Tác động biến đổi khí hậu đến ngành trồng lúa

tại tỉnh Lào Cai và đề xuất giải pháp ứng phó

Đặng Thị Thanh Hoa

Trường Đại học Khoa học Tự nhiên

Luận văn ThS Chuyên ngành: Khoa học môi trường; Mã số 60 44 03 01

Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Văn Thắng

Năm bảo vệ: 2013

Abstract. Thu thập tài liệu, số liệu tổng hợp thông tin về điều kiện tự nhiên, môi

trường, sự phát triển kinh tế - xã hội, diễn biến, dao động và xu thế diễn biến của các

yếu tố khí hậu, kịch bản Biến đổi khí hậu (BĐKH) của tỉnh Lào Cai. Đánh giá tác

động của các yếu tố và hiện tượng khí hậu đến cây lúa ở Lào Cai. Xác định xu thế tác

động của BĐKH đến thời gian sinh trưởng, năng suất lúa theo các kịch bản BĐKH ở

tỉnh Lào Cai đến năm 2040. Đề xuất một số giải pháp ứng phó.

Keywords. Khoa học môi trường; Biến đổi khí hậu; Trồng lúa; Lào Cai.

Luận văn tốt nghiệp Đặng Thị Thanh Hoa – K19 CH MT

Khoa Môi trường 1 Trường ĐH Khoa học tự nhiên

MỞ ĐẦU

Biến đổi khí hậu (BĐKH) tác động đến những yếu tố cơ bản của đời sống

nhân loại trên phạm vi toàn cầu như nước, lương thực, sức khỏe và môi trường.

Nghiên cứu dự báo của IPCC (2007) và báo cáo đánh giá tác động kinh tế do biến

đổi khí hậu, báo cáo phát triển thế giới năm 2010 (WB, 2010, WB, 2010a) và nhiều

nghiên cứu khác cho thấy BĐKH đang gây ra những thảm họa mang tính toàn cầu

về thiên nhiên, môi trường, đe dọa cuộc sống hàng triệu người trên khắp hành tinh,

có thể làm bùng nổ các làn sóng di cư, thậm chí đe dọa sự tồn tại của nhiều quốc gia

ở vị trí thấp so với mực nước biển. Kết quả đánh giá từ các nghiên cứu này dự báo

rằng đến năm 2050, khoảng 150 triệu người có thể phải rời khỏi những khu vực

duyên hải do nước biển dâng làm ngập lụt, sạt lở đất và xâm nhiễm mặn. Đến năm

2080, sản lượng ngũ cốc sẽ giảm 2 - 4% trong khi giá ngũ cốc có thể tăng 13 - 45%,

và nạn đói có thể tác động đến 35 - 60% dân số thế giới; mực nước biển dâng nhanh

có thể gây ngập lụt và xâm nhập mặn ở những vùng đất thấp do đó ảnh hưởng đến

nông nghiệp, công nghiệp và hệ thống kinh tế - xã hội trong tương lai. Nếu dự báo

này xảy ra, biến đổi khí hậu sẽ gây ra những thay đổi lớn ở một số khu vực trên thế

giới, đẩy nhiều vùng trở thành các khu vực đói nghèo do thiên tai, hạn hán,...

Việt Nam, một nước đang phát triển trong thời kỳ công nghiệp hóa, nằm

trong nhóm nước dễ bị tổn thương do BĐKH. Theo các kịch bản BĐKH đối với

nhiệt độ và lượng mưa được xây dựng cho bảy vùng khí hậu của Việt Nam (Tây

Bắc, Đông Bắc, Đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và

Nam Bộ), lượng mưa mùa khô có thể giảm ở hầu hết các vùng khí hậu của nước ta.

Ngược lại, lượng mưa mùa mưa và tổng lượng mưa năm có thể tăng ở tất cả các

vùng khí hậu. Theo kịch bản BĐKH đối với nhiệt độ, mùa đông có thể tăng nhanh

hơn so với nhiệt độ mùa hè ở tất cả các vùng khí hậu của nước ta.

Tình hình BĐKH ở Lào Cai đã ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và sinh kế của

các cộng đồng dân cư nghèo. Đây là một trong những địa phương chịu nhiều thiên

tai trên cả nước. Nhiều dấu hiệu cực đoan khí hậu thay đổi ngày càng khắc nghiệt

Luận văn tốt nghiệp Đặng Thị Thanh Hoa – K19 CH MT

Khoa Môi trường 2 Trường ĐH Khoa học tự nhiên

đã xảy ra, gây thiệt hại về cả người và của như những đợt rét kéo dài làm chết hàng

ngàn gia súc, những trận lụt ngày càng dữ dội, liên tiếp xảy ra ở khu vực phía Bắc.

