Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Te Maherea Whakaata 2015-2018
Page 2
upoko
Uaratanga me te Taketake 3
Rautaki 5
7
Ara ki 9
Ahunga Rautaki 2015 2018a. Whai ki Te Rautakib. Whakatipu ic. Hono ki kuad. Hono ki Matuae. Kia , kia
1112151618
Anga 19
me te 22
Aroturuki i te Kounga o Te Reo 24
26
Ko roto i Mahere Te Reo me noho matatapu kia kaua e whakaatuhia ki atu tangata,
. Kia kaua hoki e hangaruahia te katoa, , kiakaua e whakaatuhia rotomehemea kaore a Whakaatakia whakaae.
He aukatinga motuhake kei runga imomo hangarua, ,
, , , tohatoha, pukapuka .
©
Uaratanga me te
Page 4
Uaratanga me te Taketake
Ko te uara a Whakaata kia kia , kia e Aotearoa . Ko ta e whai nei ki te whakapiki i te me .
.
I tua atu o te kaupapa matua ki te whakatairanga i te reo me whakahauhia ana e Te Ture Aratuku Whakaata Irirangi kia:
• i roto i i te nuinga o te me te maha atu i atu .
• Tukua whakamahinga me ki e hiahiatia ana.
• Whai aronga i roto i hanganga ki me hiahia o tamariki kei roto iakomanga rumaki akonga katoa.
• Horaina he ratonga ara -hangarau nei puta noa i Aotearoa kia noho kite tini mano mehemea ka taea.
• Poipoihia kia whanake te kaha o Whakaata ki te ma te whakangungu me te akoako.
Rautaki
Page 6
Rautaki
Ko Whakaata o matua o te Rautaki Reo i te taha o Te Taura Whiri
i i Aotearoa, ko ta Whakaata whakaputame te tuku huarahi pae mutunga ki pourewa maha me
hongere. Na , he nui kei a ia ki te whakaora, ki te whakatipu, te manaaki, te whakatairanga me te whakatangata whenua i
tikanga. Ma Whakaata tuku te reo kounga ki reanga reo katoamai i te reo , te reo rua, ki te reo o te hunga matatau.
Whakaata ki te mahi me tari katoa; Te Puni , Te Taura Whiri kia aitana whakapau kaha ki te anga whakamuatanga o te Rautaki
ki te whakatutuki i haepapatanga ture me te eke panuku o pakihi, kua whakaritehia e Whakaata mahere hei
tautoko i te Rautaki Kua kite a Whakaata ko te whakaora i te reo mahi nui e tika ana kia mahi me tari Karauna, me atu e whakapau kaha ana ki te whakaora i
ana me ,
Page 8
I te mea he umanga
titiro a Whakaata ki te
i toronga atu ki
o me iwi,
me tuku akoako,
whakangahau hoki me te i te
tirohanga ka uru atu a
Whakaata ki mahi
whakakaha i me te
iwi, te o Te Reo.
He nui motuhenga
ki te whakaora i
whakatau i whakamahinga ki
e hiahia ana ki te hono mai ki
a . Ko whakataunga
whakamana ana i
me te iwi.
Te Whakauru ki Reo
Page 10
Kia reo
Te whakaurunga ma te pouaka whakaata, tihi, pourewa ipurangi me momo waea , e taea ai e Whakaata whakakaha i te whakamahinga, te whakakahukahu, , me te whakakao tuhinga mo te reo i roto i te . Koia nei te tino, o te i te taonga i roto i tau.
Ia ka te reo ki te motu, i runga i te whakaaro kia puta atu ki katoa e ako ana i te reo tae atu kite hunga matatau. Hei tautoko i hongere pouaka whakaata me pourewa hou, me te hono ki pourewahapori, e taea ai e o ia reanga pakeke, o ia reanga reo te nei i runga ipurangi.
Ka arotahi kia whakawhiti i nga whakatairanga o Te Hongere Te Reo ki runga i a Whakaata ko te ka puea ake. I whakaritea te Hongere Te Reo hei motuhake i i te 4pm ki te 11pm ia .
Ahunga Rautaki 2015 - 2018
Page 12
E whai ana ki te Rautaki
Ko te whakarauoratanga o
tikanga kei te koingo o mahi rautaki a Whakaata
ko o e mahi nui ana
kia tutuki ai whainga.
Whainga o Te Mahere Reo
Te mana o te reo Kia whakapiki ake i i roto o Aotearoa
Te ako i te reoKia whakapiki ake i te nui o o
Aotearoa ki i
Reo Te kounga o te reo
Kia whakapiki ake i te o te tangata ki te whakarauora i
tautoko ana i te kounga me te whakamahi i te
raupi i mita- -iwi hoki.
reo
Kia whakapiki ake i te whakamahitanga i waenganui i
atu o o Aotearoa, i roto
rawa i kainga.
a.
