Upload
hathuan
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
MERFU NİTELİKLİ RİBA HADİSLERİNİN TAHRİC VE TENKİDİ
Tezi Hazırlayan
Dursun Sarı
Tezi Yöneten
Prof. Dr. Selahattin Polat
Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı
Y.Lisans tezi
Eylül 2005 KAYSERİ
3
ÖNSÖZ
Riba meselesi bütün zamanlar boyu güncel bir mesele olarak insanların hayatında yer
almıştır. Günümüzde ise riba artık hayatımızın her alanında karşılaşılabileceğimiz bir
sorun haline gelmiştir. Fıkıh ilmindeki riba hükümlerinin tamamı hadisler üzerine
kurulmuştur. Bundan dolayı bu hükümlerin doğruluğu ve yanlışlığı üzerine hüküm bina
edilen hadislerin sıhhatleriyle doğru orantılıdır. Çalışmamızın temeli de buraya
dayanmaktadır.
Tezin birinci bölümünde ribayı tarif eden hadisleri ele aldık Alt başlıklar olarak ta,
ribe’l-fadl, ribe'n- nesieye ve kalitesiz hurma karşılığı kaliteli hurma almaya dair
hadislere yer verdik.
İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri ele aldık. Alt başlıklar olarak ta, riba yiyeni
lanetleyen-nehyeden hadislere, yedi ve dokuz günahı sayan hadislere, ribanın tozunun
bulaşamadık insan kalmayacağıma dair hadislere, cahiliyye ribasının ortadan
kaldırıldığına dair hadislere ve ribayı kötüleyen diğer hadislere yer verdik.
Üçüncü bölümde riba ayetleriyle ilgili hadisleri ve riba ile ilgili diğer hadisleri ele aldık.
Alt başlık olarak, riba ayetinin nazili esnasında olanlara dair hadislere, riba ayetinin
nazil olan son ayet olduğuna dair hadislere ve riba ile ilgili diğer hadislere yer verdik.
Son bölümdede hadislerin genel bir değerlendirmesini yaptık. Sonuç olarak, ribaya dair
yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp senedlerinin sıhhatine
bakılmadığı, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını belirledik.
Tezin, konu seçimi aşamasından, son halini alıncıya kadar ki evrelerde büyük emeği
geçen ve yoğun çalışmaları arasında vakit ayırıp yol gösterici yardımlarını esirgemeyen
muhterem hocam Prof. Dr. Selahattin Polat Bey’e, tezin her aşamasında manevi
desteğini hiç esirgemeyen Abdulcelil Alpkıray kardeşime, değerli görüş ve uyarılarıyla
daima yanımda hissettiğim Nurullah Ağitoğlu kardeşime teşekkür ederim.
Dursun Sarı
Kayseri 2005
4
ÖZET
MERFU NİTELİKLİ RİBA HADİSLERİNİN TAHRİC VE TENKİBİ
Tezin konusu, riba ile ilgili merfu hadislerin sıhhat derecelerini tespit ve tenkit
etmektedir. Amacı ve önemi ise riba gibi tamamı hadis üzerine bina edilmiş bir
konunun hadislerinin sıhhat dereceleri tespit ederek bu konudaki hükümlerin
güvenilirliğine de bir açıklık getirmektir
Tezin birinci bölümünde ribayı tarif eden hadisleri ele aldık Alt başlıklar olarak ta,
ribe’l-fadl, ribe'n- nesieye ve kalitesiz hurma karşılığı kaliteli hurma almaya dair
hadislere yer verdik.
İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri ele aldık. Alt başlıklar olarak ta, riba yiyeni
lanetleyen-nehyeden hadisler, yedi ve doku günahı sayan hadisler, ribanın tozunun
bulaşamadık insan kalmayacağıma dair hadisler, cahiliyye ribasının ortadan
kaldırıldığına dair hadisler ve ribayı kötüleyen diğer hadislere yer verdik.
Üçüncü bölümde riba ayetleriyle ilgili hadisleri ve riba ile ilgili diğer hadisleri ele aldık.
Alt başlık olarak, riba ayetinin nazili esnasında olanlara dair hadisler, riba ayetinin nazil
olan son ayet olduğuna dair hadisler ve riba ile ilgili diğer hadislere yer verdik. Son
bölümdede hadislerin genel bir değerlendirmesini yaptık.
Sonuç olarak, ribaya dair yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp
senedlerinin sıhhatine bakılmadığı, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını
belirledik.
Anahtar kelimeler: Ribe’l–Fadl, Ribe’n–Nesie, Ravi, Tahric ve Tenkid
5
SUMMARY
THE TAHRİC AND TENKİD OF MERFU RİBA HADİTHS
The subject of the thesis is to determine the accuracy of merfu hadiths and wrire the
critical review of them. The aim and importance of this thesis is to determine the
accuracy of the hadiths of the subject like interest that is absolutely based on hadiths
and shed light on the reliablity of opinions about this subject.
İn the first part we studied the hadiths that decribe interest. We included ribe’l-fadl,
ribe’n-nesie and the Exchange of the date of good quality as subtitles.
İn the second part we studied the hadiths that disapprove of interest. We included
hadiths which curse the eater of interest and tell that there will be nobody not mixed
whit the dust of interest and the hadiths about the abolishment of cahiliyye interest as
subtitles.
İn the third part we studied the hadiths related to interest verses. We included the
hadiths tellig that the interest verse is the last verse to be revealed as asubtitle.
İn conclusion we determined thats in the studies about interest hadiths the quoters of the
hadiths were not taken into consideration but the texts of them.
Key words: Ribe’l-Fadl, Ribe’n-Nesie, Ravi, Tahric ve Tenkid
6
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ..........................................................................................................................3
3........................................................................................................................ÖZET
SUMMARY ..................................................................................................................4
KISALTMALAR .........................................................................................................7
GİRİŞ ............................................................................................................................8
1.RİBA KAVRAMI..................................................................................................8
2. TENKİD VE TAHRİC KAVRAMI ...................................................................9
3.METOD VE KAYNAKLAR…………………………………………………...10
BİRİNCİ BÖLÜM......................................................................................................15
RİBAYI TARIF EDEN HADİSLER........................................................................15
1. RİBE’L-FADL’A DAİR HADİSLER ..............................................................15
1.1 Ribe'l-Fadl'a Dair Altı Maddeyi İçeren Hadisler............................…………. 15
1.2. Ribe'l-Fadl'a Dair Dört Maddeyi İçeren Hadisler...........................................20
1.3. Ribe'l-Fadl'a Dair İki Maddeyi İçeren Hadisler......................................25
1.4. Ribe'l-Fadl'a Dair Bir Maddeyi İçeren Hadisler……………..……………28
1.5. Ribe'l – Fadl'a Dair Üç Maddeyi İçeren Hadisleri ......................................30
2.RİBE’N- NESİE’YE DAİR HADİSLER ..............................................................33
3. KALİTESİZ HURMA KARŞILIĞI KALİTELİ HURMA ALMAYA DAİR
HADİSLER.................................................................................................................41
İKİNCİ BÖLÜM………………………………………………………………….…46
RİBAYI KÖTÜLEYEN HADİSLER.......................................................................46
1.RİBA YİYENİ LANETLEYEN – NEHYEDEN HADİSLER ............................46
2.YEDİ VE DOKUZ GÜNAHI SAYAN HADİSLER ............................................56
3. RİBANIN TOZUNUN BULAŞMADIK İNSAN KALMAYACAĞINA DAİR
HADİSLER.................................................................................................................62
4. CAHİLİYYE RİBASININ KALDIRILDIĞİNA DAİR HADİSLER ...............66
5. RİBAYI KÖTÜLEYEN DİĞER HADİSLER.....................................................69
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ....................................................................................................73
RİBA AYETİYLE İLGİLİ HADİSLER..................................................................73
1. RİBA AYETİNİN NAZİLİ ESNASINDA OLANLARA DAİR HADİSLER ..73
7
2. NAZİL OLAN SON AYETİN RİBA OLDUĞUNA DAİR HADİSLER ..........76
3. RİBA İLE İLGİLİ DİĞER HADİSLER..............................................................78
DEĞERLENDİRME ……………………………………………………………….81
SONUÇ........................................................................................................................86
BİBLİYOGRAFYA ...................................................................................................87
EKLER………………………………………………………………………………89
8
KISALTMALAR
a.g.e. :Adı geçen eser
c. :Cilt
Hz. :Hazrreti
s. :Sayfa
Sika: ث
�� :Sebtun
Saduk: ص
Zayıf: ض
� :Meçhul
�� :Makbul
s.a.v. :Sallallahu aleyhi ve sellem
t.s. :Tarihsiz
.
9
GİRİŞ
1.RİBA KAVRAMI
Riba kelimesi ر���ا –ر��� kökünden gelmekte olup, sözlükte ‘’ fazlalık, nema, artma,
çoğalma, yükseğe çıkma gibi anlamlara gelir. Arapçada tepelere, düz araziye nisbetle
daha yüksek oluşları nedeniyle rabiye denir.(İbn Manzur, Lisanü’l-Arap, V, 128, R-B-V
Maddesi) Bu sözlük anlamıyla riba hem bir şeyin kendi içinde bulunan hemde iki şey
arasında mukayeseden doğan fazlalığı ifade eder. (İslam Ansiklopedisi, Faiz maddesi,
s.110–126, XIII, İsam, İstanbul, 1996) Fıkıh literatüründe ise malın mal ile değişimi
mahiyetindeki bir akitte karşılığı bulunmayan fazlalıktır.(el-Mevsili, el-İhtiyar, II, 30)
Borç verilen bir parayı veya malı belli bir süre sonunda belirli bir fazlalıkla yahut borç
ilişkisinden doğan ve süresinde ödenmeyen alacağa ek vade tanıyıp bu süreye karşılık
onu fazlalıkla geri almanın veya bu şekilde alınan fazlalığın adıdır. Türkçede kullanılan
‘’faiz’’ kelimeside Arapça kökenli olup riba ile eşanlamlı kabul edilir.(İslam
Ansiklopedisi, XII, 110)
Cahiliye dönemi Arapları riba kelimesini ve ondan türeyen diğer kelimeleri sözlük
anlamından ziyade, terim anlamında yani vadeye veya vadenin uzatılmasına karşılık
borcunda artması anlamında kullanıyorlardı. Nitekim kaynaklarında bildirdiğine göre
cahiliye devrinde borçlu alacaklısına giderek ‘’borcu ertelersen sana şu kadar fazla
veririm’’ derdi, alacaklıda borcu ertelerdi. (Taberi, Cami’ul-Beyan, III, 70) Bu dönemde
araplar faizi belirli aralıklarla ödenmek şartı ile borç para verirler, ara dönemler
sonlarında faizi vade dolduğundada anaparayı isterlerdi. Eğer borçlu ödeme
yapamayacak durumda ise vadenin uzatılması karşılığında faiz miktarıda
arttırılırdı.(İslam Ansiklopedisi, XII, 110)
10
2.TENKİD VE TAHRİC KAVRAMI .
Tenkidin sözlük anlamı bir şeyin iyisini kötüsünden ayırmak, eliyle incelemek
kusurları ortaya dökmektir.(İbn Manzur, Lisanul-Arap, Kahire, t.s., XIV, 14, N-K-
D maddesi) Hadis tenkidindeki amaç hadislerin sahih olup olmadıklarını tespit
etmektir. İslam dininin ikinci kaynağı olan hadislerin kaynağının Hz.
Peygamber(s.a.v.) olup olmadıklarını araştırmaktır. Hadis tenkidçiliği sened ve
metin olmak üzere ikiye ayrılır. Sened tenkidi hadisin senrdindeki ravilerin
güvenilirliğinin ve senetteki ittisalin tespitidir. Metin tenkidi ise hadisin metninde
uygulanılan bir tenkiddir. Sened tenkidi rical kitaplarında raviler hakkında söylenen
cerh-ta’dil lafızlarının tespitiyle olurken, metin tenkidi hadis metninin Kur’an’a,
akla ve dinin genel esaslarına arzı şeklinde olabilmektedir. (Metin tenkidi hakkında
geniş bilgi için b.k.z. Selahattin Polat, Hadis Araştırmaları, 157–228)
Tahriç sözlükte, bir şeyi dışarın çıkarmak, açıklayıp izah etmek anlamına gelir.(İbn
Manzur, a.g.e., IV, 55, H-R-C, maddesi)
Tahric ıstılahta ise, durumu incelenecek hadisin literatürdeki ulaşılabilinecek
isnadlarının, tariklerinin taranıp toplanması işine denir.(Polat, Selahattin, Hadis Tahric
ve Tenkidi, Kayseri, 2001,s. 9) Hadiste isnad tenkidi yapabilmek için öncelikle hadisin
ulaşılabilinen bütün isnadlarının tespit edilmesi gerekir. Bütün isnadlarına ulaşılmadan
yapılacak bir tenkid asıl amaç olan hadisin güvenilirliği sorununa çözüm getirmek
yerine yanlış neticelere ulaşmaya sebeb olacaktır.
11
3.METOD VE KAYNAKLAR
Tezimizin konusu riba ile ilgili merfu hadislerdir. Merfu olmayan riba hadislerini de
yüzeysel olarak inceledik, bu konudaki değerlendirmemiz tezimizin son bölümündedir.
Biz riba hadislerini, metnin içerisinde ار��� – ا������–ر���� kelimeleri geçenler olarak
belirledik. Tezimize de öncelikle bu kelimelerin geçtiği hadisleri tespit etmekle
başladık. Bu çalışmamız esnasında klasik hadis külliyatından faydalanmakla birlikte,
Mektebetü’l-Elfiye li’s-Sünnetü’n-Nebeviye ve Kütübü–Tis'a CD'lerine de başvurduk.
Riba hadislerinin tespitini tamamladıktan sonra her bir hadisin senedinde geçen ravileri
rical kitaplarında araştırarak tespit ettiğimiz cerh–ta'dil lafızlarını rumuzlarla tezimize
aktardık. Cerh ve ta’dilin tearuzu durumunda ise, muadiller sayıca çok olsa bile,
müfesser cerh mutlak ta’dile tercih edilmiştir.(İbnu’s-Salah, Mukaddime, s.52) Eğer
cerh müphem ta’dil müfesser ise ta’dil tercih edilmiştir. Her ikisininde müphem olması
durumunda ise muadillerin veya carihlerin sayı fazlalığına göre tercih
yapılmıştır.(Suyuti, el-İtkan, I, 310)
Her hadisin sıhhat durumunu ''değerlendirme'' başlığı altında belirttik. Daha sonra
birden fazla varyantı bulunan hadislerin şemalarının çizdik. Senedin muttasıl olup
olmadığını tespitte ravilerin ölüm yıllarını, ölüm yılını tespit edemediklerimizde de
hoca- öğrenci ilişkisini esas aldık. Bunları şemamızda her ravinin yanında parantez
içinde belirttik. Şemalarda metin farklılıklarını hem metni yazarak hem de bunlara
rumuz vererek belirttik. Şemalarda son ravinin altında yazan harf ve rakamlar metin
farklılığını ve hadisin tezimiz içerisinde hangi numarada olduğunu göstermektedir. Riba
hadislerini dipnotumuzda önce yazarın adını sonra hadisin hangi kitap başlığı altında
geçtiğini daha sonrada hadisin bab numarasını son olarakta hadisin numarasını vererek
gösterdik. Hadislerin sened ve metinlerini çizgilerle ayırarak gösterdik. Tezimizin son
bölümünde genel bir değerlendirme yaptık. Burada riba hadislerine dair daha önce
yapılmış çalışmalara bazı eleştirilerimiz oldu. Eleştirilerimiz hadislerin cem'i ve tercihi
noktasında olmuştur. Riba meselesi daha önce belirttiğimiz gibi tamamı hadisler üzerine
12
kurulmuştur. Bu hadislerin sıhhatlerini bilmeden verilen hükümler ya da
değerlendirmeler bazı yanlışları da beraberinde getirmektedir.
Riba ile ilgili merfu hadisleri içeren hadis külliyatı tezimizde kullandığımız ilk
kaynaklar olmuştur. Bu kaynakları biz ağırlıklı olarak Kütüb’ü-Tis’a ile sınırladık.
Ancak ulaşabildiğimiz noktadada diğer hadis külliyatınada başvurduk. Bunlar arasında
Buhari’nin es-Sahihi, Müslim’in es-Sahihi, İbn Mace’nin Sünen’i, Ebu Davud’un
Sünen’i, Tırmizi’nin Sünen’i, Nesai’nin Sünen’i ( el- Mücteba ), Darimi’nin Sünen’i,
Darekutni’nin Sünen’i, Abdurrezzak b. Hemmam’ın Musannef’i, Abdullah b. Zübeyr’in
Müsned’i, Ebu Ya’la’nın Müsned’i ve Mu’cem’i, Ebu Avane’nin Müsned’i, Ahmet b.
Hanbel'in Müsned’i gibi eserlerdir. Buhari ve Müslim'in sahihleri konularına göre tasnif
edilmiş hadis edebiyatının cami adıyla tanımlanan grubuna girerler. Cami'ler dini
konuların tamamını kapsayan sekiz ana bölümünü ihtiva etme özelliğine sahiptir. Her
birine kitap adı verilen bu sekiz bölüm şunlardır: İman, ahkâm, rikak, adap, tefsir, siyer-
tarih-cihat, menakıp, fiten-melahim. Cami'ler bu sekiz bölümden herhangi birini ihtiva
etmezlerse veya eksik olarak ihtiva ederlerse cami niteliğini kaybederler. İbn Mace'nin,
Ebu Davud'un Tırmizi'nin, Nesai'nin, Darimi'nin eserleri sünen kitaplarıdır. Sünenler
taharetten vasiyete kadar bütün fıkhi konulara dair hadisleri içeren eserlerdir. Kısacası
sünenler, fıkıh bablarına göre tasnif edilmiş ahkâm hadislerini içeren kitaplardır.
Sünenler fıkhi görüşle tasnif edildikleri için, genellikle, Hz. Peygamberin söz, fiil ve
takrirlerini bize nakleden merfu hadis malzemesini içerir. Mevkuf ve maktu hadislere
pek yer vermezler. Sünenlerin muhtevasını, ibadat, muamelat ve ukubat bölümleri ile
özetlemek mümkündür. Ahmet b. Hanbel'in eseri ise müsned türü hadis edebiyatıdır.
Müsnedler ale'r-rical sistemine göre tasnif edilmiş hadis eserleridir. Bu sistemde
hadisler, konularına bakılmaksızın sahabi ravilerine göre ard arda sıralanır. Musannefler
ise konularına göre tasnif edilen hadis edebiyatı eserleridir. Musannefler merfu hadisleri
içermekle birlikte mevkuf ve maktu hadisleride ihtiva eden eserlerdir.
Merfu nitelikli riba hadislerini hadis kitaplarından tespit ettikten sonra, bu hadislerin
senetlerinde geçen ravilerin durumlarını incelemeye başladık. Bu araştırmamızda rical
kitaplarından, İbn Hacer'in Takribu't-Tehzib ve Tehzibu't-Tehzib, İbn Ebi Hatim er-
Razi'nin Kitabu'l-Cerh ve't-Ta'dil, el-Mizzi'nin Tehzibu'l-Kemal adlı eserlerinden
faydalandık. İbn Ebi Hatim er-Razi'nin Kitabu'l-Cerh ve't-Ta'dil adlı eseri bir
13
mukaddime ile başlamaktadır. Mukaddimesinde hadis ilminin önemini, cerh ta'dil
ilminin gerekliliğini, bazı temel kurallarını zikreder. Eserde önce biyografisi verilecek
şahsın adının ilk harfi ve babasının adının ilk harfi dikkate alınarak sıralama yapılmıştır.
Ancak her harfteki sahabi bu kuraldan istisna edilerek biyografisi öncelikle verilmiştir.
Yazar eserinde ravinin tam adını, nesebini, lakabını ve künyesini belirtir. Meşhur
hocalarını ve öğrencilerini, yaşadığı ve yerleştiği yerleri kaydeder. Bazı ravilerin doğum
ve vefat tarihlerine yer verir. Ravinin eseri varsa bunların bir kısmının adını verir ve
örnek olarak ta meşhur bir rivayetini belirtir. el-Mizzi'nin Tehzibu'l-Kemal adlı eseri
Makdisi'nin el-Kemal fi Marifeti Esmai'r-Rical adlı eseri üzerine yapılmış bir
çalışmadır. Alfabetik olarak tertip olunan eserde Makdisi'nin kitabından farklı olarak
sahabe için özel bölümler ayrılmamış, onlarda alfabetik tasnife göre sıralanmışlardır.
Müellif eserinde ravinin cerh ta'dili ile ilgili olarak cerh-ta'dil imamlarından gelen
bilgileri genelde isnatlı olarak vermektedir. Verdiği bilginin kaynağından emin olmadığı
durumlarda ise bilgileri isnadsız olarak verir. Ravi künyesi ile meşhur ise ve adı da
bilinmiyorsa raviyi künyesine göre sıralamıştır. Hanım raviler hakkında da aynı işlemi
yapmıştır. Biyografisini anlattığı ravilerin ölüm tarihlerini vermiş ve bu konudaki
ihtilafları belirtmiştir. Ravilerin hocalarını ve talebelerini mümkün olduğu ölçüde
vermeye çalışmış, bunların sıralamasında da alfabetik sisteme uygun hareket etmiştir.
Eserde açılan üç özel fasıldan birincisinde Hz. Peygamberin biyografisini ele almış,
ikincide Kütüb-i Sitte imamlarının şartlarını zikretmiş, üçüncüde ise sika ravilerden
rivayette bulunmanın önemini anlatmıştır.
İbn Hacer el-Askalani'nin eseri Tehzibu't-Tehzib, el-Mizzi'nin eseri üzerine yapılan
muhtasar çalışmalarından biridir. Yazar eserinde Mizzi'nin Tehzib'inden kimseyi
çıkarmamış, Mizzi'nin kitabında yer alması gerektiği halde almadığını düşündüğü bazı
ravileri eklemiştir. Mizzi'nin aksine biyografilerde, ravinin hoca ve öğrencileri çoksa
bunların tamamını zikretmeyip sadece meşhur olanlarını belirtmiştir. Mümkün
olduğunca uzatmalardan kaçınmıştır. Ravinin cerh ve ta'dili ile hoca ve öğrencileri
hakkındaki bilgileri de kısaltarak vermiş, fakat kısa olan biyografileri aynen aktarmıştır.
Ravilerin ölüm tarihlerindeki ihtilafları zikretmek yerine tercih ettiği tarihleri vermekle
yetinmiştir. İbn Hacer el-Askalani'nin Takribu't-Tehzib adlı eseri, Zehebi'nin Tehzibu'l-
Kemal isimli eseri üzerine yazılan muhtasar çalışmalardandır. Bu eser raviler
hakkındaki bilgileri çok kısa tutmuştur. İki cilt olmasından dolayı kullanımı çok
14
pratiktir. Yazar kitabı iki ana kısma ayırmış, birinci kısımda erkeklerin ikinci kısımda
da hanım ravilerin biyografilerine yer vermiştir. Erkekler kısmını üç bölümde ele almış,
birinci bölümde isimlerine, ikinci bölümde künyelerine göre ravileri sıralamıştır.
Üçüncü bölüm olan hatime bölümünde ise bu iki kategoriye göre sıralanamayan ravileri
''falancanın oğlu olarak bilinenler'', ''lakabıyla bilinenler'' gibi sekiz başlık halinde
sıralamıştır. Kadınlar kısmını da aynı şekilde tertip etmiş, ancak hatime bölümünü daha
kısa tutmuştur. Eser harf sırasına göre tertip edilmiş olmasına rağmen ''hemze ve mim''
harflerinde ''Ahmet ve Muhammed'' isimleri başa alınmıştır.
Bu eserler arasında özellikle Takribu't-Tehzip kullanımda pratiklik sağlaması
dolayısıyla en fazla faydalandığımız eserdir. Raviler hakkındaki bilgileri çok kısa
tutması, cerh-ta'dil imamlarının farklı görüşlerine yer vermeyip, tercih edilen görüşü
sunması bu pratikliği sağlamaktadır. Hoca-öğrenci ilişkisi gibi daha geniş bilgilere
ihtiyaç duyulduğunda ise Tehzibu'l-Kemal adlı eser faydalı olmuştur. Elfiye CD'si
kelime araması yapabilme açısından hadisleri bulmada kolaylık sağlamaktadır. Kütüb'ü-
Tis'a CD'si ise hadislerin farklı varyantlarını, ravilerin durumunu ve senetteki inkıtayı
göstermesi açısından değerlidir.
Tezimizle ilgili olarak daha önce yapılan çalışma Süleyman Uludağ’ın İslam da Faiz
Meselesine Yeni Bir Bakış adlı eseridir. Eser yedi bölümden oluşmaktadır. Yazar
birinci bölümde Kuran'da ribayı, ikinci bölümde hadislerde ribayı, üçüncü bölümde
fıkıhta ribayı, dördüncü bölümde İslam da faiz alıp vermenin yollarını, beşinci bölümde
faiz konusunda yeni açıklamaları, altıncı bölümde ribanın haram oluşunun sebebi ve
hikmetini, yedinci bölümde de eski kavimlerde ve medeniyetlerde faizi, ribayı ele
almıştır. Bu eserin ikinci bölümü riba hadislerine ayrılmıştır. Bu bölümde hadisler
sadece metinleri dikkate alınarak değerlendirme yapılmış, senetleri incelenmemiştir.
Hâlbuki hadis, sened ve metin olarak bir bütündür.