Cũng theo kết quả nghiên cứu của Ban liên chính phủ về BĐKH lần thứ 4 (IPCC

AR4) 2007 thì năng suất lúa sẽ bị giảm khoảng 10% khi nhiệt độ không khí tăng

thêm 1oC, như vậy thì ngành nông nghiệp nói chung và ngành trồng lúa nói riêng sẽ

phải chịu nhiều tác động do BĐKH gây ra.

Việc kịp thời đưa ra những nhận định, đánh giá các tác động của BĐKH đối

với môi trường tự nhiên có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển kinh tế, đời sống của

người dân là vô cùng quan trọng. Do đó, đề tài: “Tác động biến đổi khí hậu đến

ngành trồng lúa tại tỉnh Lào Cai và đề xuất giải pháp ứng phó” với mục tiêu

đánh giá tác động của BĐKH đối với ngành trồng lúa tại tỉnh Lào Cai bao gồm tác

động đến diện tích, năng suất lúa, và lựa chọn giống cây trồng thích hợp có hiệu quả

kinh tế cao phù hợp với tình hình biến đổi của khí hậu, là nghiên cứu có ý nghĩa,

mang tính thiết thực đối với các nhà quản lý tại địa phương. Đó cũng là những đề

xuất ban đầu làm tiền đề để ứng dụng nghiên cứu trong các lĩnh vực, dự án, công

trình nghiên cứu khác về BĐKH tại địa phương và cho các địa phương khác trong

cả nước.

Cấu trúc trong khóa luận gồm có 3 chương chính:

Chương 1. Tổng quan tài liệu

Chương 2. Mục tiêu, đối tượng, nội dung, phương pháp nghiên cứu

Chương 3. Tác động của BĐKH đến ngành trồng lúa và đề xuất giải pháp

ứng phó.

Luận văn tốt nghiệp Đặng Thị Thanh Hoa – K19 CH MT

Khoa Môi trường 91 Trường ĐH Khoa học tự nhiên

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2011), Kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng

cho Việt Nam.

2. Chi cục thống kê tỉnh Lào Cai (2012), Niên giám thống kê tỉnh Lào Cai.

3. Nguyễn Văn Thắng và nnk (2011), Biến đổi khí hậu và tác động ở Việt Nam, Nhà

xuất bản khoa học và kỹ thuật, Hà Nội.

4. Nguyễn Việt Nam (2013), Đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương với biến đổi khí

hậu làm cơ sở xây dựng các chính sách và hoạt động hỗ trợ hiệu quả cho các vùng

chịu tác động của biến đổi khí hậu. Đề tài trong nhiệm vụ ứng phó với BĐKH lĩnh

vực nông nghiệp và phát triển nông thôn giai đoạn 2011-2015.

5. Nguyễn Văn Thắng (2010), Nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến các

điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và đề xuất các giải pháp chiến lược

phòng tránh, giảm nhẹ và thích nghi, phục vụ phát triển bền vững kinh tế - xã hội ở

Việt Nam, Đề tài cấp Nhà nước KC.08/06-10, Hà Nội, 2010.

6. Phạm Quang Hà (2010), Đánh giá tác động, xác định các giải pháp ứng phó, xây

dựng và triển khai các kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu trong các

lĩnh vực Nông nghiệp, Thủy sản. Đề tài trong nhiệm vụ ứng phó với BĐKH lĩnh

vực Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giai đoạn 2011-2015.

7. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai (2012), Báo cáo sản xuất lúa

các năm.

8. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai (2012), Báo cáo cơ cấu

giống lúa tỉnh Lào Cai.

9. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai (2012), Kịch bản biến đổi khí hậu

tỉnh Lào Cai.

Luận văn tốt nghiệp Đặng Thị Thanh Hoa – K19 CH MT

Khoa Môi trường 92 Trường ĐH Khoa học tự nhiên

10. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai (2012), Kế hoạch hành động triển

khai thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH tỉnh Lào Cai.

11. Trần Văn Thể (2009), Nghiên cứu tác động của BĐKH đến nông nghiệp và giải

pháp ứng phó (Trồng trọt). Báo cáo tổng kết Dự án UNDP – MARD.

12. Trần Thục và nnk (2011), Tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước

Việt Nam, Viện Khoa học khí tượng Thủy văn và Môi trường, Hà Nội.

13. Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (2012), Tác động của biến đổi khí hậu

tới tăng trưởng và phát triển kinh tế ở Việt Nam đến năm 2050, Nhà xuất bản Thống

kê, Hà Nội.

14. Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Môi trường (2012), Tài liệu hướng dẫn

đánh giá tác động của biến đổi khí hậu và xác định các giải pháp thích ứng, Nhà

xuất bản Tài nguyên – Môi trường và bản đồ Việt Nam, Hà Nội.

Tiếng Anh

15. Gerrit Hoogenboom, J.W.Jones, Cheryl Porter (2010), DSSAT v4.5 Overview.

16. WWF-India (2010), Impacts of Climate Change on Growth and Yield of Rice

and Wheat in the Upper Ganga Basin.