekafo poke ofisa leveki malolo tino ke he loa he nofo haau. Ke lafi ki luga he siviaga ke he KOVITI-19, kua poaki atu foki ke fuafua e malolo tino haau. Ka ole atu ke fakaaoga e tau koloa puipuiaga tino tagata (PPE) tuga e tau pa mata/gutu/ihu ke he magaaho he nofo haau, ti lali ke taute ni pihia.

Kikite ke he Tohiaga

taha (1) e tau fakatonuaga sivi

(lau 22)

6

Page 9: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Fai lagomatai tumau ke moua Kua uhoaki ni ke fakamooli e tau talahauaga malolo tino kia koe he nofo ke he levekiaga nofo-kehe. Ko e puhala uho ni a nai ke leveki-aki e tau manako tonu mo e tuaga-malolo haau. To fai matakau tumau e faahi malolo tino tumau ke he hotela ne nofo ai a koe.

ȓ Kaeke kua nakai malolo a koe, ti nofo he poko kae vilo atu ke he matakau gahua i ai. To fakatonu atu e lautolu e tau mena ke taute.

ȓ Ke he ha magaaho he nofo haau kua kitia e tau fakamailoga he KOVITI-19 ko e fiva, koho, ku e fafagu poke mamahi e pu-kakia, fakamolemole nofo he poko haau mo e hea fakamafiti e kau gahua he telefoni. To fakatoka e lautolu e magaaho ke fuafua ai he ekekafo a koe.

Pete he hagauka e nofo-kehe, ka ko e puhala uho ke puipui-aki a Niu Silani mo e tamate-aki e KOVITI-19. Ko e nofo-kehe mo e leveki he haau a malolo tino, ko e fekau uho haau a ia ke moua-aki e tau amaamanakiaga ua na.

Tau tagata ne tuaha kua gagao he KOVITI-19 Ka tuaha ko e taha tagata he hotela haau kua moua he KOVITI-19, to ole atu ke nofo a koe he poko haau ato fakatonu atu e mena ke taute. Iloa e mautolu e tupetupe haau kae mahuiga kia mautolu ke haohao mitaki a koe.

Ka fakamooli e taha kua moua he KOVITI-19 ke he nofoaga, to toka kehe a lautolu ia to maeke ke uta ai ke he nofoaga puipuiaga leveki. To fai fakameaaga foou foki ke he hotela/nofoaga.

Manatu ke fakaveha ke 2 e mita mai he falu ke he nofoaga haau ke ua fakatata kia taha ne nakai matutaki ai ke he fufua haau.

7

Page 10: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

8

Page 11: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau levekiaga ke he tau nonofoaga ha mutolu

MENA TUPU FAKAOFOKo e tau nonofoaga oti to fai fakatokaaga ke lata mo e tau magaaho he tau mena tupu fakaofo. Fakamolemole totou ke maama mo e muitua e tau hataki he matakau gahua.

Ko e agahala ke fakatagi e alama ma e afi, mo e kaeke kua taute pihia to lauia ai he fakahala. Fakatumau ke fakaveha ke 2 e mita mai he falu mo e tau e tau pa mata kua foaki atu kia koe.

LEVEKIAGA MALOLO TINOTo fai matakau tumau e faahi malolo tino he hotela ka nofo ai a koe. Hea e tagata tali he hotela mo e ole e taha nosi ke lagomatai a koe ke he lekua malolo tino haau. Ko e tagata gahua malolo tino kua maeke ke lagomatai ke he tau segavai mo e tohi talavai kua lata ke moua.

TAU MENA KAIKo e kai pogipogi, kai laa mo e kai afiafi haau ke moua mo e foaki atu ai. Ka fai kai foki ne manako a koe ki ai to totogi ni e koe.

Talaage ke he matakau gahua i ai ka fai mena kai ne ai lata mo koe poke fai kafokia a koe ne lata ke fai mena kai kehe, tuga e gagao Kolone (Crohn's).

Neke ha i ai e tau puhala onolaini ke ota kai mo e taatu e lautolu kia koe. Tutala ke he matakau gahua ke he tau mena moua ke he matakavi tata.

LEVEKIAGA HEA TELEFONI MA E POKO (LAINI-FONI) MO E WI-FI Hea telefoni, ke he tau poko mo e tau levekiaga he hotela, kua nakai fai totogi.

Hea telefoni ki fafo to totogi ke he fafatiaga he hotela (ma e minute taha). Tutala ke he matakau gahua hotela ke fakaata e tau puhala ia.

Wi-Fi kua nakai totogi. Tutala ke he kau gahua hotela ke iloa mena foki. Tomatoma atu a mautolu ke fakaaoga e tau epe tuga e FaceTime, Messenger mo e WhatsApp ka ai manako ke totogi e telefoni he poko.

TAU KEMISI MĀORI NAKAI TOTOGI E LAINI TELEFONI Ngā Kaitiaki o Te Puna Rongoā o Aotearoa – Ko e Kautaha Kemisi Māori (MPA) ne fai telefoni ai totogi ke tali e tau huhu he tau kaumātua poke whānau hagaao ke he tau vai/segavai.

Vilo e 0800 664 688 mo e toka e tau matutakiaga kia koe. Ko e kemisi/talavai Māori ka liu vilo atu ke tutala mo koe to mole e 24 e tula.

Tutala ke he tau leveki malolo tino i ai ka manako hataki mafiti faka-faahi malolo tino.

TAU KOLOA UNUHaia e tau levekiaga unu mena he nofoaga haau. Tutala ke he kau gahua hotela poke matakau i ai hagaao ke he tau levekiaga he hotela ia.

Ka manako lagomatai a koe poke taha he 'fufua' haau, fakamolemole tutala ke he matakau i ai poke vilo e patu tali fekau he hotela.

9

Page 12: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Nofo mafola/haohao mitaki mo e maloloKo e nofo ke he levekiaga nofo-kehe kua matutaki tuai a koe ke tau ke he KOVITI-19, taofi e utafano, hehele e filifili mo e fakahao momoui.

Ke he haau a nofo-kehe, kua uho ni ke muitua e tau poaki ke lagomatai a koe ke nofo mafola mo e tino malolo. Maeke ke fano ki fafo he poko haau kae ha i ai e puhala leveki kua fakatoka ai. Fakamolemole muitua e tau puhala, takitakiaga mo e poakiaga he kau gahua he hotela haau.

Holoholo tumau aki e maga moli e tau lima haau ( ke molea e 20 sekone) mo e fakamomo ke momo poke sanitaisa tumau e tau lima haau.

