108
1 T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MERFU NİTELİKLİ RİBA HADİSLERİNİN TAHRİC VE TENKİDİ Tezi Hazırlayan Dursun Sarı Tezi Yöneten Prof. Dr. Selahattin Polat Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Y.Lisans tezi Eylül 2005 KAYSERİ

T.C. ERC İYES ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST … hadisleri merfu... · cerh-ta’dil lafızlarının tespitiyle olurken, metin tenkidi hadis metninin Kur’an’a, akla

  • Upload
    hathuan

  • View
    220

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

1

T.C.

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

MERFU NİTELİKLİ RİBA HADİSLERİNİN TAHRİC VE TENKİDİ

Tezi Hazırlayan

Dursun Sarı

Tezi Yöneten

Prof. Dr. Selahattin Polat

Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı

Y.Lisans tezi

Eylül 2005 KAYSERİ

2

3

ÖNSÖZ

Riba meselesi bütün zamanlar boyu güncel bir mesele olarak insanların hayatında yer

almıştır. Günümüzde ise riba artık hayatımızın her alanında karşılaşılabileceğimiz bir

sorun haline gelmiştir. Fıkıh ilmindeki riba hükümlerinin tamamı hadisler üzerine

kurulmuştur. Bundan dolayı bu hükümlerin doğruluğu ve yanlışlığı üzerine hüküm bina

edilen hadislerin sıhhatleriyle doğru orantılıdır. Çalışmamızın temeli de buraya

dayanmaktadır.

Tezin birinci bölümünde ribayı tarif eden hadisleri ele aldık Alt başlıklar olarak ta,

ribe’l-fadl, ribe'n- nesieye ve kalitesiz hurma karşılığı kaliteli hurma almaya dair

hadislere yer verdik.

İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri ele aldık. Alt başlıklar olarak ta, riba yiyeni

lanetleyen-nehyeden hadislere, yedi ve dokuz günahı sayan hadislere, ribanın tozunun

bulaşamadık insan kalmayacağıma dair hadislere, cahiliyye ribasının ortadan

kaldırıldığına dair hadislere ve ribayı kötüleyen diğer hadislere yer verdik.

Üçüncü bölümde riba ayetleriyle ilgili hadisleri ve riba ile ilgili diğer hadisleri ele aldık.

Alt başlık olarak, riba ayetinin nazili esnasında olanlara dair hadislere, riba ayetinin

nazil olan son ayet olduğuna dair hadislere ve riba ile ilgili diğer hadislere yer verdik.

Son bölümdede hadislerin genel bir değerlendirmesini yaptık. Sonuç olarak, ribaya dair

yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp senedlerinin sıhhatine

bakılmadığı, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını belirledik.

Tezin, konu seçimi aşamasından, son halini alıncıya kadar ki evrelerde büyük emeği

geçen ve yoğun çalışmaları arasında vakit ayırıp yol gösterici yardımlarını esirgemeyen

muhterem hocam Prof. Dr. Selahattin Polat Bey’e, tezin her aşamasında manevi

desteğini hiç esirgemeyen Abdulcelil Alpkıray kardeşime, değerli görüş ve uyarılarıyla

daima yanımda hissettiğim Nurullah Ağitoğlu kardeşime teşekkür ederim.

Dursun Sarı

Kayseri 2005

4

ÖZET

MERFU NİTELİKLİ RİBA HADİSLERİNİN TAHRİC VE TENKİBİ

Tezin konusu, riba ile ilgili merfu hadislerin sıhhat derecelerini tespit ve tenkit

etmektedir. Amacı ve önemi ise riba gibi tamamı hadis üzerine bina edilmiş bir

konunun hadislerinin sıhhat dereceleri tespit ederek bu konudaki hükümlerin

güvenilirliğine de bir açıklık getirmektir

Tezin birinci bölümünde ribayı tarif eden hadisleri ele aldık Alt başlıklar olarak ta,

ribe’l-fadl, ribe'n- nesieye ve kalitesiz hurma karşılığı kaliteli hurma almaya dair

hadislere yer verdik.

İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri ele aldık. Alt başlıklar olarak ta, riba yiyeni

lanetleyen-nehyeden hadisler, yedi ve doku günahı sayan hadisler, ribanın tozunun

bulaşamadık insan kalmayacağıma dair hadisler, cahiliyye ribasının ortadan

kaldırıldığına dair hadisler ve ribayı kötüleyen diğer hadislere yer verdik.

Üçüncü bölümde riba ayetleriyle ilgili hadisleri ve riba ile ilgili diğer hadisleri ele aldık.

Alt başlık olarak, riba ayetinin nazili esnasında olanlara dair hadisler, riba ayetinin nazil

olan son ayet olduğuna dair hadisler ve riba ile ilgili diğer hadislere yer verdik. Son

bölümdede hadislerin genel bir değerlendirmesini yaptık.

Sonuç olarak, ribaya dair yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp

senedlerinin sıhhatine bakılmadığı, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını

belirledik.

Anahtar kelimeler: Ribe’l–Fadl, Ribe’n–Nesie, Ravi, Tahric ve Tenkid

5

SUMMARY

THE TAHRİC AND TENKİD OF MERFU RİBA HADİTHS

The subject of the thesis is to determine the accuracy of merfu hadiths and wrire the

critical review of them. The aim and importance of this thesis is to determine the

accuracy of the hadiths of the subject like interest that is absolutely based on hadiths

and shed light on the reliablity of opinions about this subject.

İn the first part we studied the hadiths that decribe interest. We included ribe’l-fadl,

ribe’n-nesie and the Exchange of the date of good quality as subtitles.

İn the second part we studied the hadiths that disapprove of interest. We included

hadiths which curse the eater of interest and tell that there will be nobody not mixed

whit the dust of interest and the hadiths about the abolishment of cahiliyye interest as

subtitles.

İn the third part we studied the hadiths related to interest verses. We included the

hadiths tellig that the interest verse is the last verse to be revealed as asubtitle.

İn conclusion we determined thats in the studies about interest hadiths the quoters of the

hadiths were not taken into consideration but the texts of them.

Key words: Ribe’l-Fadl, Ribe’n-Nesie, Ravi, Tahric ve Tenkid

6

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ..........................................................................................................................3

3........................................................................................................................ÖZET

SUMMARY ..................................................................................................................4

KISALTMALAR .........................................................................................................7

GİRİŞ ............................................................................................................................8

1.RİBA KAVRAMI..................................................................................................8

2. TENKİD VE TAHRİC KAVRAMI ...................................................................9

3.METOD VE KAYNAKLAR…………………………………………………...10

BİRİNCİ BÖLÜM......................................................................................................15

RİBAYI TARIF EDEN HADİSLER........................................................................15

1. RİBE’L-FADL’A DAİR HADİSLER ..............................................................15

1.1 Ribe'l-Fadl'a Dair Altı Maddeyi İçeren Hadisler............................…………. 15

1.2. Ribe'l-Fadl'a Dair Dört Maddeyi İçeren Hadisler...........................................20

1.3. Ribe'l-Fadl'a Dair İki Maddeyi İçeren Hadisler......................................25

1.4. Ribe'l-Fadl'a Dair Bir Maddeyi İçeren Hadisler……………..……………28

1.5. Ribe'l – Fadl'a Dair Üç Maddeyi İçeren Hadisleri ......................................30

2.RİBE’N- NESİE’YE DAİR HADİSLER ..............................................................33

3. KALİTESİZ HURMA KARŞILIĞI KALİTELİ HURMA ALMAYA DAİR

HADİSLER.................................................................................................................41

İKİNCİ BÖLÜM………………………………………………………………….…46

RİBAYI KÖTÜLEYEN HADİSLER.......................................................................46

1.RİBA YİYENİ LANETLEYEN – NEHYEDEN HADİSLER ............................46

2.YEDİ VE DOKUZ GÜNAHI SAYAN HADİSLER ............................................56

3. RİBANIN TOZUNUN BULAŞMADIK İNSAN KALMAYACAĞINA DAİR

HADİSLER.................................................................................................................62

4. CAHİLİYYE RİBASININ KALDIRILDIĞİNA DAİR HADİSLER ...............66

5. RİBAYI KÖTÜLEYEN DİĞER HADİSLER.....................................................69

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ....................................................................................................73

RİBA AYETİYLE İLGİLİ HADİSLER..................................................................73

1. RİBA AYETİNİN NAZİLİ ESNASINDA OLANLARA DAİR HADİSLER ..73

7

2. NAZİL OLAN SON AYETİN RİBA OLDUĞUNA DAİR HADİSLER ..........76

3. RİBA İLE İLGİLİ DİĞER HADİSLER..............................................................78

DEĞERLENDİRME ……………………………………………………………….81

SONUÇ........................................................................................................................86

BİBLİYOGRAFYA ...................................................................................................87

EKLER………………………………………………………………………………89

8

KISALTMALAR

a.g.e. :Adı geçen eser

c. :Cilt

Hz. :Hazrreti

s. :Sayfa

Sika: ث

�� :Sebtun

Saduk: ص

Zayıf: ض

� :Meçhul

�� :Makbul

s.a.v. :Sallallahu aleyhi ve sellem

t.s. :Tarihsiz

.

9

GİRİŞ

1.RİBA KAVRAMI

Riba kelimesi ر���ا –ر��� kökünden gelmekte olup, sözlükte ‘’ fazlalık, nema, artma,

çoğalma, yükseğe çıkma gibi anlamlara gelir. Arapçada tepelere, düz araziye nisbetle

daha yüksek oluşları nedeniyle rabiye denir.(İbn Manzur, Lisanü’l-Arap, V, 128, R-B-V

Maddesi) Bu sözlük anlamıyla riba hem bir şeyin kendi içinde bulunan hemde iki şey

arasında mukayeseden doğan fazlalığı ifade eder. (İslam Ansiklopedisi, Faiz maddesi,

s.110–126, XIII, İsam, İstanbul, 1996) Fıkıh literatüründe ise malın mal ile değişimi

mahiyetindeki bir akitte karşılığı bulunmayan fazlalıktır.(el-Mevsili, el-İhtiyar, II, 30)

Borç verilen bir parayı veya malı belli bir süre sonunda belirli bir fazlalıkla yahut borç

ilişkisinden doğan ve süresinde ödenmeyen alacağa ek vade tanıyıp bu süreye karşılık

onu fazlalıkla geri almanın veya bu şekilde alınan fazlalığın adıdır. Türkçede kullanılan

‘’faiz’’ kelimeside Arapça kökenli olup riba ile eşanlamlı kabul edilir.(İslam

Ansiklopedisi, XII, 110)

Cahiliye dönemi Arapları riba kelimesini ve ondan türeyen diğer kelimeleri sözlük

anlamından ziyade, terim anlamında yani vadeye veya vadenin uzatılmasına karşılık

borcunda artması anlamında kullanıyorlardı. Nitekim kaynaklarında bildirdiğine göre

cahiliye devrinde borçlu alacaklısına giderek ‘’borcu ertelersen sana şu kadar fazla

veririm’’ derdi, alacaklıda borcu ertelerdi. (Taberi, Cami’ul-Beyan, III, 70) Bu dönemde

araplar faizi belirli aralıklarla ödenmek şartı ile borç para verirler, ara dönemler

sonlarında faizi vade dolduğundada anaparayı isterlerdi. Eğer borçlu ödeme

yapamayacak durumda ise vadenin uzatılması karşılığında faiz miktarıda

arttırılırdı.(İslam Ansiklopedisi, XII, 110)

10

2.TENKİD VE TAHRİC KAVRAMI .

Tenkidin sözlük anlamı bir şeyin iyisini kötüsünden ayırmak, eliyle incelemek

kusurları ortaya dökmektir.(İbn Manzur, Lisanul-Arap, Kahire, t.s., XIV, 14, N-K-

D maddesi) Hadis tenkidindeki amaç hadislerin sahih olup olmadıklarını tespit

etmektir. İslam dininin ikinci kaynağı olan hadislerin kaynağının Hz.

Peygamber(s.a.v.) olup olmadıklarını araştırmaktır. Hadis tenkidçiliği sened ve

metin olmak üzere ikiye ayrılır. Sened tenkidi hadisin senrdindeki ravilerin

güvenilirliğinin ve senetteki ittisalin tespitidir. Metin tenkidi ise hadisin metninde

uygulanılan bir tenkiddir. Sened tenkidi rical kitaplarında raviler hakkında söylenen

cerh-ta’dil lafızlarının tespitiyle olurken, metin tenkidi hadis metninin Kur’an’a,

akla ve dinin genel esaslarına arzı şeklinde olabilmektedir. (Metin tenkidi hakkında

geniş bilgi için b.k.z. Selahattin Polat, Hadis Araştırmaları, 157–228)

Tahriç sözlükte, bir şeyi dışarın çıkarmak, açıklayıp izah etmek anlamına gelir.(İbn

Manzur, a.g.e., IV, 55, H-R-C, maddesi)

Tahric ıstılahta ise, durumu incelenecek hadisin literatürdeki ulaşılabilinecek

isnadlarının, tariklerinin taranıp toplanması işine denir.(Polat, Selahattin, Hadis Tahric

ve Tenkidi, Kayseri, 2001,s. 9) Hadiste isnad tenkidi yapabilmek için öncelikle hadisin

ulaşılabilinen bütün isnadlarının tespit edilmesi gerekir. Bütün isnadlarına ulaşılmadan

yapılacak bir tenkid asıl amaç olan hadisin güvenilirliği sorununa çözüm getirmek

yerine yanlış neticelere ulaşmaya sebeb olacaktır.

11

3.METOD VE KAYNAKLAR

Tezimizin konusu riba ile ilgili merfu hadislerdir. Merfu olmayan riba hadislerini de

yüzeysel olarak inceledik, bu konudaki değerlendirmemiz tezimizin son bölümündedir.

Biz riba hadislerini, metnin içerisinde ار��� – ا������–ر���� kelimeleri geçenler olarak

belirledik. Tezimize de öncelikle bu kelimelerin geçtiği hadisleri tespit etmekle

başladık. Bu çalışmamız esnasında klasik hadis külliyatından faydalanmakla birlikte,

Mektebetü’l-Elfiye li’s-Sünnetü’n-Nebeviye ve Kütübü–Tis'a CD'lerine de başvurduk.

Riba hadislerinin tespitini tamamladıktan sonra her bir hadisin senedinde geçen ravileri

rical kitaplarında araştırarak tespit ettiğimiz cerh–ta'dil lafızlarını rumuzlarla tezimize

aktardık. Cerh ve ta’dilin tearuzu durumunda ise, muadiller sayıca çok olsa bile,

müfesser cerh mutlak ta’dile tercih edilmiştir.(İbnu’s-Salah, Mukaddime, s.52) Eğer

cerh müphem ta’dil müfesser ise ta’dil tercih edilmiştir. Her ikisininde müphem olması

durumunda ise muadillerin veya carihlerin sayı fazlalığına göre tercih

yapılmıştır.(Suyuti, el-İtkan, I, 310)

Her hadisin sıhhat durumunu ''değerlendirme'' başlığı altında belirttik. Daha sonra

birden fazla varyantı bulunan hadislerin şemalarının çizdik. Senedin muttasıl olup

olmadığını tespitte ravilerin ölüm yıllarını, ölüm yılını tespit edemediklerimizde de

hoca- öğrenci ilişkisini esas aldık. Bunları şemamızda her ravinin yanında parantez

içinde belirttik. Şemalarda metin farklılıklarını hem metni yazarak hem de bunlara

rumuz vererek belirttik. Şemalarda son ravinin altında yazan harf ve rakamlar metin

farklılığını ve hadisin tezimiz içerisinde hangi numarada olduğunu göstermektedir. Riba

hadislerini dipnotumuzda önce yazarın adını sonra hadisin hangi kitap başlığı altında

geçtiğini daha sonrada hadisin bab numarasını son olarakta hadisin numarasını vererek

gösterdik. Hadislerin sened ve metinlerini çizgilerle ayırarak gösterdik. Tezimizin son

bölümünde genel bir değerlendirme yaptık. Burada riba hadislerine dair daha önce

yapılmış çalışmalara bazı eleştirilerimiz oldu. Eleştirilerimiz hadislerin cem'i ve tercihi

noktasında olmuştur. Riba meselesi daha önce belirttiğimiz gibi tamamı hadisler üzerine

12

kurulmuştur. Bu hadislerin sıhhatlerini bilmeden verilen hükümler ya da

değerlendirmeler bazı yanlışları da beraberinde getirmektedir.

Riba ile ilgili merfu hadisleri içeren hadis külliyatı tezimizde kullandığımız ilk

kaynaklar olmuştur. Bu kaynakları biz ağırlıklı olarak Kütüb’ü-Tis’a ile sınırladık.

Ancak ulaşabildiğimiz noktadada diğer hadis külliyatınada başvurduk. Bunlar arasında

Buhari’nin es-Sahihi, Müslim’in es-Sahihi, İbn Mace’nin Sünen’i, Ebu Davud’un

Sünen’i, Tırmizi’nin Sünen’i, Nesai’nin Sünen’i ( el- Mücteba ), Darimi’nin Sünen’i,

Darekutni’nin Sünen’i, Abdurrezzak b. Hemmam’ın Musannef’i, Abdullah b. Zübeyr’in

Müsned’i, Ebu Ya’la’nın Müsned’i ve Mu’cem’i, Ebu Avane’nin Müsned’i, Ahmet b.

Hanbel'in Müsned’i gibi eserlerdir. Buhari ve Müslim'in sahihleri konularına göre tasnif

edilmiş hadis edebiyatının cami adıyla tanımlanan grubuna girerler. Cami'ler dini

konuların tamamını kapsayan sekiz ana bölümünü ihtiva etme özelliğine sahiptir. Her

birine kitap adı verilen bu sekiz bölüm şunlardır: İman, ahkâm, rikak, adap, tefsir, siyer-

tarih-cihat, menakıp, fiten-melahim. Cami'ler bu sekiz bölümden herhangi birini ihtiva

etmezlerse veya eksik olarak ihtiva ederlerse cami niteliğini kaybederler. İbn Mace'nin,

Ebu Davud'un Tırmizi'nin, Nesai'nin, Darimi'nin eserleri sünen kitaplarıdır. Sünenler

taharetten vasiyete kadar bütün fıkhi konulara dair hadisleri içeren eserlerdir. Kısacası

sünenler, fıkıh bablarına göre tasnif edilmiş ahkâm hadislerini içeren kitaplardır.

Sünenler fıkhi görüşle tasnif edildikleri için, genellikle, Hz. Peygamberin söz, fiil ve

takrirlerini bize nakleden merfu hadis malzemesini içerir. Mevkuf ve maktu hadislere

pek yer vermezler. Sünenlerin muhtevasını, ibadat, muamelat ve ukubat bölümleri ile

özetlemek mümkündür. Ahmet b. Hanbel'in eseri ise müsned türü hadis edebiyatıdır.

Müsnedler ale'r-rical sistemine göre tasnif edilmiş hadis eserleridir. Bu sistemde

hadisler, konularına bakılmaksızın sahabi ravilerine göre ard arda sıralanır. Musannefler

ise konularına göre tasnif edilen hadis edebiyatı eserleridir. Musannefler merfu hadisleri

içermekle birlikte mevkuf ve maktu hadisleride ihtiva eden eserlerdir.

Merfu nitelikli riba hadislerini hadis kitaplarından tespit ettikten sonra, bu hadislerin

senetlerinde geçen ravilerin durumlarını incelemeye başladık. Bu araştırmamızda rical

kitaplarından, İbn Hacer'in Takribu't-Tehzib ve Tehzibu't-Tehzib, İbn Ebi Hatim er-

Razi'nin Kitabu'l-Cerh ve't-Ta'dil, el-Mizzi'nin Tehzibu'l-Kemal adlı eserlerinden

faydalandık. İbn Ebi Hatim er-Razi'nin Kitabu'l-Cerh ve't-Ta'dil adlı eseri bir

13

mukaddime ile başlamaktadır. Mukaddimesinde hadis ilminin önemini, cerh ta'dil

ilminin gerekliliğini, bazı temel kurallarını zikreder. Eserde önce biyografisi verilecek

şahsın adının ilk harfi ve babasının adının ilk harfi dikkate alınarak sıralama yapılmıştır.

Ancak her harfteki sahabi bu kuraldan istisna edilerek biyografisi öncelikle verilmiştir.

Yazar eserinde ravinin tam adını, nesebini, lakabını ve künyesini belirtir. Meşhur

hocalarını ve öğrencilerini, yaşadığı ve yerleştiği yerleri kaydeder. Bazı ravilerin doğum

ve vefat tarihlerine yer verir. Ravinin eseri varsa bunların bir kısmının adını verir ve

örnek olarak ta meşhur bir rivayetini belirtir. el-Mizzi'nin Tehzibu'l-Kemal adlı eseri

Makdisi'nin el-Kemal fi Marifeti Esmai'r-Rical adlı eseri üzerine yapılmış bir

çalışmadır. Alfabetik olarak tertip olunan eserde Makdisi'nin kitabından farklı olarak

sahabe için özel bölümler ayrılmamış, onlarda alfabetik tasnife göre sıralanmışlardır.

Müellif eserinde ravinin cerh ta'dili ile ilgili olarak cerh-ta'dil imamlarından gelen

bilgileri genelde isnatlı olarak vermektedir. Verdiği bilginin kaynağından emin olmadığı

durumlarda ise bilgileri isnadsız olarak verir. Ravi künyesi ile meşhur ise ve adı da

bilinmiyorsa raviyi künyesine göre sıralamıştır. Hanım raviler hakkında da aynı işlemi

yapmıştır. Biyografisini anlattığı ravilerin ölüm tarihlerini vermiş ve bu konudaki

ihtilafları belirtmiştir. Ravilerin hocalarını ve talebelerini mümkün olduğu ölçüde

vermeye çalışmış, bunların sıralamasında da alfabetik sisteme uygun hareket etmiştir.

Eserde açılan üç özel fasıldan birincisinde Hz. Peygamberin biyografisini ele almış,

ikincide Kütüb-i Sitte imamlarının şartlarını zikretmiş, üçüncüde ise sika ravilerden

rivayette bulunmanın önemini anlatmıştır.

İbn Hacer el-Askalani'nin eseri Tehzibu't-Tehzib, el-Mizzi'nin eseri üzerine yapılan

muhtasar çalışmalarından biridir. Yazar eserinde Mizzi'nin Tehzib'inden kimseyi

çıkarmamış, Mizzi'nin kitabında yer alması gerektiği halde almadığını düşündüğü bazı

ravileri eklemiştir. Mizzi'nin aksine biyografilerde, ravinin hoca ve öğrencileri çoksa

bunların tamamını zikretmeyip sadece meşhur olanlarını belirtmiştir. Mümkün

olduğunca uzatmalardan kaçınmıştır. Ravinin cerh ve ta'dili ile hoca ve öğrencileri

hakkındaki bilgileri de kısaltarak vermiş, fakat kısa olan biyografileri aynen aktarmıştır.

Ravilerin ölüm tarihlerindeki ihtilafları zikretmek yerine tercih ettiği tarihleri vermekle

yetinmiştir. İbn Hacer el-Askalani'nin Takribu't-Tehzib adlı eseri, Zehebi'nin Tehzibu'l-

Kemal isimli eseri üzerine yazılan muhtasar çalışmalardandır. Bu eser raviler

hakkındaki bilgileri çok kısa tutmuştur. İki cilt olmasından dolayı kullanımı çok

14

pratiktir. Yazar kitabı iki ana kısma ayırmış, birinci kısımda erkeklerin ikinci kısımda

da hanım ravilerin biyografilerine yer vermiştir. Erkekler kısmını üç bölümde ele almış,

birinci bölümde isimlerine, ikinci bölümde künyelerine göre ravileri sıralamıştır.

Üçüncü bölüm olan hatime bölümünde ise bu iki kategoriye göre sıralanamayan ravileri

''falancanın oğlu olarak bilinenler'', ''lakabıyla bilinenler'' gibi sekiz başlık halinde

sıralamıştır. Kadınlar kısmını da aynı şekilde tertip etmiş, ancak hatime bölümünü daha

kısa tutmuştur. Eser harf sırasına göre tertip edilmiş olmasına rağmen ''hemze ve mim''

harflerinde ''Ahmet ve Muhammed'' isimleri başa alınmıştır.

Bu eserler arasında özellikle Takribu't-Tehzip kullanımda pratiklik sağlaması

dolayısıyla en fazla faydalandığımız eserdir. Raviler hakkındaki bilgileri çok kısa

tutması, cerh-ta'dil imamlarının farklı görüşlerine yer vermeyip, tercih edilen görüşü

sunması bu pratikliği sağlamaktadır. Hoca-öğrenci ilişkisi gibi daha geniş bilgilere

ihtiyaç duyulduğunda ise Tehzibu'l-Kemal adlı eser faydalı olmuştur. Elfiye CD'si

kelime araması yapabilme açısından hadisleri bulmada kolaylık sağlamaktadır. Kütüb'ü-

Tis'a CD'si ise hadislerin farklı varyantlarını, ravilerin durumunu ve senetteki inkıtayı

göstermesi açısından değerlidir.

