TemediplomeBachelor-EvalinaCanollari.docx

7/25/2019 TemediplomeBachelor-EvalinaCanollari.docx

1/37


2/37

Evalina CanollariBorxhi publik dhe roli i politiks fiskale dhe monetare n Shqipri.

Universiteti Bujq sor i Tiran s

Fakulteti Ekonomis dhe Agrobisnesit

Departamenti Financ Kontabilitet

Tem diplomeBorxhi publik

dhe

roli i politiks fiskale dhe monetare n Shqipri

Studenti: Evalina CANOLLARI Drejtuesi:Prof.Dr.Drini SALKO

Qershor, 2011

Prmbajtja e punimit

2


3/37

FALENDERIME..................................................................................................4ABSTRAKT......................................................................................................5OBJEKTIVAT.....................................................................................................5KONCEPTE DHE PRAKTIKA TBORXHIT PUBLIK.........................................6SHTBORXHIPUBLIK?....................................................................................6

Fun!"#n"$" " !%'"& (u)*" +,% *"n+- % n%/#-0! !0 $''-%! !0 )#'1,"& (u)*".......6M0n2'& % 3"nn"$"& &0 +%3""&"& )u1,%'..........................................................

KAPITULLI 2 ............................................................................................. 10

TRENDIIBORXHITPUBLIKNDRVITETEFUNDITNRSH DHESTRATEGJITEQEVERISNHUAMARRJENNGAJASHTE..........................................................................10BORXHIIBRENDSHM.......................................................................................B#'1," " -!,&%$..........................................................................................PORSHOQRIAANDIKOHETDIREKTAPOINDIREKTNGAMARRJAEBORXHITPUBLIK..1!

KAPITULLI " ............................................................................................. 1#

LIDHJAEPOLITIKSFISKALEDHEMONETAREMENIVELINEBORXHITPUBLIKNVEND 1#POLITKAFISKALEDHEMONETARENEVITETEFUNDIT7889:788 DHEEFEKTI NBORXHINPUBLIK.........................................................................................................POLITIKAFISKALEDHEROLIISAJNBORXHINPUBLIK................................................POLITIKAMONETAREDHEMONETI;IMIIBORXHIT.......................................................7KREKEDHEN>JASHM


4/37

F&'()*(+,-(

Falenderoj shum familjen time q m ka mb shtetur gjithmon. Ata jan orientimi

dhe shtysa ime drejt gjitckaje q arrij.

E konsideroj veten me fat, q n rradh t par jam studente e Fakultetit te

Ekonomise dhe Agrobisnesit, dhe kam mund sin t diplomohem n k t fakultet. Pr

kt falenderoj stafin petagogjik, i cili ka q n i gatsh m n do koh t na ndihmoj , t na

udh heqi, t na orientoj . Jam e lumtur q kam q n studente n k t fakultet dhe kam

patur shansin t mbushem me dije fal petagog ve t mrekulluesh m dhe shum

profesionist t Fakultetit t Ekonomis dhe Agrobisnesit.

Gjithashtu falenderoj n m nyr t vecant Prof.Dr.Drini Salko, shef i

Departamentit t Financ s, i cili sht petagogu udh heq s dhe m ka orientuar,

udh hequr dhe ndihmuar shum n realizimin e k tij punimi, gjithashtu falenderoj

shum Prof.Dr.Ilir Hoti m ka ndihmuar n strukturimin e tem s .

Falenderoj gjith student t e financs p r koh n dhe shoq rin q kemi kaluar s

bashku n k to vite. N vecanti p rsh ndes miqt e mi, t cil t m kan ndihmuar me

mb shtetje dhe sugjerime reth punimit.

Falemnderit!

4


5/37

A/+&

N kt punim dua t analizoj se cila sht masa e borxhit publik q ka arritur t

marri qeveria dhe cilat jane masat qe ajo ka mare per ta parandaluar ose per ta frenuar

at. Do t bazohem ktyesisht n rolin dhe ndikimin q ka pasur politika monetare dhefiskale n biorxhin publik. Sektori publik funksionon n t njjtn mnyr si nj

familje,ku personat e aft pr t punuar sigurojn t ardhurat e familje,planifikojn

shpenzimet mujore,por ka momente ku nuk mundet te perballoj dot shpenzimet e saj

dhe kalon n munges t ardhurash ,n nj pozit deficiatare. N t njjtn llogjik do ta

mendojm dhe funksionimin e shtetit. Shteti sht nj sistem q t funksionoj me

eficens duhet q t ofroj t mira n mnyr eficente,por qe ti ofroj kto t mira duhet

t shpenzoj,por qe t shpenzoj duhet t siguroj t ardhura. Nse shteti q t mundi

t ofroje kto t mira nuk mund t siguroj t ardhutat e mjaftueshme duhet t mari

borxh pr t mbuluar deficitin e realizuar. Nj nga mnyrat e marjes borxh,t ciln do ta

trajtojme shum m hollsisht me posht sht dhe borxhi publik i brendshm dhe i

jashtm. Por sa sht kjo norm e borxhit? A sht n nivelin e lejuar nga BE dhe FMN?

Pse ka arritur ky borxh k to nivele? Cfar roli kan patur politika monetare dhe fiskale

ne borxhin publik? Si ka evoluar ky borxh ne vitet e fundit?

K to jan disa nga pyretjet q un dua ti jap p rgjigje n punimin tim.

O(,3&

Objektivi kryesor i punimit eshte analiza e borxhit publik si nje nder

treguesit me ndikim makroekonomik dhe mjaft sinjifikativ lidhur me eficencen e

politikes fiskale dehe monetare

Nder objektiva te tjere do te veconim;

1-A sht borxhi publik n Shqipri brenda standarteve t prcaktuara nga BE

dhe FMN pr vendet e zhvilluara dhe pr vendet n zhvillim?2-Nivelin e menaxhimit t borxhit publik nga Qeveria e Shqipris.3-Cila sht politika fiskale q ka ndjekur qeveria n kto vite dhe impakti i tyre

n menaxhimin e borxhit publik.4-Cila sht politika monetare q ka ndjekur qeveria n kto vite dhe impakti i

saj n menaxhimin e borxhit publik.5-Karakteristikat e sjelljes se institucioneve qeverisese pergjegjese per

menaxhimin e borxhit publik.

5


6/37


7/37

KAPITULLI 1

KONCEPTE DHE PRAKTIKA T BORXHIT PUBLIK

45/7 8+97, :;',

Para se t arrijm n nj p rfundim t borxhit publik duhet q t shpjegojm arsyen e

lindjes s marjes s borxhit publik.Ne duhet q t tregojm se si funksionon sektori

publik dhe pse lind nevoja e marrjes s borxhit publik.

Funksionimi i sektorit publik dhe lindja e nevojs s marrjes s

borxhit publik

P rvec t mirave private q ne i p rfitojm ,n shkmbim t tatimeve dhe taksave q

ne paguajm ,ne si shoq ri p erfitojm dhe t mira publke q kemi t drejt n ti p rdorim t

gjith n m nyr t barabart dhe pa rivalitet. Por k to t mira publike na ofrohen nga

sektori publik,i cili e b n t mundur t na e ofroj n p rmjet nj mekanizmi q do t

p rshtjellohet m posht .

Sektori publik mbledh t ardhurat nga tatimet dhe taksa,t cilat i mbledh

n p rmjet politik s fiskale q funksionon ne RSH. K to t ardhura q ky sektor i realizon

nga kjo politik i p rdor n funksion t v njes n zbatim t planit buxhetor t miratuar p r

t gjith administrat n publike. Qeveria n fillim t vitit planifikon se sa do t jen

shpenzimet q do t realizoj ,si psh:p r pagat e administrat s ,p r infrastuktur ,p rsektorin e sh ndetsis ,p r sektorin e arsimit,n bujq si,n ndihmat sociale,n rend,n

transport ,n telekomunikacion,etj.

Pjesn m t madhe t shpenzimeve n buxhetin e Shtetit Shqiptar e zn

shpenzimet operative pr pagat e punonjsve, pr sigurimet shoqrore e shndetsore,

ndihmat ekonomike etj., ndrsa nj pjes tjetr e zn shpenzimet pr investime

publike pr rregullimin e rrugve, t urave, tterritoreve, investimet n objekte publike

etj..

Po ku i gjen qeveria t ardhurat pr t mbuluar kto shpenzime? Ashtu sishpenzimet e nj familjeje mbulohen nga pagat e familjarve apo nga t ardhura t

tjera nga biznese t ndryshme me t cilat merret ajo, edhe qeveriaka burimin e vet t

parave. T ardhurat e qeveris sigurohen kryesisht nga taksat dhe tatimet mbi

aktivitetet e individve apo t bizneseve private. Qeveria mbledh t ardhura nga

individt dhe nga bizneset n formn e tatimeve dhe taksave. Tatimet jan t

7


8/37

detyrueshme dhe periodike, dhe llogariten mbi shitjen e prodhimeve apo shrbimeve,

mbi t ardhurat personale, mbi fitimin e bizneseve, mbi sasin dhe llojin e mallrave q

kalohen brenda apo jasht kufirit t vendit, n formn e sigurimeve shoqrore e

shndetsore etj.. Taksat nga ana tjetr, paguhen pr shrbimet publike q sigurohen nga

qeveria.Kto ndahen n taksa kombtare dhe taksa vendore.

Ndr taksat kombtare prmendim:

1. Taksa portuale.

2. Taksa pr shrbimet konsullore.

3. Taksa e importimit t automjeteve t prdorura.

4. Taksa e pajisjes me lejedrejtimi pr drejtim automjeti.

5. Taksa pr shrbimet e radiokomunikacioneve6. Taksa e prdorimit t numrit telefonik.

7. Taksa pr veprime e shrbime nga administrata gjyqsore, Ministria

e Drejtsis, Prokuroria, Zyra e Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme etj..

