Embed Size (px)
Citation preview
M A
JEG ~BUŁYCZO INNI -
SZTUKI ROSYJSKIE I RADZIECKIE NA SCENIE RZESZOWSKIEJ
1944-1963
1. D. Szczeglow: JEGO WIELKA MIŁOŚĆ. prapremiera
i;:vlsk"a - 1944
2. K. Simonow: HARRY SMITH ODKRYWA AMERYKĘ
- 1948
3. E. Pietrow: WYSPA POKOJU - 1949
4. A. Galicz, I. Isajew: TU MÓWI 'J1A.JMYR - 1949
~- A. Usp i eński: PRZYJACIELE - 1949
6. l\!I. Gogol: OŻENEK - 1949
7. L. Ra·chmanow i E. R~·ss: OKNO w LESIE - 1950
8. A. Korniejczuk: PLATON KRECZ ET - 19.)0
9. J. Baltuszis: PIEJ 1\ KOGUTY - 1930
l o. K. Simonow: OBCY CIEN - 1951
11. A. Korniejczuk: KALI NOWY GAJ 1951
12. A. Afin ogc now: MASZ EN KA - 19:12
13. A. Ostrowski: LAS - 1952
14. M. O strowsk i. adapt. M. St.ehlik: .JAK HARTOWAŁA
SIĘ STAL - 1933
15. A. Kr on: POSZUKIWACZE - 1954
16. M. Gorki: MIESZCZANIE - 1954
17. W. Kata.i w: KWADRATURA KOL - 1915
18. A. Ostrowski: BURZA - 1957
19. W. iVIaj a kowski: POEMAT PAŻDZIERNIKOWY - 19.17
20. L. Tol~to .i, adapt. E. Piscator: WOJNA I POKó.J -JCl:i9
21. S. Michałkow: DZIKUSY. prapremiera polska - UJfiO
22. A. Szte.in: HOTEL ASTORJA. prapre1niera polska - 1961
23. M. Gorki, adapt. J. Pleś nia·owicz: MATKA - 19Bl
24. K. Simonow: CZWARTY - 1962
25. lVI. Gorki: JEGOR BUŁ!CZOW I INNI - 19o:J
z ału
MAKSYM GORKI
MAKSYM GORKI (właśc:we mię i nazwisko: Ale kS:ej Pieszkow). Wielki rnsyjskt pisal'z prnlelal'iacki. l w o i c:l i ikra -t ury socjalistyczne.go realizmu. S ll'ac1wsL:v wc.<csnie rodL:tców, zdany na wiasne siły, w poszukiwar:iu pracy prze'X <; c1rowal cały k1·a.i i poznał wszyst. id e 1\·3 1·stwy spol ecznc. oraz
zło społeczm: ówcze~negu ustroju. Ni e mogąc uczvć si ę
w szkole, wiedzę zdobywa! drng<\ samoksz t a łcenia. Brał czyn ny udział \V przygotowaniu re wolucji. za co był kilkakl'o t -nie więziony przez rząd ca r ski. Zespole nie z itlcolog i<c\ prol ctal'iacK<\ odzwierciedli Io się w jegu t wól'czoś ci. ułrnzu :i<\C P;
wszyslkie etapy walki między ginącą bul'żuaz.1ą a kl'ZPpn:_ic:i klnsą robotniczą. Po Rewoluc.Ji Pażdziernikowc'.i Cork ;
\\' swych dzielach głosi radość budowy komunistycz1wgo życia dając świetnie uchw~·cone Obl'azy środowiska proletanackiego, opisywanego niez'Nykl • żywym. plastycz-n1·111 .ięzy
kien1. Do n:tjlepszych :j ego powieści i nowel nal żą : trylogh
autobiograficzn zi - Dzicchistwo (1913). Wfrcid ludz i (19Hi).
oraz Moje uniwersytet11 (1925). Tvla.tka (19071. Arta.monou'
i synowie (1925), Ba.foie wloski2; do dramatów: Mieszcza_ nie, Na dnie. Wrogowie, .Jegor Bulyczow; d o publicyst~'ki: W Ameryce. T\vórczość Gorkiego jesL przeniknięta głębok im
humanizmem. wiar<! w ludzkc•ść i Ż<Jrliwości:_i walki o goci ność człowieka, o wydźwignięcie go 7. nędzy i poniewierki. Wskazał on drogi rozwoju literatury radzi eckiej i stal s ir:
nauczycielem postępowvch pisarzy świata.