Page 13
Te Whakatipu ib.
Te Mana o Te ReoTe o
te reoTe ako i te reo Te whakamahi Kaikini
Kua taunahatia e Te Taura Whiri i Te Reo e rima hei whakaora i te reo
Te Mana o te reo; Me nohome ai te
reo e kawhakamahia e atu hapori,
hoki o
Me whai te hunga e pikoko ana ki te ako i te reo ki
rauemiai toro ki te
hei reo ora heireo . He take nui kiawhakaritea he ara ako i te reo mai i te hunga katahi kaako kia whakawhiti atu ki te puna i te reo me te reanga i waenganui.
Me whakapiki ake ihou e ako ana e
whakamahi ana iMe kapi i a reangaako katoa ite hunga kairangi tae noa atuki te hunga ka , kia tipuwhakaritorito ai kiroto i te tangata. Koaronganui kia ai
ki waho atu o te akomanga ki momohoropaki o ia , o ia kia
tonu te reo kiwhakatipuranga kitaumata ako o te reo
matatau mai, reo ruamai, reo mai .
katoa mai i te hunga kore reo ki te hunga reo rua tae noa atu ki te hunga e matatau ana ki te reo.
Ka whakatairangatiamata punenga heiara tautoko ki te ako i te reo
ka mutu e whakapikiake ai i te kounga me te kairangitangame .
Page 14
Te Whakatipu i te reo b.Kua taunahatia e Te Taura Whiri i Te Reo e rima hei whakaora i :
Ka hono mai te 1.5 miriona ki a Whakaataia marama, reira e whai pitomata nui ai a
Whakaata ki te kaupapa whakamana i te reo, i te reo, ki te ako i te reo, me te
whakapiki ake i te o te tangata ki te reo me Ko ta Whakaatawaihanga e hihiko ai te tangata ki te rapu i te reo me te whai i .Ko o nui e whai hua ai
a Whakaata ko kaha ki te paihere ikatoa o te motu ki te
tirohanga hoki imatapihi ki te ao
Page 15
Fluent Speakers
Te waihanga te hunga matatau.
Language Learners Tamariki Rangatahi
reo.Enhance relevant content for
tamarikiTe waihanga auaha,
hoki te rangatahi.
- -ture
1 3 42
E 11 o te taupori matatauana ki , Te Tari Tatauranga o Aotearoa, 2013).
Ko he matatau e rata ana ki te rongo i te reo me te i
kiriata me takunetanga i roto ite reo.
ana ki te whakatairanga i te hongere o Te Reo Whakaatakia rite ai ki waka hourua te haere. Ka whakapiki ake i te o
momopourewa ataata a Whakaata
tonu tino kairangipainga katoa.
E 35 o te tauporiana i (Te Kupenga
Tatauranga o Aotearoa, 2013). Koe ana i
, he hunga e ako ana i te reo e rata ana hoki ki te whakarongo i te reo me
whakahihiri i
Ka waihangatiate mata tuarua kia whakawaiwai ai te
ara e whakawhiti ai te hunga ako i te reo ki te reangatakawaenga
ki te hanga reo rua e ai te rere
kupu hauraro) me te reo Ingarihi i roto i.
Kia paihere tonu muka i waenganui ite painga o
ara ako i
E 31 o te taupori tamarikii raro iho i te 15 tau te pakeketatauranga o NZ, 2013).
Ka arotahi ki te hanga reo rarata ai te hunga tamariki.
Ka whakaritea he haora hoko kore i te taumata o haora e ai
tamariki.
Kei te hiahia kia paiheretia aimuka ki waenganui i a me
te kia Kotahi aii runga i te kaupapa kotahi.
He nui whakaharaharate mea ko te haurua o te taupori iraro iho i te 23 tau te pakeke e ai kitatauranga o Aotearoa, 2013).
He roa ake te ka noho te rangatahi kite ipurangi, e hiahia ana ki
kiriata reo rua pirangi anakia kite i
aronganui ki te hanga e ana ki te hunga rangatahi e
tuku ana ki pourewa e ana kia .
Page 16
whakatipud.
E rima tino hua i puta mai i
rangahau i te hunga e
tohu ana i momo e 5 e
kaha ana i o
Whakaata katoa
momo whakatipu i
ka ki
e rima nei. I roto mai i
rangahau i whakaatu mai i nga momo
whanonga o te reo a enei
whakatipu.
• He ki te 29 tau te pakeke.
• He pakari te reo (ko te hunga pikoko ki te
ako i te reo) me tikanga hoki.
