Temat: Liść – wytwórnia pokarmu. Liście są organami wegetatywnymi rośliny.

Są bocznymi organami pędu.

Powstają w merystemie wierzchołkowym

(stożku wzrostu) pędu, a ich wzrost po

osiągnięciu ostatecznej wielkości – ustaje.

Pierwsze liście roślin nasiennych, powstające w

zarodku, to liścienie.

1. Funkcje liści.

• Wytwarzanie substancji odżywczych

w procesie fotosyntezy (glukoza).

• Wymiana gazowa tlenu i dwutlenku

węgla.

• Transpiracja czyli parowanie wody

z rośliny.

• Niekiedy liście służą jako organy

rozmnażania wegetatywnego.

2. Morfologia liścia.

• Blaszka liściowa – płaska i cienka, o dużej powierzchni, umożliwiającej wychwytywanie dużej ilości światła oraz wydajną wymianę gazową i transpirację.

• Ogonek liściowy – ustawia liść w odpowiednim położeniu względem promieni słonecznych.

• Nerwacja (użyłkowanie) – system wiązek przewodzących, dostarczający wodę i sole mineralne i odbierający glukozę. Usztywnia blaszkę liściową.

• Nasada liścia – to zwykle rozszerzona i spłaszczona struktura łącząca liść z łodygą.

3. Budowa anatomiczna liścia.

Budowa anatomiczna igły

• Skórka – zbudowana najczęściej z pojedynczej warstwy

komórek tkanki okrywającej. Komórki są przezroczyste

i najczęściej nie zawierają chloroplastów. Ściany

komórek ściśle do siebie przylegają. Te – graniczące z

powietrzem, są grubsze. Skórka pokryta jest kutykulą.

Wytworem skórki są aparaty szparkowe.

Aparaty szparkowe – zbudowane z dwóch komórek,

przypominających kształtem

ziarna fasoli. Gdy komórki są

dobrze zaopatrzone w wodę,

pęcznieją i otwierają się.

Gdy roślinie brakuje wody,

komórki się kurczą i zamykają

- ograniczenie parowania wody.

Aparaty szparkowe znajdują się

na spodniej stronie liścia.

• Miękisz palisadowy – zbudowany z komórek

prostopadle ułożonych do

powierzchni liścia, pomiędzy

którymi prawie nie ma przestrzeni

międzykomórkowych. Zawiera

dużo chloroplastów. Dlatego

wierzch liścia jest zawsze

ciemniejszy od jego spodu.

• Miękisz gąbczasty – zbudowany z komórek o

nieregularnych kształtach,

pomiędzy którymi są duże

przestwory międzykomórkowe.

Przestwory umożliwiają

cyrkulację powietrza oraz pary

wodnej i dwutlenku węgla. W

komórkach tego miękiszu jest

mniej chloroplastów.

• Wiązki przewodzące –

przebiegają w miękiszu

asymilacyjnym. Stanowią

szkielet liścia.

4. Typy nerwacji.

Nerwacja (=unerwienie) – sieć tworzona przez wiązki

przewodzące w liściu. Może być jeden lub kilka nerwów

głównych, od których odchodzą drobniejsze nerwy boczne.

Może też wstępować szereg nerwów jednakowej grubości.

a.b. pierzaste c. równoległe d. dłoniaste e. wachlarzowate

5. Rozmieszczenie liści na łodydze

– ulistnienie.

Liście łączą się z łodygą za pomocą ogonków liściowych.

Ogonek liściowy zbudowany jest głównie z tkanki

wzmacniającej (zwarcicy) i tkanek przewodzących.

Niektóre liście nie posiadają ogonków i nazywane są

siedzącymi.

a. liść długoogonkowy b. liść bezogonkowy = siedzący c. obejmujący łodygę

d. z przylistkami e. z pochwą liściową

Rodzaje ulistnienia Czynnikiem determinującym układ liści na łodydze jest

dążenie do jak najlepszego wykorzystania światła,

również poprzez unikanie wzajemnego ocieniania się.

Ulistnienie skrętoległe – liście ułożone są na łodydze

pojedynczo w linii mającej

kształt helisy.

Ciekawostką jest to, że ilość liści

w tym ułożeniu opisana jest

matematycznie, za pomocą

tzw. ciągu Fibonacciego.

Przykładem jest ulistnienie

u krwawnika pospolitego.

Rodzaje ulistnienia

Ulistnienie naprzeciwległe

- liście ułożone są na łodydze

parami i wyrastają po

przeciwnych stronach łodygi.

Przykładem może być mięta

pieprzowa lub jasnota biała.

Ulistnienie okółkowe

– liście rosną na jednej wysokości

wokół łodygi. Przykładem

może być marzanka

lub okółek.

6. Różnorodność liści. Cecha ułożenia liści jest charakterystyczna dla roślin.

Często, na tej podstawie, określa się gatunek rośliny. Liście mogą być pojedyncze lub złożone.

Liście pojedyncze (=proste)

– mają jedną blaszkę liściową.

Może być ona niepodzielona lub

podzielona wcięciami o różnej

głębokości.

Liście złożone – zbudowane z kilku blaszek

liściowych, nazywanych

listkami. Wyróżnia się liście

pierzastozłożone

i dłoniastozłożone.

7. Modyfikacje liści. U niektórych roślin liście ulegają modyfikacjom.

Dzięki temu mogą pełnić wiele dodatkowych

funkcji, a także przetrwać w niekorzystnych

warunkach środowiska.

Liście czepne (=wąsy czepne) – służą do

przytwierdzania wiotkiej łodygi do podpór np. innych

roślin (groszek, wyka, nasturcja).

Liście wabiące – mają

zwracać uwagę zwierząt

zapylających kwiaty np.

poinsecja – gwiazda

betlejemska, pszeniec gajowy.

Liście ciernie – silnie

zdrewniałe, sztywne, pełniące

funkcję ochronną; ograniczają

tez nadmierne parowanie

wody – kaktusy, berberys.

Liście pułapkowe – wytwarzają je rośliny owadożerne;

posiadają one chlorofil, ale rosną znacznie lepiej, gdy

uzupełniają pokarm składnikami pochodzenia

zwierzęcego np. muchołówka amerykańska, rosiczka,

dzbanecznik.

www.youtube.com/watch?v=MzLjzr6Ofnk

Liście – magazyny

wody – w warunkach

pustyni, niektóre rośliny

magazynują wodę, jak np.

litopsy (żywe kamienie).

Liście spichrzowe – grube

i mięsiste, magazynujące

w komórkach miękiszu

substancje zapasowe np.

u cebuli, kapusty.