Tema 1.- A organización política das sociedades.

1.- O Estado como organización política da sociedade.

Funcionamento dun sistema democrático

Estados democráticos e non democráticos.

Estados democráticos Estados ditatoriais

• O Goberno é escollido polos cidadáns en

eleccións libres, periódicas e realizadas

mediante sufraxio universal.

• O Goberno ditatorial imponse pola forza, a

través dun golpe de Estado contra o Goberno

lexítimo e co apoio do Exército. Non hai

eleccións libres.

• Pluralidade política: os candidatos que

obteñen a maioría ocupan o Goberno e

determinan a política que vai seguir o Estado;

os restantes forman a oposición, que controla

a actividade do Goberno.

• Nunha ditadura non hai pluralidade política: o

Goberno é dirixido por unha persoa que, co

apoio dun grupo étnico, un partido político ou

o exército, goberna segundo os seus

intereses.

• Existe liberdade de expresión, de forma que

todas as persoas serán respectadas e poderán

expresarse con total liberdade e con pleno

respecto do resto dos cidadáns.

• Non existe liberdade de expresión. As ideas ou

accións contrarias ao ditador son controladas

e restrinxidas a través da censura e

perseguidas polas forzas de orde pública. Os

opositores son encarcerados ou eliminados.

• División de poderes, garantía de liberdades e

dereitos individuais...

• Concentración dos poderes, restrición das

liberdades e dereitos individuais...

Tipos de Estados democráticos

Monarquía

• A máxima autoridade do Estado é o Rei (xefe do Estado).

• A monarquía é unha institución vitalicia e hereditaria, non electa polos cidadáns.

• Nas monarquías parlamentarias o Rei reina pero non goberna e ten que xurar fidelidade á

Constitución

República

• As funcións de xefe do Estado desempéñaas o Presidente da República

• O Presidente é elixido polos cidadáns segundo as normas establecidas na Constitución.

• O goberno do Estado queda en mans do Primeiro Ministro ou Presidente do Goberno

Estado liberal

• Procura non interferir na economía das empresas nin nas relacións sociais, para lograr o

maior desenvolvemento da sociedade.

• Considera que a economía e a sociedade deben funcionar segundo as súas propias regras

e segundo as leis do mercado

Estado social

• Defende a necesidade de intervir nalgúns ámbitos económicos e sociais, para conseguir a

maior igualdade posible entre todos os cidadáns

• Instrumentos: pensións, subsidios de paro, soldos mínimos, sanidade pública, ensino

obrigatorio...

Estado

centralista

• Estado no que as decisións que afectan ás rexións ou territorios que o forman as toma o

Goberno central

Estado

descentralizado

• Estado que comparte o poder cos diferentes territorios ou rexións que o integran, e

delega neles determinadas competencias

Felipe VI

19 xuño 2014

2014

3.- O Estado e a globalización.

A Organización das Nacións Unidas (ONU)

Fundación 24 de outubro de 1945, en San Francisco (California) tras o remate da II Guerra Mundial

Estatuto básico Carta das Nacións Unidas, asinada o 26 de xuño de 1945 polos 51 países fundadores

Sede Territorio internacional das Nacións Unidas en Nova York

Estados membros Desde o ano 2011 está composta por 193 Estados, tras a incorporación de Sudán do Sur

Países ou Estados

que non están

• Cidade do Vaticano: a Santa Sede é membro observador.

• Palestina: a Autoridade Palestina é membro observador.

• Taiwán: deixou de ser membro da ONU en 1971, cando o seu asento foi cedido a China

• O Sáhara Occidental: oficialmente segue sendo un territorio non autónomo de

administración española.

Obxectivos

• Manter a paz e a seguridade internacionais.

• Fomentar relacións de amizade entre todas as nacións sobre a base do respecto ao

principio de igualdade de dereitos e da libre determinación de todos os pobos.

• Cooperar na solución dos problemas internacionais de tipo económico, social, cultural e

humanitario, mediante a cooperación e o diálogo, evitando o recurso á guerra.

• Preservar o respecto dos dereitos humanos e as liberdades fundamentais.

Principais

institucións

• Asemblea Xeral.

• Consello de Seguridade.

• Consello Económico e Social.

• Tribunal Internacional de Xustiza.

• Secretaría Xeral.

Principais axencias

dependentes

UNICEF (Fondo Internacional das Nacións Unidas para a Infancia

UNESCO (Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura

Estados membros da ONU segundo a data de ingreso na organización

Asemblea

Xeral

• É o órgano principal das Nacións Unidas. Ten carácter deliberativo e está formado por todos

os Estados membros.

