DNEM : VII I0EL ; 48 TOPLANI : 2

. 1. M* SL

TUTANAK ERGS

Altm sekizinci birleim 4 T l - 9 4 5 Pazartesi

indekiler

1. Geen tttfmafc ^eti ;^ -2. Havale edilen ktlar 3. Bakanlk Divanim, Kamutaya

sunular 1. Alt vilyette iln edilmi olan s-

Sayfa

50

Sayfa k^i^kimin* alt ay daha uzatlmasna dair Bai&ranlk tezkeresi 5fr:5l

4, Cfriftlen iler & 1. iftiye toprak datlmas ve

ifti ocaklar kttrtfhnas hakknda kanun tadarm ve Geici Komisyon raporu (1/386) 51:111

mm* M

A

B : 68 4.6.1946 O : 1 1. GEEK TUTANAK ZET

Birinci Oturum Cell Said Siren'in, Ticaret Bakanlndan

ekilmesi zerine Trabzon Milletvekili Raif Karadeniz'in tyin edilmi olduuna dair Cumhurbakanl tezkeresi okundu;

Milletvekillerinden bazlarna izin verilmesine dair Meclis Bakanl tezkeresi kabul edildi;

iftiye Toprak datlmas hakkndaki tasarnn grlmesine geilerek 14 ne maddesine kadar kabul olunduktan sonra;

Teneffs iin oturuma ara verildi. -

kinci Oturum iftiye TJpprak datlmas hakkndaki ta

sarnn grlmesine devamla 15 ve 16 nc maddeler kabul edildi. 17 nci madde bir mddet grldkten sonra;

Pazartesi gn saat 15 te toplanlmak zere birleime son verildi.

akanvekili Ktip Aydn Tunceli

Dr. M. Gvrmen Necmeddin Sdhir Slan Ktip

Ktahya V.'Vzgren

2. HAVALE EDLEN KITLAR Tasanlar

1. Asker rann Kurulu ve Grevleri hakkndaki 636 sayl kanuna ek kanun tasars (1/441) (Mill Savunma Komisyonuna);

2. - 11 Mart 1941 Kanununda derpi edilen yardma ilikin esaslara dair Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Amerika Birleik Defletleri Hkleti arasnda 23 .ubat 1945 tarihinde imzalanan- Anlamann onanmas hakknda kanun tasars (1/442) (Dileri Komisyonuna);

3. Yeniden (9) ilce kurulmasna dair ka-'

nun tasars (1/443) yonlarna);

(ileri ve Bte Komis-

Baporlar 4* -T ikago'da 7 Aralk 1944 tarihinde akit

Ve imza edilmi olan Milletleraras Havaclk konvansiyonu ile Sivil Havaclk geici Anlamas ve bunlarn eklerinin onanmas Hakknda knun tasars ye iileri, Gmrk ve Tekel, Mill Savunma, Ulatrma ve Dileri Komisyonlar raporlar (1/425 (Gndeme).

B R N C OTURUM Alna saati: 15

BAKAN . anaitay (Sivas) KATPLER : N. Baydar (Malatya), K. Turan (sparta)

BAKAN Oturum almtr.

3. BAKANLIK DVANININ KAMUTAYA SUNULARI tacaz:

Byk Millet Meclisi Yksek Bakanlna i. Alt vilyette iln edilmi olan sky

netimin alt. ay daha uzatlmasna dair Babakanlk tezkeresi

BAKAN Babakanlk tezkeresi var oku- Jstanbul, Edirne, Krklareli, Tekirda, anak- 50

kale ve Koeaei illerinde 23 . II . 1940 tarihinde iln edilmi ve en son 1435 sayl kararla 23 . VI . 1945 tarihine kadar uzatlm bulunan skynetimin bu tarihten itibaren alt ay daha uzatlmas iin gereinin yaplmasna yksek

9 0 : 1 " msaadelerini rica ederim: Babakan

. Saraolu BAKAN Bu teklif i yksek oyunuza su

nuyorum. Kabul edenler... Etmiyenler. Kabul edilmitir; ,v , ;

4. - GRLEN LEB 1. iftiye toprak datlmas ve ifti

ocaktan kurulmas hakknda kamun tasars ve Geici Komisyon raporu (1/386)

BAKAN - Tasarnn grlmesine devam ediyoruz.

Geen birleimde 17 nei madde hakknda yana ve kar olmak zere sz alm arkadalar. Tard. Onlara sraaiyle sz vereceim. Kar SK lanlardan Hikmet Bayur.

H. BAY UR (Manisa) Arkadalar j nce unu. yliyeyim ki, burada kar konumak iin sz alm tbiri yalnz bu maddenin aykr ksmlarna aittir .Yahut ta, benim anlayma gre, bu byle olmak lzmdr. Yoksa ben topraksz kylnn topraklandrlmas. iine yllar-danberi taraf tarm ve bunun iin ylardanberi gcmn yettii kadar alnumdr. Szme bir tereddd mucip obuasn diye byle balyorum. Bu 17 nci madde daha bir yumuak ekle sokulursa bu kanunun dier maddelerini kabule hazrm. Bir ok kiiler de ayn fikirdedir.

Gl karan bu 17 nci maddenin baz ynleridir. Bunlar zerinde duracam.

Bir defa 17 nci madde yalnz kyly topraklandrma maddesi deildir ve bu kanunu da yalnz kyly topraklandrma kanunu olmaktan biraz karmaktadr. Bu madde ile toprak mlkiyeti baz artlar altnda hi denecek kadar zayflamaktadr. Dolaysiyle bu madde trl mlkiyetlerden yalnz bir tanesini hie drecek kadar zayflamaktadr. Bu bakmdan itiraz edeceim. Yani bu madde gayeyi amaktadr. Eer Bu madde gayeyi amazsa ben de ona tarafta-rtm.

imdi yerine gre toprak mlkiyetine hadler tyin edilmi, be bin dnm, iki bin dnm. Bunun st topraksz kylye datlacak, Hkmete ait topraklar da datlacak, Evkafa ait topraklar da topraksz kylye datlacaktr. Dolay i^Byle m i l y ^ a r ^ datlmak zere, serbest kalacaktr. O halde bu

17 nci madde bize geldii biimde ve bele 300 ksur arkadan imzasiyle bize geldii tedit edilmi biimde gdlen ve ileri srlen amac ok amaktadr. ' %

Bu 17 nci maddede iki trl hkm vardr. Ben yazl olarak bize datlan maddeden konuuyorum, bunu hafifletmek isteyiime gre, iddetlendirilmi biimde getirilen bu son hkmn daha ok hafifletilmesini istiyorum demektir.

imdi bu madde iki hkm ihtiva etmektedir. Bu iki hkmden birincisi udur : Eer bir top* rak 5000 ve 2000 dnmden aa dahi indikten sonra iinde ortak, kirac gibi kimseler almakta ise o toprak sahibi 5 000 ve 2 000 dnm haddinden istif ade edemez. Yani hkmn esas budur ve baz artlarla bu haddin aasnda kalan ksmlar dahi kendisinden alnabilir ve tekilerine verilmi olan yl iinde iletme mhletinden istifade edeceiz. Yani topraklarn hi ilenmemi olan toprak sahiplerine diyoruz ki: 5 000 ve 2 000 dnmden aa indikten sonra eer yl iinde iletirsen iyi, iletmU yecek olursan sana bunu da brakmryacam. Bu 17 nci madde ise topraklarn iletmi olanlar bu yllk mhletten mahrum ediyor. Bu, bence bir hakszlktr. Bundan baka bunlarn durumu topraklarn bsbtn bo brakm olanlarn durumundan daha fena oluyor. Yani top1-raklrm bsbtn bo brakm olan birisi 5 000 ve 2 000 dnm haddinden istif ade edebilir amma bu 17 hi madde mucibince topraklarn baz artlar ve biimler ile iletmi olanlar bundan istifade edemezler. Halbuki, baz nemli istisnalar var ki, onlar dnlmemitir.

Mesel, bu ekilde iletenlerden biri ksz ocuk ise, gsz bir kadn ise ve bu ksz ocuk bydkten sonra bu topra herkes gibi i-letecekse dahi topra muayyen artlar iinde, muayyen biimlere gre elinden alnacaktr. B'J'hem hakszlktr; hem de memleket iin zarardr/ Bti ocuk belki ziraat talsili yapacaktr. Belki u veya bu biimde topraklar st^jn.

-pi-

de akaeaktr. DlayKyle bu bir haksizliktir. ve-bence-fuzul bir hakszlktr ve lzumsuz bir cezriliktiv

Bir de w cihete bakalm; br maddelere gre yeter miktarda datlacak topranelde-edil-M olmas lzmdr. Buna ramen bu yurtta baz yurttalarn ksz dahi olsa, kadn da pim toprann hemen hepsi elinden alnabilecektir. Bundan* baka bu yaplan ii biz y^e bir lkede yapyoruz ki, nfus kesafeti jok: aadr^ Bte de ' vasati bir hesapla 'kilometre muKabb bahtta isabet eden nfus 25 - 26 dr. Halbuki4$y% zi-Irat kanunlar rirarmify Topr-ak Hanui*lar kriijdi#er kele^k-hepsinde #Mus-feesa4eti bizimkiitden ok y k s e k t i Balkanlarda, Bulv jaristan'da 40 eivarandai; kesirlerini brakyorum, ^u^^ni^an ve Yugoslavya-da-50 Roma-ya'da 64>, Polonya- ve^-efeslo^afeya vesair yer-lpe gidersek bu 70 i aar. Dolaysiyle bizln-m-l a r d a i k i vebiazan misU-aa-kesafette bu-lunuyonaz. Fakat buna ramen bu kada^ -'mm /gidiyoriz. Bundan bu lkeler bu ^ibi ziraat kanunlar kardklar vakit, bunlar pek byk lde yabanclar iin tatbik etmilerdir. Yani kendi uluslarna, rklarna ne derseniz deyiniz] yabanc olanlar iin yapmlardr. PolonyaMa; Romanya'da, sairede; Almanlara ve Ruslara kar. yapmlardr. Balkanlarda pek byk lde-Trklere kar yapmlardr. Y/nanis* tan'da, Bulgaristanda ve Youstoya-'da Trk toprak sahiplerinin toprara almak iin yaT p$mtr;

B&, daha byk bir arazi zerinde, nfus 'kesafeti daha -az olan bir yerde kendi rkda^ larmz hakknda bu kadar cezri gidiyoruz ve lzumsuz yere cezri gidiyoruz. Lzum olsa ben de sizinle beraberim.

Buarad bir cihet zerinde durmak istiyorum. Bu krsden yaylaya nakil keyfiyeti de fievzuubahis oldu. Dendi ki, toprak sahipleri diyorlar ;ki, yer-bhnamyan kyller yaylaya nakledilsin ve yine dendi ki, toprak sahipleri niin kendileri yaylaya gitmiyorlar; Yni; ebende yle;Mr>.duygu hsl ld', ive bitka kiifle .de yle bir duygu hni oldu> ki,; yaylaya, gitmek ;samM bir neyi cezadr? Bunun:' zerinde bKaz durmak istiyorum. Bunu syliyen arkadalar belki bu ciheti derpi etmemilerdir. Amma(Vbn. -dahi akla gelebilir. Bujbaknndan drmak

ra istedikleri takdirde bunun ikjj^jn yayla-da ayn deerde olmak z^ re* i^ter#rbu#tt $** vik etmelidir. Nihayet bu kanufe bir. frsat&E. Mademki bu Cumhuriyet devri ha^danda b# fi btn genel siyasetimi? yaylay takyiye etmek olmutur, bu yaylaya onlar yerletirmek iin bir frsattr. Yaylaya yerleeceklere toprak veriyoruz, hayvan veriyoruz, tohum veriyoruz. Evi de kylye yaptrrsak ucuza mal olur. Onu mtaahhide yaptrdmz zaman pahal kyor. Bu bi* frsattr.

Sonra; baz blgeler vardr ki, mesel Karadeniz kylar gibi, eer bu kanun oralarda ciddi surette yrtlecekse, oralardaki bir ksm halk nakletmekten baka are yoktur.

Dolaysiyle bu yaylada nakilden daha emniyetle ve daha seveseve bahetmek; lzmdr.

imdi 1 nci maddenin ikinei blmiLe/geKyo-rum. O bsbtn bana ;aykm ^mekfeedB; Mis iletme tasavvur edebilir misiniz ki bir iki bin dnm olsun da iinde yerlemi bir ka iisi bulunmasn. Buna imkn var mdr? Hatralarm. ocukluumda istanbul'da bahe ve sz geen orta iletmelerinden, bostanlarda bile olu ocuu yerlemi bahvanlar bulunurdu* Bir ka kiisi bulunmaz m? cretlidir, aylkldr, oluk ocuu baka yerde olacana -iletme iinde olabilir, kars da orada alabilir. Bu gibi iletmelerde 1 nci maddeye gre datlabilecektir.. Ben demiyorum M, ililer abasnda (toprafe isteyen varsa verilmesin. Verilmesin, fakat mlk sahibi iin de 5 000 ve 2 000 dnm haddi tanmsm. Bunlara baka yerde de toprak vermek lzmdr. Eer istisnaen !baka yerde top? rak vermeye imkn yoksa o vaMt bunlara verilecek toprak mlk sahibinin niMkin 2 ,000 ve 5 000 dnmden aa indirdii takdirce o ksm iin deer bedeli verilsin, yle bir ey kabul edilsin ki, mlk sahiplerinin toprana namtenahi bir ekilde ellerinden ok az deere alnabilir bir durum verilmesin. Evet oradaki hizmeti ve iiye toprak verilmesi lzmgelebilir. Fakat toprak sahibinden alnacak ve hadden aa inecek topra iin deer paha verilmesi lzmdr.

Ben korkuyorum ki bu yaplmazsa pek ok keyfi muameleye yol aar. Hangi iiye verilmelidir, hangisine verilmemelidir, ne yapmaldr, ne yaplmamaldr? Pek ok keyfi muameleye yol aar. Eer bu 17 nci maddenin bu ikinci hkm ile edinilmek istenilen ama bu 5 000 ve

.1&5 O : 1 2 000 dttm hadlerini hie indirmek ise bu cesaretle sylenmelidir. Evet biz bu 5 000 ve 2; 000 hadlerini istemiyoruz denilmelidir. Yok bu hkm her yerde yr&tlmiyecek de yalnz urada,, burada yrtlecekse demin dediim gibi pek ok keyfi muameleye yol aacaktr. Tasavvur etmiyorumki, iinde yerlemi-bir ka ii olmayan iteto*eler bulunsun, ii bulunur orada, nihayet eetlii adamda*.

imde daima son yallarn dounduu bir vehim yakmaktadr- O da suiistimal vehmi. Bu maddenin^ ikinci hkm namtenahi suiistimal yol&;;8aejaktja!\ Toprak Ofis ve Trk Ttn Limited iinde sHfcmetin mda/Baasnn ne ka-dar zayf ocuunu hepimiz grdk.