• Nui atu i te hautoru o te hunga rangatahi
ka aro mai ki momo pourewa
a Whakaata
• Ko o aronga ko te hanga
te hunga rangatahi te
hunga rangatahi ake.
• E 26 e matatau ana ki i te
• E 26 e whakamahi ana i
i te nuinga o te .
• E 84 e tuwhera ana ki te ako.
• Ko pourewa- -tihi te ara
whakapoapoa i whakatipuranga
ki te ao hangarau.
• Ko kiriata ,
tangaroa piri whare me ataata
waiata o e
ana e .
.
Rangatahi Viewers Youth Potentials Loyals
• He kohuinga rangatahi mai i te 15 ki te 29
tau te pakeke ehara i te hunga me
hoki o te hunga mai i taua
reanga tonu e ana ki te ako i te
• He iti noa iho te reo i
e kore e ana
reanga ki te i reo.
• E 13 e matatau ana ki te reo, ka mutu
he reo rua
• E 87 e ana ki kupu,
reo
• E 94 e tuwhera tonu ana ki te ako. E
ana reanga ki
huhua e ai i a , he
kiriata, he , he tunu kai, he
kiriata , he waiata
ta e tino wawata nei.
• He neke atu i te 30 tau te pakeke o te hunga
ko te
49 tau te pakeke.
•
•
reanga 30 neke atu te pakeke e tuwhera
•
•
•
waiata
Page 17
whakatipue.
E rima tino hua i puta mai i
rangahau i te hunga e
tohu ana i momo e 5 e
kaha ana i o
Whakaata katoa
momo whakatipu i
ka ki
e rima nei. I roto mai i
rangahau i whakaatu mai i nga momo
whanonga o te reo a enei
whakatipu.
• Te hunga neke atu i te 30 tau te
pakeke kaore e ana i Whakaata
he kore-
• E 25 o te kua taka
iho ki reanga neke atu i te 30 tau
te pakeke
• He hoki te taumata reo o , o
(Ko kei runga, ko kei
raro)
• E 44 kaore e ki i
• E 67 kaore rawa e whakamahi i te
reo
• Engari te 14 ka whakamahia i
/i te nuinga o te / i
katoa (tuarotu)
Lapsed Urban Professionals
• E 30 tau neke atu te pakeke o te nuinga o
reanga, ehara hoki i
• Ko te nuinga he , kaore a
tamariki, e noho ana ki whare he nui te
utu, e rata ana ki momo o
Aotearoa e ana e Whakaata
• E 53 e ana ki kupu
• Engari e 50 e ana ki te ako i te
reo (tuarua)
• Ka toro mai ki a Whakaata
etahi noa iho o momo te nuinga
he , he kariata. ka kaha to
toro mai mehemea e ana ki
ingoa o kia hoki
i te maramataka o me
momo ka . Ka
nuitia a Whakaata hunga
e puta ai te ihu o Whakaata
ki te makiu. Me kia whai
huarahi akoako reanga i
te mea he hunga e tino pikoko ana ki te
ako.
Page 18
Kua tae ki te muriwai o te ao hangarau me te ao i te aranga mai o taonga hou e
ana i te hunga me a whanonga. Kua hoki ara e taea ai e te hunga ki te toro atu me te mai kia . Ahakoa kei te nanao tonu kite aka matua o te pouaka whakaata me whakahaeretanga katoa e arotahi ana kinekehanga hangarau e puta auaha ai .
ringa ki te waihanga , te reanga tamariki, e rite ai ki
hiahia ki pourewa e ana. Me kokiri e te reo hei reo
akoako.
Kia kiaf.
Anga
Page 20
Anga 1| Kia whai ki Te Rautaki
Kia whai ki Te Rautaki
Te mana o te reo
Kia whakapiki ake i te nui o
o
Aotearoa ki i
Kia a whakaata hei kaupapa rawa
Kia kitea momo katoa e whakamahi ana i
Kia kite ai rongonui e whakamahi ana e ako ana hoki i
Kia me kiriata rongonui- i a me Tarau
Kia rapa ai ki te ipurangi e horapa ai ki te nuku o te ao momo pourewa hiko.
Me hanga i momo ana ki taumata katoa
Kia whakakupuhaurarotia o e ana e
Ko te whakatairanga me te i te hunga i e mau ana i kupu hauraro
Ko te whakatairanga i a pouirirangi e rua te paetukutuku hoki.