• Reúnese regularmente cada ano, ou en sesións especiais.

• As súas resolucións teñen só un carácter de recomendación.

Consello de

Seguridade

• Organismo das Nacións Unidas encargado de manter a paz e a seguridade entre as nacións.

• Está composto por 15 membros, 5 permanentes e 10 temporais; os membros permanentes

son: Estados Unidos, Francia, Reino Unido, Rusia e China; os membros temporais son

elixidos cada dous anos pola Asemblea Xeral. Cada membro ten un voto.

• As decisións do Consello de Seguridade (chamadas resolucións) son obrigatorias para os

membros da ONU, pero os 5 membros permanentes teñen dereito de veto.

Consello

Económico e

Social

• Organismo das Nacións Unidas que ten como función promover a cooperación para o

desenvolvemento económico e social, e para o desenvolvemento sostible.

• Coordina as actividades das axencias especializadas nestes campos.

Tribunal

Internacional

de Xustiza

• Principal órgano xudicial das Nacións Unidas, con sede en A Haya (Países Baixos).

• A súa función principal é resolver por medio de sentencias as disputas que lle sometan os

Estados e dar resposta a calquera cuestión xurídica que lle sexa formulada pola Asemblea

Xeral ou o Consello de Seguridade.

Secretaría

Xeral

• Órgano administrativo cuxa función básica é coordinar os diferentes organismos da ONU. O

seu titular é a máxima representación diplomática das Nacións Unidas.

• O Secretario Xeral é nomeado pola Asemblea Xeral, a recomendación do Consello de

Seguridade. O seu mandato dura cinco anos e pode ser reelixido. O actual Secretario Xeral é

Antonio Guterres (Portugal), durante o período 2017-2021.

• As súas funcións principais son, axudar a resolver os conflitos internacionais, poñer en

práctica as políticas da ONU e organizar conferencias internacionais.

4.- A organización territorial de España: municipios ⟹ provincias ⟹ Comunidades Autónomas.

institucións compostas por como se forma(n)

Munic

ipio

s

Concello

Alcalde

+

concelleiros

• Todos son elixidos mediante sufraxio universal polos

cidadáns do concello, nas eleccións municipais, que se

celebran cada catro anos

• Os cidadáns elixen os concelleiros,e logo estes, entre eles,

elixen o alcalde (normalmente é o líder do partido máis

votado, pero non sempre)

Provin

cia

s

Deputación

Provincial

(*1)

Presidente

+

deputados

provinciais

• O número de deputados provinciais varía segundo a

poboación da provincia. Son escollidos entre os concelleiros

electos en todos os concellos da provincia, en proporción

aos votos obtidos por cada partido ou coalición electoral.

• O Presidente da Deputación é escollido polos deputados

provinciais

Com

unid

ades

Autónom

as

Asemblea ou

Parlamento

(p. lexislativo)

Parlamentarios ou

deputados

autonómicos

• O Parlamento é elixido polos cidadáns de cada Comunidade

Autónoma maiores de 18 anos nas eleccións autonómicas,

que se desenvolven cada catro anos

Goberno ou

Consello

(p. executivo)

Presidente

autonómico

+ conselleiros

• O Presidente é elixido polos membros da Asemblea ou

Parlamento autonómico, e é nomeado polo Rei

• Os conselleiros son nomeados polo Presidente

Tribunal Superior

de Xustiza

Xuíces e

maxistrados

• Non son elixidos. Ingresan na Carreira Xudicial mediante

oposición. Exercen o poder xudicial

(*1) Nas C. A. uniprovinciais non hai Deputacións Provinciais, porque as competencias da Deputación son asumidas pola propia C. A.

Nas illas non existe Deputación Provincial, senón un Consello insular (Baleares) ou un Cabildo insular (Canarias).

Número de concelleiros en cada concello

segundo a súa poboación

Número de deputados provinciais por

provincia segundo a súa poboación

Ata100 residentes 3 Ata 500.000 residentes 25

De 101 a 250 residentes 5 De 500.001 a 1.000.000 27

De 251 a 1.000 7 De 1.000.001 a 3.500.000 31

De 1.001 a 2.000 9 De 3.500.001 en diante 51

De 2.001 a 5.000 11

De 5.001 a 10.000 13

De 10.001 a 20.000 17

De 20.001 a 50.000 21

De 50.001 a 100.000 25

De 100.001 en adiante, un concelleiro máis por

cada 100.00 residentes ou fracción,

engadíndose un máis cando o resultado sexa

un número par

Composición do Parlamento de Galicia

Índice de Desenvolvemento Humano (IDH)

• É un indicador elaborado polo Programa das Nacións Unidas para o Desenvolvemento (PNUD)

que mide o nivel de desenvolvemento dos habitantes dun país.