Bu ifcerde HMmjet tarafndan da denmi^ tir ki Tpmk; (Mis okadar uraya buraya yaylmtr M mkemmel %onteol imknszdr. Bu i,ise ondan dahdaha yayk olacaktr ve daha da ufak ilese nfai.dee#ktir. Burada kullan-labilcek adamlarn % 10 nunun ktl memleket icinde ne allak, bullaklMa* husule getirecektir, ne faanMklara meydan verecektir, ve no. kadar kt dedikodulara sebep olacaktr. Binaenaleyh neden bunlara lzum grlyor. Mademki nihayetnnihaye bu hadlerin stnde kalan topraklar kylye datlyor, Hkmetini Evkafn vesairenin topra da datlyor. Dolaysiyle buna lzum kalmyor. Bu kadar iddete ve bu kadar ktlk ihtimaline yol aacak ted-birleEelzam gmyorum. Nihayet pek lzum grlrse deor pahasiyle alrz. Ben daha ileri gideceim,. Ben. be, bin, iki bin dnm hadleri zerinde scar etmiyorum. Eer 5 000 veya 2 000 dnmden fazlas alnarak kyller tatmin edik miyeeekse, ki bunu zannetmiyorum, nk nfus kesafetimiz ok azdr. Eer yleyse, yaplan hesaplar bunu gseriyorsa bu hatlar indirilsin amma bu hadler indirildikten sonra 4 000 mi, 3 000 mi neye indirileeekse, 1 500 m, bundan sonra artk toprak sahibi, tpk ev ve aparman mhibi arsa sahibi, hisse sahibi, u ve bu sahibi rfbi malnn sahibi olsun, ondan sonra artk toprak mlkiyeti de herhangi bir mlkiyet kadar mukaddes olsun, sayg srsn. Namtenahiye doru 50 dnnie. kadar; hepsi 50 dnm olm-y acktr, phesiz, 300 olur, 400 olur, fakat 50 ye kafdftp inenesin.

Bii' de; kyly^ istismar ediyorlar deniyor. Bu kadar r topoak kylye- datldktan sonra

- w

B: 68 J stismar edilecek adam kalmamas lzmgelirl Bahusus benim dediim gibi bu hadler de indirildikten sonra hi kalmamas lzmgelir. imdeki bir korku da udur: Eer bu hadler her ne byklkte olursa olsunlar tecavz edilirse, bu hadler baz artlar altnda byle 50 - 100 dnme kadar indirilirse, toprak mlkiyeti hie ya-km bir deerde, hi demiyeyim, sahibinin elinden alnrsa pek ok meseleler ortaya kar ve mnevi durumumuz iyi olmaz. Bir defa unu da syliyeyim ki, bu kadar aaya inince kyl dahi manen rahatsz olur, kukulanr. 5 0 - 1 0 0 -150 dnme kadar ilgileneceini duyunca birok kyl dahi huzursuzluk duyar. ine vehim girer ve milyonlarca kiinin iine byle bir vehmin girmesi zararldr ve kyl de zarar grebilir. Bundan 15 - 20 gn evvel bir kyl ile bulutum. Adam anlatt: 200 dnm topra var, yedide ocuu, kendisi kalayclk etmektedir. Topran da kira ile ilettirmektedir. imdi bilmem bu maddenin hkmne gre bu toprak tehlikeye der mi? Elinden gider mi? O diyor ki, bugn ben kalayclk ediyorum, nk daha ok kazanyorum, fakat ben lsem, bu toprak elimden alnm olsa yedi ocuum ne olacak? Bunlar sefil ve periandr. Yani bu kadara gitmemeli. Hadleri tyin ettikten sonra fazlasna gimteye lzum yoktur. Deniliyor ki, bu adam yalnz kyde alsn, filn; bunlar eski fikirlerdir. Kendim Msr'da Hint ' te Ortaa Avrupa'snda meslek blmleri olmutur. Bir adam babasnn meslekini yapar denmitir, bunlar daha ziyade nfus kesafeti pekok ve i az olan yerdede olmutur. Halbuki bizim lkmz hergn biraz daha fazla almaktr. Bu almay tahdit doru deildir, lzumsuzdur. imdi byle her trl makul haddin altna inilerek mlkiyet sayg grmezse deerinden ok aa sahibinin elinden alnabilirse birok meseleler ortaya kmaz m? Apartrmanar, ehir servetleri, byk arsalar mevzuubahis olmaz m? u veya bu ekilde servetler mevzuubahis olmaz m? Muhtekirin, vurguncunun vesairenin paras rahat rahat elinde kalrken iki bin dnmden aaya dahi toprak sahibinin elindeki toprak elinden alnrsa bu vicdanlar tahri etmez mi? Hepimizin inde bir hakszlk hissi uyanmaz m? Behemehal uyanr. byle bir duygu vicdanlarda uyan-dimi o yrr. Zannetmemelidir ki, bu rtbas edilebilir. Bir kt zerine damlam zeytinya-

AM : gibi zamanla byr byr ve yaylr. Ne gibi tepkiler uyandrabileceini imdiden kimse bilemez. Topraksz kyller iin, ok heyecanl, ok beli szler sylenmitir. Bunlara ben de itirak ediyorum. Amma niin orada duruluyor?

Byk emlk ve apartman sahipleri tarafndan smrlen zavalllar yok mudur? Bu harp zamanna mahsus olmak zere bir kira taddidi konmutur. Fakat ok defa kirac hava paras vesaire eklinde bilinenden ok fazla lde kemirilmektedir. Bu kiralara ait hkm aynen tatbik edlebilse dahi muvakkat bir hkmdr. Bunlar iin niin ayn ey sylenmiyor? Bunlar iin de ayn samimi belgatler sarfedilemez mi? Fabrika sahipleri tarafndan smrlen amele iin ayn samimi ve ayn heyeranl belgatler sarfedilemez mi? Bunlar sarf etmek iin zihin yormaa lzum yoktur. Avrupa sosyalist edebiyatnda cins cins rnekler vardr. Fransz sosyalist edebiyatnda apartman sahiplerine (Monsieur Vantour) Bay Akbaba denir, lee konan ku olmas dolay-

siyle Byk maliyetlere, fabrika sahiplerine (M Kken) yani Bay kpekbal, denir, doymaz itihaya. malik bir babk olmas dolaysiyle, yani topraksz kyl iin sarfedilen bu szler byle toprak mlkiyetini hie indirecek kadar aa dlecekse daha pek ok yurtta iin de sylenilebilir; ve bunlar propaganda iin u bu sylemez. Topraklar deer pahas verilmeden elinden alnm binlerce ve binlerce aileler canlar yanarak sylerler ve bunlarn, feryatlar yllar ve yllar gittike neticesiz kalmaz. Yani bir ey yaplrken bunu fuzuli hudutlara kadar getirmenin ktlkleri derpi edilmelidir.

Sonra daha birok eyler vardr. Yersiz, yurtsuz, byle viraneler iinde yayan adamlar dururken, yzlerde ve binlerce malikhaneler vardr ki, yazn bir iki ay igal edilir. Bunlar niin duruyor, denilebilir, ayn mantkla bunlara dahi birok fukarann iskn istenebilir. Ufack bir sermaye bulamadndan dolay binbir iinden alkonan teebbs sahipleri dururken milyonlarn bir kenarda yatmakta ve ilememekte bulunduklar sylenilebilir.

Deniliyor ki, toprak bedelle almyor, fakat hasgi..bedelle? Vergi kaydnda ne, ise ona gre bir misli, iki misli veya misli veriyoruz deniyor. Mlk bu vergi kaytlarna dk yazdrl-msa buna biz ne yapalm? Gzel, ayn l ni-in.ehirlerdeki mlklere tatbik edilmiyor? ehir'

8 4 -

B : 68 4.6: erde bo olarak yzlerce, binlerce arsa vardr, hepsinin kayd her yerde ok aadadr. Hatt satmak isterseniz satamazsnz. nk alacak olan adam size verdii fiyatn aynen tapuya yazlmasna raz olmaz. Yani eer Hkmete kar hile yapmak istemezseniz satamazsnz. Bu byle midir, deil midir, samimi olarak sy-liyelimy Bir kii ksn da hayr byle deildir; desin. Binaenaleyh ky ve kentte niin iki l olsun? Ben diyorum ki, bir hudut tanyalm 5000 ^eya 2000 zerinden olsun demiyorum, gerekirse indirelim amma onu esas olarak elde tutalm, ibu had baz artlarla 50 ye kadar inmesin. Bir hudut tanyalm ki arazi mlkiyeti ne ise ehir mlkiyeti de o olsun. Byle vatandalar arasnda iki l bulunmasn.

Ben daha da ileri gideceim, arkadalar. Ben kendi hesabma her ideoloji zerinde tartma ve mnakaaya hazrm. Arkadalar, her ideolojinin gzel ve kt ynleri vardr. Bunun gzel ynleri iyi ve samimi olarak tatbik edilirse;iyi neticeler verebilir. Her ideoloji zerinde mnakaa edebilirim. Amma yeter ki samimi olsun. nk muayyen bir ideolojinin darda tatbiki baka, ierideki tatbiki baka olabilir. hracat mal oldumu emperyalist amalara yarar. mal olarak baka ekilde, ihracat mal olarak baka ekilde kullanlr. Ben diyorum ki, her ideoloji, samimi kalmak ar-tiyle mnakaa edilebilir. yi ve kt taraflar olabilir. Ben, onu beenirim, beenmem o ayn bir mevzu. Amma mnakaa ederim. Samimi olarak mnakaas kabul edilebilir.

Hususi mlkiyet rejiminin iyi ve kt taraflar vardr, mnakaa edilebilir. Nazari olarak olsa dahi servet eitlii zerine kurulmu olan sosyalimde de iyi ve kt taraflar vardr, mnakaa edilebilir. Emperyalizm leti olma-.mak artiyle totaliter rejimin de korporatizmde iyi ve kt taraflar mnakaa edilebilir. Kabul edilir, edilmez o baka. Fakat her rejimin mnakaa edilecek taraflar vardr. Amma benim kabul edemyeceim cihet udur. Hi olmazsa bunlar kabul edilirse mantki olarak tatbik edilmelidir. Bir ksm vatandalarn ta 50 dnme kadar mlkiyet haklar tehlikeye d-rlrken, br ksm yurttalarn vurguncu dahi olsalar, hrsz dahi olsalar, byle olduklar herkese dah, bilinse hibir eyine dokunmamak bunu benini vicdanm kabul etmiyor. Eminim

im O : ! ki birok vicdan da bunu kabul etmez ve edemez. ;-"';"

Sonra baka bir cihete gidelim : Aadaki zincirlemeyi aklma bu krsden konuan bir arkadam getirmitir. Bir defa unu arzedeyim ki, bunu mnakaa etmek istemiyorum, u veya bu art altmda olmutur, olabilir. Bu madenciler iin yaplmtr, ne dereceye kadar hakldr, hakszdr, mnakaa etmek istemiyorum. Bugn toprak, sahipleri iin yaplyor, 50 dnme kadar tehlikeye giriyor, almyor demiyorum, tehlikeye giriyor diyorum, bu gibi iler herkes iin mtesaviyen olabilir, ben diyorum ki, hangi bir rejimi kabul edersek edelim, bu btn yurttalara seyyanen tatbik edilmek artiyle dnlerek, tartlarak, tatbik edilerek ayan kabuldr. Fakat birgn bu mesele, birgn u meselede, birgn bu biimde, birgn u biimde kendimizi srklettirmek doru deildir." imdi bu 17 nci maddenin ikinci ksm yani arazideki ii vesaire dahi oradan toprak alacak olan kismi yrrle girerse orta iletmeler yan, teknik vastalar kullanmaya kadir olan iletmeler tehlikeye girer. Bunun tehlikeye girmesinden demin bahsettiim hakszlklardan mada baka cihetler de vardr. 2 000, & 000, 5 000 dnm ve aa iletmelerde ileyenlerin bir ksm ve bu iletmeleri iletenler aklbamda olan kimselerdir. Bu adamlarn kabiliyet ve saylan bir iki bin dnm topraa eklenince kamu iin byk menfaatlar hsl Olmaktadr. Bunlar ok faydal istihsal amili ve unsuru olmaktadrlar. Fakat o adamlar bu topraklardan karp ellerine yle byle bir para verirlerse onlar cemiyetimiz iin fuzul birer uzuv olabilirler. Tebihte intibak olmaz; bir doktor farzedin; soralm sen ayda ne kazanyorsun? Bin lira, senede ie eder? Bu kadar al sana 30 bin lira doktorluktan vazge. Keza bir mhendisi alalm. Ayn misali tekrarlyam sen ayda ne kazanyorsun? u kadar bunu da sermayeye tahvil edip yarsn, drtte birini ana vereyim, mhendislikten vaz ge. Bu 17 nci maddenin ikinci ksmin tatbika kalkrsak baarl ziraat yapan birok kii iin buna benzer bir vaziyet ihads ederiz. Buzulusun ve lkenin menfatine uygun deildir. Birey daha syliyeceim: Bir yurtta (5 - 6 sene tahsil eder, doktor olur, mhendis olur. Ald diploma ile dottf Wl%m.u *eya iM-

~

B :G88 -mi JieUdigliini iyi veya kt yapar. Heglriz bunun rneklerine rastlamzdr. Ben birok tas ta M mezunu bilirim, topMfekta '; akt zaman Mr baar elde demezi=Bu^da ig8#eFiy0r ki, toprakta alma baz ynlerden mhendislikten ve doktorluktan daha da' ffr. *i hfer tarm okulu ^futm Mr topr^ ^ilrtyle? i^e-|yeme*&ektedir. BolayisiyJe tpram bahriyle ileten adamlar varsa t e onlarn tp^klarada amele v;e: ii; de alyorsa ofdarin topafitoa paraamamailidr veyanut driatilan tpwn ayn def eri' kendisl&e verilmelidir

M 38 *M isae gre koasyo kyasiaf. Baisgis $& z mntakaiarda, hiibubattan maaa o l kitr ubelerimde bir aileyi e|dEecikaikfeBrj 10 dr nm olabilir. vakit g d ^ ^ s k ^ ^ e c t e r . Azas sahihini koumak iin 50 dnm-Wark baz arazi sahiplerine tenM3*&t v^w& istemitir. Yoksa,, hububat ekimi olan yerlearde, ri Jmadsln -da, alelrtltk feubabftt ^ i m j dtaa yellerde byle bir ey msvmubahis dpkir. Binenaleyh, yle zammediyorum ki, budat kmmtm%tv, hu-dut yoktur, sarih de

B : 68 4.6 in alnan bir tedbirdir. Bunu demokrasi prensibinden tutup mdafaa etmek hakikaten g bir dvay mdafaa etmektir. Demokrasi prensibini tutturarak dva etmek ve topraksz kyly bu halde brakalm demek hakikaten g bir dvadr ve mdafaas mkl bir dvadr.

