Click here to load reader
Upload
salih-veseli
View
1.324
Download
13
Embed Size (px)
Citation preview
Prof.dr. Besim BEQAJ 1
Teoria e tregtisë dhe investimeve ndërkombëtare
Prof.dr. Besim BEQAJ 2
Objektivat e të mësuarit
Të kuptohen teoritë se pse shtetet duhet të tregtojnë Të familjarizohemi me faktorët që ndikojnë shtetet
në sjelljen e tyre tregtare Të kuptojmë se pse aftësitë e shtetit për eksport janë
dinamike Të kuptojmë së pse faktorët e prodhimit levizin
ndërkombëtarisht Te ekzaminohet se cili biznes apo forcë ekonomike
përcakton modelet e tregtisë Të studiohen ngjajshmëritë dhe dallimet në mes të
tregtisë dhe investimeve ndërkombëtare
Prof.dr. Besim BEQAJ 3
Supozimet bazë të tregtisë ndërkombëtare
Në tregtinë e brendshme, faktorët e prodhimit janë të lëvizshëm por në tregtinë ndërkombëtare faktorët e prodhimit lëvizin me veshtiresi nëpër vende të ndryshme.
Si rrjedhojë e kësaj tregtia shërben si zëvendësues i lëvizjes të faktorëve të prodhimit.
Prof.dr. Besim BEQAJ 4
Globalizimi
Në dy dekadat e fundit eksporti i mallrave është rritur nga 11% në 18 % të GDP-së botërore.
Që nga viti 1980, Shërbimet janë rritur nga 15% në 22% të totalit të tregtisë botërore
1/7 e rasteve të tregtimit të kapitalit në mbarë botën përfshijnë një të huaj si palë kontraktuese
Shitjet botërore të degëve (filialeve) të korporatave multinacionale, tani shumë lehtë mund të tejkalojnë totalin e eksportit botëror
Prof.dr. Besim BEQAJ 5
Teoritë Teoria e tregtisë ndërkombëtare
shpjegon levizjen e të mirave dhe shërbimeve përtej kufijve shtetëror.
Teoritë e tregtisë ndihmojnë menaxherët dhe krijuesit e politikave qeveritare të fokusohen në këto qeshtje:
Cilat produkte duhet të importohen dhe eksportohen
Sa duhet të tregtohet me të tjerët Me kend duhet të tregtohet
Prof.dr. Besim BEQAJ 6
Teoritë e tregtisë
Disa teori sygjerojnë se qeveritë duhet të ndikojnë në sjelljen tregtare, ndërsa të tjerat propozojnë trajtim laissez-faire të tregtisë
Teoria e investimeve ndërkombëtare shpjegon levizjen e kapitalit, të
teknologjisë dhe të burimeve të tjera.
Prof.dr. Besim BEQAJ 7
Natyra e tregtisë/ aktuale Raportet në tregti/pritjet
Sa? Çka? Me kënd? Int qev. Sa Çka Me kend
Teoritë
Merkant - - - po x x x
Neomerk - - - po x - -
Përp abs- x - jo - x -
Përp krah - x - jo - x -
Madh e vendit x x - - - - -
Prop i fakt - x x - - - -
Ngjaj vendeve - x x - - - -
Cikli jetësor - x x - - - -
Diamantet - x - - - - -
Theksi i teorive kryesore: Daniels/Radebauch/Sullivan - 2007
Prof.dr. Besim BEQAJ 8
Teoritë inetrvencioniste Merkantilizmi
propozon që një vend duhet të provojë të ketë bilanc tregtar të favorshëm (eksportin më të madh se importin) dhe ketë ta ketë të shprehur në rezerva ari.
Neomerkantilizmi gjithashtu kërkojnë bilanc tregtar të
favorshëm por qëllimi i tij është arritja e disa objektivave sociale ose politike.
Prof.dr. Besim BEQAJ 9
Teoritë e tregtisë së lirë Teoria e përparësive absolute
Adam Smith ka zhvilluar teorinë e përparësisë absolute, e cila thekson se konsumatorët do të jenë në pozitë me të mirë nese ata do të mund të blejnë produktet e prodhuara jashtë vendit me çmime më të ulëta se ato vendase. Sipas teorisë së përparësisë absolute vendi mund të prodhojë produktet në menyrë me efektive si rezultat i përparësive natyrore ( lënda e parë ose klima) ose sepse ka njohuritë e kërkuara për prodhim (njohuritë teknologjike).