Koho poke tihe ke he ao tuli lima haau poke paaki e tau tisiu e gutu mo e ihu haau. Tolo fakamafiti ke he tiniveve ka oti.

Ua aamo e fofoga haau, pihia e tau mata, ihu, mo e gutu ka kiva e tau lima. Neke ha i ai ke he tau fuga lapa fa fakaaoga e tau pukeanu gagao.

Ua fano ke he poko he tagata ne nakai ko ia he 'fufua' haau.

Fakafetui ni mo e tau tagata he 'fufua' haau.

Fakaveha tumau ke 2 e mita he mamao mai he falu ne nakai ko e haau a 'fufua' (magafaoa/tokoua haau).

Utafano e KOVITI-19 he tau pukeanu, ti ka fakaveha mo e falu mo e tumau e aga fakamea to puipui a koe mo e falu mai he tau utafano he KOVITI-19.

Tau tumau e pa mata/ihu/gutu ne foaki atu kia koe ka fano ki fafo mai he poko haau, poke ka finatu taha ke he poko ke fakamea mo e fakafoou he ha mena.

Tau hatakiaga foki ke he fakaaogaaga mitaki he tau pa mata haia he lau 27 mo e lau 28 he tohi nai.

Faofao tino ni ke he poko haau ka maeke.

Fai o-hui mo e faofao tino mama ne fa taute mo e takitaki ai he matakau gahua i ai.

Ka gagao a koe ti matutaki ke he kau gahua malolo tino i ai ke moua e taha puhala mo faofao tino.

Ka faofao tino ki fafo, fakamolemole fakatumau ke fakaveha ke 2 e mita mai he falu mo e tui e tau pa mata kua foaki atu kia koe.

Maeke e tau alama afi ke fakatagi he tau efu, ahua vai vela, ahua afi mo e falu faga ahua foki.

Nakai maeke ke ula poke veipa he tau poko ha mutolu poke he hotela he tau magaaho oti.

Ua tunu kai he poko haau.

Ua tuku fakamolea e tau palaki hila.

Ua tuku e tau tauela ke he hita ke fakamomo.

Ka tagi e alama, ti muitua e tau fakatonuaga ke o ki fafo mo e fanogonogo ke he tau hatakiaga he kau gahua hotela mo e tau takitaki.

10

Page 13: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau peehiaga ke muitua ki a Ko e nofo he kaina levekiaga nofo-kehe ko e taha fakatokaaga uho ke ua haofia mo e puipui a Niu Silani ke ua moua atu foki he KOVITI-19. Haia e tau fakatufono mo e fakatonuaga ke he tau mena kua nakai maeke a koe ke taute he nofo he hotela.

NOFO HE POKO HAAUTomatoma atu ke nofo ni a koe ke he poko haau, to fano ni ki fafo ka fai fekau. To puipui ni a koe ke ua moua ai mo e ua utafano e KOVITI-19.

Kaeke kua lata a koe ke fano ki fafo, manatu ke tau e pa-mata ne foaki atu kia koe. Ko e tau pa-mata/gutu/ihu ne maeke ke liu fakaaoga kua nakai maeke ke fakaoga he tau hotela leveki nonofo-kehe.

NAKAI FAKAATA HA TAGATA AHIAHI KE HE HOTELAAi maeke e magafaoa poke tau kapitiga ke ahiahi a koe ke taofi e utafano he KOVITI-19.

Nakai totogi e Wi-Fi he hotela. Matutaki ke he tau magafaoa mo e tau kapitiga he tau puhala kehe foki tuga e vilo ke tala he telefoni pokefakaaoga e ZOOM, SKYPE, mo e falu foki.

NAKAI MAEKE E TAU PUHALA POKI ATA MO E POKI VITIONakai maeke a koe ke poki ata, ata-kifaga poke tapaki e tau leo ke he tau poko puipui/pulaevete he hotela.

Putoia ai e tau poko he tau nosi mo e faahi malolo tino, tau faahi gahua mo e puipuiaga.

Ka o-atu e kau gahua ke he poko haau, fakamolemole fakalilifu mo e tamate e kifaga poke tapaki leo mo e ua poki e tau ata.

FAKATAU MENA HE FALEKOLOA MO E ONOLAINI Ai maeke a koe ke toka e hotela kae maeke ke ota onolaini e tau fakatau to tamai ai he faoa ia ke he hotela. Loga e falekoloa lalahi mo e ikiiki he matakavi ne maeke ia koe ke ota koloa onolaini.

Iloa e mautolu liga fai kapitiga poke tagata he magafaoa a koe ne manako ke taatu mena ma haau.

Tala ke he kau gahua hotela poke matakau i ai ko e heigoa kia e puhala ke taatu aki e tau mena kua lata ia koe ke moua.

FAKAFETUI MO E TAU TAGATA TOHI TALA Lahi e fia iloa tala he tokologa ke he tau nonofoaga/hotela levekiaga nofo-kehe mo e tau puipuiaga. Neke kumi atu e tau tohi tala kia koe mo e ko e fifiliaga ni haau ke tala kia lautolu.

Fakamolemole manatu ai maeke e tau tagata tohi tala ke o-atu ke he hotela.

Ka talia a koe ke fakatutala/initaviu, fifili ke tala he puhala veha tuga e telefoni poke tala vitio.

MANATU: Kau-auloa a tautolu ke he fekau nai mo e fakamooli a mautolu ke nofo hagahaga mitaki a koe.

Haia e tau puhala ke fakailoa kia mautolu ka faifekau poke tuaha a koe ke he haau a nofo. Tutala fakamua ke he matakau i ai. Ko lautoluhaia ke lagomatai atu.

Maeke a koe ke hokotaki ha tagata ne iloa e koe kua holia e tau fakatufono, poke mahani fakahanoa ne ligaliga ke utafano e KOVITI-19. Kumi ke he: www.covid19.govt.nz/cmpliance

11

Page 14: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

TaKingIt DAy bYDaY? aLL GOoD Ao noa, pō noa, whāia te pae tata

For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

Page 15: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Leveki he haau a loto manamanatu mo e tuaga-malolo Ko e tau magaaho uka mo e vihivihi ai nei.

Ka tupetupe a koe poke falu ha i ai mo koe ke he manatu poke tuaga-malolo, haia e tau fakailoaaga mo e tau puhala kua ataina kia koe ke lagomatai ke malolo e loto mo e fakaoti e nofo-kehe.

Ka logona e koe kua uka ke fakafita ai, uhoaki ni ke tutala mo e taha tagata leveki malolo tino. Ko e tagata fakamua kematutaki a koe ki ai ko e nosi i ai poke matakau faahi malolo tino.