Bir ksm arkadalar, byle bir kitle yoktur bunu diyorlar. Byle bir kitle yok veyahut var amma sizin dediiniz ksim ehemmiyette deildir. Bir ksm arkadalar da diyorlar ki, arazimiz genitir, kilometre bana az nfus isabet ediyor; binaenaleyh, byle bir kitle, ehemmiyetli bir kitle tasavvuruna lzum yoktur.

Evvel birimci mesele, byle bir kitle yoktur. zannetmiyorum ki, byle iddiada bulunanlar olsun. Bu kanunun umum mzakeresi esnasnda muhtelif arkadalar, byle bir kitlenin mevcudiyeti ve miktar zerinde durdular. Ben ayn Jmeseleye rcu edecek deilim. Fakat dorusunu sylemek lzmgelirse bu, his meselesidir, hassasiyet meselesidir. Baz adamlar vardr ki ; bir ekseriyetin ztrab karsnda bile yreklerinde ok mhim bir strap duymazlar, fakat buna mukabil baz insanlar vardr ki, ekalliyetin strab karsnda bile ok strap duyarlar ve onlar straptan kurtarmak iin ne yapalm diye dnrler. Bence bu kanun, byle bir strap duymann ifadesidir.

Dier birey vardr ki, nfus azdr ve bu topraklar yeter .bu dva bilriyaziye dorudur. Am-

ma o vakit yle yapacaksnz; memleketteki btn insanlar seyyar farzedeceksiniz, istediini?! yere gider ve istediiniz yerde oturur farzedeceksiniz. Cetveli alacaksnz herkese bu araziye taksim edeceksiniz ve diyeceksiniz ki, onlara git orada otur, bina yap, al ve icabnda da ilenmemi araziyi de iliyecek adamlar farzedeueksiniz. Bu; dahil iskn meselesi kanunun umum mzakeresinde de arkadalarn tebellr ettirdikleri gibi ne kolay, ne de imknl bir meseledir. Zamanla nfus artm ile bu ksm araziye doru gidilecek Devlet aacak, ilenecek hale getirecektir. Ondan sonra kylye verecektir. Yoksa kyl kendi vasatisi ile almam topraklar ap da istifade edecek vaziyete gelemez. Umumiyetle iskn hakkndaki tecrbelerimizden faydalanma zorundayz.

Dier bir mesele, geen oturumda arkadalar mevzuubahs etti, yine syledik, demin de ksmen arzettim, bu elli dnm meselesi; gya Trkiye

1945 0 : 1 topraklar ellier dnme blnecek ve herkese verilecek ekilde telkki ediliyor. Arzettiim gibi

bu maddenin ruhu 39 ncu maddeye baldr. 39 ncu madde de gayet sarihtir. Bir ailenin geimine yetecek miktarda olacaktr. Bu miktar Orta Anadoluda baka, Garb Anadoluda baka ark yine ayrdr ve bunun misli olarak arazi sahibine verilecektir. Komisyonun hazrlad takrire gelince; takrir iki noktay tenvir iin yaplmtr. Bu noktalardan biri udur: yerlemi amele tbiri vardr. Komisyonun hazrlad eyde, bu maddede bu cihet vazh bir hale sokulmamtr. kinci mesele; 15, 16 nc maddelerin 17 nci maddenin tatbikatn iki, sene geiktirebilmesi htimalini nlemek iin konulan kayttr. Hi bir arkada takriri alp, hayr efendim yerlemi amelenin bu suretle vazih bir hale getirilmesi doru deildir, yahut efendim 17 nci maddenin iki, sene uzatlmas doru deildir, dememitir.

Onun iin bendeniz diyorum ki, hakikaten mmleket iin hayrl alacak olan, deil yalnz kyl bakmndan, ehirli olan vatandalarn hayat standard ve memleket sanayiini gelimesi bakmlarndan hayrl olacak olan bu kanunu ve bu kanunun en mhim maddesi olan 17 nci maddesinin Kamutayca kabul zannederim ki ok hayrl bir i olacaktr,

BAKAN lkmen. L. LKMEN (Mardin) Muhterem ar

kadalarm; imdiye kadar konuan arkadalarm dinledim, usulen lehte" veya aleyhte konuulanlar tarznda bir tasnife tbi tutulmu bulunan hepsinin, memleketimiz ve milletimizi maddi ve manevi hayat artlar ierisinde kknden kavrayan bu yeni inkilp hamlesinin selmet ve isabetle atlmasnn temini urunda heyecanla altklarn grdm. Hepsinin 17 nci maddenin kanunun inkilp ruhunu tatbik imkn ve kabiliyetinin merkezi sikletini tekil etmekte olduu meselesinde ittifak ettiklerine de ahit oldum. Btn ayrlklarn tasarnn bu kanunla atacamz muazzam inkilp hamlesinin leh veya aleyhinde bir cereyan eklinde deil, 17 nci maddeye verilmesi istenen en hayrl en doru eklin tyininden kan itihat farklarndan doduunu, byk bir haz duyarak seyrettim. Bunun iin ben de bu itihat mcadelesine katldm.

Muhterem arkadalarm; ben 17 nci madde

58

B :68 4 .6 . ile ufak taz tadillerin yaplmas ricasnda bulunmak iin yksek huzurunuza ktm. Tadilini rica etmek istediim birinci hkm udur: Gerek tasanda ve gerekse ounluk tarafndan Bakanlk yksek katma sunulan nergede mevcut bulunan tarm ii kaydnn 17 nci maddeden karlmasdr. Bir defa biz gerek komisyondaki uzun tartmalara ve gerekse tasarnn kabul ettiimiz maddelerine bakacak olursak, memleketimizde, ne neekilde ilenirse ilensin, mevcut bulunan zirai iletmelerde iki trl kamulatrma prensibi kabul etmi bulunuyoruz. Sahipleri tarafndan dorudan doruya ilenmekte bulunan zirai iletmelerle baka bir kamulatrma prensibi kabul ettik ve bunu da 14, 15 ve 16 nc maddelerle tevsik ettik. imdi 17 nci madde ile ortaklk ve kiraclkla iletilmekte olan dier ziraat iletmelerinde baka bir kamulatrma hkmnn kabulne gidiyoruz. Bu esnada 17 nci maddeye, tarm iisi kaydnn ilvesinde ben, dorudan doruya bir fayda grmyorum. nk 17 nci madde, a/ettiim gibi bir kamulatrma prensibi vazediyorsa o zaman ortaklkla veyahut kiraclkla iletilen iletmelerle istediiniz kadar kamulatrma yapmak iin hkmler koymak imkn elimizde mevcuttur; Bu kamulatrlan toprakla her neyi toprakta alan iftiyi, kirac ve amele olsun dorudan doruya ifti telkki edilecekleri iin, tasarnn ileride gelecek olan 34 ve 35 nci maddeleri hkmlerine tevfikan, topraklandrma imknna malikiz. Demek istiyorum ki, biz 17 ei madde ile hakikaten bir kamulatrma prensibi vazediyorsak bu maddenin bana toprak-

. sz ifti veya topra az ifti veya tanm iisi kaytlarnn ilvesine hibir vehile lzum yoktur. nk mademki dorudan doruya sahibi tarafndan ilenmiyor, geri bir iletme sistemi olarak ortaklarla veyahut kiraclarla iletiliyor, bunu baka trl bir kamulatrmaya tbi tutarz ve muayyen takyitlerle bunlar alrz ve 34, 35 nci maddelere gre istediimiz iftiye, bu meyanda ameleye de pekl databiliriz. Byle olunca bu 17 nci maddeye bir amele kayd koymakla, bu maddeden daha nceki maddelerde kabul ettiimiz prensiplerle mte-nakz bir vaziyet ihdas ediyoruz. Benim kanaatime re buna hibir lzum yoktur. nk. tasavvur buyurulur ki, bugn sahipleri tarafndan iletilmekte olan, ister 5000 dnm folsun,

: i '"' .; ;

ister 2000 dnm olsun, herhangi bir iletdle-de, hatt daim mahiyette tarm iisi kullanmak imkn dhilinde deildir. Binaenaleyh eer biz 17 nci maddeye byle bir tarm iisi kaydn koyarsak, her eit iletmedeki, daha evvelce kabul ettiimiz 15 ve 16 nci maddelerle, masuniyetini emniyet altna alm bulunan sahibi tarafndan dzenli bir ekilde iletilmekte olan 5000 dnme kadar olan hususi ahslar elinde bulunan iletmelerdeki amele, dorudan doruya bu iletmeler zerinde, Toprak Kanunu gereince hak sahibi olacaklardr. Kanunun tatbiki uzun yllar sreceine nazaran, kanunun tatbik edilmedii yerlerde hatt bu 17 nci madde hkmne gre ortaklkla iletilen mlklerde sahibine braklacak olan miktarndaki (bu miktar 50 ile 500 dnm ara-' smda tehalf edecektir) 300 - 500 dnmlk iletmelerde alanlar, haddi zatinde kanun tasarsndaki 17 nci madde tatbik edildii halde dahi kendilerine hi bir tehlike gelmiyecek olduu halde, kanun, o blgelerde tatbik edilinciye kadar birtakm geimsizlikler ve teevvler iinde kalacaklardr. Ayn zamanda amele ile mlk sahipleri arasnda daimi bir nizam srp gidecektir. bu ekde mtala edilince 17 nci mad* deden amele kaydnn karlmas kadar doru bir ey olmaz ve bu da bizi takip ettiimiz gayeden uzaklatrmaz. Yok, biz 17 nci madde e, 15, 16 nc maddelerde kabul edilen prensipler dnda, bsbtn baka hkm kabul etmek istiyorsak, yani memleketimizde orta iletmelerin emniyet ve istikrarn tanmaypta, ilk defa kanunun tatbikatna giritiimiz yerlerde, bu ame* le kaydn koymak suretiyle bunu temin etmek istiyorsak, 17 nci maddeye gre sahipleri tarafndan iletilen orta iletmelerde de zikredilen hadlerde kamulatrma yapmak gayesini takip-etmek, istiyorsak, o zaman tabiatiyle bu maddeye ii kaydnn konmasnda zaruret hsl olur. Fakat bu vaziyet arkadalar, arzeylediim gibi bizi bu 17 nci madde ile evvelce kabul ettiimiz, maddelerdeki prensipler arasnda bir tenakuza drr. Denilebilir ki, biz 17 nci maddeyi memlekette bir defa tatbik edeceiz, bir defa da btn bu ietmeleri datacaz. Bu maddeye tevfikan yaplacak kamulatrmalarn bir defaya mahsus olduuna dair hkm 33 nc maddede gryoruz. Bu madde, memleketin her blger sinde bu kabl kamulatrmalarn bir defa tatbfc

- 6 9

B : .i.h. edileceini sylyor. Byle denecek olursa, yani bir defa mlkleri dattktan sonra, istikbalde 14, 15 ve 16 nc maddelerin hkmlerine gre tekrar orta iletmelerin domasna meydan vereceiz. Kabul ediyorsak, bu da bizi mantkan gayet mtenakz bir vaziyete sokar. nk 17 nci madde ile ziraat bnyesi gibi, zamanla deimekte ve gelimekte ve yaylmakta olan bir memleket meselesinde, itimai bnyemiz zerinde deimez bir damga .vuracak deiliz. Bu gayret-retler, byk mklt, byk zahmetler ve byk straplar pahasna ,elde edilecek neticeler, bu maddenin hkm zail olduktan sonra, yeniden ayn toprak zerinde orta iletmeler tekevvn etmee baladktan sonra, beyhude bir enerji israfndan baka bir ey olmyacaktr.

Bundan da sarf.nazar edersek, haddi zatinde memleketimizde orta iletmelerin lzum ve zaruretini inkr edecek bir vaziyette de deiliz; Topraksz iftilerimizi topraklandrma ana hedefini gden bir toprak reformu yaparken ayn zamanda memleketimizde her zamann tabi,, iktisadi, ve itimai artlarna gre deiebilecek ve geliebilecek istidatta muvazeneli bir ziraat sisteainin yaamas imknlarn gzden uzak tutmamak-

- lmz . lzmdr. Hatt memleketimizin byk byk zirai kalknma dvas urunda^ harcamak mecburiyetinde kalacamz muazzam miktarlar-

. daki hayvan ve nebat malzemesini yetitirmek vazifesi ile kar karya kaldmzda, vaktiyle timar zeamet zamanlarnda, timar ve zeamet sahiplerinin ellerindeki byk iftlikler ile yapm olduklar vazifeyi, bu defa ya Devet elindeki byk iftlikler, yahut zel kiiler elindeki byk ve orta iftliklerle karlamak zaruretinde kalacaz. Halbuki; Devlet elindeki byk istihsal iftliklerinin, bizim bu muazzam ihtiyacmz rasyonel bir ekilde karlayacana ve, bunlar ucuza baaracana katiyen

kani deilim. Nitekim bu cihet Tarm Bakanlnca da takdir edildii iin olmaldr ki, sayn bakan, Bte mzakereleri esnasnda tahmin

slah.istasyonlarnda elde edilecek tohumluklarn ilk retme iinde Devlet retme iffclikleriyle

. iktifa ejdileceini ve memleketin iyi tobumluk ihtiyacn karlamak iin yaplacak byk; istihsalin ise halkla yetitirici mukaveleleri akdedilerek temin edileceini ve bu ilerin proramla-'Unlm olduunu beyan buyurmulardr. Hi