Hadisler rivayet edilirken metnin güvenirliği açısından, hicri I. Asrın ortalarına doğru
isnad sistemi kullanılmış, senedde geçen ravilerin güvenilir olup olmadıkları bu sistemle
tespit edilmeye başlanılmıştır. Böylece Hz. Peygamberin (S.A.V) söz, fiil ve takrirleri
gelecek nesillere ilk günkü haliyle aktarılmış olunacak ve hadis sayesinde dinin
tahribatına imkân olmayacaktır. Sadece metne bağlı eleştiriler büyük hatalara sebebiyet
15
vermektedir. Bu eser hakkındaki eleştirilerimiz tezimizin değerlendirme bölümünde yer
almaktadır.
Sahih hadisin şartları dört tanedir. Hadisin senedinin muttasıl olması, ravilerinin adil ve
zabit olması, hadisin şazz olmaması ve hadisin illetten uzak olmasıdır. Biz hadislerin
sıhhati konusunda hüküm verirken ilk üç şartı göz önünde bulundurduk. Hadisin
ravilerinden biri hakkında saduk lafzı kullanıldı ise bu hadisi hasen olarak kabul ettik.
Saduk lafzı, adil olmakla birlikte hafızası kötü olan ve hadisleri hasen lizatihi veya
hasen ligayrihi olarak kabul edilen raviler hakkında kullanılmıştır.(Suyuti, Tedribu’r-
ravi, I, 128)
Tezin birinci bölümünde ribayı tarif eden hadisleri ele aldık Alt başlıklar olarak ta,
ribe'l-fadl, ribe'n- nesieye ve kalitesiz hurma karşılığı kaliteli hurma almaya dair
hadislere yer verdik. İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri ele aldık. Alt başlıklar
olarak ta, riba yiyeni lanetleyen-nehyeden hadisler, yedi ve dokuz günahı sayan
hadisler, ribanın tozunun bulaşamadık insan kalmayacağıma dair hadisler, cahiliyye
ribasının ortadan kaldırıldığına dair hadisler ve ribayı kötüleyen diğer hadislere yer
verdik.
Üçüncü bölümde riba ayetleriyle ilgili hadisleri ve riba ile ilgili diğer hadisleri ele aldık.
Alt başlık olarak, riba ayetinin nazili esnasında olanlara dair hadisler, riba ayetinin nazil
olan son ayet olduğuna dair hadisler ve riba ile ilgili diğer hadislere yer verdik. Sonuç
olarak, ribaya dair yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp senedlerinin
sıhhatine bakılmadığı, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını belirledik.
17
1. RİBE’L-FADL’A DAİR HADİSLER
1.1 Ribe'l-Fadl'a Dair Altı Maddeyi İçeren Hadisler
1(A-1) � ��� أ�� ����� ��� ��� ��)'& ا�%$��ي ������ أ��� ا�"!�آ�� ا����� �)�� أ�� /($. ����� وآ(, ����� إ*"�
�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه� ����6ه� وا�3�4. ���3�4. وا�$�� ����$� ----أ�� *%(� ا��2ري �1ل
ا*�!Gاد =��F أر��9 اEخ�6 وا�"%��C =(�7 وا�B��� �)%B%(� وا�!"� ���!"� وا�"'A'"��� A �?@ �"?� ی�ا �(� ="� زاد أو
(Müslim, Müsakat, 82, 2971) *�اء
Müslim'in bir rivayeti şöyledir: "Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla,
hurma hurma ile tuz tuzla başbaşa misliyle, peşin olarak satılır. Kim artırır veya artırılmasını
taleb ederse ribâya girmiştir. Bu işte alan da veren de birdir."
� ا�� /($. � �"I� � – ث –�$�ا8 �
(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil
müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )
(İbn Hacer, a.g.e., II, 283) – ث –وآ(, �� ا��Kاح
� �)'& ا�%$�ي� �)� (Mizzi, a.g.e., III, 197) – ث – إ*"�
� داود � �'� (Mizzi, a.g.e., XX, 426)– ث –
�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 345)–ث –*%� �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
2(B-2)أ�� 1@�7 �1ل آ ��� أی�ب ��"� ا��Fاری�ي ����� �"�د �� زی� ��$(� ا8 � ����� �R)= .F'� �= م�B��� T�
T��Lا� ��$�دة � V7 ��ث أخ�ن� ��ی� T'F= �:�Iوا� V%/Wأ�� ا V%/W�1ل ���1ا أ�� ا V%/Wء أ�� ا�K= ی)�ر �� &'(�
�= �R%)$أن ی @��1ل ن%& GZون� GZاة و�'9 ا���س �%�وی. =\�"�� ��Z]& آ?(�ة =��ن =("� Y ��"�Zن(. �� =X= .3�� �%�وی. ر
�$�دة �� ا��L��F= Tمأ�C(�ت ا��� _'$= P(7 و*'& ----س =!)�رع ا���س =� ذ�'� =�Fل �& إن� *"%T ر*�ل ا8 :'9 ا8
� �(, ا�6ه� ���6ه� وا�34. ���34. وا�$� ���$� وا�B��� �)%B%(� وا�!"� ���!"� وا�"'A'"��� A إN *�اء �)�اء � 9Rی�
� زاد أو ازداد =�F أر�9 =�د ا���س "= �)%� ��)� ���� ا��Bة =$'_ ذ�P �%�وی. =�Fم خ�F= �$)Cل أN �� ��ل ر��ل ی!���Iن
��د ا�LF. �& �1ل X= T��Lا� �ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أ��دیV �1 آ�� نb�RB ونIL$7 ='& ن)"% �R���F= 7م �$�دة �
18
� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& وإن آ�b �%�وی. أو �1ل وإن� ��%"* �"� ���I�� .')� b��� �= 7$I:أ N أ���� أن �� &Zر
b�Iداء �1ل �"�د ه6ا أو ن�*(Müslim, Müsakat, 83, 2969)
Müslim’den gelen diğer bir rivayette ‘’ … Bu hadis Muaviye’ye ulaşınca ayağa kalktı ve
‘’İnsanlara ne oluyorki biz Allah Rasulunün ashapları olduğumuz halde ondan
işitmediğimiz hadisleri rivayet ediyorlar’’dedi. Bu söz Ubade b. Samit’e ulaşınca ayağa
kalkıp hadisi tekrarladı ve’’Muhakkakki biz Rasülullah’tan işittiğimizi rivayet
ediyoruz’’dedi.
"� ��$(� ا8 � �"BKة ا��()� � – ص –� �
(İcli, Nesai, Yahya b. Main, Ebu Hatim er-Razi: Saduk; Muhammed b. Sa’dun: Sika;
demişlerdir. Bu ravi hakkında münekkidler tearuza düşmüşlerdir. Cerh ve ta’dil lafızları
müphemdir. Cerh-ta’dil imamları saduk lafzını daha fazla zikrettiklerinden dolayı bu lafzı tercih
ettik.Mizzi, a.g.e., XIX. 133)
(Mizzi, a.g.e., VII, 252) – ث - �� دره& اNزدي ا�3RK"��"�د �� زی� (Mizzi, a.g.e., III, 463) - ث–ای�ب �� ا�� ت"(".
�"�و ا��K�� ا�$�Lي � (Mizzi, a.g.e., XIV, 567) – ث –�$�ا8 �� زی� � (Mizzi, a.g.e., XII, 408) – ث –/�ا�(� �� Yدة
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.
Ancak, (Müslim, Müsakat, 2973;Nesai, Buyu, 4488;Nesai, Buyu, 44939;Darimi, Buyu,
2466) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
3(C-3) �� V%/Wأ�� ا ��� أ�� 1@�. �� خ��� ا�6Iاء ��$� ا8 �� ا�"$�رك أخ$�ن� *4(�ن ����� �Lن ������ *�ی� �
� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �$�دة �� ا� T��L�---- �"!وا� �?@ �"?�وا�34. ���34. �?@ �"?��1ل �& ا�6ه� ���6ه�
� زاد أو ازداد =�F أر�9 "= �?"� @?� �)%B��� �)%Bوا� �?"� @?� A'"��� A'"وا� �?@ �"?�وا�$� ���$� �?"� @?� �"!���
�(%�ا ا�$� ���!"� آ(f/ g!& ی�ا �(� و�(%�ا ا�B%(� ���!"� آ(f/ g!& ی�ا �(� �1ل و=� �(%�ا ا�6ه� ���34. آ(f/ g!& ی�ا �(� و
Vی�Iه6ا ا� &R3%� و�1 روى A)I: �(� Vدة ��ی�$� V9 ��ی()�� أ�� *%(� وأ�� ه�ی�ة و�@ل وأنd �1ل أ�� �ا�$�ب
&R3%� ی�ا �(� وروى &!f/ g)آ �)%B��� �$د و�1ل �(%�ا ا���*i6ا اR� خ��� ��� أ�� �� أ�� 1@�. �� خ��� � Vی�Iه6ا ا�
&!f/ g)آ �)%B��� �$وزاد =(7 �1ل خ��� �1ل أ�� 1@�. �(%�ا ا� Vی�I7 و*'& ا�)'�� ا��$� :'9 ا8 ��$�دة �� V%/Wا
19
= �?"�@?� Nإ �)%B��� �)%Bوا� �?"� @?� Nا�%'& أن ی$�ع ا�$� ���$� إ �9 ه6ا �& أه'�jذا اخ!'T4 =6آ� ا��IیV وا�%"�
اW:��ف =@ �Xس أن ی$�ع �!�4ض@ إذا آ�ن ی�ا �(� وه6ا �1ل أآ?� أه� ا�%'& �� أ:�Iب ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'&
وZ(�ه& وه� �1ل *4(�ن ا�?�ري وا��B=%� وأ�"� وإ*�Iق �1ل ا��B=%� وا�KI. =� ذ�P �1ل ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'&
) �(� �� �(%�ا ا�B%(� ���$� آ(f/ g!& ی�اTirmizi, Buyu, 23, 1161(
Tirmizi’nin rivayetinde Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır. "Altın altınla, gümüş
gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurma ile tuz tuzla başbaşa misliyle,
peşin olarak satılır. Kim artırır veya artırılmasını taleb ederse ribâya girmiştir. Bu işte
alan da veren de birdir. Altını gümüşle, buğdayı hurmayla, arpayı hurmayla peşin olmak
şartıyla dilediğiniz gibi satın. Ebu İsa Ubade’nin hadisine hasen demiştir. Bazıları bu
hadisi Halit’ten bu isnadla rivayet ederken, diğer bir kısım ise Halid, Ebu Kalabe, Ebu
Eş’as, Ubade ve Peygamber (s.a.v.) isnadı ile rivayet etmiştir. Ehli ilim buğdayın
buğdayla, arpanın arpayla eşit olarak satılmasını ancak sınıfları farklı olunca peşin
olmak şartıyla fazlalıkta bir beis olmadığını zikrettiler. Bu görüş aynı zamanda ashabın
çoğunluluğunun görüşüdür. Aynı zamanda Süfyan es-Sevri, eş-Şafii ve İshak’ın
görüşüde bu doğrultudadır. Eş-Şafii’nin bu konudaki delili Peygamber’in (s.a.v.)
‘’arpayı buğdayla peşin olmak şartıyla dilediğiniz gibi satın’’ sözüdür.
Lن � (Mizzi, a.g.e., XII, 274) – ث –� �� *�ی� ا�"�زي *�ی� �
�$� ا8 �� ا�"$�ركn�Iا� Aوا ض � (Mizzi, a.g.e., XVI, 16)– ث –'� �
� ا�� �"�ان �("�ن � .�))� � -(Mizzi, a.g.e., XI, 189) ث–*4(�ن �
(Mizzi, a.g.e., VIII, 177) – ث –خ��� �� ��Rان ا�� ا���زل ا���Lي ا�6Iاء
(Mizzi, a.g.e., XIV, 567) – ث –�$�ا8 �� زی� �"�و ا��K�� ا�$�Lي
(Mizzi, a.g.e., XII, 408) – ث –/�ا�(� �� Yدة
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
20
* * *
4(D-4) .�@1 أ�� ��� خ��� ا�6Iاء ���ن ان� خ��� �� أ�� اV%/W ا��L%�ن� �1ل �1م أن�س =� إ��رة أخ$�ن� �"�و ��
T��Lا� � =�Fل �& ان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ن9R ----�%�وی. ی$(%�ن Yن(. ا�6ه� وا�34. إ�9 ا�%�Cء =�Fم �$�دة �
@?� Nا A'"��� A'"وا� �)%B��� �)%Bا�6ه� ���6ه� وا�34. ���34. وا�$� ���$� وا�!"� ���!"� وا� ,)� �� �"?� *�اء �)�اء
� زاد وازداد =�F أر�9"= )Darimi, Buyu, 15,2466(
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
��ن � (Mizzi, a.g.e., XXII, 179) – ث – �� اوس �� ا�K%� ا�)'"� �"�و �
�C*ی� ا��اGی ��$�ا���"�ن � �� 8�$� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 259)–ث –خ��� �
(Mizzi, a.g.e., VII, 177)– ث –خ��� �� ��Rان ا�� ا���زل ا���Lي ا�6Iاء
(Mizzi, a.g.e., XIV, 567) – ث –�$�ا8 �� زی� �"�و ا��K�� ا�$�Lي
(Mizzi, a.g.e., XII, 408)– ث –/�ا�(� �� Yدة
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
5(E-5)(Iا� ����� V%/Wأ�� ا ��� �)'& ا�"�� �� أ�� ا�2'(� �� 1!�دة ��"� ��� ه"�م �� �B� ��� �'� �� �
T��Lا� ��$�دة � �� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& ا�6ه� ���6ه� ت$�ه� و�(��R وا�34. ----ا��L%�ن�
وا�!"� ���!"� ��ى �"�ى وا�"'A'"��� A ��ى ���34. ت$�ه� و�(��R وا�$� ���$� ��ى �"�ى وا�B��� �)%B%(� ��ى �"�ى
�"�ى ="� زاد أو ازداد =�F أر�9 وX� Nس �$(, ا�6ه� ���34. وا�34. أآ?�ه"� ی�ا �(� وأ�� ن)(f. =@ وX� Nس �$(, ا�$�
� أ�� ��و�. وه�Bم� �)%* Vی�I�1ل أ�� داود روى ه6ا ا� @= .f)ن) ��أآ?�ه"� ی�ا �(� وأ �)%Bوا� �)%B��� �� ا��*!�ا]�
bد��*j� ی)�ر �� &'(� �� (Ebu Davud, Buyu, 12, 2907) 1!�دة
Müslim’in rivayetinden farklı olarak Ubade b. Samet şöyle rivayet etmektedir ‘’ …
Altınla gümüşün herikisinden daha fazla olan gümüşle peşin olarak satışında bir beis
yoktur. Ancak vadeli satışı caiz değildir. Arpayla buğdayın herikisinden daha fazla
arpayla peşin olarak satışında bir beis yoktur. Ancak vadeli satışı caiz değildir.’’
�'� �� �(I6ا�� ا�Rا� �"I� � (Mizzi, a.g.e., VI, 263) – ث – �
�"� �� �B�Nه�ان� اGا� .$F� �� &�Iا� � (Mizzi, a.g.e., IV, 139)– ث –زدي �
�"'I"دی��ر ا�%�ذى ا� �� �)Iی � (Mizzi, a.g.e., XXX, 305) – ث –ه"�م �
21
��"�و � �� GیG� �� 1!�دة �� .��� (Mizzi, a.g.e., XIII, 507) – ث – ا��Iرث �� *�وس 1!�دة �� د
� ا�� ��ی& ا��%$3 � A��:–) ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 432(-
-(İbn Hacer, a.g.e., II, 181) ث–�)'& �� ی)�ر ا�$�Lي
(Mizzi, a.g..e, XII, 408) – ث –/�ا�(� �� Yدة
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, XIV, 182) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
6(F-6) �� �I"� �1ل ����� �)'& �� ."F'� �� ا�"34� �1ل ����� *'". �� �B� ����� د �1ل�%(� �� �)�أخ$�ن� إ*"�
�$�دة �� ا��L�T و�(� �%�وی. =�Fل �$�دة ��", ا�"�Gل �( N�1 �)$� � �& ن9R ر*�ل ا8 :'9 ا8 ----ی)�ر و�$� ا8 �
�'(7 و*'& أن ن$(, ا�6ه� ���6ه A'"��� A'"وا�!"� ���!"� �1ل أ��ه"� وا� �)%B��� �)%Bوا��رق ����رق وا�$� ���$� وا� �
و�& یF� اEخ� إN *�اء �)�اء �?@ �"?� �1ل أ��ه"� �� زاد أو ازداد =�F أر�9 و�& یF� اEخ� وأ��ن� أن ن$(, ا�6ه�
g)ی�ا �(� آ �$��� �)%Bوا� �)%B��� �$ل ����رق وا��رق ���6ه� وا��� /��f =$'_ ه6ا ا��IیV �%�وی. =�Fم =�Fل �� ��ل ر
��د X= م�F= T��Lا� ��$�دة � P7 =$'_ ذ���و�& ن)"%7 b��$I: �1 &'*(7 و'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 � Vن أ��دی���Iی
�� bوی. خ��74 1!�دة روا�%� &Z7 و*'& وإن ر)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 � b��%"* �"� ���I�� ل�F= Vی�Iی)�ر ا� �� &'(�
�$�دة �� V%/Wأ�� ا �� (Nesai, Buyu, 43, 4486)
Nesai’nin rivayetinde Müslim’in rivayetinden farklı olarak ‘’ … Tuzla tuzu dedikten
sonra başka bir şey demedi. Bize altınla gümüşü, gümüşle altını, arpayla buğdayı,
buğdayla altını peşin olmak şartıyla dilediğimiz gibi satmamızı emretti. Bu hadis
Muaviye’ye ulaşınca ayağa kalktı ve ‘’İnsanlara ne oluyorki biz Allah Rasulunün
ashapları olduğumuz halde ondan işitmediğimiz hadisleri rivayet ediyorlar’’dedi. Bu
söz Ubbade b. Samit’e ulaşınca ayağa kalkıp hadisi tekrarladı ve’’Muhakkakki biz
Rasülullah’tan işittiğimizi rivayet ediyoruz’’ dedi.
� �)%�د� �)� (Mizzi, a.g.e., III, 196)– ث – ا��IK ري إ*"�
� ا�"34�� �B� �B1ا�� ��N � (Mizzi, a.g.e., IV, 150)– ث – �
."F'� � (Mizzi, a.g.e., XI, 298)– ث – ا�!"("� *'". �
� *(�ی� اNن�Lري � �"I�–) ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 85(-
- (İbn Hacer, a.g.e., II, 181 ) ث– ر ا�$�Lي �)'& �� ی)�
�)$� �� ���ع �$� ا8 �� �%* �� 1!�دة �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XV, 260)– ث – �
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, XIV, 182) – ث – �
22
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
7(G-7) ���� �1ل ����� ه"�م �1ل &:�� ��"�و � ����� N�1 &)إ��اه �� ا�"?�9 وی%�Fب �� �"I� أ�� أخ$�ن� ��� 1!�دة
�$�دة �� ا��L�T �1ل ��� أ�� اV%/W ا��L%�ن� �� �)'& ا�"�� � �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ----ا�2'(�
ا�6ه� ���6ه� ت$�b و�(�7 وزن� ��زن وا�34. ���34. ت$�b و�(�7 وزن� ��زن وا�"'A'"��� A وا�!"� ���!"� ا�$� ���$�
�)�اء �?@ �"?� ="� زاد أو ازداد =�F أر�9 وا�'I"� o4"� و�& ی6آ� ی%�Fب وا�B%(� وا�B��� �)%B%(� *�اء
�)%B���(Nesai, Buyu, 44, 4488)
Nesai’nin rivayeti Müslim’in rivayeti ile aynı olup sadece şu fark vardır.’’… Yakup
arpayla arpayı zikretmedi.
� ا�"?�9� �"I� �� d)1 �� �)$� �� ��G�%ث –دی��ر ا� ( Mizzi, a.g.e., XXVI, 362)-
(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 69) – ث –ا��اه(& �� ی%�Fب ا��Kز��ن�
&:�� ��"�و ��()Fا��ا زع ا��@�� ا� �� �)$� � (Mizzi, a.g.e., XXII, 89) – ث – �
� دی��ر ا�%�ذي � �Iی � -(Mizzi, a.g.e., XXX, 305) ث –ه"�م �
�"�و �� GیG� �� 1!�دة �� .��� (Mizzi, a.g.e., XXIII, 507) – ث – �� ا��Iرث �� *�وس 1!�دة �� د
� ا�� ��ی& ا��%$3 � A��:–) ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 432(-
(İbn Hacer, a.g.e., II, 181)– ث –�)'& �� ی)�ر ا�$�Lي
( Mizzi, a.g.e., XXII, 408 ) – ث –/�ا�(� �� Yدة
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
1.2. Ribe'l-Fadl'a Dair Dört Maddeyi İçeren Hadisler
8(A-1)�� �)%* �� .$)!1 ������� V)'أخ$�ن� ا� A�ر �� �"I� ح و����� V)� ��� �� أوس �� P��� ��� /�Rب �
�$(� ا8 وه� �"%"� �� ا��C2ب أرن� ذه$P �& ا]!�� إذا ----ا����Iن �� .I'p ل�F= &ف ا��راه�CLی � أن7 �1ل أT'$1 أ�1ل �
� ا��C2ب آ@ واC%!� 8(7 ور71 أو �!�د� �"���ء خ�د��� ن%P)C ور�F= P1ل 7)'�ن إ�(7 ذهj= 7$ن ر*�ل ا8 :'9 ا8
23
و*'& �1ل �& ا��رق ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"�
(Müslim, Müsakat, 79, 2968)���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء
Ömer İbnu'l-Hattâb (r.a.) anlatıyor: Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "Altın altınla
peşin satılmaz ise ribâdır. Buğday buğdayla peşin satılmazsa ribâdır. Arpa arpayla peşin
satılmazsa ribâdır. Kuru hurma kuru hurmayla peşin satılmazsa ribâdır."
�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � Mizzi, Ebu’l-Haccac Yusuf, Tehzibu’l-Kemal fi)- ث– �
Esmai’r-Rical, XXVIII, 529, Beyrut, 2002)
�"R4ا���"�ن ا��$� �� �%* �� V)�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XIV, 261)
A�ر �� �"I� �$)K!ا� &��* �� ���R"ا� � ( Mizzi, a.g.e., XV, 205)– ث – �
�$(�ا8 �� &'(� �� �"I� ه�يGا� ���Z ��$�ا8 �� /�Rب � � ( Mizzi, a.g.e., V, 1257) - ث– �
� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XVII, 123) – ث – �
� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e ) – ث – �� ن4(� �
XXI, 322)
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
9(A-2) و�"�� أوس����� �'� ����� *4(�ن آ�ن � P��� ��� ا�Gه�ي � 7��Iدی��ر ی ����b :�ف ---- � � أن7 �1ل �
�� P��� ل أخ$�ن��F= 7 زی�دة)= d)� ه�يGا� �� b��n4� ا�\��. �1ل *4(�ن ه� ا�6ي �=�Fل I'p. أن� �!9 ی�Kء خ�زن�� �
� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& �1ل ا�� ا��C2ب رض� ا8 ��7 ی�$2 � �"��6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء أوس *",
,Buhari) وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء
Buyu,54, 1990)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�� �4%� ��$�ا8 � �� �'� A)� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 697) – ث –ر
� ا�� �"�ان � .�))� � ( Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن � (Mizzi a.g.e., XII, 10) – ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XXVI, 432) � أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) – ث – �
24
� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e ) – ث – �� ن4(� �XXI, 322)
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
10(A-3)8ا �$� ����� b�$أوس أخ �� P��� ��� /�Rب � �� P��� أخ$�ن� g*ی� �� ----- .[�"� �=�: d"!أن7 ا� &�
�$(� ا8 =!�اوض�� �!9 ا:�Cف ��� =Xخ6 ا�6ه� ی�R$'F =� ی�b �& �1ل �!9 یXت� خ�زن� �� ا�\��. �� .I'p ن���دی��ر =�
:'9 ا8 �'(7 و*'& ا�6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء و�"� ی)", ذ��F= Pل واN 8 ت�4ر71 �!9 تXخ6 ��7 �1ل ر*�ل ا8
,Buhari)وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء
Buyu,74, 2028)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
g*ی� � -(Mizzi, a.g.e., XVI, 335) ث– ا�!�()� �$� ا8 �
����� ا�� � P��� �� dان �� P���– ث (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 151, Beyrut, 1995)-
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا� ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� ه�يG–ث - (Mizzi,Tehzibu’l-Kemal, XXVI, 432)
� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) – ث – �
� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � ( Mizzi, a.g.e., XXI, 322)– ث – آ%� �qي � Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
11(A-4) ن أن7 �1ل���Iا� �� أوس �� P��� ��� /�Rب � �� V)'1!($. ����� ا� �����T'$1ف ا��ر ا�CLی �اه& أ�1ل �
7�)C%!� 8آ@ وا �"�� ا��C2ب أرن� ذه$P �& ا]!�� إذا ��ء خ�د��� ن%PC ور�F= P1ل � �"��$(� ا8 وه� �& �� .I'p ل�F=
=jن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا��رق ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� ----ور71 أو �!�دن إ�(7 ذه7$
%Bه�ء وه�ء وا� Nإ A)I: �(� V9 ه6ا ��ی()�(� ���B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء �1ل أ��
(Tirmizi, Buyu, 24, 1164) وا�%"� �'9 ه6ا �& أه� و�%�9 7��1 إN ه�ء وه�ء ی�Fل ی�ا �(�
Müslim’in rivayeti ile aynı olup farklı olarak’’… Tirmizi bu hadisi hasen sahih
kabuletmiştir.
�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529)- ث– �
�"R4ا���"�ن ا��$� �� �%* �� V)�–ث - (Mizzi, a.g.e., XII, 13)
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
25
� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � (Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) – ث – �
� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – آ%� �qي �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
12(A-5)��"� رض� ا8 ��7 �1ل �)'".����� �$� ا8 � ��� أوس � P��� ��� /�Rب � �� P��� �� �1ل ر*�ل ----
ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �&
(Ebu Davud, Buyu 12, 2906) وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�$�%Fا� ."'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 535) - ث–�$� ا8 �
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
����� ا�� � P��� �� dان �� P���– ث (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 151)-
� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � (Mizzi, a.g.e., XXVII, 123)– ث – �
� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e) – ث – �� ن4(� �
XXI, 322)
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
13(A-6)ا� ��� أخ$�ن� إ*�Iق �� إ��اه(& �1ل ����� *4(�ن � �"�� أوس �� ا����Iن أن7 *", � P��� ��Gه�ي
�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء ----ا��C2ب ی�Fل
(Nesai, Buyu, 41, 4482)وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
2'� �� ا��اه(& �� ��C ا�n�I'� إ*�Iق �� إ��اه(&� � (Mizzi, a.g.e., II, 384) – ث – �
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI,189) –ث –*4(�ن �
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� –ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(
� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �
26
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
14(A-7) .�))� ��'� و�I"� ���1ا ��� *4(�ن � �� �Lر ون�"� �� �I"� وه�Bم �� �'������ أ�� ��� �� أ�� /($. و
�Lن ا�����Iا� �� أوس �� P��� ��� ا�Gه�ي �� ا��C2ب ی�Fل� �"� T%"* 7 -----ي �1ل)'� �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8
و*'& �& ا�6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"�
(İbn Mace, Ticarat, 50, 2244) ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
� ا�� /($. � �"I� � – ث –�$�ا8 �
(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil
müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )
A)��4% �� ر� ��$�ا8 � �� �'� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 697) – ث –
�"�ر �� �()�ة �� ا�� ا�")'"� /�م �� �)Lن � (Mizzi, a.g.e., XXX, 247)– ث – �
�"3RKا� �� :R$�ن �� �'� �� �Lث –ن –(Mizzi, a.g.e., XXIX, 358)
� ا�L$�ح �� *4(�ن � �"I�– ) – صİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 88(
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)-
�� اوس �� ا����Iن �� P��� ی���ع � (Mizzi, a.g.e., XXVII, 123)– ث – *%� �
� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis hasendir. Ancak,
(Buhari, Buyu, 2028;Tirmizi, Buyu, 1164;Ebu Davud, Buyu, 2906;Nesai, Buyu, 4482)
gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
15(B-8) � �)3= ��'9 �1ل ����� �Wا �$� �� أ�� ه�ی�ة �1لأخ$�ن� وا:� �� .�� أ�� زر� �1ل ر*�ل ا8 ----� أ�(7
:'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�!"� ���!"� وا�C�I��� .C�I. وا�B��� �)%B%(� وا�"'A'"��� A ی�ا �(� ="� زاد أو ازداد =�F أر�9
(Nesai, Buyu, 41, 4483) إN �� اخ!'T4 أ��ان7
Nesai’den rivayetine göre peygamberimiz(s.a.v.) şöyle buyurmaktadırlar ‘’Hurmanın
hurmayla, buğdayın buğdayla, arpanın arpayla, tuzun tuzla satılması peşindir. Kim
artırır ya da artırmak isterse o ribadır. Ancak sayılan bu maddelerin renkleri farklı olursa
27
o riba değildir.
9'�Wا �$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 405)– ث – �� ه@ل اN*�ي وا:� �
��ی� ا��$3 �� GZوان �� �3(= �� �"I�– ث – (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 125)
��ی� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 15)– ث –=3(� �� GZوان �
�� ��"�و � �� .��$�ا8 ا�$K'� ا���=� ا�� زر � (Mizzi, a.g.e.,XXXIII, 325) – ث –ی� �
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
16(A-9) أو �� P��� ,"* ه�يGا� ��� ا���C2ب رض�� ����� �$� ا8 ����� أ�� ��� *4(�ن �� ��"�س �� ا����Iن *",
�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& و�1ل *4(�ن ��ة *", ر*�ل ا8 :�'9 ا8 �'(�7 و*�'& ی��Fل ��& ----ا8 ��7 ی�Fل
��!"� ر��� ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء وا�$� ���$� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ��
(Ahmet b. Hanbel, Müsnedü'l-Aşretü, 157)إN ه�ء وه�ء
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI,189) – ث –*4(�ن �
"I� ه�يGا� ���Z ��$�ا8 �� /�Rب � ��$(�ا8 � �� &'(� � (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432) - ث–� �
� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(
� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
1.3. Ribe'l-Fadl'a Dair İki Maddeyi İçeren Hadisler
17(A-1) أ��� ه�ی��ة ��1ل ���� أ��� ن%�(& � ��� أ�(7 � �)3= �� ����� N�1 9'�Wا �$� � ----����� أ�� آ�ی� ووا:� �
���6ه� وزن� ��زن �?@ �"?� وا�34. ���34. وزن� ��زن �?@ �"?� ="� زاد �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه�
(Müslim, Müsakat, 82, 2973) أو ا*!Gاد =�R ر��
Müslim’in rivayetine göre peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır. ‘’ Altının
28
altınla satışı, gümüşün gümüşle satışı eşit ve peşin olmalıdır. Kim artırır ya da artırmayı
isterse o ribadır.
� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�–) ثMizzi, a.g.e., XXVI, 247(-
9'�Wا �$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 405) -ث– �� ه@ل اN*�ي وا:� �
��ی� ا��$3 �� GZوان �� �3(= �� �"I�–ث – (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 125)
��ی� ا��$3 � - (İbn Hacer, a.g.e., II, 15) ث–=3(� �� GZوان �
-(İbn Hacer, a.g.e., I, 593) ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%&
�2: � -(İbn Hacer, a.g.e., I, 575) ث–�$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2973;Nesai, Buyu, 4488;Nesai, Buyu, 44939;Darimi, Buyu, 2466)
gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
18(A-2)أ�� ه�ی�ة �1ل ��� أ�� ن%& � ��� أ�(7 � �)3= �� �"I� ����� 9 �1ل'�Wا �$� � �1ل ----أخ$�ن� وا:� �
"?� وا�34. ���34. وزن� ��زن �?@ �"?� ="� زاد أو ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا�6ه� ���6ه� وزن� ��زن �?@ �
(Nesai, Buyu,41, 4493) ازداد =�F أر�9
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
9'�Wا �$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 405) – ث– �� ه@ل اN*�ي وا:� �
��ی� ا��$3 �� GZوان �� �3(= �� �"I�– ث –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 125)
��ی� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 15)– ث –=3� �� GZوان �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 593)– ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%(&
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.
Ancak, (Müslim, Müsakat, 2973;Nesai, Buyu, 4488;Darimi, Buyu, 2466) gibi hadisi
29
destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine
ulaşmaktadır.
* * *
19(B-3)TF'Cن�=, �1ل ان ��9 �� أ�� آ?(� )Iی ��� �I"� أخ$�ن� /($�ن � � أن� وا�� ����� أ�"� �� ��), أخ$�ن� �((
����I= �)%* إ�9 أ�� �"� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& *"%!7 أذن�ي ه�ت�ن ی�Fل N ت$(%�ا ا�6ه� ���6ه� ----
�G �1ل أ�� �()9 و=� ا�$�ب ��� �$[�Z 7�� ت$(%�ا Nو t%� 9'� 73%� gBی N �?"� @?� Nوا�34. ���34. إ �?"� @?� Nإ
�� أ�� ��� و�"� و� �"� ��$(� وأ�� ���ة وا� ����� وا�$�اء وزی� �� أر1& و=��3. � �?"�ن وأ�� ه�ی�ة وه�Bم �
)� :A)I وا�%"� �'9 ه6ا � V(7 و*'& =� ا���� ��ی'�� ا��$� :'9 ا8 �وأ�� ا��رداء و�@ل �1ل و��یV أ�� *%(�
�� Nه& إ�)Z7 و*'& و)'��$�س أن7 آ�ن N ی�ى �X*� أن ی$�ع ا�6ه� �& أه� ا�%'& �� أ:�Iب ا��$� :'9 ا8 �� �� روي
� �%t أ:7��I /�ء ����6ه� �!�4ض@ وا�34. ���34. �!�4ض@ إذا آ�ن ی�ا ��) و�1ل إن"� ا���� =� ا��f)(. وآP�6 روى
� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'&�� ���7 أ�� *%(� ا��2ري )� 7��1 �� ,��$�س أن7 ر �� �� وا��Fل �� ه6ا و�1 روي
�اWول أ:A وا�%"� �'9 ه6ا �& أه� ا�%'& �� أ:�Iب ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& وZ(�ه& وه� �1ل *4(�ن ا�?�ري وا�
� ا�"$�رك أن7 �1ل �(d =� ا��Lف اخ!@ف� �� ,Tirmizi, Buyu,23)ا�"$�رك وا��B=%� وأ�"� وإ*�Iق وروي
1162)
Ebu Said el-Hudri (r.a.) rivayet olunduğuna göre, peygamberimiz (s.a.v.) ‘’ Altın ile
altını, gümüş ile gümüşü misli misline olursa satın, birbiri üzerine fazlalık yapmayın.
Onlardan gaib olanı hazırla dahi satmayın.’’ buyurmuştur. İbn Abbas (r.a.) altının altınla
ve gümüşün gümüş ile peşin olmak şartıyla fazla olarak satışında bir beis görmemiştir.
Sahabeden bazılarıda bu görüşe katılmıştır. Ancak İbn Abbas (r.a.) Ebu Said el-
Hudri’nin (r.a.) peygamberimizden (s.a.v.) rivayet ettiği hadisi işitince bu görüşünden
vazgeçmiştir.
,)�� ��$�ا���"�ن �أ�"� � � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,47) – ث –
�"I� �� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 218) – ث – �� ��Rام ا�!"("� �)(
��$�ا���" � (İbn Hacer, a.g.e., I, 424) – ث –/($�ن �
9 �� أ�� آ?(�)Iئ ی�C) – ث – ا�İbn Hacer, a.g.e., II, 313(
�"� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 239) – ث –ن�=, �'� ا�
�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345) – ث –*%� �� ��ك �� *��ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
30
1.4. Ribe'l – Fadl'a Dair Bir Maddeyi İçeren Hadisler
20(A-1) ��"� T%"�* ل��Fن ی����Iا� �� أوس �� P��� ,"* ه�يGا� �� .�))� ������ أ�� ��� �� أ�� /($. ��� *4(�ن �
�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ا��6ه� �����رق ر��� إN ه��ء وه��ء ��1ل أ��� ���� ��� أ��� /�($. *�"%T ----ی�Fل
(İbn Mace, Ticarat,50, 2250) *4(�ن ی�Fل ا�6ه� ����رق ا��n4ا
Hz. Ömer (r.a.) ‘den rivayet olunduğuna göre Peygamber’imiz (s.a.v.) ‘’ Altının altınla
satışı peşin olması hariç ribadır. ‘’buyurmuştur. Ebu Bekir b. Ebi Şeybe (r.a.)
Süfyan(r.a.)’dan şöyle işittiğini rivayet eder. ‘’ Altının altınla satışından sakının’’
� ا�� /($. � �"I� � – ث –�$�ا8 �
(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil
müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189)– ث –*4(�ن �
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(
� ا��C2ب� �"��$�ا�%Gي �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322)– ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
* * *
21(A-2) �� أوس �� ا����Iن �1ل �& أT'$1 أ�1ل �� P��� ��� /�Rب � �� �%* �� V)'ن� ا�X$أن A�ر �� �"I� �����
p ل�F= &ف ا��راه�CLی �"�� ا��C2ب أرن� ذه$P �& إ]!�� إذا ��ء خ�زن�� ن%PC ور�F= P1ل � �"��$(� ا8 وه� �& �� .I'
=jن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا��رق ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء ----آ@ واC%!� 8(�7 ور71 أو �!�دن إ�(7 ذه7$
(İbn Mace, Ticarat,51, 2251)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
A�ر �� �"I� �$)K!ا� &��* �� ا�"�Iر �� ���R"ا� � (Mizzi, a.g.e., XXV, 205) – ث – �
�"R4ا���"�ن ا� �$� �� �%* �� V)�– ث – (Mizzi, a.g.e., XXIV, 261)
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� –ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
31
� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(
� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
22(B-3) �� أ�(7 أن �$�دة �� .L)$1 �� إ*�Iق ��9 �� �"Gة ����� ��د �� *��ن )Iر ��� ی�"� ������ ه�Bم �
ا��F(� :��� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& GZا �, �%�وی. أرض ا��وم =��n إ�9 ا���س -----ا��L�T اWن�Lري
ن(� وآ)� ا�34. ����راه& =�Fل ی� أی�R ا���س إن�& تXآ'�ن ا���� *"%T ر*�ل ا8 :'9 وه& ی!$�ی%�ن آ)� ا�6ه� ����ن�
ا8 �'(7 و*'& ی�Fل N ت$!���ا ا�6ه� ���6ه� إ N�?"� @?� N زی�دة �(�R"� وN ن�nة =�Fل �7 �%�وی. ی� أ�� ا���(� N أرى
Pدة أ����$�� أخ���� ا���� =� ه6ا إN �� آ�ن �� ن�nة =�Fل f� Pرأی �� ����I7 و*'& وت)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �
7)'� vF= �)ی� أ�� ا��� P��1أ ��ب �C2ا� �� �"��'� =(�R إ��ة ='"� 41� �I� ���"�ی�. =�Fل �7 P� رضX� Pأ*�آ� N 8ا
أ�?��P وآ!� إ�9 �%�وی. N إ��ة ا�LF. و�� �1ل �� �)�آ�!�F= 7ل ار�, ی� أ�� ا���(� إ�9 أرضA$F= P ا8 أرض� �)�R)= T و
��Wن7 ه� اj= �1ل ��9 '��'(7 وا�"� ا���س P� (İbn Mace, Mukaddime, 18)
Ubade b. Samit’in peygamberimizden (s.a.v.) rivayet ettiğine göre ‘’ Muaviye ile
birlikte Rum topraklarında gazvede idi. Oradaki insanları altın parçalarıyla dinarları ve
dirhemleri sattıklarını gördü. İnsanlara sizler riba yiyorsunuz, ben Rasülulllah’tan şöyle
işittim ‘’ Altınla altını ancak eşit, aralarında fazlalık olmamak ve vadede olmamak
şartıyla satın’’ dedi.
� �� �()�ة �� ا�)'"� ر"� ه�Bم �� �)Lن � ( İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 268)– ص – �
9 �� �"Gة)Iی ���3Iوا�1 ا� � ( İbn Hacer, a.g.e., II, 300)– ث – �
(Mizzi, a.g.e., IV, 46)– ص – ا��B�� ��د �� *��ن
.L)$1 �� ذؤی� اإ*�Iق �� ���Bا� �� (Mizzi, a.g.e., II, 468)– ص –�G2ا
� ذؤی� � .L)$1– )– ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 27(
T��Lا� ��$�دة � &'* �� &�Z �� �R= �� ا:�م �� d)1 � (Mizzi, a.g.e., XIV, 182) – ث – �
Bu hadisin ravileri arasında saduk ravilerin bulunmasından dolayı hadis hasendir.
32
1.5. Ribe'l – Fadl'a Dair Üç Maddeyi İçeren Hadisleri
23(A-1) 8ا��$� :'9 ا �� �"R��� أوس *", �"� رض� ا8 � P��� ��� /�Rب � �� V)'أ�� ا���(� ����� ا� �����
�'(7 و*'& ----Nر�� إ �)%B��� �)%Bه�ء وه�ء وا� Nه�ء وه�ء �1ل �& ا�$� ���$� ر�� إ Nه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إ
(Buhari, Buyu,74, 2025)
Hz. Ömer’in Rasülullah’tan (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Buğdayla buğdayı, arpayla arpayı, kuru hurmayla kuru hurmayı peşin satmadıkça ribadır.’’
�$�ا�'P ا�$�ه'� � ( Mizzi, a.g.e., XXX, 230) – ث –ه�Bم �
�"R4ا���"�ن ا��$� �� �%* �� V)�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XXIV, 261)
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I�–ث - ( Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
� أوس �� ا����Iن� P��� ی���ع �� �%* � ( Mizzi, a.g.e., XXVII, 123) - ث– �
� ا��C2ب� �"� ���Z ��$�ا8 �� �1ط �� آ%� �qي � ��$�ا�%Gي �� ری�ح � � ,.Mizzi, a.g.e )– ث – �� ن4(� �XXI, 322)
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
24(B-2) أ��� �� ا��$�� ����� �$� ا8 ����� أ�� ��� یI(9 �1ل ��� =3(� �� GZوان �1ل ����� ����� أ��� ه�ی��ة ��ن%�&
�1ل �& ا�6ه� ���6ه� وا�34. ���34. وا��رق ����رق �?@ �"?� ی��ا �(�� ��� زاد أو ازداد =��F ---- :'9 ا8 �'(7 و*'&
(Ahmet b. Hanbel, Müsnedü’l Baki, 9264)أر�9
Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayetine göre şöyle buyurmaktadır.’’ Altınla altını,
gümüşle gümüşü, verikle veriki peşin ve eşit olarak satın. Kim artırır ya da artırmayı
isterse bu ribadır.
� d)1 اNن�Lري � �)%* �� �)Iث –ی – (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)
��ی� ا��$3 � - (İbn Hacer, a.g.e., II, 15) ث–=3(� �� GZوان �
-(İbn Hacer, a.g.e., I, 593) ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%&
�2: � -(İbn Hacer, a.g.e., I, 575) ث–�$�ا���"�ن �
33
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.
Ancak, (Buhari, Buyu, 2025) gibi hadisi destekleyen rivayetin bulunması sebebiyle
hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
25(C-3)أ�� ه�ی�ة �1ل �� .�� أ�� زر�� أ�(7 � �)3= � �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 ----����� أ�� �%"� ����� �
� زاد أو ازداد =�R ر�� إN �� اخ!'g أ��ان7"= �?"� @?� A'"��� A'"وا� .C�I��� .C�Iو*'& �& ا�!"� ���!"� وا� (Ebu
Ya’la, 10, 38,437)
Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayetine göre şöyle buyurmaktadır.’’ Hurmayı
hurmayla, buğdayı buğdayla, tuzu tuzla peşin ve eşit olarak satın. Kim artırır ya da
artırmayı isterse bu ribadır.
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 495) – ث –�$�ا8 �� *2$�ة
��ی� ا��$3 � - (İbn Hacer, a.g.e., II, 15) ث–=3(� �� GZوان �
-(İbn Hacer, a.g.e., I, 593) ص –�$�ا���"�ن �� ا�� ن%&
�2: � -(İbn Hacer, a.g.e., I, 575) ث–�$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis hasendir.
Ancak, (Buhari, Buyu, 2025) gibi hadisi destekleyen rivayetin bulunması sebebiyle
hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
26(A-4)Iا� �� أوس �� P��� ��� /�Rب � �� P��� ����� �)%* ����ن أن7 أخ$�b أن7 ا�!"f"� �=�: d. ����� *�ی� �
�$(� ا8 =!�اض(�� =� ا��Lف �!9 ا:�Cف ��� وأخ6 ا�6ه� ی�R$'F =� ی�b �1ل �!9 یXت� �� .I'p ن���دی��ر �1ل =�
� ا��C2ب ی)", =�Fل �"� N واN 8 ت�4ر71 �!9 تXخ6 ��7 �& �1ل� �"� �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 -----خ�زن� �� ا�\��. و
34
)'� 7 و*'& �& ا�6ه� ���6ه� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء وا�B��� �)%B%(� ر�� أN ه�ء وه�ء
(Ebu Ya’la, 1, 202, 38)
Hz. Ömer’in Rasülullah’tan (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Buğdayla buğdayı, arpayla
arpayı, kuru hurmayla kuru hurmayı peşin satmadıkça ribadır.’’
�)%* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 403) – ث - �� *R� ا��Rوي*�ی� �
�$�ا8 �� /�Rب �� ���Z ا�Gه�ي ��$(�ا8 � �� &'(� �� �"I� –ث - (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432)
� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(
� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
27(A-5) أوس �� P��� ��� ا�Gه�ي ������ أ�� خ(?". وإ*�Iق �� إ*"��(� ا��F��Cن� وا��Fاری�ي ���1ا ����� *4(�ن
� ا��C2ب ی�Fل� �"�& ا�6ه� ����رق ر�� إN ه�ء وه�ء �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �----�� ا����Iن *",
T%"* أوس �� P��� ��وا�B��� �)%B%(� ر�� إN ه�ء وه�ء و=� ��یV إ*�Iق وا�!"� ���!"� ر�� إN ه�ء وه�ء و=(7
�"� ی2$� أن ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& )Ebu Ya’la, 1, 139, 34(
Hz. Ömer’in Rasülullah’tan (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Buğdayla buğdayı, arpayla
arpayı, kuru hurmayla kuru hurmayı peşin satmadıkça ribadır.’’
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 315) – ث -زه(� �� ��ب �� /�اد ا��)�ئ
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 79) – ث – إ*�Iق �� إ*"��(� ا��F��Cن�
�� &'(� �� �"I�ه�يGا� ���Z ��$�ا8 �� /�Rب � � (Mizzi, a.g.e., XXVI, 432) - ث– �$(�ا8 �
� ی���ع � �%* �� اوس �� ا����Iن �� P���– ) – ثMizzi, a.g.e., XXVII, 123(
� ا��C2ب� �"� ��$�ا�%Gي � �� ن4(� �� ���Z � (Mizzi, a.g.e., XXI, 322) – ث – �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
35
2.RİBE’N-NESİE’YE DAİR HADİSLER
28(A-1)أ�� ه�ی�ة �� A��: أ�� ���"�و �� دی��ر �� .�))� � �1ل *"%T أ�� *%(� ----����� �I"� ��� *4(�ن �
�$�س =T'F أخ$�ن� ا��2ري ی�Fل �& ا��ره& ����ره& وا�� �� T)F� إن� ���1ل أ Pس ذ��$� �� T%"* إن� T'F= ی��ر ����ی��ر
� ه6ا ا�6ي ت�Fل =� ا��Lف أ/�ء *"%!7 �� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أم /�ء و��ت7 =� آ!�ب ا�F= 8ل �� �
� ر*�ل ا8 و��� أخ$�ن� أ*��. �� زی� أن ر*�ل� 7!%"* Nت7 =� آ!�ب ا8 و�� ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل إن"� و
.f)(ا���� =� ا��(İbn Mace, Ticarat,49, 2248)
Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayeti şöyledir. "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa
baş misliyle değiştirilmelidir."Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben ibnu Abbas’tan
böyle işittim. Kendisiyle karşılaştığımda bu konuyu böylece anlattı. Ebu Saîd der ki:
"İbnu Abbas (r.a.)'a sordum: Sen bunu Resûlullah (s.a.v.)'dan mı işittin, Kitabullah'ta mı
gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun ikisini de söylemiyorum. Ancak bana Üsâme
İbnu Zeyd (r.a.) haber verdi ki, Resûlullah (s.a.v.): "Sadece veresiye satışta ribâ vardır"
buyurmuştur.
� ا�L$�ح �� *4(�ن � �"I�–) صİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 88(-
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
(Mizzi, a.g.e., XXII, 10) – ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر
A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer,Takribu’t-Tehzib, I, 287)
�$�ا���"� �2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.
Ancak (Buhari, Buyu, 2032;Müslim, Müsakat, 2993;Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,
4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
29(A-2)� ق�I*و ا����1 وإ�"�� إ��اه(& وا�� أ�� �"� وا�'o4 �%"�و �1ل إ*�Iق أخ$�ن� ����� أ�� ��� �� أ�� /($. و
�$�س ی�Fل أخ$�ن� أ*��. �� زی� أن ا��$� ��$(� ا8 �� أ�� یGی� أن7 *", � �� .�))� �و�1ل اEخ�ون ����� *4(�ن �
(Müslim, Müsakat,18, 2991) �1ل �& إن"� ا���� =� ا��)(f. ----:'9 ا8 �'(7 و*'&
Müslim’in rivayeti şöyledir.’’Riba sadece nesiededir.’’
� ا�� /($. � �"I� � - ث –�$�ا8 �
36
(Darimi: Ehli ilim; Ahmet b. Hanbel: Saduk; İcli, Ebu Hatim er-Razi: Sika. Cerh müphem ta’dil
müfesser olduğundan dolayı raviyi sika olarak kabul ettik.Mizzi, a.g.e., XVI, 24 )
� آ(� � �"I� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 745)– ث –�"�و �
�'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 78)– ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �
� ا�� �"� ا�%� ن� � �)Iی �� �"I�– ص–(İbn Hacer, a.g.e., II, 146)
� ا�� �"�ا� .�))� � - (İbn Hacer, a.g.e., I, 371) ث –ن *4(�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 641)– ث – ا�"�� �$(� ا8 �� أ�� یGی�
�$� ���ف �� ه�/& �� �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 76)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.