Teorija e përparësive komparative David Rikardo thot se totali i outputit global mund të rritet
përmes tregtisë së jashtme, edhe nese një vend ka përparësi absolute në prodhim të të gjitha produkteve.
Teoria Hecksher-Ohlin, thot se vendet priren të specializohen në prodhimin e produkteve që përdorin në menyrë intenzive burimet e tyre me të bollshme.
Paradoksi i Leontievit – raporti i kapitalit dhe fuqisë punëtore në ekonominë e SHBA-ve. Leontievi e shpjegon paradoskin si produktivitet i punës me i madh te amerikanëve në krahasim me partnerët.
Prof.dr. Besim BEQAJ 10
Teoritë që shpjegojnë qasjen në tregti
Teorija e madhësisë së vendit thot se vendet më të mëdha mund të jenë me konkurente se ato të vogla sepse ato mund të ofrojnë varietete të shumta të resurseve dhe janë të vetëqendrueshme.
Teorija e proporcionit të faktorëve thot se posedimi i faktorëve të prodhimit siq janë toka, fuqia punëtore dhe kapitali determinojnë shpenzimet relative dhe reportet e këtyre faktorëve. Shpenzimet e faktorëve do të dceterminojnë se cilat produkte mund të prodhohen me efikasitet më të lartë në vend.
Prof.dr. Besim BEQAJ 11
Teoritë që shpjegojnë qasjen në tregti
Teorija e ngjajshmërive në mes të vendeve, shumica e tregtisë zhvillohet në mes të vendve të zhvilluara sepse ato kanë ngjajshmëri dhe ato prodhojnë dhe shpenzojnë më shumë se vendet e pazhvilluara .
Kjo është si rezultat i mundësive të vendeve të zhvilluara në investim dhe në hulumtim.
Tregtia me mallëra nuk diktohet nga shpenzimet por nga ngjajshmëria e produkteve të kërkuara. Puna fokusohet në preferancat dhe kërkesat e konusmatorëve.
Sot: Teoria e ngjajshmërive të produkteve definon segmentimin e tregut.
Prof.dr. Besim BEQAJ 12
Teoritë që shpjegojnë qasjen në tregti
Teoria e ciklit të produktit Sipas TCP, lokacioni i prodhimit për shumë produkte
leviz nga një vend në tjetrin, mvarësisht se në cilën fazë të ciklit jetësor është
Raymond Vernon
Fokusi në produkt, jo në proporcionin e faktorëve të tij
Dy premisa të bazuara në teknologji
Prof.dr. Besim BEQAJ 13
Teoria e ciklit të produktit:Premisat e Vernonit
Inovacionet teknike të cilat kanë sjell produkte te reja dhe profitabile kërkojnë sasi të mëdha të kapitalit dhe fuqisë punëtore të kualifikuar
Produkti dhe metodat për prodhim kalojnë nëpër katër faza të maturimit (pjekjës)
Prof.dr. Besim BEQAJ 14
Fazat e ciklit të produktit Faza 1: Njohja (Futja në përdorim)
Inovacioni si përgjigje ndaj nevojave të vërejtura Eksporti nga vendi inovativ Evoluimi i produktit
Faza 2: Rritja (Zhvillimi) Rritja e eksportit nga vendi inovativ Rritja e fuqisë së kapitalit Më shumë konkurrencë Një pjesë e prodhimit jashtë vendit
Faza 3: Pjekuria Rënia e eksportit nga vendi inovativ Standardizim më i madh i produktit Rritja e fuqisë së kapitalit Rritja e konkurueshmërisë si rezultat i faktorit çmim Prodhimi fillon në LDCs (lesser developed countries) vendet më
pak të zhvilluara Faza 4: Rënia
Koncentrimi i produktit në LDCs - vendet më pak të zhvilluara Vendi inovativ bëhet importues neto
Prof.dr. Besim BEQAJ 15
Prof.dr. Besim BEQAJ 16
Cikli i produktit dhe implikimet në tregti
Theks më i madh për ndikimi i teknologjisë në koston e produktit
Investimi ndërkombëtar i shpjeguar Të metat
Më e përshtatshme për produktet teknologjike
Disa produkte nuk karakterizohen lehtë nga fazat e pjekurisë së produktit
është më relevante për produktet e prodhuara përmes prodhimit masiv
Prof.dr. Besim BEQAJ 17
Teoria e re e tregtisëTregtia strategjike
Dy kontributet e reja Paul Krugman-si ndikohet tregtia
kur në tregjet përkatëse nuk ekziston konkurrenca perfekte
Michael Porter- E ka analizuar konkurrueshmerinë e industrive në baza globale
Prof.dr. Besim BEQAJ 18
Tregtia Strategjike
Ekonomitë e shkallës (Krugman):Konsumatorët preferojne zgjedhje të ndryshme të brendave,Prodhimi favorizon ekonominë e shkalles. (Kërkesat per produkte të
ndryshme)
Ekonomitë e shkallës të brendshmeEkonomitë e shkallës të brendshme
Ekonomitë e shkallës të jashtmeEkonomitë e shkallës të jashtme
Prof.dr. Besim BEQAJ 19
Tregtia Strategjike
Qeveria mund të luaj një rol përfitues kur tregjet nuk janë plotësisht konkurruese.