PAŃSTWOWY TEATlt O ÓW
IM. W. SIEMASZKOWEJ W RZESZOWIE
Dyrektor i kierm\.iik ortystyczny: STEFAN WINTER
Ki er<>w nik lite-rocki_ JERZY PL ESNIAROWICZ
MA't<SYM GORKI
JEGOR BUŁYCZOW I INNI
!JEGOR BUŁ YCZEW l DRUGIJE)
Sceny dramatyczne
Przekład STANlSŁĄW BRUCZ l STANISŁAW R. DOBROWOLSKI
Reżyseria
STEF AN WINTER
ScenograLa
KAROL GAJEWSKI
Muzyka
TADEUSZ CHACHA.I
A~ystent reży~e ra
WINCENTY ZA WIHSYI
P R E M I E R A 1 5 L I S T O P A DA 1963 R.
6
o s o B y
J egor Bulyczow STEFAN WINTER
Ksjenija -· jego żona ZOFIA GORCZYi\ISI<.4
\Varwara - 1ich córka ALEKSANDRA 130;1JARSK,.1.
Aleksandrn - córka naturalna Butycznwa LIDIA 1W AKSYMOWTCZ
Mielanija - przelożomi mon as teru JANINA 'VlAJEWSKA
Zwonco\\" - mąż Warwa1·y TADEc.;sz CZARNOWSKI
Tiatin - .1cgo kuzyn !WAREK CHODOROWSh.I
Mokie j Baszkm FRANCISZEK BURATOWSK[
Wasilij Do~tigaje\\'
IRENf:USZ ERWA i\1
ElżbieU1 - jego żona IRENA ŻUIWMSKA
Antonina IRENA CH(jOZIKÓW N A
Ale ksy RYSZARD FISCHBACI-I
Pa vlin - pop ZDZISLAW KOZIEN
Dokt·o 1· ADAM FORNAL
Tr.; bacz JANOSZ URBAŃSKI
ZobunO\~·a - znachork·0i
JADWIGA WYSOCKA
Propolic.i - nawiedzony WINCENTY ZA.WIRSKI
Głafira - pokojówka CELINA KLIMCZAK
Tai sja - służąca Mielaniji ALINA ZEDRON
l\IIokrousow - policjant JÓZEF JACHOWICZ
.Jakub Łaptiew - chrześniak Bulyczowa HENRYK G01VDA
Dowit - gajowy EDWARD APA
Inspicjent J erzy Dobrzynie cki
Sufler Romualda Winte r
Brygadier sceny Mieczysław Bulas
Oświ•o tlenie Józef Rączy
Bogumił Budzyno\vski
Rekwizytor I rena R;:idomska
Prace stolarskie Jan Kościuszko
Prace malarskie Ka zimierz Drupka
Prace modela tors kie Maria Chłęd3wska
Prace perukarskie Edward Terlecki
Kostiumy Irena Szenborn
Wawrzyniec Szczepański
Kierownik techniczny .Jerzy Januszewski
7
NAJWAŻNllEJSZE DATY Z ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI MAKSYMA GORKIEGO
1868
1869
1372
1H78
1879
1880
1883
1884
1888
18!!1
28 marca Aleksy Pieszkow (!VI. Gork•i), syn Mak~Y
ma, stolarza , urod z ił się w Niżnim Nowgorodzi e
(o becni e Gorki.i)
Rodzice Gorkiego przen o~z4 8ię do) Ast rach> nia.
m1erć ojca. Przysz ły pisarz spędza dzi eci1'1sl wu
w domu dziadka Kaszi 1·in a.
Śmie1·ć m a t ki. Pracu je j ako chłopi .c na pos.vlk;.
Nauka u ,nalarza Serg ic jewa.