Ko te i i haora matua
Ko te whakapiki ake i momo mata hiko e aro mai ai te hunga
Me hanga i reo kairangi te hunga matatau, tamariki me te hunga i roto katoa i
Te ako i te reo
Kia whakapiki ake i te nui o
o
Aotearoa ki i
E 78 o te hunga ako I te reo kua I a I e 7kua taha ake nei koia te take I ai matua 10 (Imapact Survey
2011).
o p
Whakaora
Reo
Kia whakapiki ake i te
o te tangata ki te
whakarauora i
He tautoko, he whakatairanga i hua ka puta i iwi o te motu e ana ki te whakarauora
He tautoko, he whakatairanga i hinonga whakarauora ka puta ki te motu .
He whakakuhu ki hinonga whakarauora
Te kawe i rangahau e tohu ai i te whakawhititanga o te whakarauoratanga o te reo hei reo .
Page 21
Anga 1| Kia whai ki Te Rautaki
Kia whai ki Te Rautaki
Te kounga o te reo
He tautoko i te kounga me te tika o
te whakamahi i
raupi i mita o te reo kia ai.
Ko te hanga i e kounga ai i roto.
Ko te hanga i e whakamahi ana i mita- -iwi.
Ko te hanga e whakaatu ana i tauira o te reo, .
Ka kawea tonutia te aromatawai motuhake i te kounga o te reo me te nui hoki roto i .
Ia marama ka aromatawai motuhake e ana ki te kounga o te reo i roto i .
Ka whakaritea mahere tiketike rawa a katoa noa hoki i te ao.
Kia whakapiki ake i te
whakamahitanga i
waenganui i
atu o o Aotearoa,
i roto rawa i .
Kia hangaia ai he tamariki, (0 ki te 9 tau te pakeke) me .
Kia hangaia ai he reo rua te hunga rangatahi, (10 ki te 18 tau te pakeke) me .
Kia hangaia ai he rua ) e rata ai momo hunga .
Kia hangaia ai he te hunga reo .
Kia ake i momo e taki ana i te reo.
Kia whakaritea he i waenganui i te ao mati me te ao whakaata.
• Ko te whakatairanga i te whakamahitanga o te reo me te reo huri noa i pourewa
• Ko te whakaaweawe, whakatenatena me te whakatairanga i te reo i momo taumata
• Ko te whakatairanga i te
me te
Page 23
Tiro i matua
GROWTH PERSONAS
PersonasRangatahi
Viewers
15-29 Youth
PotentialsLoyals
Urban Professionals
Lapsed FLUENTLANGUAGELEARNERS
TAMARIKI RANGATAHI
TelevisionService
Te Reo
maoritelevision.com
PRIMARY
GROWTH PERSONAS STATUTORY PERSONAS
SECONDARY
Te Aroturuki i te kounga o Te Reo
Page 25
Te Aroturuki i te kounga o Te Reo
Ka mahi tahi a Whakaata kia eke te kounga i .
Kua tohua e Whakaata mo Te Ko o nui o kia whakahiatotia he mahere ako ai kaimahi o Whakaata ki kia ai a Whakaata
hei reo rua a te tau 2020. Ka tuia hoki ki te whakakitenga o Whakaata kia mahi tahi ki iwi me hapori ka katoa te o Te Tangata ki te i te mahere reo me tikanga a Whakaata ki roto i ana .
Ta Whakaata motuhake aro turuki ana ki te kounga i roto i . Ka aromatawaitia e te komihana nei te kounga me te nui hoki ana.
Ia e whakawhiwhia ana ki ki mahere whai pou-aratakime tikanga ia kahui hanga e ana ki te aromatawai i te kounga i roto i a .E whakakirimanatia ana e te tari o Te Reo he pukenga motuhake hei aromatawai i te kounga i roto i
take- - , te whakatakoto i te reo, te whakahua i te reo, te kupu o te reo, te mita o te reo me te kounga o kupuhauraro.
Ka whakahaeretia he aromatawai motuhake ia marama i kua tipakohia ka ine hoki paearu i te kounga Taura Whiri Ko te tauwaenga ko te 4.0. (1 = Ngoikore rawa, 2 = Ngoikore, 3 = Pai,4 = Tino Pai, 5 = Rawe)
Hei
Page 27
Hei
Ko te mahere Whakaata hangai ana ki ta whakakitenga a matua. te kaha o a Whakaata momo pourewa i kaha kite ai, i kaha rongo hoki ai i whakaata me ipurangi o
roto i o Aotearoa me atu o me iwi puta noa i te motu huri noa hoki i te nuku o te ao.
he nui ta Whakaata ki te whakatutuki i e ana ki te mahere kaha anaa Whakaata ki te i momo taumata i te hunga reo rua, ki te hunga reo me te hungamatatau ki te reo, ka tuia hoki reo e rua ki te maramataka a Whakaata
Ka hangaia e huatau e noho kupu hauraro) ai te reo i roto i . Ko o a aronganui kiawhakaritea ai ana ki te hunga rangatahi e ngawari ai ta toro mai.