Ancak (Buhari, Buyu, 2032) (Müslim, Müsakat, 2993) (Nesai, Buyu, 4504) (Nesai,
Buyu, 4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li
ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
30(B-3) ����� �)وه ����� N�1 GR� ����� &ت�� �� �"I� �4ن ح و������� أ�(7 ����� زه(� �� ��ب ����� �� �pوس �
� أ*��. �� زی� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل��$�س �� �� ,N &� (Müslim ر�� =("� آ�ن ی�ا �(� ----
Müsakat,18, 2992)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
(Mizzi, a.g.e., IX, 402)– ث – �� /�اد زه(� �� ��ب
�$�ا8 �� &'(� � (Mizzi, a.g.e., XX, 172)– ث – ا��4Lر ��4ن �
� ��ت&� �"I� ن ا�$\�ادي�")� � (Mizzi, a.g.e., XV, 22)– ث – �
� ا*� ا�%"9 � GR�– )– ثMizzi, a.g.e., IV, 259(
�K@ن ا�$�ه'� � (Mizzi, a.g.e., XXXI, 167) – ث –وه(� �� خ��� �
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 503)– ث –�$�ا8 �� �pوس �� آ()�ن ا�("�ن�
(İbn Hacer, a.g.e., I, 449)– ث –�p وس �� آ()�ن ا�("�ن�
�$� ���ف �� ه�/& �� �'C"ا��$� ��$�س � � (Mizzi, a.g.e., V, 276)– ث –�$�ا8 �
(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
37
* * *
31(A-4) س �1ل أخ$�ن��$� �� ���$(� ا8 �� أ�� یGی� ����ی� �� �� &:�� ان ر*�ل ----أ*��. �� زی�أخ$�ن� أ��
� (Darimi, Buyu,15, 2467)ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& إن"� ا���� =� ا��ی� �1ل �$� ا 8�b��% دره& ��ره"(
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
2'� �� ا��I3ك �� �)'& ا�B($�ن� � � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 444) – ث –ا��I3ك �
��ی اN��ي �� GیG%ا��$� �� P'"ا��$� (İbn Hacer, a.g.e., I, 617) – ث –
(İbn Hacer, a.g.e., I, 641) – ث – ا�"�� �$(� ا8 �� أ�� یGی�
� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 76) – ث – �� ��ر�. �� /�ا�(� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
32(A-5) ����� د �1ل�$� ��N o4'وا� .�))� �� *4(�ن �� �%)"� �"�� ��ت& وا�� أ�� � �"I�د و�$� �� �"I� �����
� أ�� :��A �1ل *"%T أ�� *%(� ا��2ري ی�Fل��"�و �� �& ا��ی��ر ����ی��ر وا��ره& ����ره& �?@ �"?� �� ----*4(�ن
�$�س ه6ا ��$�س =T'F أرأیT ه6ا ا�6ي ت�Fل أ/�ء *"%!7 �� زاد أو ازداد =�F أر�T'F= 9 �7 إن � �� T)F� �F� ل�F=
ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أو و��ت7 =� آ!�ب ا8 �G و�� =�Fل �& أ*"7% �� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& و�&
,Müslim) ا��)(f.أ��b =� آ!�ب ا8 و��� ����� أ*��. �� زی� أن ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا���� =�
Müsakat,18, 2990)
Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayeti şöyledir. "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa
baş misliyle değiştirilmelidir. Kim fazla verir veya fazla alırsa ribâya girmiş
olur."Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben dedim ki; "İbnu Abbas (r.a.) bunu söylemez.
Ebu Saîd der ki: "İbnu Abbas (r.a.)'a sordum: Sen bunu Resûlullah (s.a.v.)'dan mı işittin,
Kitabullah'ta mı gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun ikisini de söylemiyorum. Siz,
Resûlullah (s.a.v.)'ı benden daha iyi tanırsınız. Ancak bana Üsâme İbnu Zeyd (r.a.)
haber verdi ki, Resûlullah (s.a.v.): "Sadece veresiye satışta ribâ vardır" buyurmuştur.
�$�د �� �"I� ��"�1ن ا���Gا� � (Mizzi, a.g.e., XV, 438) – ث – �
� ��ت&� �"I� ن ا�$\�ادي�")� � - ث– �
(İbn Kani: Saduk; İbn Adiy, Darekutni, İbn Hıbban: Sika; el-Ce’fiyyu: Kezzab. Cerh
38
müphem olup ta’dil müfessser olduğundan raviyi sika kabul ettik. Mizzi, a.g.e., XV, 20
�"�� ا�� � �)Iی �� �"I� ص – ا�%� ن�– (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 518)
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
� آ(� � �"I� � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 745) ث –�"�و �
A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer, a.g.e., I, 287)
�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �
(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.
Ancak (Buhari, Buyu, 2032;Müslim, Müsakat, 2993;Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,
4505;İbn Mace, Ticarat, 2248) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle
hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
33(A-6) ��� اWوزا� �F9 ����� ه*�� �� &�Iا� ����� �� �F� أ�� ر��ح أن أ�� *%(� ا��2ري ��1ل ����� ��Cء �
G�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أم /(�f و��ت7 =� آ!�ب ا8 � 7!%"* �f)/ف أ�Lا� �= P��1 Tل �7 أرأی�F= س�$�
�$�س آ@ N أ�1ل أ�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =Xن!& أ�'& �7 وأ�� آ!�ب ا8 = �@ أ�'"7 و��� ����� و�� =�Fل �
,Müslim, Müsakat,18) أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& أN إن"� ا���� =� ا��)(f. ----أ*��. �� زی�
2993)
Müslim’in diğer rivayeti ile aynı olup sadece şu fark vardır.’’ … Siz Rasülulllah’ı
benden daha iyi tanıyorsunuz.
9*�� �� &�Iا�� زه(� ا�$\�ادي ا� � ث– �
(Darimi, İcli, Yahya b. Main: Sika; Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Bu ravi hakkında cerh
ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir. Cerh ta’dil lafızları müphemdir. Cerh ta’dil
imamlarının çoğu bu ravi hakkında sika dediklerinden dolayı bizde bunu tercih ettik.
Mizzi, a.g.e., VII, 136)
-(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 564, Beyrut, 2001) ث–هF� ا�� زی�د ا�)�)��
���"�و �� ا�� �"�و اNوزا � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 238) – ث –�$� ا���"�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., VII, 199) – ث – ح��Cء �� أ�� ر��
�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �
(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
39
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.
Ancak (Buhari, Buyu, 2032;İbn Mace, Ticarat, 2248; Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,
4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
34(C-7) ��1ور ��� Pل ��1ل ��& ���ع /��ی��R�"أ��� ا� ���"�و �� .�))� �� ��ت& �� �("�ن ����� *4(�ن �� �"I� �����
�1 A'Lی N ��ه6ا أ T'F= خ$�ن�X= ء إ���K= Iإ�9 ا�"�*& أو إ�9 ا� .f)(�� أ��� ��'� Pل ��1 �%!�7 =�� ا��)�ق ='�& ی���� ذ��
��زب =(�$\� �� ن$(, ه6ا ا�$(, =��Fل ��� آ��ن ی��ا �(�� ----=Xت(T ا�$�اء �I7 و*'& ا�"�ی�. ون)'� =�Fل �1م ا��$� :'9 ا8
Pذ�� �?��ل ��F= ��\$�)= 7�!)تX= ��� رة�Kت &n� ,X� @= (Müslimس �7 و�� آ�ن ن)(�R= .f ر�� وا]T زی� �� أرj= &1ن7 أ
Müsakat,18, 2985)
Müslim’in rivayetine göre Rasüllullah şöyle buyurmaktadır.’’ Peşin olan alış-verişte bir
beis yoktur, vade ise o ribadır.
� ��ت&� �"I� ن ا�$\�ادي�")� � - ث – �
(İbn Kani: Saduk; İbn Adiy, Darekutni, İbn Hıbban: Sika; el-Ce’fiyyu: Kezzab. Cerh
müphem olup ta’dil müfessser olduğundan raviyi sika kabul ettik. Mizzi, a.g.e., XV, 20)
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
(Mizzi, a.g.e., XXII, 11)– ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر
&%C� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 590) - ث-�$�ا���"�ن �
��زب ���ي اNن�Lري ا�$�اء � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 123)– ث – �� ا��Iرث �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
35(A-8) "���ی �1ل أخ$�ن� �� ����� �'2� ��$� ا8 ����� ا��I3ك � �� �'��و �� دی��ر أن أ�� :��A ا�Gی�ت �����
7���$�س N ---- أخ$�b أن7 *", أ�� *%(� ا��2ري رض� ا8 �ی�Fل �& ا��ی��ر ����ی��ر وا��ره& ����ره& =j= 7� T'Fن �
� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& أو و��ت7 =� آ!�ب ا8 �1ل آ� ذ�N P أ�1ل وأن� 7!%"* T'F= 7!�X* �)%* ل أ���F= 7��Fی &!
�= Nر�� إ N 7 و*'& �1ل)'�أ�'& ��*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��� و����� أخ$�ن� أ*��. أن ا��$� :'9 ا8
.f)(ا�� (Buhari, Buyu,79, 2032)
Ebu Hureyre’nin Rasülullah’tan rivayeti şöyledir. "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa
baş misliyle değiştirilmelidir.."Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben dedim ki; "İbnu
40
Abbas (r.a.) bunu söylemez. Ebu Saîd der ki: "İbnu Abbas (r.a.)'a sordum: Sen bunu
Resûlullah (s.a.v.)'dan mı işittin, Kitabullah'ta mı gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun
ikisini de söylemiyorum. Siz, Resûlullah (s.a.v.)'ı benden daha iyi tanırsınız. Ancak
bana Üsâme İbnu Zeyd (r.a.) haber verdi ki, Resûlullah (s.a.v.): "Sadece veresiye satışta
ribâ vardır" buyurmuştur.
�$� ا8 �� ا��اه(& ا�$\�ادي �� �'� (Mizzi, a.g.e., XX, 521) – ث –
�'2� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IV, 450) – ث – �� ا��I3ك �� �)'& ا�B($�ن� ا��I3ك �
��ی اN��ي �� GیG%ا��$� �� P'"ا��$� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 617)– ث –
(Mizzi, a.g.e., XXII, 11)– ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر
A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 287)
�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �
� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 76) – ث – �� ��ر�. �� /�ا�(� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
36(C-9) ءن��K= .f)(�� �1ور �� Pل �1ل �& ��ع /�ی�R�"أ�� ا� ���"�و ��� *4(�ن �� ���Lر � �"I� أخ$�ن�
��زب =(�$\�=Xخ$�ن� =T'F ه6ا N ی�F= A'Lل ��'9 أ�� =Xت(T ا�$�اء � 7��� =�Fل �1م ----- �1 وا8 �%!7 =� ا�)�ق و��
� ن$(, ه6ا ا�$(, =�Fل �� آ�ن ی�ا �(� =@ �Xس و�� آ�ن ن)(�R= .f ر�� �& �1ل I7 و*'& ا�"�ی�. ون)'��'(�� ا��$� :'9 ا8
Pذ� �?�ل �F= �\$�)= 7!)تX= &1أر � (Nesai, Buyu,49, 4499) �� ا]T زی� �
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
� ���Lر� �"I� ��� خ��� ا�G2ا� T��� � (Mizzi, a.g.e., XVI, 499) – ث – �
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
(Mizzi, a.g.e., XII, 11)– ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر
&%C� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 590) – ث –�$�ا���"�ن �
��زب ���ي اNن�Lري ا�$�اء � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 123)– ث – �� ا��Iرث �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
41
* * *
37(A-10) زی� ��$�س ی�Fل ����� أ*��. � ��$(� ا8 �� أ�� یGی� *", � ���'� �1ل ����� *4(�ن �أخ$�ن� �"�و �
N &� (Nesai, Buyu,49, 4504) ر�� إN =� ا��)(f.----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�'� ��"�و � G)آ �� �I� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VIII, 80) – ث – �
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., VII, 56) – ث – ا�"�� �$(� ا8 �� أ�� یGی�
�� �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 504) – ث – �$� ���ف �$�ا8 �
(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
38(A-11) ���"�و ��� أخ$�ن� 1!($. �� *%(� �1ل ����� *4(�ن �N T'1 &� ل�Fأ�� *%(� ا��2ري ی ,"* A��: أ��
� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �� � 7!%"* �f)/ أو ���$�س أرأیT ه6ا ا�6ي ت�Fل أ/(�f و��ت7 =� آ!�ب ا8 �G و
� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& و��� أ*��. �� زی� أخ$�ن� أن � 7!%"* Nو ��ر*�ل ا8 و��ت7 =� آ!�ب ا8 �G و
(Nesai, Buyu,49, 4505) �1ل إن"� ا���� =� ا��)(f.----:'9 ا8 �'(7 و*'&
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
� (Mizzi, a.g.e., XXII, 11)– ث – ا�"�� "�و �� دی��ر
A��: ث – ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 287)
�$(� اNن�Lري �� *��ن �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �
�$� ���ف �� �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504) – ث –�$�ا8 �
(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
42
* * *
39(B-12) زی� ان �� أ*��. ���$�س �� ��� أ�(7 ��$� ا8 ����� أ�� ��� ��4ن و��� وه(� ��� �� �pوس �����
,N &� (Ahmet b. Hanbel, Müsnedü'l-Ensar ر�� =("� آ�ن ی�ا �(� ----ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل
20762)
Üsame b. Zeyd’in Rasülullah’tan rivayeti şöyledir.’’Peşin olanda riba yoktur.
�$�ا8 ا��4Lر �� &'(� � (Mizzi, a.g.e., XX, 172)– ث –��4ن �
�K@ن ا�$�ه'� � (Mizzi, a.g.e., XXXI, 167) – ث –وه(� �� خ��� �
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 503)– ث –�$�ا8 �� �pوس �� آ()�ن ا�("�ن�
(İbn Hacer, a.g.e., I, 449)– ث –�p وس �� آ()�ن ا�("�ن�
�$� ���ف �� ه�/& �� �'C"ا��$� ��$�س � � (Mizzi, a.g.e., V, 276)– ث –�$�ا8 �
(Mizzi, a.g.e., II, 338)– ث – �� ��ر�. �� /�ا�� ا��'$� أ*��. �� زی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
40(C-13)"� ���$�د ن� *4(�ن �� �"I� ����� 7� T'F= س�$� �� T)F� &� ل�Fأ�� *%(� ی T%"* �1ل A��: أ�� ���و
� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& أو و��ت7 =� آ!�ب ا8 �1ل �& ا*"7% �� ر*�ل ا8 � 7!%"* �f)/ 7��Fه6ا ا�6ي ت Tأرأی
����� � İbn) � ا���� =� ا��)(f. أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل إن" ----وN و��ت7 =� آ!�ب ا8 و��
Ca’dun, 1, 249, 415)
Müslim’in diğer rivayeti ile aynı olup sadece şu fark vardır.’’ … Siz Rasülulllah’ı
benden daha iyi tanıyorsunuz.
� ا�L$�ح �� *4(�ن �� �"I–) صİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 88(-
� ا�� �"�ان � .�))� � (Mizzi, a.g.e., XI, 189) – ث –*4(�ن �
(Mizzi, a.g.e., XXII, 10) – ث – ا�"�� �"�و �� دی��ر
A��: ث –ذآ�ان ا�� –(İbn Hacer,Takribu’t-Tehzib, I, 287)
� *��ن � P��� ��$(� اNن�Lري *%� � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –�
� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravinin bulunmasından dolayı hadis, hasendir.
43
Ancak (Buhari, Buyu, 2032;Müslim, Müsakat, 2993;Nesai, Buyu, 4504;Nesai, Buyu,
4505) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
3. KALİTESİZ HURMA KARŞILIĞI KALİTELİ HURMA ALMAYA DAİR
HADİSLER
41(A-1) ,"* 7ا�\�=� أن �$� �� .$F� T%"* 9 �1ل)Iی ��9 �� :��A ����� �%�وی. ه� �� *@م )Iق ����� ی�I*إ �����
7�� إ�9 ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �!"� ��ن� =�Fل �7 ا��$� :'9 ا8 �1ل �& ��ء �@ل ----أ�� *%(� ا��2ري رض� ا8
� ��Lع ��C%& ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& =�Fل ا��$� )��: 7�� T%$= ن� ت"� ردي����'(7 و*'& �� أی� ه6ا �1ل �@ل آ�ن
� ا���� N ت4%� و��� إذ)�� ا���� )� bأو bأو P7 و*'& �& ذ�)'�ا أردت أن تB!�ي =$, ا�!"� �$(, Yخ� �& :'9 ا8
(Buhari, Vekâlet,11, 2145) ا/!� �7
Ebu Said el-Hudri’nin rivayeti şöyledir."Hz. Bilal (r.a.), Resûlullah (s.a.v.)'a (iyi cins bir
hurma olan) berni hurması getirmişti. "Bu nereden?" diye sordu. Bilal (r.a.): Bizde adî
hurma vardı. Resûlullah (s.a.v.)'ın yemisi için ondan iki ölçek vererek bundan bir ölçek
satın aldık, dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.): "Eyvah! Bu ribânın ta kendisi,
eyvah bu ribânın ta kendisi, sakın öyle yapma. Şayet iyi hurma satın almak istersen
elindekini ayrıca sat. Sonra onun parasıyla iyi hurmayı satın al"
�'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � Mizzi, a.g.e., II, 384) – ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �
�xا���� A��: �� �)Iص –ی –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 305)
(İbn Hacer, a.g.e., II, 196)– ث –�%�وی. �� *@م
� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)Iث –ی –)(İbn Hacer, a.g.e., II, 313
�$� ا�\�=� �� .$F� (İbn Hacer, a.g.e., I, 682) – ث – ا�%�ذي
�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �� ���P ن *��ن �
Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2985;Nesai, Buyu, 4481) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.
44
* * *
42(B-2)أ�� ن�3ة �1ل ���'9 أخ$�ن� داود Wا �$��$�س ----����� إ*�Iق �� إ��اه(& أخ$�ن� ��"� وا� �� T�X* &�
�R= زاد ��ل �F= ف�Lا� ���� �& أ�� *%(� ا��2ري =(�$\� �F� ن�j= �*X� 7� ف ='& ی�ی��Lا� �� Pن��ت ذ�X= ر��
� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��ءb :��� ن�L� 7'2ع �� ت"� p(� وآ�ن ت"� � T%"* �� Nإ Pأ��� N ل�F= �"R��F�
7� Tی�!/�= �)��L� TF'Cه6ا �1ل ان P� 97 و*'& أن)'�ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& ه6ا ا�'�ن =�Fل �7 ا��$� :'9 ا8
ه6ا =� ا�)�ق آ6ا و*%� ه6ا آ6ا =�Fل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& وی'P أر�(T إذا أردت ذ�P =$, ه6ا ا��Lع =jن *%�
�� T)تX= �1ل أ�� *%(� =��!"� ���!"� أ�� أن ی��ن ر�� أم ا�34. ���34. �1ل Tf/ �"أي ت P!%'(� �!/ت"�ك �)'%. �& ا
�$�س �1ل =����I أ�� ��$�س ��7 �"�. =��ه7 �"� �%� ذ��R�= Pن� و�& Yت � � ,Müslim) ا�RL$�ء أنX* 7ل �
Müsakat,96, 2989)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
�'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � (Mizzi, a.g.e., II, 384)– ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �
�'�Nا�$� �� �'�Nا�$� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 551)– ث –
(İbn Hacer, a.g.e., I, 283)– ث –ود �� ا�� ه�� دا
.%C1 �� P��� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 213) – ث –ا�"�6ر �
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 516)– ث –�$�ا8 �
� ه�/& � �'C"ا��$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �
P��� ��$(� اNن�Lري *%� � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –ن *��ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
43(A-3) �$�� *R� ا�!"("� و� �"I� وی. ح و������%� ����� �xا���� A��: �� 9)Iر أخ$�ن� ی�L�� ������ إ*�Iق �
9 �� �)�ن ����� �%�وی. وه� �� *@م أخ$�ن� یI(9 وه� �� أ�� )Iی �� �%)"� �"R� o4'وا� ��ا��ار ��$� ا���" �ا8 �
�$� ا�\�=� ی�Fل �� .$F� T%"* لآ?(� �1ل�Fأ�� *%(� ی T%"* ---- 8ل �7 ر*�ل ا8 :'9 ا�F= ء �@ل �!"� ��ن��� &�
� ��Lع �"C%& ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& =�Fل )��: 7�� T%$= ن� رديء����'(7 و*'& �� أی� ه6ا =�Fل �@ل ت"� آ�ن
� ا���� N ت4%� و��� إذا أردت أن تB!�ي ا�!"� =$)� bأو Pر*�ل ا8 �& ذ� �= �R* �Y ,)$� 7%خ� �& ا/!� �7 �& ی6آ� �
Pی?7 �& ذ��� (Müslim, Müsakat,98, 2985)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
(Mizzi, a.g.e., II, 476)– ث –إ*�Iق �� ���Lر �� ��Rا م ا���*
�xا���� A��: �� �)Iص –ی – (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 229)
@* � (İbn Hacer, a.g.e., X, 208) – ث –م �%�وی. �
45
��(� �� �R* �� �"I�– ث – (İbn Hacer, a.g.e., IX, 207)
� ا�34� �� ��Rام ا�)"���1ي � ��$� ا���" � (İbn Hacer, a.g.e., V, 294) – ث –�$� ا8 �
� �)�ن ا�!�(� � �)I)– ث –یİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 299(
@* � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 208) – ث –م �%�وی. �
� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)I) – ث –یİbn Hacer, a.g.e., XI, 268(
�$� ا�\�=� �� .$F� -(İbn Hacer, a.g.e., VII, 246) ث– ا�%�ذي
�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –*%� �� ���P ن *��ن �
Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Buhari, Vekâlet, 2145; Nesai, Buyu, 4481) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.
* * *
44(C-4) ب�I:أ t%� ��� ی)�ر � �)B� �� �)%* �� یI(9 وه� ��و����� �$� ا8 �� ����� *'("�ن ی%�� �� �@ل
� أ� �R* &R�� &داره �أه � �& أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ن9R ----�� �?".ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �
�R:�2� T)$ا� �خ6ه� أهXی �� �(, ا�?"� ���!"� و�1ل ذ�P ا���� ت'P ا�"Gا��. إN أن7 رخv =� �(, ا�%�ی. ا��2'. وا��2'!(�
�$pر �Rآ'�نXت"�ا ی(Müslim, Buyu,96, 2842)
Müslim’in rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: Rasülullah hurmanını hurma karşılığı satışını nehyetti ve bu müzabenede olduğu gibi ribadır dedi. Ancak bir hurma karşılığı iki hurma ile olan ariyye bey’ine ise ruhsat verdi. Bu ruhsat üzerede ehli beyt bu alış verişi yapmıştır.
��%1 �� ."'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 535)– ث –�$�ا8 �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 383) – ث –*'("�ن �� �@ل ا�!("�
� d)1 اNن�Lري � �)%* �� �)Iث –ی – (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)
� ی)�ر � �)B�– )– ثİbn Hacer, a.g.e., I, 133(
���� ا�"�ن� ���ة ��* �� ا�� �?". �� �R*– )– ثİbn Hacer, a.g.e., I, 398(
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
45(D-5) �)%* أ�� ��� أ�� ن�3ة ��. ا�$�ه'� G1 أ�� �� �F%� ����� �)�� أ� �(Iا� ����� �)$/ �و����� *'". �
� ت"�ن� =�Fل ا���� ی� ر*�ل ا8 �%�� ت"�ن� �& أت� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �!"� =�Fل �� ه6ا ا�! ----�1ل� �"
46
� ��Lع �� ه6ا =�Fل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ه6ا ا���� =�دوb �& �(%�ا ت"�ن� وا/!�وا ��� �� ه6ا )��:
(Müslim, Müsakat,98, 2986)
Ebu Said el-Hudri’nin rivayeti şöyledir."Sahabeden biri Resûlullah (s.a.v.)'a bir hurma
getirmişti. "Bu nereden?" diye sordu. Adamda: Bizde hurma vardı, ondan iki ölçek
vererek bundan bir ölçek satın aldık, dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.): Bu
ribadır.. Şayet iyi hurma satın almak istersen elindekini ayrıca sat. Sonra onun parasıyla
iyi hurmayı satın al" buyurdu.
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IV, 146) – ث –*'". �� /$(� ا�")"%� ا��()���ري
� ا��Iان� )�� ا� �"I� �� �(Iص –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 209)
�$(�ا8 ا�GIري �� �F%�– ص –
(Abdullah b. Muhammed, İshak b. Mansur: Sika; Muaviye b. Salih: Zayıf; İbn Hıbban:
Kane yuhtiu (Hata yapardı). Bu ravi hakkında cerh ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir.
Ancak cerh müfesser olduğundan dolayı bu lafız tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XXVIII,
274)
� �(�ن ا�$�ه'� � �)K� � (Mizzi, a.g.e., XII, 246)– ث –*�ی� �
.%C1 �� P��� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 302) – ث –ا�"�6ر �
�$(� اNن�Lري � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 345)– ث –*%� �� ���P ن *��ن �
Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Buhari, Vekâlet, 2145; Nesai, Buyu, 4481) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.
* * *
46(E-6)ی ���"�ر ��$� أخ$�ن� ه�Bم � �� .$F�I(9 وه� �� �"Gة �1ل ����� اWوزا�� �1ل ����� یI(9 �1ل �����
�& أت9 �@ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �!"� ��ن� =�Fل �� ه6ا �1ل ا/!�ی!7 :��� ----ا�\�=� �1ل ����� أ�� *%(� �1ل
��Fت N ا���� �)� b7 و*'& أو)'�� =�Fل ر*�ل ا8 :'9 ا8 )��L�7 (Nesai, Buyu,41, 4481)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
� �� �()�ة �� ا�)'"� ر"� ه�Bم �� �)Lن � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 268) – ص – �
�� �)Iی ���3Iوا�1 ا� � (Mizzi, a.g.e., XI, 200)– ث –�"Gة �
���"�و �� ا�� �"�و اNوزا � - (İbn Hacer, a.g.e., I, 584) ث –�$� ا���"�ن �
� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)I) – ث –یİbn Hacer, a.g.e., II, 313(
�$� ا�\�=� �� .$F� -(İbn Hacer, a.g.e., I, 682) ث– ا�%�ذي
47
�$(� اNن�Lري *%� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 345)– ث –�� ���P ن *��ن �
Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Buhari, Vekâlet, 2145; Müslim, Müsakat, 2985) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.