Pracuj ja ko kuchcik na statku ,.Dobry"-
J es t statystą w teatrze w Niżnim Nowgorodzie.
Wyjazd na studia do Kaz nia - rożne zajęcia za
robkowe, zbliżenie cl" kol rewolucyjnych.
Gorki zostaje a re!'ztowa ny i odtąd pozost a je pOLi
stałym nadzorem policji.
Wi elka wędrówka pi esza po Hosji.
1892 W t·y[iijskiej gazecie „K a ukaz" uk azuje się opowia-·
danie .. Makat Czudra" pod pseudonimem Maksyn1
Gor:d.
1896 Korespondencje w prasi e z N1żnego Nowgorndu.
1898 Ukazują się „S7kice i opowi adania'' - w rnk póz·
niej „Foma Gordi 2.1 ew".
1900 Znajomość z Lwem 'I1ołstiojem i Antonim Czechowem
1901 Udz i ał w d emonstracji w Pete rsburgu. „ Żizń" zamie
szcza „ Pieśń e zwiastu ni e burzy". Aresztowani,'
i zesłan ie do Arzamasu.
1902 Zostaje wybrany hono1owym członkiem Akademi i
Nauk . iVIikola.i II poleca uni e \\"ażnić wybory. M0-
sk ie wskri Teatr Artystyczny wyslaw;a „Mieszczan"
i „ Na dnie".
I I . \
1905 Uwięz ien ie \N tw ie ;·dzy Pietropawlowski e j. Po w y js -
ciu z więz ienia G orki poznaje Le nin a i rozpacz ·n;;
współprace; z gdzetą .. Nowe Życi e" .
1906 Pod groźbą r ep ces.ii vyjazd za grn nicę: Europ3. Za-
1'JJ 3
l 9'21
19 '2 5
192!.l
rn:i2
ch odnia i Amery ka . Go1·ki p:s/,e pow ie~c „Matka".
P owrót do Rosji.
Gorki chory na płuca , wyje.ld :i:a do \Vł och.
Pobyt w Sorrento.
Pt·zyjazd dn ZSRR.
.. J egor Bułyczcw i inni na scenach T ea tru im.
Wachta ngnwa w Moskw ie. o r ;i z Wi e lk iego Te Jl·I „J
Dramatycznego im. Gork iego ,,. Lc.nin~; radz :
Go r ki otwiera I Z.iazd Pi S<1l"Z.\" Raclzi ~d::ch i \'.' .n~i a
sza referat .. O literatu r ze" .
18 czerwca śmierć Ma k~yma Gorkiego w :\-Insi<\\ ie .
.,Hotel A storia•· A . ~z lc j na , na scen i c Te atru tn1. \V. S iemaszko 1v1..: j.
Orl lewej: T. Czcrnowski (Iliu ~za). S . \V in ter (Konowałn\v) I. C l1u
clziko\vna {S\vi ctłana). Reżyseria. S. \Vintcr. Sccnogrnfia: .J . P erJ,:nv: -
s ka. Prapre mie ra pol s ka 6, 11. 191il.
O GORKl1M
Nie ulega Wć\l.pli\\'ości. 7. ~' Gol'id to \\' ie lki ta lent ;1rtystyczny, kt.ó ry przyniósł i przynit'Sie 'ki e le kon·yści sw:a towcmu rucho1.vi prolet:uiackicmu.
Uczyć si ę trze ba od ni ego , iak n a l e;~y p1trzcć: i slc:h<'Ć.
W. I. LENif,
Podobało mi S ię wasz e pisani e , a teraz wy sami p odoba _ ci e mi się jesz~ze bardz'ci.
L.E W TOL STO!
Tak' talent .i a k Gorki należy do całego świata'
ANATOL FHANC1','
Z>slugc\ Gm·kiego jest to, że on pierwszy w Ros.ii i w całym świecie zaczął m<)wić z pogard <\ i odrazą o mieszczaństwie.