Tezimizle ilgili olarak daha önce yapılan çalışma Süleyman Uludağ’ın İslam da Faiz

Meselesine Yeni Bir Bakış adlı eseridir. Eser yedi bölümden oluşmaktadır. Yazar

birinci bölümde Kuran'da ribayı, ikinci bölümde hadislerde ribayı, üçüncü bölümde

fıkıhta ribayı, dördüncü bölümde İslam da faiz alıp vermenin yollarını, beşinci bölümde

faiz konusunda yeni açıklamaları, altıncı bölümde ribanın haram oluşunun sebebi ve

hikmetini, yedinci bölümde de eski kavimlerde ve medeniyetlerde faizi, ribayı ele

almıştır. Bu eserin ikinci bölümü riba hadislerine ayrılmıştır. Bu bölümde hadisler

sadece metinleri dikkate alınarak değerlendirme yapılmış, senetleri incelenmemiştir.

Hâlbuki hadis, sened ve metin olarak bir bütündür.

Hadisler rivayet edilirken metnin güvenirliği açısından, hicri I. Asrın ortalarına doğru

isnad sistemi kullanılmış, senedde geçen ravilerin güvenilir olup olmadıkları bu sistemle

tespit edilmeye başlanılmıştır. Böylece Hz. Peygamberin (S.A.V) söz, fiil ve takrirleri

gelecek nesillere ilk günkü haliyle aktarılmış olunacak ve hadis sayesinde dinin

tahribatına imkân olmayacaktır. Sadece metne bağlı eleştiriler büyük hatalara sebebiyet

15

vermektedir. Bu eser hakkındaki eleştirilerimiz tezimizin değerlendirme bölümünde yer

almaktadır.

Sahih hadisin şartları dört tanedir. Hadisin senedinin muttasıl olması, ravilerinin adil ve

zabit olması, hadisin şazz olmaması ve hadisin illetten uzak olmasıdır. Biz hadislerin

sıhhati konusunda hüküm verirken ilk üç şartı göz önünde bulundurduk. Hadisin

ravilerinden biri hakkında saduk lafzı kullanıldı ise bu hadisi hasen olarak kabul ettik.

Saduk lafzı, adil olmakla birlikte hafızası kötü olan ve hadisleri hasen lizatihi veya

hasen ligayrihi olarak kabul edilen raviler hakkında kullanılmıştır.(Suyuti, Tedribu’r-

ravi, I, 128)

Tezin birinci bölümünde ribayı tarif eden hadisleri ele aldık Alt başlıklar olarak ta,

ribe'l-fadl, ribe'n- nesieye ve kalitesiz hurma karşılığı kaliteli hurma almaya dair

hadislere yer verdik. İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri ele aldık. Alt başlıklar

olarak ta, riba yiyeni lanetleyen-nehyeden hadisler, yedi ve dokuz günahı sayan

hadisler, ribanın tozunun bulaşamadık insan kalmayacağıma dair hadisler, cahiliyye

ribasının ortadan kaldırıldığına dair hadisler ve ribayı kötüleyen diğer hadislere yer

verdik.

Üçüncü bölümde riba ayetleriyle ilgili hadisleri ve riba ile ilgili diğer hadisleri ele aldık.

Alt başlık olarak, riba ayetinin nazili esnasında olanlara dair hadisler, riba ayetinin nazil

olan son ayet olduğuna dair hadisler ve riba ile ilgili diğer hadislere yer verdik. Sonuç

olarak, ribaya dair yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp senedlerinin

sıhhatine bakılmadığı, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını belirledik.

16

BİRİNCİ BÖLÜM

RİBAYI TARİF EDEN HADİSLER

17

1. RİBE’L-FADL’A DAİR HADİSLER

1.1 Ribe'l-Fadl'a Dair Altı Maddeyi İçeren Hadisler

1(A-1) � ��� أ�� ����� ��� ��� ��)'& ا�%$��ي ������ أ��� ا�"!�آ�� ا����� �)�� أ�� /($. ����� وآ(, ����� إ*"�

�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه� ����6ه� وا�3�4. ���3�4. وا�$�� ����$� ----أ�� *%(� ا��2ري �1ل

ا*�!Gاد =��F أر��9 اEخ�6 وا�"%��C =(�7 وا�B��� �)%B%(� وا�!"� ���!"� وا�"'A'"��� A �?@ �"?� ی�ا �(� ="� زاد أو

(Müslim, Müsakat, 82, 2971) *�اء

Müslim'in bir rivayeti şöyledir: "Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla,

hurma hurma ile tuz tuzla başbaşa misliyle, peşin olarak satılır. Kim artırır veya artırılmasını

taleb ederse ribâya girmiştir. Bu işte alan da veren de birdir."

� ا�� /($. � �"I� � – ث –�$�ا8 �

(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil

müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )

(İbn Hacer, a.g.e., II, 283) – ث –وآ(, �� ا��Kاح

� �)'& ا�%$�ي� �)� (Mizzi, a.g.e., III, 197) – ث – إ*"�

� داود � �'� (Mizzi, a.g.e., XX, 426)– ث –

�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 345)–ث –*%� �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

2(B-2)أ�� 1@�7 �1ل آ ��� أی�ب ��"� ا��Fاری�ي ����� �"�د �� زی� ��$(� ا8 � ����� �R)= .F'� �= م�B��� T�

T��Lا� ��$�دة � V7 ��ث أخ�ن� ��ی� T'F= �:�Iوا� V%/Wأ�� ا V%/W�1ل ���1ا أ�� ا V%/Wء أ�� ا�K= ی)�ر �� &'(�

�= �R%)$أن ی @��1ل ن%& GZون� GZاة و�'9 ا���س �%�وی. =\�"�� ��Z]& آ?(�ة =��ن =("� Y ��"�Zن(. �� =X= .3�� �%�وی. ر

�$�دة �� ا��L��F= Tمأ�C(�ت ا��� _'$= P(7 و*'& ----س =!)�رع ا���س =� ذ�'� =�Fل �& إن� *"%T ر*�ل ا8 :'9 ا8

� �(, ا�6ه� ���6ه� وا�34. ���34. وا�$� ���$� وا�B��� �)%B%(� وا�!"� ���!"� وا�"'A'"��� A إN *�اء �)�اء � 9Rی�

� زاد أو ازداد =�F أر�9 =�د ا���س "= �)%� ��)� ���� ا��Bة =$'_ ذ�P �%�وی. =�Fم خ�F= �$)Cل أN �� ��ل ر��ل ی!���Iن

��د ا�LF. �& �1ل X= T��Lا� �ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أ��دیV �1 آ�� نb�RB ونIL$7 ='& ن)"% �R���F= 7م �$�دة �

18

� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& وإن آ�b �%�وی. أو �1ل وإن� ��%"* �"� ���I�� .')� b��� �= 7$I:أ N أ���� أن �� &Zر

b�Iداء �1ل �"�د ه6ا أو ن�*(Müslim, Müsakat, 83, 2969)

Müslim’den gelen diğer bir rivayette ‘’ … Bu hadis Muaviye’ye ulaşınca ayağa kalktı ve

‘’İnsanlara ne oluyorki biz Allah Rasulunün ashapları olduğumuz halde ondan

işitmediğimiz hadisleri rivayet ediyorlar’’dedi. Bu söz Ubade b. Samit’e ulaşınca ayağa

kalkıp hadisi tekrarladı ve’’Muhakkakki biz Rasülullah’tan işittiğimizi rivayet

ediyoruz’’dedi.

"� ��$(� ا8 � �"BKة ا��()� � – ص –� �

(İcli, Nesai, Yahya b. Main, Ebu Hatim er-Razi: Saduk; Muhammed b. Sa’dun: Sika;

demişlerdir. Bu ravi hakkında münekkidler tearuza düşmüşlerdir. Cerh ve ta’dil lafızları

müphemdir. Cerh-ta’dil imamları saduk lafzını daha fazla zikrettiklerinden dolayı bu lafzı tercih

ettik.Mizzi, a.g.e., XIX. 133)

(Mizzi, a.g.e., VII, 252) – ث - �� دره& اNزدي ا�3RK"��"�د �� زی� (Mizzi, a.g.e., III, 463) - ث–ای�ب �� ا�� ت"(".

�"�و ا��K�� ا�$�Lي � (Mizzi, a.g.e., XIV, 567) – ث –�$�ا8 �� زی� � (Mizzi, a.g.e., XII, 408) – ث –/�ا�(� �� Yدة

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.

Ancak, (Müslim, Müsakat, 2973;Nesai, Buyu, 4488;Nesai, Buyu, 44939;Darimi, Buyu,

2466) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

3(C-3) �� V%/Wأ�� ا ��� أ�� 1@�. �� خ��� ا�6Iاء ��$� ا8 �� ا�"$�رك أخ$�ن� *4(�ن ����� �Lن ������ *�ی� �

� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �$�دة �� ا� T��L�---- �"!وا� �?@ �"?�وا�34. ���34. �?@ �"?��1ل �& ا�6ه� ���6ه�

� زاد أو ازداد =�F أر�9 "= �?"� @?� �)%B��� �)%Bوا� �?"� @?� A'"��� A'"وا� �?@ �"?�وا�$� ���$� �?"� @?� �"!���

�(%�ا ا�$� ���!"� آ(f/ g!& ی�ا �(� و�(%�ا ا�B%(� ���!"� آ(f/ g!& ی�ا �(� �1ل و=� �(%�ا ا�6ه� ���34. آ(f/ g!& ی�ا �(� و

Vی�Iه6ا ا� &R3%� و�1 روى A)I: �(� Vدة ��ی�$� V9 ��ی()�� أ�� *%(� وأ�� ه�ی�ة و�@ل وأنd �1ل أ�� �ا�$�ب

&R3%� ی�ا �(� وروى &!f/ g)آ �)%B��� �$د و�1ل �(%�ا ا���*i6ا اR� خ��� ��� أ�� �� أ�� 1@�. �� خ��� � Vی�Iه6ا ا�

&!f/ g)آ �)%B��� �$وزاد =(7 �1ل خ��� �1ل أ�� 1@�. �(%�ا ا� Vی�I7 و*'& ا�)'�� ا��$� :'9 ا8 ��$�دة �� V%/Wا

19

= �?"�@?� Nإ �)%B��� �)%Bوا� �?"� @?� Nا�%'& أن ی$�ع ا�$� ���$� إ �9 ه6ا �& أه'�jذا اخ!'T4 =6آ� ا��IیV وا�%"�

اW:��ف =@ �Xس أن ی$�ع �!�4ض@ إذا آ�ن ی�ا �(� وه6ا �1ل أآ?� أه� ا�%'& �� أ:�Iب ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'&

وZ(�ه& وه� �1ل *4(�ن ا�?�ري وا��B=%� وأ�"� وإ*�Iق �1ل ا��B=%� وا�KI. =� ذ�P �1ل ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'&

) �(� �� �(%�ا ا�B%(� ���$� آ(f/ g!& ی�اTirmizi, Buyu, 23, 1161(

Tirmizi’nin rivayetinde Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır. "Altın altınla, gümüş

gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurma ile tuz tuzla başbaşa misliyle,

peşin olarak satılır. Kim artırır veya artırılmasını taleb ederse ribâya girmiştir. Bu işte

alan da veren de birdir. Altını gümüşle, buğdayı hurmayla, arpayı hurmayla peşin olmak

şartıyla dilediğiniz gibi satın. Ebu İsa Ubade’nin hadisine hasen demiştir. Bazıları bu

hadisi Halit’ten bu isnadla rivayet ederken, diğer bir kısım ise Halid, Ebu Kalabe, Ebu

Eş’as, Ubade ve Peygamber (s.a.v.) isnadı ile rivayet etmiştir. Ehli ilim buğdayın

buğdayla, arpanın arpayla eşit olarak satılmasını ancak sınıfları farklı olunca peşin

olmak şartıyla fazlalıkta bir beis olmadığını zikrettiler. Bu görüş aynı zamanda ashabın

çoğunluluğunun görüşüdür. Aynı zamanda Süfyan es-Sevri, eş-Şafii ve İshak’ın

görüşüde bu doğrultudadır. Eş-Şafii’nin bu konudaki delili Peygamber’in (s.a.v.)

‘’arpayı buğdayla peşin olmak şartıyla dilediğiniz gibi satın’’ sözüdür.

Lن � (Mizzi, a.g.e., XII, 274) – ث –� �� *�ی� ا�"�زي *�ی� �

�$� ا8 �� ا�"$�ركn�Iا� Aوا ض � (Mizzi, a.g.e., XVI, 16)– ث –'� �

� ا�� �"�ان �("�ن � .�))� � -(Mizzi, a.g.e., XI, 189) ث–*4(�ن �

(Mizzi, a.g.e., VIII, 177) – ث –خ��� �� ��Rان ا�� ا���زل ا���Lي ا�6Iاء

(Mizzi, a.g.e., XIV, 567) – ث –�$�ا8 �� زی� �"�و ا��K�� ا�$�Lي

(Mizzi, a.g.e., XII, 408) – ث –/�ا�(� �� Yدة

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

20

* * *

4(D-4) .�@1 أ�� ��� خ��� ا�6Iاء ���ن ان� خ��� �� أ�� اV%/W ا��L%�ن� �1ل �1م أن�س =� إ��رة أخ$�ن� �"�و ��

T��Lا� � =�Fل �& ان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ن9R ----�%�وی. ی$(%�ن Yن(. ا�6ه� وا�34. إ�9 ا�%�Cء =�Fم �$�دة �

@?� Nا A'"��� A'"وا� �)%B��� �)%Bا�6ه� ���6ه� وا�34. ���34. وا�$� ���$� وا�!"� ���!"� وا� ,)� �� �"?� *�اء �)�اء

� زاد وازداد =�F أر�9"= )Darimi, Buyu, 15,2466(

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

��ن � (Mizzi, a.g.e., XXII, 179) – ث – �� اوس �� ا�K%� ا�)'"� �"�و �

�C*ی� ا��اGی ��$�ا���"�ن � �� 8�$� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 259)–ث –خ��� �

(Mizzi, a.g.e., VII, 177)– ث –خ��� �� ��Rان ا�� ا���زل ا���Lي ا�6Iاء

(Mizzi, a.g.e., XIV, 567) – ث –�$�ا8 �� زی� �"�و ا��K�� ا�$�Lي

(Mizzi, a.g.e., XII, 408)– ث –/�ا�(� �� Yدة

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

5(E-5)(Iا� ����� V%/Wأ�� ا ��� �)'& ا�"�� �� أ�� ا�2'(� �� 1!�دة ��"� ��� ه"�م �� �B� ��� �'� �� �

T��Lا� ��$�دة � �� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& ا�6ه� ���6ه� ت$�ه� و�(��R وا�34. ----ا��L%�ن�

وا�!"� ���!"� ��ى �"�ى وا�"'A'"��� A ��ى ���34. ت$�ه� و�(��R وا�$� ���$� ��ى �"�ى وا�B��� �)%B%(� ��ى �"�ى

�"�ى ="� زاد أو ازداد =�F أر�9 وX� Nس �$(, ا�6ه� ���34. وا�34. أآ?�ه"� ی�ا �(� وأ�� ن)(f. =@ وX� Nس �$(, ا�$�

� أ�� ��و�. وه�Bم� �)%* Vی�I�1ل أ�� داود روى ه6ا ا� @= .f)ن) ��أآ?�ه"� ی�ا �(� وأ �)%Bوا� �)%B��� �� ا��*!�ا]�

bد��*j� ی)�ر �� &'(� �� (Ebu Davud, Buyu, 12, 2907) 1!�دة

Müslim’in rivayetinden farklı olarak Ubade b. Samet şöyle rivayet etmektedir ‘’ …

Altınla gümüşün herikisinden daha fazla olan gümüşle peşin olarak satışında bir beis

yoktur. Ancak vadeli satışı caiz değildir. Arpayla buğdayın herikisinden daha fazla

arpayla peşin olarak satışında bir beis yoktur. Ancak vadeli satışı caiz değildir.’’

�'� �� �(I6ا�� ا�Rا� �"I� � (Mizzi, a.g.e., VI, 263) – ث – �

�"� �� �B�Nه�ان� اGا� .$F� �� &�Iا� � (Mizzi, a.g.e., IV, 139)– ث –زدي �

�"'I"دی��ر ا�%�ذى ا� �� �)Iی � (Mizzi, a.g.e., XXX, 305) – ث –ه"�م �

21

��"�و � �� GیG� �� 1!�دة �� .��� (Mizzi, a.g.e., XIII, 507) – ث – ا��Iرث �� *�وس 1!�دة �� د

� ا�� ��ی& ا��%$3 � A��:–) ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 432(-

-(İbn Hacer, a.g.e., II, 181) ث–�)'& �� ی)�ر ا�$�Lي

(Mizzi, a.g..e, XII, 408) – ث –/�ا�(� �� Yدة

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, XIV, 182) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

6(F-6) �� �I"� �1ل ����� �)'& �� ."F'� �� ا�"34� �1ل ����� *'". �� �B� ����� د �1ل�%(� �� �)�أخ$�ن� إ*"�

�$�دة �� ا��L�T و�(� �%�وی. =�Fل �$�دة ��", ا�"�Gل �( N�1 �)$� � �& ن9R ر*�ل ا8 :'9 ا8 ----ی)�ر و�$� ا8 �

�'(7 و*'& أن ن$(, ا�6ه� ���6ه A'"��� A'"وا�!"� ���!"� �1ل أ��ه"� وا� �)%B��� �)%Bوا��رق ����رق وا�$� ���$� وا� �

و�& یF� اEخ� إN *�اء �)�اء �?@ �"?� �1ل أ��ه"� �� زاد أو ازداد =�F أر�9 و�& یF� اEخ� وأ��ن� أن ن$(, ا�6ه�

g)ی�ا �(� آ �$��� �)%Bوا� �)%B��� �$ل ����رق وا��رق ���6ه� وا��� /��f =$'_ ه6ا ا��IیV �%�وی. =�Fم =�Fل �� ��ل ر

��د X= م�F= T��Lا� ��$�دة � P7 =$'_ ذ���و�& ن)"%7 b��$I: �1 &'*(7 و'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 � Vن أ��دی���Iی

�� bوی. خ��74 1!�دة روا�%� &Z7 و*'& وإن ر)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 � b��%"* �"� ���I�� ل�F= Vی�Iی)�ر ا� �� &'(�

�$�دة �� V%/Wأ�� ا �� (Nesai, Buyu, 43, 4486)

Nesai’nin rivayetinde Müslim’in rivayetinden farklı olarak ‘’ … Tuzla tuzu dedikten

sonra başka bir şey demedi. Bize altınla gümüşü, gümüşle altını, arpayla buğdayı,

buğdayla altını peşin olmak şartıyla dilediğimiz gibi satmamızı emretti. Bu hadis

Muaviye’ye ulaşınca ayağa kalktı ve ‘’İnsanlara ne oluyorki biz Allah Rasulunün

ashapları olduğumuz halde ondan işitmediğimiz hadisleri rivayet ediyorlar’’dedi. Bu

söz Ubbade b. Samit’e ulaşınca ayağa kalkıp hadisi tekrarladı ve’’Muhakkakki biz

Rasülullah’tan işittiğimizi rivayet ediyoruz’’ dedi.

� �)%�د� �)� (Mizzi, a.g.e., III, 196)– ث – ا��IK ري إ*"�

� ا�"34�� �B� �B1ا�� ��N � (Mizzi, a.g.e., IV, 150)– ث – �

."F'� � (Mizzi, a.g.e., XI, 298)– ث – ا�!"("� *'". �

� *(�ی� اNن�Lري � �"I�–) ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 85(-

- (İbn Hacer, a.g.e., II, 181 ) ث– ر ا�$�Lي �)'& �� ی)�

�)$� �� ���ع �$� ا8 �� �%* �� 1!�دة �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XV, 260)– ث – �

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, XIV, 182) – ث – �

22

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

7(G-7) ���� �1ل ����� ه"�م �1ل &:�� ��"�و � ����� N�1 &)إ��اه �� ا�"?�9 وی%�Fب �� �"I� أ�� أخ$�ن� ��� 1!�دة

�$�دة �� ا��L�T �1ل ��� أ�� اV%/W ا��L%�ن� �� �)'& ا�"�� � �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ----ا�2'(�

ا�6ه� ���6ه� ت$�b و�(�7 وزن� ��زن وا�34. ���34. ت$�b و�(�7 وزن� ��زن وا�"'A'"��� A وا�!"� ���!"� ا�$� ���$�

�)�اء �?@ �"?� ="� زاد أو ازداد =�F أر�9 وا�'I"� o4"� و�& ی6آ� ی%�Fب وا�B%(� وا�B��� �)%B%(� *�اء

�)%B���(Nesai, Buyu, 44, 4488)

Nesai’nin rivayeti Müslim’in rivayeti ile aynı olup sadece şu fark vardır.’’… Yakup

arpayla arpayı zikretmedi.

� ا�"?�9� �"I� �� d)1 �� �)$� �� ��G�%ث –دی��ر ا� ( Mizzi, a.g.e., XXVI, 362)-

(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 69) – ث –ا��اه(& �� ی%�Fب ا��Kز��ن�

&:�� ��"�و ��()Fا��ا زع ا��@�� ا� �� �)$� � (Mizzi, a.g.e., XXII, 89) – ث – �

� دی��ر ا�%�ذي � �Iی � -(Mizzi, a.g.e., XXX, 305) ث –ه"�م �

�"�و �� GیG� �� 1!�دة �� .��� (Mizzi, a.g.e., XXIII, 507) – ث – �� ا��Iرث �� *�وس 1!�دة �� د

� ا�� ��ی& ا��%$3 � A��:–) ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 432(-

(İbn Hacer, a.g.e., II, 181)– ث –�)'& �� ی)�ر ا�$�Lي

( Mizzi, a.g.e., XXII, 408 ) – ث –/�ا�(� �� Yدة

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

1.2. Ribe'l-Fadl'a Dair Dört Maddeyi İçeren Hadisler

8(A-1)�� �)%* �� .$)!1 ������� V)'أخ$�ن� ا� A�ر �� �"I� ح و����� V)� ��� �� أوس �� P��� ��� /�Rب �

�$(� ا8 وه� �"%"� �� ا��C2ب أرن� ذه$P �& ا]!�� إذا ----ا����Iن �� .I'p ل�F= &ف ا��راه�CLی � أن7 �1ل أT'$1 أ�1ل �

� ا��C2ب آ@ واC%!� 8(7 ور71 أو �!�د� �"���ء خ�د��� ن%P)C ور�F= P1ل 7)'�ن إ�(7 ذهj= 7$ن ر*�ل ا8 :'9 ا8

23

و*'& �1ل �& ا��رق ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"�

(Müslim, Müsakat, 79, 2968)���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء

Ömer İbnu'l-Hattâb (r.a.) anlatıyor: Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "Altın altınla

peşin satılmaz ise ribâdır. Buğday buğdayla peşin satılmazsa ribâdır. Arpa arpayla peşin

satılmazsa ribâdır. Kuru hurma kuru hurmayla peşin satılmazsa ribâdır."

�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � Mizzi, Ebu’l-Haccac Yusuf, Tehzibu’l-Kemal fi)- ث– �

Esmai’r-Rical, XXVIII, 529, Beyrut, 2002)

�"R4ا���"�ن ا��$� �� �%* �� V)�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XIV, 261)

A�ر �� �"I� �$)K!ا� &��* �� ���R"ا� � ( Mizzi, a.g.e., XV, 205)– ث – �

�$(�ا8 �� &'(� �� �"I� ه�يGا� ���Z ��$�ا8 �� /�Rب � � ( Mizzi, a.g.e., V, 1257) - ث– �

� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XVII, 123) – ث – �

� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e ) – ث – �� ن4(� �

XXI, 322)

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

9(A-2) و�"�� أوس����� �'� ����� *4(�ن آ�ن � P��� ��� ا�Gه�ي � 7��Iدی��ر ی ����b :�ف ---- � � أن7 �1ل �

�� P��� ل أخ$�ن��F= 7 زی�دة)= d)� ه�يGا� �� b��n4� ا�\��. �1ل *4(�ن ه� ا�6ي �=�Fل I'p. أن� �!9 ی�Kء خ�زن�� �

� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& �1ل ا�� ا��C2ب رض� ا8 ��7 ی�$2 � �"��6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء أوس *",

,Buhari) وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء

Buyu,54, 1990)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�� �4%� ��$�ا8 � �� �'� A)� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 697) – ث –ر

� ا�� �"�ان � .�))� � ( Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن � (Mizzi a.g.e., XII, 10) – ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XXVI, 432) � أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) – ث – �

24

� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e ) – ث – �� ن4(� �XXI, 322)

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

10(A-3)8ا �$� ����� b�$أوس أخ �� P��� ��� /�Rب � �� P��� أخ$�ن� g*ی� �� ----- .[�"� �=�: d"!أن7 ا� &�

�$(� ا8 =!�اوض�� �!9 ا:�Cف ��� =Xخ6 ا�6ه� ی�R$'F =� ی�b �& �1ل �!9 یXت� خ�زن� �� ا�\��. �� .I'p ن���دی��ر =�

:'9 ا8 �'(7 و*'& ا�6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء و�"� ی)", ذ��F= Pل واN 8 ت�4ر71 �!9 تXخ6 ��7 �1ل ر*�ل ا8

,Buhari)وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء

Buyu,74, 2028)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

g*ی� � -(Mizzi, a.g.e., XVI, 335) ث– ا�!�()� �$� ا8 �

����� ا�� � P��� �� dان �� P���– ث (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 151, Beyrut, 1995)-

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا� ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� ه�يG–ث - (Mizzi,Tehzibu’l-Kemal, XXVI, 432)

� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) – ث – �

� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � ( Mizzi, a.g.e., XXI, 322)– ث – آ%� �qي � Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

11(A-4) ن أن7 �1ل���Iا� �� أوس �� P��� ��� /�Rب � �� V)'1!($. ����� ا� �����T'$1ف ا��ر ا�CLی �اه& أ�1ل �

7�)C%!� 8آ@ وا �"�� ا��C2ب أرن� ذه$P �& ا]!�� إذا ��ء خ�د��� ن%PC ور�F= P1ل � �"��$(� ا8 وه� �& �� .I'p ل�F=

=jن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا��رق ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� ----ور71 أو �!�دن إ�(7 ذه7$

%Bه�ء وه�ء وا� Nإ A)I: �(� V9 ه6ا ��ی()�(� ���B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء �1ل أ��

(Tirmizi, Buyu, 24, 1164) وا�%"� �'9 ه6ا �& أه� و�%�9 7��1 إN ه�ء وه�ء ی�Fل ی�ا �(�

Müslim’in rivayeti ile aynı olup farklı olarak’’… Tirmizi bu hadisi hasen sahih

kabuletmiştir.

�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529)- ث– �

�"R4ا���"�ن ا��$� �� �%* �� V)�–ث - (Mizzi, a.g.e., XII, 13)

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

25

� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � (Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) – ث – �

� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – آ%� �qي �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

12(A-5)��"� رض� ا8 ��7 �1ل �)'".����� �$� ا8 � ��� أوس � P��� ��� /�Rب � �� P��� �� �1ل ر*�ل ----

ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �&

(Ebu Davud, Buyu 12, 2906) وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�$�%Fا� ."'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 535) - ث–�$� ا8 �

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

����� ا�� � P��� �� dان �� P���– ث (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 151)-

� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � (Mizzi, a.g.e., XXVII, 123)– ث – �

� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e) – ث – �� ن4(� �

XXI, 322)

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

13(A-6)ا� ��� أخ$�ن� إ*�Iق �� إ��اه(& �1ل ����� *4(�ن � �"�� أوس �� ا����Iن أن7 *", � P��� ��Gه�ي

�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء ----ا��C2ب ی�Fل

(Nesai, Buyu, 41, 4482)وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

2'� �� ا��اه(& �� ��C ا�n�I'� إ*�Iق �� إ��اه(&� � (Mizzi, a.g.e., II, 384) – ث – �

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI,189) –ث –*4(�ن �

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� –ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(

� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �

26

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

14(A-7) .�))� ��'� و�I"� ���1ا ��� *4(�ن � �� �Lر ون�"� �� �I"� وه�Bم �� �'������ أ�� ��� �� أ�� /($. و

�Lن ا�����Iا� �� أوس �� P��� ��� ا�Gه�ي �� ا��C2ب ی�Fل� �"� T%"* 7 -----ي �1ل)'� �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8

و*'& �& ا�6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"�

(İbn Mace, Ticarat, 50, 2244) ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

� ا�� /($. � �"I� � – ث –�$�ا8 �

(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil

müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )

A)��4% �� ر� ��$�ا8 � �� �'� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 697) – ث –

�"�ر �� �()�ة �� ا�� ا�")'"� /�م �� �)Lن � (Mizzi, a.g.e., XXX, 247)– ث – �

�"3RKا� �� :R$�ن �� �'� �� �Lث –ن –(Mizzi, a.g.e., XXIX, 358)

� ا�L$�ح �� *4(�ن � �"I�– ) – صİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 88(

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)-

�� اوس �� ا����Iن �� P��� ی���ع � (Mizzi, a.g.e., XXVII, 123)– ث – *%� �

� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis hasendir. Ancak,

(Buhari, Buyu, 2028;Tirmizi, Buyu, 1164;Ebu Davud, Buyu, 2906;Nesai, Buyu, 4482)

gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

15(B-8) � �)3= ��'9 �1ل ����� �Wا �$� �� أ�� ه�ی�ة �1لأخ$�ن� وا:� �� .�� أ�� زر� �1ل ر*�ل ا8 ----� أ�(7

:'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�!"� ���!"� وا�C�I��� .C�I. وا�B��� �)%B%(� وا�"'A'"��� A ی�ا �(� ="� زاد أو ازداد =�F أر�9

(Nesai, Buyu, 41, 4483) إN �� اخ!'T4 أ��ان7

Nesai’den rivayetine göre peygamberimiz(s.a.v.) şöyle buyurmaktadırlar ‘’Hurmanın

hurmayla, buğdayın buğdayla, arpanın arpayla, tuzun tuzla satılması peşindir. Kim

artırır ya da artırmak isterse o ribadır. Ancak sayılan bu maddelerin renkleri farklı olursa

27

o riba değildir.

9'�Wا �$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 405)– ث – �� ه@ل اN*�ي وا:� �

��ی� ا��$3 �� GZوان �� �3(= �� �"I�– ث – (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 125)

��ی� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 15)– ث –=3(� �� GZوان �

�� ��"�و � �� .��$�ا8 ا�$K'� ا���=� ا�� زر � (Mizzi, a.g.e.,XXXIII, 325) – ث –ی� �

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

16(A-9) أو �� P��� ,"* ه�يGا� ��� ا���C2ب رض�� ����� �$� ا8 ����� أ�� ��� *4(�ن �� ��"�س �� ا����Iن *",

�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& و�1ل *4(�ن ��ة *", ر*�ل ا8 :�'9 ا8 �'(�7 و*�'& ی��Fل ��& ----ا8 ��7 ی�Fل

��!"� ر��� ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ��

(Ahmet b. Hanbel, Müsnedü'l-Aşretü, 157)إN ه�ء وه�ء

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI,189) – ث –*4(�ن �

"I� ه�يGا� ���Z ��$�ا8 �� /�Rب � ��$(�ا8 � �� &'(� � (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432) - ث–� �

� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(

� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

1.3. Ribe'l-Fadl'a Dair İki Maddeyi İçeren Hadisler

17(A-1) أ��� ه�ی��ة ��1ل ���� أ��� ن%�(& � ��� أ�(7 � �)3= �� ����� N�1 9'�Wا �$� � ----����� أ�� آ�ی� ووا:� �

���6ه� وزن� ��زن �?@ �"?� وا�34. ���34. وزن� ��زن �?@ �"?� ="� زاد �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه�

(Müslim, Müsakat, 82, 2973) أو ا*!Gاد =�R ر��

Müslim’in rivayetine göre peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır. ‘’ Altının

28

altınla satışı, gümüşün gümüşle satışı eşit ve peşin olmalıdır. Kim artırır ya da artırmayı

isterse o ribadır.

� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�–) ثMizzi, a.g.e., XXVI, 247(-

9'�Wا �$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 405) -ث– �� ه@ل اN*�ي وا:� �

��ی� ا��$3 �� GZوان �� �3(= �� �"I�–ث – (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 125)

��ی� ا��$3 � - (İbn Hacer, a.g.e., II, 15) ث–=3(� �� GZوان �

-(İbn Hacer, a.g.e., I, 593) ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%&

�2: � -(İbn Hacer, a.g.e., I, 575) ث–�$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2973;Nesai, Buyu, 4488;Nesai, Buyu, 44939;Darimi, Buyu, 2466)

gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

18(A-2)أ�� ه�ی�ة �1ل ��� أ�� ن%& � ��� أ�(7 � �)3= �� �"I� ����� 9 �1ل'�Wا �$� � �1ل ----أخ$�ن� وا:� �

"?� وا�34. ���34. وزن� ��زن �?@ �"?� ="� زاد أو ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه� ���6ه� وزن� ��زن �?@ �

(Nesai, Buyu,41, 4493) ازداد =�F أر�9

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

9'�Wا �$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 405) – ث– �� ه@ل اN*�ي وا:� �

��ی� ا��$3 �� GZوان �� �3(= �� �"I�– ث –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 125)

��ی� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 15)– ث –=3� �� GZوان �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 593)– ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%(&

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.

Ancak, (Müslim, Müsakat, 2973;Nesai, Buyu, 4488;Darimi, Buyu, 2466) gibi hadisi

29

destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine

ulaşmaktadır.

* * *

19(B-3)TF'Cن�=, �1ل ان ��9 �� أ�� آ?(� )Iی ��� �I"� أخ$�ن� /($�ن � � أن� وا�� ����� أ�"� �� ��), أخ$�ن� �((

����I= �)%* إ�9 أ�� �"� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& *"%!7 أذن�ي ه�ت�ن ی�Fل N ت$(%�ا ا�6ه� ���6ه� ----

�G �1ل أ�� �()9 و=� ا�$�ب ��� �$[�Z 7�� ت$(%�ا Nو t%� 9'� 73%� gBی N �?"� @?� Nوا�34. ���34. إ �?"� @?� Nإ

�� أ�� ��� و�"� و� �"� ��$(� وأ�� ���ة وا� ����� وا�$�اء وزی� �� أر1& و=��3. � �?"�ن وأ�� ه�ی�ة وه�Bم �

)� :A)I وا�%"� �'9 ه6ا � V(7 و*'& =� ا���� ��ی'�� ا��$� :'9 ا8 �وأ�� ا��رداء و�@ل �1ل و��یV أ�� *%(�

�� Nه& إ�)Z7 و*'& و)'��$�س أن7 آ�ن N ی�ى �X*� أن ی$�ع ا�6ه� �& أه� ا�%'& �� أ:�Iب ا��$� :'9 ا8 �� �� روي

� �%t أ:7��I /�ء ����6ه� �!�4ض@ وا�34. ���34. �!�4ض@ إذا آ�ن ی�ا ��) و�1ل إن"� ا���� =� ا��f)(. وآP�6 روى

� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'&�� ���7 أ�� *%(� ا��2ري )� 7��1 �� ,��$�س أن7 ر �� �� وا��Fل �� ه6ا و�1 روي

�اWول أ:A وا�%"� �'9 ه6ا �& أه� ا�%'& �� أ:�Iب ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& وZ(�ه& وه� �1ل *4(�ن ا�?�ري وا�

� ا�"$�رك أن7 �1ل �(d =� ا��Lف اخ!@ف� �� ,Tirmizi, Buyu,23)ا�"$�رك وا��B=%� وأ�"� وإ*�Iق وروي

1162)

Ebu Said el-Hudri (r.a.) rivayet olunduğuna göre, peygamberimiz (s.a.v.) ‘’ Altın ile

altını, gümüş ile gümüşü misli misline olursa satın, birbiri üzerine fazlalık yapmayın.

Onlardan gaib olanı hazırla dahi satmayın.’’ buyurmuştur. İbn Abbas (r.a.) altının altınla

ve gümüşün gümüş ile peşin olmak şartıyla fazla olarak satışında bir beis görmemiştir.

Sahabeden bazılarıda bu görüşe katılmıştır. Ancak İbn Abbas (r.a.) Ebu Said el-

Hudri’nin (r.a.) peygamberimizden (s.a.v.) rivayet ettiği hadisi işitince bu görüşünden

vazgeçmiştir.

,)�� ��$�ا���"�ن �أ�"� � � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,47) – ث –

�"I� �� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 218) – ث – �� ��Rام ا�!"("� �)(

��$�ا���" � (İbn Hacer, a.g.e., I, 424) – ث –/($�ن �

9 �� أ�� آ?(�)Iئ ی�C) – ث – ا�İbn Hacer, a.g.e., II, 313(

�"� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 239) – ث –ن�=, �'� ا�

�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345) – ث –*%� �� ��ك �� *��ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

30

1.4. Ribe'l – Fadl'a Dair Bir Maddeyi İçeren Hadisler

20(A-1) ��"� T%"�* ل��Fن ی����Iا� �� أوس �� P��� ,"* ه�يGا� �� .�))� ������ أ�� ��� �� أ�� /($. ��� *4(�ن �

�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا��6ه� �����رق ر��� إN ه��ء وه��ء ��1ل أ��� ���� ��� أ��� /�($. *�"%T ----ی�Fل

(İbn Mace, Ticarat,50, 2250) *4(�ن ی�Fل ا�6ه� ����رق ا��n4ا

Hz. Ömer (r.a.) ‘den rivayet olunduğuna göre Peygamber’imiz (s.a.v.) ‘’ Altının altınla

satışı peşin olması hariç ribadır. ‘’buyurmuştur. Ebu Bekir b. Ebi Şeybe (r.a.)

Süfyan(r.a.)’dan şöyle işittiğini rivayet eder. ‘’ Altının altınla satışından sakının’’

� ا�� /($. � �"I� � – ث –�$�ا8 �

(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil

müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189)– ث –*4(�ن �

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(

� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322)– ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

* * *

21(A-2) �� أوس �� ا����Iن �1ل �& أT'$1 أ�1ل �� P��� ��� /�Rب � �� �%* �� V)'ن� ا�X$أن A�ر �� �"I� �����

p ل�F= &ف ا��راه�CLی �"�� ا��C2ب أرن� ذه$P �& إ]!�� إذا ��ء خ�زن�� ن%PC ور�F= P1ل � �"��$(� ا8 وه� �& �� .I'

=jن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا��رق ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء ----آ@ واC%!� 8(�7 ور71 أو �!�دن إ�(7 ذه7$

(İbn Mace, Ticarat,51, 2251)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

A�ر �� �"I� �$)K!ا� &��* �� ا�"�Iر �� ���R"ا� � (Mizzi, a.g.e., XXV, 205) – ث – �

�"R4ا���"�ن ا� �$� �� �%* �� V)�– ث – (Mizzi, a.g.e., XXIV, 261)

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� –ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

31

� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(

� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

22(B-3) �� أ�(7 أن �$�دة �� .L)$1 �� إ*�Iق ��9 �� �"Gة ����� ��د �� *��ن )Iر ��� ی�"� ������ ه�Bم �

ا��F(� :��� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& GZا �, �%�وی. أرض ا��وم =��n إ�9 ا���س -----ا��L�T اWن�Lري

ن(� وآ)� ا�34. ����راه& =�Fل ی� أی�R ا���س إن�& تXآ'�ن ا���� *"%T ر*�ل ا8 :'9 وه& ی!$�ی%�ن آ)� ا�6ه� ����ن�

ا8 �'(7 و*'& ی�Fل N ت$!���ا ا�6ه� ���6ه� إ N�?"� @?� N زی�دة �(�R"� وN ن�nة =�Fل �7 �%�وی. ی� أ�� ا���(� N أرى

Pدة أ����$�� أخ���� ا���� =� ه6ا إN �� آ�ن �� ن�nة =�Fل f� Pرأی �� ����I7 و*'& وت)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �

7)'� vF= �)ی� أ�� ا��� P��1أ ��ب �C2ا� �� �"��'� =(�R إ��ة ='"� 41� �I� ���"�ی�. =�Fل �7 P� رضX� Pأ*�آ� N 8ا

أ�?��P وآ!� إ�9 �%�وی. N إ��ة ا�LF. و�� �1ل �� �)�آ�!�F= 7ل ار�, ی� أ�� ا���(� إ�9 أرضA$F= P ا8 أرض� �)�R)= T و

��Wن7 ه� اj= �1ل ��9 '��'(7 وا�"� ا���س P� (İbn Mace, Mukaddime, 18)

Ubade b. Samit’in peygamberimizden (s.a.v.) rivayet ettiğine göre ‘’ Muaviye ile

birlikte Rum topraklarında gazvede idi. Oradaki insanları altın parçalarıyla dinarları ve

dirhemleri sattıklarını gördü. İnsanlara sizler riba yiyorsunuz, ben Rasülulllah’tan şöyle

işittim ‘’ Altınla altını ancak eşit, aralarında fazlalık olmamak ve vadede olmamak

şartıyla satın’’ dedi.

� �� �()�ة �� ا�)'"� ر"� ه�Bم �� �)Lن � ( İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 268)– ص – �

9 �� �"Gة)Iی ���3Iوا�1 ا� � ( İbn Hacer, a.g.e., II, 300)– ث – �

(Mizzi, a.g.e., IV, 46)– ص – ا��B�� ��د �� *��ن

.L)$1 �� ذؤی� اإ*�Iق �� ���Bا� �� (Mizzi, a.g.e., II, 468)– ص –�G2ا

� ذؤی� � .L)$1– )– ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 27(

T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �

Bu hadisin ravileri arasında saduk ravilerin bulunmasından dolayı hadis hasendir.

32

1.5. Ribe'l – Fadl'a Dair Üç Maddeyi İçeren Hadisleri

23(A-1) 8ا��$� :'9 ا �� �"R��� أوس *", �"� رض� ا8 � P��� ��� /�Rب � �� V)'أ�� ا���(� ����� ا� �����

�'(7 و*'& ----Nر�� إ �)%B��� �)%Bه�ء وه�ء وا� Nه�ء وه�ء �1ل �& ا�$� ���$� ر�� إ Nه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إ

(Buhari, Buyu,74, 2025)

Hz. Ömer’in Rasülullah’tan (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Buğdayla buğdayı, arpayla arpayı, kuru hurmayla kuru hurmayı peşin satmadıkça ribadır.’’

�$�ا�'P ا�$�ه'� � ( Mizzi, a.g.e., XXX, 230) – ث –ه�Bم �

�"R4ا���"�ن ا��$� �� �%* �� V)�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XXIV, 261)

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) - ث– �

� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e )– ث – �� ن4(� �XXI, 322)

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

24(B-2) أ��� �� ا��$�� ����� �$� ا8 ����� أ�� ��� یI(9 �1ل ��� =3(� �� GZوان �1ل ����� ����� أ��� ه�ی��ة ��ن%�&

�1ل �& ا�6ه� ���6ه� وا�34. ���34. وا��رق ����رق �?@ �"?� ی��ا �(�� ��� زاد أو ازداد =��F ---- :'9 ا8 �'(7 و*'&

(Ahmet b. Hanbel, Müsnedü’l Baki, 9264)أر�9

Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayetine göre şöyle buyurmaktadır.’’ Altınla altını,

gümüşle gümüşü, verikle veriki peşin ve eşit olarak satın. Kim artırır ya da artırmayı

isterse bu ribadır.

� d)1 اNن�Lري � �)%* �� �)Iث –ی – (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)

��ی� ا��$3 � - (İbn Hacer, a.g.e., II, 15) ث–=3(� �� GZوان �

-(İbn Hacer, a.g.e., I, 593) ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%&

�2: � -(İbn Hacer, a.g.e., I, 575) ث–�$�ا���"�ن �

33

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.

Ancak, (Buhari, Buyu, 2025) gibi hadisi destekleyen rivayetin bulunması sebebiyle

hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

25(C-3)أ�� ه�ی�ة �1ل �� .�� أ�� زر�� أ�(7 � �)3= � �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 ----����� أ�� �%"� ����� �

� زاد أو ازداد =�R ر�� إN �� اخ!'g أ��ان7"= �?"� @?� A'"��� A'"وا� .C�I��� .C�Iو*'& �& ا�!"� ���!"� وا� (Ebu

Ya’la, 10, 38,437)

Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayetine göre şöyle buyurmaktadır.’’ Hurmayı

hurmayla, buğdayı buğdayla, tuzu tuzla peşin ve eşit olarak satın. Kim artırır ya da

artırmayı isterse bu ribadır.

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 495) – ث –�$�ا8 �� *2$�ة

��ی� ا��$3 � - (İbn Hacer, a.g.e., II, 15) ث–=3(� �� GZوان �

-(İbn Hacer, a.g.e., I, 593) ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%&

�2: � -(İbn Hacer, a.g.e., I, 575) ث–�$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.

Ancak, (Buhari, Buyu, 2025) gibi hadisi destekleyen rivayetin bulunması sebebiyle

hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

26(A-4)Iا� �� أوس �� P��� ��� /�Rب � �� P��� ����� �)%* ����ن أن7 أخ$�b أن7 ا�!"f"� �=�: d. ����� *�ی� �

�$(� ا8 =!�اض(�� =� ا��Lف �!9 ا:�Cف ��� وأخ6 ا�6ه� ی�R$'F =� ی�b �1ل �!9 یXت� �� .I'p ن���دی��ر �1ل =�

� ا��C2ب ی)", =�Fل �"� N واN 8 ت�4ر71 �!9 تXخ6 ��7 �& �1ل� �"� �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 -----خ�زن� �� ا�\��. و

34

)'� 7 و*'& �& ا�6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� أN ه�ء وه�ء

(Ebu Ya’la, 1, 202, 38)

Hz. Ömer’in Rasülullah’tan (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Buğdayla buğdayı, arpayla

arpayı, kuru hurmayla kuru hurmayı peşin satmadıkça ribadır.’’

�)%* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 403) – ث - �� *R� ا��Rوي*�ی� �

�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� –ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)

� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(

� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

27(A-5) أوس �� P��� ��� ا�Gه�ي ������ أ�� خ(?". وإ*�Iق �� إ*"��(� ا��F��Cن� وا��Fاری�ي ���1ا ����� *4(�ن

� ا��C2ب ی�Fل� �"�& ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �----�� ا����Iن *",

T%"* أوس �� P��� ��وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء و=� ��یV إ*�Iق وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء و=(7

�"� ی2$� أن ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& )Ebu Ya’la, 1, 139, 34(

Hz. Ömer’in Rasülullah’tan (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Buğdayla buğdayı, arpayla

arpayı, kuru hurmayla kuru hurmayı peşin satmadıkça ribadır.’’

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 315) – ث -زه(� �� ��ب �� /�اد ا��)�ئ

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 79) – ث – إ*�Iق �� إ*"��(� ا��F��Cن�

�� &'(� �� �"I�ه�يGا� ���Z ��$�ا8 �� /�Rب � � (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432) - ث– �$(�ا8 �

� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(

� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

35

2.RİBE’N-NESİE’YE DAİR HADİSLER

28(A-1)أ�� ه�ی�ة �� A��: أ�� ���"�و �� دی��ر �� .�))� � �1ل *"%T أ�� *%(� ----����� �I"� ��� *4(�ن �

�$�س =T'F أخ$�ن� ا��2ري ی�Fل �& ا��ره& ����ره& وا�� �� T)F� إن� ���1ل أ Pس ذ��$� �� T%"* إن� T'F= ی��ر ����ی��ر

� ه6ا ا�6ي ت�Fل =� ا��Lف أ/�ء *"%!7 �� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أم /�ء و��ت7 =� آ!�ب ا�F= 8ل �� �

� ر*�ل ا8 و��� أخ$�ن� أ*��. �� زی� أن ر*�ل� 7!%"* Nت7 =� آ!�ب ا8 و�� ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل إن"� و

.f)(ا���� =� ا��(İbn Mace, Ticarat,49, 2248)

Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayeti şöyledir. "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa

baş misliyle değiştirilmelidir."Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben ibnu Abbas’tan

böyle işittim. Kendisiyle karşılaştığımda bu konuyu böylece anlattı. Ebu Saîd der ki:

"İbnu Abbas (r.a.)'a sordum: Sen bunu Resûlullah (s.a.v.)'dan mı işittin, Kitabullah'ta mı

gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun ikisini de söylemiyorum. Ancak bana Üsâme

İbnu Zeyd (r.a.) haber verdi ki, Resûlullah (s.a.v.): "Sadece veresiye satışta ribâ vardır"

buyurmuştur.

� ا�L$�ح �� *4(�ن � �"I�–) صİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 88(-

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

(Mizzi, a.g.e., XXII, 10) – ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر

A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer,Takribu’t-Tehzib, I, 287)

�$�ا���"� �2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.

Ancak (Buhari, Buyu, 2032;Müslim, Müsakat, 2993;Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,

4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

29(A-2)� ق�I*و ا����1 وإ�"�� إ��اه(& وا�� أ�� �"� وا�'o4 �%"�و �1ل إ*�Iق أخ$�ن� ����� أ�� ��� �� أ�� /($. و

�$�س ی�Fل أخ$�ن� أ*��. �� زی� أن ا��$� ��$(� ا8 �� أ�� یGی� أن7 *", � �� .�))� �و�1ل اEخ�ون ����� *4(�ن �

(Müslim, Müsakat,18, 2991) �1ل �& إن"� ا���� =� ا��)(f. ----:'9 ا8 �'(7 و*'&

Müslim’in rivayeti şöyledir.’’Riba sadece nesiededir.’’