8. Taksa e regjistrimit n arsimin e lart.

9. Taksa pr ulje-ngritjen e avionve dhe pr qndrimin e tyre n aeroport.

10. Taksa e karbonit pr benzinn, benzolin dhe gazoilin.

11. E t tjeraTaksat vendore prfshijn:

1. Taksa mbi pasurit e paluajtshme, n t ciln prfshihen taksa mbi

ndrtesat dhe taksa mbi tokn bujqsore.

2. Taksa e ndikimit n infrastruktur nga ndrtimet e reja.

3. Taksa pr znien e hapsirave publike.

4. Taksa e tabels.

5. E t tjera

sht shum e v shtir q t arrihet n nj ekulib r midis t ardhurave dhe

shpenzimeve t qeveris .N se t ardhurat q do t realizoj qeveria jan m t m dha se

shpenzimet at her jemi suficit por n se shpenzimet I tejkalojn t ardhurat jemi ne

deficit.Deficiti buxhetor realizohet pasi :tatimpaguesit shmangen nga pagesa e tatim

8


9/37

taksave;p r shkak t v shtir sive n mbledhjen e taksave;p r shkak t politikave t

p rdorura.Por dhe shpenzimet jan t larta pasi nuk mund t parashikohen plot sisht.

far sht deficiti buxhetor dhe mnyrat e financimit t tij.

Me deficit buxhetor do t kuptojm at pjes t shpenzimeve publike t

buxhetuar ,t ciln nuk mundemi ta mbulojm dot me t adhurat e

buxhetuara.Deficitibuxhetor krijohet pr cdo vit q hartohet buxheti dhe meren masa

pr financimin e tij,kurse borxhi publi sht borxhi i mbledhur ndr vite pr mbulimin

e deficitit t cdo viti.sht borxhi i akumuluar vit pas viti,normalisht q cdo vit shlyhen

pjest e detyruara pr tu kthyer.

Por si do ta mbuloj qeveria k t diferenc ? Cilat jan m nyrat e financimit t

deficitit buxhetor?

Mnyrat e financimit t deficitit buxhetorDy m nyrat e financimit ose t mbulimit t deficititbuxhetor jan marja e huave t

brendshme ose marrja e huave t jashtme ose sic quhet financimi i brendsh m ose

financimi i jashtm.

1-Financimi i brendshm mund t realizohet nprmjethuamarjes s

brendshme cila sigurohet nga institucionet bankare,nga institucione financiare ose

jofinanciare dhe individe.Forma kryesore q mer qeveria huamarje te brendshme

sht nprmjet emetimit t bonove t thesarit dhe obligacioneve te thesarit .Keto

letra me vler emetohen nga qeveria dhe blihen nga individ ose nga institucionetbankare cfar n nkupton se qeveria sht huamarrsja dhe publiku sht huadh n si p r

shum n q k to letra me vler jan emetuar. sht e qart se si cdo investim q do realizoj

cdo individ ai d shiron q t realizoj nj norm kthimi t d shiruar cfar p rcaktohet q n

momentin q k to letra emetohen nga qeveria.P r qeverin ky interes sht nj kosto kurse

p r investitor t sht norma e kthimit t d shiruar dhe e realizuar e kthimit.Pasi nj

investitor para se t investoj v n peshore riskun q nd rmerr p rsip r dhe kthimin q

d shiron t marri.Pasi investon kjo norm kthimi e d shiruar kthehet n norm t pritur

p r tu realizuar cfar n investimin n letrat me vler qeveritare sht e sigurt q do t

realizohet. Kjo sht dhe arsyeja se pse nje pjes e mir e investitor ve investojn n bono

thesari dhe k ta investotor mund ti klasifikojm jo riskoz pra nuk d shirojn t

nd rmarrin rrezik dhe jan t k naqur me at norm kthimi q marin.P r qeverin kjo sht

nj kosto kurse p r investitorin p rfitim cfar do t thot se qeveria realisht mer borxh p r

t mbuluar detyrimet shpenzimet t cilat nuk mund ti mbuloj dot me t ardhurat q

mund t siguroj por gjithashtu dhe p r t shlyer detyrimet q ka mare vitet e kaluara.

9


10/37

Nuk duhet asnj her t ngat rohet borxhi i qeveris me deficitin buxhetor. Deficiti sht

diferenca midis t ardhurave dhe shpenzimeve t nj viti nga 1 Janar deri n 31 Dhjetor i

cili duhet t financohet me nj nga m nyrat e m sip rme kurse borxhi esht shuma e

borxhit q mblidhet nder vite pasi shlyhet nj shum ,vitin tjet r meret p s ri dhe i nj jti

proces ndodh n vazhdim.Mund t prm ndim se nj tjetr m nyr e majes s borxhit t brendshm

sht marja e kredis direkte nga Banka Q ndrore . N pjes n m t madhe t vendeve

Bnankat Q ndrore nuk jan pjes e k tij aktiviteti. Shembull mund t marim Bankat

Q ndrore t vendeve t Bashkimit Europian. sht e qart se bankat q ndrore,an tare t

Bashkimit Europian ,nuk mund t ofrojn kredi p r qeverit e tyre e kan t ndaluar. Kjo

sjellje e bankave kundrejt qeveris b het p r q llime t caktuara pasi n se subjekte t

ndryshme sic mund t jen bisnese ose individ investojn kursimet e tyre dhe

p rfitojen ,por q Bankat Q ndrore t k tyre vendeve t jen n rolin e huadh n sit p rqeverin duhet q t presin monedhe t re ose t presin para t re cfar ndikon

automatikisht n rritjen paras ne vend ose e th n ndryshe n rritjen e ofert s monetare

n vend. N se kemi nj rritje t ofert s monetare ,rritet paraja n qarkullim do t ndikonte

automatikisht negativisht n nj nga pikat kryesore t politik s monetare q sht mbajtja e

inflaciont n nivele t p rcaktuara . N se do t kemi nj rritje t ofert s monetare do t thot

se do t kemi rritje te investimeve t qeverise cfare sjell nj rritje t GDP dhe

automatikisht nj rritje t cmimeve ose ne rritjen e norm s s inflacionit. Ky lloj financimi

nga Banka e Shqip ris sht n p rmjet kredis direkte e cila lejohet me ligj vet m n mas n

5% t t ardhurave t buxhetuara nga Qeveria e Republik s s Shqip ris n 3 vitet e fundit.

2. Menyra e dyte e financimit sht nprmjet marrjes s borxhit t

jashtm.

P rvec borxhit q qeveria mer nga publiku i br ndsh m ,ajo mund t mari

kredi nga shtete t tjera dhe institucione financiare nd rkomb tare n afat t gjat .

Kredit kane norma t caktuara interesi dhe kjo norm sht e p rcaktuar n

kontratat midis qeveris s Shqip ris dhe k tyre institucioneve.

Pas analiz s s m sip rme reth m nyrave t financimit t borxhit publik do sjellim

se si ka qn trendi i borxhit publik n vitet e fundit n RSH. Si ka evoluar ky borxh

nd r vite gjithashtu dhe kostot e marrjes s tij. Kjo do t shoq rohet dhe me analiz reth

faktor v q kan ndikuar.

10


11/37

KAPITULLI 7

TRENDI I BORXHIT PUBLIK NDR VITET E FUNDIT

N RSH DHE STRATEGJIT E QEVERIS N

HUAMARRJEN NGA JASHTE

N k t pjes dua t sjell t dh na reth tendenc s s borxhit publik nd r vitet e

fundit,cfar trendi ka patur dhe cilat jan strategjit q qeveria ka p rdorur p r t ulur

mas n e borxhit t brendsh m dhe t rriste borxhin e jasht m ku shembulli m i mir sht

Eurobondi.

Ashtu sic e kam p rmendur edhe m lart dy m nyrat e financimit t deficitit

buxhetor jan huamarrja e brendshme dhe huamarrja e jashtme me instrumentat dhe

m nyrat e sip r p rmendura. Nga t dh na t sakta t mara nga faqja zyrtare e Ministris s

Financave ,mund t tegojm se borxhi publik n fund t vitit 2010 ka q n n nivelin 715.5

miliarde leke ose e shprehur ne raport me GDP ku na rezulton n mas n 58.52% e GDP.

Shohim se sht shum ,por shum af r kufirit t vendosur nga BE p r vendet q jan

an tare t BE e cila sht n mas n 60% e GDP. N se borxhi publik sht n mas n 60% e

GDP at her sht n nj mas t kontrollueshme dhe nuk p rb n rrezik. Ky stok perbehet

nga:

Borxhi i Qeverise Qendrore 58.51% te GDPBorxhi i pushtetit lokal me 0.01% te GDP.

Shohim se pushteti vendor ka nje mas borxhi t pakonsiderueshme.

N se do t kalojm n p rb rjen e borxhit publik mund t themi se borxhi publik

p rbhet nga borxhi i brendsh m n mas n 57% t stokut dhe borxhi i jasht m n mas n

43% t stokut.Gjat vitit 2010 ndryshimi i struktur s borxhi i brendsh m/borxhi i jasht m

ka vazhduar n favor t k tij t fundit,pra kemi nj rritje t borxhit t jasht m n raport me

t brendshmin ,kjo n krahasim me vitet e fundit. N vitin 2009 ky raport ishte 60.8%

borxh i brendsh m dhe 39.2% borxh i jasht m.Ne duhet t dim dhe se cilat jan

instrumentat q qeveria ka p rdorur p r marrjen e borxhit t brendsh m dhe t jasht m.