4& 0 : phe edilemez ki tohum slah istasyonlarnda ve retme iftliklerinde yz binlerce lira sarfe-dilerek elde edilecek olan bu deerli materyal, yalnz israf etmi olmak endiesiyle deil, nihayet tatbikat kabiliyeti bakmndan da, srf kendi eliyle ihtiyalarn karlamak amaciyle almakta olan Ufak kyl iletmelerine datlp, heba edilmiyecektir ve bunun iin mutlaka kuvvetlice, canlca orta iletmelerin yer yer i birliine ihtiya hsl olacaktr. Hatt bu tohum yetitirme iinden sarfnazar, yine. memleketinzirai kalknmas urunda muhta olduumuz damzlk hayvan, i hayvan ihtiyacn karlamak iin de, byk mikyasta hayvan yetitirme nevzuuhahis olursa, belki orta iletmeler de ihtiyaca kfi gelmiyecek ve bu maksatla byk zel iletmelere yer yer ihtiya hasl olacaktr. B jRdah baka Tarm Bakanlnn yapmakla mkellef olduu byk meseleler iinde, memleketimizin kurak blgelerinde sk sk alk yznden vukua gelen ^milyonlarca hayvan telefatn nlemek iin hayvan yemleri yetitirmek ve zirai kurumlar vastasiyle hayvan yemleri ihtiyacn karlamak izin hususi teebbs sahipleriyle i birlii yapmak hususunda yine zel byk iletmelere ihtiya hasl olacaktr. Btn bunlar gsteriyor ki, yalnz memleketin itimai ve iktisadi icablarmn ilcaat ve zaruretleri do-laysiyle deil Devlet faaliyeti bakmndan da memleket iinde orta iletmeye ve hatt zel

byji iletmeye kati zaruret ve ihtiyammz vardr. imdi denebilir ki, btn bunlara ramen nmzde de hepimize iztirap veren ve yllardan-beri bize sknt kayna olan byk bir topraksz ve az toprakl iftiler vardr. Her ne baharna olursa olsun, zirai kalknma mevzuundaki iktisadi ve itimai zaruretleri dahi ihmal ederek cezr hareket ederek ve sk tedbirler alarak topraksz iftileri, bu suretle topraklandrmaya doru cezr admlarla yrmek istiyoruz. Bu, byk bir hamiyet ve memleket davasdr diye bir iddia ile de ortaya kabiliriz. Fakat bu tarzda alnacak tedbirlerle de, iler bu genilikte ele aldktan sonra, kolay kolay beklediimiz neticeye ulaamayacaz. Byle mhim bir meseleye karar verirken yapacamz ii gayet vazh ve kat bir ekilde aydnlatlm olarak grmemiz lzmdr, nmzde Devletin bte imknlar duruyor, donatm imknlar duruyor. iDevletm bu derece vsatte nmze kan bu

- e o -

"H5?5?SS?" *P**A."

: 68 4.6 muazzam dvann ne kadar bir lssmn zel iletmelerde yapaeag kamulatrmrlar yitfyla halledilecei ve ne kadar bir ksmnn uzun zamanlar milyarlar sarfederek ve zel iletmeler arazisinin dnda kalan Devlet elindeki araziye mracaat etmek suretiyle halledebiliriz f Bunu kat olarak tyin edemezsek, bu iki meseleyi birbirinden ayrmazsak bu takdirdede &twa-mz admlarn isabetinde endieye dMemk mmkn deildir. Bilmem, izah edebildim mi? Arzetmek istediim udur ki, bz yle bir hareket piln tanzim, etmeliyiz ki, elimizdeki im-ls&ular, bte bakmndan, donatm iin sar-fedeceimiz para bakmndan ve hususi iletmelerde en doru ve hakl bi eMle ya$>aea#niz kamulatrmalarla elimize geireceimiz toprak 'yeknu bakmndan bu dva-nm. ha^gitasmn kolaylkla ve selmetle halledebiliri*? ii-hangi lede tutarsak ilerimiz sr&eemede katmaz? Esas meselenin yani toprakszlarn halli de bu suretle uzun zamanla* feMemek mecburiyetinde kalmaz, iin hangi ksmn gemiye brakrsak, uzun seneler zrtala- tedrici la^k: halletmee meeburuz. Bunlar aygrrirs&fe mesele v& yapacamz ilerin maMyetidala ziyade vuzuh kasbedar. bunlar hakknda kat bir hkme varmak iin, taMatiyle msbet rakamlara istinat etmek, memleketin realitelerini gzfrne getirmek zarureti vardr. Eer msaade buyurursanz bu husustaki iddiamn delillerini ikinci tadil teklifimin izahiyle birlikte veriek istiyorum : 17 nci msddede yaplmasn is teim ikinci bir tadil ise, bu madde mucibinee kamulatrmalara baldTmzd& byk ve orta iletme sahihlerine braklacak olan miktarn, bu ailelerin de kendileri iin mmldin olacak asgari bir hayat seviyesinde yaamalarn temin edebilecek,- hak ve adaleti etz rencide edecek bir had dhilinde teshit edftesi ve 500 dnmden aa kk iletmelerde bu maksatla kamulatrma yaplmamasdr. Kanaatime gre sahipleri tarafndan iletilmekte olan zel iletmelerde 5000 dnm azmi had olarak tesbifc ettikten, dar belgelerde ise bfatti 2000 dnm olarak tesMt ettikten ve dMiii bir ekliyle iletilen iletmelerde.ise 5O01 dnm zami had kabul ettikten sflra, memleketimizdeki toprak--sz iftelerin veyahut ortailpfck aln iftilerin mbrem ihtiyacm gztmne alarak ve ortaklk ve kirlrikl ypit iletme' geri

M : i br iletme- sistemi ddti iin, bu kabil iletmelerde kaitiiatrm hadleri, byk iletmelerde sahibine dnm, orta iletmelerde 500 d&ftnMen aa dmemek zere; mlknn bete biri braklmak suretiyle tesbit edilecek olursa, bir kiim vatandalarmzn fedakrl hesabna, dier bir ksm vatandalan-mtta refah yftlftmti aarken hak ve adelete en yakn yara tutmu olacaz.

Muhterem arkadalarm, topraksz iftileri mstakil iletme sahibi klmak gibi, yce bir mill gayenin asil heyecan iinde fedakrlk-lariyle bizi m mesut neticeye Ulatrmak iin hizmet- edea di&r bir ksm vatandalarmzn bfffl&rifto bigtte kalmaktan kendimizi korumak-him*z lzmdr.

17 fi# dftteeefctim. %kt bu gibi ailel e r i tfekmil miMgrinl ellerinden alsak bile, bu*

61

J3 : 68 4 . 6 . liin az toprakl vatandalar iine alan bir top- I raklandrma dvasn halletmekten yine ok uzak kalacaz. Halbuki kamulatrmalar rica j etmek istediim hadler dahilinde yapsak dahi I sahipleri tarafndan iletilmekte olan orta iletmelere dokunmadan, ortaklkla geinen topraksz iftiler meselesini hal imknna kavumu olacaz. Geri bunu, iddia ve tevsik etmek iin elimizde % 100 isabetle tesbit edilmi ista-tstiki malmat yoktur.

Bu, byle olmakla beraber, bakanln elindeki ky ettlerinin mevcut dier istatistiklerin ve yurdun her blgesinde salhiyet sahibi elemanlarn dorudan doruya yaptklar geni sondajlarn ilm bir ekilde kymetlendirilmesi suretiyle hazrlanm olan bilgiler, bunlar bir dereceye kadar hatal bile olsalar, admlarmz shhat ve isabetle atmaa yardm edecek rakamlar bulmak imknna da mlik bulunuyoruz.

Bu meyanda Tarm Bakanlnn yksek msaadeleri ile yaynlanm olan bir yazya gre memleketimizdeki 2,5 milyon ifti ailesinden takriben % 5 - 7 si topraksz ve ortaklkla almaktadr. Saylar aa yukar 125 - 150 bin aile arasnda tahmin edilen bu vatandalarmzn byk bir ksm byk ve orta iftliklerde asrlar boyunca alarak bir trl toprak sahibi olamyan ve bizim iin daima bir iztrap kayna tekil eden ortaklardr. Benim kanaatma gre bizim bir inklp hamlesiyle bertaraf edebileceimiz ve iki sene zarfnda yurdun her tarafnda birden hallini isteyeceimiz .asl mzmin olan dert ve mesele budur. timai bnyemizde mevzii de olsa bir ban gibi cemiyetimizi rahatsz eden hastalk da budur, ite bu 100 -150 bin vatandamz, arzettiim istatistiki bilgiye gre ortaklk veya kiraclkla iletilen byk ve orta iletmelerde dilediim hadler dhilinde yaplacak kamulatrma ile topraklandrmak mmkndr.

Msaade ederseniz izah edeyim : Memleketimizde 6,5 milyon dnm topraa

sahip olan 418 byk iletme vardr. Bunlar adresleriyle birer birer tesbit edilmitir. Bunlar vasati olarak 15 bin dnm araziye sahip [bulunuyorlar 17 milyona yakn bulunan dier bir toprak miktar 5 700 e yaklaan arazi orta iletme sahibi vatandalarmzn elindedir. Bunlarn da byklkleri ellerindeki vasati toprak byklkleri bin dnmdr. imdi bu b- |

M 6 : 1 yk ve orta iletmelerin hepsinin ortaklkla ilediklerini farzederek kamulatrmaya tbi tutsak, byk iletmelerin sahibine kamulatrma yapldktan sonra 1000 dnm kalsa. Alt milyon dnm, orta iletmelerin sahibine vasati 700 dnm kalsa ortalama 13 milyon dnm arazi kamulatrlabiliyor. Bu suretle memleketimizde nispetleri esasen az olan ve dorudan doruya sahipleri tarafndan iletilmekte olan orta iletme fark olarak drt milyon dnm ayrrsak (ki bunlarn memlekette nispeti azdr, ekseriyeti ortaklk ve kiraclkla iletmektedirler) geriye 15 milyon dnm toprak kalyor demektir. Toprakszlarn says yz elli bin olduuna gre, sylediim hadler dhilinde kamulatrma yaptmz takdirde, bu ortaklkla geinen ve topraksz amelelerimizin hepsini toprak sahibi yapmak imkn bu suretle elde edilmi olacaktr. Bu suretle de zirai bnyemizin mzmin derdini tekil eden bu ortaklk meselesini ortadan kaldrarak .ferahlamak imknna kavumu oluruz. Bundan baka Devlet ve Vakflar elindeki arazi gibi birok araziden istifade edilecei iin bunlar da datlrsa bu suretle mhim bir ksm topra az olan iftilerin topran yeter hadde karmak imknn elde etmi olacaz. Zaten ilk hamlede ly bundan fazla tutarsak, memleketimizin her tarafnda bizi skmakta olan topraksz ifti, ortak meselesinin ksa bir zamanda halli mmkn olmaz. Zira imdi arzeylediim 125 - 150 bin kiilik aileyi toprak sahibi klmak iin, bunlardan bir ksm 500 dnmden aa iletmelerin ameleleri olduu iin, bunlar baka yerlere nakletmek zaruri olacandan bunlardan bir ksmnn evi olmyacaktr. Fakat orta iletmelerde alanlarn hepsinin evi vardr. -Sonra bu ortaklardan te birisinin ift hayvan varsa te ikisinin yoktur. Btn bunlara toprak verdiimiz zaman te birinin ift hayvann, hepsinin tohumunu, bir ksmnn yiyeceini vermek mecburiyetinde kalacaz. Bu, bizi muazzam bir donatm masraf karsnda brakacaktr. Orta hesapla herbirine 1000 lira verileceini hesap etsek 150 bin aileye, 150 milyon lira vermemiz lzmdr. Biz bunu asgari hesapla 100 milyon lira tahmin etsek ve bu ii senede tahakkuk ettireceimizi nazara alsak, senede bu i iin 35 milyon lira donatm masraf dememiz lzmgelecektir. Memleketimizde zaten

*2

B : 68 4 . 6 . birok arkadalarn beyanlarn dinlediimiz zaman grm olduumuz gibi, bize dert olan, sknt veren, strap veren byk dva, ortaklkla alan, topraksz olan ve vatana kklemi olan bir ifti kitlesinin mevcudiyetidir. imizi o sekide tanzim edelim ki, iin hacmi, Devletin zirai donatm iin malik olduu imknlar ve Tarm Bakanlnn kurma kabiliyetinde oldu u tekilt bu muazzam dvamz, bu derdimizi sene zarfnda ortadan kaldrsn, mlkiyet bnyesinde mesut bir denkleme ve memleket seviyesinde bir refah ykseklii vcuda getirsin. Ancak ondan sonradr ki, memleketimizde yine istatiktiklere nazaran ufak iletme sahipleri arasnda nisbetleri % 30 - 40 geen, muazzam top- -ra az iftileri topraklandrma dvasn ele almak doru olur. Yoksa bilhassa bu zel arazi sahiplerinin ellerindeki topraklar alarak, datmakla az toprakllarn yeter toprak sahibi edilmesi halledilecek bir mesele deildir. Msaade buyurursanz, onun iin de bir rakam vereyim.

Biz zel arazi sahiplerinin muayyen hadden miktardan fazla arazilerini, yani, orta iletmelere dokunmadan, byk iletmelerin fazlasn ve ortaklkla, kiraclkla iletilen byk mlk- ' lerde sahibine 1 000 dnm, orta mlklerde " en az 500 dnm almak zere bete birini braksak 19 milyon dnm elimize geiyor. Zaten byk ve orta mlklerin tekmil arazisi 23 milyondur. Geri 4 milyon dnm toprak kalyor. Bunlar da alsak, az toprakl veya yeter topra obnyan iftiler de 30 - 50 milyon dnm toprak lzm olduuna gre bu da ihtiyac karlamaktan ok uzak kalacaktr. Bu tarzda dvay halledemedikten sonra ve bunun yznden mem

leketimizin -hertarafnda ileri ikl ettikten ve srncemede brakacak olduktan sonra bu iki ii g

zel bir ekilde toprakszlar topraklandrma iinden ayrsak, esasl, rasyonel bir ekilde ilenmi, senelere taksim edilmi uzun yllara gidecek programlara balasak, daha hayrl ve msbet bir yola girmi olacaz. nk muhterem arkadalarm, bu iki ii birbirine karitirrsak topra z iftileri tpraklandrma dvas, arzettiim gibi kolayca ve sratle halledilemeyecektir. Az toprakllarn mhim bir ksm zaten, topra dar olan blgelerde tekasf etmi bir ekildedir. Bu blgelerde bunlara verilmek zere paralanacak orta iletmeler, byk iletmeler, yoktur, yahut ok mahduttur. Bunlarn topraklandrl-

1945 O : 1 mas, ortaya tabii olarak bir i iskn dvas atmaktadr. Binaenaleyh bu az toprakllar top* raklandrma ii, bir taraftan i isknlarla, dier taraftan Devlet elindeki arazinin bir taraftan slah edilerek bunlara datlmas suretiyle, dier taraftan da, Devletin bugn eline alnd slahat programlarnn tatbikatnn ilerlemesi sayesinde ifti nfusunun uzun vsi ziraattan, kesif z r h t a geerek yerlerinde barmma imknlarn geniletmekle uznr. yllar zarfndaki ve muhakkak ki milyarlarca lira sarf edilerek halledeceimiz, muazzam bir memleket davasdr.