� ا�� /($. � �"I� � - ث –�$�ا8 �

36

(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil

müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )

� آ(� � �"I� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 745)– ث –�"�و �

�'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 78)– ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �

� ا�� �"� ا�%� ن� � �)Iی �� �"I�– ص–(İbn Hacer, a.g.e., II, 146)

� ا�� �"�ا� .�))� � - (İbn Hacer, a.g.e., I, 371) ث –ن *4(�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 641)– ث – ا�"�� �$(� ا8 �� أ�� یGی�

�$� ���ف �� ه�/& �� �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 76)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.

Ancak (Buhari, Buyu, 2032) (Müslim, Müsakat, 2993) (Nesai, Buyu, 4504) (Nesai,

Buyu, 4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li

ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

30(B-3) ����� �)وه ����� N�1 GR� ����� &ت�� �� �"I� �4ن ح و������� أ�(7 ����� زه(� �� ��ب ����� �� �pوس �

� أ*��. �� زی� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل��$�س �� �� ,N &� (Müslim ر�� =("� آ�ن ی�ا �(� ----

Müsakat,18, 2992)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

(Mizzi, a.g.e., IX, 402)– ث – �� /�اد زه(� �� ��ب

�$�ا8 �� &'(� � (Mizzi, a.g.e., XX, 172)– ث – ا��4Lر ��4ن �

� ��ت&� �"I� ن ا�$\�ادي�")� � (Mizzi, a.g.e., XV, 22)– ث – �

� ا*� ا�%"9 � GR�– )– ثMizzi, a.g.e., IV, 259(

�K@ن ا�$�ه'� � (Mizzi, a.g.e., XXXI, 167) – ث –وه(� �� خ��� �

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 503)– ث –�$�ا8 �� �pوس �� آ()�ن ا�("�ن�

(İbn Hacer, a.g.e., I, 449)– ث –�p وس �� آ()�ن ا�("�ن�

�$� ���ف �� ه�/& �� �'C"ا��$� ��$�س � � (Mizzi, a.g.e., V, 276)– ث –�$�ا8 �

(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

37

* * *

31(A-4) س �1ل أخ$�ن��$� �� ���$(� ا8 �� أ�� یGی� ����ی� �� �� &:�� ان ر*�ل ----أ*��. �� زی�أخ$�ن� أ��

� (Darimi, Buyu,15, 2467)ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& إن"� ا���� =� ا��ی� �1ل �$� ا 8�b��% دره& ��ره"(

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

2'� �� ا��I3ك �� �)'& ا�B($�ن� � � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 444) – ث –ا��I3ك �

��ی اN��ي �� GیG%ا��$� �� P'"ا��$� (İbn Hacer, a.g.e., I, 617) – ث –

(İbn Hacer, a.g.e., I, 641) – ث – ا�"�� �$(� ا8 �� أ�� یGی�

� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 76) – ث – �� ��ر�. �� /�ا�(� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

32(A-5) ����� د �1ل�$� ��N o4'وا� .�))� �� *4(�ن �� �%)"� �"�� ��ت& وا�� أ�� � �"I�د و�$� �� �"I� �����

� أ�� :��A �1ل *"%T أ�� *%(� ا��2ري ی�Fل��"�و �� �& ا��ی��ر ����ی��ر وا��ره& ����ره& �?@ �"?� �� ----*4(�ن

�$�س ه6ا ��$�س =T'F أرأیT ه6ا ا�6ي ت�Fل أ/�ء *"%!7 �� زاد أو ازداد =�F أر�T'F= 9 �7 إن � �� T)F� �F� ل�F=

ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أو و��ت7 =� آ!�ب ا8 �G و�� =�Fل �& أ*"7% �� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& و�&

,Müslim) ا��)(f.أ��b =� آ!�ب ا8 و��� ����� أ*��. �� زی� أن ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا���� =�

Müsakat,18, 2990)

Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayeti şöyledir. "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa

baş misliyle değiştirilmelidir. Kim fazla verir veya fazla alırsa ribâya girmiş

olur."Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben dedim ki; "İbnu Abbas (r.a.) bunu söylemez.

Ebu Saîd der ki: "İbnu Abbas (r.a.)'a sordum: Sen bunu Resûlullah (s.a.v.)'dan mı işittin,

Kitabullah'ta mı gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun ikisini de söylemiyorum. Siz,

Resûlullah (s.a.v.)'ı benden daha iyi tanırsınız. Ancak bana Üsâme İbnu Zeyd (r.a.)

haber verdi ki, Resûlullah (s.a.v.): "Sadece veresiye satışta ribâ vardır" buyurmuştur.

�$�د �� �"I� ��"�1ن ا���Gا� � (Mizzi, a.g.e., XV, 438) – ث – �

� ��ت&� �"I� ن ا�$\�ادي�")� � - ث– �

(İbn Kani: Saduk; İbn Adiy, Darekutni, İbn Hıbban: Sika; el-Ce’fiyyu: Kezzab. Cerh

38

müphem olup ta’dil müfessser olduğundan raviyi sika kabul ettik. Mizzi, a.g.e., XV, 20

�"�� ا�� � �)Iی �� �"I� ص – ا�%� ن�– (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 518)

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

� آ(� � �"I� � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 745) ث –�"�و �

A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer, a.g.e., I, 287)

�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �

(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.

Ancak (Buhari, Buyu, 2032;Müslim, Müsakat, 2993;Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,

4505;İbn Mace, Ticarat, 2248) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle

hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

33(A-6) ��� اWوزا� �F9 ����� ه*�� �� &�Iا� ����� �� �F� أ�� ر��ح أن أ�� *%(� ا��2ري ��1ل ����� ��Cء �

G�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أم /(�f و��ت7 =� آ!�ب ا8 � 7!%"* �f)/ف أ�Lا� �= P��1 Tل �7 أرأی�F= س�$�

�$�س آ@ N أ�1ل أ�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =Xن!& أ�'& �7 وأ�� آ!�ب ا8 = �@ أ�'"7 و��� ����� و�� =�Fل �

,Müslim, Müsakat,18) أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& أN إن"� ا���� =� ا��)(f. ----أ*��. �� زی�

2993)

Müslim’in diğer rivayeti ile aynı olup sadece şu fark vardır.’’ … Siz Rasülulllah’ı

benden daha iyi tanıyorsunuz.

9*�� �� &�Iا�� زه(� ا�$\�ادي ا� � ث– �

(Darimi, İcli, Yahya b. Main: Sika; Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Bu ravi hakkında cerh

ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir. Cerh ta’dil lafızları müphemdir. Cerh ta’dil

imamlarının çoğu bu ravi hakkında sika dediklerinden dolayı bizde bunu tercih ettik.

Mizzi, a.g.e., VII, 136)

-(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 564, Beyrut, 2001) ث–هF� ا�� زی�د ا�)�)��

���"�و �� ا�� �"�و اNوزا � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 238) – ث –�$� ا���"�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., VII, 199) – ث – ح��Cء �� أ�� ر��

�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �

(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

39

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.

Ancak (Buhari, Buyu, 2032;İbn Mace, Ticarat, 2248; Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,

4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

34(C-7) ��1ور ��� Pل ��1ل ��& ���ع /��ی��R�"أ��� ا� ���"�و �� .�))� �� ��ت& �� �("�ن ����� *4(�ن �� �"I� �����

�1 A'Lی N ��ه6ا أ T'F= خ$�ن�X= ء إ���K= Iإ�9 ا�"�*& أو إ�9 ا� .f)(�� أ��� ��'� Pل ��1 �%!�7 =�� ا��)�ق ='�& ی���� ذ��

��زب =(�$\� �� ن$(, ه6ا ا�$(, =��Fل ��� آ��ن ی��ا �(�� ----=Xت(T ا�$�اء �I7 و*'& ا�"�ی�. ون)'� =�Fل �1م ا��$� :'9 ا8

Pذ�� �?��ل ��F= ��\$�)= 7�!)تX= ��� رة�Kت &n� ,X� @= (Müslimس �7 و�� آ�ن ن)(�R= .f ر�� وا]T زی� �� أرj= &1ن7 أ

Müsakat,18, 2985)

Müslim’in rivayetine göre Rasüllullah şöyle buyurmaktadır.’’ Peşin olan alış-verişte bir

beis yoktur, vade ise o ribadır.

� ��ت&� �"I� ن ا�$\�ادي�")� � - ث – �

(İbn Kani: Saduk; İbn Adiy, Darekutni, İbn Hıbban: Sika; el-Ce’fiyyu: Kezzab. Cerh

müphem olup ta’dil müfessser olduğundan raviyi sika kabul ettik. Mizzi, a.g.e., XV, 20)

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

(Mizzi, a.g.e., XXII, 11)– ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر

&%C� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 590) - ث-�$�ا���"�ن �

��زب ���ي اNن�Lري ا�$�اء � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 123)– ث – �� ا��Iرث �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

35(A-8) "���ی �1ل أخ$�ن� �� ����� �'2� ��$� ا8 ����� ا��I3ك � �� �'��و �� دی��ر أن أ�� :��A ا�Gی�ت �����

7���$�س N ---- أخ$�b أن7 *", أ�� *%(� ا��2ري رض� ا8 �ی�Fل �& ا��ی��ر ����ی��ر وا��ره& ����ره& =j= 7� T'Fن �

� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& أو و��ت7 =� آ!�ب ا8 �1ل آ� ذ�N P أ�1ل وأن� 7!%"* T'F= 7!�X* �)%* ل أ���F= 7��Fی &!

�= Nر�� إ N 7 و*'& �1ل)'�أ�'& ��*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��� و����� أخ$�ن� أ*��. أن ا��$� :'9 ا8

.f)(ا�� (Buhari, Buyu,79, 2032)

Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayeti şöyledir. "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa

baş misliyle değiştirilmelidir.."Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben dedim ki; "İbnu

40

Abbas (r.a.) bunu söylemez. Ebu Saîd der ki: "İbnu Abbas (r.a.)'a sordum: Sen bunu

Resûlullah (s.a.v.)'dan mı işittin, Kitabullah'ta mı gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun

ikisini de söylemiyorum. Siz, Resûlullah (s.a.v.)'ı benden daha iyi tanırsınız. Ancak

bana Üsâme İbnu Zeyd (r.a.) haber verdi ki, Resûlullah (s.a.v.): "Sadece veresiye satışta

ribâ vardır" buyurmuştur.

�$� ا8 �� ا��اه(& ا�$\�ادي �� �'� (Mizzi, a.g.e., XX, 521) – ث –

�'2� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IV, 450) – ث – �� ا��I3ك �� �)'& ا�B($�ن� ا��I3ك �

��ی اN��ي �� GیG%ا��$� �� P'"ا��$� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 617)– ث –

(Mizzi, a.g.e., XXII, 11)– ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر

A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 287)

�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �

� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 76) – ث – �� ��ر�. �� /�ا�(� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

36(C-9) ءن��K= .f)(�� �1ور �� Pل �1ل �& ��ع /�ی�R�"أ�� ا� ���"�و ��� *4(�ن �� ���Lر � �"I� أخ$�ن�

��زب =(�$\�=Xخ$�ن� =T'F ه6ا N ی�F= A'Lل ��'9 أ�� =Xت(T ا�$�اء � 7��� =�Fل �1م ----- �1 وا8 �%!7 =� ا�)�ق و��

� ن$(, ه6ا ا�$(, =�Fل �� آ�ن ی�ا �(� =@ �Xس و�� آ�ن ن)(�R= .f ر�� �& �1ل I7 و*'& ا�"�ی�. ون)'��'(�� ا��$� :'9 ا8

Pذ� �?�ل �F= �\$�)= 7!)تX= &1أر � (Nesai, Buyu,49, 4499) �� ا]T زی� �

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

� ���Lر� �"I� ��� خ��� ا�G2ا� T��� � (Mizzi, a.g.e., XVI, 499) – ث – �

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

(Mizzi, a.g.e., XII, 11)– ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر

&%C� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 590) – ث –�$�ا���"�ن �

��زب ���ي اNن�Lري ا�$�اء � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 123)– ث – �� ا��Iرث �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

41

* * *

37(A-10) زی� ��$�س ی�Fل ����� أ*��. � ��$(� ا8 �� أ�� یGی� *", � ���'� �1ل ����� *4(�ن �أخ$�ن� �"�و �

N &� (Nesai, Buyu,49, 4504) ر�� إN =� ا��)(f.----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�'� ��"�و � G)آ �� �I� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VIII, 80) – ث – �

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., VII, 56) – ث – ا�"�� �$(� ا8 �� أ�� یGی�

�� �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 504) – ث – �$� ���ف �$�ا8 �

(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

38(A-11) ���"�و ��� أخ$�ن� 1!($. �� *%(� �1ل ����� *4(�ن �N T'1 &� ل�Fأ�� *%(� ا��2ري ی ,"* A��: أ��

� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �� � 7!%"* �f)/ أو ���$�س أرأیT ه6ا ا�6ي ت�Fل أ/(�f و��ت7 =� آ!�ب ا8 �G و

� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& و��� أ*��. �� زی� أخ$�ن� أن � 7!%"* Nو ��ر*�ل ا8 و��ت7 =� آ!�ب ا8 �G و

(Nesai, Buyu,49, 4505) �1ل إن"� ا���� =� ا��)(f.----:'9 ا8 �'(7 و*'&

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

� (Mizzi, a.g.e., XXII, 11)– ث – ا�"�� "�و �� دی��ر

A��: ث – ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 287)

�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �

�$� ���ف �� �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504) – ث –�$�ا8 �

(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

42

* * *

39(B-12) زی� ان �� أ*��. ���$�س �� ��� أ�(7 ��$� ا8 ����� أ�� ��� ��4ن و��� وه(� ��� �� �pوس �����

,N &� (Ahmet b. Hanbel, Müsnedü'l-Ensar ر�� =("� آ�ن ی�ا �(� ----ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل

20762)

Üsame b. Zeyd’in Rasülullah’tan rivayeti şöyledir.’’Peşin olanda riba yoktur.

�$�ا8 ا��4Lر �� &'(� � (Mizzi, a.g.e., XX, 172)– ث –��4ن �

�K@ن ا�$�ه'� � (Mizzi, a.g.e., XXXI, 167) – ث –وه(� �� خ��� �

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 503)– ث –�$�ا8 �� �pوس �� آ()�ن ا�("�ن�

(İbn Hacer, a.g.e., I, 449)– ث –�p وس �� آ()�ن ا�("�ن�

�$� ���ف �� ه�/& �� �'C"ا��$� ��$�س � � (Mizzi, a.g.e., V, 276)– ث –�$�ا8 �

(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

40(C-13)"� ���$�د ن� *4(�ن �� �"I� ����� 7� T'F= س�$� �� T)F� &� ل�Fأ�� *%(� ی T%"* �1ل A��: أ�� ���و

� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أو و��ت7 =� آ!�ب ا8 �1ل �& ا*"7% �� ر*�ل ا8 � 7!%"* �f)/ 7��Fه6ا ا�6ي ت Tأرأی

����� � İbn) � ا���� =� ا��)(f. أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل إن" ----وN و��ت7 =� آ!�ب ا8 و��

Ca’dun, 1, 249, 415)

Müslim’in diğer rivayeti ile aynı olup sadece şu fark vardır.’’ … Siz Rasülulllah’ı

benden daha iyi tanıyorsunuz.

� ا�L$�ح �� *4(�ن �� �"I–) صİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 88(-

� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �

(Mizzi, a.g.e., XXII, 10) – ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر

A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer,Takribu’t-Tehzib, I, 287)

� *��ن � P��� ��$(� اNن�Lري *%� � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –�

� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.

43

Ancak (Buhari, Buyu, 2032;Müslim, Müsakat, 2993;Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,

4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

3. KALİTESİZ HURMA KARŞILIĞI KALİTELİ HURMA ALMAYA DAİR

HADİSLER

41(A-1) ,"* 7ا�\�=� أن �$� �� .$F� T%"* 9 �1ل)Iی ��9 �� :��A ����� �%�وی. ه� �� *@م )Iق ����� ی�I*إ �����

7�� إ�9 ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �!"� ��ن� =�Fل �7 ا��$� :'9 ا8 �1ل �& ��ء �@ل ----أ�� *%(� ا��2ري رض� ا8

� ��Lع ��C%& ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& =�Fل ا��$� )��: 7�� T%$= ن� ت"� ردي����'(7 و*'& �� أی� ه6ا �1ل �@ل آ�ن

� ا���� N ت4%� و��� إذ)�� ا���� )� bأو bأو P7 و*'& �& ذ�)'�ا أردت أن تB!�ي =$, ا�!"� �$(, Yخ� �& :'9 ا8

(Buhari, Vekâlet,11, 2145) ا/!� �7

Ebu Said el-Hudri’nin rivayeti şöyledir."Hz. Bilal (r.a.), Resûlullah (s.a.v.)'a (iyi cins bir

hurma olan) berni hurması getirmişti. "Bu nereden?" diye sordu. Bilal (r.a.): Bizde adî

hurma vardı. Resûlullah (s.a.v.)'ın yemisi için ondan iki ölçek vererek bundan bir ölçek

satın aldık, dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.): "Eyvah! Bu ribânın ta kendisi,

eyvah bu ribânın ta kendisi, sakın öyle yapma. Şayet iyi hurma satın almak istersen

elindekini ayrıca sat. Sonra onun parasıyla iyi hurmayı satın al"

�'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � Mizzi, a.g.e., II, 384) – ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �

�xا���� A��: �� �)Iص –ی –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 305)

(İbn Hacer, a.g.e., II, 196)– ث –�%�وی. �� *@م

� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)Iث –ی –)(İbn Hacer, a.g.e., II, 313

�$� ا�\�=� �� .$F� (İbn Hacer, a.g.e., I, 682) – ث – ا�%�ذي

�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �� ���P ن *��ن �

Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2985;Nesai, Buyu, 4481) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.

44

* * *

42(B-2)أ�� ن�3ة �1ل ���'9 أخ$�ن� داود Wا �$��$�س ----����� إ*�Iق �� إ��اه(& أخ$�ن� ��"� وا� �� T�X* &�

�R= زاد ��ل �F= ف�Lا� ���� �& أ�� *%(� ا��2ري =(�$\� �F� ن�j= �*X� 7� ف ='& ی�ی��Lا� �� Pن��ت ذ�X= ر��

� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��ءb :��� ن�L� 7'2ع �� ت"� p(� وآ�ن ت"� � T%"* �� Nإ Pأ��� N ل�F= �"R��F�

7� Tی�!/�= �)��L� TF'Cه6ا �1ل ان P� 97 و*'& أن)'�ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& ه6ا ا�'�ن =�Fل �7 ا��$� :'9 ا8

ه6ا =� ا�)�ق آ6ا و*%� ه6ا آ6ا =�Fل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& وی'P أر�(T إذا أردت ذ�P =$, ه6ا ا��Lع =jن *%�

�� T)تX= �1ل أ�� *%(� =��!"� ���!"� أ�� أن ی��ن ر�� أم ا�34. ���34. �1ل Tf/ �"أي ت P!%'(� �!/ت"�ك �)'%. �& ا

�$�س �1ل =����I أ�� ��$�س ��7 �"�. =��ه7 �"� �%� ذ��R�= Pن� و�& Yت � � ,Müslim) ا�RL$�ء أنX* 7ل �

Müsakat,96, 2989)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

�'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � (Mizzi, a.g.e., II, 384)– ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �

�'�Nا�$� �� �'�Nا�$� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 551)– ث –

(İbn Hacer, a.g.e., I, 283)– ث –ود �� ا�� ه�� دا

.%C1 �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 213) – ث –ا�"�6ر �

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 516)– ث –�$�ا8 �

� ه�/& � �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �

P��� ��$(� اNن�Lري *%� � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –ن *��ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

43(A-3) �$�� *R� ا�!"("� و� �"I� وی. ح و������%� ����� �xا���� A��: �� 9)Iر أخ$�ن� ی�L�� ������ إ*�Iق �

9 �� �)�ن ����� �%�وی. وه� �� *@م أخ$�ن� یI(9 وه� �� أ�� )Iی �� �%)"� �"R� o4'وا� ��ا��ار ��$� ا���" �ا8 �

�$� ا�\�=� ی�Fل �� .$F� T%"* لآ?(� �1ل�Fأ�� *%(� ی T%"* ---- 8ل �7 ر*�ل ا8 :'9 ا�F= ء �@ل �!"� ��ن��� &�

� ��Lع �"C%& ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& =�Fل )��: 7�� T%$= ن� رديء����'(7 و*'& �� أی� ه6ا =�Fل �@ل ت"� آ�ن

� ا���� N ت4%� و��� إذا أردت أن تB!�ي ا�!"� =$)� bأو Pر*�ل ا8 �& ذ� �= �R* �Y ,)$� 7%خ� �& ا/!� �7 �& ی6آ� �

Pی?7 �& ذ��� (Müslim, Müsakat,98, 2985)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

(Mizzi, a.g.e., II, 476)– ث –إ*�Iق �� ���Lر �� ��Rا م ا���*

�xا���� A��: �� �)Iص –ی – (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 229)

@* � (İbn Hacer, a.g.e., X, 208) – ث –م �%�وی. �

45

��(� �� �R* �� �"I�– ث – (İbn Hacer, a.g.e., IX, 207)

� ا�34� �� ��Rام ا�)"���1ي � ��$� ا���" � (İbn Hacer, a.g.e., V, 294) – ث –�$� ا8 �

� �)�ن ا�!�(� � �)I)– ث –یİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 299(

@* � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 208) – ث –م �%�وی. �

� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)I) – ث –یİbn Hacer, a.g.e., XI, 268(

�$� ا�\�=� �� .$F� -(İbn Hacer, a.g.e., VII, 246) ث– ا�%�ذي

�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �� ���P ن *��ن �

Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Buhari, Vekâlet, 2145; Nesai, Buyu, 4481) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.

* * *

44(C-4) ب�I:أ t%� ��� ی)�ر � �)B� �� �)%* �� یI(9 وه� ��و����� �$� ا8 �� ����� *'("�ن ی%�� �� �@ل

� أ� �R* &R�� &داره �أه � �& أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ن9R ----�� �?".ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �

�R:�2� T)$ا� �خ6ه� أهXی �� �(, ا�?"� ���!"� و�1ل ذ�P ا���� ت'P ا�"Gا��. إN أن7 رخv =� �(, ا�%�ی. ا��2'. وا��2'!(�

�$pر �Rآ'�نXت"�ا ی(Müslim, Buyu,96, 2842)

Müslim’in rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: Rasülullah hurmanını hurma karşılığı satışını nehyetti ve bu müzabenede olduğu gibi ribadır dedi. Ancak bir hurma karşılığı iki hurma ile olan ariyye bey’ine ise ruhsat verdi. Bu ruhsat üzerede ehli beyt bu alış verişi yapmıştır.

��%1 �� ."'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 535)– ث –�$�ا8 �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 383) – ث –*'("�ن �� �@ل ا�!("�

� d)1 اNن�Lري � �)%* �� �)Iث –ی – (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)

� ی)�ر � �)B�– )– ثİbn Hacer, a.g.e., I, 133(

���� ا�"�ن� ���ة ��* �� ا�� �?". �� �R*– )– ثİbn Hacer, a.g.e., I, 398(

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

45(D-5) �)%* أ�� ��� أ�� ن�3ة ��. ا�$�ه'� G1 أ�� �� �F%� ����� �)�� أ� �(Iا� ����� �)$/ �و����� *'". �

� ت"�ن� =�Fل ا���� ی� ر*�ل ا8 �%�� ت"�ن� �& أت� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �!"� =�Fل �� ه6ا ا�! ----�1ل� �"

46

� ��Lع �� ه6ا =�Fل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ه6ا ا���� =�دوb �& �(%�ا ت"�ن� وا/!�وا ��� �� ه6ا )��:

(Müslim, Müsakat,98, 2986)

Ebu Said el-Hudri’nin rivayeti şöyledir."Sahabeden biri Resûlullah (s.a.v.)'a bir hurma

getirmişti. "Bu nereden?" diye sordu. Adamda: Bizde hurma vardı, ondan iki ölçek

vererek bundan bir ölçek satın aldık, dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.): Bu

ribadır.. Şayet iyi hurma satın almak istersen elindekini ayrıca sat. Sonra onun parasıyla

iyi hurmayı satın al" buyurdu.

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IV, 146) – ث –*'". �� /$(� ا�")"%� ا��()���ري

� ا��Iان� )�� ا� �"I� �� �(Iص –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 209)

�$(�ا8 ا�GIري �� �F%�– ص –

(Abdullah b. Muhammed, İshak b. Mansur: Sika; Muaviye b. Salih: Zayıf; İbn Hıbban:

Kane yuhtiu (Hata yapardı). Bu ravi hakkında cerh ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir.