11


12/37

7 4 5 6 @ 9 8 8

788888

488888

688888

88888

888888

788888

488888

688888

Eu'" % )#'1,"& (u)*"

Su " )#'1,"& n% L%%

B8+97, , +()*/7-.

Nga totali i stokut t borxhit t brendsh m 98.6% perbehet nga borxhi shteteror

dhe 1.4% nga borxhi i garantuar. Edhe gjate 2010 Ministria e Financave ka vazhduar

politiken e saj te emetimit kryesisht te instrumentave afatgjate te borxhit. Per rrjedhoje,

struktura e borxhit te brendshem shteteror sipas instrumentave ka ardhur duke u

permiresuar n favor t instrumentave afatgjat t cilt prfaqsojn 42.4% te tij. Kjo

strategji e liron shtetin nga pagesa e detyrimit dhe e interesave brenda periudh s nj

vjecare.

Prsa i prket prbrjes sipas monedhave, borxhi i brendshm shtetror prbhet

n masn 99.1% nga borxhi n lek. Kjo sht nj an shum pozitive pasi n se borxhi ibrendsh m do t ishte n nj mas t konsiderueshme n monedh t huaj do t kishim nj

kosto disa her m t lart t borxhit t mar ,pasi do t kishim dhe var si t plot nga

ndryshimi i kurseve t k mbimit.

Borxhi i jashtem.

Ne stokun e borxhit te jashtem, i cili ne fund te vitit 2010 arriti ne 307,985 milion

leke, borxhi shteteror perfaqeson 87% te tij, ndersa borxhi i garantuar 13%. Nje veori e

huamarrjes s huaj gjat vitit 2010 sht emetimi pr her t par i eurobondit n tregune huaj t kapitaleve, duke sjell njdiversifikim t instrumentave t huamarrjes s huaj. Ky

Eurobond i emetuar nga Qeveria Shqiptare tani sht listuar dhe po treg tohet n Burs n

e Londr s. Bankat Deutsche Bank dhe JP Morgan ishin bankat t cilat na kan

konfirmuar p r emetimin dhe hedhjen n treg t Eurobondit t par shqiptar. Eurobondet

jan letra me vler t borxhit afatgjat, t quajtura ndryshe edhe obligacione, jo t

12


13/37

emetuara n monedhn kombtare, por t nominuara n monedh t huaj (n kt rast

n euro). Nj karakteristik e Eurobondeve sht se ato emetohen jasht kufijve t

vendit i cili i hedh n treg. Me an t ktyre instrumenteve financiare, vendet e

ndryshme tentojn t marrin hua afatgjata n tregjet e zhvilluara. Nj transaksion i till

ndrmerret pr t siguruar likuiditete afatgjata, dhe shrben si nj lloj hapjeje e sistemitfinanciar kombtar ndaj tregjeve ndrkombtare, si nj prestigj pr shkak t besimit q

kan investitort e huaj mbi letrat e borxhit t nj vendi dhe se, gjithashtu, shrben edhe

n mnyr indirekte si promovim i vendit emetues. T ardhurat nga eurobondi u

prdoren pr parapagimin e kredis sindikale t vitit 2009 si edhe pr plotsimin e

nevojave pr financimin e buxhetit. Shuma e emetuar ishte 300 milion euro dhe me nj

cmim kuponi prej 7.5 %.

Struktura e stokut sipas norms s interesit, ka psuar ndryshime n favor t

borxhit me interes fiks, i cili perfaqson 75.8% t stokut t borxhit t jashtm, kundrejt63.7% q prfaqsonte n fund t vitit 2009. Ky ndryshim ka ardhur kryesisht si rezultat

i parapagimit ne vitin 2010 te kredise sindikale te 2009, gj e cila solli edhe ulje t riskut

t normave t interesit. Kjo kredi ishte marr p r nd rtimin e ruges Kuk s-Morin .

Nga sa analizuam edhe m lart tendenca e qeveris sht n ngushtimin e borxhit

t brendsh m dhe n rritjen e borxhit t jasht m. Por cilat jan disa nga strategjit q p rdori

qeveria pqr t ulur mas n e borxhit t brendsh m?

Strategjit q prdori qeveria pr rritjene e borxhit t jashtm.

1-Emetimi i Eurobondit.

Esht nj m nyr p r rritjen e borxhit t jasht m dhe plot sim i shum nevojave q

kishte qeveria n ato periudha p r likuiditet dhe p r pages n e huave t

m parshme.N p rmjet k tij veprimi qeveria shlyen nj hua meinteres mbi 9% kundrejt

marrjes s nj borxhi me interesa m t ul ta.

2-Ulja e norm s s interesit t bonove t thesarit.

Qeveria duke patur si plan rritjen e borxhit t jasht m ,normalisht q donte t

zvoglonte borxhin e brendsh m. N m nyr q t mos nxiste m individ t dhe bankat n

blerjen e bonove t thesarit,i cili sht nj nga instrumentat m t p rdorur n marrjen eborxhit t brendsh m,uli k rkes n p r marrje borxhi n p rmjet bonove. Kjo realizohet n

uljen e k rkes es q paraqet qeveria ne BSH. Duke u ulur k rkesa p r fonde t huajtura

,automatikisht ulet dhe interesat e paguara p r k to fonde ,n rastin ton t bonove t

thesarit.E paraqesim k t ndikim dhe grafikisht.

13


14/37

Duke ulur norm n e interesit p r bonot e

thesarit dhe oferta e fondeve t huajtura do t jet m eul t. Individ t do t rendin drejt investimit n instrumenta financiar t ndrysh m cfar do

tu japi atyre dhe kthime m t larta. Ky sht ndikimi q realisht qeveria synonte t arrinte

n k t moment.

3-Rritja m 50% e kufirit t borxhit publik q individt mund t

marrin nprmjet bonove t thesarit.

N s qeveria vendosi se nga raporti 20%/80% q mund t merrin n p rmjet bonove

t thesarit nj raport 50%/50% .Bankat me ekzistenc n e raportit t m parsh m synonin t

investonin drejt investimit n bobo thesari pasi edhe pse norma e p rfitimit sht m e ul tnga dh nja e kredive ,ka sigurin se ky borxh do ti kthehet. N se qeveria vendos k t

raport i ul mund sin bankave q t investojn n bono thesari.

Dy strategjit e m sip rme qeveria i realizoi n koh t nj jt ,nga nj ra an uli

k rkes n p r fonde t huajtura cfar solli nj ulje te norm s s interesit t bonove t

thesarit,nga ana tjet r i uli bankave p rqindjen e mund sive p r investim dhe mundi tja

arrinte q llimit e zvog limit t borxhit t brendsh m.

14

Sic mund ta shohim nse

kemi nj ulje te krkess pr

fonde t huajtura do t kemi nj

ulje t norms s interest pr

fonde t huajtura. Pasi norma e

interest e dim q sht e varur

nga krkesa dhe oferta.


15/37

1- Ulja ekrkess prfonde thuajtura

Ulje t norms sinteresit t

bonove t thesarit

Paksimi iinvestimeve nbono thesari

2- Rritja e kuritn !"! pr

marrjen e bonovet thesarit

Ulja e krkessn#a ana ebankave prbono thsari

Ulja e marrjes sbor$hit t

brendshm

Kjo skem sht nj p rmbledhje e strategjive q ka p rdorur qeveria n vitin 2009-

2010 p r uljen e borxhit t brendsh m dhe rritjen e borxhit t jasht m dhe n uljen eborxhit t brendsh m. Kjo pasi ishte shum e domosdoshme q n at moment t merej

borxhi afatgjat i jasht m (eurobondi) p r t plot suar nevojat e likuiditetit dhe pr t

financuar deficitin aktual.

POR SHOQRIA A NDIKOHET DIREKT APO INDIREKT

NGA MARRJA E BORXHIT PUBLIK

Sektori publik sht n sh rbim t shoq ris n t r si. N p rmjet sektorit publik ne

mund t marim dhe t p rfitojm t mira dhe sh rbime cfar ne nuk mund ti sigurojm dot

n m nyr individuale ku k tu p rfshihen t gjitha t mirat publike. Qeveria n pamund si

t mbuloj me t gjitha t ardhurat e siguruara n p rmjet tatim taksave ,mer borxh p r ti

mbuluar ato. Mbi k r ndon bara e shpenzimeve t borxhit t marr?

N se ata persona q jan taksapaguesit ,nuk jan ata q p rfitojn interesin e borxhit

at her kemi nj rishp rndarje jo t drejt t t aedhurave.Kjo pasi ajo pjes e shoq ris e cila

paguan taksa ,e furnizon sektorin publik me t ardhuara nuk sht ajo q p rfiton

interesat e borxhit t mar nga qeveria,do t thot se kto interesa i p rfitojn jo rezident t.

Gjithashtu nuk sht eficente q masa e borxhit q mund t meret t p rdoret p r shlyerjen

e stokut t borxhit t krijuar n mas 100%.Kjo pasi barra e pagesave t intersave t k tij

borxhi t mar sht e logjikshme q paguhet nga publiku. Barra i bie p rher shoq ris dhe

kryesisht brezave n vazhdim. Por gjithashtu duhet theksuar se kostoja e pages es s

shpenzimeve publike n p rmjet taksave nuk sht aq e r nd sa do t ishte politika e rritjes

15


16/37

s taksave nga qeveria n rrastin e nevoj s p r rritjen e t ardhurave ,n m nyr q t mbuloj

shpenzimet. Kjo do t ishte nj kosto direkte p r shoq rin cfar do ndikoj n uljen e

eficens s ,pasi i ngelen m pak para p r t shpenzuar.

Po ta marim analiz n n d m t shoq ris mund t themi se shoq ria sht n m nyr

indirekte ajo q preket nga marja dhe rritja e borxhit publik.