Muhterem arkadalarm; bu maksatla bilhassa, ksm zami kylerdeki iftilerimizin elinde bulunan 500 dnmden aa, kk iletmelere de bavurmak, benim grme gre Hkmete de, beyhude yere klfet yklemekten baka hibir entice vermeyecektir. Bir defa kylerimizin ierisine girerek buralardaki 300 -500 dnmlk canlca ufak iletmelerden ufak krpntlarla kamulatrmalar yaparak ve bu yzden isleri uzun seneler srncemede brakarak bu kyllerle bunlarm altrdklar ortaklar ve ameleyi bir birine drerek bu suretle kyleri-

mizdeki itimai nizam bozarak bu kadar klfetlere katlanarak elde edeceimiz nimeti bu klfetlerle kar karya koyarsak hibir kymet ifade etmeyeceini gayet vzih ve sarih olarak grrz. nk .500 - 300 - 200 dnmlk iletmelerde bu klfet ve zahmetlere gayet byk masraflara katlanlarak ufak kamulatrmalara, bltrmelere girsek bile. ne olacaktr? Bunlarn ellerinden aldmz topraklar bugn topra az olana,vereceiz, fakat 10 - 20 sene sonra, nihayet bir nesil sonra bu adamlar lecek her birinin 5 ocuu varsa arazileri bunlar arasnda, takdim edilecek

; ve karmza bugn olduu gibi, yine bir toprakszlar dvas kacaktr. Byle bir vaziyetle karlamak mukadder olduktan sonra, ii kendi seyrine- brakarak bu topraklarn datlmas iini kendi haline terketsek hi olmazsa topram ifti ocaklar ierisinde terbiye edilerek yetiecek olan ve ileride ellerine toprak getii zaman bunu muvaffakiyetle idare edebileceklerinden emin olacamz-bu hakik iletme vrisleri aralarnda bllmesi imknn verirsek daha isabetli hareket etmi oluruz kanaatmdaym. Aksi takdirde bu hal Hkmetimize byk masraf ve klfetler ykleyecei gibi memleketizde de

6 3

B : 88 4.6 byk karklklara ve -geimsMiklere yol akacaktr.

Muhterem arkadalar, ei bulunmayan bu kadar zengin ve bu kadar ieraj bir memlekette darda olan. iftilerimize btn bu giimknlara bavurarak ferahlk ve saadet getirmefe mmkn iken dier bir ksm insanlar feragat ve fedakrlk hududunu aan skntlara uratmak doru deildir. Memleketimizde sanayiin ve ticaretin inkiafna kadar daha uzun yllar bir ziraat memleket olarak yaamak orundayz. Ferd yaama gcn ve mill kalksnma hjzjm hep bu toprak mahsullerimizden alacaz. Takip edeceimiz ziraat siyaseti ve kuracamz toprak mlkiyeti sistemi, yurdun sermaye ve zek varlklarnn bu mesleke akn tevik edici ve bu meslekte her seviyedeki istidatlar tatmin edici bir alma alan salayc mahiyette olmas lzmdr. Yurdumuzun saadet ve selmeti refah ve kalknmas iin iftiyi topraklandrma dvas bizim iin ne derece mukaddesi bir gaye ise, ziraatmzn inkiaf ve tekmlne messir olaeak dier btn meseleleri de bununla telif etmek, o derece ehemmiyetli, o derece mukaddes bir vazifedir..

Muhterem arkadalar, vicdan borcumu eda etmi olmak iin bir de nerge takdim ediyorum. (Alklar).

A. TRlDOLU (Ktahya) Saym arkadalar, huzurunuzda ve Mecliste aylardaberi konuulan, gerek Trk'bascnda, gerek efkr umu-miyemizde tutulan ve mdafaa edilen Toprak Kanuunu bu milletin ounluunu dorudan doruya ilgilendiren mhim bir mevug!aBm ne g i r i irlere yol atn aekga Trk milletinin teu-runda terih edeceim.

..' 0:1 Arkadalar; Cumhuriyet Halk Partisi pro-

^rajHP^rf biit byk Kurultaylarn mtaakp Mr?ana mad

B 68 4 .6 kaldrr hir mahiyet almtr, te arkadalar, takririmizle huzurunuza arz ve teklif ettiimiz 17 nei madde topraksz iftiye toprak verme imknm temin eden bir maddedir.

Arkadalar, aylardanberi bu kanunun pek hakl olarak komisyondaki olu ve yry tar-zm bilmek imknna malik olmyan Trk basan, arasra sylenen veya szan birka sze mna verecek muhtelif istikametlerde yazlar yazdlar.' Bu* kanun Trk efkr umumiyesihde yanl akisler yapt. urasn btn millet huzurunda aka sylemek isterim ki, bu tasar Komisyona geldii gndenberi, Komisyonu -tekil eden baz' arkadalar tarafndan gayet dikkatle ve ince bir takiple (baltaland).

Arkad^lar, takdir buyurursunuz ki, Millet Meclisinde ancak fikirler ve prensipler arpr ve tartr. Fikir ve prensipler bir maksad mahsusla baz usuller ve formaliteler arkasna gizlenerek mdafaa edilmeye kalklrsa yenilmiye mahkmdur, tte bu deimez kaidenin en iyi misalini b Toprak Kanunu vermitir.

R. PEKER (Ktahya) -r- Reis Beyefendi, bir Meclis, Komisyon, almasnn maksad mahsusla baltalama tarznda, Millet Meclisi krssnden sylenmi olmasn protesto ederim. (Bravo sesleri).

t. ARVAS (Van) Komisyon Meclis namna alyor.

E. SAZAK (Eskiehir)" O Komisyonda Babakan da bulundu.

H. BAYUR (Manisa) Komisyon Bakan da buradadr, sylesin.

KOMSYON BAKANI R. Kken (zmir) - Oevap vereceiz efendim.

A, TRDOLU (Ktahya) Arkadalar; dikkat buyurursanz, szlerime Peker arkadam dikkat etmemitir ve onun iin mdahale etmitir. Ben komisyon demedim. Komisyonda alan baz arkadalar dedim ve komisyonda baz arkadalar bu ekilde harekette bulunmulardr. szlerimin* sonunu dinlemi olsalard, bu mdahaleye lMm^girmezlerdi zannederim..;

R. PEKpl^(Ktahya) Msaade buyurun; yle dain olsa-bir Milletvekilinin bir Meclis Komisyonu ahmalarm maksad maisuB YE bal-lalama eklinde bu krsden sylenmesi doru S deildir zararldr. (Bravo sesleri)* (Bevam, de- j vam sesleri). f

.m& o M BAKAN Msaade buyurun szn kes

meyin. A. TRDOLU (Devamla) Arkadalar;

bu szlerinde kasdetiim arkada saym Aydn Milletvekili Adnan Menderes arkadamdr. Adnan Menderes arkadam, hepiniz biliyorsunuz ki bu kanun tasarsmmu komisyonda ye bir gnde Meclise intikalinden sonra resm szcs idi. Bu sayn arkada ay komisyonda kanunu ilemez bir hale getirmek iin ince ve zarif zeksn kullandktan sonra Babakann 17 nci madde hakkndaki mdahalesi zerine bir usul

.meselesini ele alarak muhalefete . geti. Dikkat buyurun arkadalar, Adnan Menderes ortaya bir prensip veya fikir mdafaa ederek kmyor. Diyor ki, (Toprak kanununda herkesle beraberim, fakat niin Babakan Hususi Kaleni mdrne bir madde dikte ettirerek komisyona geldi

. ve, bu maddeyi kabul etirdi.) itiraz ettii nokta bu imi.

Arkadalar og komisyonda bende vardm. Mesele hi bir ^aman sayn Aydn Milletvekilinin syledii gibi deildir. Nitekim Adnan Menderes bu usul itirazn yapt zaman komisyonun imdi szcln yapmakta olan arkadamz Cafer Tzel yle bir mdahale yapt..

( - Babakann syledikleri ruh ve zihniyet itibariyle esasen Hkmetin bize sunduu ilk tasarda vardr. Babakann syledikleri yeni bir teklif mahiyetinde deildir. Sz zerine Adnan Menderes Ha.i btn komisyon bu konu zerinde mutabk kaldlar ve 17 nci madde bizim imdi teklif ettiimiz ruh ye zihniyet dhilinde yazlmak zere bir fcukomisyona havale dildi.'

Arkadalar tasarnn yjaksek huzurunuza geldiinden bir gn sorna tasar gerekesini, bir mdafaa gerekesi olmaktan ziyade, bu kanunun bir ittihamnamesi eklinde yazdktan ve bu krsden resmen itiraf edildiine gre, baz arkadalarn meclis tecrbesizliinden istifade ederek bu gerekeyi imza ettirdikten ye bu kanunun mdafaasn zerine alm olan sayn Aydn 'Milletvekili Adnan Menderes'in uzun b"* politika nutku okunduktan, sonra tantanal, bir ekilde szclkten istifa ettiini yoruyoruz. Parlemeht tarihlerinin ndir kaydettii, bu l^a-rek# eklinin takririni Trk umum efkrna briinyoniBi. te arkadalar kanunun uk-

.mette vekonno^ycfedan geerek huzurunuza gel-'mes^n hazin tsrihesi budur.

B : 68 4.C arkadalar; Adnan Menderes arkadamz,

ikinci defa 17 nci maddenin dzeltilmesi hakkndaki takririmizi verdiimiz azman tekrar krsde gryoruz. Szlerini dikkatle dinledim ve Meclis mzakerelerinin iki gnlk faslasndan istifade ederek zabtlar aldm, onlar da okudum. tiraf ederim ki, ben Adnan Menderes'in neyi mdafaa ettiini ve hangi fikir ve prensibin taraftan olduunu anlyamadm. imdi bunu size ve Trk efkn umumiyesine mazbut kendi szleriyle isbat edeceim.

Arkadalar; verdiimiz takririn aleyhinde en ok konuanlardan iki arkada ta Emin Sazak ve Cavit Oral arkadalarmzdr. kisi de birer fikir ve noktaynazar mdafaa ettiler. Mesel Emin Sazak arkadam bizim topraklarmza dokunmayn diyor ve aynen u szleri soyuyor.

(Benim grdm kendi kendine yaamak kabiliyetini iktisap etmi kendinden sonra bulunduu kydede fakirane yardm etmek kudretine gelmi bir adamm kars ldyse bunun evlenmesine tekrar yardm etmi kz ldyse o kariya kz alvermi veya ona kefil oluver-mi^yEm biz bu yze gelmi insanlarn dzenini koarsakvallahi arkadalar ilyevml kyame bize jnemleket beddua eder.)

Arkadalar Sazak arka

fe:tt 4.6 Dununla ne demek istiyor. Neden bu kadar dolambal yollardan efkr umumiyenin huzuruna kmak istiyor.

Takririn muhtevasna gelince diye balayan szlerinde sayn Adnan Menderes bakn ne diyor.

(Bu takrir kiraclk, ortaklkla ilenilen deil, genilii 50 dnmden fazla olan arazinin sahipleri tarafndan dzenli ve teknik iletilmesine de baklmakszn 50 dnmden fazla olan ksmnn kamulatrlabilecei hkmn tamaktadr.)

Arkadalar; burada da Sayn Adnan Menderes efkr umumiyeye imdiye kadar ki demelerinde olduu gibi maddeyi yanl aksettirmek. istiyor*

Arkadalar; insafnza mracaat ederim, takdirde byle bir anlam mevcut mudur?

K. TURAN (sparta) Adnan arkadama rica ederim, takriri iyi okunsunlar.

.Arkadalar; Adnan Menderes, szlerinin dier bir yerinde yine tezada dyor. Bakn ne diyor:

( Toprak mlkiyetinde en kk emniyete dahi yer kalmyaeak; bir mil olarak sermayeyi, bilgiyi, teebbs topraktan derhal uzaklatracak yalnz kendi bizzat almak suretiyle topraktan yiyeceini karmak durumunda olan iftilere nispi bir emniyet brakacaktr.)

u halde Adnan Menderes'in istedii emniyet bizzat alan vatandalar iin temin edildii zaman kfi deil mi ?

Arkadalar, Sayn Adnan Menderes szlerinin dier bir yerinde bakn ne diyor:

( Kabul etmek, lzmdr ki bu sert tedbire gitmek tarafls olanlarn durumlar kolaydr ve ne derlerse desinler bir oklarna kar byk ktlenin menfaatini koruyor grnmek mazhariyetindedirler. Asl zor olan, toprakla alkal zmrelerin menfaatleri bakracmdan deil meselenin gereklere dayanlarak memleketin umum nizam ve menfaatini ye kalknmas bakmndan mtalasna taraftar olanlarn durumudur.) *

Arkadalar, Adnan Menderes burada, demek istiyor ki, ey takrir sahibi arkadalar/siz hakikatte hakszsnz fafcat. memleketin/byk ktlesinin /,menfaatlerini koruyorsunuz,, doruluk bizim tiiafmizdadr. Amma ne yapahm ki ekseriyet sizin tarafmz^adr. . -...'.../_.

; arkadalar, bunun aksini ve: daha,.jyi.bir

.im : i eklini insanlk cemiyetleri henz kefetmi deillerdir.

j Arkadalar, Adnan Menderes arkadam ne

byk tezada u misalle dyor. Diyor ki: ( Zira reform altmda daha birok uzun

yllar zti istihsal devrinde kalmya mahkm ve hep birbirine benzer basmakalp iletme ekilleriyle topra datp paralamak dnyann dn gitmekte olduu Ve bugn terkedilmek zere bulunan bir yoldan yrmee balamak olacaktr. Kk iletmeleri yer yer birletirmek suretiyle istihsali kolektifletirmek ve bu yoldan orta ve byk iletmelerin faydalarn elde etmek dahi farzdr.)

Arkadalar sorarm sayn Adnan Menderes bununla neyi kastediyor bu kolektifletirmei toprak mlkiyetinde mi yoksa iletme tarznda m aryor. Eer kast mlkiyete kollektivizm ise fikirlerrdaha insicamsz bir hale giriyor. Yok

[ yalnz ziraatte makine kullanabilmek iin byk arazi birlemelerini kastediyorlarsa bu kooperatifler temin etmez mi?