Vilo poke tekisi e 1737 ke moua lagomatai ma e loto momoko, tupetupe, fakaagitau poke tuaga-malolo he loto. Nakai totogi e tau lagomatai nai, ti maeke a koe ke hea he ha magaaho ni, 24 e tula he aho, 7 e aho he faahi tapu.

BIgGeSt thanks for being kIND Mō te ringa atawhai, kāore he painga!

For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

Getting Through Together (Haia ke he Gahua fakaoti Auloa) e tau manatu aoga ke leveki-aki a koe mo e magafaoa haau he magaaho he gagao KOVITI-19. www.allright.org.nz

Ko e Sparklers at Home e taha lakau onolaini ma e tau matua, ne loga e tau gahua fakafiafia ke lagaki-aki e tau tuaga-malolo he tau akomena pulaemeli mo e vaha loto. www.sparklers.org.nz

Ko e Mentemia e taha epe ke muitua, leveki mo e atihake e tuaga-malolo haau ke fakatokatoka e tau fekau ma e aho mo e muitua e holoaga he tau gahua haau. www.mentemia.com

Foaki he Melon e tau koloa malolo tino mo e tau lakau ke lagomatai a koe ke leveki e tuaga-malolo he loto manamanatu. Ne lagomatai foki e lautolu e tau fuata mui, ke he tau ata vitio, tau manatu, tau laupepa gahua, tau fakatino sosiolo metia mo e fakaakoaga ke leveki e loto tupetupe. www.melonhealth.com

Ko e Staying on Track e taha puhala he kupega ne fakaako e tau makaka mo e tau levekiaga he tupetupe, loto mamafa mo e fakahako e fanoaga he tuaga malolo haau mo e magafaoa. www.justathought.co.nz/covid19

Haia he kupega he Minisituli Faahi Malolo Tino e tau talahauaga foki mo e tau koloa ke lagomatai haau a tuaga-malolo he loto pihia mo e talahauaga ke he tau kautaha ke lagomatai a koe ka manako foki. www.health.govt.nz/covid-19-mental-wellbeing

TaKingIt DAy bYDaY? aLL GOoD Ao noa, pō noa, whāia te pae tata

For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

13

Page 16: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau lagomataiaga ke ua haofia he tau mahani favale Malolo e totoko ha Niu Silani ke he tau mahani favale ke he magafaoa mo e faka-taane/fifine. Nakai lata ha tagata ke matakutaku poke fakapakia he falu. Haia e tau lagomatai ma e tau mamatua mo e tau fanau.

Hea e 111 Ka ligaliga ke lau-kelea e moui haau hea e tau Leoleo ke he 111. Ka nakai maeke ke tutala, ti fanogonogo ke he magaaho ke hea e 55 – ke tuku fakahako a koe ke he tau Leoleo.

Telefoni he It’s not OK ma e mahani favale he magafaoa Ko e telefoni fakailoa he tau mahanai favale he magafaoa 0800 456 450 ke fakailoa tala ke he fitu e aho he faahi tapu, kamata he hola 9 he pogipogi ke he 11 he po.

Lagomataiaga Uelafea Ha i ai e tau lagomataiaga ma haau ka loto fakailoaaga uho poke faahi gahua leveki, lauia ai e ole tupe lagomatai (mo e falu levekiaga kua lata mo koe).

Ko e Minisituli Faahi Atihakeaga Tagata ke lagomatai a koe he tau puhala mo e tau fakafehagaiaga loga. Maeke a koe ke ole ke he matakau i ai ke tuku e higoa haau. Kua mitaki ni ke fakatoka tuai e tau fekau haau he kamataaga he nofo ke moua e tau lagomatai kua lata he mogo ka toka ai e hotela.

Ko e Gahuaaga Kaeke kumi gahua a koe ka fano kehe mo e hotela haia e tau puhala onolaini ke matutaki ke he tau pule gahua ma e tau tagata kumi gahua.

Ka kitia e koe e gahua kua manako ki ai haia e tau lagomataiaga ke ole poke tutala ke he pule gahua. Fai lagomatai foki ke ako-gahua mo e fakamahani gahua, taute he CV haau, tohi fakakite poke fakapuke he tau tohi ole gahua.

Ke iloa tala foki, kumi ke he: www.jobs.govt.nz poke www.workandincome.govt.nz/work

Mouaaga Tupe Ka nakai fai gahua poke ai maeke a koe ke gahua tuai anoiha, to liga maeke a koe ke moua e penefiti poke taha lagomatai tupe.

Ke iloa tala foki ko e heigoa e tau tupe lagomatai ne maeke a koe ke moua, kumi ke he check.msd.govt.nz

Tau totogi o-fenoga Neke fai lagomatai ka manako ke lagomatai ke maeke ia koe ke finatu ki kaina. Pete ne nakai moua a koe he penefiti. Imeli mai kia mautolu he [email protected]

Haohao mitaki ke tutala Ko e telefoni lagomatai fakapilo tagata ke moua ke he foni mo e kupega/initanete. Hea/vilo e0800 044 334

14

Page 17: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau Fale Nonofo Tonuhia e tau tagata oti ke fai mena haohao mitaki ke nonofo ai.

Ka nakai fai mena ke fano a koe ki ai ka oti e nofo-kehe neke fai lagomatai ma haau ke kumi mena ke nofo ai. Matutaki ke he Minisituli Faahi Atihakeaga Tagata he [email protected]

Ma e falu fakailoaaga foki fakamolemole kumi kehe: www.workandincome.govt.nz

Ki lalo he 18 e tau-mouiKa nakai la tu e 18 tau haau, to lagomatai e mautolu a koe mo e magafaoa/tau matua/tau leveki tama ke haohao mitaki e nofo haau. Neke fai fakatokaaga sipesolo ke moua ke moua ai, tuga e fakaataina ke akomena aoga.

Maeke ia koe ke moua e Home Learning TV mo e tvnz.co.nz on-demand. Ko e molea e 300 kifaga ne fai fakaakoaga kua taute ma e tau fanau aoga vaha ikiiki mo e tau fanau aoga lalahi. Ha i ai loga e tau koloa fakaako mo e tau koloa tuaga-malolo ke he learningfromhome.govt.nz ke lagomatai a koe mo e fanau ke he nofo-kehe.

Maeke foki a koe ke ole ke finatu e matua poke tagata leveki ke nofo mo koe he levekiaga nofo-kehe ka fakaataina ai. Tau talahauaga ke he tau fakaataina haia he lau 20 he pega tohi nai.

