tevhidiefal

7/28/2019 tevhidiefal

1/9

KELMEDEN AHVLE TEVHD MERTEBELER

TEVHD- EF'LSenin mi fiillerin? Nedir bu gizli kibir?

Ef'lin Hakk'ka ait; tvbe et, tekbir getir!

Nefsinin vehmidir, bil, fil olduun sanmak;Kendini Rab olarak grmee kalm ramak!Ef'lini hikmetle yaratan Rab'dr ancak;Bu idrk ile sen de saf kullua a kucak. Vermedike Rab'bna ef'lini bittemyiz,Olur musun ef'lin knhn hi mmeyyiz?"L file illAllah" Tevhd-i Ef'l'dir, bil!Bu idrkle slikde ifn olunur fiil.Karagz perdesinde bir sretsin, bakar-kr;Sen, ef'li yaratan O Ulu std gr!

Olur cz' irde, perdesi basretin;Kez muharrikidir, nefis denen meretin.Bu cz' irdeyi skp atsan fehminden,Geriye ne kalrd, bak bakalm, kendinden?Pdiah huzrunda emre mheyy bir er,Sultn irdeye tbi' olarak bekler.Kendi irdesiyle bir i yapmas muhl.Meslb-l irdedir; huzrda cri bu hl.Hakk huzrunda olmaz irde emresi!Bu, cebr-i izaf ki edebin iresi.Huzurda bulunana rif olunur tlak;O'nun tbi' olduu cebir de cebr-i mutlak.Var sen cebr-i mutlaka tbliini fehmet;Ef'li de Hakk'dan bil; bu fakr ile bul rahmet!

Bu nefeste geen baz deyim, kavram ve kelimelerin ksa aklamalar: Tevhd-i Ef'l:Fiillerin birlii. Tevhd mertebelerinin birincisi,Uruc (mnev ykselme) srecinin ilkbasama ve Fen Kavsi'nin ilk duradr. Eyda sdr olan fiillerin asl filinin Hakk olduu bilincinin uyanmas ve bu bilincin hl edinilmesi demektir. Ef'l: Fiilin oulu, iler, ameller. Fil: (1)leyen, yapan; (2) Birfiilin anlatt ii yapan. Ramak:Pek az ey.Bittemyz:Seerek, ayrtederek.Knh:Bir eyin asl, Hakkati, z, temeli, kk.Mmeyyiz:Seen, ayran.L file illAllah: Allah'tanbaka fil yoktur.Slik:Mnev bir yola giren.fn:Yok etme, tketme.Cz- irde:Kiinin arzu vefiillerini gerekletiren filin yalnzca kendi oluu inanc.Basret:nden gr, sezi, gnl uyankl.Muharrik: (1) Tahrk eden, harekete geiren, oynatan; (2) Kkrtan, ayartan, drten.Meret: ri veirkin ey, sevimsiz ve mnsebetsiz. Mheyy:Hazr.Sultn irde:Cenb- Hakk'n rdesi. Tbi':Uyan, boyun een, bal kalan, birinin emri altnda bulunan. Muhl: Mmkn olmayan, imknsz.Meslb-l irde: rdesi alnm, elinde bir ey olmayan. Huzr: Hzr bulunma. Cr: (1) Cereyneden, akan, geen; (2) Geerli. Emre: Belirti, iz, eser, ipucu, eser, nian, lamet.Cebr-i izaf:Balbulunduu eye gre deien bir zorlayclk,mecbur kal, seenei dndrmeyen bir g, semezgrlnkullandrmayan zorlayc durum.re:Gsterme, iret etme.rif:rfn shibi, mrifetekavumu kimse, vel. Itlak: Salverme, koyuverme, braklma.

Cebir: Zor, zorlama. Cebr-i Mutlak: Tek zorunlu g, kanlmaz zorlayclk.


2/9

1-5. Beyitler:

Senin mi fiillerin? Nedir bu gizli kibir?

Ef'lin Hakk'ka ait; tvbe et, tekbir getir!

Nefsinin vehmidir, bil, fil olduun sanmak;

Kendini Rabb olarak grmee kalm ramak!Ef'lini hikmetle yaratan Rabb'dr ancak;

Bu idrk ile sen de saf kullua a kucak.

Vermedike Rabb'na ef'lini bittemyiz,

Olurmusun ef'lin knhn hi mmeyyiz?

"L file illAlah" Tevhd-i Ef'l'dir, bil!