ANTON I CZECHOW
W sztuce Gorkiego ujerza mnie najbardziej zadziwiają2ci _jasność \Vidzenia. która wyróżnia go spośród mnych pisarzy rosyjskich. Oko jego jest podobne do .~eziora. w którym \\'Si.ys tkie zjawiska - ludzie, !'Zecz;· - odbija.i<\ się bardzie.1 _jasne, olśniew ające i wy11azistc niż w rzeczywistości.
ROM 1lIT\i ROLLA ND
Wy nie tylko mówicie o nadciąga jqc2j burzy: wy tę b;__:rzę przywclujecic_
LEONID ANORE.JEW
.Jego utwory zostam1 iako nicpi·zemi,1ające a rcydzieła.
Ale znaczenie Gorkiego nie ogranicza si ę do :it·Ernlu1·y
w zwykłym znaczeniu tego słowa. Gc1rki odegrał ogromn::i rnlę w tym, co może być nazwa ne „polityk<ł swiadomosci' '_
H. G. WELLS.
IO
W naszych czasach Gorki jest wielkim twótT<'!. klóry od -
siania drogi rozwoju całemu światu.
HENRI BARBUSSE
Al'lystyczny ur0k Gorkieg-:i pole;;a na tym, że przemówi!
głosem idącym z wnętrza życia, głosem autentyczne<>o [ll'O
ldariusza , człowieka dołów.
ALEKSY TOLSTO,!
Gorki to przedstawiciel światowej plejady reaiistyczn~·ch
pisarzy. Widział naszą teraźniejszość i przyszłość z tych trudno osiągalnych wyżyn, z których otwierają si(',: najsze1 -sze i najba1·dziej .iasne perspekty\vy.
TEODOR DREISER
Uczyłem się u Gorkiego, ponieważ wielku lilerawrci 111 c
może być z dala od wielkiej walki biednych uciemic;żo--
nych.
UPTOiV SINCLAIR
Więż z masam; lud"wy:ni data iVlaksymowi Gorkiemu
niezwykłą siłę.
.iULIUSZ FUCZIJ\.
Gorki byl dla mnie jakby wielkim przypc1uem. który wziął mnie za rękę. ażeby pop1·01vadz!ć P'' S\\·iecie i pokazać
mi życie.
PABLO NERUV1'
Jego dzieło jest i będzie wielką szkolą walczącego humanizmu w imię cale.i wyzwJ!ającej się ludzkosc1.
LEON KRUCZKOWSKI
11
M, BECHCZYC - RUDNICKA
ZNACZENIE „JEGORA BUŁYCZOWA"
Kiedy zas tana w i a my S: ę nad na.i isto t nic.is,_4 cech<\ cizi l ~ or kiego, uderza nas n;.i wstępi e bardzo :,wuiste pow qzan ie 'eh humanizmu z doświadczeniem życiowym a utora. Wi adomo. że _kgo g łęboka wied:r. ci , :r.yciu był<! za ra;.em ;1: esłycna -·
nic rozległn: rne11·ielu chyba zns.idzie my w l iterat u1·ze światowej pisarzy, któ r zy by uk azali czyteln ikowi i w idzom tvle njżnoi ·odnych srodowisk ludzk'.ch i z laką wicrnuśc:ą jale" to uczynił Maksym God;:i. Lecz nie sa mo oog...1ci wn materiału
ol.;sc1wacyj nego, który m on rozporządza!. rnoże przypn\\'ic: o zd urni enie. Podziwu ~~odnc ,:ą pr;:cde w~z.vstk1m konstru klv\\'ne wnioski , j 3k,ie umi a ł ,vysunąć ;~ bc/.nadzicj nych , zcl ~
w a !oby s!ę, stanów rzec<:y , - zdu1111 ew<' rncsli;bnqca m oc .ie!'.;.< > wiary w człowieka.