Pr t mar nj vlersim dhe nj opinion m t sakt nga vet individt ,nse a

rezikohet mirqnja e tyre nga marja e borxhit dhe a jan ata t knaqur nga t mirat

publike q ata prfitojn,kam vepruar duke ndrtuar nj anket nprmjett cils kam

arutur n nj opinion. Kjo anket u sht drejtuar njersve te

zakonshm,studentve,bisneseve. Forma e ankets aht kjo:

16


17/37

ANKETE

Tema: Ndikimi i borxhit publik ne shoqerine shqiptare

Ju lutem ta plotesoni kete ankete, nuk eshte e nevoshme

te vendosni te dhenat e identitetit tuaj,do ju lutesha te jepnit opnionin tuaj te vrtet.

Pyetja 1

Gjinia:

F M

Pyetja 2

A jeni t punsuar/apo kini aktivitet?

Po Jo

Pyetja 3

Sa jan t ardhurat tuaja personale/xhiroja vjetore?

Te ardhurat personele : Xhiroja vjetore :

120,000-200,000 2,000,000 - 3,000,000

200,000-300,000 3,000,000 - 4,000,000

300,000-400,000 4,000,000 - 5,000,000

400,000-500,000 5,000,000 - 6,000,000

500,000-600,000 6,000,000 - 7,000,0000

600,000-700,000 7,000,000 - 8,000,000

7000,000- >700,000 8,000,000 - >8,000,000

Pyetja 4

N cfar niveli mendoni se sht pjesa q ju meret nga shteti n formn e

(TAP,sikontributi i sigurimeve shoqrore dhe shndetsore,tatim mbi fitimin,taksa

vendore etj) nga t ardhuarat tuaja q prfitonin sht e lart,duke patur n konsiderat

nivelin e t ardhurave q ju prfitoni?

T ult

Mesatar

T lart

Pyetja 5

A mendoni se ka transparenc n funksionimin e sektorit publik?

17


18/37

Po Jo

Pyetja 6

N cfar niveli mendon se jane t mirat publike q ju prfitoni si

psh(rendi,siguria,infrastuktura rugore,srbimi mjeksor,arsimor) etj?

I ult

Mesatar

I lart

Pyetja 7

A mendoni se borxhi publik rndon n mnyr direkte te ulja e eficenss suaj?

Po Jo

Pyetja 8

Duke u bazuar n sugjerimet q po bn FMN pr uljen e borxhit,nj ngaalternativat ishte rritja e taksave kurse alternativa e dyt ulja e shpenzimeve publike.Ju

k alternativ do t preferonit si nj individ i Republiks s Shqipris duke patur n

fokus dobishmrin tuaj?

Rritjen e taksave.

Uljen e nivelit t shpenzimeve publike.

Pyetja 9

A kini besim tek instituionet prgjegjse qeverisse se do kemi nj prmirsim

ekonomik?Po Jo

Nga prpunimi i t dhnave arrita n prfundimin se:

Shoqria shqiptare nuk sht e kenaqur me pozicionin ekoniomik ku ndodhet

Shqipria dhe se niveli i taksave duke e krahasuar me t ardhurat q ata kan sht i

lart. Besuaeshmria e shoqris n institucionet prgjegjse qeveritare pr nj

prmirsim ekonomik sht shum i ult. Gjithashtu reth 80% e individve t anketuar

mbshtesim uljen e shpenzimeve publike si nj mas pr uljen e mass s borxhit publik

n krahasim me alternativn e dyt q sht rritj e taksave.

18


19/37

KAPITULLI

LIDHJA E POLITIKS FISKALE DHE MONETARE ME

NIVELIN E BORXHIT PUBLIK N VEND

P8',&


20/37

prcaktohet pr drejtimin e politiks fiskale shtrnguese. Nj shtje tjetr me rendsi

pr qeverin sht prcaktimi lidhur me deficitin buxhetor, pra a do t mbulohen

shpenzimet e rritura ose t pambuluara t qeveris me financim nga huaja apo prmes

emetimit t paras (financimi monetar i deficitit). Vendimet lidhur me politikat fiskale

n mas t madhe varen nga konsideratat politike si, besueshmria dhe roli q luanqeveria n ekonomi por edhe nga reagimet publike lidhur me drejtimin dhe veprimet e

qeveris. Q t vihet n zbatim nj politik fiskale nga qeveria ,duhet q t ket

parasysh objektivat q duhet t arij.

Objektivat e politiks fiskalelidhen me rritjen e mirqenies s prgjithshme

shoqrore si qllim parsor i nj shoqrie bashkkohore. Kjo mirqenie sigurohet vetm

n kushtet e nj ambienti q e cilsojn stabiliteti ekonomik, politik dhe social. Pra, kur

flasim pr objektivat e politiks fiskale kemi parasysh :

1) prmbushjen e nevojave publike prmes nj sistemi t shndosh t financimitpublik;

2) realizimin e punsimit t plot;

3) rritjen e norms s shtimit ekonomik;

4) ruajtjen e stabilitetit t mimeve;

5) stabilitetin e bilancit t pagesave;

6) prmirsimin e kushteve t puns duke prfshir prmirsimin e strukturs

kualifikuese t fuqis puntore dhe prparimin teknologjik;7) stimulimin e kursimeve;

8) stimulimin e investimeve;

9) rritjen e aftsis konkurruese t produkteve dhe shrbimeve vendore;

10) rritjen e cilsis s shrbimeve n arsim dhe shndetsi.

Realizimi i ktyre objektivave varet nga: aftsia e qeveris pr bashkrenditjen e

tyre me instrumentet fiskale pr t influencuar kompozicionin dhe nivelin e krkess

agregate,saktsia e analizave makroekonomike lidhur me trendt e indikatorve

kryesor ekonomik dhe financiar; rregullimi dhe marrveshjet institucionale prkoordinimin e politikave makroekonomike.

Instrumentet dhe efektet e politiks fiskale .

Prmes politiks fiskale, shteti mund t ndikoj drejtprdrejt n ekonomi. Kur ai

vendos pr taksat q i grumbullon, transfertat, t mirat dhe shrbimet q i blen,

financimin deficitar, n fakt angazhohen n politikn fiskale. fardo ndryshimi n

20


21/37

nivelin e ktyre instrumenteve ka efekt t drejtprdrejta n rrjedhat e prgjithshme

ekonomike. Prmes instrumenteve t politiks fiskale ndikohet n punsim dhe nivel t

mimeve, n rishprndarjen m t mir t t ardhurs dhe pasuris, n shtimin

ekonomik, n rritjen e kursimit, n nivelin e investimeve, n shtjet e edukimit, arsimit,

kultur dhe shndetsi.Veprimi i politiks fiskale n shtimin ekonomik.

Masat e politiks fiskale mund t orientohen n prballimin e vshtirsive

afatshkurtra t nxitura nga rrjedhat e dmshme n ekonomi dhe prmirsimin e tyre,

respektivisht eliminimin e shkaktarve t atyre rrjedhave dhe vendosjen e stabilitetit me

masat e politiks stabilizuese

Prve n rrjedhat afatshkurtra, politika fiskale mund t orientohen edhe n

rritjen afatgjate t BPV respektivisht t ardhurs pr banor. N kt rast bhet fjal pr

normn e shtimit ekonomik.Rritja ekonomike matet kryesisht me rritjen e BPV brendanj periudhe t caktuar. Kjo rritje do t thot njkohsisht rritje e shpenzimeve dhe t

ardhurave publike, prmirsim i kushteve jetsore dhe ngritje e standardit t jets. Me

masat e politiks ekonomike dhe t politiks fiskale tentohet arritja e nj norme

optimale e matur e shtimit ekonomik e jo ajo maksimale. Norma maksimale arrihet me

punsim t plot t t gjith faktorve t prodhimit. Por kjo do t ishte e pamundur n

praktik. Me rastin e hartimit dhe formulimit t politiks fiskale duhet marr parasysh

edhe faktor tjer si ruajtja e ambientit jetsor. Prandaj, nuk mund t bhet fjal pr nj

punsim t plot t t gjith faktorve t prodhimit n kushte ideale. Norma optimale erritjes ekonomike do t thot shfrytzim i faktorve t prodhimit duke marr parasysh

edhe faktor tjer me ndikim n interesat e prgjithshme shoqrore.

Meq BPV rritet me rritjen e angazhimit t faktorve t prodhimit dhe me

shfrytzim m t mir t tyre, ather ndr masat e politiks fiskale n drejtim t nxitjes

s shtimit ekonomik mund t numrohen ato q kan ndikim n rritjen e produktivitetit

t puns dhe shfrytzimin m t mir t kapitalit, n prparim teknologjik dhe

shfrytzim m t mir t faktorve t prodhimit, si:

Stimulimi i investimeve prmes lehtsive tatimore;Subvencionimi i sektorve t ndryshm ekonomik;Rritja e investimeve t infrastrukturs;Nxitja dhe rritja e investimeve n krkime, edukim dhe trajnim;Heqja e rregullimit t teprt i cili mund t pengoj zgjerimin e bizneseve.

21


22/37

Nse vrejm disa nga mnyrat se si mundt ndikoj qeveria n rritjen

ekonomike t nj vendi,mund t themi me bindje se pika e par sht praktikuar n krah

t kundrt,ne po ngarkom m shum shoqrin me tatime dhe taksa ,gjithashtu dhe

bisneset ,cfar i ngurtson n investim.

Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik prqendrohen kryesisht n masatt cilat nxisin investimet, uljen e deficitin buxhetor pr t rritur kursimet n vend,rritjen

e shpenzimeve publike n edukim, dhe reformimin e rregullimit shtetror duke

prfshir rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit pr shkak t kostos s lart

krahasuar me dobishmrin.