15

Page 18: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tau totogi ma e levekiaga nofo-keheLiu moua he Fakatufono e falu tupe ne fakaaoga ai ke he tau levekiaga nofo-kehe ke tufatufa e tau mamafa tupe totogi kua fakakite tonu e mitaki ma e tau tagata Niu Silani ha kua fai puhala malolo mo e, ma lautolu ne kua oatu mo e liliu mai ke he motu.

Ne kamata totogi ai he matahola 12.01 he pogipogi he aho 11 ia Aokuso 2020.

Ko e fiha kia e tau totogi? $3,100 ma e tagata fakamua poke tagata tokotaha ni he poko (ko e tagata lahi poke tama) mo e $950 ma e ha tagata motua foki mo e $475 ma e ha tama foki (3-17 e tau tau-moui, putoia) auloa ke he poko taha, mo e GST kua fita he lafi ai.

Nakai fai totogi ma e tau fanau ki lalo hifo he 3 tau-moui ka nofo he poko mo e taha tagata.

Ka lata ia koe ke totogi, to fafati e totogi ni ke he poko. Fakamolemole kumi ke he www.miq.govt.nz/charges ma e falu talahauaga foki.

Ko hai kua lata ke totogi? ȓ Tau tagata Niu Silani ne ahiahi mai ke nakai molea e 90 e aho, ne nakai moua he fakaataaga ke ua

totogi. Ko e tau tagata Niu Silani a lautolu kua totou ko e tau sitisene Niu Silani (putoia ai e tau tagata Kuki Aelani, Niue mo Tokelau) mo e tau tagata nonofo fai visa, mo e tau sitisene Ausetalia mo e tau tagata nonofo tumau i Niu Silani.

ȓ Tau tagata Niu Silani, tuga he fakakite na i luga, ne toka a Niu Silani he tula 12.01 pogipogi he aho 11 ia Aokuso 2020.

ȓ Tau tagata fai visa ma e magaaho ku kae nakai nonofo mau i Niu Silani tali mai he aho 19 ia Mati 2020 mo e toka a Niu Silani he aho poke to hoko e aho19 ia Mati 2020.

ȓ Ko e ha tagata hau he fakaataaga he tuutaaga-motu tuga e tagata gahua tohuhia poke tagata gahua malolo tino ka totogi ai foki. Ka nakai iloa e koe ko hai ka totogi, fakamolemole kumi atu ke he pule gahua haau.

Kaeke ke totogi a koe, kua lata ke tukuhifo mo e fakapuke e laupepa tititolo Totogi mo e Fakatoka-kehe (Fee & Waiver Form) he www.miq.govt.nz/charges. Ka oti he fakapuke ai, ti fakafano imeli atu ke he [email protected]

Heigoa e tau fakaataina mo e fakatoka-kehe? Ko e fakaataina ma e tau tagata kua nakai lata ke totogi ha lautolu a tau levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga.

Ko e fakatoka-kehe ma lautolu ne kua lata ke totogi e tau levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga, kae maeke ke ole ke utakehe oti poke taha vala he totogi kua fafati.

Ko hai ne lata ke utakehe poke fakaata ke ua totogi? ȓ Ko e tau tagata Niu Silani kua nonofo ke molea 90 e aho, kaeke kua nakai o-kehe poke toka e lautolu

a Niu Silani he matahola poke molea e 12.01 he tuloto-po 11 ia Aokuso 2020.

ȓ Tau takitokoua, tau fanau mo e tau leveki-tagata kua nonofo-kehe poke fenoga mo e tagata kua utakehe e totogi (kae nakai ko lautolu ne omai ko e tau tagata gahua tonuhia).

ȓ Tagata Niu Silani ne kua finatu ke he levekiaga nofo-kehe ke leveki he taha tagata ne kua utakehe e totogi.

ȓ Tau tagata hekepe-fano putoia e tau tagata ole, tau tagata puipui mo e tau ole ke he faahi ofano kua lauia he favale he kaina/motu, kaeke ko e huhu mai fakamua la a ia ki Niu Silani.

16

Page 19: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

ȓ Ko e ha tagata kua hau ki Niu Silani he vakalele mafiti poke toga ke kumi lagomatai malolo tino.

ȓ Tau tagata gagao uta-fano he Potaaga Tuliu Totogi Lahi he Minisituli Faahi Malolo Tino poke Sikimi Tului he Minisituli Faahi Atu Motu Kehe mo e Fakafua Koloa.

ȓ Tau sitisene Niu Silani kua nonofo he tau motu Kuki Aelani, Niue mo Tokelau ne omai ki Niu Silani ke tului he tau gagao he tau tino.

ȓ Tau sitisene Niu Silani kua nonofo he tau motu Kuki Aelani, Niue mo Tokelau ne omai ki Niu Silani mai he taha motu kehe (nonofo nakai molea e 90 aho) to liliu ke he tau motu Kuki Aelani, Niue mo Tokelau (ke nonofo ai ke molea e 90 aho).

ȓ Tau tagata fakapaea ki Niu Silani, totou ko e “tau tagata agahala liuaki” ki lalo hifo he Returning Offenders (Management and Information) Act 2015 mo e ha tagata Niu Silani kua fakapaea mai Ausetalia.

ȓ Tau komisina mo e kau gahua konosula, putoia e tau magafaoa, mo e tau hukui ofisa gahua fakatufono he tau motu kehe.

Ka tuaha a koe kua nakai lata ke totogi ti fakapuke e laupepa Totogi mo e Fakatoka-kehe ke he www.miq.govt.nz/charges ti talahau ko e ha ne lata ke ai totogi. Ka oti he fakapuke ti imeli atu ke he [email protected].

Ko hai ke ole ke fakatoka-kehe? Ko e ha tagata ni he levekiaga nofo-kehe kua ataina ke ole ke fakatoka-kehe e totogi. To fifili takitaha oti e tau ole he tau tagata oti kua ole ai.

To foaki e fakatoka-kehe ma lautolu kua lauia he tau mamafa hala tupe mo e falu mena foki ke lauia ai:

ȓ E ha tagata Niu Silani kua nofo he levekiaga nofo-kehe ha kua toka a Niu Silani fe finatu ke tamai he tagata fai kafokia ne ai maeke ke fano fenoga tokotaha.

ȓ Ha tagata kua lata ke fano mo e liumai ki Niu Silani ke moua he tuluiaga ke he malolo tino.