Hulsa arkadalar, Hkmete her hafta fikir deitirir deyen bu arkadamz tek demecinde drt fikir deitirmi olduunu gryoruz.

Adnan Menderes arkadamn hibir fikir mdafaa etmeyen szlerinin muhakemesini Trk Efkr umumiyesine brakrm.

Arkadalar szlerime nihayet verirken mhim bir noktaya daha temas etmek istiyorum. Byk Millet Meclisinin kurulduu gnden beri

. bir hrriyet abidesi olarak kalm ve kalacak olan bu krs Toprak Kanununun mzakeresi boyunca baz milletvekilleri tarafndan kt bir kullanma mevzuu yaplmtr. Nazist ve faist kuvvetlerin Avrupa

% Medeniyetinin ortaya koyduu doru gzel iyi ne varsa behimi br zevkle ykp yakmak iin ahland srada asker ba-kimdan hakikaten o zaman zayf bir durumda olan fakat hakkn ve hrriyetin mdafi! bulunan demokrat milletlerle saf birlii yapmamzda rehberlik eden bir Hkmetin getirdii Toprak Kanunu tasarsma bu krsden nazist, faist usul demek en hafif tabiriyle insafszlk olur.

Gine bu krsden hazrlayanlar armda bn-lumlufum bi takrir hakknda Partinin bir em-riyebitedii ileriye srlerek demokratik esas-larataykr bir surette .imzalattrldn sylemek hakszlk olmaz m? ".; x Arkadasjiarm, hepinizin benimle ayni fijlir*

1 : & . fc$. de olduunuza inanarak ifade etmeme msaade etmenizi rica ediyorum. Bu yas krslerin en ykseidir. Bu krsden her hakikat Mtn plakl'ile sylenebilir. Fakat bu krsy igal edenlerin kalplerini hibir zaman insafszlk ve hakszlk brmemelidir. Zira o vakit bu memleketin gereklerine uyularak hazrlanm bir kanun tasarsna nazist veya faist demek; parlamento ereveleri dhilinde imzalanp huzurunuza getirilmi bir takriri demokrasi uslleri dnda gprmek gibi hakikatin tam aksi beyanlarla anlabilir. Hi bir yere yaktramadm bu kahji,hakikat d beyanlar yalnz hakikatlerin sylenmesi iin dikilmi olan bu abideden yaplnca, irkinlikleri arkadalarm bsbtn belli oluyor..

iSaym arkadalar milyon ifti ailesi yereceiniz byk karar sabrszlkla beklemektedirler. .

A. MENDERES (Aydn) Arkadalar tasar nm leh ve aleyhinde pek ok arkadamz sz aldlar ve bu arkadalarmzdan pek oklar benim konutuklarmdan, aleyhte farz olunan szlerimden ok daha ileri szler sylediler. Uzak gitmeye hacet yok. Biraz evvel konuan Hikmet Bayur arkadamz hakkaniyet ve adalet bakmndan tasarnn ihtiva ettii hkmleri ele alarak apartmanlar, arsalar ve dier servet paralarn da ayn l ve hakkaniyet prensibi bakmndan ele alpta bir karara balamyoruz gibi benim asla temas etmediim ve iine girmediim hadler ve hududlar iinde konutu. Yiie benden biraz evvel sz alan Ltf lkmen arkadamz tasarnn arkadam takririn ihtiva ettii hkmlerin aleyhinde olarak benim sylediklerimden ok ileri szler syledi. ok garip bir .tecellim var arkadalar: teklif in aleyhinde veyahut ta baz hkmlerin aleyhinde sz sylemi tek arkada benmiim gibi, arkadam Alettin Tiritolu beni bahis mevzuu ediyor.

A. TBTOLU (Ktahya) Onlar fikir sylediler siz polemik yapyorsunuz.

A. MENDBRES (Devamla) M^hterm arkadalar, bu takrir hakknda ne syledim M muaheze ediliyorum? Arkadalar bendeniz dedim ki, bu takririn imzalanmas bu krsde konumay faydasEz ve lzumsuz hale getirmitir. Ayn szleri Hikmet Bayur arkadam d, baz dier arkadalarm da syledi. Hi birisi sylememi dahi o&a vaka bu deil midir? Burada bu ko

la^ & : nuda konumak, bu takrir muvacehesinde faydasz ve neticesiz kalmtr.

Takririn imzalan ve hazrlan tarzna gelince' bunun hakknda syliyeeeim hi bir ey yoktur. Neler olduunu vicdanlarnza eilerek cevaplarm alabilirsiniz. Bendeniz bunun ilerisinde bir ey syliyeeek deilim. Szlerimin bir prensibi, bir tezi mdafaa ediyor oup olmamas hususundaki iddialarna gelinee bendeniz iki defa sz alarak huzurunuzu igal ettim ve bu szlerimde de neticelere varm olduumu sanyorum. Prensip ve tez mdafaa edilmitir. Yalnz mdafaasz kalan prensip sayn Alettin Tiridolu arkadamn serapa polemik olan u son konumasnda mevcuttur. Yoksa bendeniz Toprak Kanunu ve toprak reformu, zirai kalkmma dvasn muhtelif cephelerinden ele alm ve bunlar tetkike tbi tutmu ye huzurunuzda vardm neticeleri belirtmi bir arkadanzm. Bu itibarla beni bu yolda muahaza edecek Alettin Tiritolu'ndan baka arkadamdan baka aranzda bulunacan tahmin etmiyorum. Ben bu szleri de srf polenik olarak sylediklerimi tahmin ediyorum.

Komisyon mesaisi hakkmda ve Komisyondan sonraki tarz hareketim hakknda konutuklarna gelinee; bunlarn hesabn sayn Alettin Tiritoluna vermek mecburiyetinde deilim ve hibir suretle ' kret hareket etmemi vaziyette olmadm yakinen teriki mesai etmi olduum arkadalarm bilirler. Sayn Tiritolu arkadamn, konumalarnda, baz hareketleri vasflan-drken ok ileri szler sylediler, irkin tbiri, saygszlk tbiri ve buna benzer gayet ileri mnalar tayan tbirleri biraz mbaltszlkla kullandlar. Bendeniz bunlar yksek takdirinize brakarak fazla igal etmemek zere, baka arkadalarma krsy terkediyorum. (Alklar).

M. KMEN (Ankara) Arkadalar, u son birka gn iinde baz arkadalar ihata etmi olan asabi havann iinde mmkn olduu kadar dmemeye alacam. Esasen sz imdi alm deilim. Geen gn, 324 arkada arasnda benim de imzam ve bittabi erefimi tayan bir takrir Byk Meclise arzedilmek zere Reislie sunulduu zaman bir, arkadamz bu krsden bu takririn, muhtevas itibariyle de, tertibi itibariyle dey tanzim tarz ve mza tarz itibariyle de : 1. Anayasaya mugayir olduunu, 2,

;J Hkimiyeti milliye esaslarna^ mugayir el-

w^^W^ - ; * ~

B : 4 . 6 . duunu, 3. Son gnlerde Byk Meclise te- \ celli etmiye balyan serbestli mzakereyi"nle-miye matuf olduunu, 4. B takriri imzal-yanlann Byk Meclisin serbest ve ak mzakerelerinden korkarak bundan dolay bu mzakereyi nlemiye matuf bir teebbse giritiklerini; inkr ve tevil edilmez bir surette bu krsden iln ettiler. te tam o sradadr ki, ben de hem takrir sahiplerinden biri ve hem de naiz bir hukuku olmak dolaysiyle ve Anayasa Komisyonunun mtevaz bir yesi olarak sz alm bulundum.

imdi sz sras, geldii iin, tekrar arze-diyorum, mmkn olduu kadar sinir ve asabma hkim olarak ve mmkn olduu kadar kendimi bu havaya kaptrmyarak Meclisin ve milletin huzurunda bu iin iyzn rlplak terih etmiye alacam. (Bravo sesleri, alklar).

Arkadalar; tam ve mstemirren devam etmek artiyle 26 sene sren Byk Millet Meclisinin teri hayatn bir ksmmz yaadnz, bir ksmnz da zabtlarda grebilirsiniz. Hibir kanun tasars yoktur ki Toprak Kanunu tasars kadar bu Mecliste uzun mzakerelere mevzu, ince tetkiklere mevzu olsun ve mzakeresi bu kadar uzun srsn. Yine arkadalar, bilirsiniz ki bu milletin siyasi, iktisadi ve kltrel btn hayatn yeniden tanzim eden Cumhuriyetin hibir inklp hareketi yoktur ki, toprak dvas kadar gecikmi olsun. Toprak dvas kadar mukavemetlere mruz kalsn. Toprak dvas kadar millete lakal 15 senedir vdedildii halde ta-hakkuk ettirilmemi olsun. (Doru, bravo sesleri).

Arkadalar; bunun sebebini terih edecek deilim. Bunun sebebi, mal zorluklar mdr, siyasi bnyedeki noksanlklar mdr? Bunun sebebini burada terih edecek deilim. Yalnz arkadalar; daha eyh Sait isyannn millerini tetkik ederken, daha halk dileklerinin birer m-kesi olan Kurultaylarn ilki olan 1927 Kurultayn burada yaptmz zaman milletin mill bir feryat halinde bir. sesi ile karlatk. Bu ses, toprakszlk sesi idi. Bu ses bir ksm vatandalarn baz yerlerde toprak sahiplerinin tahakkm altmda mustarip olduunun sesi idi. (Bravo sesleri, alklar).

AjjkadaJar; miktar az da olsa, fakat inkr edemezsiniz ki,.b* memlekette ana rahminden topraa kundaksz den, ve gece gndz lnciye

im 0:1 kadar toprakta, toprak iinde mrn tebah ettii halde ld vakit toprak altma kefensiz giren Trk oeuklan vardr. Az da olsa vardr ve bunlar emeklerinin karlm tam olarak alamamaktadr.

R. KAPLAN (Mara) - Mekanszdr, evsizdir, yuvaszdr.

M. KMEN (Devamla) arkadalar, toprak ii, apka ii deildir, toprak ii yeni Trk ' harfi ii deildir, toprak ii herhangi bir inki-lbn bir hamle ile yere serebilecei bir i deildir. Elbette tetkik ister, elbette tetebbu ister, elbette ki tatbik kabiliyeti ierdi. Biz de yle yaptk. 15 sene uratk, 20 bin kyde tetki-kat yaptrdk. Milletler Cemiyetinden raporlar getirttik, Avrupa'ya heyetler gnderdik. Nihayet arkadalar, bu kadar mesaiden sonra bu kanayan, bu kanadka evvel toprak sahiplerini boacak olan yaraya bir merhem srelim dedik. Tatbik sahasna getik, be aydr uratk. Fakat arkadalar, istirham ediyorum, btn hislerden tecerrt ederek dnelim, bu be aylk mesainin muhassalas olan bu tasarnn bilhassa-.17 nci maddesi iyi bir hal olmadktan sonra kylnn yllardanberi hasretini ektii toprak mevzuunda ona ne veriyoruz? Tasardan aln bu 17 nci maddeyi, rica ediyorum, ne kalyor. Trk kylsne?... te "arkadalar, yazk ki tasan bu hale geldi, bu hale getirildi Neden bu hale* geldi? Btn akliyle bunun sebebini de arzede-yim: Tekil ettiimiz geici Komisyon bize iyi -bir tasan veremedi. Bunda ilm ve meslek kudretini hakikaten takdir ettiim Tarm Bakannn siyasi hayatnn krpeliinin de tesiri vardr. Fakat yine samimiyetle sylyorum ki, Komisyonun mesuliyet hissesi daha byktr. nk arkadalar, Komisyon bu ite mterek bir gayretle yaratc, inanc, yapc bir zihniyetle alp iyi bir eser meydana getiremedi. Nitekim arkadalar, meydana kan eserin Nasrettin Hocann kar helvas gibi bizzat Komisyon arkadalarmzn baz yeleri tarafndan ne hale getirildii malmdur. 40 tane muhalefet damgas, krk tane muhalefet yamas vurulmutur. Komisyon dahi yapt iten memnun deildir. Arkadalar benim bu szlerimden dolay Alettin Tritolu arkadamza vki olan tarizin insaf -r arkadalar tarafndan bana yaplacan zannetmem. Her arkadan bir eserin iyi bir eser olduunu tebarz ettirmek hakkdr. Milletin

B : 68 4 ..< verdii t>u sfatla diyorum ki, komisyonun verdii eser iyi bir eser deildir. O halde arkadalar bu takrir nereden kt, nasl kt ve niin kt bu izahatla daha iyi anlalr. Arkadalar mill ihtiyacn yannda, hepimizin bu millete verilmi bir eref sz vardr, O halde biz bu eseri bu haliyle millete sunamazdk. Bu eseri grdkten sonra bu Meclisin ananesine uyarak, Meclisin mterek vicdan, mterek uuru harekete geldi. . . ."

Bu mterek vicdan, bizi tahkik eden bu ileri vicdan, bu ana st giibi ak ve pak olan vicdan, hi bir isnadn kirletemiyecei vicdan bizim gururumuzdur, bizim faziletimizdir. O vicdann tahriki ile millete bu kanunu hediye iin bu takriri meydana getirdik. (Alklar).

Arkadalar; gurur iddia eden hodkm bir arkadanz deilim, fakat naiz bir hukuku, Anayasa Komisyonunun bir yesi ve Anayasa hakknda mtevaz bilgiye malik bir arkadanz olarak iddia edebilirim ki, takrr iradei maliyenin bir ifadesi, milletin yegne mmessili olan meclisin ahlanm bir timsalidir. (Alklar, bravo sesleri) Anayasa ruhuna uygundur, itze uygundur, mteebbislerini tebrik ederim. Mteebbisleri takriri en ince f ormalitelelere riayet ederek buraya getirmilerdir

Adnan Menderes arkadamzn samimiyetinden elbette phesiz yoktur. Fakat ltfetsinler. Demin Recep Peker arkadamz, Alettin Tirido-lu'nun encmenin drt azasnn hatt hareketini belirtirken sarfettikleri szden dolay feveran ettiler. Fakat kendilerisin, hareketi nihayet mill hkimiyeti baltalayan, Anayasaya mugayir olan, iradei milliyeye muhalif olan tarz hareketi 321 Milletvekilinin, Byk Millet Meclisinin drtte n tekil eden byk bir arkada kitlesini takririne mal ettiler hareketidir.

Hatt ettiniz Adnan Menderes, gnahkrsnz Adnan Mederes.