Ancak cerh müfesser olduğundan dolayı bu lafız tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XXVIII,

274)

� �(�ن ا�$�ه'� � �)K� � (Mizzi, a.g.e., XII, 246)– ث –*�ی� �

.%C1 �� P��� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 302) – ث –ا�"�6ر �

�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 345)– ث –*%� �� ���P ن *��ن �

Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Buhari, Vekâlet, 2145; Nesai, Buyu, 4481) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.

* * *

46(E-6)ی ���"�ر ��$� أخ$�ن� ه�Bم � �� .$F�I(9 وه� �� �"Gة �1ل ����� اWوزا�� �1ل ����� یI(9 �1ل �����

�& أت9 �@ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �!"� ��ن� =�Fل �� ه6ا �1ل ا/!�ی!7 :��� ----ا�\�=� �1ل ����� أ�� *%(� �1ل

��Fت N ا���� �)� b7 و*'& أو)'�� =�Fل ر*�ل ا8 :'9 ا8 )��L�7 (Nesai, Buyu,41, 4481)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

� �� �()�ة �� ا�)'"� ر"� ه�Bم �� �)Lن � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 268) – ص – �

�� �)Iی ���3Iوا�1 ا� � (Mizzi, a.g.e., XI, 200)– ث –�"Gة �

���"�و �� ا�� �"�و اNوزا � - (İbn Hacer, a.g.e., I, 584) ث –�$� ا���"�ن �

� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)I) – ث –یİbn Hacer, a.g.e., II, 313(

�$� ا�\�=� �� .$F� -(İbn Hacer, a.g.e., I, 682) ث– ا�%�ذي

47

�$(� اNن�Lري *%� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 345)– ث –�� ���P ن *��ن �

Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Buhari, Vekâlet, 2145; Müslim, Müsakat, 2985) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.

* * *

47(A-7) ��� �1ل �)%* �9 ��� أ��� ����� �$� ا8 ����� أ�� ��� ه�Bم ��)Iی T%"* �1ل �B$Iأ�� *@م ا� ��� �%�وی. �

�$� ا�\�=� ی�Fل *"%T أ�� *%(� ا��2ري ی�Fل �� .$F� T%"* ل�F7 ----آ?(� ی�)'���ء �@ل إ�9 ر*��ل ا8 :�'9 ا8 &�

� ا����� و*'& �!"� =�Fل �� أی� �P ه6ا =�Fل آ�ن ���ي ت"� رديء =$%!6�R� 7ا =��Fل ا��$�� :�'9 ا8 �'(�7 و*�'& )�� bأو

P� ا�� ��ا/!� �7 &� Tf/ �"� ت"�ك ,� �� ا���� =@ ت7���F و��)�(Ahmet b. Hanbel, Baki, 11167)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

�)%* � )(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 266 - ص –ا��F��Cن� ه�Bم �

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 208) – ث –�%�وی. �� *@م

� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)I) – ث –یİbn Hacer, a.g.e., XI, 268(

�$� ا�\�=� �� .$F� -(İbn Hacer, a.g.e., VII, 246) ث– ا�%�ذي

�$(� اNن�Lري *%� �� ���P ن *��ن � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –

Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Buhari, Vekâlet, 2145; Müslim, Müsakat, 2985) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.

48

İKİNCİ BÖLÜM

RİBAYI KÖTÜLEYEN HADİSLER

49

1.RİBA YİYENİ LANETLEYEN – NEHYEDEN HADİSLER

48(A-1) أ�� ا/!�ى T4. �1ل �& رأی)I���K�� X=�� ����� ��Kج �� ���Rل ����� /%$. �1ل أخ$�ن� ��ن �� أ��

� ذ�P �1ل إن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&��"7 =�)�ت =(�$\� �I"�---- .�Wا��'� وآ)� ا �� ا��م و�""� �� 9Rن

(Buhari, Buyu, 25,2084) و�%� ا��ا/". وا�")!�/". وYآ� ا���� و��آ'7 و�%� ا�"�Lر

Avn b. Ebi Cuhayfe’den rivayet olunmuştur. Demiştirki: Babamı haccam bir köle satın

alırken gördümdümde kendisine sordum. Peygamber (s.a.v.) ‘’ Köpek ile kanın

parasından, dövme yaptırmaktan, riba yemekten ve yedirmekten nehyetti. Resim

yapanıda lanetledi’’ dedi.

(Mizzi, a.g.e., V, 457) – ث – ا��"��K� �pج �� ���Rل

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

.4)I��$�ا8 ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292) – ث – ا���=� وه� �

�$�ا8 ا�)�ا]�و � (İbn Hacer, a.g.e., II, 292) – ث -ه� �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

49(B-2) أ�(7 �1ل �� .4)I�� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& ا��ا ----����� Yدم ����� /%$. ����� ��ن �� أ�� %� &� ."/

�� ا��'� وآ)� ا�$\� و�%� ا�"�Lری"� �� 9Rآ'7 ون��ا���� و �آYوا�")!�/". و (Buhari, Talak,51,

4928)

Avn b. Ebi Cuhayfe’den rivayet olunmuştur Peygamber (s.a.v.) ‘’ Köpek ile kanın

parasından, dövme yapmaktan ve yaptırmaktan, riba yemekten ve yedirmekten, yol

keserek para kazanmaktan nehyetti. Resim yapanıda lanetledi’’ buyurdu.

(Mizzi, a.g.e., II, 304) - ث –Yدم �� ا�� ای�س

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

.4)I��$�ا8 ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292) – ث – ا���=� وه� �

�$�ا8 ا�)�ا]� � İbn Hacer, a.g.e., II, 292) (– ث -وه� �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

50

* * *

50(C-3)ل�F= أ�� T4. �1ل رأی)I���ن �� أ�� ��'(7 �& إن ا��$� :'9 ا8 � ----����� *'("�ن �� ��ب ����� /%$.

� ا��م و�"� ا��'� وYآ� ا���� و��آ'7 وا��ا/". وا�")!�/"."� �� 9Rو*'& ن (Buhari, Libas, 5489)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

(Mizzi, a.g.e., XI, 384) – ث –� اN ذ دي ا��ا/I*'("�ن �� ��ب

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

.4)I��$�ا8 ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292 ) – ث – ا���=� وه� �

�$�ا8 ا�)�ا]� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292)– ث –وه� �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

51(A-4) أ�(7 �& أن7 ا/!�ى �� .4)I���ن �� أ�� �� .$%/ ����� �4%� �� �"I� ����� ا�"?�9 �1ل �� �"I� �����

� ----@Z�� ��K�� �F=ل إن ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& 9Rا���� ن �آY �� ا��م و�"� ا��'� وآ)� ا�$\� و�%"� �

|=��� d)ا��وح و� �R)= |4أن ی� .��)Fی�م ا� g'ر :�رة آ�: � و��آ'7 وا��ا/". وا�")!�/". وا�"�Lر ��ب �

(Buhari, Libas, 1, 5505)

Buhari’nin diğer rivayeti ile aynıdır.

� ا�"?�9� �"I� �)$� � (Mizzi, a.g.e., IX, 425)–ث – �

�4%� �� �"I� �� 6Rث – ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

.4)I��$�ا8 ا�)�ا]� ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292) – ث – وه� �

�$�ا8 ا�)�ا]� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292)– ث –وه� �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

52(D-5)ن�"?� ����� ��� أ�� /($. وإ*�Iق �� إ��اه(& وا�'o4 �%?"�ن �1ل إ*�Iق أخ$�ن� و�1ل �?"�ن ����� ��ی� �

�$� ا8 �1ل �� ."F'� �� ����I= &)ل /$�ك إ��اهX* \(�ة �1ل�ا���� ---- �آY &'*7 و)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 %� &�

(Müslim, Müsakat, 25,2994) و�qآ'7 �1ل T'1 وآ�ت$7 و/�ه�ی7 �1ل إن"� ن�Iث �"� *"%��

51

Müslim’in rivayetine göre, Peygamber (s.a.v.) riba yiyene, yedirene, yazana, şahidine lanet etti.

� ا��اه(& �?"�ن �� �"I� � - (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 149) ث– �� ا�� /($. �I*قا �'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � (Mizzi, a.g.e., II, 384)– ث – �� ا��اه(& �

� �1ط ا��$3 � �)"Iا� �$� � (Mizzi, a.g.e., IV, 550)– ث –��ی� �Nن� ا�%�Lا� &)�� � (Mizzi, a.g.e., XXVIII, 358)– ث –���وي ا�"\(�ة �

d)1 � (İbn Hacer, a.g.e., I, 69) – ث –ا��اه(& �� یGی� � �Rآ �� P��� ��$�ا8 � �� d)1 �� ."F'� (Mizzi, a.g.e., XX, 303)– ث –

�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

53(A-6) 7�"��I"� ��X�= ����K� ا��$����ن ��� أ��� �I(�4. ��1ل ��& رأی�T أ��� ا/�!�ى �������� أ�� ا���(�� ������ /�%$.

� ا ----=�)�ت =(�$\� =�Fل"� ��� ا��ا/". وا�"�/��. وYآ�� ن9R ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& � 9Rا��م ون ���'� و�"

(Buhari, Buyu,25, 1944)ا���� و��آ'7 و�%� ا�"�Lر

Buhari’nin diğer rivayeti ile aynıdır.

�$�ا�"'P ا�9��$ � (İbn, Hacer, a.g.e., II, 267) – ث -ه�Bم �

(İbn Hacer,a.g.e., I, 418) – ث -/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�%!��

.4)I� (İbn Hacer, a.g.e., I, 760) – ث – ا�)�ائ ��ن �� أ��

�$�ا8 ا�)�ائ � (İbn Hacer, a.g.e., II, 292) - ث –وه� �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis, sahihtir.

* * *

54(E-7) ����� �1ل �& �% �� �)�Gأخ$�ن� أ�� ا� &)Bأ�� /($. ���1ا ����� ه ������ �I"� وزه(� �� ��ب و�?"�ن �

Y (Müslim, Müsakat,25, 2995)آ� ا���� و��آ'7 ----ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&

Müslim’in rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) riba yiyene ve yedirene lanet etti.

��Nح ا��و�$Lا� �� �"I�– ث – (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 88)

(İbn Hacer, a.g.e., I, 317) – ث –زه(� �� �%�وی. �� خ�ی

� ا��اه(& �� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 149) – ث –�?"�ن �

� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)

52

� ت�رس � &'(� �� �"I�–ص -

(Yahya b. Main, Nesai, İbn Hıbban: Sika; Yakup b. Şeybe, İbn Adiy: Saduk. Bu ravi

hakkında cerh ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir. Ancak cerh müfesser olduğundan

bu lafız tercih edilmiştir.

���دة �� *"�ة �� ���� (Mizzi, a.g.e., IV, 440)– ث –

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,

5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

55(E-8)� ��$� ا���" T%"* ب �1ل�� ��%�4 ��� /%$. ��� *"�ك � �� �"I� ��� ر�B� �� �"I� ����� ث�Iا8 ی �$� �

�$� ا8 �� �)%�د �& أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��� Yآ� ا���� و��آ'7 و/�ه�ی7 وآ�ت7$ ----%� (İbn

Mace, Ticarat,58,2268)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

�?"�ن ا�%$�ي �� ��Bر �� �"I�– ) – ثİbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 70(

�4%� �� �"I� �� 6Rث – ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

)– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;

Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih

edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)

�$� �� ��$� ا���"%(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214) –ث –� د ا���6R ا8 �

�=�Z � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533) ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,

5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

53

* * *

56(F-9)&� ا8 �1ل �$� ��� هGی� � d)1 أ�� ��� *4(�ن �� ----أخ$�ن� �"�و �� ���Lر �1ل ����� أ�� ن%(& %�

*'& ا��ا/". وا�"�تB". وا��ا:'. وا�"�:��. وYآ� ا���� و��آ'7 وا�"I'� وا�"I'� �7ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و

(Nesai, Talak,41, 3363)

Abdullah b. Mesud’un rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) dövme yapana ve yaptırana,

riba yiyene, yedirene ve helal kılana lanet etti.

� � – (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VIII, 107) ث – ا��)�]� ��Lر�"�و �

� (Mizzi, a.g.e., XXIII, 210)– ث –ا�34� �� دآ(

� �)�وق ا�?�ري � �)* � (Mizzi, a.g.e., XI, 154)– ث –*4(�ن �

(Mizzi, a.g.e., XVII, 20)– ث –�$�ا���"�ن �� ��وان

(Mizzi, a.g.e., XI, 31)– ث –ا�� /��$(� اNودي

�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

57(G-10) &� �'� ��� ا��Iث � �$%Bا� ����ن �� و�\(�ة وا�)L� ن�X$�1ل أن &)Bأی�ب �1ل ����� ه �أخ$�ن� زی�د �

� ا���ح أر*'7 �� ----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& � 9R1. وآ�ن ی��Lن, ا���آ'7 وآ�ت$7 و��ا���� و �آY �%�

C� (Nesai, Zinet,41, 5014)�ء �� ا�)�]���ن و

Hz. Ali’nin rivayetine Peygamber (s.a.v.) riba yiyene, yedirene, yazana, sadakaya mani

olana lanet etti.

(Mizzi, a.g.e., IX, 432) – ث – �� زی�د ا�$\�ادي زی�د �� أی�ب

� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)

�$� ا���"�ن ا�)'"� �� �)L�– ث –(Mizzi, a.g.e., VI, 522)

� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 280) –ث –�F)& ا�"\(�ة �

54

��ن �� ارp$�ن � (İbn Hacer, a.g.e., I, 520) – ث –�$�ا8 �

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28) - ث –

� d)1 ا�'(?� � P��� � (Mizzi, a.g.e., V, 276) – ث –ا��Iرث �

�"/�Rه�/& ا� �� �'C"ا� �� ���p ا�� �� �'� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 696)– ث –

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir

* * *

58(H-11)&� رث �1ل�Iا� �� �$%Bا� ����ن �� ----أخ$�ن� �"(� �� �)%�ة �1ل ����� یGی� �� زری, �1ل ����� �%�

� داء =�Fل ن%& وا��Iل ر*�� N�1ل إ ."Bوآ�ت$7 وا��ا/". وا�"�ت bآ'7 و/�ه���ا���� و �آY &'*7 و)'�ل ا8 :'9 ا8

�%� �Fا���ح و�& ی �� 9R1. وآ�ن ی��Lن, ا���7 و� �'I"وا� (Nesai, Zinet,41, 5015)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

– ث– �� ا�"$�رك ا�)���9"(� �� �)%�ة

(Ebu Hatim er-Razi, Nesai, İbn Hıbban: Sika; Zehebi: Saduk. Bu ravi hakkındaki cerh ve ta’dil

lafızları müphemdir. Cerh ta’dil imamları sika lafzını daha fazla kullandıklarından dolayı,

ravinin sikalığını tercih ettik.Mizzi, a.g.e., VII, 395)

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 325) – ث – یGی� �� زری,

��ن �� ارp$�ن � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 520) – ث –�$�ا8 �

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28) – ث –

� d)1 ا�'(?� � P��� � (Mizzi, a.g.e., V, 276) - ث –ا��Iرث �

Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)

ulaşıldığından hadis mürseldir.

55

* * *

59(H-12) .4)'خ �� ا�B%$� �1ل����� 1!($. �1ل ����� خ'g ی%�� ����Cء �� ا�)�]� ��� ر*�ل ا9': 8 ----%� &�

���: �%� �Fا���ح و�& ی �� 9Rون ."Bوآ�ت$7 وا��ا/". وا�"�ت bآ'7 و/�ه���ا���� و �آY &'*7 و)'� ,Nesai) ا8

Zinet,41, 5016)

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �

���: �� خ'(4. �� g') – ص –خİbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 271(

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 203) – ص – ��Cء �� ا�)�]�

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28)– ث –

Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)

ulaşıldığından hadis mürseldir.

* * *

60(D-13)أ�(7 �1ل ���$� ا8 �� �)%�د �� �� ----����� أ�"� �� ی�نd ��� زه(� ��� *"�ك ����� �$� ا���"%� &�

(Ebu Davud, Buyu,4, 2895)ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& Yآ� ا���� و��آ'7 و/�ه�b وآ�ت7$

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�$�ا8 �� d)1 ا�!"("� ا�(����� ا���=� �� g*ی� ��$�ا8 � � (Mizzi, a.g.e., I, 375) – ث –ا�"� �� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 317) – ث – �%�وی. �� خ�ی زه(� �

– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب

(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;

Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih

edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)

�$� �� ��$� ا���" ��6Rد ا� �%(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214)–ث –ا8 �

�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015; Tirmizi, Buyu,

1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

56

* * *

61(D-14) ا8 �1لأخ$�ن� �$� ��� ه6ی� � d)1 أ�� ��� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ----أ�� ن%(& ��� *4(�ن %� &�

Y (Darimi, Buyu,15, 2423)آ� ا���� و�Xآ'7

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

� (Mizzi, a.g.e., XXIII, 210) – ث –ا�34� �� د آ(

� �)�وق ا�?�ر� �)%* � (Mizzi, a.g.e., XI, 154)– ث –ي *4(�ن �

(Mizzi, a.g..e, XVII, 20)– ث –�$� ا���"�ن �� ��وان

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 31)– ث –ا�� /��$(� اNودي

�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

62(D–15)%(� ��$� ا8 � �� ��$� ا���" ��� *"�ك �� ��ب �� �)%�د �1ل����� 1!($. ����� أ�� ��ان. � ��---�د

�"� و�'� و���� وأ�� - ��� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& Yآ� ا���� و��آ'7 و/�ه�ی7 وآ�ت$7 �1ل و=� ا�$�ب %� &�

A)I: �(� Vا8 ��ی �$� V9 ��ی()��I(4. �1ل أ�� )Tirmizi, Buyu,2,1127(

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 116)– ث –وض�ح ا�(��Bي

– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب

(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;

Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih

edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)

�$� �� � (İbn Hacer, a.g.e., VI, 214)–ث –���6R ا8 �� �)%� د ا�$� ا���"

�=�Z � İbn Hacer, Takribu’t- Tehzib, I, 533)(- ث–�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015; Ebu Davud, Buyu,

57

2895) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

63(D-16) ���$� ا8 ی�Iث �� ��$� ا���" T%"* ب �1ل�� �� *"�ك �� .$%/ ��� �"I� ��� ا8 ����� أ�� �$� �����

�1ل �%� اY 8آ� ا���� ----�$� ا8 �� �)%�د أن7 �1ل �& N تF4* A'L!�ن =� *F4. وان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&

Ahmet b. Hanbel, Müsnedü’l-Müksirin, 3539) (7 و/�ه�b وآ�ت�و��آ'

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�4%� �� �"I� �� 6Rث – ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=�*"�ك �� ��ب

(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;

Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih

edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)

�$� �� ��$� ا���"� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214) –ث –)%� د ا���6R ا8 �

�=�Z � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533) ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015; Ebu Davud, Buyu,

2895) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis, Sahih li ğayrihi

derecesine ulaşmaktadır.

* * *

64(E-17) ���$� ا8 �� �)%�د �� ��$� ا���" ��� *"�ك �أخ$�ن� أ�� خ'(4. �1ل ����� أ�� ا���(� �1ل ����� /%$.

ه�ی7 �� �)%�د أن7 �1ل �& N تI� F4:!�ن =� :F4. وإن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �%� Yآ� ا���� و��آ'7 و/�

(İbn Hıbban, 11, 399, 45)وآ�ت7$

Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.

�?"�ن ا�%$�ي �� ��Bر �� �"I�– ) – ثİbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 70(

�4%� �� �"I�6Rث – �� ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

58

)– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب

(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;

Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih

edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)

�$� �� ��$� ا���" ��6Rد ا� �%(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214) –ث –ا8 �

�=�Z � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533) ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,

5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

65(E-18)�1ل ���� �� �)�Gأ�� ا� ����� �)B� �� &)B7 و*'& ----����� زه(� ����� ه)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 %� &�

Y (Ebu Ya’la, 3, 377, 301)آ� ا���� و��آ'7 وآ�ت$7 و/�ه�ی7 و�1ل ه& *�اء

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 317) – ث – �� خ�ی �%�وی. زه(� �

� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283) � ت�رس � &'(� �� �"I�–ص -

(Yahya b. Main, Nesai, İbn Hıbban: Sika; Yakup b. Şeybe, İbn Adiy: Saduk. Bu ravi

hakkında cerh ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir. Ancak cerh müfesser olduğundan

bu lafız tercih edilmiştir.

���دة �� *"�ة �� ���� (Mizzi, a.g.e., IV, 440)– ث –

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,

5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

59

* * *

66(E-19)ا8 �1ل �$� �� �)$��/ �� هGی� �� d)1 أ�� ���$� ا�%GیG ��� أ�� ن%(& ��� *4(�ن �� �'� �����---- &�

7� �'I"وا� �'I"آ'7 وا���ا���� و �آYوا��ا:'. وا�"�:'. و ."B7 و*'& ا��ا/". وا�"�ت)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 %�

(Mu’cemu’l-Kebir, 10, 38, 437)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

GیG%ا� �$� �� �'� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, 1, 701) - ث-

(Mizzi, a.g.e., XXIII, 210) – ث –آ(� ا�34� �� د � �)�وق ا�?�ري � �)%* � (Mizzi, a.g.e., XI, 154)– ث –*4(�ن �

(Mizzi, a.g..e, XVII, 20)– ث –�$� ا���"�ن �� ��وان (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 31)– ث –ا�� /��$(� اNودي

�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

2.YEDİ VE DOKUZ GÜNAHI SAYAN HADİSLER

67(A-1) أ�� �� V)\أ�� ا� ��� ��ر �� زی� ������ ه�رون �� *%(� اWی'� ����� �� وه� �1ل ����� *'("�ن �� �@ل

�1ل �& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ��8 ----8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ه�ی�ة أن ر*�ل ا

وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ��ل ا�(!(& وأآ� ا���� وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت ا�\�=@ت

(Müslim, İman,134,129) ا�"q���ت

Müslim’in rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) ‘’ Yedi günahtan sakının’’ buyurdu. Bu

günahların hangileri olduğu sorulunca Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu.’’ Allah’a şirk

koşmak, sihir yapmak, hak olanın dışında Allah’ın haram kıldığı cana kıymak, yetim

malı yemek, riba yemek, savaştan kaçmak ve namuslu mü’min kadınlara zina iftirasında

bulunmaktır.

�)%* � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 6) – ث – اNی'� ه�رون �

&'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545)– ث –�$�ا8 �� وه� �

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IV, 174)– ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�

60

(İbn Hacer, a.g.e., I, 337) – ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

68(A-2)أ� ��� ��ر �� زی� ا�"�ن� ��$� ا8 �1ل ����� *'("�ن �� �@ل �� GیG%ا� �$�� أ�� ه�ی�ة ����� � V)\ا� �

� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل� 7�� �& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت ���1ا ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ----رض� ا8

��8 وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت

(Buhari, Vasaya,23, 2560) �=@تا�"q���ت ا�\

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�$� �� GیG%ا� �$� �� �)Iی � ( İbn Tehzibu’t-Tehzib, VI, 345) – ث – *%� �� ا�� *�ح �� ا8 �

(İbn Hacer, a.g.e., IV, 174)– ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�

(İbn Hacer, a.g.e., Iİ 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

69(B-3) �� :�4ان �� ."'* ��$� ا8 � ���"�و �� ��ة ��� إدریd �1ل أن$Xن� /%$. � ��� ا�%@ء � �"I� أخ$�ن�

�)�ل �1ل---- Fت N 7$��: 7� 7 اذه� ��� إ�9 ه6ا ا��$� �1ل$��L� �=ت(� �& �1ل زX= �)�� ن$� �� *"%P آ�ن �7 أر�%. أ

� ت), Yی�ت �(��ت =�Fل �N &R ت�Bآ�ا ��8 /(�f وN ت)��1ا وN تGن�ا وN تF!'�ا � bNX*7 و*'& و)'�ر*�ل ا8 :'9 ا8

ا�"�LI. وN ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وN ت"�Bا �$�يء إ�9 ذي *'�Cن وN ت)�Iوا وN تXآ'�ا ا���� وN ت6F=�ا

ت���ا ی�م ا�g�G و�'(�& خ�:. ز=� أن N ت%�وا =� ا�)$F= T$'�ا ی�ی7 ور�'(7 و���1ا ن�RB أنP ن$� �1ل ="� ی"�%�& أن

,Nesai, Tahrimi'd-Dem)ت!$%�ن� ���1ا إن داود د�� �Xن N یGال �� ذری!7 ن$� وإن� ن�2ف إن ات$%��ك أن تF!'�� ز=�

4010)Müslim’in rivayeti ile aynı olup farklı olarak şöyle geçmektedir.’’ … Hırsızlık

yapmayın, zina yapmayın.’’