* * *
47(A-7) ��� �1ل �)%* �9 ��� أ��� ����� �$� ا8 ����� أ�� ��� ه�Bم ��)Iی T%"* �1ل �B$Iأ�� *@م ا� ��� �%�وی. �
�$� ا�\�=� ی�Fل *"%T أ�� *%(� ا��2ري ی�Fل �� .$F� T%"* ل�F7 ----آ?(� ی�)'���ء �@ل إ�9 ر*��ل ا8 :�'9 ا8 &�
� ا����� و*'& �!"� =�Fل �� أی� �P ه6ا =�Fل آ�ن ���ي ت"� رديء =$%!6�R� 7ا =��Fل ا��$�� :�'9 ا8 �'(�7 و*�'& )�� bأو
P� ا�� ��ا/!� �7 &� Tf/ �"� ت"�ك ,� �� ا���� =@ ت7���F و��)�(Ahmet b. Hanbel, Baki, 11167)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
�)%* � )(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 266 - ص –ا��F��Cن� ه�Bم �
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 208) – ث –�%�وی. �� *@م
� ا�� آ?(� ا��Cئ � �)I) – ث –یİbn Hacer, a.g.e., XI, 268(
�$� ا�\�=� �� .$F� -(İbn Hacer, a.g.e., VII, 246) ث– ا�%�ذي
�$(� اNن�Lري *%� �� ���P ن *��ن � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 345)– ث –
Hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunmasından dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Buhari, Vekâlet, 2145; Müslim, Müsakat, 2985) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmıştır.
49
1.RİBA YİYENİ LANETLEYEN – NEHYEDEN HADİSLER
48(A-1) أ�� ا/!�ى T4. �1ل �& رأی)I���K�� X=�� ����� ��Kج �� ���Rل ����� /%$. �1ل أخ$�ن� ��ن �� أ��
� ذ�P �1ل إن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&��"7 =�)�ت =(�$\� �I"�---- .�Wا��'� وآ)� ا �� ا��م و�""� �� 9Rن
(Buhari, Buyu, 25,2084) و�%� ا��ا/". وا�")!�/". وYآ� ا���� و��آ'7 و�%� ا�"�Lر
Avn b. Ebi Cuhayfe’den rivayet olunmuştur. Demiştirki: Babamı haccam bir köle satın
alırken gördümdümde kendisine sordum. Peygamber (s.a.v.) ‘’ Köpek ile kanın
parasından, dövme yaptırmaktan, riba yemekten ve yedirmekten nehyetti. Resim
yapanıda lanetledi’’ dedi.
(Mizzi, a.g.e., V, 457) – ث – ا��"��K� �pج �� ���Rل
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
.4)I��$�ا8 ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292) – ث – ا���=� وه� �
�$�ا8 ا�)�ا]�و � (İbn Hacer, a.g.e., II, 292) – ث -ه� �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
49(B-2) أ�(7 �1ل �� .4)I�� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& ا��ا ----����� Yدم ����� /%$. ����� ��ن �� أ�� %� &� ."/
�� ا��'� وآ)� ا�$\� و�%� ا�"�Lری"� �� 9Rآ'7 ون��ا���� و �آYوا�")!�/". و (Buhari, Talak,51,
4928)
Avn b. Ebi Cuhayfe’den rivayet olunmuştur Peygamber (s.a.v.) ‘’ Köpek ile kanın
parasından, dövme yapmaktan ve yaptırmaktan, riba yemekten ve yedirmekten, yol
keserek para kazanmaktan nehyetti. Resim yapanıda lanetledi’’ buyurdu.
(Mizzi, a.g.e., II, 304) - ث –Yدم �� ا�� ای�س
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
.4)I��$�ا8 ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292) – ث – ا���=� وه� �
�$�ا8 ا�)�ا]� � İbn Hacer, a.g.e., II, 292) (– ث -وه� �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
50
* * *
50(C-3)ل�F= أ�� T4. �1ل رأی)I���ن �� أ�� ��'(7 �& إن ا��$� :'9 ا8 � ----����� *'("�ن �� ��ب ����� /%$.
� ا��م و�"� ا��'� وYآ� ا���� و��آ'7 وا��ا/". وا�")!�/"."� �� 9Rو*'& ن (Buhari, Libas, 5489)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
(Mizzi, a.g.e., XI, 384) – ث –� اN ذ دي ا��ا/I*'("�ن �� ��ب
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
.4)I��$�ا8 ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292 ) – ث – ا���=� وه� �
�$�ا8 ا�)�ا]� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292)– ث –وه� �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
51(A-4) أ�(7 �& أن7 ا/!�ى �� .4)I���ن �� أ�� �� .$%/ ����� �4%� �� �"I� ����� ا�"?�9 �1ل �� �"I� �����
� ----@Z�� ��K�� �F=ل إن ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& 9Rا���� ن �آY �� ا��م و�"� ا��'� وآ)� ا�$\� و�%"� �
|=��� d)ا��وح و� �R)= |4أن ی� .��)Fی�م ا� g'ر :�رة آ�: � و��آ'7 وا��ا/". وا�")!�/". وا�"�Lر ��ب �
(Buhari, Libas, 1, 5505)
Buhari’nin diğer rivayeti ile aynıdır.
� ا�"?�9� �"I� �)$� � (Mizzi, a.g.e., IX, 425)–ث – �
�4%� �� �"I� �� 6Rث – ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
.4)I��$�ا8 ا�)�ا]� ��ن �� أ�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292) – ث – وه� �
�$�ا8 ا�)�ا]� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 292)– ث –وه� �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
52(D-5)ن�"?� ����� ��� أ�� /($. وإ*�Iق �� إ��اه(& وا�'o4 �%?"�ن �1ل إ*�Iق أخ$�ن� و�1ل �?"�ن ����� ��ی� �
�$� ا8 �1ل �� ."F'� �� ����I= &)ل /$�ك إ��اهX* \(�ة �1ل�ا���� ---- �آY &'*7 و)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 %� &�
(Müslim, Müsakat, 25,2994) و�qآ'7 �1ل T'1 وآ�ت$7 و/�ه�ی7 �1ل إن"� ن�Iث �"� *"%��
51
Müslim’in rivayetine göre, Peygamber (s.a.v.) riba yiyene, yedirene, yazana, şahidine lanet etti.
� ا��اه(& �?"�ن �� �"I� � - (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 149) ث– �� ا�� /($. �I*قا �'n�Iا� �C� �2'� �� ا��اه(& �� � (Mizzi, a.g.e., II, 384)– ث – �� ا��اه(& �
� �1ط ا��$3 � �)"Iا� �$� � (Mizzi, a.g.e., IV, 550)– ث –��ی� �Nن� ا�%�Lا� &)�� � (Mizzi, a.g.e., XXVIII, 358)– ث –���وي ا�"\(�ة �
d)1 � (İbn Hacer, a.g.e., I, 69) – ث –ا��اه(& �� یGی� � �Rآ �� P��� ��$�ا8 � �� d)1 �� ."F'� (Mizzi, a.g.e., XX, 303)– ث –
�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
53(A-6) 7�"��I"� ��X�= ����K� ا��$����ن ��� أ��� �I(�4. ��1ل ��& رأی�T أ��� ا/�!�ى �������� أ�� ا���(�� ������ /�%$.
� ا ----=�)�ت =(�$\� =�Fل"� ��� ا��ا/". وا�"�/��. وYآ�� ن9R ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& � 9Rا��م ون ���'� و�"
(Buhari, Buyu,25, 1944)ا���� و��آ'7 و�%� ا�"�Lر
Buhari’nin diğer rivayeti ile aynıdır.
�$�ا�"'P ا�9��$ � (İbn, Hacer, a.g.e., II, 267) – ث -ه�Bم �
(İbn Hacer,a.g.e., I, 418) – ث -/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�%!��
.4)I� (İbn Hacer, a.g.e., I, 760) – ث – ا�)�ائ ��ن �� أ��
�$�ا8 ا�)�ائ � (İbn Hacer, a.g.e., II, 292) - ث –وه� �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis, sahihtir.
* * *
54(E-7) ����� �1ل �& �% �� �)�Gأخ$�ن� أ�� ا� &)Bأ�� /($. ���1ا ����� ه ������ �I"� وزه(� �� ��ب و�?"�ن �
Y (Müslim, Müsakat,25, 2995)آ� ا���� و��آ'7 ----ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&
Müslim’in rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) riba yiyene ve yedirene lanet etti.
��Nح ا��و�$Lا� �� �"I�– ث – (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 88)
(İbn Hacer, a.g.e., I, 317) – ث –زه(� �� �%�وی. �� خ�ی
� ا��اه(& �� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 149) – ث –�?"�ن �
� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)
52
� ت�رس � &'(� �� �"I�–ص -
(Yahya b. Main, Nesai, İbn Hıbban: Sika; Yakup b. Şeybe, İbn Adiy: Saduk. Bu ravi
hakkında cerh ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir. Ancak cerh müfesser olduğundan
bu lafız tercih edilmiştir.
���دة �� *"�ة �� ���� (Mizzi, a.g.e., IV, 440)– ث –
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,
5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
55(E-8)� ��$� ا���" T%"* ب �1ل�� ��%�4 ��� /%$. ��� *"�ك � �� �"I� ��� ر�B� �� �"I� ����� ث�Iا8 ی �$� �
�$� ا8 �� �)%�د �& أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��� Yآ� ا���� و��آ'7 و/�ه�ی7 وآ�ت7$ ----%� (İbn
Mace, Ticarat,58,2268)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
�?"�ن ا�%$�ي �� ��Bر �� �"I�– ) – ثİbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 70(
�4%� �� �"I� �� 6Rث – ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
)– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;
Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih
edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)
�$� �� ��$� ا���"%(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214) –ث –� د ا���6R ا8 �
�=�Z � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533) ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,
5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
53
* * *
56(F-9)&� ا8 �1ل �$� ��� هGی� � d)1 أ�� ��� *4(�ن �� ----أخ$�ن� �"�و �� ���Lر �1ل ����� أ�� ن%(& %�
*'& ا��ا/". وا�"�تB". وا��ا:'. وا�"�:��. وYآ� ا���� و��آ'7 وا�"I'� وا�"I'� �7ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و
(Nesai, Talak,41, 3363)
Abdullah b. Mesud’un rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) dövme yapana ve yaptırana,
riba yiyene, yedirene ve helal kılana lanet etti.
� � – (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VIII, 107) ث – ا��)�]� ��Lر�"�و �
� (Mizzi, a.g.e., XXIII, 210)– ث –ا�34� �� دآ(
� �)�وق ا�?�ري � �)* � (Mizzi, a.g.e., XI, 154)– ث –*4(�ن �
(Mizzi, a.g.e., XVII, 20)– ث –�$�ا���"�ن �� ��وان
(Mizzi, a.g.e., XI, 31)– ث –ا�� /��$(� اNودي
�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
57(G-10) &� �'� ��� ا��Iث � �$%Bا� ����ن �� و�\(�ة وا�)L� ن�X$�1ل أن &)Bأی�ب �1ل ����� ه �أخ$�ن� زی�د �
� ا���ح أر*'7 �� ----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& � 9R1. وآ�ن ی��Lن, ا���آ'7 وآ�ت$7 و��ا���� و �آY �%�
C� (Nesai, Zinet,41, 5014)�ء �� ا�)�]���ن و
Hz. Ali’nin rivayetine Peygamber (s.a.v.) riba yiyene, yedirene, yazana, sadakaya mani
olana lanet etti.
(Mizzi, a.g.e., IX, 432) – ث – �� زی�د ا�$\�ادي زی�د �� أی�ب
� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)
�$� ا���"�ن ا�)'"� �� �)L�– ث –(Mizzi, a.g.e., VI, 522)
� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 280) –ث –�F)& ا�"\(�ة �
54
��ن �� ارp$�ن � (İbn Hacer, a.g.e., I, 520) – ث –�$�ا8 �
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28) - ث –
� d)1 ا�'(?� � P��� � (Mizzi, a.g.e., V, 276) – ث –ا��Iرث �
�"/�Rه�/& ا� �� �'C"ا� �� ���p ا�� �� �'� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 696)– ث –
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir
* * *
58(H-11)&� رث �1ل�Iا� �� �$%Bا� ����ن �� ----أخ$�ن� �"(� �� �)%�ة �1ل ����� یGی� �� زری, �1ل ����� �%�
� داء =�Fل ن%& وا��Iل ر*�� N�1ل إ ."Bوآ�ت$7 وا��ا/". وا�"�ت bآ'7 و/�ه���ا���� و �آY &'*7 و)'�ل ا8 :'9 ا8
�%� �Fا���ح و�& ی �� 9R1. وآ�ن ی��Lن, ا���7 و� �'I"وا� (Nesai, Zinet,41, 5015)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
– ث– �� ا�"$�رك ا�)���9"(� �� �)%�ة
(Ebu Hatim er-Razi, Nesai, İbn Hıbban: Sika; Zehebi: Saduk. Bu ravi hakkındaki cerh ve ta’dil
lafızları müphemdir. Cerh ta’dil imamları sika lafzını daha fazla kullandıklarından dolayı,
ravinin sikalığını tercih ettik.Mizzi, a.g.e., VII, 395)
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 325) – ث – یGی� �� زری,
��ن �� ارp$�ن � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 520) – ث –�$�ا8 �
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28) – ث –
� d)1 ا�'(?� � P��� � (Mizzi, a.g.e., V, 276) - ث –ا��Iرث �
Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)
ulaşıldığından hadis mürseldir.
55
* * *
59(H-12) .4)'خ �� ا�B%$� �1ل����� 1!($. �1ل ����� خ'g ی%�� ����Cء �� ا�)�]� ��� ر*�ل ا9': 8 ----%� &�
���: �%� �Fا���ح و�& ی �� 9Rون ."Bوآ�ت$7 وا��ا/". وا�"�ت bآ'7 و/�ه���ا���� و �آY &'*7 و)'� ,Nesai) ا8
Zinet,41, 5016)
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �
���: �� خ'(4. �� g') – ص –خİbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 271(
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 203) – ص – ��Cء �� ا�)�]�
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28)– ث –
Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)
ulaşıldığından hadis mürseldir.
* * *
60(D-13)أ�(7 �1ل ���$� ا8 �� �)%�د �� �� ----����� أ�"� �� ی�نd ��� زه(� ��� *"�ك ����� �$� ا���"%� &�
(Ebu Davud, Buyu,4, 2895)ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& Yآ� ا���� و��آ'7 و/�ه�b وآ�ت7$
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�$�ا8 �� d)1 ا�!"("� ا�(����� ا���=� �� g*ی� ��$�ا8 � � (Mizzi, a.g.e., I, 375) – ث –ا�"� �� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 317) – ث – �%�وی. �� خ�ی زه(� �
– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب
(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;
Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih
edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)
�$� �� ��$� ا���" ��6Rد ا� �%(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214)–ث –ا8 �
�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015; Tirmizi, Buyu,
1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
56
* * *
61(D-14) ا8 �1لأخ$�ن� �$� ��� ه6ی� � d)1 أ�� ��� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ----أ�� ن%(& ��� *4(�ن %� &�
Y (Darimi, Buyu,15, 2423)آ� ا���� و�Xآ'7
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
� (Mizzi, a.g.e., XXIII, 210) – ث –ا�34� �� د آ(
� �)�وق ا�?�ر� �)%* � (Mizzi, a.g.e., XI, 154)– ث –ي *4(�ن �
(Mizzi, a.g..e, XVII, 20)– ث –�$� ا���"�ن �� ��وان
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 31)– ث –ا�� /��$(� اNودي
�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
62(D–15)%(� ��$� ا8 � �� ��$� ا���" ��� *"�ك �� ��ب �� �)%�د �1ل����� 1!($. ����� أ�� ��ان. � ��---�د
�"� و�'� و���� وأ�� - ��� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& Yآ� ا���� و��آ'7 و/�ه�ی7 وآ�ت$7 �1ل و=� ا�$�ب %� &�
A)I: �(� Vا8 ��ی �$� V9 ��ی()��I(4. �1ل أ�� )Tirmizi, Buyu,2,1127(
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�)%* �� .$)!1 �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 116)– ث –وض�ح ا�(��Bي
– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب
(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;
Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih
edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)
�$� �� � (İbn Hacer, a.g.e., VI, 214)–ث –���6R ا8 �� �)%� د ا�$� ا���"
�=�Z � İbn Hacer, Takribu’t- Tehzib, I, 533)(- ث–�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015; Ebu Davud, Buyu,
57
2895) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
63(D-16) ���$� ا8 ی�Iث �� ��$� ا���" T%"* ب �1ل�� �� *"�ك �� .$%/ ��� �"I� ��� ا8 ����� أ�� �$� �����
�1ل �%� اY 8آ� ا���� ----�$� ا8 �� �)%�د أن7 �1ل �& N تF4* A'L!�ن =� *F4. وان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&
Ahmet b. Hanbel, Müsnedü’l-Müksirin, 3539) (7 و/�ه�b وآ�ت�و��آ'
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�4%� �� �"I� �� 6Rث – ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=�*"�ك �� ��ب
(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;
Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih
edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)
�$� �� ��$� ا���"� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214) –ث –)%� د ا���6R ا8 �
�=�Z � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533) ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015; Ebu Davud, Buyu,
2895) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis, Sahih li ğayrihi
derecesine ulaşmaktadır.
* * *
64(E-17) ���$� ا8 �� �)%�د �� ��$� ا���" ��� *"�ك �أخ$�ن� أ�� خ'(4. �1ل ����� أ�� ا���(� �1ل ����� /%$.
ه�ی7 �� �)%�د أن7 �1ل �& N تI� F4:!�ن =� :F4. وإن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �%� Yآ� ا���� و��آ'7 و/�
(İbn Hıbban, 11, 399, 45)وآ�ت7$
Buhari’nin rivayeti ile aynıdır.
�?"�ن ا�%$�ي �� ��Bر �� �"I�– ) – ثİbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 70(
�4%� �� �"I�6Rث – �� ا� –(Mizzi, a.g.e., XXV, 8)
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
58
)– ص - �� اوس �� خ��� ا�6ه'� ا���=� *"�ك �� ��ب
(Yahya b. Main, Muhammed b. Sa’d, İbn Hıbban: Sika; İbn Adiy, Salih b. Muhammaed: Zayıf;
Ebu Hatim er-Razi: Saduk. Cerh müfesser olduğundan dolayı ravi hakkındaki saduk lafzı tercih
edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XII, 119)
�$� �� ��$� ا���" ��6Rد ا� �%(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VI, 214) –ث –ا8 �
�=�Z � -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533) ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,
5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
65(E-18)�1ل ���� �� �)�Gأ�� ا� ����� �)B� �� &)B7 و*'& ----����� زه(� ����� ه)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 %� &�
Y (Ebu Ya’la, 3, 377, 301)آ� ا���� و��آ'7 وآ�ت$7 و/�ه�ی7 و�1ل ه& *�اء
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 317) – ث – �� خ�ی �%�وی. زه(� �
� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283) � ت�رس � &'(� �� �"I�–ص -
(Yahya b. Main, Nesai, İbn Hıbban: Sika; Yakup b. Şeybe, İbn Adiy: Saduk. Bu ravi
hakkında cerh ta’dil imamları tearuza düşmüşlerdir. Ancak cerh müfesser olduğundan
bu lafız tercih edilmiştir.
���دة �� *"�ة �� ���� (Mizzi, a.g.e., IV, 440)– ث –
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, Müsakat, 2994;İbn Mace, Ticarat, 2268;Nesai, Zinet, 5015;Nesai, Zinet,
5016;Ebu Davud, Buyu, 2895;Tirmizi, Buyu, 1127) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
59
* * *
66(E-19)ا8 �1ل �$� �� �)$��/ �� هGی� �� d)1 أ�� ���$� ا�%GیG ��� أ�� ن%(& ��� *4(�ن �� �'� �����---- &�
7� �'I"وا� �'I"آ'7 وا���ا���� و �آYوا��ا:'. وا�"�:'. و ."B7 و*'& ا��ا/". وا�"�ت)'�� ر*�ل ا8 :'9 ا8 %�
(Mu’cemu’l-Kebir, 10, 38, 437)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
GیG%ا� �$� �� �'� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, 1, 701) - ث-
(Mizzi, a.g.e., XXIII, 210) – ث –آ(� ا�34� �� د � �)�وق ا�?�ري � �)%* � (Mizzi, a.g.e., XI, 154)– ث –*4(�ن �
(Mizzi, a.g..e, XVII, 20)– ث –�$� ا���"�ن �� ��وان (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 31)– ث –ا�� /��$(� اNودي
�=�Z � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
2.YEDİ VE DOKUZ GÜNAHI SAYAN HADİSLER
67(A-1) أ�� �� V)\أ�� ا� ��� ��ر �� زی� ������ ه�رون �� *%(� اWی'� ����� �� وه� �1ل ����� *'("�ن �� �@ل
�1ل �& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ��8 ----8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ه�ی�ة أن ر*�ل ا
وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ��ل ا�(!(& وأآ� ا���� وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت ا�\�=@ت
(Müslim, İman,134,129) ا�"q���ت
Müslim’in rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) ‘’ Yedi günahtan sakının’’ buyurdu. Bu
günahların hangileri olduğu sorulunca Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu.’’ Allah’a şirk
koşmak, sihir yapmak, hak olanın dışında Allah’ın haram kıldığı cana kıymak, yetim
malı yemek, riba yemek, savaştan kaçmak ve namuslu mü’min kadınlara zina iftirasında
bulunmaktır.
�)%* � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 6) – ث – اNی'� ه�رون �
&'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545)– ث –�$�ا8 �� وه� �
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IV, 174)– ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�
60
(İbn Hacer, a.g.e., I, 337) – ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
68(A-2)أ� ��� ��ر �� زی� ا�"�ن� ��$� ا8 �1ل ����� *'("�ن �� �@ل �� GیG%ا� �$�� أ�� ه�ی�ة ����� � V)\ا� �
� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل� 7�� �& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت ���1ا ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ----رض� ا8
��8 وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت
(Buhari, Vasaya,23, 2560) �=@تا�"q���ت ا�\
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�$� �� GیG%ا� �$� �� �)Iی � ( İbn Tehzibu’t-Tehzib, VI, 345) – ث – *%� �� ا�� *�ح �� ا8 �
(İbn Hacer, a.g.e., IV, 174)– ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�
(İbn Hacer, a.g.e., Iİ 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
69(B-3) �� :�4ان �� ."'* ��$� ا8 � ���"�و �� ��ة ��� إدریd �1ل أن$Xن� /%$. � ��� ا�%@ء � �"I� أخ$�ن�
�)�ل �1ل---- Fت N 7$��: 7� 7 اذه� ��� إ�9 ه6ا ا��$� �1ل$��L� �=ت(� �& �1ل زX= �)�� ن$� �� *"%P آ�ن �7 أر�%. أ
� ت), Yی�ت �(��ت =�Fل �N &R ت�Bآ�ا ��8 /(�f وN ت)��1ا وN تGن�ا وN تF!'�ا � bNX*7 و*'& و)'�ر*�ل ا8 :'9 ا8
ا�"�LI. وN ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وN ت"�Bا �$�يء إ�9 ذي *'�Cن وN ت)�Iوا وN تXآ'�ا ا���� وN ت6F=�ا
ت���ا ی�م ا�g�G و�'(�& خ�:. ز=� أن N ت%�وا =� ا�)$F= T$'�ا ی�ی7 ور�'(7 و���1ا ن�RB أنP ن$� �1ل ="� ی"�%�& أن
,Nesai, Tahrimi'd-Dem)ت!$%�ن� ���1ا إن داود د�� �Xن N یGال �� ذری!7 ن$� وإن� ن�2ف إن ات$%��ك أن تF!'�� ز=�
4010)Müslim’in rivayeti ile aynı olup farklı olarak şöyle geçmektedir.’’ … Hırsızlık
yapmayın, zina yapmayın.’’
� ا�%@ء � � �"I� ان��"Rآ�ی� ا� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,121) - ث -
�$�ا���"�ن �� اN*�د �� یGی� �� dادری � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I ,477) – ث -�$�ا8 �
61
(İbn Hacer,a.g.e., I, 418) – ث -/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�%!��
�$�ا8 �� �pرق �"�و �� ��ة � (İbn Hacer, a.g.e., I, 745) – ث – �
��%1 �� ."'(� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I , 535(– ث –�$�ا8 �
�)�ل � (İbn Hacer, a.g.e., I, 439) – ث – :�4ان �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
* * *
70(B-4)dإدری �� ����� أ�� آ�ی� ����� �$� ا8 �� ."'* ��$� ا8 � ���"�و �� ��ة �� .$%/ �� وأ�� أ*��.
�)�ل �1ل � �& �1ل ز=� ���L$7 اذه� ��� إ�9 ه6ا ا��$� =�Fل :��N 7$ تF� ن$� إنP%"* �� 7 آ�ن �7 أر�%. ----:�4ان �
� ت), Yی�ت �(��ت =�Fل �N &R ت�Bآ�ا ��� bNX(= &'*7 و)'�� =Xت(� ر*�ل ا8 :'9 ا8 )��f)/ 8 وN ت�1�(ا وN تGن�ا أ
وN تF!'�ا ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وN ت"�Bا �$�يء إ�9 ذي *'�Cن �(F!'7 وN ت)�Iوا وN تXآ'�ا ا���� وN ت6F=�ا
نP ن$� ��LI. وN ت���ا ا��4ار ی�م ا�g�G و�'(�& خ�:. ا�(�Rد أن N ت%!�وا =� ا�)$T �1ل =F$'�ا ی�b ور�'N�F= 7 ن�RB أ
�1ل ="� ی"�%�& أن ت!$%�ن� ���1ا إن داود د�� ر�7 أن N یGال =� ذری!7 ن$� وإن� ن�2ف إن ت$%��ك أن تF!'�� ا�(�Rد
(Tirmizi, İsti’zan ve Adab, ,2657)
Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.
� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�– )– ثMizzi, a.g.e., XXVI, 247(
dإدری ��$�ا���"�ن �� اN*�د �$� ا8 � � (Mizzi, a.g.e., XIV, 299)– ث – �� یGی� �
9/�Fزی� ا� � (Mizzi, a.g.e., VII, 222)– �� –�"�د �� ا*��. �
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –ا�!�� اNزدي /%$. �� ا��KIج �� ا��رد
(Mizzi, a.g.e., XV, 52)– ث – �"�و �� ��ة
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 498)– ص –�$�ا8 �� *'". ا�"�ادي
�)�ل � (Mizzi, a.g.e., XIII, 200)– ث – :�4ان �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Tirmizi, Tefsiru’l-Kuran, 3069) gibi hadisi destekleyen bir rivayetin bulunması
sebebiyle bu hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
71(B-5) �� .$%/ ������� �I"�د �� Z(@ن ����� أ�� داود ویGی� �� ه�رون وأ�� ا���(� وا�'o4� o4 یGی� وا�"%�9 وا��
�$� ا8 ���)�ل�"�و �� ��ة �� :�4ان �� ."'* � �& أن ی�Rدی(� �1ل أ��ه"� ���L$7 اذه� ��� إ�9 ه6ا ا��$� ---- �
62
� �1ل ا8 � bNX(= &'*7 و)'�� =Xت(� ا��$� :'9 ا8 )�ن)�F= 7�Xل N تF� ن$� =jن7 إن *"%�R ت�Fل ن$� آ�نT �7 أر�%. أ
:'9 ا8 �'(7 و*'& N ت�Bآ�ا ���f)/ 8 وN تGن�ا وN تF!'�ا �G و�� و�Y �Fت(�� ��*9 ت), Yی�ت �(��ت =�Fل ر*�ل ا8
ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وN ت)��1ا وN ت)�Iوا وN ت"�Bا �$�يء إ��C'* 9ن =(F!'7 وN تXآ'�ا ا���� وN ت6F=�ا
T$(ت%!�وا =� ا� N .:د خ��R)ا� �B%� ی� &�)'� =F$@ ی�ی7 ن�RB أنP ن$� �1ل ��LI. وN ت�4وا �� ا�P/ g�G /%$. و
Vد �1ل ه6ا ��ی�R)ا� ��'!Fال =� ذری!7 ن$� وإن� ن�2ف إن أ*'"�� أن تGی N ا8 أن ��="� ی"�%�"� أن ت)'"� N�1 إن داود د
A)I: �(� (Tirmizi, Tefsiru’l-Kuran,9, 3069)
Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 164)– ث –�I"�د �� Z(@ن (Mizzi, a.g.e., XI, 406)– ث –*'("�ن �� داود �� ا��Kرود
(İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, XI, 366)– ث – �� زاذان یGی� �� ه�رون
$� � (Mizzi, a.g.e., XXX, 230) – ث –�ا�'P ا�$�ه'� ه�Bم �
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
(Mizzi, a.g.e., XV, 52)– ث – �"�و �� ��ة
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 498)– ص –�$�ا8 �� *'". ا�"�ادي
�)�ل � (Mizzi, a.g.e., XIII, 200)– ث – :�4ان �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Tirmizi, İsti’zan ve Adab, 2657 ) gibi hadisi destekleyen bir rivayetin bulunması
sebebiyle bu hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
72(A-6)��� *'("�ن �� �@ل �� أ�� ه�ی�ة ����� أ�"� �� *%(� ا�R"�ان� ��� �� وه� � V)\أ�� ا� �� ��ر �� زی�
�& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ��8 وا�)�I ----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل
ت ا�"q���ت و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت ا�\�=@
(Ebu Davud, Vasaya,23, 2490)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�)%* � (Mizzi, a.g.e., I, 312)– ص – �� �{ ا�R"�ان� أ�"� �
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545) &'(� �- ث –�$�ا8 �� وه� �
(Mizzi, a.g.e., XI, 372) – ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�
(İbn Hacer, a.g.e., I, 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�
� (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث – :�2 �$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,
63
(Müslim, İman, 129;Buhari, Vasaya, 2560;Ebu Davud, Vasaya, 2490) gibi hadisi
destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine
ulaşmaktadır.
* * *
73(A-7)* ��� أ�� ه�ی�ة أخ$�ن� ا���(, �� *'("�ن �1ل ����� �� وه� � V)\أ�� ا� ��� ��ر �� یGی� �'("�ن �� �@ل
�& ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 �� ه� �1ل ا��Bك ��8 وا�AB ----أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل
ا�"��LIت ا�\�=@ت ا�"q���تو1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�!��� ی�م ا�g�G و61ف
(Nesai, Vasaya, 23,3611)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�$�ا�K$�ر �� آ��� ا�"�ادي ا���(, �� *'("�ن � (Mizzi, a.g.e., IX, 87) – ث – � &'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545)– ث –�$�ا8 �� وه� �
– (Mizzi, a.g.e., XI, 327) ث– ا�!("� *'("�ن �� �@ل
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�
(İbn Hacer, a.g.e., I, 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�
2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –� �$�ا���"�ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
74(B-8)���� �4ان�: ��� ."'�* ��$� ا8 �� ���"�و �� ��ة ����� .$%/ �� �)%* �� 9)Iا8 ����� أ�� ��� ی �$� �
�)�ل �1ل �� �1ل ----�)�� ا�(�Rد Eخ� انC'� ��� إ�9 ه6ا ا��$� �1ل N تF� ه6ا =jن�R%"* �� 7 آ�ن �7 أر�, أ� �� �& �1ل ر
� هb6 اEی. و�Y �Fت(�� � b���X(= 7)إ� ��F'Cا�!�� ���م =�ن d4ا ا�����'!Fت Nو �f)�/ 8��� آ�ا�Bت N ی�ت �(��ت �1لY ,(9 ت*��
ا8 اI��� N� وN ت)��1ا وN تGن�ا وN ت�4وا �� ا�g��G وN ت�)�Iوا وN ت�Xآ'�ا ا����� وN ت����ا �$��يء إ��9 ذي *�'�Cن
�$� ا8 ����� أ�� ��� ی�نd و���4ن F)� N��1!'7 و�'(�& خ�:. ز=� ان N ت%!�وا =� ا�)$N�F= T ن�RB انP ر*�ل ا8 �����
�$� ا��ا�� �� زی�د )���Ahmet b. Hanbel, Evvelü'l-Müsned, 17402(
Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.
�)Iی �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303) – ث –�� =�وخ �
(Mizzi, a.g.e., XII, 493)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�!�� اNزدي
(Mizzi, a.g.e., XV, 52)– ث – �"�و �� ��ة
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 498)– ص –�$�ا8 �� *'". ا�"�ادي
�)�ل � (Mizzi, a.g.e., XIII, 200)– ث – :�4ان �
64
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,
(Müslim, İman, 129;Buhari, Vasaya, 2560;Ebu Davud, Vasaya, 2490) gibi hadisi
destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine
ulaşmaktadır.
* * *
75(A-9)�� أ�� ����� ا���(, �� *'("�ن �1ل ��� ا�� وه� �1ل أخ$�ن� *'("�ن �� �@ل � V)\أ�� ا� ��� ��ر �� زی�
أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل ا�!�$�ا ا�)$, ا�"���Fت 1(� ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل اi/�اك ��8 ----ه�ی�ة
@ت وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 إI��� N� وأآ� ا���� وأآ� ��ل ا�(!(& وا�"��9 ی�م ا�g�G و61ف ا�"��LIت ا�\�=
(Ebu Avane,1, 58, 74) ا�"q���ت
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
�$�ا�K$�ر �� آ��� ا�"�ادي ا���(, �� *'("�ن � (Mizzi, a.g.e., IX, 87) – ث – �
�$�ا8 �� وه� &'(� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 545)– ث –�
– (Mizzi, a.g.e., XI, 327) ث– ا�!("� *'("�ن �� �@ل
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�
(İbn Hacer, a.g.e., I, 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن � Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
76(A-10)ا �$��$� ا8 اWوی)� �1ل أخ$�ن� �� GیG%ا� �$�� إ*"��(� ا�K%�4 �1ل ����� � �"I� ����� و �1ل�"� �� 8
� أ�9 ه�ی�ة ان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل �& ا�!�$�ا � V)\أ�9 ا� ��� ��ر �� زی� ������ *'("�ن �� �@ل
وا�)�I و1!� ا��d4 ا�!� ��م ا8 اI��� N� واآ� ا���� واآ�ا�)$, ا�"���Fت ���1ا ی� ر*�ل ا8 و�� ه� �1ل ا��Bك ��8
(İbn Hıbban, 1, 297, 38)
Müslim’in rivayeti ile aynıdır.
65
�4%Kا� �)�� إ*"�� �"I� – ) – ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 55(
�"�و � (İbn Hacer, a.g.e., I, 519) – ث -�$� ا8 �
�$� �� GیG%ا� �$�� ا8� �)Iی �� � ( İbn Tehzibu’t-Tehzib, VI, 345) – ث – *%� �� ا�� *�ح �
(İbn Hacer, a.g.e., IV, 174)– ث – ا�!("� *'("�ن �� �@ل
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 151)– ث – ��ر �� زی�
(İbn Hacer, a.g.e., Iİ 337)– ث –*��& ا�� ا�\(d ا�"�ن�
� (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث – :�2 �$�ا���"�ن �
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
3. RİBANIN TOZUNUN BULAŞMADIK İNSAN KALMAYACAĞINA DAİR
HADİSLER
77(A-1)"I� ������(Iل ��� ا��Fة ی�)أ�� خ �� �)%* T%"* را/� �1ل ��()9 ��� هB(& أخ$�ن� �$�د � �� � � ��6 أر�%(
� أ�� ه�ی�ة �1�� داود ی%�� �� أ�� ه�� وه6ا *�. � �1ل ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& ح و����� وه� �� �F(. أخ$�ن� خ���
� أ�� ه�ی�ة أن ر*� �(Iا� ��� أ�� خ(�ة � �)%* �� 7n4�&'*7 و)'��'9 ا���س ----�ل ا8 :'9 ا8 � �1ل �& �(Xت(
bر�$Z ��()9 أ:��7 � � ,Ebu Davud, Buyu,3) ز��ن N ی$9F أ�� إN أآ� ا���� =jن �& یXآ'7 أ:��7 �� ��2رb �1ل �
2893)
Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: "Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "İnsanlar öyle bir devre
ulaşacak ki, o zamanda ribâ yemeyen kalmayacak. Öyle ki, (doğrudan) yemeyene
buharı ulaşacak."
A)Kن �� �()� �� �"I�– ث (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 122) – � دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)
(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 283) – ث –� داود �� ا�� ه�
�$�ا���"�ن ��$�ا8 � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 259) – ث –خ��� �
.)F� � (İbn Hacer, a.g.e., II, 291) – ث –وه� �
(Mizzi, a.g.e., XIV, 116)– ص – ات"("� �$�د �� را/�
– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(
� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)
�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Nesai, Buyu, 4379) (İbn Mace, Ticarat, 2269) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
66
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır. Ravilerden Said b.
Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları incelendiğinde
münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında kullandıkları
görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362)
* * *
78(A-2)أ�� �� أ�� ه�ی�ة �1ل أخ$�ن� 1!($. �1ل ����� �� �(Iا� ��� أ�� خ(�ة � �)%* ��� داود �� أ�� ه�� ���ي
�& یXت� �'9 ا���س ز��ن یXآ'�ن ا���� ="� �& یXآ'7 أ:��7 �� Z$�رb -----�1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل
(Nesai, Buyu,12, 4379)
Ebu Davud’un rivayetinden farklı olarak’Öyleki tozu bulaşmadık kimse kalmayacak.’’ �)� �4F?ا8 ا��$� �� �)"� � (Mizzi, a.g.e., XXIII, 529) - ث– �
� ا��اه(& �� ا�� ��ي � �"I�– )– ثİbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 12(
(Mizzi, a.g..e, VIII, 461)– ث – داود �� أ�� ه��
– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(
� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� – (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 202)
�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �
Ravilerden Said b. Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları
incelendiğinde münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında
kullandıkları görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362) Hadisin diğer
ravilerininde sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
79(A-3) أ�� �� �(Iا� ��� أ�� خ(�ة � �)%* ���'(. ��� داود �� أ�� ه�� �� �)��$� ا8 �� *%(� ��� إ*"� �����
�'9 ا���س ز��ن N ----ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& � ی$ 9F��R& أ�� إY Nآ� ا���� ="� �& �& �(Xت(
bر�$Z � (İbn Mace, Ticarat,58, 2269)یXآ� أ:��7 �
Nesai’nin rivayeti ile aynıdır.
� ا����ي )L� �� �)%* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 497) – ث –�$�ا8 �
� ا��اه(& �� �F)& اN*�ي � �)� (İbn Hacer, a.g.e., I, 90)– ث -ا*"�
(Mizzi, a.g.e., VIII, 461)– ث – داود �� أ�� ه��
67
– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(
� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)
�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �
Ravilerden Said b. Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları
incelendiğinde münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında
kullandıkları görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362) Hadisin diğer
ravilerininde sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
80(A-4)��� 8ا �$� ����� �� أر�%(� �I6 ن�� �(Iة �1ل ��� ا��)أ�� خ �� �)%* ���$�د �� را/� �� &)Bأ�� ��� ه ��
� أ�� ه�ی�ة ان ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل� .�* � �& یXت� �'9 ا���س ز���ن ی�Xآ'�ن =7�) ا����� ----أو خ"((
bر�$Z � (Ahmet b. Hanbel, Müsned’ül Baki, 10007)�1ل 1(� �7 ا���س آ'R& �1ل �� �& یXآ' 7��R& ن��7 �Ebu Hureyre Peygamber’den (s.a.v.) şöyle rivayet etmektedir. ‘’ Öyle bir zaman
gelecekki insanlardan riba yemeyen kalmayacak. İnsanların tamamımı diye sorulunca
şöyle cevap verdi: Ribayı yemeyenlerede tozu bulaşacaktır.
� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)
(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 283) – ث –داود �� ا�� ه��
�$�ا���"�ن ��$�ا8 � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 259) – ث –خ��� �
� (İbn Hacer, a.g.e., II, 291) – ث – �F(. وه� �
(Mizzi, a.g.e., XIV, 116)– ص – ات"("� �$�د �� را/�
– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(
� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)
�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �
Ravilerden Said b. Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları
incelendiğinde münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında
kullandıkları görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362) Hadisin diğer
ravilerininde sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
68
* * *
81(A-5)أ�� �� �)%* T%"* آ?(� �1ل ��$�د � �� &)B9 ����� ه)Iی � خ(�ة ی�Iث داود �� أ�� ه�� ����� ����� زآ�ی� �
� أ�� ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �& یXت� �'9 ا���س ز��ن یXآ'�ن =(7 ا���� ���1ا آ� � �(Iا�
� أ�� ه�ی�ة� �)$� (Ebu Ya’la, 11, 114, 312) ا���س أو ا���س آ'R& �1ل �� �& یXآ'7 ن��7 �� Z$�رb أ��
Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: "Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "İnsanlar öyle bir devre
ulaşacak ki, o zamanda ribâ yemeyen kalmayacak. Öyle ki, (doğrudan) yemeyene
buharı ulaşacak."
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 314) – ث –زآ�ی� �� یI(� ا�)��� ا�$�Lي
� دی��ر ا�)'"� � &*�Fا� �� �)B� �� &)Bث –ه –(Mizzi, a.g.e., XXX, 283)
(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 283) – ث –داود �� ا�� ه��
– *%(� �� أ�� خ(�ة ��)– Mizzi, a.g.e., X, 416(
� ا�$�Lي (Iا�� ا� �� �(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 202)
�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunduğundan dolayı hadis, hasendir. Ancak,
(Nesai, Buyu, 4379) (İbn Mace, Ticarat, 2269) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunması sebebiyle hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır. Ravilerden Said b.
Ebi Hayrete hakkında makbul lafzı kullanılmıştır. Rical kitapları incelendiğinde
münekkit muhaddislerin makbul lafzını güvenilir raviler hakkında kullandıkları
görülmektedir.(İbn Ebu Hatim, el-Cerh ve’t-Ta’dil, VI, 362)
4. CAHİLİYYE RİBASININ KALDIRILDIĞİNA DAİR HADİSLER
82(C-1) �� *'("�ن ��� �1�Zة � �)$/ ������� أ�� ��� �� أ�� /($. وه��د �� ا�)�ي N�1 ��� أ�� ا��Wص
� أ�(7 �1ل *"%T ا��$�� ی�Fل =� �K. ا��داع �& ی� أی�R ا���س ---- :'9 ا8 �'(7 و*'& �"�و �� ا��Wص
أN أي ی�م أ��م �@ث ��ات ���1ا ی�م �1ل =jن د��ءآ& وأ��ا��& وأ��اض�& �(��& ��ام آ�I�. ی���& ه6ا =�
b9 وا��'��'9 ن4)7 وN ی��K وا�� �'9 و��b وN ����د Nن إ�� ��Kی N Nآ& ه6ا =� �'�آ& ه6ا أ�R/ إن Nأ
�R� 9ض�)= &���"��. =� �%t �� ت�F!Iون �� أ�p 7� ن��)* �ا��C)Bن �1 أیd أن ی%$� =� �'�آ& ه6ا أ��ا و��
V)� ��� �= �%)!�ض�آ�ن �'C"ا� �$� �أN وآ� دم �� د��ء ا��Kه'(. ��ض�ع وأول �� أض, ���R دم ا��Iرث �
ض�ع ��& رءوس أ��ا��& N تn'"�ن وN تn'"�ن أN ی� أ�!�F= b!'!7 ه6ی� أN وإن آ� ر�� �� ر�� ا��Kه'(. ��
(İbn Mace, Menasik,76,3046)ه� �'\T �@ث ��ات ���1ا ن%& �1ل ا�'R& ا/�R �@ث ��ات
69
Amr İbnu'l-Ahvas (r.a.) anlatıyor: "Hz. Peygamber (s.a.v.)'i Veda Haccı sırasında
dinledim, şöyle diyordu: "Haberiniz olsun, cahiliye devrindeki bütün ribâlar
kaldırılmıştır, ödenmeyecektir. Sadece verdiğiniz anaparayı alacaksınız. Böylece ne
zulmetmiş olacaksınız ne de zulme uğramış olacaksınız. Haberiniz olsu cahiliye
devrindeki bütün kan davaları kaldırılmıştır. Kaldırdığım ilk kan davası da el-Haris İbnu
Abdilmuttalib'in kan davasıdır. Bu kimse, Benû Leys'te sütanadaydı. Hüzeyl onu
öldürmüştü. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): Yarabbi tebliğ ettim mi? dedi. Cemaat:
Evet tebliğ ettin dediler ve üç kere tekrarladılar. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
Yarabbi Şahid ol! dedi ve üç kere tekrar etti."
� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �
(İbn Hacer, a.g.e., II, 270) – ث –ه��د �� ا�)�ي
�4�Iا� &)'* � (İbn Hacer, a.g.e., I, 405) – ث –*@م �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 412) – ث – /$(� �� �1�Zة
�"�و �� ا��Wص � (İbn Hacer, a.g.e.,I, 390) –ث– ا�BK"� *'("�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 729) – ث –�"�و �� ا��Nص
Hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
* * *
83(A-2) 9': 8ر*�ل ا T%"* &� أ�(7 �1ل ���"�و �� *'("�ن ������� �)�د ��� أ�� ا��Wص ��� /$(� �� �1�Zة
إن آ� ر�� �� ر�� ا��Kه'(. ��ض�ع ��& رؤوس أ��ا��& N تn'"�ن وK� �= N. ا��داع ی�Fل أN ----ا8 �'(7 و*'&
V)� ��� �= �%)!�ض�آ�ن �'C"ا� �$� �تn'"�ن أN وإن آ� دم �� دم ا��Kه'(. ��ض�ع وأول دم أض 7%���R دم ا��Iرث �
F= (Ebu Davud, Buyu, 50,2896)!'!7 ه6ی� �1ل ا�'R& ه� �'\T ���1ا ن%& �@ث ��ات �1ل ا�'R& ا/�R �@ث ��ات
İbn Mace’nin rivayeti ile aynıdır.
� �)!�رد اN*�ى � ���(� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, X, 107) – ث –�)�د �� �)�ه� �
�4�Iا� &)'* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 405)– ث –*@م �
(Mizzi, a.g.e., XII, 370)– ث – /$(� �� �1�Zة
�"BKس ا���Nا ��"�و � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 390)–ث–*'("�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 729)– ث –�"�و �� ا��Nس
Hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
70
* * *
84(B-3) م��G� خ6اY T7 �1ل �& آ�"� ��� أ�� ��ة ا���1/� �� زی� � �'������ ��Kج �� ���Rل ��� �"�د �� *'". ان�
7�� =�Fل أN ان آ� ر�� =� ا��Kه'(. ----ن�1. ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =� أو*� أی�م ا�!�Bی� أذود ا���س
�$� ا�"C'� ��& رؤوس أ��ا��& N تn'"�ن وN تn'"�ن��ض�ع اN وان ا8 931 ان أول ر�� � ی�ض, ر�� �$�س �
(Darimi, Buyu,15, 2422)
İbn Mace’nin rivayeti ile aynıdır.
� (Mizzi, a.g.e., V, 457) - ث– ا��"��KI �pج �� ���Rل
."'* � (Mizzi, .a.g.e., VII, 253)– ث – �� دی��ر ا�$�Lي �"�د �
� زی�� �'� ��$�ا8 � ���ن ��� � – ض – �$�ا8 �
(Yahya b. Main, Nesai, Ebu Hatim er-Razi: Zayıf; Tirmizi: Saduk. Cerh müfessser olduğundan
dolayı ravi hakkındaki zayıf lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XX, 434)
(İbn Hacer, a.g.e., III, 64)– ث –ا�� ��ة ��4(.
�$�ا8 ا��2$ ���ی� � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 158)– ض –��ی� �� یGی� �
Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)ulaşıldığından
hadis mürseldir.
* * *
85(C-4) �� ��'� ا�2@ل ����� �)( �� �(Iو ����� ا��"� �� *'("�ن ��� �1�Zة � �)$/ ��� زا]�ة � �4%Kا� �'�
� ا��Wص ����� أ�� أنK� �R/ &� 7. ا��داع �, ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&�---- o� =I"� ا8 وأ��9 �'(7 وذآ� وو
وأ��ا��& وأ��اض�& �'(�& �& �1ل أي ی�م أ��م أي ی�م أ��م أي ی�م أ��م �1ل =�Fل ا���س ی�م ی� ر*�ل ا8 �1ل =jن د��ءآ&
9'��'9 ن4)7 وN ی��K وا�� �'9 و��b وN و�� Nن إ�� ��Kی N Nآ& ه6ا أ�R/ �= & ه6ا =� �'�آ& ه6ا��ی� .��Iام آ��
� أخ(7 /�ء إN �� أ�� �� ن4)7 أN وإن آ� ر�� =� ا��Kه'(. ��ض�ع � &')"� �Iی dإن ا�")'& أخ� ا�")'& ='( Nأ bوا��
�$� ا�"j= �'Cن7 ��ض�ع آ'7 أN وإن آ� دم آ�ن =� ا��Kه'(. ��ض�ع ��& رؤوس � أ��ا��& N تn'"�ن وN ر�� ا�%$�س �
�$� ا�"C'� آ�ن �)!�ض%� =� ��� �(F= V!'!7 ه6ی� أN وا*!�:�ا ����)�ء �وأول دم وض, �� د��ء ا��Kه'(. دم ا��Iث �
� ذ�P إR�� ت"'��ن d)� &آ�����ان �N أن یXت(� � .B��4�j= .�)$ن =%'� =�ه�Kوه� =� ا�"�3�, خ(�ا =jن"� ه
�'9 ن)�]�& &�F� ��X= �F� &�)'�� *$(@ أN إن ��& �'9 ن)�]�& ��F و��)�]�& R)'�واض���ه� �$�ح =jن أp%��& =@ �\�ا
�R)ا إ���(Iأن ت &�)'� �RF� وإن Nت��ه�ن أ �� ت��ه�ن وN یXذن =� �(�ت�& �� &�/�= �fpی� @= �Rآ)�ت �=
� �1�Zة� �)$/ ��� :A)I و�1 رواb أ�� ا��Wص (� V9 ه6ا ��ی()�� �1ل أ�� R��%pو (Tirmizi, Tefsiru’l-
Kuran,9, 3012)
Tirmizi’nin rivayetine göre Peygamber (s.a.v.) veda haccında şöyle buyurmaktadır. ‘’ Hamd ve
minnet sanadır Ya rab; her şan ve şeref senin adınadır. Tek olan Allah’tan başkasına ibadet
71
yoktur. Onun ortağı olmaz. Bütün mülk onundur. Ona şükürler olsun. Ey nas, sizin kanlarınız ve
mallarınız, Allah’a kavuşacağınız güne kadar, bugün nasıl mukaddes bir günse, bu ay nasıl
mukaddes bir aysa ve bu belde nasıl mukaddes bir belde ise, öylece mukaddestir. Cahiliyye
adetlerini ayağımın altına alıp çiğniyorunm. Bütün kan davaları kaldırılmıştır. Ortadan
kaldırılan ilk kan davası Abdülmuttalib oğullarından Harisin kan davasıdır. Her türlü riba
kaldırılmıştır. Allah riba yoktur diyor. İlk kaldırılan riba, amcam Abdülmuttalib oğlu Abbas’ın
ribasıdır. Sizin kadınlar üzerine bir takım haklarınız vardır. Onlar sizin haklarınıza riayet
etmelidirler. Onlarında sizin üzerinizde hakları vardır. Onlara karşı iyi davranınız.