.Jeże l i w pierwszych opowiadaniach o „bo~1 aka:::h" 1\·id z1-my obja wy p r otes tu odruchow ~g::i przec iwko u c iskowi abs t>-lutyzmu i systemu kapitalistycznego, to z b:egiem cza..;u w prnwadza Gorki do svvnich ul.worów coraz częściej pos ta ':ie d <iżące św iadomie do obale ni a wadliwego 1·eżimu. Stopn iowo sa m 0 żvci ~ zaczy na dostarczać pisarzowi prulO l.Y P' o braZÓ\\" bo i01·vn1ków .i wolnośC:. Pienvsz11 w l1LeraturLc' Ś \viatowcj postaciq robotnika - rewnluc joni s t.1· Jest mci~zy
n ista kolejowy Nil w sztuce „Mieszczanie" (1900), który m ówi: .. Gospodarzem jest te n en pracuje·. s~. lu lrn .,\Vrogow· e", 1;apisa nn w r. 19tl6, odtwarza JUŻ rzec1.~· w1slo śC: społeczną
z ok resu kryzysu prze ~11yslo-.vego . \\"lelkich strajk1·i1\· i de •no nstracj i. Tutsj widzim.v całą grupę rr,botników. kt órzy .. wiedzą. czego chcą". a chcą - wyzwolić się spod władzy kapitał u . S ztuka k oń czy się praroczymi s low2mi : .. C i ludz i:;, 2. wyciężą'"
Wiara Gorkiego ,,. ·;z [a (" h et n ośc rnbotrnka. w jego wy
trwal0śc w walce o sprawiedliwosc' i prawa r zesz pracują cy ch. zna l az ł a na:i \"ymowniejsze odb icie \\ siawne.i powieści
.. Matka"' (1 906 ). Wychodząc z faktów, które is tot n ' e Z<1'<z l.1· '·' ' ż vci u i knn:vsl c>.icir· z doświ aclcze ti. ja k ie mu c!a1ci rewolt;·
12
cja l!:l05 r ., przedstawia Gol'ki ruch robo tniczy w swiell2 wyrobionych pojęć pa rtii boL;ze\1·ickiej o calkm ile .i pe rs pektywie rewolu cji. ·Powieść tę przepaja humanizm socj a list.1·czny, huma n izm v..a lki 1m:jąee.i n a celu przezwyciężen i •.·
wszystk•icgo, co s toi na pn.eszkod zic do wyzwolenia człm\·1eka. Przedstawiając z m istr;:os lwem proces do.irze11·ani.i i.1 rnyslu 1 woli mutki rewolucjonisty. ukazu! p1saL<'. w len sposób do .ir:ćewa ni e m as ludowych.
Był Z\\1i L::tSl.unern re\\·oluc.ii. „z \vias tun en1 burz.y' '. Jak b·: nazwano st,)sując tyt.ut jego zn a komitego poe m atu - p1esn'
o albatrosie (Pieśń o buriewies1ni kie).
Sztuka „Jegor Bułyczow i inn i". nap isana w roku 19:32
i ukazująca rozkła d burżuazji -w ostatnich dni ach us troj u kapitalistycznego w Rosji, l- tn obraz p1-:-.esz l ości ogląda n e.i
z wysokości osiągnic;ć nowej epo ki . - to akt uznani a db Wielki e j Rewolucji Pażdz!ernikowej, która zburzyła zbuiwialą ruderę reżi mu carskiego. Takie spoj rze ni p isarza wstecz n a 0kres dziejowy bezpośrednio poprzedzaJący przełom j est wysoce dydakt·~'cZnym zastosowaniem rea lizmu krytycznego. Ożywi a ono w \\lidzu uczucie wdzięczności dla bo-.iowników o wolność wzmaga zadowolenie z wlasnego uczestniczenia w budo1vie panstwa socjalislyczne;;o. Bo rn :' jednego tylko kupca z Kostromy. umierajL\CC!o!O na ra ka . postawił na m przed oczy Ma ksym Gor·ki , a le ca łą ni e m a l carską Rosję z je j obłudnymi popami , chciwym bezwzględnym kupiectwem, zni edołężniał<! intelige ncj q i ciemny m i, zbie-dzonymi prostymi ludźmi. Ten widok uplasl.vcznia nam fak' podminowan ia klas odgórnych pr·zez śm ier telną chorob~
i ~asną się staje wobec ni ego logika wydarzet': hi s toryczn. ·eh.