N vendin ton sht e pamundur t ulet deficiti buxhetor ,t riten shpenzimet

publike n vend mekt situat q ne jemi sot.

Veprimi i politiks fiskale n punsim dhe nivelin e cmimeve.

Shteti dhe organet tjera publike juridike disponojn me nj pjes t

rndsishme t t ardhurave kombtare. Ato paraqiten n ann e krkess n treg dhe

drejtprdrejt blejn mallra dhe paguajn pr shrbimet q i shfrytzojn, njsoj si dhe

subjektet jopublike. Nga t ardhurat publike shteti paguan pensionet,kompensimet n

kohn e papunsis, dhe ndihma t tjera sociale me t cilat ndikon n rritjen e fuqis

blerse t atyre q i shfrytzojn kto pagesa. Kshtu, shteti ndikon edhe indirekt n

rritjen e krkess n treg. Mirpo, n rritjen e krkess ndikon edhe ulja e ngarkess

tatimore t tatimpaguesve, lehtsit dhe prjashtimet tatimore. Me uljen e ngarkess

tatimore rritet fuqia blerse e tatimpaguesve q pr rezultat ka rritjen e krkessagregate.N kushtet e punsimit t plot, rritja e krkess agregate nuk ndikon n

rritjen e prodhimit dhe numrit t t punsuarve. N kt rast, rritja e krkess do t

rezultonte me rritjen e nivelit t mimeve. Pr t penguar rritjen e nivelit t mimeve

duhet t zvoglohet krkesa deri n nivelin e duhur (t oferts). Krkesa agregate

zvoglohet me reduktimin e transfertave publike, zvoglimin e aktiviteteve publike,

rritjen e ngarkess tatimore dhe heqjen e lehtsive dhe prjashtimeve nga tatimi.

Nse, krkesa agregate sht m e vogl se oferta, prap vjen deri te ndryshimi i

nivelit t mimeve, q d.m.th. mimet ulen. Pr t vendosur baraspeshn, shteti duhet tiorienton politikat fiskale n rritjen e krkess agregate prmes rritjes s shpenzimeve

dhe uljes s t ardhurave publike. N radht e shpenzimeve shteti rrit dhniet sociale,

hap vende t reja pune, rrit aktivitetin investues dhe zvoglon barrn tatimore. Kto

masa ndikojn n rritjen e fuqis blerse t qytetarve e me kt edhe n rritjen e

krkess s prgjithshme dhe njihen si masa t politiks ekspansive fiskale.

22


23/37

Ndrsa, masat neutrale masat neutrale (konjukturale neutrale) t politiks fiskale

kan pr qllim t ruajn punsimin e plot dhe nivelin e duhur t mimeve. N kt

rast, shpenzimet publike duhet t caktohen n at mnyr q krkesa t mbetet e

pandryshuar.

Mbyllja e Mbyllja e hendekut t ekspansionit t ekspasionit

Hendeku i ekspasionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e teprt e krkess agregate,

mbyllet me politik fiskale shtrnguese duke shkurtuar shpenzimet publike pr t

ndikuar n rnien e krkess agregate e cila m tutje ndikon n rnien e BPV dhe uljen enivelit t mimeve.

Mbyllja e hendekut t recesionit.

23


24/37

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga krkesa e pamjaftueshme, mbyllet me

ekspansion fiskal i cili drejtprdrejt rrit krkesn agregate dhe BPV deri n nivelin e

punsimit t plot (produktit potencial).

N procesin e implementimit t politiks ekspansive dhe restriktive

fiskale,gjithnj duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dheakseleratorit.Multiplikatori i shpenzimeve publike tregon sa her rriten (zvoglohen) t

ardhurat kur rriten (zvoglohen) shpenzimet publike. Kshtu, n prpjekjet pr uljen e

papunsis dhe rritjen e krkess s prgjithshme, shteti organizon pun publike

nprmasa t gjera. Me hapjen e vendeve t reja t puns dhe me realizimin e t

ardhurave t t punsuarve n kt sektor, rritet krkesa pr produkte dhe shrbime n

treg. Rritja e krkess ndikon n rritjen e prodhimit, e kjo d.m.th. angazhim i fuqis s

re puntore t cilt me t ardhurat e realizuara prap paraqiten n treg, e kshtu me

radh. N kt rast bhet fjal pr multiplikatorin me parashenj pozitive.N t kundrtn, nse me masat e politiks fiskale synohet ulja e

krkess,ather rritet ngarkesa tatimore e cila ndikon n zvoglimin e fuqis blerse, e

kjo shkakton zvoglimin e krkess q ka pr pasoj zvoglimin e prodhimit. Zvoglimi

i prodhimit automatikisht ndikon n zvoglimin e numrit t t punsuarve e kjo prap

zvoglon krkesn. Ky proces do t prsritet derisa nuk dobsohen efektet e rritjes s

ngarkess tatimore. N kt rast kemi t bjm me multiplikatorin me parashenj

negative.

Shteti ndikon n rritjen apo zvoglimin e nivelit t punsimit duke bralokacionin e investimeve n veprimtari intensive, duke ofruar lehtsi tatimore

ndrmarrjeve t cilat angazhojn fuqi puntore shtes, duke zvogluar barrn tatimore

personave q merren me veprimtari prodhuese dhe shrbyese, e tjer. Prmes

shpenzimeve publike si instrument i politiks fiskale mund t ndikohet edhe n

prmirsimin e strukturs kualifikuese t papunve, pr t lehtsuar punsimin e tyre,

pastaj n zvoglimin e kohzgjatjes s puns s pensionistve dhe honorart me qllim

t hapjes s vendeve t puns pr fuqi t re puntore.

Ne Shqipri metodat e msiprme nuk jan zbatuar.Ne po mundohemi si qeverime jel sa m shume taksa,shtojme tatime e taksa t reja,nuk u japim avantazh

kompanive me prodhim m t lart, cfar ndikon n nj papunsi t lart dhe me nj

eficens ekonomike t ult.

Veprimi i politiks fiskale n rishprndarjen e t ardhurs dhe pasuris.

24


25/37

Prmes politiks fiskale ndikohet n vendosjen e raporteve t dshiruara n

fuqin ekonomike t qytetarve. Duhet theksuar se ktu shteti nuk ka pr qllim t

ndikon n barabarsin e qytetarve sa i prket fuqis ekonomike, sepse kjo mund t

ket pasoja n humbjen e motivimit q me pun m t mir e me prpjekje m t mdha

dhe me prgjegjsi t madhe n vendin e puns, t realizohen t ardhura m t lartarespektivisht pasuri. Nga ky kndvshtrim varen edhe masat t cilat duhet ndrmarr

pr vendosjen e raporteve t caktuara n t ardhurat dhe pasurin.Dallimet n lartsin

e t ardhurave mund t zvoglohen prmes: a) aplikimit t normave tatimore

progresive n t ardhurat; b) lehtsive dhe prjashtimeve nga barra tatimore e

tatimpaguesve me t ardhura t ulta; c) aplikimit t tatimit diferencial n nj pjes t t

ardhurave, ashtu q tatimpaguesit me t ardhura m t larta t ngarkohen me nj

prqindje m t madhe t tatimit.

N rishprndarjen e t ardhurave ndikohet edhe prmes shpenzimeve publike siinstrument i politiks fiskale prmes formave t cilat shtojn prkujdesjen m t madhe

ndaj kategorive me t ardhura t ulta. Me rastin e vlersimit t masave, gjithher duhet

marr parasysh ndikimi i tatimeve indirekte. Veprimet apo efektet regresive t ktyre

tatimeve jan m t mdha sa m i madh t jet numri i produkteve dhe shrbimeve t

tatuara, sa m e madhe t jet ngarkesa tatimore dhe sa m i vogl t jet seleksionimi i

produkteve dhe shrbimeve n qarkullim. N shprndarjen m t drejt t pasuris

ndikohet prmes ktyre masave t politiks fiskale: a) aplikimi i tatimeve n trashgimi

dhe dhurata si dhe tatimi real n pasuri; b) ofrimi i mimeve m t ulta t materialit

ndrtimor pr kategorin me t ardhura t ulta; c) lirimi i prkohshm nga tatimi; d)

shitja e parcelave toksore q jan pron e shtetit me kushte t volitshme; e) dhe masa

q ndikojn n rritjen e kursimit.

Efekte t tjera t aplkimit t politiks fiskale.

Instrumentet e politiks fiskale mund t aplikohen edhe pr qllime tjera si n

fushn e politiks s edukimit, arsimimit, pr qllime demografike,

kulturore,ndrtimore, shndetsore dhe komerciale. Shteti paraqitet si pundhns n

ndrmarrjet publike, n administratn publike, n organet e ruajtjes s rendit dhe

siguris. Prmes politiks doganore, shteti rrit eksportin dhe zvoglon importin, e me

kt zvoglon deficitin n bilancin e pagesave dhe prmirson vlern e valuts

kombtare. Me politikn fiskale ndikohet edhe n zhvillimin regjional dhe n

prmirsimin e strukturs ekonomike.

25


26/37

Ne muajt e fundit qeveria ka miratuar shum vendime n lidhje me tatimet dhe

taksat. Duke patur parasysh thellimin e m tejsh m t borxhit publik n k to vite dhe

duke dashur rritjen e t ardhurave mund ti p rshkruajm vendimet e fundit si strategjike

p r t parandaluar marrjen e borxhit gjithnj edhe m shum . Nse qeveria miraton

vendosjen e taksave dhe tatimeve t reja kjo nnkupton nje rritje t t ardhurave nbuxhet por jn kosto t lart pr indivin dhe shoqrin. N kt cshtje do t trajtojm se

cilat jan disa nga taksat dhe tatimet e reja t vendosura dhe cfar efekti kan pasur.