ȓ Falu a kakano fakaalofa, lauia ai e tagata kua fano/hau ke feleveia mo e matakainaga kua gagao lahi poke teitei ke mate poke ke he mauku poke tanuaga (i Niu Silani poke taha motu kehe).

Ke iloa talahauaga foki ko hai ke ole ke moua e fakatoka-kehe mo e heigoa e tau laupepa tohi ke omoi lagomatai-aki e ole haau, fakamolemole kumi atu ke he www.miq.govt.nz/charges.

Ole fefe ke moua e fakatoka-kehe? Ke ole ke he fakatoka-kehe, kua lata ke tukuhifo mo e fakapuke e Lau Totogi mo e Fakatoka-kehe (Fee and Waiver Form) mai he www.miq.govt.nz/charges. Ka oti he fakapuke ti imeli atu ke he [email protected]. Fakamolemole manatu ke fakahu-tautau atu foki e tau tohi lagomatai ke omoi-aki e ole haau.

Totogi he tau kaitalofa haau Ko e tau tagata ne lata ke totogi e tau levekiaga nofo-kehe to moua ai e inivoisi/pila ka toka ai e levekiaga nofo-kehe mo e ke totogi to molea e 90 e aho. To fakakite ai ke he inivoisi e tau puhala ke totogi ai. Nakai totogi he tau tagata ke he hotela levekiaga nofo-kehe.

Ke fai huhu foki ke he tau totogi levekiaga nofo-kehe

Fakamolemole kumi ke he www.miq.govt.nz/charges

17

Page 20: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

18

Page 21: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Fano kehe mai he hotela nofo-kehe ka molea 14 e ahoKoe poakiaga ke nofo a koe he hotela nofo-kehe ke molea 14 e aho.

Taute e taha fakatokaaga fano/o-fenoga Mahuiga ni ke iloa mitaki e koe ko e fano ki fe e koe ka fakaoti e nofo he kaina levekiaga nofo-kehe. To huhu atu e matakau i ai ke he haau a fakatokaaga fano-fenoga to fano a koe.

ȓ Fakamaama ko e fano a koe ki fe mo e fano fefe ki ai To lagomatai a mautolu ke iloa e mogo ka fano ai a koe, ke fakatoka e magaaho ke hiki ai mo e lagomatai a koe he mogo ka fano ai.

ȓ To fai puhala ke he male vakalele To liuaki e mautolu a koe ke he male vakalele ne hoko mai ai, ka manako a koe, kae nakai kaeke kua ai manako a koe.

ȓ Kia fakatoka ni e koe haau a puhala ke he nofoaga foou haau ka toka e hotela nai Ka ai maeke a koe ke fakatoka haau a fenoga, fakamolemole matutaki ke he matakau i ai ke moua e taha fakatonuaga.

ȓ Tutala mo mautolu ka ai iloa tonu e koe e fanoaga haau Ka nakai iloa e fanoaga haau, ti tala ke he matakau i ai ne maeke ke lagomatai poke tuku a koe ke he tau faahi gahua Fakatufono ne maeke ke lagomatai.

Fakamolemole fakailoa ke he matakau i ai ka hiki he ha magaaho he nofo haau e tau fakatokaaga ke he nofoaga mo e fanoaga haau. Kitekite he Tohiaga 2 ma e falu tala foki.

Fano kehe mai he hotela Ma e loga he tau tagata ne kua nakai moua he KOVITI-19 mo e fakamooliaga he ekekafo ko koe kua tote ni e hagahaga kelea ke moua mo e utafano e KOVITI-19 to maeke a koe ke fano kehe.

Maeke ke poaki atu ke nofo a koe ke 28 e aho ka nakai talia a koe ke sivi ke he KOVITI-19 poke lahi e hagahaga kelea he kitia he ekekafo.

Ko e tote/tokolalo he hagahaga kelea ke moua poke utafano e KOVITI-19 kua putoia e fakamooliaga ko koe:

Kua fakafita ke he levekiaga nofo-kehe ke molea 14 e aho

Nakai fai fakamailoga ne tatai mo e KOVITI-19, ne lauia ai e mamahi pu-kakia, koho, poke uka e fafagu/ku e fafagu

Nakai fai velavela e tino haau ke molea e 38°C poke tokoluga

Teitei katoa e tau tagata oti, ne nakai mooli e siviaga ke he KOVITI-19

Kua lata ni a koe ke moua e tau mena nai to make ke toka e hotela mo e moua e tohi fakamooli kua fakaoti e fakafitaaga haau ke he levekiaga nofo-kehe. To fakapuke foki e koe e Tohi Fano Kehe he Levekiaga Nofo-Kehe. To lagomatai he nosi a koe mo e saini ai.

To fano foki a koe ke he mena ke fano ki ai tuga he fakatokaaga fano-fenoga haau.

Fakamolemole kikite mau e tau fakapapahiaga fakaofo he KOVITI-19 ha Niu Silani ke muitua e tau poakiaga fakaveha, fakamea he tau lima mo e fakaaoga PPE, ka toka e koe e hotela.

Ke moua tala foki ke he tau fakapapahiaga fakaofo kumi ke he: www.covid19.govt.nz/alert-system

19

Page 22: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Gagao poke nakai malolo he mole e fano kehe Ka fai huhu muitua a koe hagaao ke he malolo tino haau poke fai fakamailoga kua kitia ai he KOVITI-19, fakamolemole hea e Healthline he 0800 358 5453 poke ekekafo haau.

Ka fai fekau fakatepetepe hea e 111.

FAKAMANATU ATU Ko e tau fakamailoga he KOVITI-19 ko e:

ȓ Koho ȓ Tafe/pela e ihu ȓ Ku e fafaguȓ Mamahi e pu-kakia ȓ Galo e hohogo ȓ Fiva

Ka logona e koe nakai maeke ke taute, uhoaki ni ke tutala mo e taha ekekafo poke leveki malolo tino. Ka fia iloa tala foki e koe, kumi ke he www.health.govt.nz/covid-19.

Tau fakaataina ke ua fakafita ke he levekiaga nofo-kehe Haia he Fakatufono Niu Silani e fakaholoaga fakaataina malolo ke puipui-aki a Niu Silani ke he KOVITI-19. Ko e gahua ha tautolu ke taofi e KOVITI-19 he tau maaga, mo e taofi foki e tau mena kelea ke he tau malolo tino.