Arkadalar, bir kaza ettiniz, Peygamberi bilmem, Trk milletini honud ettiniz, iftihar edebilirsiniz. (Bravo sesleri alklar).

.... F; KURDOL (Manisa) Sayn arkadalar, bundan evvelki oturumlarda, kar syleyen birka arkada 4inlemi, serbest meslek sahibi, aydn bas arkadalarn baz salleriyle karlamtm. Sdece bu rk iddialar, dinlemi veya okumu dier vatandalarmz da bulunabUe-

\. 1945 0 : 1 ceini dndm iin cevaplarm ksaca bu krsden de tekrarlamay ve hakikati ve dncelerimi bu krsden de belirtmeyi faydal grdm. aret ettiim arkadalar, dvay anlamakta benimle birlemilerdi, bu izahatm, dinleyecek veya okuyacak vatandalarmzn da ayn kanaati paylaacaklarnda phe etmiyorum.

Sayn arkadalar, bu tasany ilk incelemeye baladmz gn, bir ka arkadamz ve bunlarn arasnda bilhassa Aydn Saym Milletvekili Menderes uzun uzadiye konutular.

ileri srdkleri fikirlere dayanak olabilecek malzeme ararken, snamadklar delil kalmad, mehur bir deyile gkten, yerden istimdat ettiler. Dvann maksadna ve meneine kadar uzandlar, hatta... Bu krsden, halka hizme-tin en byk teminat, eseri ve delili olan bu krsden ve...byle bir kanun tasarsn konutuumuz srada gereklere gzlerini yumup, halkmzn % 80 ni kaplayan kyl ve ifti kardelerimize devaml bir hizmetimiz gememiz oldu-

- unu syliyecek ve daha da ileri giderek, bu yurtta daima nefretle anlm ve bugn yklm olan yabanc, baya bir rejimin bir kanunu ile herhangi bir mnasebet dnebilecek kadar hatalara saptlar.

Esas itibariyle ,ba vurduklar delillerin istikmeti takip edilerek arkadamz tatmin edebilecek bir tartmann yaplabilmesi ve ileri srdkleri mtalalarn kendilerinin iltihak edeceklerine phe olmyan ekillerde rtlebil-mesi;

Bu memleketteki toprak rejimi ve durumu.

Ve bu rejim ve durum iinde topraksz iftiyi toprak sahibi yapmak iin bir kanun dnmek faydal olup olmyaca zerinde grme imknna bal kalyordu.

Bir arkadamz hakl olarak mensup olduumuz parti programlarnn birbirini takip etmi fkralarn, Devlet ve Hkmet reislerimizin bu fkralar tekrarlayan sylevlerini ve nihayet Anayasann 74 ncu maddesinin millete ve Devlete malomu mir hkmlerini burada Jatrrlattlar. Yalnz partili, olarak deil, Trk olarak ta Anayasann bu sarih, mir, kesin hkm baki kaldka arkadamn ve bir ksm arkadalarmzn

. ileri srdkleri fikirlerin bizi seyketmek iledii istikmeti takip ve bunun zerinde tartmaya ye neticede nerelerde, nasl hata etmekte olduk

B : 68 4 . 6 larn bir kerre daha ispata mahal ve imkn yok. tu. Aksi halde Anayasann bir hkmn tartma durumuna dm olacaktk.

Byk Meclis vekr ve hrmetle btn sylenenleri dinledii ve maddelere geilmesi oyunu verdi. Bu deerli arkadamzn phesiz kendi yazhanesine kapanarak uzun uzadiye konuyu kendi bakmndan lp, biip krsde bize bildirdii metni dinlerken, 17 nci madde hakkndaki takrir dolaysiyle kendisinin ileriye srd mlhazalara mtenazr bir sual aklmza geldi

Arkadamzn bu Meclisin gelenek ve tzk bkrmmdan uyguland usuller hakknda ayr ayn ve kendine mahsus ller kullandn ilk demeleri srasnda da anlatmtk. Bu defa da tek bana kendilerinin mkerreren yaptklar ve yapabilecekleri bir hareketi, toplu bir milletvekili kitlesi tarafndan yaplm grnce ye

niden garip ve hakikatten uzak fikirlere sapm olduklarn grmek hayret verdi. Kendi tabirleriyle: Konuulmadan Meclisten geirilmek istenmesi ve bu maddenin kabuln bir emrivaki haline sokmak arzusu bu; Yksek Heyetinizin drtte nden fazlasnn imzasm tayan takriri dourmu.

Arkadalar, bu, bizim kendisini, hi birisi ayakta duracak halde blmyan gunagn fikirlerini hrmetle dinlemi olduumuz arkadamzn... Ne garip bir mukabelesidir. ki oturumdur yaplmakta olan tartmalar kendisinin bu ana zannmn ne esassz bir vehim olduunu ispat etmiyor mu? Bu Mecliste ne zaman daha doru ve daha isabetli ve yurt ve jnillet iin daha hayrl bir fikir ileri srlmse byle bir ekseriyet toplayamamtr.

Arkadamn fikirlerinde ise bye.bir mahiyet olsayd, onun da talihi byle olacakt. Kendileri, iftiyi toprak sahibi yapmak prensipinin esasma mteriz olmadklarn son demelerinde ltfedip sylemilerdir. Baka trl-de olamaz. Fakat ben bu szlerle tezlerini badar bir va-ziyettte gremiyorum. Bana bir nevi barikat sava yapyorlar gibi geldi. - Tuttuklar ve tekrarladklar usul bunu gsteriyor. Eer bu yol istikmetinde gitmelerinin bu kanunun bu yurtta ve"^Wurathdalarmiz nebinde karlamas

l scak sevgi, anlay, feragat havasma nr zarar lmiyaean kestrseydii, bu ok

kymetli'arkadamzla bu krsde bu tarzda kar-

0 : 1 lamak istemezdim. Fakat gazete stunlarnda, radyo balarnda toplanan milyonlarca vatanda dnnz ve bunlardan bir tanesinin bile, yanl, usulsz bir yol tutulmu, milletvekillerinden drtte nden fazlas doruyu ve tartmay bomak iin bir takrir altma imzalarn koymular gibi bir iddiay mukabelesiz dinjemi olmasn hibir bakmdan doru grmedim. ,

Bu takrir ve bu iddialar muvacehesinde en tarafsz ekilde fikirlerini syliyebilecek vaziyette, ' milletvekillerinden biri sfat ile, millet krssnden millete u gerei sylemek istiyorum.

Anayasamzn 74 nc maddesi; iftiyi toprak sahibi etmek ve bu maksatla kamulatrla-eak toprak bedellerini demek tarzn zel bir kanuna balamak vazifesini vermektedir. Bugn yaptmz ve tartma ve dikkatimizi hasretmemiz gereken i de budur.

Parti programlarmz ve Kurultaylarmz, arasz bu prensipi tekrarlam ve bata bu milletin en byk evld ve Devletimizin kurucusu Ebed ef Atatrk ve Mill ef tnn olmak zere ; Hkmet ve Devlet reislerinin sylevlerinde arasz tekrarlanmtr.

Bu ahsi menfaatlar ve vaziyetler ve yalnz bugne ait mlhaza ve hesaplar bakmndan d-dnbilecek bir mevzuu deildir. Fazilet *ve cemiyetin saadeti ve istikbali erevesinden anlayla, feragatte sevgi ile dnp cesaretle karar verlmesj gereken ulusal bir itir. Hayat kendimiz iinde, yurdumuz iinde almak iin kr fi derecede uzun ve milletimizin hayat ise hudutsuzdur. Zekmz ve kararmz yalmz gnmz ve hayatmz aydnlatan benci klar deil, nesiller boyunca yanacak olan ekillerde kullanmaca mecburuz, ' . - .

Yannki ve hatt yakn.yarndaki terkiye iin Topraksz k6^i& brakmamak ok hayati bir nemi hi phe brakmyacak ekillerde ihtiva etmektedir. Bu kadar esasl geni ve nemli bir karardan baz vatandalar tahiatan mutazarrr olsalar ,ve kendileri iin ac olsa bile bu ekil ve nemdeki mill ilerin bu tarzda ac olarak duyulacak jflk tesirleri o iin sonu itibariyle eaderi iin de iyi ve her tesirli ilca ac o\-uunu dnmeleri lzmdr. Yurdumuzun iftdurito/ ktfig kesafeti ve sahalar bakir mmdan gen i ve eitli manzaralar kapsadr ve Anayasanm ie yalaz bol toprakl yejder iijl o

- t f -

B 68 4 J hkm ihtiva etmedii malmdur. Hkmet bu

- Anayasann ve Parti Kurultay ve programlarnn emrettii vazife ve yetki ile tehiz edilirken kendisinin bunlardan herbirine uyacak ve kanunun her yerde ve her vaziyette tatbikim teinin ederek adalet ve umumiliini salyacak ekillerde salhiyetlendirilmesi iin kamutayda hi bir itirazsz kabul edilen dar ve bol toprakl yerler hakkndaki 15 - 16 ne maddelerden sonra pek ok dar toprakl veya hususi artl sahalar iin de bir hkm ilve etmek Anayasa hkmnn umumiyeti bakmndan bir zarurt idi. Bu madde yani 1(7 nci maddenin gerek Geici Komisyon mazbatasnda gerek takrirde mevzuu bahis ekli bundan evvelki iki madde esaslarn sfra inidrmekte olsayd, o halde bu iki maddeyi kanun koygusu yani Byk Millet Meclisi lav ve abes olarak kabul etmi olurdu. Kanun koyucusuna byle bir ey isnadedilemez. Hakikat da bu deildir. Btn hukukular bilirler ki, birbirini takip eden bu madde ancak eitli vaziyetleri karlamak iin konmutur. Bir tertibi ihtiva eder, biri dierinin hkmn nakzetmez. eitli kanunlarmz da icra mevkiine verilmi bundan daha geni, daha dereceli sa-, lhiyetler yok mudur?. Salhiyetlerin lyk ile kullanlmad,, hallerde Byk Millet Meclisinin teri. murakabesi kullanmyanlarn yakasna yapr.

Dvann esas nedir? Ne zirai iletme, teminatl mlkiyeti bu madde ile 50 dnme indirilmi; ve zirai kredi ve kymetler zerinde tesir yapacak ve mtekaddim iki madde hkm Te teminatn sarsacak bir vaziyet ihdas olunmu ne de her geyi nispi olduuna ve 15 ye 16 nci maddeler hkm baki kaldna nazaran orta veya byk iletme imknlar kklenmitir.

Arazide aslolan mesaha deil, iletme eklidir. Bu kanunla teminatl zira iletme mlkiyeti 50 dnme dm olmak iin Trkiye'nin nfusla lebalep farzedilmesi veya Hkmetin kanunu anlamayacak ve mutlaka fena maksatla tatbik edecek sanlmas lzmgelir ki, bu da-hakikate Meclise "ve Hkmete kar itimada uygun iejdiK

vipKbir iki kelime de Hkmete sylemek istiyorum i'

Bizim rejimimiz Devletilii gaye deil,'- vasta diye kabul etmitir. Bu gr neticelerine t&ftapen uyg$n yeni bir; dnya ile de kar kar-

.1045 0 : 1 siyayz. Baz arkadalarmzn toprak mevzuunda sz sylerken baka ahsi ve maddelerden de bahsetmeleri yanl ve glntr. Yurdun-

; saadet ve istikbali, kurulup korunmasij eazlan-I mas hereyden nce toprak ve zerindeki insan i emeinin kymetleudirilmesine baldr. Kar

latmz bugne ait fiyat, ihra, ithal, hayat pahall meseleleri dahi bu istikametlerde tutacamz ve adm adm takip edeceimiz hesapl plnl yry ve e gidii temin derecemizle mtenasiptir. Rasyonel almay mill iar haline getirmek iin, ilgili btn sahalarda ayn zamanda alnp tatbik ve takip edilecek tedbirler, bugnk i ve d vaziyetlere ve bilhassa d ticaretin grnen ehresine gre dahil yani mstahsili ykmyacak senkronizasyon yoluyla elde edilmi bir fiyat intibak pln, kooperatif mevzuatmzda baz deiiklikleri uygun bir d ticaret ve sanayeme politikas, istihsal ve ticaret hayatnda, bu hayatn emniyet gereklerine ve dileklerine uygun istikrarl mevzuat ve usulleri kanunla birlikte ele alnmas gerekli kk ilerdir.

Harpsonrasnn cephesi, tarlalara snai istihsal ve ticaret sahalarna ve bir kelime ile piyasalara inhikal etmi ve edecektir. Her eit mstahsil ve her dereceden tacir bu ileri ve medeni dnyay kaplyan ve kaplyacak olan savatan, mill korunma ve kurulma cephemizde n safta dev alnm, alma tarzlarn ve muvaffakiyetlerini kolaylatrmak balca menfaatimiz olan mill varlklarmzdr. Hkmet gerekesinden ve bu krsdeki aklamalardan bu kanunu bu maksatlarla dier birok, mevzuatn da takip edeceini memnuniyetle kaydetmi bulunuyoruz.

Toprak ve stndeki adam kymetlendirme bakmndan bilhassa btn mtehassslarn tavsiyede- birletii yaym sistemi zerinde durmalarn ehemmiyetle ben de tavsiye ederim. Bu sistem iskn ve dier ilgili iler ve kurumlarla birletirilerek bir kkiler manzumesi halinde de mtala edilebilir.

Maddenin teklif vehile kabuln ye tatbikatnn memleketimiz ve milletimiz iin hayrl olmasn dilerim.

H. T- DALIOL (Antalya) -^- Arkadalar, ben Toprak Kanununda 17 nci mt^tem bulunmasn, bilhassa adna efendi demlimiz iftiler iin zaruri, gryorum. Kanunda bu maddeyi kartnz, o bir iskelet haline gelir.

B : 68 AA Tadil teklifine bendeniz de imzam koydum,

nk o olmasayd kanun adm bamda bir arzaya urcyacakt ve ksteklenecekti.