Pikat e trajtuara m lart si instrumenta t politiks monetare do ti shohim se si jan

zbatuar n vendin ton.

Vendimet e qeveris n fushn e fiskaliteteve.

Vendosja e TVSH-s mbi ofrimin e shrbimit t profesioneve t lira.

Ky tatim nuk ekzistonte m par. Shteti nuk vilte TVSH nga kta subjekte ,vetm

tatim mbi t ardhurat e realizuara ( pr bisnesin e vogl) dhe tatim mbi fitimin (bisneset

e mdha).TVSH-ja aplikohej vetm mbi ato furnizime q i dispononte ligji,por jo

shrbimin e ofruar nga profesionet e lira. Me marjen e vendimin nga Kshilli i

ministrave tani do t paguajn TVSH individ siprofesione: infermier,

mami,veteriner, arkitekt, stomatolog, mjek laburant, projektues, agronomt,

ekspertt kontabl t regjistruar, kontabilistt dhe vrtetuesit e pasuris, notert, mjekt,

dentidtt, inxhinjert, ekonomistt.

Cdo person q ushtron kt profesion,tani i shrben qeveris si nj agjent pr

mbledhjen e TVSH-s,cfar do t thot se sht i detyruar q pr cdo fatur q do tlshoj do t jet i detyruar q prvec cmimit t mbledhi dhe TVSH-n n masn 20%

mbi vlern e faturs .N pamje t par pjesa m e madhe e shoqris mendojn se kjo do

t rndoj mbi bisneset por barn e TVSH-s ne e dim q e mban ose e pson

konsumatori q prfiton kt shrbim.Kjo sht nj ndr politikat pr thithjen e sa m

shum t ardhurave ne thesarit.

Vendosja e TVSH se mbi barnat .

Para dats 1 shkurt 2011 cdo furnizim me barna ishte me shkall tatimore

0%,cfar do t thot se deri n kt moment nga organet kompetente nuk sht marasnj vendim pr t vendosur tatim mbi barnat cfar shpjegon ngatresn q ndodh

shpesh me mallrat e prjashtuar nga Tvsh_ja. Nga gjendja e lkundur q sht ndodhur

qeveria si fokus t sajn rritjen e taksave dhe vnjen n zbatim t taksave t reja u mor

vendimi nga Ministria e Financave pr aplikimin e Tvsh-s n masn 10% mbi barnat.

Kjo sht nj rndes pr konsumatorin e barnave. N pamje t par duket sikur

26


27/37

rndohen subjektet q i ofrojne kto furnizime por sht nj 10% mbi cmimin e tyre.

Duke e par nga kndvshtrimi human,barnat jan konsum q cdo kush nuk do t

donte ti prdorte dhe duke i shtuar dhe nj 10% mbi cmim sht nj kosto m e lart n

nj moment shum t vshtir pr ta. Pjesa m e madhe e popullsis q furnizohet me

kto shrbime sht grupmosha 55- 70 ku pjesa m e madhe si t ardhura kryesore kaprfitimin e pensionit.Vendosaj e Tvsh-s n masn 10% sht nj kosto shum her dhe

m e madhe pr ta.

Vendosja e shkalls tatimore mbi fitimin n baze t rentabilitetit t

tatimpaguesit.

Deri me 11 Maj cdo bisnes i madh me xhiro vjetore mbi 8,000,000 ALL do

tepaguante tatimm mbi fitimin q ai realozonte ,i cili gjendet si diference e t ardhurve

t realizuara pr nj vit me shpenimet e realizuara pr zhvilimin normal t

aktivitetit,me shkall tatimore 10%. Pr cdo bisnes t madh ,n cfar do lloj niveli tfitimit t rezultonte do tatohej me nj shkall tatimore mbi fitimin n masn 10%. Tani

kjo skall ndryshoi. Mesa duket shteti do t vjeli m shum prej atij q prfiton m

shum.Mua kjo politik m duket shum e arsyeshme pasi ai q fiton m shum t

taksohet m shum,ai q fiton m pak taksohet m pak. Pavarsisht se ky opinion

kundrshtohet me nj tjetr opinion i cili sht: Nse nj shoqri arrin t fitoj m

shum do t thot se riskon m shum dhe nuk sht e drejt q t tatohet m shum se

nj shoqri q sht m pasive.Mesaduket qeveria shqiptare ka zgjedhur versionin e

pareKush fiton m shum t tatohet m shum.N baz t vendimit t mar ngakshilli i ministrave fitimi i realizuar do t tatohet me nj shkall tatimore progresive

bazuar n rentabilitetin e tatimpaguesve :

10% nse prqindja e rentabilitetit sht 20%.20% nse prqindja e rentabilitetit sht 20 % deri n 30%.30% nse prqindja e rentabilitetit sht m shum se 30%

Prqindja e rentabilitetit sht raporti midis fitimit t tatueshm i cili sht i

ndryshm nga fitimi kontabl realizuar me tardhurat vjetore t nj kompanie.Bazuar

mbi t dhnat e administrats tatimore mbi qarkullimin vjetor t realizuar nga

kompanit dhe mbi taksate paguara pr vitin 2009 nga 100 kompanit m t mdha q

shoqrojn aktivitet ekonomik n Shqipri,Ministria e Financave analizuar indikatorin

e prqindjes s rentabilitetit t tyre q sht,raporti i fitimit t tatueshm me t ardhurat

e tyre.Nga studimi na rezulton se 9 kompani nga kompanit m t madhe realizojn nj

prqindje rentabiliteti n masn 30-70 % dhe 6 kompani aplikojn prqindje t

27


28/37

rentabilitetit n masn 20% deri ne 30%.Kto kompani ushtrojn aktivitet n sektor t

ndryshm t ekonomis.

Propozimi i Ministris s Financave sht q shkalla e tatimit mbi fitimin t

aplikohet me kt mnyr:

T prezantohet nj politik fiskale t caktimit tatimit mbi fitimin bazuar

n prqindjen e rentabilitetit t nj kompanie n cdo sektor t ekonomis.Prqindja e rentabilitit n masn 20% q performon nj q ushtron

aktivitet ne Shqipri t konsiderohet si baza mbi t ciln t filloj t aplikohet

shkalla e tatimit mbi fitimit n rritje ose ndryshe tatmi progresiv.

Deri n prqindjen e rentabilitetit 20% shkalla tatimore sht 10% nga [0 -20 %]

tatohen me nj shkall tatimore t njjt,deri n kt prqindje kemi nj tatim

proporcional ,t njjt p cdo bisnes q kafitim nga 0-20%.

Nse prqindja e rentabilitetit kalon mbi 20% do tatohen me nj shkall tatimorem t lart ,pra nnkuptohet se me rritjen e % s rentabiltetit t shkalla tatimore rritet

ose tatim progresiv. Ky lloj tatimi quhet miks (porporcional-progresiv).

Edhe ky vendim sht nj burim shtes t ardhurash n thesarin e qeveris.

Ritja e akcizs s duhanit n masn 20 lek.

Para marjes s vendimit akciza mbi nj paket duhani ka qn n masn 50 lek

,tani sht shtuar plus 20 lek.Nse akciza do t rritet ,ndikimi do t jet i

menjhershm,do t kemi nj rritje n cmimin e duhanit. Pr shtetin ky sht nj

vendim pozitiv,pasi t ardhurat e siguruara nga akciza do t rriten por ndikim sht

negativ tek konsumatort,do t detyrohen t paguajn nj cmim m t lart.Ky vendim

u mor nga nj krkes e Komisionit Kuvendor t Shqipris pr ligjin e ri antiduhan

si nj nga masat q propozohet pr uljen e numrit t duhanpirsve nprmjet rritjes s

taksave.Vendosja e akcizs mbi mallrat e ashtuquajtura t luksit ka si qllim dhe uljen e

dmit t shkaktuar nga kto mallra si psh pijet alkolike ,duhani etj. Kjo ulje realizohet

me ritjen e cmimit nprmjet vendosjes s akcizs cfar sdshirohet t sjelli nj ulje t

konsumit t tyre.

Rritja e taksave doganore pr mallrat e luksit q importohen jasht BE.

Pas vendimit pr rritjen e akcizs pr mallrat e forta,kryesisht duhani dhe pijet

alkolike,q n disa raste shkonte deri n masn 40% e cmimit,Ministria e Financave

mori vendimin t papritur,i cili rrit m shum se dyfish taksat doganore,pr mallrat e

importit q vijn jasht BE.

28


29/37

Pr mendimin tim politika q qeveria Shqiptare ka prdorur nuk ka qn

eficente.

Duke qn qeveria Shqiptare sht n nj moment ku niveli i borxhit sht

shum e lart,mundsit e marjes prsri jan t pakta dhe me nj risk dhe nj kosto

shum t lart pr shoqrine,ajo ka prgjedhur q t rrisi t ardhurat publike n mnyrq t ket nj likuiditet t mjaftueshm koherent pr pagesn e borxhit.Ne jemi n

nivelin e borxhit 59% t GDP ,shum afr nivelit t prcaktuar nga BE dhe risku i

rimarjes prsri sht i lart. Papunsia sht n nj nivel t lart,nga t dhnat nga

instat rezulton se nga personat e aft pr pun 13,47 % e tyre sht e papun pavarsisht

gabimeve q mund t ket ky rezultat i nxjerr. Kjo shifr presupozohet se sht ritur n

masn 3 % nga vitet e kaluara dhe shkaku ka ardhur mbyllja e bisneseve private.Nuk

kemi hapje t vendeve t reja t puns,shpenzimet publike n kt situat q ne jemi

,me kt nivel borxhi,do fillojn t reduktohen .Roli q ka patur politika fiskale e ndjekur sht e dukshme:

Rritja e burimeve t t ardhurave publika nga tatim taksat do t sjelli likuiditet

aktual m t lart dhe nj ulje t deficitit n periudhat e mvonshme,cfar sjell

automatikisht ns shpenzimet publike nuk rritjen nj ulje t nivelit t borxhit t

mundshm pr tu mar.