Ko e fakaataaga ke toka e levekiaga nofo-kehe to foaki ni fakamahao ma e tau fekau kua lata ai mo e ka fifili kua tokolalo e hagahaga kelea ke he tau tagata mo e maeke ke leveki puipui ai. Ma e laulahi, ko e nakai mooli he siviaga ma e KOVITI-19 he aho 3 mo e aho 12 mo e fuafuaaga katoa he malolo tino ke taute to maeke la ia ke fifili e ole ke fakaataina. Uka ke moua e fakaataaga kaeke ko koe hau, poke fano foou, ke he ha motu ne tokoluga e hagahaga kelea e malolo tino ke he KOVITI-19.

Ke he magaaho nai ko e fa la e faga ole utakehe kua fakaataina ki ai ke he puhala onolaini: Pasese Fano-loa, Utakehe Faka-Malolo Tino, Fakalataha mo ia ha he Levekiaga Nofo-Kehe; mo e Tau Fekau Mahuiga-Kehe.. To fifili ke he tau ole oti taki-taha ke he taha he magaaho mo e ha fifiliaga ke talia kua tuku ai fakatokoluga.

Ke iloa tala foki ke he puhala fakaataina mo e ole ke fakaata ai, fakamolemole kumi ke he www.miq.govt.nz/exemptions

Ka moua a koe he fakaataaga ke toka e levekiaga nofo-kehe, kae mau agaia ni a koe ke nofo ke molea 14 e aho ke he nofo-kehe kamata he aho ne hoko mai ai a koe ki Niu Silani.

To nakai fakaata ka moua a koe he tau fakamailoga he KOVITI-19 ke he nofo haau ke he levekiaga nofo-kehe mo e kua uta ke he hotela fai puipuiaga leveki.

20

Page 23: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Valivali mai au

21

Page 24: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tohiaga 1: Tau Fakailoaaga sivi ma e KOVITI-19 Kua uhoaki ni ke totou poke fakamaama atu e tau fakailoaaga ma e KOVITI-19 na i lalo. Tutala ke he kau leveki malolo tino i ai ka fai mena tuaha a koe.

Heigoa ka taute/tupu ka sivi ai au ke he KOVITI-19? ȓ To ole atu kia koe ke fakapuke mo e tali e tau huhu he laupepa mo e fakakite e tau matutakiaga haau.

ȓ To suopo/vavaku mai ai loto i tua he ihu haau; kae neke liga mamahi tote kae to nakai fai kelea ke tupu mai ai. Nakai katoa e minute he taute ai ke moua e samapolo.

ȓ Talaage ke he tagata taute suopo ka fai kafo a koe ne lauia ai e malolo he kili kakano/tino haau, mo e ai mafiti e tuli toto haau, ha ko e tau segavai fakaaleale toto ne kua inu ai e koe. Ka fai kafo pihia a koe to ligaliga ke taofi e lautolu ai fakahoko e sivi ko e kakano ha ko e malolo tino haau ke fakamua ni.

ȓ Ko e tau tali to neke fai aho to moua mai ai.

ȓ Nakai fai totogi e tau siviaga.

ȓ To matutaki e muitua haau ke he tau peehiaga nofo-kehe kae fakatali he tali.

Kae kua ka nakai mooli/nekativi e sivi haaku? ȓ Ka nakai mooli poke nekativi e tali he sivi haau, to fakailoa tekisi atu poke telefoni atu, poke he

matakau nosi i ai.

ȓ Ka sivi ai he aho ke toluaki (3) to matutaki ni a koe ke he levekiaga nofo-kehe he hotela ia ne nofo ai.

ȓ Ka sivi he aho 12 to fuafua ai foki a koe ke fakamooli kua tokolalo e hagahaga kelea haau ke moua mo e utafano e KOVITI-19 mo e maeke ke toka e hotela ka katoa e 14 e aho he nofo ai.

ȓ Ka nakai mooli poke nekativi e sivi ko e kakano kua nakai fai moko KOVITI-19 ia koe he mogo ne sivi ai. Neke kitia la he tau mogo fakamui ti mahuiga ke matutaki e mahani fakamea mo e tau puhala nonofo-kehe ke he katoa he nofo haau ke he levekiaga nofo-kehe.

Kae kua ka mooli/positivi e sivi haaku? ȓ Ka mooli e tali ke he siviaga haau to fakailoa gutu atu ni he taha tagata kia koe.

ȓ To uta ai a koe ke he taha nofoaga/hotela kehe poke matakavi kehe ke nofo puipui-leveki ai. Ko e ha tagata foki poke magafaoa ne fakafetui mo koe ke he nofoaga haau to uta ai foki ke onoono mo e leveki tata mo e fakatonu ki ai.

ȓ To nofo a koe ke he kaina puipuiaga-leveki poke matakavi ke molea e 10 aho he mole e kamata he tau fakamailoga KOVITI-19 poke mai he aho ne sivi ai a koe (heigoa ni ne leva lahi) mo e kia molea e 72 e tula he galo kehe la e tau fakamailoga KOVITI-19 to maeke a koe ke fano kehe.

ȓ Ko e tote/ku ni he nofo haau ke he hotela levekiaga ko e 14 e aho.

ȓ Mahuiga ni ke fakakite ke he matakau i ai e ha tagata ne liga fakatata lahi kia koe. To huhu atu foki e matakau malolo tino ko hai ne fakatata lahi kia koe he foou nai. To liga ole foki kia lautolu ia ke nonofo he puipuiaga leveki he neke gagao foki. Ko e tau tagata ne fakafetui mo koe kua lata ke leveki puipui ai ke 14 e aho kamata he aho fakamui ne fakafetui ai a koe mo lautolu.

22

Page 25: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Kae kua ka kamata au ke gagao ke he hotela levekiaga nofo-kehe? Ka kamata e ha fakamailoga he KOVITI-19 (koho, mamahi e pu-kakia, ku e fafagu, pela e ihu, galo e hohogo, poke fiva) ia koe he magaaho ne nofo-kehe poke ha gagao foki, ti fakailoa e koe ke he matakau leveki malolo tino he nofoaga/hotela haau. Fakamolemole hea atu ni ke he telefoni he poko haau. To fuafua e lautolu e malolo tino haau mo e tutala mo koe ko e heigoa ke taute ai foki.

Heigoa ka taute-aki e tau talahauaga kua moua ia au? Ko e tau talahauaga fakatagata haau mo e tali he sivi to fakakite ni ke he tau faahi gahua fakatufono ne fai tonuhia ke he levekiaga he KOVITI-19. To fakaaoga mo e fakakite ni e mautolu e tau talahauaga fakatagata haau ne kua fakaata ai he tau fakatufono ufiufi/pulaevesi ha tautolu.