Arkadalar; memleketimizde kk iletme bilhassa vatandan syiine istinat eder. Grdk ki, imdiye kadar icarla veya yarclk suretiyle topraklar iletmek, aile sayinin karln hi bir zaman vermedi. Arkadalar, bizde ifti dvasnn ve arazi meselesinin ehemmiyetini tebarz ettirebilmek iin msaadenizi rica ederim. Tarihi bir iki hdiseyi arzedeceim. Yksek malmunuzdur ki, Osmanl mperator-funda da arazi meselesi bilhassa bu memleketin en byk dvasn tekil etmitir. mperator-lukta balca iki tabaka gze arpyordu. Birisi asker veya memleketi koruyan ksm. kincisi ifti tabakas, yani reaya dediimiz- ksm. Osmanl mperatorluu arazi fethettike oradaki gelenekleri ve detleri muhafaza etmi olmakla beraber oradaki halkn, ifti tabakasnn hakkna hrmet etmeyi de pekl gstermitir. Memleketin temsilcisi olan timarl sipahiler bilhassa araziye sahip deillerdi. Yalnz bunlar iletirler, yalnz muayyen bir r mukabilinde kendi haklarn alrlard. tmperatorluk kanunlarnda ifti iin sipahiye alrken r en yakn bir yre gtrmek mkellefiyetinden baka bir ey yoktu. Bugn dahi bu usul hl Romanya'da caridir. Yani kyl istihsal ettii mahsuln en yakn bir merkeze gtrmek mecburiyetindedir. Sipahi iin de bundan baka hususi yani kylden istiyecek baka bir ey yoktur. Sipahiye kylye hi bir ey tahmil edemez. Halbuki Uzun Hasan Alid&evle Bey ve Kaytbay kanunnamelerinde salgn, angarya ve beyleri besleme mkellefiyetleri vardr. Yani bu usul koyu derebeylik sistemine uygundu. Fakat tmperator-lukta, bizim Osmanl sisteminde bu yoktu. Sonra arkadalar, bu sistem bozuldu ve bilhassa 17 nci asrda timarlar lyik olmyan insanlara verildi'.

ltizam " usul, aar usul, mukataa usul, memleketin nizamn ykt. Bu memlekette grlen bir ok ihtilflar srf bu yzden domaa balad. Yani toprak sisteminin deimesi, bu memleketin harabesine sebep olmutur.

Biliyorsunuz ki, Osmanl mparatorluunda sahibi arz diye kimse yoktur. Toprak tamam ile Devletindir. Fakat sonra biz; hatr iin ve yahut muhtelif sebeplerle, fakat kt sebeplerle mu-

. 1945 O : 1 kataa usulne, iltizam usulne una ve bunft doru gittike memleketin irazesi bozuldu. Celli isyanlar, memleketin muhtelif taraflarnda kan bir takm isyanlar hep, bu sistemin bozulmasndan ileri gelmitir..

Arkadalar; Rumeliliden feci bir ekilde, ekildik. Sebep; Rumeli ayan, Rumeli Beylerbeyleri, kilometrelerce devam eden iftliklerinde daha ucuz olsun diye raiyet altrdlar. Trk iftisine toprak vermediler, yabanc unsur altrdlar. Vaktaki felketler gelip att, dn hkimi olduu topraklar brakt, Devlet hkimiyetini brakt, dn esir olanlar o topraklarn sahibi oldular. Rumeli 'de ' hkimiyetimizin bu kadar abuk silinmesine saik olan meselelerin banda bilhassa bu toprak meselesi gelir.

kinci bir tarih hdise : Bosna. 15 nci'asrda Fatih Bosna'y zaptetti. Orada Etiyen Du-an tarafndan 14 nc asrda kurulan bir Srp mparatorluu vard. Halk onlarn zulm altnda inliyordu. . Orada kle hayat yayorlard. Vaktaki Fatih burasn ald, zenginler, zadegu kat, Fatih eline geirdii topra hakik halka verdi ve orada slmiyet bugne kadar yaamaktadr. Tabii o devirde slmiyet yan Trklemek demekti. Srp Bosna'da eer bugn bir milyona yakn Mslman varsa Fatih'in toprak siyasetinde tatbik ettii sistemde aramaldr. Arkadalar, biz memleketi iinden fethetmek mecburiyetindeyiz. 17 nci asrdanberi Trk iftisi toprakszlktan mustariptir. Yollarda gryorsunuz birok ktleler kimisi yorganlarn srtlam giderler, sorarsnz ya ukurova'ya veya Aydn ovalarna giderler. Zannetmeyiniz ki bunlar geici ameledir. Hayr, bunlar ve topraklar olmyan veyahut ta yetmeyen kimselerdir. Bunlar oluk ocuklarn geindirmek iin alt ay uzaklarda gurbet hayatn yaamak mecburiyetinde kalan zavall vatandalardr. Niin bunlar toprak sahibi yapmyalm? Belki bu kanun baz vatandalarn zararn mucip olacaktr. Fakat dnnz, binlerce, yzlerce ve milyonlarca vatanda bundan istifade edecektir. Bu kanunu kabul etmek suretiyle memlekette mesut, mreffeh, iine, yerine ve yurduna bal birok ailelerin teekkl etmesine sebep olacaz. Adna Efendi dediimiz kylye hakikaten hizmet etmek zaman gelmitir. Kyl efen-dimizdir. Ne ekilde efendimizdir ? Mustarip olan odur, topra olmyan odur, hereyi on-

B : 68 4 . 6 elan bekliyoruz, ona bir ey vermiyonz. Dva * byktr.

Arkadalar; szlerime son vermeden evvel ad Gndeliolu olan bir halk airinin bilhassa bu toprak yznden Trk milletinin, Trk iftisinin strabn belirten bir beytiyle nihayet vereceim. Dn Hasan Reit Beye vermitim, Ulus yanl yazm :

Nere idem gidi yokluk elinden, Dolanp belime kuak oluksun.

Hakikaten yokluk bir sefalet kua halinde kylnn beline dolanmtr. Yksek Meclisiniz Trk kylsnn belindeki bu strap kuamn atacaktr. Ona hakik hviyetini veriyoruz. Millet te bizden bunu istiyor.

K. KAMU (Rize) Sayn arkadalarm; toprak reformu memleketin hayatn geni mikyasta ilgilendiren esasl slahatdan biridir. Bu, inkilp saylabilecek kadar nemli kanunun bir Part i konumasna konu dahi yaplmadan Byk Meclisin ak konumalariyle btn dnya ve millet huzurunda mzakere ve mnakaas Trk demokrasisinin ok byk bir olgunlukta bulunduunun bir delili saylabilir (Bravo sesleri);.

stnde enok durulmak istenen 17 nci madde daha kanunun heyeti umumiyesi zerindeki grmeler srasnda o tarzda takdim edildi ki, bu madde aa yukar kanunun iskelet maddesi oldu.

Arkadalarm toprak reformuna ve bu kanunun getirdii esaslara mutabk olduunu syli-yen arkadalarmzn samimiyetlerine tamamiyle inanyorum. Kimsenin hsn niyetinden phe etmee hakkmz yoktur. Fakat kabul buyursunlar ki, bu madde dolaysiyle ortaya srdkleri argmanlar biroklar tarafndan bu reformun lzumsuzluu lehinde dahi kullanlabilecek niteliktedir. Bu itibarla bu itirazlara objektif bir tarzda cevap vermek lzumuna kanaat getirenlerdenim. Bendenizi krsye sevkeden sebeplerden birisi budur.

Bir defa 17 nci maddenin memlekette orta iletmeyi ortadan kaldrmak isteyen, memleketin 50 er dnmlk paralara blnmesi neticesini verecek bir muhtevada bulunduunu iddia edenler oldu. Birok arkadalarmz hakl olarak bunun hakikate uybadm sylediler. Arkadalarm, orta iletmeyi ortadan kaldrmaya matuf

.1945 O : 1 bir hkm ortada mevcut deildir. Bir defa memleketi dar toprakl veya geni toprakl blgeler olarak tefrik eden, orta ve byk iletmeler iin bu blgelerden birisinde 5 000, dierinde 2 000 dnmden fazlasn kamulatrmaya tbi tutan maddeler vardr. Hatt arkadalarm, dzenli iletmeler dar blgelerde 2 000 dnmn stnde de olsa, yani 5 000 dnme kadar kamulatrmaya tbi tutulmyacaktr. Bu hkmler dnda 17 nci madde bir baka maddeye atf yapmaktadr. 17 nci madde kirac, ortak veya tarm iisi sfatiyle hayatlarn muayyen bir toprak parasna balam insanlarn stnde altklar topraklara sahip olmasn istihdaf eden bir maddedir. Bu vaziyette bulunan topraklar iin kamulatrma haddi 50 dnmn stndedir. 50 dnm bir haddi zami tekil etmemekte, bilkis 39 ncu madde gereince, bir ifti ailesi iin o yerde kfi grlen toprak haddinin kat mal sahibine braklmaktadr. Arkadalarn bu nokta zerinde verdikleri izahat tekrarlamak istemiyorum.

Bazlar topran kk paralara ayrmak suretiyle yaplan reformlarn baka memleketlerde, yalnz siyasi sebeplere dayandn sylediler.

Arkadalar; Tuna ve Baltk memleketlerinde yaplan reformlardan bazlarnda siyasi, itimai, iktisadi sebepler birbirine karktr, bunlar zaten kesin olarak birbirinden ayrmaa imkn

yoktur. Bu memleketlerde yaplm olan toprak kltmelerinin, toprak kltmelerinin, toprak datmalarnn asl sebebi memlekette topran tevezznde ok adaletsiz bir durumun mevcut oluudur. Mesel Romanya 'da 4 000 kadar aile 4 milyon hektar toprak sahibi olduu halde 3 000 000 ifti ailesi 3 000 000 hektara yaklamyan bir miktarda arazi sahibi olmak vaziyetinde idi.

1907 - 1908 senelerinde Romanya'da toprak durumundaki bu nispetsiz gayri msavilik yznden s/ilhla bastrlan kanl ihtilller olmutur.

Orta iletmenin deil, byk iletmenin ST tnl kabul edilir, bu stnlk; makine kullanlmas, byk sulama ilerine, byk teslislere imkn bulmak, pazar tekilt yaparak sat ilerini tanzim edebilmek, sonra btn bu slh ve tesisler iin lzmgelen krediyi tedarikte kolaylklar elde etmekten ibarettir.

Arkadalarm; buna mukabil kk iletme-

74

B : 6 8 4. kr in muhakkak olan faydalan vardr, bir defa; toprak datma yoluyla byle kk mlkiyetin kuvvetlendirme istikametinde yaplan reformlarn mutlaka randuman drd hakknda ileri srlen iddialar doru deildir. Bu reformlarn muhakkakki faydalar bir defa itimai istikrara hifemet etmi olmalardr. kincisi, memleket iindeki istihlke cevap vermei hedef tutan Tarm istihsali iin kk iletme bykten dada elverili, istihsali daha artrc bir vastadr. Sonra kk iletme iin byk iletmelerin stnlne kar birlikte tekiltlanmak, dayanma ve tekilalanma yoluyla gerek kredi ilerinde, gerek sat ilerinde, gerek makinalamada, ayni imknlar temin etmek aresi vardr. Birok memleketlerde tatbik edilmektedir.

Bizim memlekette hububat istihsali ihracat maddesi tedariki iin deildir, bizzat Adnan Menderes arkadamn yazd raporda gryoruz, bir yerde diyor ki, Trkiye'de yaplan zirai istihsalin % 80 ni bizzat ifti tarafndan istislk edilmektedir.

Sonra ekoslovakya'da yaplm olan, kk mlkiyeti kuvvetlendirme yolundaki toprak reformunun memlekette istihsali azaltmad; bilkis randman bakmndan daha iyi neticeler elde edildii klasik ekonomi tretelerinde yazlmaktadr.

Muhtelif vesilelerle arkadalarmz tarafndan bir emniyet faktr ortaya atld. Hakikaten bir muayyen iktisadi faaliyet iin ilgililerin ilerisinden emin olmas byk bir kuvvettir. Bendeniz b sahada yaplm olan temennileri Toprak Kanununun iyi uygulanmas, abuk uygulanmas, formalitelerin biranevvel yaplmas ve btn vatandalarn vaziyetlerini biranevvel renmeleri bakmndan yerinde bir temenni olarak telkki etmekteyim. Yalnz arkadalarn sadece toprak sahipleri iin dnd bu emniyet faktrn ben btn dayatn muayyen bir toprak parasna balam ihsjanlar iin de dnyorum. 17 nci maddenin istihdaf ettii ortak, kirac ve devaml tarm iisi sf atiyle kendisinin ve ailesinin hayatn muayyen bir toprak parasna balam olan insanlar iin bu emniyet faktrne ihtiya yok mu? Kira mukavelesi bittii zaman veyahut mal sahibi maln bakasna satt zaman bu adamlar kendi vaziyetlerinin ne olaca-n dnmekte muztarip deiller midir? 17 nci madde ite bu eit vatandalar, bu eit yurt-

. 1945 : | talar tedenberi almteriyle yuurmakta o duk

lan ve btn hayatlarn baladklar topraklara sahip klmak gayesini istihdaf ediyor.

Arkadalarm; Byk Millet Meclisi gerek Medeni Kanunumuzun gayrimenkul mlkiyetine1 ait hkmleriyle, gerek 2762 sayl Vakflar Kanuniyle mukataa ve icareteynli yerlerin stnde bulunanlara temlikini hatt mecburi klmtr; Bu husustaki hkmler aktr. Bugn 17 nei madde ile yaplmas istenen; bu hkm ylnz vakflara deil* hususi mlkiyet sahasna da temilden ibarettir:

Son^ arkadalarm; biz tarihi sahasnda ok zaman, Devletin ve btn mstehliklerin fedakrlna dayanan himayeler yapmaktayz. Ve sras geldike yapmaklmz da lzmdr. Btn bun-lan yaparken istinad ettiimiz en salam temel, memleketin byk ksmnn, byk ounluunun ifti oluu ve bunda ifti lehine yaplm bir fedakrlk mevzuubahis olduudur. Mstehlik ve Devlet u veya bu fedakrl ihtiyar ederken yapt fedakrlklarn sadece bir ka kiinin ceplerini dolduracak intiban hi bir zaman almamaldr. Bu itibarla dahi kk mlkiyetin kuvvetlendirilmesi isikametinde gitmekle bizdeki toprak ferormunun ok yerinde ve ok doru olduu kanaatndaym.

17 nei madde de yaplmas istenilen tadil iin verilen takrirde bendenizin de imzam vardr. Bu tadili, bir defa komisyonun getirdii hat ve nispetler zerinde hi bir tadil yapmamaktadr. Yalnz bu madde hkmnn daha iyi ve daha engelsiz ileyebilmesi iin daha ak bir hale konmasn istihdaf etmektedir.

Biz ortak, kirac, daim ii ile iletilen bir topran sahibine, bir ifti ailesine yetecek; haddin katn tanmakla da iktifa etmiyoruz. Baka madde, deer miktar bahsine ait olan madde yaplacak istimlklerde dierleri iin kabul ettiimiz vergi kymetinin bir misl