Mendoj se Shqipria sht e dmtuar nga kto politika.Me kto politika t

ndrmara shoqria po dmtohet duke i shtuar nj kosto shtes.

P8',,& -8)(&+( *7( -8)(,?,-, , 8+97,

Sipas ligjit,Banka e Shqipris prfaqson nj person juridik t pavarur ku

pronari i vetm i kapitalit sht shteti shqiptar.Banka e Shqipris si t gjitha bankat e

tjera qndrore kryen disa funksione t rndsishme:

Funksioni kryesor sht hartimi dhe zbatimi ipolitiks monetare.

Ligji prcakton BSH si hartuese dhe zbatuese t politiks monetare dhe valutore

n Shqipri.

BSHvepron si operatore n tregun monetar duke i krijuar sistemit bakar sasine enevojshme t paras.Ajo ka t drejtn q t blej dh t shesi letra me vler n treg duke

ndikuar kshtu automatikisht n rritjen ose n zvoglimin e oferts s paras n

treg,cfar varet nga objektivat e BSH.

BSHsht e vetmja bank emisioni ,sepse me ligj sht e vetmja bank q ka t

drejtn t emetoj monedhn dhe kartmonedhn shqiptare.

29


30/37

BSHkryen funksionin si bank e bankave,pasi ne bankn qndrore bankat e

nivelit t dyt kan llogari likujduese.Banka qndrore u siguron institucioneve t

ndryshme financiare dhnjen e kredive .

BSHprcakton nivelin e norms s detyrueshme q duhet t plotsojn bankat e

tjera n BSH.Pas cdo depozite q prfiton cdo bank e nivelit t dyt 10% t shumstotale t depozits do ta mbaj si nj rezerv e detyrueshme dhe con n llogarin e saj

likujduese n BSH. Ky sht nj instrument shum i rndsishm i kontrollit monetar.

BSHshrben si nj bank e qeveris.

Ligji i jep BSH rolin e arks s buxhetit t shtetit Shqiptar.Ajo prfaqson shtetin

n mardhnjet ndrkombtare monetare dhe luan rolin e agjentit fiskal pr llogari t

shtetit.

Pikat e analizuara m sipr tregojn disa nga funksionet kryesore t BSH.N kt

punim na interesojn m shum politika monetare dhe cfar lidhje kan vendmet e

fundit me borxhin publik.

Instrumentat e bamks qndrore pr vnjen n zbatim t politiks monetare jan:

Operacionet n tregun e hapur.Huat me skonto.Prcaktimi i norms s detyrueshme.

Un do t analizoj vetm 2 strategji t periudhs s fundit cfar ka nj ndikim me

borxhin publik t krijuar.

1-Rritja e krkess pr borxh t brendshm ,buke rritur emetimin e bonove t

thesarit

Po t shohim n vitet e fundit 2009-2010-2011 kemi nj rritje t krkess pr marje

huaje nga qeveria cfar sjell nj rritje t norms s interesit t bonove t thesarit.Qeveria

emeton m shum bono pasi me rritjen e borxhit si t brendshm dhe t jashtm i duhet

nj likuiditet m i madh.

2-Ulja e norms baz t interesit n masn 0.5%

Paralel me kt politik Banka e Shqipris mori nj vendim n muajin shkurt t

ktij viti duke ulur normn baz t interesit me masn 0,5 %.Cilat jan efektet e ktij

vendimi?

Pr kredimarrsit kjo sht nj an pozitive pasi do t marin kredi dhe kostoja e

saj do t jet e ult ,por ka efekt negativ pr kredidhnsit pasi t ardhurat e prfituara

nga interesat e kredis s dhn do t jen m t ulta.Meqnse norma einteresit t

30


31/37

kredis u ul,individt q duan tinvestojn parat q kan kursye,duke mar n analiz

vetm dy mnyrat e financimit n depozitat bankare dhe n bono thesari ,do t

zgjidhnin bonot e thesarit.Kjo strategji sht shum pozitive pr pozicionin e Shqipris

n kt moment,lidhur me % e lart t borxhit publik t jashtm afatgjat,pasi

investimi n bono thesari do t rritet dhe likuiditeti i qeveris do t rritet gjithashtu.T dyja strategjit prplotsojn njra tjetrn. Kam mar vtm kto dy vendime

pasi kishin lidhje dhe jan t ndikuara nga pozicion i Shqipris n kt moment.

far sht monetizimi i borxhit dhe a do t ishte e prshtatshme t ndodhte

tani n Shqipri?

N kapitullin e par kam analizuar se cilat jan metodat kryesore t financimit t

deficitit buxheor ,ku kam prmendur dhe emetimin e paras s re nga Banka

Qndrore.Emetimi i parar do t na shpier n nj rritje t bazs monetare prandaj ky

proces quhet monetizim i borxhit,ritja e bazs monetare pr t financuar deficitinbuxhetor. Nse do t emetojm para t re,oferta agregate do t ritet gjithashtu dhe

krkesa agregate (pasi ritet nj komponent i saj G). Kjo do t na sjelli nj rritje t

cmimeve ,cfar nuk do t ishte e dshirueshme n kto momente.

Efekti tjetr do t ishte nj ulje e normave t interesit e cila prcaktohet dhe nga

pika e ekulibrit q formohet midis krkess pr fonde t huaja dhe oferts pr fonde t

huajtura.Nse ne nj pjes t deficitit buxhetor e financojm me emetim paraje,kemi nj

zvoglim t krkess pr fone t huajtura cfar na sjell nj ulje t norms s interesit.Po

t bazoheshim vetm tek ky efekt do ta preferonim q kjo t ndodhte.

K@+@),-, )& +,?& +(( *7( )&/7-@+,@ (8)8-,(

Kriza ekonomike q ka goditur Greqin po arrin kulme t reja dhe pasojat e saj

po krcnojn Eurozonn. Duhet t kuptojm se si krcnohet vrtet Shqipria nga kriza

Greke.Kjo kriz pritet t importohet n n vendin ton ,t paktn n katr drejtimie:

Ulja e remitancave.Rnia e eksporteve shqiptare n Greqi.Ulja e nivelit t kredidhnjes n sistemin ton bankar.

Tkurja e investimeve greke n Shqipri.

Shum e rndsishme sht q t reflektojm dhe t analizojm disa element

ngjshmrie t modelit ekonomk t Greqis ndjekur para 30 vitesh me at q po ndjek

Shqipria aktualisht.sht ditur q Shqipria nuk ndodhen n t njjtn stad t

zhvillimit ekonomik por ngjashmria qndron n modelin dhe mendsin e ngjashme

31


32/37

ekonomike q ka ndjekur Greqia sot dhe q sot e ndjek Shqipria.Kto dy modele nuk

jan identik t ngjashme por kan isa element t prbashkt si:

Shprndarjen e rritjes ekonomike kryesisht n investime infrastukture dhe n

ekzagjerimin e mbshtetjes s turizmit,si nj sektor i gjenerimit t rritjes ekonomike.Nga

pikpamja ekonomike,Shqipria duhet t jet shum e vmndshme ndaj zhvillimeven Greqi.Nj pjes e furtuns greke rrezikon t importohet n Shqipri n katr

drejtime,t cilat nse nuk merren nj seri masash parandaluese,mund t ln gjurm

serioze n ekonomin ton.

Greqia sht partneri i dyt m i rndsishm i Shqipris.Nse analizojm ann

ekonomike-tregtare,kriza do t trondiste kt partneritet,duke dmtuar edhe eksportet

Shqiptare drejt Greqis.Kjo do t prkthehej n tkurje ekonomike,q pritet t ndjehet m

shum n zona kufitare ,ku edhe shkmbimet tregtare jan m t prqndruara.

Kriza greke ka ndikuar fuqishm n uljen e remitancave t emigrantve,t cilatkan shrbyer nj frymarrje pr ekonomin ton.Zakonisht remitancat drejtohen drejt

grupeve m n nevoj t shoqris dhe nse do t kemi nj ulje drastike t tyre kjo do t

shoqrohet me nj rritje t nivelit t varfris.Ne jemi t etdijshm se t ardhurat nga

emigrantt q nga viti i kaluar kan adhur duke u ulur,invstime n pasuri t

patundshme prej tyre po ulen s teprmi.Gjithashtu kriza greke po ndikon negativisht

dhe n punsimin e emigrantve shqiptar n Greqi.Nj pjes e madhe e tyre e kan

humbur punn dhe nj pjes e madhe e tyre kan ngelur t papun.N kt kontekst do

t ishte e arsyeshme t parashikohej se nj pjes e konsiderueshme e ktyre emigrantvedo t kthehen n atdhe duke rritur papunsin n Shqipri.Me kto pasoja Shqipria do

ti duhet t prballet n t ardhmen.

Greqia sht investitori m i rndsishm n Shqipri ,ato prbjn reth 30% t

investimeve direke t huaja n vendin ton.Duke pritur nj rrnje drastike t tyre

investimeve,t cilat kan kontribuar shum n rritjen ekonomike t vendit ton.Kt

pjes t humbur Shqipria do t prpiqet t thithi investime t huaja nga partner t

tjer,me qllim kompensimin e paksimit t investimeve greke.