� ا�%@ء � � �"I� ان��"Rآ�ی� ا� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,121) - ث -

�$�ا���"�ن �� اN*�د �� یGی� �� dادری � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I ,477) – ث -�$�ا8 �

61

(İbn Hacer,a.g.e., I, 418) – ث -/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�%!��

�$�ا8 �� �pرق �"�و �� ��ة � (İbn Hacer, a.g.e., I, 745) – ث – �

��%1 �� ."'(� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I , 535(– ث –�$�ا8 �

�)�ل � (İbn Hacer, a.g.e., I, 439) – ث – :�4ان �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

* * *

70(B-4)dإدری �� ����� أ�� آ�ی� ����� �$� ا8 �� ."'* ��$� ا8 � ���"�و �� ��ة �� .$%/ �� وأ�� أ*��.

�)�ل �1ل � �& �1ل ز=� ���L$7 اذه� ��� إ�9 ه6ا ا��$� =�Fل :��N 7$ تF� ن$� إنP%"* �� 7 آ�ن �7 أر�%. ----:�4ان �

� ت), Yی�ت �(��ت =�Fل �N &R ت�Bآ�ا ��� bNX(= &'*7 و)'�� =Xت(� ر*�ل ا8 :'9 ا8 )��f)/ 8 وN ت�1�(ا وN تGن�ا أ

وN تF!'�ا ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وN ت"�Bا �$�يء إ�9 ذي *'�Cن �(F!'7 وN ت)�Iوا وN تXآ'�ا ا���� وN ت6F=�ا

نP ن$� ��LI. وN ت���ا ا��4ار ی�م ا�g�G و�'(�& خ�:. ا�(�Rد أن N ت%!�وا =� ا�)$T �1ل =F$'�ا ی�b ور�'N�F= 7 ن�RB أ

�1ل ="� ی"�%�& أن ت!$%�ن� ���1ا إن داود د�� ر�7 أن N یGال =� ذری!7 ن$� وإن� ن�2ف إن ت$%��ك أن تF!'�� ا�(�Rد

(Tirmizi, İsti’zan ve Adab, ,2657)

Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.

� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�– )– ثMizzi, a.g.e., XXVI, 247(

dإدری ��$�ا���"�ن �� اN*�د �$� ا8 � � (Mizzi, a.g.e., XIV, 299)– ث – �� یGی� �

9/�Fزی� ا� � (Mizzi, a.g.e., VII, 222)– �� –�"�د �� ا*��. �

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –ا�!�� اNزدي /%$. �� ا��KIج �� ا��رد

(Mizzi, a.g.e., XV, 52)– ث – �"�و �� ��ة

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 498)– ص –�$�ا8 �� *'". ا�"�ادي

�)�ل � (Mizzi, a.g.e., XIII, 200)– ث – :�4ان �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Tirmizi, Tefsiru’l-Kuran, 3069) gibi hadisi destekleyen bir rivayetin bulunması

sebebiyle bu hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

71(B-5) �� .$%/ ������� �I"�د �� Z(@ن ����� أ�� داود ویGی� �� ه�رون وأ�� ا���(� وا�'o4� o4 یGی� وا�"%�9 وا��

�$� ا8 ���)�ل�"�و �� ��ة �� :�4ان �� ."'* � �& أن ی�Rدی(� �1ل أ��ه"� ���L$7 اذه� ��� إ�9 ه6ا ا��$� ---- �

62

� �1ل ا8 � bNX(= &'*7 و)'�� =Xت(� ا��$� :'9 ا8 )�ن)�F= 7�Xل N تF� ن$� =jن7 إن *"%�R ت�Fل ن$� آ�نT �7 أر�%. أ

:'9 ا8 �'(7 و*'& N ت�Bآ�ا ���f)/ 8 وN تGن�ا وN تF!'�ا �G و�� و�Y �Fت(�� ��*9 ت), Yی�ت �(��ت =�Fل ر*�ل ا8

ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وN ت)��1ا وN ت)�Iوا وN ت"�Bا �$�يء إ��C'* 9ن =(F!'7 وN تXآ'�ا ا���� وN ت6F=�ا

T$(ت%!�وا =� ا� N .:د خ��R)ا� �B%� ی� &�)'� =F$@ ی�ی7 ن�RB أنP ن$� �1ل ��LI. وN ت�4وا �� ا�P/ g�G /%$. و

Vد �1ل ه6ا ��ی�R)ا� ��'!Fال =� ذری!7 ن$� وإن� ن�2ف إن أ*'"�� أن تGی N ا8 أن ��="� ی"�%�"� أن ت)'"� N�1 إن داود د

A)I: �(� (Tirmizi, Tefsiru’l-Kuran,9, 3069)

Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 164)– ث –�I"�د �� Z(@ن (Mizzi, a.g.e., XI, 406)– ث –*'("�ن �� داود �� ا��Kرود

(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 366)– ث – �� زاذان یGی� �� ه�رون

$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 230) – ث –�ا�'P ا�$�ه'� ه�Bم �

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

(Mizzi, a.g.e., XV, 52)– ث – �"�و �� ��ة

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 498)– ص –�$�ا8 �� *'". ا�"�ادي

�)�ل � (Mizzi, a.g.e., XIII, 200)– ث – :�4ان �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Tirmizi, İsti’zan ve Adab, 2657 ) gibi hadisi destekleyen bir rivayetin bulunması

sebebiyle bu hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

72(A-6)��� *'("�ن �� �@ل �� أ�� ه�ی�ة ����� أ�"� �� *%(� ا�R"�ان� ��� �� وه� � V)\أ�� ا� �� ��ر �� زی�

�& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ��8 وا�)�I ----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل

ت ا�"q���ت و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت ا�\�=@

(Ebu Davud, Vasaya,23, 2490)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�)%* � (Mizzi, a.g.e., I, 312)– ص – �� �{ ا�R"�ان� أ�"� �

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545) &'(� �- ث –�$�ا8 �� وه� �

(Mizzi, a.g.e., XI, 372) – ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�

(İbn Hacer, a.g.e., I, 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�

� (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث – :�2 �$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,

63

(Müslim, İman, 129;Buhari, Vasaya, 2560;Ebu Davud, Vasaya, 2490) gibi hadisi

destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine

ulaşmaktadır.

* * *

73(A-7)* ��� أ�� ه�ی�ة أخ$�ن� ا���(, �� *'("�ن �1ل ����� �� وه� � V)\أ�� ا� ��� ��ر �� یGی� �'("�ن �� �@ل

�& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 �� ه� �1ل ا��Bك ��8 وا�AB ----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل

ا�"��LIت ا�\�=@ت ا�"q���تو1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف

(Nesai, Vasaya, 23,3611)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�$�ا�K$�ر �� آ��� ا�"�ادي ا���(, �� *'("�ن � (Mizzi, a.g.e., IX, 87) – ث – � &'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545)– ث –�$�ا8 �� وه� �

– (Mizzi, a.g.e., XI, 327) ث– ا�!("� *'("�ن �� �@ل

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�

(İbn Hacer, a.g.e., I, 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�

2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –� �$�ا���"�ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

74(B-8)���� �4ان�: ��� ."'�* ��$� ا8 �� ���"�و �� ��ة ����� .$%/ �� �)%* �� 9)Iا8 ����� أ�� ��� ی �$� �

�)�ل �1ل �� �1ل ----�)�� ا�(�Rد Eخ� انC'� ��� إ�9 ه6ا ا��$� �1ل N تF� ه6ا =jن�R%"* �� 7 آ�ن �7 أر�, أ� �� �& �1ل ر

� هb6 اEی. و�Y �Fت(�� � b���X(= 7)إ� ��F'Cا�!�� ���م =�ن d4ا ا�����'!Fت Nو �f)�/ 8��� آ�ا�Bت N ی�ت �(��ت �1لY ,(9 ت*��

ا8 اI��� N� وN ت)��1ا وN تGن�ا وN ت�4وا �� ا�g��G وN ت�)�Iوا وN ت�Xآ'�ا ا����� وN ت����ا �$��يء إ��9 ذي *�'�Cن

�$� ا8 ����� أ�� ��� ی�نd و���4ن F)� N��1!'7 و�'(�& خ�:. ز=� ان N ت%!�وا =� ا�)$N�F= T ن�RB انP ر*�ل ا8 �����

�$� ا��ا�� �� زی�د )���Ahmet b. Hanbel, Evvelü'l-Müsned, 17402(

Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.

�)Iی �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303) – ث –�� =�وخ �

(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي

(Mizzi, a.g.e., XV, 52)– ث – �"�و �� ��ة

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 498)– ص –�$�ا8 �� *'". ا�"�ادي

�)�ل � (Mizzi, a.g.e., XIII, 200)– ث – :�4ان �

64

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,

(Müslim, İman, 129;Buhari, Vasaya, 2560;Ebu Davud, Vasaya, 2490) gibi hadisi

destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine

ulaşmaktadır.

* * *

75(A-9)�� أ�� ����� ا���(, �� *'("�ن �1ل ��� ا�� وه� �1ل أخ$�ن� *'("�ن �� �@ل � V)\أ�� ا� ��� ��ر �� زی�

أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل اi/�اك ��8 ----ه�ی�ة

@ت وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�"��9 ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت ا�\�=

(Ebu Avane,1, 58, 74) ا�"q���ت

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

�$�ا�K$�ر �� آ��� ا�"�ادي ا���(, �� *'("�ن � (Mizzi, a.g.e., IX, 87) – ث – �

�$�ا8 �� وه� &'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545)– ث –�

– (Mizzi, a.g.e., XI, 327) ث– ا�!("� *'("�ن �� �@ل

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�

(İbn Hacer, a.g.e., I, 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن � Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

76(A-10)ا �$��$� ا8 اWوی)� �1ل أخ$�ن� �� GیG%ا� �$�� إ*"��(� ا�K%�4 �1ل ����� � �"I� ����� و �1ل�"� �� 8

� أ�9 ه�ی�ة ان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& ا�!�$�ا � V)\أ�9 ا� ��� ��ر �� زی� ������ *'("�ن �� �@ل

وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 اI��� N� واآ� ا���� واآ�ا�)$, ا�"���Fت ���1ا ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ��8

(İbn Hıbban, 1, 297, 38)

Müslim’in rivayeti ile aynıdır.

65

�4%Kا� �)�� إ*"�� �"I� – ) – ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 55(

�"�و � (İbn Hacer, a.g.e., I, 519) – ث -�$� ا8 �

�$� �� GیG%ا� �$�� ا8� �)Iی �� � ( İbn Tehzibu’t-Tehzib, VI, 345) – ث – *%� �� ا�� *�ح �

(İbn Hacer, a.g.e., IV, 174)– ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�

(İbn Hacer, a.g.e., Iİ 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�

� (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث – :�2 �$�ا���"�ن �

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

3. RİBANIN TOZUNUN BULAŞMADIK İNSAN KALMAYACAĞINA DAİR

HADİSLER

77(A-1)"I� ������(Iل ��� ا��Fة ی�)أ�� خ �� �)%* T%"* را/� �1ل ��()9 ��� هB(& أخ$�ن� �$�د � �� � � ��6 أر�%(

� أ�� ه�ی�ة �1�� داود ی%�� �� أ�� ه�� وه6ا *�. � �1ل ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& ح و����� وه� �� �F(. أخ$�ن� خ���

� أ�� ه�ی�ة أن ر*� �(Iا� ��� أ�� خ(�ة � �)%* �� 7n4�&'*7 و)'��'9 ا���س ----�ل ا8 :'9 ا8 � �1ل �& �(Xت(

bر�$Z ��()9 أ:��7 � � ,Ebu Davud, Buyu,3) ز��ن N ی$9F أ�� إN أآ� ا���� =jن �& یXآ'7 أ:��7 �� ��2رb �1ل �

2893)

Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: "Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "İnsanlar öyle bir devre

ulaşacak ki, o zamanda ribâ yemeyen kalmayacak. Öyle ki, (doğrudan) yemeyene

buharı ulaşacak."

A)Kن �� �()� �� �"I�– ث (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 122) – � دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)

(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 283) – ث –� داود �� ا�� ه�

�$�ا���"�ن ��$�ا8 � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 259) – ث –خ��� �

.)F� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 291) – ث –وه� �

(Mizzi, a.g.e., XIV, 116)– ص – ات"("� �$�د �� را/�

– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(

� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)

�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Nesai, Buyu, 4379) (İbn Mace, Ticarat, 2269) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

66

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır. Ravilerden Said b.

Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları incelendiğinde

münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında kullandıkları

görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362)

* * *

78(A-2)أ�� �� أ�� ه�ی�ة �1ل أخ$�ن� 1!($. �1ل ����� �� �(Iا� ��� أ�� خ(�ة � �)%* ��� داود �� أ�� ه�� ���ي

�& یXت� �'9 ا���س ز��ن یXآ'�ن ا���� ="� �& یXآ'7 أ:��7 �� Z$�رb -----�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل

(Nesai, Buyu,12, 4379)

Ebu Davud’un rivayetinden farklı olarak’Öyleki tozu bulaşmadık kimse kalmayacak.’’ �)� �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �

� ا��اه(& �� ا�� ��ي � �"I�– )– ثİbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 12(

(Mizzi, a.g..e, VIII, 461)– ث – داود �� أ�� ه��

– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(

� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� – (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 202)

�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �

Ravilerden Said b. Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları

incelendiğinde münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında

kullandıkları görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362) Hadisin diğer

ravilerininde sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

79(A-3) أ�� �� �(Iا� ��� أ�� خ(�ة � �)%* ���'(. ��� داود �� أ�� ه�� �� �)��$� ا8 �� *%(� ��� إ*"� �����

�'9 ا���س ز��ن N ----ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& � ی$ 9F��R& أ�� إY Nآ� ا���� ="� �& �& �(Xت(

bر�$Z � (İbn Mace, Ticarat,58, 2269)یXآ� أ:��7 �

Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.

� ا����ي )L� �� �)%* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 497) – ث –�$�ا8 �

� ا��اه(& �� �F)& اN*�ي � �)� (İbn Hacer, a.g.e., I, 90)– ث -ا*"�

(Mizzi, a.g.e., VIII, 461)– ث – داود �� أ�� ه��

67

– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(

� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)

�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �

Ravilerden Said b. Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları

incelendiğinde münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında

kullandıkları görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362) Hadisin diğer

ravilerininde sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

80(A-4)��� 8ا �$� ����� �� أر�%(� �I6 ن�� �(Iة �1ل ��� ا��)أ�� خ �� �)%* ���$�د �� را/� �� &)Bأ�� ��� ه ��

� أ�� ه�ی�ة ان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل� .�* � �& یXت� �'9 ا���س ز���ن ی�Xآ'�ن =7�) ا����� ----أو خ"((

bر�$Z � (Ahmet b. Hanbel, Müsned’ül Baki, 10007)�1ل 1(� �7 ا���س آ'R& �1ل �� �& یXآ' 7��R& ن��7 �Ebu Hureyre Peygamber’den (s.a.v.) şöyle rivayet etmektedir. ‘’ Öyle bir zaman

gelecekki insanlardan riba yemeyen kalmayacak. İnsanların tamamımı diye sorulunca

şöyle cevap verdi: Ribayı yemeyenlerede tozu bulaşacaktır.

� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)

(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 283) – ث –داود �� ا�� ه��

�$�ا���"�ن ��$�ا8 � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 259) – ث –خ��� �

� (İbn Hacer, a.g.e., II, 291) – ث – �F(. وه� �

(Mizzi, a.g.e., XIV, 116)– ص – ات"("� �$�د �� را/�

– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(

� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)

�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �

Ravilerden Said b. Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları

incelendiğinde münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında

kullandıkları görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362) Hadisin diğer

ravilerininde sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

68

* * *

81(A-5)أ�� �� �)%* T%"* آ?(� �1ل ��$�د � �� &)B9 ����� ه)Iی � خ(�ة ی�Iث داود �� أ�� ه�� ����� ����� زآ�ی� �

� أ�� ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& یXت� �'9 ا���س ز��ن یXآ'�ن =(7 ا���� ���1ا آ� � �(Iا�

� أ�� ه�ی�ة� �)$� (Ebu Ya’la, 11, 114, 312) ا���س أو ا���س آ'R& �1ل �� �& یXآ'7 ن��7 �� Z$�رb أ��

Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: "Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "İnsanlar öyle bir devre

ulaşacak ki, o zamanda ribâ yemeyen kalmayacak. Öyle ki, (doğrudan) yemeyene

buharı ulaşacak."

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 314) – ث –زآ�ی� �� یI(� ا�)��� ا�$�Lي

� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)

(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 283) – ث –داود �� ا�� ه��

– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(

� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)

�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,

(Nesai, Buyu, 4379) (İbn Mace, Ticarat, 2269) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır. Ravilerden Said b.

Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları incelendiğinde

münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında kullandıkları

görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362)

4. CAHİLİYYE RİBASININ KALDIRILDIĞİNA DAİR HADİSLER

82(C-1) �� *'("�ن ��� �1�Zة � �)$/ ������� أ�� ��� �� أ�� /($. وه��د �� ا�)�ي N�1 ��� أ�� ا��Wص

� أ�(7 �1ل *"%T ا��$�� ی�Fل =� �K. ا��داع �& ی� أی�R ا���س ---- :'9 ا8 �'(7 و*'& �"�و �� ا��Wص

أN أي ی�م أ��م �@ث ��ات ���1ا ی�م �1ل =jن د��ءآ& وأ��ا��& وأ��اض�& �(��& ��ام آ�I�. ی���& ه6ا =�

b9 وا��'��'9 ن4)7 وN ی��K وا�� �'9 و��b وN ����د Nن إ�� ��Kی N Nآ& ه6ا =� �'�آ& ه6ا أ�R/ إن Nأ

�R� 9ض�)= &���"��. =� �%t �� ت�F!Iون �� أ�p 7� ن��)* �ا��C)Bن �1 أیd أن ی%$� =� �'�آ& ه6ا أ��ا و��

V)� ��� �= �%)!�ض�آ�ن �'C"ا� �$� �أN وآ� دم �� د��ء ا��Kه'(. ��ض�ع وأول �� أض, ���R دم ا��Iرث �

ض�ع ��& رءوس أ��ا��& N تn'"�ن وN تn'"�ن أN ی� أ�!�F= b!'!7 ه6ی� أN وإن آ� ر�� �� ر�� ا��Kه'(. ��

(İbn Mace, Menasik,76,3046)ه� �'\T �@ث ��ات ���1ا ن%& �1ل ا�'R& ا/�R �@ث ��ات

69

Amr İbnu'l-Ahvas (r.a.) anlatıyor: "Hz. Peygamber (s.a.v.)'i Veda Haccı sırasında

dinledim, şöyle diyordu: "Haberiniz olsun, cahiliye devrindeki bütün ribâlar

kaldırılmıştır, ödenmeyecektir. Sadece verdiğiniz anaparayı alacaksınız. Böylece ne

zulmetmiş olacaksınız ne de zulme uğramış olacaksınız. Haberiniz olsu cahiliye

devrindeki bütün kan davaları kaldırılmıştır. Kaldırdığım ilk kan davası da el-Haris İbnu

Abdilmuttalib'in kan davasıdır. Bu kimse, Benû Leys'te sütanadaydı. Hüzeyl onu

öldürmüştü. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): Yarabbi tebliğ ettim mi? dedi. Cemaat:

Evet tebliğ ettin dediler ve üç kere tekrarladılar. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

Yarabbi Şahid ol! dedi ve üç kere tekrar etti."

� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �

(İbn Hacer, a.g.e., II, 270) – ث –ه��د �� ا�)�ي

�4�Iا� &)'* � (İbn Hacer, a.g.e., I, 405) – ث –*@م �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 412) – ث – /$(� �� �1�Zة

�"�و �� ا��Wص � (İbn Hacer, a.g.e.,I, 390) –ث– ا�BK"� *'("�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 729) – ث –�"�و �� ا��Nص

Hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

* * *

83(A-2) 9': 8ر*�ل ا T%"* &� أ�(7 �1ل ���"�و �� *'("�ن ������� �)�د ��� أ�� ا��Wص ��� /$(� �� �1�Zة

إن آ� ر�� �� ر�� ا��Kه'(. ��ض�ع ��& رؤوس أ��ا��& N تn'"�ن وK� �= N. ا��داع ی�Fل أN ----ا8 �'(7 و*'&

V)� ��� �= �%)!�ض�آ�ن �'C"ا� �$� �تn'"�ن أN وإن آ� دم �� دم ا��Kه'(. ��ض�ع وأول دم أض 7%���R دم ا��Iرث �

F= (Ebu Davud, Buyu, 50,2896)!'!7 ه6ی� �1ل ا�'R& ه� �'\T ���1ا ن%& �@ث ��ات �1ل ا�'R& ا/�R �@ث ��ات

İbn Mace’nin rivayeti ile aynıdır.

� �)!�رد اN*�ى � ���(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 107) – ث –�)�د �� �)�ه� �

�4�Iا� &)'* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 405)– ث –*@م �

(Mizzi, a.g.e., XII, 370)– ث – /$(� �� �1�Zة

�"BKس ا���Nا ��"�و � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 390)–ث–*'("�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 729)– ث –�"�و �� ا��Nس

Hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

70

* * *

84(B-3) م��G� خ6اY T7 �1ل �& آ�"� ��� أ�� ��ة ا���1/� �� زی� � �'������ ��Kج �� ���Rل ��� �"�د �� *'". ان�

7�� =�Fل أN ان آ� ر�� =� ا��Kه'(. ----ن�1. ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =� أو*� أی�م ا�!�Bی� أذود ا���س

�$� ا�"C'� ��& رؤوس أ��ا��& N تn'"�ن وN تn'"�ن��ض�ع اN وان ا8 931 ان أول ر�� � ی�ض, ر�� �$�س �

(Darimi, Buyu,15, 2422)

İbn Mace’nin rivayeti ile aynıdır.

� (Mizzi, a.g.e., V, 457) - ث– ا��"��KI �pج �� ���Rل

."'* � (Mizzi, .a.g.e., VII, 253)– ث – �� دی��ر ا�$�Lي �"�د �

� زی�� �'� ��$�ا8 � ���ن ��� � – ض – �$�ا8 �

(Yahya b. Main, Nesai, Ebu Hatim er-Razi: Zayıf; Tirmizi: Saduk. Cerh müfessser olduğundan

dolayı ravi hakkındaki zayıf lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XX, 434)

(İbn Hacer, a.g.e., III, 64)– ث –ا�� ��ة ��4(.

�$�ا8 ا��2$ ���ی� � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 158)– ض –��ی� �� یGی� �

Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)ulaşıldığından

hadis mürseldir.

* * *

85(C-4) �� ��'� ا�2@ل ����� �)( �� �(Iو ����� ا��"� �� *'("�ن ��� �1�Zة � �)$/ ��� زا]�ة � �4%Kا� �'�

� ا��Wص ����� أ�� أنK� �R/ &� 7. ا��داع �, ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&�---- o� =I"� ا8 وأ��9 �'(7 وذآ� وو

وأ��ا��& وأ��اض�& �'(�& �& �1ل أي ی�م أ��م أي ی�م أ��م أي ی�م أ��م �1ل =�Fل ا���س ی�م ی� ر*�ل ا8 �1ل =jن د��ءآ&

9'��'9 ن4)7 وN ی��K وا�� �'9 و��b وN و�� Nن إ�� ��Kی N Nآ& ه6ا أ�R/ �= & ه6ا =� �'�آ& ه6ا��ی� .��Iام آ��

� أخ(7 /�ء إN �� أ�� �� ن4)7 أN وإن آ� ر�� =� ا��Kه'(. ��ض�ع � &')"� �Iی dإن ا�")'& أخ� ا�")'& ='( Nأ bوا��

�$� ا�"j= �'Cن7 ��ض�ع آ'7 أN وإن آ� دم آ�ن =� ا��Kه'(. ��ض�ع ��& رؤوس � أ��ا��& N تn'"�ن وN ر�� ا�%$�س �

�$� ا�"C'� آ�ن �)!�ض%� =� ��� �(F= V!'!7 ه6ی� أN وا*!�:�ا ����)�ء �وأول دم وض, �� د��ء ا��Kه'(. دم ا��Iث �

� ذ�P إR�� ت"'��ن d)� &آ�����ان �N أن یXت(� � .B��4�j= .�)$ن =%'� =�ه�Kوه� =� ا�"�3�, خ(�ا =jن"� ه

�'9 ن)�]�& &�F� ��X= �F� &�)'�� *$(@ أN إن ��& �'9 ن)�]�& ��F و��)�]�& R)'�واض���ه� �$�ح =jن أp%��& =@ �\�ا

�R)ا إ���(Iأن ت &�)'� �RF� وإن Nت��ه�ن أ �� ت��ه�ن وN یXذن =� �(�ت�& �� &�/�= �fpی� @= �Rآ)�ت �=

� �1�Zة� �)$/ ��� :A)I و�1 رواb أ�� ا��Wص (� V9 ه6ا ��ی()�� �1ل أ�� R��%pو (Tirmizi, Tefsiru’l-

Kuran,9, 3012)

Tirmizi’nin rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) veda haccında şöyle buyurmaktadır. ‘’ Hamd ve

minnet sanadır Ya rab; her şan ve şeref senin adınadır. Tek olan Allah’tan başkasına ibadet

71

yoktur. Onun ortağı olmaz. Bütün mülk onundur. Ona şükürler olsun. Ey nas, sizin kanlarınız ve

mallarınız, Allah’a kavuşacağınız güne kadar, bugün nasıl mukaddes bir günse, bu ay nasıl

mukaddes bir aysa ve bu belde nasıl mukaddes bir belde ise, öylece mukaddestir. Cahiliyye

adetlerini ayağımın altına alıp çiğniyorunm. Bütün kan davaları kaldırılmıştır. Ortadan

kaldırılan ilk kan davası Abdülmuttalib oğullarından Harisin kan davasıdır. Her türlü riba

kaldırılmıştır. Allah riba yoktur diyor. İlk kaldırılan riba, amcam Abdülmuttalib oğlu Abbas’ın

ribasıdır. Sizin kadınlar üzerine bir takım haklarınız vardır. Onlar sizin haklarınıza riayet

etmelidirler. Onlarında sizin üzerinizde hakları vardır. Onlara karşı iyi davranınız.