Ko e tau talahauaga ke he fakatautonu he kautu ke he KOVITI-19 to fakaaoga ai he tau faahi gahua malolo tino ke leveki-aki e KOVITI-19 mo e tau fakakiteaga numela ufiufi neke lolomi ma e totouaga he tau tagata auloa. To maeke a koe ke totou mo e fakahako ha talahauaaga kia koe.

Fano ki fe au ke moua ha fakatonuaga foki? Ke moua fakatonuaga malolo tino, tutala ke he kau gahua he hotela ne nofo ai a koe. Maeke foki e koe ke hea e Healthline ai totogi he 0800 358 5453. Manatu, NAKAI maeke e Healthline ke moua e tau tali sivi haau.

Ke iloa e talahauaga ke he tuaga he KOVITI-19 i Niu Silani kumi ke he www.covid19.govt.nz poke kupega he Minisituli Faahi Malolo Tino he www.health.govt.nz

23

Page 26: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tohiaga 2: Tutalaaga Fakatoka Fano-Fenoga Kua poaki atu ni kia koe ke nofo he hotela nofo-kehe ke molea ai 14 e aho.

To huhu atu kia koe ke he fakatokaaga fano-fenoga haau, ka toka e hotela he mole e 14 aho ke he Fakatutala Fakatokaaga Fano-Fenoga. Ko e tutalaaga to fakahoko ai nakai molea e 4 aho he hoko atu ai a koe ke he hotela mo eto fakatoka ai he kau gahua i ai.

Lata a koe ke toka fakatata e tau fakailoaaga ma e haau a Fakatutala Fakatokaaga Fano-Fenoga.

Ka fai kaina poke nofoaga a koe ke fano ki ai ka mole e 14 aho he nofo-kehe ai:

ȓ Atulese katoa he nofoaga.

ȓ Tau fakailoaaga ko e fano fefe a koe he hotela nofo-kehe ke he kaina/nofoaga haau. Fakatai pehe, ko e fano kia a koe he vakalele poke hau taha he magafaoa ke uta a koe ki kaina.

ȓ Ka nakai fai puhala fano a koe, tutala ke he matakau i ai ko e heigoa e lagomatai haau ne manako ke fano ai ki kaina poke ke he nofoaga.

ȓ Fai mena pauaki nakai ke lata mo e fenoga haau he fonua poke vakalele ne lata ia mautolu ke iloa.

Ka nakai fai kaina poke nofoaga a koe ke fano ki ai ka mole e 14 aho he nofo-kehe, kua lata a koe ke fakamaama e tuaga haau. Ke lagomatai a mautolu ke fakatoka e tau faahi gahua kua lata tuga e faahi fale-nonofo poke uelafea kelagomatai a koe.

24

Page 27: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tohiaga 3: Tau tonuhia fakatufono Ko e tau fakailoaaga na i lalo kua fakakite e tau tonuhia fakatufono haau ke nofo he levekiaga nofo-keheKo e poakiaga fakatufono ke nofo a koe he nofoaga nai ke he mata-fakatufono COVID-19 Public Health Response (Air Border) Order 2020 (poke ha fakatufono fakamui). Ko e puhala nai ke puipui-aki e tau tagata Niu Silani mai he uta-fanoaga he KOVITI-19.

Ko e taha lagaki he ota fakatufono nai ha ia he: www.pco.govt.nz/covid-19-legislation

Ha ia koe e tonuhia ke fakatutala mafiti ke he loea totogi ni e koe ka manako ki ai. Kua tonuhia foki a koe ke tutala mo e loea ke he taha mena fai puipuiaga/ufiufiaga.

Kua ataina a koe ke hea e loea ne manako ki ai ke he telefoni mo e ataina foki ke tutala ke he loea ne manako a koe kia ai. Ha i ai e telefoni he poko haau ke maeke a koe ke hea ke he loea.

Ko mautolu foki hae ke lagomatai atu kia koe ka fai fekau poke tuaha a koeFakatautonu oti he faahi Levekiaga Nofo-Kehe mo e Puipuiaga (MIQ) e tau hokotaki oti. Kua talia e mautolu kua tonuhia e tau tagata oti ke ta hokotaki mo e ko lautolu kua lauia ia ke fakatonu mo e fakalilifu mo e moua e fakafiliaga kua katoatoa mo e tonuhia.

Kua fakamooli ni a mautolu ke he tau fifiliaga kua tonuhia, mukamuka, mafiti mo e katoatoa.

Maama kia mautolu ko e ha kumikumiaga kua taute ni mo e ufiufiaga mo e taute fakamooli ai.

To fakaaoga e mautolu e tau fifiliaga ke he tau hokotaki mo puhala fakaako mo atihake-aki e tau fakaholoaga.

Liu fakakite poke liu tali-atu/mai fefeKaeke ko koe ke he hotela MIQ he mogo nai mo e nakai katoa e tau mena ne manako ki ai, ti lata ni ke tutala mua ke he Takitaki he Hotela poke Fakatonu Tuaga-Malolo.

Ha i ai e tau pulotu ke he hotela ne maeke ke fifili ke he tau fekau kehekehe tuga e puipuiaga, haohao mitaki, tino mo e tuaga-malolo mo e tau lagomatai faka-uelafe. Tutala fakamua ke he tau matakau he nofoaga haau ka fai tuaha poke fekau a koe.

Ka nakai fai tali ke he fekau haau ti fakapuke e lau hokotaki haia he uepesaite/kupega he MIQ. Ke moua atu hi nai: www.miq.govt.nz/about/contact-us

Puhala ke ta-aki e tau hokotakiMaeke a koe ke ta pehe e hokotaki:

Tutala ke he Takitaki Hotela poke Fakatonu Tuaga-Malolo ke he nofoaga/hotela levekiaga nofo-kehe.

Fakapuke e lau hokotaki haia ke he kupega he MIQ www.miq.govt.nz/about/contact-us

Hea mai a mautolu +64 4 931 5720 kaeke ko koe he taha motu kehe (fai totogi ai) poke 0800 476 647 ka nofo i Niu Silani (tau hea ai totogi).

25

Page 28: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

KO E HEIGOA E LAKAAGA KI MUA To fakafano atu he imeli e fakatonuaga kua moua tuai e hokotaki to mole ai e ua e aho he moua ai.

Ko e puhala kumikumi ha mautolu to fakaoti vave ai ke he lima e aho he oti e fakafano he imeli fakatautonu, ato fe ai ni kaeke kua moua tuai e tali mitaki ke he hokotaki ke he tau magaaho ia. Ka toho loa e kumikumiaga, to fakatonu atu e mautolu e tau magaaho foou mo e tau kakano ha i ai.