Kriza greke parashikohet t ndikoj edhe n uljen e kredidhnjes n sisteminton bankar.Kjo pr faktin se reth nj e treta e bankave n sistemin ton bankar jan

filiale t bankave greke.Kriza n greqi ul ndjeshm kapitalin qarkullues t bankave

mm dhe kjo pritet t ul dhe kapitalin e vn n dispozicion nga bankat greke n

Shqipri.

32


33/37

Katr drejtimet e siprprmendura na paraqesin nj korelacion t ekonomis

greke me at hqiptare.sht evidente se kriza nj kriz n greqi provokon kriz dhe n

Shqipri.Pr kt sht e rndsishme q ekzekutivi dhe sistemi bankar t prgatisin nj

paket masash pr ti paraprir furtunsq mund t eksportoj kriza greke.

Cilat janmasat q pritet t mari qeveriapr menaxhimin e borxhit duke undodhur prball sugjerimeve te FMN?

Sic e kam analizuar edhe m lart ,qeveria arritur n nj nivel borxhi shum t

lart,deri n 59.5% e GDP,cfar sht shum fr me nivelin e lejuar nga FMN 60% e

GDP-s.Duke u bazuar dhe n politikat q ka ndjekur qeveria pr t ritur sa m shum

t ardhurat,duke shtuar shkallt tatimore,duke vendosur tatime e taksa t reja,duke

paksuar nj pjes t shpenzimeve t bxhetuara,ajo ka tendencn q t rrisi dhe m tej

borxhin publik,pasi akoma nuk sht n nivelin e duhur pr t nisur shpenzimet e

buxhetuara n vitin 2011.N 22 Qershor sht mar vendimi pr marjen e borxhit nmasn 25 milion dollar pr ndrtimin e rrugs Tiran Elbasan.Ky borxh sht mar

nga Fondi i Saudit pr Zhvillim.Edhe pse FMN po i bn thirje pr nj zvoglim t nivelit

t borxhit ,pasi po i afrohet tavanit ligjor,qeveria shqiptare po vepron n nj kah t

kundrt.FMN po i bn thirje q niveli i borxhit duhet t ulet n masn 50% t GDP-s

me kt nivel ekonomik q sht Shqipria.Gjithashtu FMN e ka cilsuar qeverin si t

paaft pr t realizuar nj buxhet realist.Sugjerimet e FMN kan qn nj reduktim i

shpenzimeve publike n nivel m t lart se cfar ka parashikuar vet qeveria dhe n se

sht e nevojshme dhe nj rritje e nivelit t taksave.Qeveria sht n kundrshti me sugjerimet e FMN.Ajo nuk miraton sugjerimin e

uljes s shpenzimeve m shum se 20 miliard leke,pasi kjo shifr sht e mjaftueshme

pr qeverin q mos t tejkaloj deficitin e parashikuar n fillim t vitit.Me kt

reduktim gjithcka ssht nn kontroll.Gjithashtu qeveria parashikon q do t ket nj

rritje t nivelit t pagave dhe pensioneve n muajin korrik,fakt q FMN e kundrshtonte

merreptsipr shkak t nivelit t lart t borxhit publik.Kjo rritje e taksave do t jet

nj rritje e shpenzimeve pr pagat e administrats cfar mund ta prkeqsoj situatn.

Kjo sht situata ku ndodhet Shqipria dhe shpresojm se vendimet q do tmeren do t jen sa m eficente dhe t rrisin nivelin ekonomik t vendit.

33


34/37

K("&u**" 4

KONKLU$IONE

Si prfundim t ktij studimi mund t themi se qeveria shqiptare ka arritur nj

nivel borxhi i cili po i afrohet tavanit t ligjshm dhe mendoj se ndodhet n nj moment

kritik. Papaunsia ka arritur n nj nivel t lart,t ardhurat e bisneseve t vogla dhe t

mesme po vijn drejt rrnjes,t gjtha kto na cojn direkt tek nj ulje e t ardhurave n

buxhet dhe automatikisht n rritje t deficictit.Kjo sht arsyeja pse mendoj se

ndodhemi n nj moment kritik.

Duhet t meren vendime dhe t bhen reformime n mnyrn e vjeljes s

tatimeve dhe taksave nga agjentet tatimore pasi evazioni fiskal n Shqipri shtshume,shum i theksuar. Ky duhet theksuar dhe si nj faktor q t ardhurat n thesar

nuk jan n nivelin e parashikuar.

Me kto rritme q po ecim,kam aritur n prfunsdimin se nuk do i shmangemi

dot kalimit t barrs s ktij borxhi me rritje taksash n brezat e mvonshm.Kt

problem e kam trajtuar n nj qshtj t rndsishme n punimin tim dhe konkluzioni

im sht se sdo mundohemi dot ti shmangemi.Sado t bhen rrishikime n buxhet,t

reduktohen shpenzimet,momenti i vshtir q po kalon vendi do ta detyroj t ndodhi.

Politika fiskale e ndjekur nga qeveria,vetm n rritjen e burimeve t t ardhuravenga rritja e tatimeve dhe taksave,privatizimeve gjithshtu n krahun tjetr rimarrja e

borxhit t jashtm,investimet pjesa m e madhe n infrastuktur na jep pamjen e nj

politike t gabuar.Qeveria sdo t mari kthimet e dshiruara nga kjo politik dhe

probleme rritjen e mass s borxhit publik do t reflektojn s shpejti.

Si prfndim mund tprmbledh se qeveria shqiptare ndodhet n nj udhkryq,ku

vendimet q duhet t meren duhet t vlersohen nga ekspert t mirfillt dhe t

vlersohen gjithashtu se cfar kthimesh do t marin.

Politika monetare eshte bazuar gjate gjithe kesaj periudhe ne arritjen e objektivitkryesor te BSH mbajtjen nen kontroll te inflacionit. Vendimet e shpeshta te BSH gjate 4-

5 viteve te fundit te normes baze te interesit kane reflektuar kete politike. Por ulja e

normes baze te interesit ndikoi per nje fare periudhe edhe ne ulejen e rendimenteve te

Bonove te Thesarit duke ndikuar ne uljen e kostos se borxhit te brendshem. Ndikimi i

krizes financiare beri qe BSH te ndryshoje kahun e levizjes se normes baze te interesit

34


35/37

drejt rritjes. Kjo ndion ne rritjen e kostos se parase dhe per pasoje edhe te kostos se

borxhit te brendshem. Por, rritje e rendimentit te bonove te thesarit gjate periudhes se

fundit ka qene me e larte se rritja e normes baze te interesit te vendosur nga BSH. Kjo

ka ardhur si rrjedhoje e rritjes se tepert te kerkeses se brendshme te qeverise per te

marre borxh te brendshem.

35


36/37

REKOMANDIME

Sa m posht jan rekomandimet q un po jap rreth nivelit aktual t borxhit,

fushave dhe sektorv ku qeveria duhett rrisi investimet.

S pari, duke par pozicionin e qeveris shqiptare t zhytur n huamarje

ndrkombtare do t sygjeroja q t ndrpritej pr kt periudh marja e borxheve

afatgjata t huaja pr investime n po ato fusha ku qeveria ka investuar deri tani.Kjo

huamarje n kt nivel pr pozicionin aktual t qeveris sht e tepruar.Pjesa m e

madhe e ktij borxhi sht mar pr ndrtimin e rrugs Durrs-Kuks n vler reth 2

miliard dollar. .Gjithashtu para disa ditsh sht rimar borxhi pr ndrtimin errugs

Tiran Elbasan.

Qeveria ka deklaruar se prioritet t lart prvec infrastukturs do i jepet dhe

zhvillimit t turizmit duke neglizhuar degt e tjera t ekonomis sidomos industrin

prodhuese. Turizmi sht nj sektor q t sjell t ardhura pr periudhe 15-20 vjet ,nuk

sht permanente. Rritja ekonomike nuk duhet prqndruar vetm n drejtim t

infrastukturs dhe t turizmit pa ndjekur qllime t qarta strategjike t zhvillimit

ekonomik.

Ne po ecim me shpresn se kto investime q po realizojm n fushn e

infrastukturs do t na kthehen nga rritja e t ardhurave nga zhvillimi i turizmit.

Shqipria nuk mund t zhvillohet vetm nprmjet nj sektori, aq m tepr turizmit.Kjo politik do t jet si jet flluck financiare ecila do t fryhej pr nj periudh

afatmesme dhe do t plasi pr nj periudh afatgjat,duke e ln vendn n vshtirsi t

papritura.

Vizioni i qeveris pr zhvillimin e vendit duhet t shoh prtej turizmit duke

prfshir dhe sektor t tjer t ekonomis.Duhet ti japim m shum prioritet zhvillimit t

industris n vendsi prpunimit t lndve t para, t materialeve t ndrtimit gjithashtu

sht ln n hares sektori i bujqsise.Kjo do t na sjelli gjithashtu nj rritje ekonomike

dhe rritje t punsimit n vend.Bujqsia nuk sht n nivelin e dshiruar, kemi mundsiq t prodhojm m shum, t plotsojm nevojat tona me produkte bujqsore n nj

nivel m t lart dhe t eksportojm m shum. Dhnia e ndihms s shtetit n kt

fush, si n kooperimin me sektorin privat dhe n kooperimim pr ti siguruar ata sht

e ult.

36


37/37

Prfundimisht un rekomandoj nj ndryshim n drejtimin e fushs s investimeve

qeveritare dhe t ndaloj pr momentin marrjen e borxhit t jashtm.

Nje drejtim tjeter do ishte menaxhimi me me efektivitet te shpenzimeve buxhetore si

ato per investime ashtu dhe ato korrente. Kjo do te krijonte premise per mos rritje

taksash ne kete periudhe te veshtire ekonomike dhe buxhetore te vendit.

R(

Documents

TemediplomeBachelor-EvalinaCanollari.docx