�'� �� �(I6 �� ا�Rا� �"I� � (Mizzi, a.g.e., VI, 259) - ث – �

� ا���(� ا�K%�4 ا���=� � �'� �� �)(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 217)

�4F?. ا���1ا � (İbn Hacer, a.g.e., I, 307)– ث –زا]�ة �

(Mizzi, a.g.e., XII, 370)– ث – /$(� �� �1�Zة

�"�و �� ا��Wص � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 390)–ث– *'("�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 729)– ث –�"�و �� ا��Nص

Hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

* * *

86(C-5)7 �1ل"� ��� أ�� ��ة ا���1/� �� زی� � �'� ��9 �� �"�د ����� �"�د '�Wا �$� �& آ�Y Tخ6ا ----�����

ع =�Fل =("� ی�Fل ی� أی�R ا���س إن آ� �G��م ن�1. ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =� أو*� أی�م ا�!�Bی� =� �K. ا��دا

�$� ا�"C'� ��& رؤوس أ��ا��& N تn'"�ن وN تn'"�ن � Ebu) ر�� ��ض�ع وإن أول ر�� ی�ض, ر�� ا�%$�س �

Ya’la, 3, 139, 346)

İbn Mace’nin rivayeti ile aynıdır.

9 �� �"�د'�Wا �$� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 551) – ث -."'* � (Mizzi, .a.g.e., VII, 253)– ث – �� دی��ر ا�$�Lي �"�د �

� زی�� �'� ��$�ا8 � ���ن ��� � – ض – �$�ا8 �(Yahya b. Main, Nesai, Ebu Hatim er-Razi: Zayıf; Tirmizi: Saduk. Cerh müfessser olduğundan

dolayı ravi hakkındaki zayıf lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XX, 434)

(İbn Hacer, a.g.e., III, 64)– ث –ا�� ��ة ��4(.

�$�ا8 ا��2$ ���ی� � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 158)– ض –��ی� �� یGی� �

Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)

ulaşıldığından hadis mürseldir

72

5. RİBAYI KÖTÜLEYEN DİĞER HADİSLER

87(A-1)T'Lأ�� ا� ��� زی� � �'� �� ."'* �� �"�د �� 9*�� �� �(Iا� ��� .$)/ أ�� �� أ�� ����� أ�� ��� ��

أت(T �('. أ*�ي �� �'9 �1م ��CنR& آ��$(�ت =(�R ا�I(�ت ت�ى �� ----ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �&

� هNqء ی� �$�ا](� �1ل هNqء أآ'. ا����� T'F= &Rن�C� ) خ�رجİbn Mace, Ticarat,58, 2264(

Ebu Hureyre (r.a.) Peygamber (s.a.v.) ‘den şöyle rivayet etmektedir.’’Miraç gecesi

içinde yılanlar bulunan evler gibi karınları olan seninde karınlarını dışarıda göreceğin

bir kavme rastladım.. Ey Cebrail bunlar kimdir diye sorunca, bunlar riba yiyenlerdir,

dedi.

� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �

9*�� �� �(Iا� �)/Nث – ا –(İbn Hacer, a.g.e., I, 210)

."'* � (Mizzi, a.g.e., VII, 253)– ث – �� دی��ر ا�$�Lي �"�د �

� زی�� �'� ��$�ا8 � ���ن ��� � ( İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 322)– ض – �$�ا8 �

T'Lأ�� ا� –� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 420)

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadis, ravileri arasında zayıf ve metruk ravilerin bulunması sebebiyle zayıftır.

* * *

88(B-2) ����ی� �� ��زم ����� أ�� ر��ء ����� �)�����ب رض�� ا8 ���7 ��1ل ��1ل ����� ��*9 �� إ*"� � *�"�ة ��

� أت(�ن� =Xخ���ن� إ�9 أرض ��F*. =�ن��F'C ----ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& )'�� �& رأیT ا�'('. ر�� ��R9 ن'� �!9 أت(��

���� ی�ی�K� 7رة =1X$� ا���� ا�6ي =� ا��j= �Rذا أراد ا���� أن ی��2ج ر��9 ا��)� ��دم =(7 ر�� �1]& و�'9 و*� ا���R ر

��, آ"�� آ��ن =T�'F ��� ه�6ا =��Fل ا��6ي رأی!�7 =�� �)= �KI� 7)= �= 9�ء �(�2ج ر����KI =� =(7 =�دV)� b آ�ن =K%� آ'"�

(Buhari, Cenaiz, 24,1297)ا��Y �Rآ� ا����

Buhari Peygamber’den şöyle rivayet ediyor.’’ Miraç gecesi kandan bir nehre ulaştık.

Nehrin ortasında bir adam birde önünde taşlar bulunan bir adam vardı. Nehrin içindeki

adam nehirden çıkmak isteyince diğeri ona taş atıyordu. O her çıkmak istediğinde

durum aynı idi. Ben bu nedir diye sorunca Cebrail:’’ Riba yiyenleri nehirde

görüyorsun.’’ dedi.

�)� (İbn Hacer, a.g.e., II, 220) - ث - ا�"��Fي ��*9 �� إ*"�

�$�ا8 اNزدي � (İbn Hacer, a.g.e., I, 1589) – ث -��ی� �� ��زم �� زی� �

73

(İbn Hacer, a.g.e., II, 753) – ث –�"�ان �� �'�Iن

���ب �� ه@ل ا�G4اري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 3495) – ث –*"�ة �

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

89(C-3)/ ��� ف ��� أ�� ا�("�ن�� �� �"I� ����� زی� �� �)%* �� ���(� ��$� ا8 �� أ�� �)(� ��� ن�=� � ��� �)%

� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل�---- Nأر�9 ا���� ا ���ض ا�")'& �\(� �� �& إن � �= .��C!* (Ebu

Davud, Edeb, 4233)

Said b. Zeyd’in (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Ribanın en fazlası haksız olarak Müslüman bir adamın ırzıdır.’’

��ف �� �"I� ئ�C4(�ن ا�* � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 383) –ث – �

--(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 234) ث –ا��Iآ& �� ن�=, ا�$�Rان�

(İbn Hacer, a.g.e., I, 419)– ث –%(� �� ا�� �"Gة اN��ي /

��$�ا���"�ن �� ا�� �)( �� ن�=� ا�"�� �$�ا8 �� ���� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 508 )– ث – �

���(� ��$�ا8 �� ��2�. ا��F/� ن�=� � � (İbn Hacer, a.g.e., II, 255)– ث – �

�"�و �� ن4(� ا*%(� �� زی� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 353)– ث –�%�وي �

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

90(D-4) �$� ��� �)�وق �� إ��اه(& �� ز�(� � .$%/ ��� أ�� ��ي � ��� v4� أ�� �=�)Lا� �'� ��"�و � �����

� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل� (İbn Mace, Ticarat,58, 2266) �& ا���� �@�. و*$%�ن ���� ----ا8

İbn Mace’nin rivayeti şöyledir.’’ Riba yetmiş üç babdır.’’

��'� �� آ�(G "�و �� �I� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VIII, 80) – ث – �

� ا��اه(& �� ا�� ��ي � �"I�– )– ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 50(

(İbn Hacer, a.g.e., I, 418)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�%!��

�$�ا���ی& � (İbn Hacer, a.g.e., I, 308)– ث –ز�(� �� ا��Iرث �

74

� اN*�د ا���%2 � d)1 � (İbn Hacer, a.g.e., I, 69)– ث –ا��اه(& �� یGی� �

��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �

�)$� �� �=�Z � (İbn Hacer, a.g.e., I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir

* * *

91(E-5) � ر�L�� �� ا�%@ء ����� وآ(, ����� �$�د �� �"I� أ��� ه�ی��ة ����� أ�� آ�ی� T%"* �1ل �"I� �� &*�Fا� ����

��& إن ا8 یF$�� ا��1�L. ویXخ�6ه� �("(�����W ��R)��)= 7آ& آ"�� ی���� أ���آ& ----ی�Fل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*�'&

�$� ��دb ویXخ 6�b�R �!9 أن ا�'L!� ."F(� �?� أ�� وت�Lی� ذ�P =� آ!�ب ا8 �G و�� أ�& ی%'"�ا أن ا8 ه� یF$� ا�!��.

(Tirmizi, Zekât,19, 598)ا��1�Lت و ی"I� ا8 ا���� وی���

Tirmizi’nin Peygamber’den rivayeti şöyledir:’’ Allah sadakayı kabul eder, onu sağ

eliyle alır ve sizin için onu artırır. Bunu şu ayette teyit etmektedir. ‘’ Allah kulunun

tevbesini kabul eder, sadakayı artırır ve ribayı mahveder.’’

� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�- ث - ) (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,121

(İbn Hacer, a.g.e., II, 284) – ث –وآ(, �� ا��Kح �� �'(A ا��ؤا*�

�$�د �� ���Lر �� (İbn Hacer, a.g.e., I, 468) – ص – ا���

�� &*�Fی� ا��Lا� ��� �� �"I� – ث – (İbn Hacer, a.g.e., II, 23)

�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575)– ث – �$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,

(İbn Mace, Ticarat, 2266; İbn Mace, Ticarat, 2264; Ebu Davud, Edeb, 4233; Buhari,

Cenaiz, 1297) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li

ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

* * *

92(F-68أ�� ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا ��� *%(� ا�"F$�ي � �B%� أ�� �� dإدری ��$� ا8 � ��� �)%* ��$� ا8 � �����

(İbn Mace, Ticarat,58, 2265) �& ا���� *$%�ن ���� أی)�ه� أن ی��A ا���� أ�7 ----:'9 ا8 �'(7 و*'&

Ebu Hureyre (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) şöyle rivayet ediyor.’’ Riba yetmiş deliktir.

Bunların en ehveni bir kimsenin annesi ile cinsi münasebette bulunmasıdır.’’

75

�)%* �� ا����ي �$� ا8 �)L� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 497) – ث – �

dإدری ��$�ا���"�ن اNودي �$� ا8 � � (Mizzi, a.g.e., X, 466)– ث – �� یGی� �

�$�ا���"�ن ا�)��ي �� A)Kض –ن –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 241)

-(Mizzi, a.g.e., X, 466) ث –*%(� �� ا�� *%(� آ()�ن ا�"F$�ي

�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �

Bu hadisin ravileri arasında zayıf bir ravinin bulunması sebebiyle hadis zayıftır.

76

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

RİBA AYETİYLE İLGİLİ HADİSLER

77

1. RİBA AYETİNİN NAZİLİ ESNASINDA OLANLARA DAİR HADİSLER

93(A-1) .B[�� ��� �)�وق � &'(� �� }"�Wا ��� أ�� �"Gة ��$�ان �����-- T��1---- ا T�Gی�ت �& �"� أنE

�'9 ا���س �& ��م ت�Kرة ا�2"� �� *�رة ا�$�Fة =� ا���� خ�ج ا��$� :'9 ا8 �'7) و*'& إ�9 ا�"�F= �K(أه�

(Buhari, Salât,73, 439)

Hz.Aişe’nin (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Riba ile ilgili Bakara

suresindeki nazil olunca Peygamber (s.a.v.) mescide çıktı, insanlara bu ayetleri okudu

sonrada içki ticaretini haram kıldı.

.'$� ��?"�ن � � (Mizzi, a.g.e., XV, 276) – ث –�$�ا8 �

� �("�ن ا�"�وزي � �"I� – ث –

(Yahya b. Main, Nesai, İ,bn Hıbban: Sika; İbn Abdilber: Leyse Kaviyyun. Bu ravi hakkındaki

cerh ta’dil lafızları müphemdir. Ancak muadillerin sayısı ca’rihlerden daha fazla olduğundan,

ravi hakkındaki sika lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XXVI, 544)

(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�

A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �

��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �

(İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث –��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

94(A-2) وق�(� �� 9I3أ�� ا� ��� ���Lر ���] ����� T��1 .B�I"�د �� Z(@ن �1ل ����� وآ(, �1ل ����� *4(�ن ��---- �"� &�

�'��9 ا�����س ���& ����م ا�!���Kرة =��� ا�2"��� � ,Nesai)نY T���Gی���ت ا������ ���1م ر*���ل ا8 :��'9 ا8 �'(��7 و*��'& �'��9 ا�"�$��� =��!@ه

Buyu,12,4586)

Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.

(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 164) – ث – �I"�د �� Z(@ن

(İbn Hacer, a.g.e., II, 284) – ث –وآ(, �� ا��Kح �� �'(A ا��ؤا*�

78

� �)�وق ا�?�ري� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., I, 371) – ث -*4(�ن �

(İbn Hacer, a.g.e., II, 215) – ث –���Lر �� ا�"%!"�

A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179) – ث –�)'& �

��ع �� ���P ا�R"�ان� Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175) – ث –�)�وق �

(İbn Hacer, a.g.e., II, 651) – ث –��]{ ��T ا�� ��� ا��Lی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.

* * *

95(A-3) �R����]B. رض� ا8 ��� �)�وق � &'(� ����� }"�Wث ����� أ�� ����� ا�)Z �� v4� �� �"� �����

��1T---- 9 ا���س �& ��م'� �& �"� نT�G اEی�ت �� Yخ� *�رة ا�$�Fة =� ا���� �1أه� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&

(Buhari, Tefsiru’l-Kuran,73, 4176) ا�!�Kرة =� ا�2"�

Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.

� Z(�ث� v4� �� �"� -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 714) ث –

� Z(�ث� v4� �'p � (İbn Hacer, a.g.e., I, 229)– ث – �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�

A)$: � (İbn Hacer, II, 179)– ث –�)'& �

��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �

.B[�� (İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث – ��T ا�� ��� ا��Lی�

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

96(A-4) ��� �)�وق � &'(� �� }"�W%�وی. ��� ا�أ�� ��� N�1 �"I� �� �'������ أ�� ��� �� أ�� /($. و

T��1 .B[�� �& �"� نT�G اEی�ت �� Yخ� *�رة ا�$�Fة =� ا���� خ�ج ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ---

�I=(İbn Mace, Eşribe,74, 3373)م ا�!�Kرة =� ا�2"�

79

Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.

� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �

�(F'�Cق ا��I*ا �� �"I� �� �'� (İbn Hacer, a.g.e., I, 702) – ث –

�� �"I� ث – خ�زم – (İbn Hacer, a.g.e., II, 70)

(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�

A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �

��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �

(İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث–��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

* * *

97(A-5)T��1 .B[�� ��� �)�وق � &'(� �� }"�Wة =� ----أخ$�ن� ی%'9 ��� ا�F$خ� *�رة ا�Y �= .یEا T�Gن �"� &�

�'9 ا���س �& ��م ا�!�Kرة =� ا�2"� � (Darimi, Buyu,15, 2456)ا���� خ�ج ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =!@ه

Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.

� ا�(. � �)$� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 341) – ث –ی%'9 �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�

A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �

��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �

- (İbn Hacer, a.g.e., II, 651) ث–��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

98(A-6) خ�انEق أخ$�ن� و�1ل ا�I*آ�ی� �1ل إ ��W o4'إ��اه(& وا� ������ أ�� ��� �� أ�� /($. وأ�� آ�ی� وإ*�Iق �

� }"�Wا ����]�����T��1 .B أ�� �%�وی. ��� �)�وق � &'(� � �"� أنT�G اEی�ت �� Yخ� *�رة ا�$�Fة =� ----

80

,Müslim, Müsakat,12)ا���� T��1 �& خ�ج ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& إ�9 ا�")�I= �Kم ا�!�Kرة =� ا�2"�

2959)

Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.

� ا�� /($. � �"I� � - (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528) ث –�$�ا8 �

� ا�%@ء �� آ�ی� � �"I�– ) – ثMizzi, a.g.e., XVI, 247(

�'n�I2'� ا�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 78)– ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �

� خ�زم � �"I�– )– ثİbn Hacer, a.g.e., II, 70(

(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�

A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �

��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �

(İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث –��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir

2. NAZİL OLAN SON AYETİN RİBA AYETİ OLDUĞUNA DAİR HADİSLER

99(B-1)�"�� ا�B%$� أن �� داود � ."'* � �1ل �& ی� أی�R ا���س إن� N ن�ري �%'�� ----أخ$�ن� *'("�ن �� ��ب ��� �

N تI� ��& و�%'�� ن�Iم �'(�& أ/(�ء ه� ��& �@ل إن Yخ� �� نGل �� ا�Y�Fن Yی. ا���� وإن ر*�ل ا8 نX��آ& �X/(�ء

(Darimi, Mukaddime, 1,129) :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ی$(��R ��� �!9 ��ت =���ا �� ی�ی$�& إ� 9�� N ی�ی$�&

Hz. Ömer (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) şöyle rivayet etmektedir.’’ En son nazil olan

ayet riba ayetidir. Rasüllullah öldüğü zaman bize bunu açıklamış değildi. Şu halde

ribayıda riba olma şüphesi olandanda uzak durunuz.

(Mizzi, a.g.e., XI, 384) – ث – اNزدي *'("�ن �� ��ب

� دی��ر ا�$�Lي �"� ."'* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 238)– ث –�د �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 283)– ث –داود �� ا�� ه��

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28)– ث –

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� (İbn Hacer, a.g.e., I, 715)– ث –

Bu hadisin bütün ravileri sika olmakla birlikte senedinde inkıta olduğundan hadis

munkatıdır. Daha geniş izahat tezimizin sonunda yeralan değerlendirme bölümünde

yapılmıştır.

81

* * *

100(A-2) �"3RKا� �'� �� �Lن ����� �� �"� ��� ا�")(� � �)%* ��� 1!�دة ������ خ��� �� ا��Iرث ����� *%(�

�'(7 و *'& t$1 و �& ی4)� ه� ��� =���ا ا���� و ----ا��C2ب �1ل &R'ای. ا���� و ان ر*�ل ا8 :'� ا� T�Gن ��ان اخ�

(İbn Mace, Ticarat,58, 2267)ا��ی$.

Hz. Ömer’ in rivaveti ile aynıdır

(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 243) �"3RKا� �'� �� �Lن �� �'� �� �Lث –ن -

�")KRا� &)'* �� �)$� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 256)– ث –خ��� �� ا��Iرث �

(İbn Hacer, a.g.e., I, 360) –ث –*%(� �� ا�� ��و�.

� 1!�دة ا�)�و*� � .��� (İbn Hacer, a.g.e., II, 26)– ث –1!�دة �� د

��"�و � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 364)– ث –ا�"G2و�� *%(� �� ا�")(� �� �Gن �� ا�� وه� �

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� (İbn Hacer, a.g.e., I, 715) – ث – Bu hadisin bütün ravileri sika olmakla birlikte senedinde inkıta olduğundan hadis munkatıdır. Daha geniş izahat tezimizin sonunda yeralan değerlendirme bölümünde yapılmıştır.

* * *

101 (C-3)�"R���$�س رض� ا8 �� �� �$%Bا� �� &:�� ���F$. ����� *4(�ن �� .L)$1 �����---- خ�Y &� �1ل

�'9 ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& Yی. ا���� T�Gی. نY(Buhari, Tefsi'rul-Kur'an, 4180)

İbn Abbas’ın (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Rasüllullah’a (s.a.v.) inen son ayet riba ayetidir.’’

�����.$F� �� *4(�ن ا�)�ائ �� �"I� � – ص – �

(Ahmet b. Hanbel, Yahya b. Main: Sika; İbn Hiraş, Ebu Hatim er-Razi, Nesai: Sika. Burada ki

cerh ta’dil lafızları müphemdir. Ancak carihlerin sayısı muadillerden daha fazla olduğundan ravi

hakkındaki saduk lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XXIII, 481)

� �)�وق ا�?�ري � �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., I, 371) – ث -*4(�ن �

� *'("�ن ا��Nل� &:�� (İbn Hacer, a.g.e., I, 457) – ث -

��� �$%Bا� �ا�(�/ � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461) ث –� �

� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �

Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,

82

(İbn Mace, Ticarat, 2267; Darimi, Mukaddime, 129) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin

bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.

3.RİBA İLE İLGİLİ DİĞER HADİSLER

102 (A-1)� �C�1ل �& خ �"� �� �� �$%Bا� ��� أ�� �(�ن � �R(� �� �'�"� ����� أ�� ��� �� أ�� /($. �����

&� 7)'� �1ل أ�� �%� أN وإن ا�2"� نGل ت�Iی"�R ی�م نGل ---�'9 ��$� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =I"� ا8 وأ��9

وه9 �� خ"). أ/(�ء �� ا�C�I. وا�B%(� وا�!"� وا��G(� وا�%)� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@�. أ/(�ء وددت أی�R ا���س

,Müslim, Tefsir,6)& آ�ن ��R إ�(�� =(�R ا��K وا��@�. وأ��اب �� أ��اب ا���� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'

5360)

Hz. Ömer’in (r.a.) Peygamber’den rivayeti şöyledir.’’ Dikkat edin! Bugün içkinin haram

kilınmasına dair ayet nazil oldu. İçki şu beş şeyden yapılır: Buğday, arpa, hurma, kurıu

üzüm ve bal. İçki aklı sarhoş eden şeydir. Ey insanlar Rasüllulah’ın aramızdan

ayrılmadan önce şu üç şeyi açıklamasını isterdim: Dedenin mirastaki payını, kelaleyi ve

riba çeşitlerini.

�C*ا�� /($. ا��اه(& ا��ا �� �"I� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �

�R(� �� �'� )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 703 (- ث -

� �(�ن � �)%* �� �)I303(– ث –ی İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,(

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� )(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I ,461 ث –

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� ),715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث –

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

103(A-2) 9�'�� ا���C2ب � �"� T%"* �1ل �"� �� �� �$%Bا� ��و����� أ�� آ�ی� أخ$�ن� �� إدریd ����� أ�� �(�ن

�& أ�� �%� أی�R ا���س =jن7 ن�Gل ت��Iی& ا�2"�� وه�9 ��� خ"�). ��� ا�%��� ----� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ی�Fل��$

83

وا�!"� وا�%)� وا�C�I. وا�B%(� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@ث أی�R ا���س وددت أن ر*�ل ا8 :�'9 ا8 �'(�7 و*�'& آ��ن

��Rا ن�!�R إ�(7 ا��K وا� �R)= ��)إ� �R� (Müslim, Tefsir,6, 5361)�@�. وأ��اب �� أ��اب ا����

Hz. Ömer’in rivayeti ile aynıdır.

� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�- ث - (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,121(

�$�ا���"�ن �� اN*�د �� یGی� �� dادری � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 477) –ث -�$�ا8 �

� �(�ن � �)%* �� �)I303(– ث –ی İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,(

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461) ث –

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �

�� �"� ,715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث – ا��C2ب �� ن4(�

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

* * *

104(A-3) ��1ل ��& ����� أ� ��"R���"�� رض�� ا8 ��� ��� �$%Bا� ��� أ�� �(�ن ا�!("� � 9)Iء ����� ی��� أ�� ر� �"

�'9 ��$� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =�Fل �"� �Cخ"�). أ/�(�ء ا�%��� ----خ � إن�7 ��1 ن�Gل ت��Iی& ا�2"�� وه�� ��

ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��& ی�4ر���1 �!�9 وا�!"� وا�C�I. وا�B%(� وا�%)� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@ث وددت أن

�� ا���ز ��1ل ذاك ��& ی��� ��(��� ,�Lء ی�B= و�"�ی%�R إ�(�� ��Rا ا��K وا��@�. وأ��اب �� أ��اب ا���� �1ل T'1 ی� أ��

� أ���� �(���ن �����ن ا�%���� ���� �"���د ����"��� و���1ل ����Kج ���R� 9��'�����R ا��$��� :��'9 ا8 �'(��7 و*��'& أو ���1ل 9��'�

�)�Gا�(Buhari, Eşrabe,74, 5160)

Hz. Ömer’in rivayeti ile aynıdır.