Ko e Matakau Fifili ka tohi atu kia koe ke fakailoa atu e fifiliaga, fakatonu ke he tau fakakiteaga kua fifili ki ai mo e tau kakano, mo e tau faka-gahua kua taute ai ha ko e hokotaki.

Kaeke ko e hokotaki ke he taha kautaha ne fakafita ke he MIQ, to liga tuku atu e hokotaki haau ke he kautaha kua lauia ai. Kua puyoia ai e tau hokotaki kua tonuhia ke fifili ai he Faahi Kautau ha Niu Silani, Minisituli Faahi Malolo Tino, Matakau Malolo Tino Matakavi, Faahi Leoleo poke falu faahi gahua fakatufono poke tau faahi gahua fakahoa ne leveki ha mautolu a tau kaina puipui.

Ka nakai fiafia a koe he tali ke he hokotaki haauTo fakatonu atu foki he Matakau Ffifili kia ko e ke lagaki atu e fekau haau ke he Ofisa he Ombudsman poke Ofisa he Komisina Pulaevesi ( ka tonu ai) kaeke kua nakai fiafia a koe ke he puhala ne fakaaoga ai. To moua tala foki a koe ke he tau puhala ha lautolu ke he:

www.ombudsman.parliament.nz

www.privacy.org.nz/

26

Page 29: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Tohiaga 4: Tau mo e aaki fakamitaki fefe e pa mataTau tumau e pa mata ne foaki atu kia koe ka fano ki fafo mai he poko haau, poke ka finatu taha ke he poko ke fakamea mo e taute fakafoou he ha mena. Tau/tui lagataha ni e koe e tau pa mata nai – tau e pa mata foou he tau magaaho oti ka fano a koe ki fafo he poko haau Ka oti e tau pa mata fakaaoga lagataha haau ti kumi ke he matakau MIQF ke taatu foki falu. Ua fakaaoga auloa e tau pa mata haau. Ko e tau pa mata ne maeke ke liu fakaaoga kua nakai maeke ke fakaoga he kaina/hotela nofo-kehe poke puipuiaga leveki.

KA TAU E PA MATA TI NAKAI LATA A KOE KE:

Fakamea e tau lima haau.To tau/tui e pa mata haau, holoholo mo e fakamomo e tau lima poke fakaaoga e sanitaisa kana lima.

Fakamea e tau lima haau.Holoholo mo e fakamomo e tau lima haau poke fakaaoga e sanitaisa kana lima.

Tau e pa mata haau.Tuku e pa mata i luga he ihu, gutu mo e kumukumu haau, mo e hei e tau kave he tau teliga ke mau ai.

Amoamo a mua he pa mata haau. Amoamo e tau mata haau. Lutu fano e pa mata haau.

Fakakia e pa mata haau.Fakaati kua mea, momo mo e nakai mahe.

Hiki fakafoou e pa mata haau ka mole e fa e tula poke ka pala ai, mahe/malona poke kiva.Tolo ke he tiniveve e tau pa mata kua fakaaoga.

TAU FEFE E PA MATA:

Ko e hatakiaga pauaki a nai ma e tau pa mata ne fakaaoga ai ke he Tau Kaina Levekiaga Nofo-Kehe mo e Puipuiaga (MIQF) Ko e fakaaoga ni a koe he tau pa mata ne tau/tui lagataha ni ne kua foaki atu he MIQF. Tau/tui lagataha ni e koe e tau pa mata nai – tau e pa mata foou he tau magaaho oti ka fano a koe ki fafo he poko haau Ka oti e tau pa mata fakaaoga lagataha haau ti kumi ke he matakau MIQF ke taatu foki falu.

27

Page 30: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

Ko e hatakiaga pauaki ma e tau pa mata kua fakaaoga he tau Kaina Levekiaga Nofo-Kehe mo e Puipuiaga (MIQF). Ko e fakaaoga ni a koe he tau pa mata ne tui lagataha ti tiaki ne foaki atu he MIQF. Tau/tui lagataha ni e koe e tau pa mata nai – tau e pa mata foou he tau magaaho oti ka fano a koe ki fafo he poko haau. Ka oti e tau pa mata fakaaoga lagataha haau ti kumi atu ke he matakau MIQF ke moua foki falu.

Fakamea e tau lima haau.To utakehe poke aaki e pa mata haau, holoholo mo e fakamomo e tau lima poke fakaaoga e sanitaisa kana lima.

Utakehe poke aaki e pa mata haau.Utakehe e pa mata haau he tau kave ne tau he tau teliga.

Fakamea e tau lima haau.Ka oti e utakehe he pa mata haau, holoholo mo e fakamomo e tau lima poke fakaagga e sanitaisa kana lima.

Tolo e tau pa mata kiva ke he tiniveve.Ua liu fakaaoga poke unu e tau pa mata fakaaoga lagataha.

UTAKEHE FEFE E PA-MATA:

28

Page 31: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao
Page 32: Tau Koloa Fakafeleveia...kua nakai tamai he tau tagata omai ki NiuSilani he mogonai e KOVITI-19 ke he tau maaga he motu. Ko e tau kaina levekiaga nofo-kehe mo e puipuiaga kua haohao

MIQ 5952

Fakaalofa atu, fakaue kua liu mai ki kaina!Hana i lalo falu poakiaga kua ole atu e mautolu ke muitua e koe he nofo ke he levekiaga nofo-kehe.

Ko e tau poakiaga nai ke puipui-aki a koe mo e falu ke taofi e utafano he KOVITI-19.

Nofo he poko haau Kua tomatoma atu ni ke nofo a koe he poko kae to fano ni ki fafo ka fai fekau. Ko e puhala ke puipui-aki a koe ke ua moua mo e ke taofi e utafano he KOVITI-19.

Kaeke kua nakai malolo a koe, ti nofo he poko kae vilo atu ke he matakau gahua i ai. To fakatonu atu e lautolu e mena ke taute.

Fakaaoga e tau pa mata Tau tumau e tau pa mata ne foaki atu kia koe ka fano ki fafo mai he poko haau, poke ka finatu taha ke he poko ke fakamea mo e taute fakafoou he ha mena.

Nofo ke he 2 e mita he veha Tumau ke muitua e fakaveha 2 e mita he tau tagata kehe ka ko lautolu ni he haau a 'fufua' (magafaoa/tokoua).

Ua hu atu Ua hu atu ke he poko hotela he ha tagata ne nakai ko e taha mai he 'fufua' haau.