�'� �� �(I6 �� ا�Rا� �"I� � (Mizzi, a.g.e., VI, 259) - ث – �
� ا���(� ا�K%�4 ا���=� � �'� �� �)(Iث –ا� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 217)
�4F?. ا���1ا � (İbn Hacer, a.g.e., I, 307)– ث –زا]�ة �
(Mizzi, a.g.e., XII, 370)– ث – /$(� �� �1�Zة
�"�و �� ا��Wص � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 390)–ث– *'("�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 729)– ث –�"�و �� ا��Nص
Hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
* * *
86(C-5)7 �1ل"� ��� أ�� ��ة ا���1/� �� زی� � �'� ��9 �� �"�د ����� �"�د '�Wا �$� �& آ�Y Tخ6ا ----�����
ع =�Fل =("� ی�Fل ی� أی�R ا���س إن آ� �G��م ن�1. ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =� أو*� أی�م ا�!�Bی� =� �K. ا��دا
�$� ا�"C'� ��& رؤوس أ��ا��& N تn'"�ن وN تn'"�ن � Ebu) ر�� ��ض�ع وإن أول ر�� ی�ض, ر�� ا�%$�س �
Ya’la, 3, 139, 346)
İbn Mace’nin rivayeti ile aynıdır.
9 �� �"�د'�Wا �$� (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 551) – ث -."'* � (Mizzi, .a.g.e., VII, 253)– ث – �� دی��ر ا�$�Lي �"�د �
� زی�� �'� ��$�ا8 � ���ن ��� � – ض – �$�ا8 �(Yahya b. Main, Nesai, Ebu Hatim er-Razi: Zayıf; Tirmizi: Saduk. Cerh müfessser olduğundan
dolayı ravi hakkındaki zayıf lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XX, 434)
(İbn Hacer, a.g.e., III, 64)– ث –ا�� ��ة ��4(.
�$�ا8 ا��2$ ���ی� � � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 158)– ض –��ی� �� یGی� �
Bu hadisin senedinde sahabe tabakası atlanarak Peygamberimize (S.A.V.)
ulaşıldığından hadis mürseldir
72
5. RİBAYI KÖTÜLEYEN DİĞER HADİSLER
87(A-1)T'Lأ�� ا� ��� زی� � �'� �� ."'* �� �"�د �� 9*�� �� �(Iا� ��� .$)/ أ�� �� أ�� ����� أ�� ��� ��
أت(T �('. أ*�ي �� �'9 �1م ��CنR& آ��$(�ت =(�R ا�I(�ت ت�ى �� ----ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& �&
� هNqء ی� �$�ا](� �1ل هNqء أآ'. ا����� T'F= &Rن�C� ) خ�رجİbn Mace, Ticarat,58, 2264(
Ebu Hureyre (r.a.) Peygamber (s.a.v.) ‘den şöyle rivayet etmektedir.’’Miraç gecesi
içinde yılanlar bulunan evler gibi karınları olan seninde karınlarını dışarıda göreceğin
bir kavme rastladım.. Ey Cebrail bunlar kimdir diye sorunca, bunlar riba yiyenlerdir,
dedi.
� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �
9*�� �� �(Iا� �)/Nث – ا –(İbn Hacer, a.g.e., I, 210)
."'* � (Mizzi, a.g.e., VII, 253)– ث – �� دی��ر ا�$�Lي �"�د �
� زی�� �'� ��$�ا8 � ���ن ��� � ( İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VII, 322)– ض – �$�ا8 �
T'Lأ�� ا� –� –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 420)
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575) – ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadis, ravileri arasında zayıf ve metruk ravilerin bulunması sebebiyle zayıftır.
* * *
88(B-2) ����ی� �� ��زم ����� أ�� ر��ء ����� �)�����ب رض�� ا8 ���7 ��1ل ��1ل ����� ��*9 �� إ*"� � *�"�ة ��
� أت(�ن� =Xخ���ن� إ�9 أرض ��F*. =�ن��F'C ----ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& )'�� �& رأیT ا�'('. ر�� ��R9 ن'� �!9 أت(��
���� ی�ی�K� 7رة =1X$� ا���� ا�6ي =� ا��j= �Rذا أراد ا���� أن ی��2ج ر��9 ا��)� ��دم =(7 ر�� �1]& و�'9 و*� ا���R ر
��, آ"�� آ��ن =T�'F ��� ه�6ا =��Fل ا��6ي رأی!�7 =�� �)= �KI� 7)= �= 9�ء �(�2ج ر����KI =� =(7 =�دV)� b آ�ن =K%� آ'"�
(Buhari, Cenaiz, 24,1297)ا��Y �Rآ� ا����
Buhari Peygamber’den şöyle rivayet ediyor.’’ Miraç gecesi kandan bir nehre ulaştık.
Nehrin ortasında bir adam birde önünde taşlar bulunan bir adam vardı. Nehrin içindeki
adam nehirden çıkmak isteyince diğeri ona taş atıyordu. O her çıkmak istediğinde
durum aynı idi. Ben bu nedir diye sorunca Cebrail:’’ Riba yiyenleri nehirde
görüyorsun.’’ dedi.
�)� (İbn Hacer, a.g.e., II, 220) - ث - ا�"��Fي ��*9 �� إ*"�
�$�ا8 اNزدي � (İbn Hacer, a.g.e., I, 1589) – ث -��ی� �� ��زم �� زی� �
73
(İbn Hacer, a.g.e., II, 753) – ث –�"�ان �� �'�Iن
���ب �� ه@ل ا�G4اري � (İbn Hacer, a.g.e., I, 3495) – ث –*"�ة �
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
89(C-3)/ ��� ف ��� أ�� ا�("�ن�� �� �"I� ����� زی� �� �)%* �� ���(� ��$� ا8 �� أ�� �)(� ��� ن�=� � ��� �)%
� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل�---- Nأر�9 ا���� ا ���ض ا�")'& �\(� �� �& إن � �= .��C!* (Ebu
Davud, Edeb, 4233)
Said b. Zeyd’in (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Ribanın en fazlası haksız olarak Müslüman bir adamın ırzıdır.’’
��ف �� �"I� ئ�C4(�ن ا�* � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, IX, 383) –ث – �
--(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 234) ث –ا��Iآ& �� ن�=, ا�$�Rان�
(İbn Hacer, a.g.e., I, 419)– ث –%(� �� ا�� �"Gة اN��ي /
��$�ا���"�ن �� ا�� �)( �� ن�=� ا�"�� �$�ا8 �� ���� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 508 )– ث – �
���(� ��$�ا8 �� ��2�. ا��F/� ن�=� � � (İbn Hacer, a.g.e., II, 255)– ث – �
�"�و �� ن4(� ا*%(� �� زی� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 353)– ث –�%�وي �
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
90(D-4) �$� ��� �)�وق �� إ��اه(& �� ز�(� � .$%/ ��� أ�� ��ي � ��� v4� أ�� �=�)Lا� �'� ��"�و � �����
� ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& �1ل� (İbn Mace, Ticarat,58, 2266) �& ا���� �@�. و*$%�ن ���� ----ا8
İbn Mace’nin rivayeti şöyledir.’’ Riba yetmiş üç babdır.’’
��'� �� آ�(G "�و �� �I� � (İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, VIII, 80) – ث – �
� ا��اه(& �� ا�� ��ي � �"I�– )– ثİbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 50(
(İbn Hacer, a.g.e., I, 418)– ث –/%$. �� ا��KIج �� ا��رد ا�%!��
�$�ا���ی& � (İbn Hacer, a.g.e., I, 308)– ث –ز�(� �� ا��Iرث �
74
� اN*�د ا���%2 � d)1 � (İbn Hacer, a.g.e., I, 69)– ث –ا��اه(& �� یGی� �
��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �
�)$� �� �=�Z � (İbn Hacer, a.g.e., I, 533)– ث –�$�ا8 �� �)%�د �
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir
* * *
91(E-5) � ر�L�� �� ا�%@ء ����� وآ(, ����� �$�د �� �"I� أ��� ه�ی��ة ����� أ�� آ�ی� T%"* �1ل �"I� �� &*�Fا� ����
��& إن ا8 یF$�� ا��1�L. ویXخ�6ه� �("(�����W ��R)��)= 7آ& آ"�� ی���� أ���آ& ----ی�Fل �1ل ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*�'&
�$� ��دb ویXخ 6�b�R �!9 أن ا�'L!� ."F(� �?� أ�� وت�Lی� ذ�P =� آ!�ب ا8 �G و�� أ�& ی%'"�ا أن ا8 ه� یF$� ا�!��.
(Tirmizi, Zekât,19, 598)ا��1�Lت و ی"I� ا8 ا���� وی���
Tirmizi’nin Peygamber’den rivayeti şöyledir:’’ Allah sadakayı kabul eder, onu sağ
eliyle alır ve sizin için onu artırır. Bunu şu ayette teyit etmektedir. ‘’ Allah kulunun
tevbesini kabul eder, sadakayı artırır ve ribayı mahveder.’’
� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�- ث - ) (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,121
(İbn Hacer, a.g.e., II, 284) – ث –وآ(, �� ا��Kح �� �'(A ا��ؤا*�
�$�د �� ���Lر �� (İbn Hacer, a.g.e., I, 468) – ص – ا���
�� &*�Fی� ا��Lا� ��� �� �"I� – ث – (İbn Hacer, a.g.e., II, 23)
�2: � (İbn Hacer, a.g.e., I, 575)– ث – �$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,
(İbn Mace, Ticarat, 2266; İbn Mace, Ticarat, 2264; Ebu Davud, Edeb, 4233; Buhari,
Cenaiz, 1297) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin bulunmasından dolayı hadis sahih li
ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
* * *
92(F-68أ�� ه�ی�ة �1ل �1ل ر*�ل ا ��� *%(� ا�"F$�ي � �B%� أ�� �� dإدری ��$� ا8 � ��� �)%* ��$� ا8 � �����
(İbn Mace, Ticarat,58, 2265) �& ا���� *$%�ن ���� أی)�ه� أن ی��A ا���� أ�7 ----:'9 ا8 �'(7 و*'&
Ebu Hureyre (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) şöyle rivayet ediyor.’’ Riba yetmiş deliktir.
Bunların en ehveni bir kimsenin annesi ile cinsi münasebette bulunmasıdır.’’
75
�)%* �� ا����ي �$� ا8 �)L� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 497) – ث – �
dإدری ��$�ا���"�ن اNودي �$� ا8 � � (Mizzi, a.g.e., X, 466)– ث – �� یGی� �
�$�ا���"�ن ا�)��ي �� A)Kض –ن –(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 241)
-(Mizzi, a.g.e., X, 466) ث –*%(� �� ا�� *%(� آ()�ن ا�"F$�ي
�2: � İbn Hacer, a.g.e., I, 575) (– ث –�$�ا���"�ن �
Bu hadisin ravileri arasında zayıf bir ravinin bulunması sebebiyle hadis zayıftır.
77
1. RİBA AYETİNİN NAZİLİ ESNASINDA OLANLARA DAİR HADİSLER
93(A-1) .B[�� ��� �)�وق � &'(� �� }"�Wا ��� أ�� �"Gة ��$�ان �����-- T��1---- ا T�Gی�ت �& �"� أنE
�'9 ا���س �& ��م ت�Kرة ا�2"� �� *�رة ا�$�Fة =� ا���� خ�ج ا��$� :'9 ا8 �'7) و*'& إ�9 ا�"�F= �K(أه�
(Buhari, Salât,73, 439)
Hz.Aişe’nin (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Riba ile ilgili Bakara
suresindeki nazil olunca Peygamber (s.a.v.) mescide çıktı, insanlara bu ayetleri okudu
sonrada içki ticaretini haram kıldı.
.'$� ��?"�ن � � (Mizzi, a.g.e., XV, 276) – ث –�$�ا8 �
� �("�ن ا�"�وزي � �"I� – ث –
(Yahya b. Main, Nesai, İ,bn Hıbban: Sika; İbn Abdilber: Leyse Kaviyyun. Bu ravi hakkındaki
cerh ta’dil lafızları müphemdir. Ancak muadillerin sayısı ca’rihlerden daha fazla olduğundan,
ravi hakkındaki sika lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XXVI, 544)
(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�
A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �
��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �
(İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث –��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
94(A-2) وق�(� �� 9I3أ�� ا� ��� ���Lر ���] ����� T��1 .B�I"�د �� Z(@ن �1ل ����� وآ(, �1ل ����� *4(�ن ��---- �"� &�
�'��9 ا�����س ���& ����م ا�!���Kرة =��� ا�2"��� � ,Nesai)نY T���Gی���ت ا������ ���1م ر*���ل ا8 :��'9 ا8 �'(��7 و*��'& �'��9 ا�"�$��� =��!@ه
Buyu,12,4586)
Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.
(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 164) – ث – �I"�د �� Z(@ن
(İbn Hacer, a.g.e., II, 284) – ث –وآ(, �� ا��Kح �� �'(A ا��ؤا*�
78
� �)�وق ا�?�ري� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., I, 371) – ث -*4(�ن �
(İbn Hacer, a.g.e., II, 215) – ث –���Lر �� ا�"%!"�
A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179) – ث –�)'& �
��ع �� ���P ا�R"�ان� Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175) – ث –�)�وق �
(İbn Hacer, a.g.e., II, 651) – ث –��]{ ��T ا�� ��� ا��Lی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan dolayı hadis sahihtir.
* * *
95(A-3) �R����]B. رض� ا8 ��� �)�وق � &'(� ����� }"�Wث ����� أ�� ����� ا�)Z �� v4� �� �"� �����
��1T---- 9 ا���س �& ��م'� �& �"� نT�G اEی�ت �� Yخ� *�رة ا�$�Fة =� ا���� �1أه� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'&
(Buhari, Tefsiru’l-Kuran,73, 4176) ا�!�Kرة =� ا�2"�
Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.
� Z(�ث� v4� �� �"� -(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 714) ث –
� Z(�ث� v4� �'p � (İbn Hacer, a.g.e., I, 229)– ث – �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�
A)$: � (İbn Hacer, II, 179)– ث –�)'& �
��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �
.B[�� (İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث – ��T ا�� ��� ا��Lی�
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
96(A-4) ��� �)�وق � &'(� �� }"�W%�وی. ��� ا�أ�� ��� N�1 �"I� �� �'������ أ�� ��� �� أ�� /($. و
T��1 .B[�� �& �"� نT�G اEی�ت �� Yخ� *�رة ا�$�Fة =� ا���� خ�ج ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ---
�I=(İbn Mace, Eşribe,74, 3373)م ا�!�Kرة =� ا�2"�
79
Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.
� ا�� /($. � �"I� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �
�(F'�Cق ا��I*ا �� �"I� �� �'� (İbn Hacer, a.g.e., I, 702) – ث –
�� �"I� ث – خ�زم – (İbn Hacer, a.g.e., II, 70)
(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�
A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �
��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �
(İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث–��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
* * *
97(A-5)T��1 .B[�� ��� �)�وق � &'(� �� }"�Wة =� ----أخ$�ن� ی%'9 ��� ا�F$خ� *�رة ا�Y �= .یEا T�Gن �"� &�
�'9 ا���س �& ��م ا�!�Kرة =� ا�2"� � (Darimi, Buyu,15, 2456)ا���� خ�ج ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =!@ه
Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.
� ا�(. � �)$� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 341) – ث –ی%'9 �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�
A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �
��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �
- (İbn Hacer, a.g.e., II, 651) ث–��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
98(A-6) خ�انEق أخ$�ن� و�1ل ا�I*آ�ی� �1ل إ ��W o4'إ��اه(& وا� ������ أ�� ��� �� أ�� /($. وأ�� آ�ی� وإ*�Iق �
� }"�Wا ����]�����T��1 .B أ�� �%�وی. ��� �)�وق � &'(� � �"� أنT�G اEی�ت �� Yخ� *�رة ا�$�Fة =� ----
80
,Müslim, Müsakat,12)ا���� T��1 �& خ�ج ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& إ�9 ا�")�I= �Kم ا�!�Kرة =� ا�2"�
2959)
Hz.Aişe’nin rivayeti aynıdır.
� ا�� /($. � �"I� � - (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 528) ث –�$�ا8 �
� ا�%@ء �� آ�ی� � �"I�– ) – ثMizzi, a.g.e., XVI, 247(
�'n�I2'� ا�� � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 78)– ث –ا*�Iق �� ا��اه(& �
� خ�زم � �"I�– )– ثİbn Hacer, a.g.e., II, 70(
(İbn Hacer, a.g.e., I, 392)– ث –*'("�ن �� ��Rان اN*�ي ا���ه'�
A)$: � (İbn Hacer, a.g.e., II, 179)– ث –�)'& �
��ع �� ���P ا�R"�ان� ا��ادي Nا � (İbn Hacer, a.g.e., II, 175)– ث –�)�وق �
(İbn Hacer, a.g.e., II, 651)– ث –��]T�� .B ا�� ��� ا��Lی�
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir
2. NAZİL OLAN SON AYETİN RİBA AYETİ OLDUĞUNA DAİR HADİSLER
99(B-1)�"�� ا�B%$� أن �� داود � ."'* � �1ل �& ی� أی�R ا���س إن� N ن�ري �%'�� ----أخ$�ن� *'("�ن �� ��ب ��� �
N تI� ��& و�%'�� ن�Iم �'(�& أ/(�ء ه� ��& �@ل إن Yخ� �� نGل �� ا�Y�Fن Yی. ا���� وإن ر*�ل ا8 نX��آ& �X/(�ء
(Darimi, Mukaddime, 1,129) :'9 ا8 �'(7 و*'& �& ی$(��R ��� �!9 ��ت =���ا �� ی�ی$�& إ� 9�� N ی�ی$�&
Hz. Ömer (r.a.) Peygamber’den (s.a.v.) şöyle rivayet etmektedir.’’ En son nazil olan
ayet riba ayetidir. Rasüllullah öldüğü zaman bize bunu açıklamış değildi. Şu halde
ribayıda riba olma şüphesi olandanda uzak durunuz.
(Mizzi, a.g.e., XI, 384) – ث – اNزدي *'("�ن �� ��ب
� دی��ر ا�$�Lي �"� ."'* � (İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, I, 238)– ث –�د �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 283)– ث –داود �� ا�� ه��
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (Mizzi, a.g.e., XIV, 28)– ث –
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� (İbn Hacer, a.g.e., I, 715)– ث –
Bu hadisin bütün ravileri sika olmakla birlikte senedinde inkıta olduğundan hadis
munkatıdır. Daha geniş izahat tezimizin sonunda yeralan değerlendirme bölümünde
yapılmıştır.
81
* * *
100(A-2) �"3RKا� �'� �� �Lن ����� �� �"� ��� ا�")(� � �)%* ��� 1!�دة ������ خ��� �� ا��Iرث ����� *%(�
�'(7 و *'& t$1 و �& ی4)� ه� ��� =���ا ا���� و ----ا��C2ب �1ل &R'ای. ا���� و ان ر*�ل ا8 :'� ا� T�Gن ��ان اخ�
(İbn Mace, Ticarat,58, 2267)ا��ی$.
Hz. Ömer’ in rivaveti ile aynıdır
(İbn Hacer, Takribu’t-Tehzib, II, 243) �"3RKا� �'� �� �Lن �� �'� �� �Lث –ن -
�")KRا� &)'* �� �)$� � (İbn Hacer, a.g.e., I, 256)– ث –خ��� �� ا��Iرث �
(İbn Hacer, a.g.e., I, 360) –ث –*%(� �� ا�� ��و�.
� 1!�دة ا�)�و*� � .��� (İbn Hacer, a.g.e., II, 26)– ث –1!�دة �� د
��"�و � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 364)– ث –ا�"G2و�� *%(� �� ا�")(� �� �Gن �� ا�� وه� �
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� (İbn Hacer, a.g.e., I, 715) – ث – Bu hadisin bütün ravileri sika olmakla birlikte senedinde inkıta olduğundan hadis munkatıdır. Daha geniş izahat tezimizin sonunda yeralan değerlendirme bölümünde yapılmıştır.
* * *
101 (C-3)�"R���$�س رض� ا8 �� �� �$%Bا� �� &:�� ���F$. ����� *4(�ن �� .L)$1 �����---- خ�Y &� �1ل
�'9 ا��$� :'9 ا8 �'(7 و*'& Yی. ا���� T�Gی. نY(Buhari, Tefsi'rul-Kur'an, 4180)
İbn Abbas’ın (s.a.v.) rivayeti şöyledir.’’ Rasüllullah’a (s.a.v.) inen son ayet riba ayetidir.’’
�����.$F� �� *4(�ن ا�)�ائ �� �"I� � – ص – �
(Ahmet b. Hanbel, Yahya b. Main: Sika; İbn Hiraş, Ebu Hatim er-Razi, Nesai: Sika. Burada ki
cerh ta’dil lafızları müphemdir. Ancak carihlerin sayısı muadillerden daha fazla olduğundan ravi
hakkındaki saduk lafzı tercih edilmiştir. Mizzi, a.g.e., XXIII, 481)
� �)�وق ا�?�ري � �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., I, 371) – ث -*4(�ن �
� *'("�ن ا��Nل� &:�� (İbn Hacer, a.g.e., I, 457) – ث -
��� �$%Bا� �ا�(�/ � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461) ث –� �
� ه�/& � �'C"ا� �$� ��$�س � � (İbn Hacer, a.g.e., I, 504)– ث –�$�ا8 �
Bu hadisin ravileri arasında saduk bir ravi bulunması sebebiyle hadis, hasendir. Ancak,
82
(İbn Mace, Ticarat, 2267; Darimi, Mukaddime, 129) gibi hadisi destekleyen rivayetlerin
bulunmasından dolayı hadis sahih li ğayrihi derecesine ulaşmaktadır.
3.RİBA İLE İLGİLİ DİĞER HADİSLER
102 (A-1)� �C�1ل �& خ �"� �� �� �$%Bا� ��� أ�� �(�ن � �R(� �� �'�"� ����� أ�� ��� �� أ�� /($. �����
&� 7)'� �1ل أ�� �%� أN وإن ا�2"� نGل ت�Iی"�R ی�م نGل ---�'9 ��$� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =I"� ا8 وأ��9
وه9 �� خ"). أ/(�ء �� ا�C�I. وا�B%(� وا�!"� وا��G(� وا�%)� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@�. أ/(�ء وددت أی�R ا���س
,Müslim, Tefsir,6)& آ�ن ��R إ�(�� =(�R ا��K وا��@�. وأ��اب �� أ��اب ا���� أن ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'
5360)
Hz. Ömer’in (r.a.) Peygamber’den rivayeti şöyledir.’’ Dikkat edin! Bugün içkinin haram
kilınmasına dair ayet nazil oldu. İçki şu beş şeyden yapılır: Buğday, arpa, hurma, kurıu
üzüm ve bal. İçki aklı sarhoş eden şeydir. Ey insanlar Rasüllulah’ın aramızdan
ayrılmadan önce şu üç şeyi açıklamasını isterdim: Dedenin mirastaki payını, kelaleyi ve
riba çeşitlerini.
�C*ا�� /($. ا��اه(& ا��ا �� �"I� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 528)– ث –�$�ا8 �
�R(� �� �'� )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II, 703 (- ث -
� �(�ن � �)%* �� �)I303(– ث –ی İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,(
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� )(İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I ,461 ث –
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� ),715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث –
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
103(A-2) 9�'�� ا���C2ب � �"� T%"* �1ل �"� �� �� �$%Bا� ��و����� أ�� آ�ی� أخ$�ن� �� إدریd ����� أ�� �(�ن
�& أ�� �%� أی�R ا���س =jن7 ن�Gل ت��Iی& ا�2"�� وه�9 ��� خ"�). ��� ا�%��� ----� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ی�Fل��$
83
وا�!"� وا�%)� وا�C�I. وا�B%(� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@ث أی�R ا���س وددت أن ر*�ل ا8 :�'9 ا8 �'(�7 و*�'& آ��ن
��Rا ن�!�R إ�(7 ا��K وا� �R)= ��)إ� �R� (Müslim, Tefsir,6, 5361)�@�. وأ��اب �� أ��اب ا����
Hz. Ömer’in rivayeti ile aynıdır.
� ا�%@ء �� آ�ی� ا�R"�ان� � �"I�- ث - (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,121(
�$�ا���"�ن �� اN*�د �� یGی� �� dادری � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 477) –ث -�$�ا8 �
� �(�ن � �)%* �� �)I303(– ث –ی İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, II,(
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461) ث –
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �
�� �"� ,715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث – ا��C2ب �� ن4(�
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
* * *
104(A-3) ��1ل ��& ����� أ� ��"R���"�� رض�� ا8 ��� ��� �$%Bا� ��� أ�� �(�ن ا�!("� � 9)Iء ����� ی��� أ�� ر� �"
�'9 ��$� ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& =�Fل �"� �Cخ"�). أ/�(�ء ا�%��� ----خ � إن�7 ��1 ن�Gل ت��Iی& ا�2"�� وه�� ��
ر*�ل ا8 :'9 ا8 �'(7 و*'& ��& ی�4ر���1 �!�9 وا�!"� وا�C�I. وا�B%(� وا�%)� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@ث وددت أن
�� ا���ز ��1ل ذاك ��& ی��� ��(��� ,�Lء ی�B= و�"�ی%�R إ�(�� ��Rا ا��K وا��@�. وأ��اب �� أ��اب ا���� �1ل T'1 ی� أ��
� أ���� �(���ن �����ن ا�%���� ���� �"���د ����"��� و���1ل ����Kج ���R� 9��'�����R ا��$��� :��'9 ا8 �'(��7 و*��'& أو ���1ل 9��'�
�)�Gا�(Buhari, Eşrabe,74, 5160)
Hz. Ömer’in rivayeti ile aynıdır.