�$�ا8 �� ای�ب � (İbn Hacer, Takribu't- Tehzib, I, 38) – ث –ا�"� �

�)Iوخ ی�= �� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303) – ث –�

�)Iن ی�)� �� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)– ث -�

�� ���� �$%Bا� �ث – /�ا�( (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461)

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� ) ,715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث –

Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.

84

* * *

105(A-4) &ی�Iل تG�1ل �& ن �"� �� �"� �� �� �$%Bإ��اه(& ��� أ�� �(�ن ����� ا� �� �)������ أ�"� �� ��$� ��� إ*"�

دت أن ا�2"� ی�م نGل وه� �� خ"). أ/(�ء �� ا�%�� وا�!"� وا�%)� وا�C�I. وا�B%(� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@ث ود

��Rا ن�!�R إ�(7 ا��K وا��@�. وأ��اب �� أ��اب ا���� �R)= ��)إ� �R%7 و*'& �& ی�4ر��1 �!9 ی)'� Ebu)ر*�ل ا8 :'9 ا8

Davud, Eşribe,50,3184)

Hz. Ömer’in rivayeti ile aynıdır.

��أ�"� �� �"I� �$�� ن��$)Bا*� ا� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 44) – ث – �� ه@ل �

� إ��اه(&� �)� (İbn Hacer, a.g.e., I, 90) – ث – �� �F)& اN*�ي إ*"�

�)Iن ی�)� �� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)– ث -�

�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461) ث –

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �

� ا��C2ب �� ن4(� � �"� ) ,715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث –

Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.

85

3. DEĞERLENDİRME .

Bu bölümde dört konu üzerinde duracağız. Öncelikle Ribe’l-Fadl’a dair hadislerle

Rib’en- Nesie hadisleri arasındaki tearuz üzerinde durduktan sonra hayvanın hayvanla

vadeli satışı hakkındaki hadisleri hem kendi aralarında hem de Ribe’l-Fadl’a dair

hadislerle değerlendireceğiz. İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri son olarak ta

riba ayetine dair olan hadisleri değerlendireceğiz. .

''Riba sadece nesiededir.'' hadisleriyle, Ribe'l Fadl’a dair hadisler metin açısından

çatışmaktadırlar. Riba sadece vadeli satışlarda ise Ribe’l-Fadl hadislerindeki fazlalık

riba değildir. Zahiren bu tearuz görünse de, “riba sadece nesiededir.” cümlesini ribanın

en şiddetlisi, en kötüsü nesiededir şeklinde tevil edilmiştir. Hadisteki nefiyden murat

kemalin nefyidir. Aslın neyfi değildir. ( San’ani, Sübülü’s- Selam Şerhi Bulugü'l-

Meram, III,51,Kahire,1997) .

Ribe’l–Fadl’a dair hadislerin metinlerine getirilen eleştirilerden biri kalite farkıdır. Aynı

cins malların mübadele ve takas edilmesi halinde, bu malların kalitelerine itibar

edilmeyip, iyi vasıflı malların, düşük vasıflı mallarla bir, aynı hükümde tutulma

sorunudur ( Uludağ, Süleyman, İslam da Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış, s. 69,

İstanbul, 1989 ). İki ölçek kalitesiz hurma karşılığı, bir ölçek kaliteli hurma alamaya

dair hadisleri daha önce zikretmiştik. Burada Hz. Peygamber (S.A.V) bu alış – veriş

yapan Hz. Bilal’e : “Yazık, yazık! Yaptığın iş ribadır, kendi hurmanı önce sat, sonra

ihtiyaç duyduğun hurmayı satın al” demiştir. Buradan da anlaşılacağına göre aynı cins

malları değişme hususunda kalite farkı sorunu yaşama durumu olacaksa önce eldeki

malı satıp daha sonra karşıdaki malı satın almakla bu sorun aşılmış olunacaktır. Bu

uygulamayla da malın malla mübadele edilmesi durumunda ki aldanmanın da önüne

geçilmiş olunacaktır.

Hayvanın hayvanla vadeli satışına izin veren hadislerle Ribe’l–Fadl’a dair hadislerin

metin açısından çeliştiği, hayvandaki fazlalık caizken neden eşyayı-sitte hadisinde

geçen altı maddenin fazlalığı caiz olup olmadığı tartışıla gelmiştir. Hatta bundan dolayı

fadl ribasından bahseden hadislerin sahih olmadığı çünkü hayvanın alım satımlarında

86

fadl ribasının bahis konusu olmadığı hususunda ulemanın ittifakı olduğu cumhura göre

de bunda nesie ribası olmadığı üzerinde durulmuştur ( Uludağ, Süleyman, a.g.e., 67 ).

Hayvanın hayvanla vadeli satışı hususundaki hadislere baktığımızda hadisler iki gruba

ayrılmaktadır. Hayvanın hayvanla satışına izin verenler hadisler: Buhari, Buyu, 108;

bab başlığıdır; Tirmizi, Buyu, 1159; Muvatta, Buyu, 1168;Ahmet b. Hanbel, Baki

Müsnedi’l-Müksirin, 13812; İbn Mace Ticaret, 2262. Hayvanın hayvanla vadeli satışını

yasaklayan hadisler: Ebu Davut, Buyu, 2912; Tirmizi, Buyu, 1158; İbn Mace, Ticaret,

2261; Darimi, Buyu, 2451; Nesai, Buyu, 4541. Bu iki grup hadisi sened tenkidi

açısından karşılaştırdığımızda hayvanını hayvanla vadeli satışına izin veren hadislerin

ravilerinin, bu alış- verişi yasaklayan hadislerin ravilerinden daha az güvenilir olduğu

ortaya çıkmaktadır.

Hayvanın hayvanla vadeli satışına izin veren hadislere baktığımızda birçok kaynakta

“Buhari, Buyu, 108” şeklinde geçen hadisin sadece bab başlığı olduğunu görmekteyiz.

Tırmızı'nin hadisinin sendin deki ravilerden ikisi saduktur. Bunlardan birincisi

Haccactır. Kendisi saduk, tedlis yapan ve hatası çok olan bir ravi olarak tespit edilmiştir

( İbn Hacer, Takribu’t–Tezhip, I, 188). İkinci ravi ise Ebu Zübeyr’dir. Bu ravi hakkında

da saduk olduğu ve tedlis yaptığı söylenmiştir ( İbn Hace, a.g.e., II, 132). Muvatta’da

geçen hadis ise maktudur. Ahmet B. Hanbel’in müsnedinde geçen hadiste ise Nasr b.

Bab isimli ravi kezzaptır ( İbn Ebi Hatim, el-Cerh ve't - Tadil, VIII, 469; Mizzi,

Tehzibu’l- Kemal, VIII, 140). İbn Mace’nin süneninde geçen hadiste ise Tirmizi’nin

süneninde geçen Haccac ve Ebu Zübeyr bulunmaktadır.

Hayvanın hayvanla vadeli satışını yasaklayan hadislere gelince, Ebu Davut’un,

Tirmizi'nin ve İbn Mace’nin süneninde geçen hadislerin bütün ravileri sikadır ( Musab.

İsmail : İbn Hacer, Takribut- Tehzib, I ,220; Hammad b. Seleme: İbn Hacer, a.g.e., I,

237; Katede: İbn Hacer, a.g.e., II, 26; Semura b. Cündüb: İbn Hacer, a.g.e., I ,395;

Abdullah b. Said : İbn Hacer , a.g.e., I , 497 ; Abdetü b. Süleyman: İbn Hacer, a.g.e., I,

628; Hassan b. Ebi Hasan : İbn Hace, a.g.e., I , 202 ). Darim’nin süneninde geçen

hadisin ravilerinden sadece Cafer b. Avn saduktur, diğerleri sikadır ( İbn Hacer, a.g.e.,

I, 163) . Nesai’nin süneninde geçen hadisin ravilerinden sadece Ahmet b. Fadele saduk

olup diğerleri sikadır. ( İbn Hacer, a.g.e. , I, 49).

87

Bu iki grup hadisten bir grubu tercih etmek gerekirse sened tenkidi açısından daha

sıhhatli olan hayvanın hayvanla vadeli satışını yasaklayan hadisleri tercih etmek gerekir.

Bu noktada Ribe’l -Fadl’a dair hadislerin tearuz içinde olduğu söylemi hayvanın

hayvanla vadeli satışına izin veren hadisler için geçerlidir. Ancak tercih noktamız

hayvanın hayvanla vadeli satışını yasaklayan hadislerden yana olduğundan Ribe’l-

Fadl’a dair hadislerle araların da bir çelişki olmadığı gibi illetleri farklı olsa da araları

cemedilmiş olmaktadır. İslam Ansiklopedisi'nin ''faiz'' maddesini yazan İsmail Özsoy

hayvanın hayvanla vadeli satışı hususundaki İbn Mace'de geçen Semura hadisinin (İbn

Mace, Ticarat, 2261) zayıf olduğunu belirtip, buna rağmen Ebu Hanife ve Ahmet b.

Hanbel'in bu vadeli satışı caiz görmediklerine dair eleştiride bulunmuştur.(İslam

Ansiklopedisi, Faiz maddesi, C.13, S.110–126) Hâlbuki biraz önce sened tenkidini

sunduğumuz bu hadisin bütün ravileri sika olup, hadis sahihtir.

Ribe'l-Fadl'a dair hadisleri fıkıh uleması sıhhatlerinde bir problem görmeyerek

kullanmışlardır. İhtilaf ettikleri nokta ise ribe'l-fadl hadislerinde geçen maddelerin

illetlerindeki farklılıktır. Ebu Hanife bu maddelerin ölçülme ve tartılma durumlarına bir

ayırıma tabii tutup, illetini mevzunat ve mekilat olarak belirler. Şafii ise bu maddelerin

yiyecek ve para olma durumlarına göre bir ayırıma tabii tutup, illetini nukud ve ma'dum

olarak belirlemiştir.(el-Mevsili, el-İhtiyar, II, 30) illet farklılığından dolayı farklı

hükümler çıkmaktadır. Ancak bu hükümler bizim konumuz dışındadır. Fıkıh âlimlerinin

ribe'l-fadl'la dair hadisleri alıp üzerlerine hüküm bina etmelri bu hadislerin saıhhatinde

bir sorunun olmadığına dair başka bir delildir.

Ribayı lanetleyen, nehyeden ve kötüleyen hadisler terhib hadisleri olup fıkhi bir hüküm

içermemektedirler. Bu hadislere riba yasağına uymayanların dünya ve ahirette başlarına

gelecek olan maddi ve manevi felaketleri dile getirmektedirler. Hadislerin içeriğindeki

müeyyide ve tehditlerle inananları ribadan vazgeçirmeyi hedeflemektedirler. Yedi ve

dokuz mahvedici günahı sayan hadislerde günahlardan birisi olarak riba sayılmıştır.

Diğerleri ise şirk, zina, katillik, hırsızlık, sihir, kazif, savaştan kaçma, yetim malı

yemedir. Bu günahlarla riba bir tutulmuştur. “ Öyle bir zaman gelecek ki riba yemeyen

hiçbir kimse kalmayacak, kalsa bile onlara da ribanın tozu bulaşacaktır” şeklindeki

hadisler gayba dair haber veren hadislerdir. Bu hadisler ribanın yaygınlaştığı bir döneme

dikkat çektiği açıktır. Cahiliyye ribasının kaldırıldığına dair hadisler veda haccında

88

söylenmiş olup, cahiliyye dönemindeki ribanın yürürlükten kaldırıldığını ve hükümsüz

olduğunu ifade etmektedir. Giriş bölümünde cahiliyye ribası hakkında bilgi verilmiştir.

Riba Kur’an’ da daha önce yasaklandığından bu hadis yeni bir şey söylememiştir,

sadece eski söylenenleri tekrar ve teyyid etmiştir. Ribanın en kolayının, en azının bir

insanın annesiyle zina etmesine benzetilen hadisin Ebu Ma’şer’den dolayı zayıf

olduğunu daha önce belirtmiştik.

Riba ayetinin Kur’an’ın nazil olan son ayeti olduğuna dair hadisleri belirtmiştik. Ancak

son nazil olan süre ve hadis konusunda hadislerde farklı farklı sure ve ayet isimleri

geçmektedir. Son nazil olan ayetin, Nisa suresinin Kalele’den bahseden son ayeti (Nisa,

176) olduğunu hadislerde belirtmiştik. ( Buhari, Tefsirü’l-Kur'an, 2967 ). Son nazil olan

surenin Lehep suresi olduğuna dairde hadisler bulunmaktadır ( Müslim, Tefsirü’l-

Kur'an, 5349 ). Yine son nazil olan sürenin Maide suresi olduğu belirtilmiştir ( Tirmizi,

Tefsürü’l –Kur’an, 2989). Buradan da anlaşılacağı üzere son nazil olan süre ve ayet

konusunda farklı haberler rivayet olunmuştur. Bundan dolayı riba ayetinin nazil olan

son ayet olduğunu kesin olarak söylemek mümkün değildir.

Birden fazla varyantı bulunan hadislerin şemalarını çizdik. Aynı şema grubuna dâhil

olup, bazı metin farklılığı bulunan hadisleri belirttik. Şemaları çizmemizdeki amaç

senedte bir inkıtanın olup olmadığını tespit etmektir. Bu incelememiz neticesinde, nazil

olan son ayetin riba ayeti olduğuna dair hadislerden Darimi, Mukaddime, 129 numaralı

hadisin senedinde inkıta olduğunu tespit ettik. Bu hadisin senedinin sahabe ve tabiun

tabakasında Hz. Ömer ve Amir b. Şerahil geçmektedir. Hz. Ömer'in vefat tarihi H.

23'tür. Amir b. Şerahil'in doğum-ölüm tarihi ise H.21-104'tür. (Mizzi, Tehzibu'l-Kemal,

XIV, 28) Görüldüğü üzere Amir b. Şerahil Hz. Ömer'in ölümünden iki yıl önce

doğmuştur. Amir'in Hz. Ömer'den hadis alması imkânsızdır. Bundan dolayı hadis

munkatıdır. Yine nazil olan son ayetin riba ayeti olduğuna dair hadislerden İbn Mace,

Ticarat, 2267 numaralı hadisin senedinin sahabe ve tabiun tabakasında Hz.Ömer ve Said

b. Müseyyeb geçmektedir. Hz.Ömer'in vefat tarihi H.23'tür. Said b. Müseyyeb'in

doğum-ölüm tarihi ise H.25-93'tür. (Mizzi, Tehzibu'l-Kemal, XI, 66) Said b. Müseyyeb

Hz.Ömer'in vefatından iki yıl sonra doğmuştur ondan hadis alması mümkün

olmadığından, hadis munkatıdır.

89

Ribe'l Fadl'a dair altı maddeyi içeren hadislerden Nesai, Buyu, 4486 numaralı hadisin

sahabe ve tabiun tabakasında Ubade b. Samet ve Müslin b. Yesssar bulunmaktadır.

Müslim b. Yesssar'ın hocaları arasında Ubade b. Samet bulunmamaktadır.(Mizzi,

Tehzibu'l-Kemal, XXVII, 553) Senetteki bu inkıtadan dolayı hadis munkatıdır.

Riba yiyeni lanetleyen – nehyeden hadislerden, Nesai, Zinet, 5015; Nesai, Zinet, 5016

ve cahiliye ribasının kaldırıldığına dair hadislerden, Darimi, Buyu, 2422 numaralı

hadislerde sahabe tabakası atlanarak, Peygamberimize (S.A.V.) ulaşılmıştır. Bundan

dolayı bu hadisler mürseldir.

Merfu olmayan riba hadislerini yüzeysel olarak incelediğimizde, tezimizdeki

hadislerden çok farklı bir hadise rastlanılmamıştır. Genel olarak sahabeleri ve metinleri

bir noktada toplanmamıştır. Ancak bu nitelikteki hadislerin daha kapsamlı bir

incelemeye tabii tutulması isabetli olacaktır.

90

SONUÇ

Merfu nitelikli riba hadsisleri üzerinde yapmış olduğumuz çalışma neticesinde ribe'l-

fadl'a dair hadislerden “Nesai, Buyu, 4486” numaralı hadisin sahabe ve tabiun

tabakasında inkıta olduğundan hadisin munkatı olduğunu tespit ettik. Ancak ribe'l-fadl'a

dair diğer bütün hadislerin sahih olduğunu ve bu hadislere yapılan eleştirilerinde

haksızlığını ortaya koyduk.

Riba yiyeni lanetleyen-nehyeden hadislerden “Nesai, Zinet, 5015; Nesai, Zinet, 5016”

ve cahiliye ribasının kaldırıldığına dair hadislerden “Darimi, Buyu, 2422” numaralı

hadislerin sahabe tabakası atlanarak peygambere ulaşıldığından bu hadislerin mürsel

olduğunu tepit ettik. Nazil olan son ayetin riba ayeti olduğuna dair hadislerden “Darimi,

Mukaddime, 129” ve “İbn Mace, Ticarat, 2262” numaralı hadislerin sahabe ve tabiun

tabakasında inkıta bulunduğundan bu iki hadisin munkatı hadis olduğunu belirledik.

Ribanın en basitinin, bir insanın annesiyle zina etmesine benzetilen “İbn Mace, Ticarat,

2265” numaralı hadisin senedinde Ebu Maşer'in bulunmasından dolayı zayıf hadis

olduğunu ortaya koyduk.

Senedinde saduk ravi bulunmasından dolayı hasen olan hadislerin, sahih senetle gelen

mütabi ve şahidlerini bularak bu hadislerin sahih derecesine çıktığını tespit ettik. Ribaya

dair yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp senetlerinin sıhhatine

bakılmadığını, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını ortaya koyduk.

Riba ile ilgili hükümlerin delillerinin tamamı hadislere dayanmaktadır. Hadislerin sıhhat

dereceleri bu hadisler üzerine kurulmuş hükümlerin doğruluğunu ve yanlışlığını da

göstermektedir. Ribaya dair ahkâm hadislerin sened tenkitlerine çok ciddi bir sorunla

karşılaşılmamıştır. Hadislerin metinlerindeki zahiri tearuzlar delilleriyle çözüme

ulaştırılmaya gidilmiştir Tezimiz fıkıh alanında riba ile ilgili kaynak oluşturacak

niteliktedir. En azından riba konusunda hüküm verileceği zaman, kullanılacak hadislerin

sıhhatlerine ulaşılabilecek bir eser ortaya konmuştur.

91

BİBLİYOGRAFYA

AHMET B. HANBEL, el-Müsned, I-VI, İstanbul, 1982

AHMET NAİM, Sahih-i Buhari muhtasarı Tecridi sarih Tercemesi, I – III, Ankara,

1984

ASIM EFENDİ, Kamus Tercemesi, I – IV, İstanbul, 1305

BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuku İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, I – VIII,

İstanbul, 1305

BUHARİ, Muhmmed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahih, I-VIII, Beyrut, 1987

DAREKUTNİ, Ali b. Ömer ed-Darekutni, es-Sünenü’d-Darekutni, I-IV, Beyrut, t.s.

DARİMİ, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fadl b. Behram ed-Darimi,

es-Sünenü’d-Darimi, I-II, Beyrut, t.s.

EBU DAVUD, Süleyman b. Eşa’s es-Sicistani el-Ezdi, es-Sünenü Ebu Davud, I-V,

İstanbul, 1985

el-MEVSİLİ, Abdullah b. Mahmud b. Mevdudi el-Mevsili el-Hanefiyyi, el-İhtiyar li

Tali’l-Muhtar, İstanbul, 1991

el-MİZZİ, Ebu’l-Haccac Yusuf, Tehzibu’l-Kemal fi Esmai’r-Rical, I-XXV, Beyrut,

2002

HATİP, Ahmet b. Ali b.Sabit b. Ahmet Mehdi Ebu Bekr el-Hatip el-Bağdadi, Tarihu

Bağdat, I-XXIV, Beyrut, 1997

---------, el-Kifaye fi ilmi’r-Rivaye, Medine, t.s.

İBN ABDİLBERR, Ebu Ömer Yusuf b. Abdilberr en-Nemeni el-Kurtubi, el-İsti’ab fi

Ma’rifeti’l-Ashab, I-IV, Beyrut, 2002

İBN EBİ HATİM, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Ebi Hatim Muhammed b. İdris b.

el-Münzir et-Temimi el-Hanzali er-Razi, Kitabu’l-Cerh ve’t-Ta’dil, I-X, Beyrut, 2002

İBN HACER, Şihabuddin Ebu’l-Fadl Ahmet b. Ali b. Muhammed b. Hacer, el-İsabe fi

Temyizi’s-SahabeI- IX, Beyrut,1995

---------------, Lisanü’l-Mizan, I-VIII, Beyrut, 1971

---------------, Tehzibu’t-Tehzib, I,IV, Beyrut, 2001

---------------, Takribu’t-Tehzib, I-II, Beyrut, 1995

İBN HIBBAN, Ebu Hatim Muhammed b. Hıbban b. Ahmet et-Temimi el-Busti, el-

İhsan bi Tertibi Sahihi İbn Hıbban, I-XI, Beyrut, 1987

92

İBN MACE, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvini, es-Sünenü İbn Mace, I-II,

İstanbul, 1981

İBN MANZUR, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Mazur el-Ifrıki

el-Mısri, Lisanu’l-Arab, I-XVIII, Beyrut, 1997

İBNU’S-SALAH, Ebu Ömer Osman b. Abdirrahman eş-Şehrizuri, Mukaddimetü

İbnu’s-Salah fi Ulumi-Hadis, Kahire, t.s.

İSLAM ANSİKLOPEDİSİ, TDVİA, İstanbul, 1996

KARAMAN, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, I-III, İstanbul, 1991

LEKNEVİ, Ebu’l Hasenat Muhammed Abdülhayy el-Leknevi el-Hindi, er-Ref ve’t-

Tekmil fi’l-cerh ve’t-Ta’dil, Beyrut, 1987

ELFİYE, Mektebetü’l-Elfiye li’s-Sünnetü’n-Nebeviye, Turath, Beyrut

MALİK B. ENES, el-Muvatta, I-II, Mısır, 1951

MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kureyşi, el-Camiu’s-Sahih, I-V, Beyrut,

1982

NESAİ, Ebu Abdurrahman Ahmet b. Şuayb b. Ali b. Bahr b. Sinan b. Dinar en-Nesai,

es-Sünenü Nesai, I-VIII, Beyrut, 2001

NEVEVİ, Muhyittin Yahya b. Şeref Hasen b. Hüseyn en-Nevevi, et-Takribu'n-Nevevi,

Kahire, 1968

SANA’Nİ, Muhammed b. İsmail es-Sana’ni, Sübülüs Selam Şerhu Buluğu’l- Meram,

Beyrut, 1997

SUYUTİ, Celaluddin Abdurrahman b. Ebi Bekr es-Suyuti, el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’an,

Beytur, 1973

POLAT, Selahattin, Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri, Ankara, 1985

TABERİ, İbn Cerir, Camiu’l-Beyan, I-III, Kahire, t.s.

TİRMİZİ, Muhammed b. İsa b. Sevre et-Tirmizi, es-Sünenü’t-Tirmizi, I-V, Beyrut,

1986

ULUDAĞ, Süleyman, İslamda Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış, İstanbul, 1988

WENSİNCK, A. J. Concordance et Indices de ta Tradition Musulmane, (el-Mu’cemu’l-

Müfehres li Elfazi’l-Hadisi’n-Nebevi, I-VIII, İstanbul, 1980

ZEHEBİ, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Osman b. Kaymaz et-

Türkmani ez-Zehebi, Mi’zanu’l-İtidal fi Nakdi’r-Rical, Beyrut, 1995

---------, Siyeru a’lemi’n-Nübela, I-XXIII, Beyrut, 1985

---------, Tezkiretü’l-Huffaz, I-III, Beyrut, t.s.

93

EKLER RİBA HADİSLERİNİN ŞEMALARI

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

ÖZGEÇMİŞ 16.05.1974 tarihinde Almanya’nın Berlin kentinde dünyaya geldi. İlköğrenimine

Kayseri Gazi Osman Paşa ilkokulunda başladıktan sonra ortaöğrenimini Melikgazi

İmam Hatip Lisesinde tamamladı.1992 yılında yapılan üniversite sınavlarında Erciyes

Üniversitesi İlahiyat Fakültesini kazandı. 1997 yılında bu üniversiteyi başarı ile

tamamladı. Aynı yıl vatani görevini Erzincan‘da yerine getirdi. 2001 yılında Diyanet

İşleri Başkanlığında imam-hatip olarak göreve başladı.2001 yılında Erciyes Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler Hadis bölümünde yüksek lisans

eğitimine başladı.2002 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı Kayseri Eğitim Merkezi için

açılan sınavı kazandı. 2005 yılında da başarı ile mezun oldu. Şuanda Kayseri ili

Felâhiye ilçesinde vaiz olarak görev yapmaktadır.

Adres: Gülük mahallesi Karakuş sok. Aksoy Ap. No: 8 Melikgazi / Kayseri Tel: 0352 330 08 31 e-mail: [email protected]