Gorki ujął swoje towarzystwo w formę, scen dramatycznych, wyrzekając się do pewnego stopnia zwa r l-0ści dramatu w ścisłym słowa znaczeniu. Ten ksz ta łt sceniczny, dopuszczaj ąc ' szereg wątków nic rozwiniętych do końca mo mentó\ luźno związanych z g tównym konfli ktem , La defiladil przeds tawi cieli różnych klas, nasuwa porównan ie z szopką
polityczno - społeczną \\" rodzaju „Wesela" , z zastl·ze.i:eniem oczywiście, że u Wyspiańskiego kolej ny pc kaz postaci w odosobnionych wejściach n a scen ę jest umyślnie zaakcen lv\Vany .
Dynamika drama tyczna opiera s i ę w szt uce n s konli i! . cie Bulyczow a z otoczeniem. Auto r wyraźnie przeciwstawia
13
•
- -
KAROL G/\J~;WSKI: S zki c dekora c ji do „.J e g ora Bul yczowa ". 1963.
go t.ym „innym„, o których wspomina w pełnym ty tuie utwo ru. Jeg.or Bulyczow - to energiczny. utalentowany syn ludu zabłąkany .. na niewłaściwej ulicy '', między r>bcym1 duchen~
osobnikami, w deprawującym go środowisku. .Jes t eśmy
świadkami za·glady wartościowej jednostki. wypaczonej i miażdżonej w trybach ustroju kapitalistycznego. Zncczeni e „Jegora Bułyczowa" wykracza p0za gi'anice Rosji. W r. 1~:;2
pisał Gorki w odpowiedzi na li s t korespondentów amerykańskich :
„.„W naszym społeczeństwie tys i ą ce utalen towa nych lud zi giną na manowcach banalnego dobrobytu . bo ni e są ;,.dol ni opanować przeszkód, które piętrzą przed nimi warunki życia burżuazyjnego„. H!storia burżu&7.ii \J hi s tori a .1e.i duchowej pauperyzacji".
Bunt Bulyczowa s1ięę;a g tęboko i wysoko. godzi on w ('al e urządzenie świata, „rzuconego w przestrzeń jak kam ie1'1".
Najcenniejszym elementem utworu jest jego dyn am ik ci drugoplanowa. na którą składaj q sie echa \nJjn.v i pomrnh nadciągającej burzy rewolucyjnej. Końcr.wv zwyt:::ięski pochód 7,a oknami wnosi n a sc<'!nę potężne akcenty opt~· misty
czne, zapowiedż zburzeni a .. lisich gniazd" i urządzenia swiata przez nowego człowieka.
Gorki włożył dumne wyznanie wiary w człowieka \1 · ctsl :J .i ednej z postaci „Dzieci słońca": „\Vidzę. jak ro ·nie i rozwija się życie. widzę. jak u tępując pod naporem mej myśi1.
odkrywa mj swoje bezdenne, cudowne t a jemnice„ I wiem że człowiek będzie panem wszystkiego! ... Kiedy~ w prnmicnia ch słońca zbudził się do życia marny, bezkszta!tn.v at om białka : rozmnożył się . utworz~·ł orła . lwa. człowi eha: na cie .id zie czas . że z n-as z Judz i. powsta·nie wielki. wspan ia ły organizm - Człowieczeństwo.„ A komórki jego wypełni przl' szłość, z .ie.i wielkimi zdobyczami myśli. teraźniejszość
ta dobrowolna. wspa ni ała praca, spełniana dla samej rnz · koszy pracownika - i przyszłość . . Ja odczuwam j ą , widzę te: cudowną przyszłość . „ Ludzkość rośnie i d ojrzew a. io życi c· .
Dto treść i istota życia" ...
MARIA BECHCZYC - RUD N ICKA
15
• • • I
I . • • •
...... ... ... • • • • • • • • • • • . NAJBLIŻSZE
PREMIERY1
• • .
J. U. NIEMCEWICZ
POWRÓT POSŁA
W. SZEKSPIR
RYSZARD li
A. ŚWIRSZCZYŃSKA
• • • • •
STRZAŁY NA ULICY DŁUGIEJ