�$�ا8 �� ای�ب � (İbn Hacer, Takribu't- Tehzib, I, 38) – ث –ا�"� �
�)Iوخ ی�= �� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303) – ث –�
�)Iن ی�)� �� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)– ث -�
�� ���� �$%Bا� �ث – /�ا�( (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461)
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� ) ,715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث –
Bu hadisin bütün ravilerinin sika olması sebebiyle hadis sahihtir.
84
* * *
105(A-4) &ی�Iل تG�1ل �& ن �"� �� �"� �� �� �$%Bإ��اه(& ��� أ�� �(�ن ����� ا� �� �)������ أ�"� �� ��$� ��� إ*"�
دت أن ا�2"� ی�م نGل وه� �� خ"). أ/(�ء �� ا�%�� وا�!"� وا�%)� وا�C�I. وا�B%(� وا�2"� �� خ��� ا�%F� و�@ث ود
��Rا ن�!�R إ�(7 ا��K وا��@�. وأ��اب �� أ��اب ا���� �R)= ��)إ� �R%7 و*'& �& ی�4ر��1 �!9 ی)'� Ebu)ر*�ل ا8 :'9 ا8
Davud, Eşribe,50,3184)
Hz. Ömer’in rivayeti ile aynıdır.
��أ�"� �� �"I� �$�� ن��$)Bا*� ا� � (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 44) – ث – �� ه@ل �
� إ��اه(&� �)� (İbn Hacer, a.g.e., I, 90) – ث – �� �F)& اN*�ي إ*"�
�)Iن ی�)� �� �)%* � (İbn Hacer, a.g.e., II, 303)– ث -�
�$%Bا� �ا�(�/ �� ���� (İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I, 461) ث –
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� � )İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I,516) – ث –�$�ا8 �
� ا��C2ب �� ن4(� � �"� ) ,715İbn Hacer, Takribu't-Tehzib, I (- ث –
Bu hadisin bütün ravileri sika olduğundan hadis sahihtir.
85
3. DEĞERLENDİRME .
Bu bölümde dört konu üzerinde duracağız. Öncelikle Ribe’l-Fadl’a dair hadislerle
Rib’en- Nesie hadisleri arasındaki tearuz üzerinde durduktan sonra hayvanın hayvanla
vadeli satışı hakkındaki hadisleri hem kendi aralarında hem de Ribe’l-Fadl’a dair
hadislerle değerlendireceğiz. İkinci bölümde ribayı kötüleyen hadisleri son olarak ta
riba ayetine dair olan hadisleri değerlendireceğiz. .
''Riba sadece nesiededir.'' hadisleriyle, Ribe'l Fadl’a dair hadisler metin açısından
çatışmaktadırlar. Riba sadece vadeli satışlarda ise Ribe’l-Fadl hadislerindeki fazlalık
riba değildir. Zahiren bu tearuz görünse de, “riba sadece nesiededir.” cümlesini ribanın
en şiddetlisi, en kötüsü nesiededir şeklinde tevil edilmiştir. Hadisteki nefiyden murat
kemalin nefyidir. Aslın neyfi değildir. ( San’ani, Sübülü’s- Selam Şerhi Bulugü'l-
Meram, III,51,Kahire,1997) .
Ribe’l–Fadl’a dair hadislerin metinlerine getirilen eleştirilerden biri kalite farkıdır. Aynı
cins malların mübadele ve takas edilmesi halinde, bu malların kalitelerine itibar
edilmeyip, iyi vasıflı malların, düşük vasıflı mallarla bir, aynı hükümde tutulma
sorunudur ( Uludağ, Süleyman, İslam da Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış, s. 69,
İstanbul, 1989 ). İki ölçek kalitesiz hurma karşılığı, bir ölçek kaliteli hurma alamaya
dair hadisleri daha önce zikretmiştik. Burada Hz. Peygamber (S.A.V) bu alış – veriş
yapan Hz. Bilal’e : “Yazık, yazık! Yaptığın iş ribadır, kendi hurmanı önce sat, sonra
ihtiyaç duyduğun hurmayı satın al” demiştir. Buradan da anlaşılacağına göre aynı cins
malları değişme hususunda kalite farkı sorunu yaşama durumu olacaksa önce eldeki
malı satıp daha sonra karşıdaki malı satın almakla bu sorun aşılmış olunacaktır. Bu
uygulamayla da malın malla mübadele edilmesi durumunda ki aldanmanın da önüne
geçilmiş olunacaktır.
Hayvanın hayvanla vadeli satışına izin veren hadislerle Ribe’l–Fadl’a dair hadislerin
metin açısından çeliştiği, hayvandaki fazlalık caizken neden eşyayı-sitte hadisinde
geçen altı maddenin fazlalığı caiz olup olmadığı tartışıla gelmiştir. Hatta bundan dolayı
fadl ribasından bahseden hadislerin sahih olmadığı çünkü hayvanın alım satımlarında
86
fadl ribasının bahis konusu olmadığı hususunda ulemanın ittifakı olduğu cumhura göre
de bunda nesie ribası olmadığı üzerinde durulmuştur ( Uludağ, Süleyman, a.g.e., 67 ).
Hayvanın hayvanla vadeli satışı hususundaki hadislere baktığımızda hadisler iki gruba
ayrılmaktadır. Hayvanın hayvanla satışına izin verenler hadisler: Buhari, Buyu, 108;
bab başlığıdır; Tirmizi, Buyu, 1159; Muvatta, Buyu, 1168;Ahmet b. Hanbel, Baki
Müsnedi’l-Müksirin, 13812; İbn Mace Ticaret, 2262. Hayvanın hayvanla vadeli satışını
yasaklayan hadisler: Ebu Davut, Buyu, 2912; Tirmizi, Buyu, 1158; İbn Mace, Ticaret,
2261; Darimi, Buyu, 2451; Nesai, Buyu, 4541. Bu iki grup hadisi sened tenkidi
açısından karşılaştırdığımızda hayvanını hayvanla vadeli satışına izin veren hadislerin
ravilerinin, bu alış- verişi yasaklayan hadislerin ravilerinden daha az güvenilir olduğu
ortaya çıkmaktadır.
Hayvanın hayvanla vadeli satışına izin veren hadislere baktığımızda birçok kaynakta
“Buhari, Buyu, 108” şeklinde geçen hadisin sadece bab başlığı olduğunu görmekteyiz.
Tırmızı'nin hadisinin sendin deki ravilerden ikisi saduktur. Bunlardan birincisi
Haccactır. Kendisi saduk, tedlis yapan ve hatası çok olan bir ravi olarak tespit edilmiştir
( İbn Hacer, Takribu’t–Tezhip, I, 188). İkinci ravi ise Ebu Zübeyr’dir. Bu ravi hakkında
da saduk olduğu ve tedlis yaptığı söylenmiştir ( İbn Hace, a.g.e., II, 132). Muvatta’da
geçen hadis ise maktudur. Ahmet B. Hanbel’in müsnedinde geçen hadiste ise Nasr b.
Bab isimli ravi kezzaptır ( İbn Ebi Hatim, el-Cerh ve't - Tadil, VIII, 469; Mizzi,
Tehzibu’l- Kemal, VIII, 140). İbn Mace’nin süneninde geçen hadiste ise Tirmizi’nin
süneninde geçen Haccac ve Ebu Zübeyr bulunmaktadır.
Hayvanın hayvanla vadeli satışını yasaklayan hadislere gelince, Ebu Davut’un,
Tirmizi'nin ve İbn Mace’nin süneninde geçen hadislerin bütün ravileri sikadır ( Musab.
İsmail : İbn Hacer, Takribut- Tehzib, I ,220; Hammad b. Seleme: İbn Hacer, a.g.e., I,
237; Katede: İbn Hacer, a.g.e., II, 26; Semura b. Cündüb: İbn Hacer, a.g.e., I ,395;
Abdullah b. Said : İbn Hacer , a.g.e., I , 497 ; Abdetü b. Süleyman: İbn Hacer, a.g.e., I,
628; Hassan b. Ebi Hasan : İbn Hace, a.g.e., I , 202 ). Darim’nin süneninde geçen
hadisin ravilerinden sadece Cafer b. Avn saduktur, diğerleri sikadır ( İbn Hacer, a.g.e.,
I, 163) . Nesai’nin süneninde geçen hadisin ravilerinden sadece Ahmet b. Fadele saduk
olup diğerleri sikadır. ( İbn Hacer, a.g.e. , I, 49).
87
Bu iki grup hadisten bir grubu tercih etmek gerekirse sened tenkidi açısından daha
sıhhatli olan hayvanın hayvanla vadeli satışını yasaklayan hadisleri tercih etmek gerekir.
Bu noktada Ribe’l -Fadl’a dair hadislerin tearuz içinde olduğu söylemi hayvanın
hayvanla vadeli satışına izin veren hadisler için geçerlidir. Ancak tercih noktamız
hayvanın hayvanla vadeli satışını yasaklayan hadislerden yana olduğundan Ribe’l-
Fadl’a dair hadislerle araların da bir çelişki olmadığı gibi illetleri farklı olsa da araları
cemedilmiş olmaktadır. İslam Ansiklopedisi'nin ''faiz'' maddesini yazan İsmail Özsoy
hayvanın hayvanla vadeli satışı hususundaki İbn Mace'de geçen Semura hadisinin (İbn
Mace, Ticarat, 2261) zayıf olduğunu belirtip, buna rağmen Ebu Hanife ve Ahmet b.
Hanbel'in bu vadeli satışı caiz görmediklerine dair eleştiride bulunmuştur.(İslam
Ansiklopedisi, Faiz maddesi, C.13, S.110–126) Hâlbuki biraz önce sened tenkidini
sunduğumuz bu hadisin bütün ravileri sika olup, hadis sahihtir.
Ribe'l-Fadl'a dair hadisleri fıkıh uleması sıhhatlerinde bir problem görmeyerek
kullanmışlardır. İhtilaf ettikleri nokta ise ribe'l-fadl hadislerinde geçen maddelerin
illetlerindeki farklılıktır. Ebu Hanife bu maddelerin ölçülme ve tartılma durumlarına bir
ayırıma tabii tutup, illetini mevzunat ve mekilat olarak belirler. Şafii ise bu maddelerin
yiyecek ve para olma durumlarına göre bir ayırıma tabii tutup, illetini nukud ve ma'dum
olarak belirlemiştir.(el-Mevsili, el-İhtiyar, II, 30) illet farklılığından dolayı farklı
hükümler çıkmaktadır. Ancak bu hükümler bizim konumuz dışındadır. Fıkıh âlimlerinin
ribe'l-fadl'la dair hadisleri alıp üzerlerine hüküm bina etmelri bu hadislerin saıhhatinde
bir sorunun olmadığına dair başka bir delildir.
Ribayı lanetleyen, nehyeden ve kötüleyen hadisler terhib hadisleri olup fıkhi bir hüküm
içermemektedirler. Bu hadislere riba yasağına uymayanların dünya ve ahirette başlarına
gelecek olan maddi ve manevi felaketleri dile getirmektedirler. Hadislerin içeriğindeki
müeyyide ve tehditlerle inananları ribadan vazgeçirmeyi hedeflemektedirler. Yedi ve
dokuz mahvedici günahı sayan hadislerde günahlardan birisi olarak riba sayılmıştır.
Diğerleri ise şirk, zina, katillik, hırsızlık, sihir, kazif, savaştan kaçma, yetim malı
yemedir. Bu günahlarla riba bir tutulmuştur. “ Öyle bir zaman gelecek ki riba yemeyen
hiçbir kimse kalmayacak, kalsa bile onlara da ribanın tozu bulaşacaktır” şeklindeki
hadisler gayba dair haber veren hadislerdir. Bu hadisler ribanın yaygınlaştığı bir döneme
dikkat çektiği açıktır. Cahiliyye ribasının kaldırıldığına dair hadisler veda haccında
88
söylenmiş olup, cahiliyye dönemindeki ribanın yürürlükten kaldırıldığını ve hükümsüz
olduğunu ifade etmektedir. Giriş bölümünde cahiliyye ribası hakkında bilgi verilmiştir.
Riba Kur’an’ da daha önce yasaklandığından bu hadis yeni bir şey söylememiştir,
sadece eski söylenenleri tekrar ve teyyid etmiştir. Ribanın en kolayının, en azının bir
insanın annesiyle zina etmesine benzetilen hadisin Ebu Ma’şer’den dolayı zayıf
olduğunu daha önce belirtmiştik.
Riba ayetinin Kur’an’ın nazil olan son ayeti olduğuna dair hadisleri belirtmiştik. Ancak
son nazil olan süre ve hadis konusunda hadislerde farklı farklı sure ve ayet isimleri
geçmektedir. Son nazil olan ayetin, Nisa suresinin Kalele’den bahseden son ayeti (Nisa,
176) olduğunu hadislerde belirtmiştik. ( Buhari, Tefsirü’l-Kur'an, 2967 ). Son nazil olan
surenin Lehep suresi olduğuna dairde hadisler bulunmaktadır ( Müslim, Tefsirü’l-
Kur'an, 5349 ). Yine son nazil olan sürenin Maide suresi olduğu belirtilmiştir ( Tirmizi,
Tefsürü’l –Kur’an, 2989). Buradan da anlaşılacağı üzere son nazil olan süre ve ayet
konusunda farklı haberler rivayet olunmuştur. Bundan dolayı riba ayetinin nazil olan
son ayet olduğunu kesin olarak söylemek mümkün değildir.
Birden fazla varyantı bulunan hadislerin şemalarını çizdik. Aynı şema grubuna dâhil
olup, bazı metin farklılığı bulunan hadisleri belirttik. Şemaları çizmemizdeki amaç
senedte bir inkıtanın olup olmadığını tespit etmektir. Bu incelememiz neticesinde, nazil
olan son ayetin riba ayeti olduğuna dair hadislerden Darimi, Mukaddime, 129 numaralı
hadisin senedinde inkıta olduğunu tespit ettik. Bu hadisin senedinin sahabe ve tabiun
tabakasında Hz. Ömer ve Amir b. Şerahil geçmektedir. Hz. Ömer'in vefat tarihi H.
23'tür. Amir b. Şerahil'in doğum-ölüm tarihi ise H.21-104'tür. (Mizzi, Tehzibu'l-Kemal,
XIV, 28) Görüldüğü üzere Amir b. Şerahil Hz. Ömer'in ölümünden iki yıl önce
doğmuştur. Amir'in Hz. Ömer'den hadis alması imkânsızdır. Bundan dolayı hadis
munkatıdır. Yine nazil olan son ayetin riba ayeti olduğuna dair hadislerden İbn Mace,
Ticarat, 2267 numaralı hadisin senedinin sahabe ve tabiun tabakasında Hz.Ömer ve Said
b. Müseyyeb geçmektedir. Hz.Ömer'in vefat tarihi H.23'tür. Said b. Müseyyeb'in
doğum-ölüm tarihi ise H.25-93'tür. (Mizzi, Tehzibu'l-Kemal, XI, 66) Said b. Müseyyeb
Hz.Ömer'in vefatından iki yıl sonra doğmuştur ondan hadis alması mümkün
olmadığından, hadis munkatıdır.
89
Ribe'l Fadl'a dair altı maddeyi içeren hadislerden Nesai, Buyu, 4486 numaralı hadisin
sahabe ve tabiun tabakasında Ubade b. Samet ve Müslin b. Yesssar bulunmaktadır.
Müslim b. Yesssar'ın hocaları arasında Ubade b. Samet bulunmamaktadır.(Mizzi,
Tehzibu'l-Kemal, XXVII, 553) Senetteki bu inkıtadan dolayı hadis munkatıdır.
Riba yiyeni lanetleyen – nehyeden hadislerden, Nesai, Zinet, 5015; Nesai, Zinet, 5016
ve cahiliye ribasının kaldırıldığına dair hadislerden, Darimi, Buyu, 2422 numaralı
hadislerde sahabe tabakası atlanarak, Peygamberimize (S.A.V.) ulaşılmıştır. Bundan
dolayı bu hadisler mürseldir.
Merfu olmayan riba hadislerini yüzeysel olarak incelediğimizde, tezimizdeki
hadislerden çok farklı bir hadise rastlanılmamıştır. Genel olarak sahabeleri ve metinleri
bir noktada toplanmamıştır. Ancak bu nitelikteki hadislerin daha kapsamlı bir
incelemeye tabii tutulması isabetli olacaktır.
90
SONUÇ
Merfu nitelikli riba hadsisleri üzerinde yapmış olduğumuz çalışma neticesinde ribe'l-
fadl'a dair hadislerden “Nesai, Buyu, 4486” numaralı hadisin sahabe ve tabiun
tabakasında inkıta olduğundan hadisin munkatı olduğunu tespit ettik. Ancak ribe'l-fadl'a
dair diğer bütün hadislerin sahih olduğunu ve bu hadislere yapılan eleştirilerinde
haksızlığını ortaya koyduk.
Riba yiyeni lanetleyen-nehyeden hadislerden “Nesai, Zinet, 5015; Nesai, Zinet, 5016”
ve cahiliye ribasının kaldırıldığına dair hadislerden “Darimi, Buyu, 2422” numaralı
hadislerin sahabe tabakası atlanarak peygambere ulaşıldığından bu hadislerin mürsel
olduğunu tepit ettik. Nazil olan son ayetin riba ayeti olduğuna dair hadislerden “Darimi,
Mukaddime, 129” ve “İbn Mace, Ticarat, 2262” numaralı hadislerin sahabe ve tabiun
tabakasında inkıta bulunduğundan bu iki hadisin munkatı hadis olduğunu belirledik.
Ribanın en basitinin, bir insanın annesiyle zina etmesine benzetilen “İbn Mace, Ticarat,
2265” numaralı hadisin senedinde Ebu Maşer'in bulunmasından dolayı zayıf hadis
olduğunu ortaya koyduk.
Senedinde saduk ravi bulunmasından dolayı hasen olan hadislerin, sahih senetle gelen
mütabi ve şahidlerini bularak bu hadislerin sahih derecesine çıktığını tespit ettik. Ribaya
dair yapılan çalışmalarda hadislerin metinleri dikkate alınıp senetlerinin sıhhatine
bakılmadığını, bu durumunda yanlış sonuçlara ulaştırdığını ortaya koyduk.
Riba ile ilgili hükümlerin delillerinin tamamı hadislere dayanmaktadır. Hadislerin sıhhat
dereceleri bu hadisler üzerine kurulmuş hükümlerin doğruluğunu ve yanlışlığını da
göstermektedir. Ribaya dair ahkâm hadislerin sened tenkitlerine çok ciddi bir sorunla
karşılaşılmamıştır. Hadislerin metinlerindeki zahiri tearuzlar delilleriyle çözüme
ulaştırılmaya gidilmiştir Tezimiz fıkıh alanında riba ile ilgili kaynak oluşturacak
niteliktedir. En azından riba konusunda hüküm verileceği zaman, kullanılacak hadislerin
sıhhatlerine ulaşılabilecek bir eser ortaya konmuştur.
91
BİBLİYOGRAFYA
AHMET B. HANBEL, el-Müsned, I-VI, İstanbul, 1982
AHMET NAİM, Sahih-i Buhari muhtasarı Tecridi sarih Tercemesi, I – III, Ankara,
1984
ASIM EFENDİ, Kamus Tercemesi, I – IV, İstanbul, 1305
BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuku İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, I – VIII,
İstanbul, 1305
BUHARİ, Muhmmed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahih, I-VIII, Beyrut, 1987
DAREKUTNİ, Ali b. Ömer ed-Darekutni, es-Sünenü’d-Darekutni, I-IV, Beyrut, t.s.
DARİMİ, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fadl b. Behram ed-Darimi,
es-Sünenü’d-Darimi, I-II, Beyrut, t.s.
EBU DAVUD, Süleyman b. Eşa’s es-Sicistani el-Ezdi, es-Sünenü Ebu Davud, I-V,
İstanbul, 1985
el-MEVSİLİ, Abdullah b. Mahmud b. Mevdudi el-Mevsili el-Hanefiyyi, el-İhtiyar li
Tali’l-Muhtar, İstanbul, 1991
el-MİZZİ, Ebu’l-Haccac Yusuf, Tehzibu’l-Kemal fi Esmai’r-Rical, I-XXV, Beyrut,
2002
HATİP, Ahmet b. Ali b.Sabit b. Ahmet Mehdi Ebu Bekr el-Hatip el-Bağdadi, Tarihu
Bağdat, I-XXIV, Beyrut, 1997
---------, el-Kifaye fi ilmi’r-Rivaye, Medine, t.s.
İBN ABDİLBERR, Ebu Ömer Yusuf b. Abdilberr en-Nemeni el-Kurtubi, el-İsti’ab fi
Ma’rifeti’l-Ashab, I-IV, Beyrut, 2002
İBN EBİ HATİM, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Ebi Hatim Muhammed b. İdris b.
el-Münzir et-Temimi el-Hanzali er-Razi, Kitabu’l-Cerh ve’t-Ta’dil, I-X, Beyrut, 2002
İBN HACER, Şihabuddin Ebu’l-Fadl Ahmet b. Ali b. Muhammed b. Hacer, el-İsabe fi
Temyizi’s-SahabeI- IX, Beyrut,1995
---------------, Lisanü’l-Mizan, I-VIII, Beyrut, 1971
---------------, Tehzibu’t-Tehzib, I,IV, Beyrut, 2001
---------------, Takribu’t-Tehzib, I-II, Beyrut, 1995
İBN HIBBAN, Ebu Hatim Muhammed b. Hıbban b. Ahmet et-Temimi el-Busti, el-
İhsan bi Tertibi Sahihi İbn Hıbban, I-XI, Beyrut, 1987
92
İBN MACE, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvini, es-Sünenü İbn Mace, I-II,
İstanbul, 1981
İBN MANZUR, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Mazur el-Ifrıki
el-Mısri, Lisanu’l-Arab, I-XVIII, Beyrut, 1997
İBNU’S-SALAH, Ebu Ömer Osman b. Abdirrahman eş-Şehrizuri, Mukaddimetü
İbnu’s-Salah fi Ulumi-Hadis, Kahire, t.s.
İSLAM ANSİKLOPEDİSİ, TDVİA, İstanbul, 1996
KARAMAN, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, I-III, İstanbul, 1991
LEKNEVİ, Ebu’l Hasenat Muhammed Abdülhayy el-Leknevi el-Hindi, er-Ref ve’t-
Tekmil fi’l-cerh ve’t-Ta’dil, Beyrut, 1987
ELFİYE, Mektebetü’l-Elfiye li’s-Sünnetü’n-Nebeviye, Turath, Beyrut
MALİK B. ENES, el-Muvatta, I-II, Mısır, 1951
MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kureyşi, el-Camiu’s-Sahih, I-V, Beyrut,
1982
NESAİ, Ebu Abdurrahman Ahmet b. Şuayb b. Ali b. Bahr b. Sinan b. Dinar en-Nesai,
es-Sünenü Nesai, I-VIII, Beyrut, 2001
NEVEVİ, Muhyittin Yahya b. Şeref Hasen b. Hüseyn en-Nevevi, et-Takribu'n-Nevevi,
Kahire, 1968
SANA’Nİ, Muhammed b. İsmail es-Sana’ni, Sübülüs Selam Şerhu Buluğu’l- Meram,
Beyrut, 1997
SUYUTİ, Celaluddin Abdurrahman b. Ebi Bekr es-Suyuti, el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’an,
Beytur, 1973
POLAT, Selahattin, Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri, Ankara, 1985
TABERİ, İbn Cerir, Camiu’l-Beyan, I-III, Kahire, t.s.
TİRMİZİ, Muhammed b. İsa b. Sevre et-Tirmizi, es-Sünenü’t-Tirmizi, I-V, Beyrut,
1986
ULUDAĞ, Süleyman, İslamda Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış, İstanbul, 1988
WENSİNCK, A. J. Concordance et Indices de ta Tradition Musulmane, (el-Mu’cemu’l-
Müfehres li Elfazi’l-Hadisi’n-Nebevi, I-VIII, İstanbul, 1980
ZEHEBİ, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Osman b. Kaymaz et-
Türkmani ez-Zehebi, Mi’zanu’l-İtidal fi Nakdi’r-Rical, Beyrut, 1995
---------, Siyeru a’lemi’n-Nübela, I-XXIII, Beyrut, 1985
---------, Tezkiretü’l-Huffaz, I-III, Beyrut, t.s.
108
ÖZGEÇMİŞ 16.05.1974 tarihinde Almanya’nın Berlin kentinde dünyaya geldi. İlköğrenimine
Kayseri Gazi Osman Paşa ilkokulunda başladıktan sonra ortaöğrenimini Melikgazi
İmam Hatip Lisesinde tamamladı.1992 yılında yapılan üniversite sınavlarında Erciyes
Üniversitesi İlahiyat Fakültesini kazandı. 1997 yılında bu üniversiteyi başarı ile
tamamladı. Aynı yıl vatani görevini Erzincan‘da yerine getirdi. 2001 yılında Diyanet
İşleri Başkanlığında imam-hatip olarak göreve başladı.2001 yılında Erciyes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler Hadis bölümünde yüksek lisans
eğitimine başladı.2002 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı Kayseri Eğitim Merkezi için
açılan sınavı kazandı. 2005 yılında da başarı ile mezun oldu. Şuanda Kayseri ili
Felâhiye ilçesinde vaiz olarak görev yapmaktadır.
Adres: Gülük mahallesi Karakuş sok. Aksoy Ap. No: 8 Melikgazi / Kayseri Tel: 0352 330 08 31 e-mail: [email protected]