Teoria zgjerohet me rolin e qeverisë në tregtinë ndërkombëtare.
Janë katër faktor (kushte) që përfshijnë konkurrencën jo e plotë në të cilën mund të aplikohet tregtia strategjike.
Prof.dr. Besim BEQAJ 20
Tregtia strategjike
Katër faktorët (kushtet) që mund të përfshijnë konkurrencën jo të plotë:
ÇmimiÇmimi KostojaKostoja
PërsëritjaPërsëritja Të jashtmetTë jashtmet
Prof.dr. Besim BEQAJ 21
Tregtia strategjike
Porter’s Diamond (Diamanti i Porterit)
Inovacioni është shtytës dhe mbështetës i konkurrueshmërisë
Katër komponentet e konkurrencës Kushtet e faktorit Kushtet e kërkesës Industritë e lidhura dhe përkrahëse Strategjia e ndërmarrjes, struktura dhe
rivaliteti
Prof.dr. Besim BEQAJ 22
Teoritë e tregtisë si udhërrëfyes në vendimmarrje
Pikëpamja e kostove krahasuese Konkurrenca e çmimeve Prodhimi ose importi i produkteve nga vendi
me shpenzime të ulëta Cikli jetësor i produktit (PLC)
Përshtatjet sipas ndryshimeve në konkurrencë
Prof.dr. Besim BEQAJ 23
Cila teori e tregtisë na mëson lidhur me efektet e tregtisë së lirë? Efektet e efiçencës ndërkombëtare
Efiçenca në prodhim Efiçenca në konsum
Efektet e rishpërndarjes Efektet e ekuilibrit të pjesshëm Efektet afatshkurta Efektet afatmesme Efektet afatgjata
Vendet e vogla vs. vendet e mëdha Ndryshimi në çmim Ndryshimi në efiçencë
Prof.dr. Besim BEQAJ 24
Teoria e investimeve ndërkombëtare
Lëvizja e kapitalit ka mundësuar që investimet e huaja direkte të lëvizin anë e mbanë globit
Prof.dr. Besim BEQAJ 25
Teoria e investimeve ndërkombëtare
Ndërmarrjet si kërkuese • Kërkimi i resurseve• Kërkimi i përparësive të faktorit• Kërkimi i njohurive• Kërkimi i sigurisë• Kërkimi i tregjeve
Prof.dr. Besim BEQAJ 26
Teoria e investimeve ndërkombëtare
Ndërmarrjet si Shfrytëzuese të papërsosmërisë Papërsosmëria në hyrje Papërsosmëria e lëvizjes së faktorëve Papërsosmëria në menaxhment
Ndërmarrjet si (Internacionalizues) Krijimi i aktiviteteve të veta multinacionale-
internacionalizimi i prodhimit Përparësitë konkurruese si rrjedhe e besueshmerisë
Prof.dr. Besim BEQAJ 27
Pyetje për të diskutuar:
Kompania juaj është e interesuar për importim të verës nga Kosova në Bashkimin Evropian. Si pjesë e analizave fillestare, ju dëshironi të identifikoni përparësitë (anët e forta) të ofertuesve kosovarë të verës. Ju lutem na jepni një përshkrim të shkurtë të statusit aktual të eksportit të verës nga Kosova (në bazë të llojeve) dhe hartoni listën e 10 top vendeve importuese të verës nga Kosova.