• Considera tres criterios básicos:

➢ os indicadores económicos: Produto Interior Bruto (PIB) real por habitante;

➢ a saúde: esperanza de vida ao nacer e acceso á sanidade;

➢ a educación: taxa de alfabetización e matriculación nas ensinanzas primaria, secundaria e

superior.

• O IDH exprésase en valores abranguidos entre 0 (mínimo) e 1 (máximo). Distínguense tres

categorías:

➢ desenvolvemento humano alto: IDH>0,8

➢ desenvolvemento humano medio: IDH entre 0,5 e 0,8

➢ desenvolvemento humano baixo: IDH<0,5.

Países con IDH máis elevado

Países con IDH máis baixo

Renda anual familiar e gastos en educación nas CC. AA. (2013)

6.- A Unión Europea.

Tratados fundamentais da Unión Europea

Tratado asinado

en

en

vigor Acordos fundamentais

Tratado de París 1951 1952 Tratado Constitutivo da Comunidade Europea do Carbón

e do Aceiro (CECA). Precursor da CEE

Tratado de Roma 1957 1958 Tratado Constitutivo da Comunidade Económica

Europea (CEE). Considérase o tratado fundacional

Acta Única Europea

(Luxemburgo - A Haia) 1986 1987

Introduciu o principio de cohesión económica e social

para acadar un mercado interior

Tratado de Maastricht

(Países Baixos) 1992 1993

Tratado Constitutivo da Unión Europea. Estableceu a

Unión Económica e Monetaria (o euro)

Tratado de Ámsterdam 1997 1999 Revisou os tratados anteriores e estableceu a libre

circulación dos cidadáns da UE no territorio da UE

Tratado de Niza 2001 2003 Reformou a organización institucional da UE para

afrontar a súa ampliación

Tratado de Lisboa 2007 2009

Modificou o Tratado constitutivo da CEE e o Tratado da

Unión Europea. Substituíu o tratado constitucional de

2004 (non aprobado)

O proceso de creación da Unión Europea

A Europa dos Vinte e Oito

adhesións en 2013 (Croacia, 1 de xullo)

Ano membros Estados que se integraron

1957 6 República Federal de ALEMAÑA - BÉLXICA - FRANCIA - ITALIA -

LUXEMBURGO - PAÍSES BAIXOS

1973 9 DINAMARCA - IRLANDA - REINO UNIDO

1981 10 GRECIA

1986 12 ESPAÑA - PORTUGAL

1990 12 Entrada da antiga República Democrática Alemá (Alemaña do Leste) tras a

súa unificación coa RFA (3 outubro 1990)

1995 15 AUSTRIA - FINLANDIA - SUECIA

2004 25 REPÚBLICA CHECA - CHIPRE - ESLOVAQUIA - ESLOVENIA -

ESTONIA - HUNGRÍA - LETONIA - LITUANIA - MALTA - POLONIA

2007 27 BULGARIA - RUMANÍA

2013 28 CROACIA

A ampliación da Unión

▪ Candidatos oficiais: Turquía (desde 2004) / Antiga República Iugoslava de Macedonia (d. 2005) / Islandia

e Montenegro (d. 2010) / Serbia (d. 2012).

▪ Países que presentaron a súa candidatura: Albania (2009).

▪ Candidatos potenciais: Bosnia-Herzegovina / Kosovo (non recoñecido por todos os Estados).

➢ Países e entidades que non presentaron candidatura: Bosnia-Herzegovina / Kosovo (declarou a súa

independencia de Serbia en febreiro de 2008).

▪ Países que rexeitaron a súa adhesión en referendo: Suíza e Noruega.

▪ Estados que non solicitaron o ingreso ou interesados a medio prazo: Andorra, Armenia, Azerbaiyán,

Bielorrusia, Xeorxia, Liechtenstein, Moldavia, Mónaco, Rusia, San Marino, Ucrania, Cidade do Vaticano.

A Unión Económica e Monetaria (UEM)

Os fundadores da Unión Europea

Os símbolos da Unión Europea

Un espazo heteroxéneo.

A heteroxeneidade de niveis de desenvolvemento

A heteroxeneidade cultural: as 24 linguas oficiais da UE

As institucións da Unión Europea.

Institución Composición Funcións

Consello

Europeo

• Xefes de Estado ou de Goberno dos Estados

membros + Presidente do Consello Europeo

(Donald Tusk) + Presidente da Comisión Europea.

* Reúnese catro veces ao ano. Sede: Bruxelas.

• É o máximo órgano político da UE.

• Define as orientacións xerais de actuación e de

desenvolvemento da UE.

Consello

da Unión

Europea

• Representan os Gobernos dos Estados membros.

• Un ministro por cada país, que varía en función dos

temas que haxa que tratar.

• A presidencia do Consello é rotatoria: é exercida

polos xefes de Estado ou de Goberno de cada un

dos países membros por un período de 6 meses

• Principal instancia de decisión da UE.

• Comparte o poder lexislativo co Parlamento.

• Coordina as actuacións dos Estados da UE

➢ As decisións tómanse por unanimidade ou por

maioría. O nº de votos de cada Estado depende

da súa poboación. Sede: Bruxelas e Luxemburgo.

Parlamento

Europeo

• 751 parlamentarios elixidos por sufraxio universal.

Representa os cidadáns.

• Cada Estado escolle os seus eurodeputados, que

se organizan en 7 grupos políticos, segundo os

partidos que representan.

* Elixido cada cinco anos.

* Presidente: Antonio Tajani

• Función lexislativa: pode facer e reformar leis.

• Aproba os orzamentos da UE.

• Controla o Consello da UE e a Comisión

Europea.

➢ Organízase en comisións para traballar temas

concretos.

* Sede: Estrasburgo, Bruxelas e Luxemburgo.

Comisión

Europea

• Presidente (Jean-Claude Juncker) e os Comisarios

(un por cada Estado membro)

• Todos eles son elixidos polos Estados membros

para un mandato de cinco anos.

• Representa os intereses comunitarios, o conxunto

da UE.

* Sede: Bruxelas.

• Función executiva: xestiona e aplica as políticas

da UE e o orzamento.

• Iniciativa lexislativa: propón os textos de lei que

se presentan ao Parlamento e ao Consello da UE.

• Controla o cumprimento dos Tratados e do

Dereito Comunitario (é a “gardiá dos tratados”).

• Elabora os orzamentos para o Parlamento e o

Consello da UE.

* Representa a UE na escena internacional.

Institución Composición Funcións

Tribunal de

Xustiza

• Un xuíz de cada país membro, que se renova cada

seis anos.

* Sede: Luxemburgo.

• Función xudicial. Garante o respecto, a

interpretación e o cumprimento das leis

comunitarias en todos os países da UE.

• Atende os cidadáns e institucións comunitarias

que o necesitan.

Defensor

do pobo

Europeo

• Elixido polo Parlamento Europeo por un mandato

renovable de cinco anos.

* Desde 2013 é a irlandesa Emily O’Reilly.

* Sede: Estrasburgo.

• Responde as denuncias dos cidadáns contra a

mala xestións dalgunha institución da Unión

Europea.

Outras

institucións

• Banco Central Europeo: xestiona o euro e a política monetaria da UE.

* O seu actual presidente é o italiano Mario Draghi.

* Sede: Fráncfort.

• Tribunal de Contas: encárgase de controlar os ingresos e os gastos da Unión.

* Sede: Luxemburgo.

• Banco Europeo de Investimentos: financia o desenvolvemento dos sectores económicos comunitarios

que o precisen.

* Sede: Luxemburgo

• Comité das Rexións: representa as autoridades locais e rexionais.

* Sede: Bruxelas.

• Comité Económico e Social: representa a sociedade civil organizada (sindicatos, empresarios,

consumidores...).

* Sede: Bruxelas.

7.- As Organizacións Non Gobernamentais (ONG).

son • entidades de carácter público, con fins humanitarios e sociais, que non dependen de Gobernos ,

Estados ou partidos políticos

integradas

por

• sociedades, empresas, centros de investigación...

• asociacións de cidadáns, particulares...

xurdiron

en

• orixe: anos 50 do século XX, no contexto do proceso de descolonización

• expansión: década dos 90 (reunión de Estocolmo, campaña do 0’7%)

exemplos

• dedicadas a intervención humanitaria: Cruz Vermella, Mans Unidas, Intermón, MSF...

• defensa dos dereitos humanos: Amnistía Internacional...

• protección da natureza: Greenpeace, WWF (World Wild Fund)...

• outras: Aldeas Infantís, Acción contra a Fame...

funcións

sociais

• solucionar problemas de urxencia e necesidade: conflitos bélicos, fames, catástrofes naturais...

• accións de desenvolvemento integral das persoas: saúde, cultura, tecnoloxía...

• concienciar e responsabilizar os cidadáns na defensa das causas humanitarias

• ...