Bu idrkle slikde ifn olunur fiil.

Mertib-i Tevhd yni Tevhd Mertebeleri altdr. "Mertib-i TevhdSlku" en alt noktas Beeriyyetve en st noktas da Tevhd-i Zt diye isimlendirilen bir ember gibi dnlr. Bu emberin Beeriyyet

durandan itibren balayan Ykseli Kavsi: Tevhd-i Ef'al, Tevhd-i Sfat ve Tevhd-i Zt mertebelerinikapsar; bunlara Fen Mertebeleridenir. Bu emberin ini Kavsi ise: Cem', Hazret-l Cem' ve Cemm-l Cem' mertebelerini kapsar; bunlara da Beka Mertebeleri denir. Bu iki kavis

tamamlannca Cemm-l Cem' mertebesi ile Beeriyyet dura akr.Slik bylece hareket noktasnageri dnm olur. Ama bu dntesliin elde ettii idrk ile salt beer seviyesinde yni bu mnevyolculuun bandaki idrki arasnda pek byk bir fark vardr. Ganiyy-i Muhtef'nin Mertib-i TevhdRislesi'ndeki gyesi bu mnev yolcua fikr bir hazrl gerekletirdikten sonra Fen ve Bekamertebelerinin mhiyetlerini aklamaktr. Ganiyy-i Muhtef, bu nefesinde ite "Fen (Yokluk, hilik,kulun fiilini grmemesi hli. nsnn ztnn Hakk'n Zt'nda eriyerek aslna kavumas. Tevhdmertebelerinde "Fen-i ef'l, Fen-i sfat veFen-i zt" ur (ykselme) makamlardr. Bu makamlartemkn deil, telvn yni renklenme/boyanma makamlardr. Fena'nn ba "Seyri llallah" (Allah'adoru seyir) ve sonu "Fenfillh" dr (Allah'dasnme/yok olmadr).) Mertebeleri"nin birincisi olan"Tevhd-i Ef'l"yni "Fiillerin Birlii" zerinde durmakta ve "L file llAllah" idrkini zevk etmeninyolunu ve yordamn telkn etmektedir. "L file llAllh" Trke karl ile "Allah'tan baka filyoktur" demektir ve bununla kiinin kendi fiillerinin fili/yaratcs olmad ve grnen tm fiillerininaslnda Hakk'a ait olduu gerei idrk ettirilmek istenmektedir. Yine Ganiyy-i Muhtef, insnn kendifiillerinin fili olduunu sanmasnn, aslnda, nefsin insana oynad bir oyun olduuna dikkatiekmekte ve bu vehmin insann kendisini neredeyse Rabb olarak grmeye sevk edebileceinivurgulamaktadr. Bu vehimden kurtuluun insann kendisine izfe edilen fiillerden soyunarak, bufiillerin aidiyetinin eninde sonunda kendisinin deil Rabb'n olduunu idrk etmesiyle mmknolduunutelkn etmektedir.Tevhd-i Ef'l mertebesine u iki yet rnek olarak verilir: "Oysa ki sizi de

yaptnz eyleri de Allah yaratmtr."(Saffat/96) Ve "demoullarn karada da denizde de Biztamzdr". (sr/70) Kur'n'n ilk cmlesi olan "Besmele"de ise "Rahman" ve Rahm" isimleriylesfatlanan "Allah" ismi, fiili tecelldir. nsn baladher ie "Besmele" ile balar ve Rahman ve Rahmolan Allah'tan bakafil, yni yapan ve ileyen olmadn dnr ve ayn zamandakendisini en kkiledii ilerden tamamyla fn (kendisinin iledii bu ilerde en kk bir katksnn olmadn)bilirse, itebu tecell Allah'n insna olan fiili tecellsinden ibrettir. Bu tecellde Allah insna i iletecell eder. Bu tecell Hakkat yoluna girmenin balangcdr. Fiillerin filinin Allah olduu telkniinsnnaklna "byle bir dncede ahlk ykmll n nasl yeri olabilir?Vey "nsndan kan ktfiilerde, yanl ilerde ahlken sorumlu olan kimdir ve kim kime kar sorumludur?" sorularngetirebilir. nsn, eriat asndan, kendi fiilerinden sorumludur. Buna ramen, kendisi, ahlk

anlamda fil-i muhtar, yni fiillerini kendisinden baka haric ya da dahilherhangi bir belirleyici milden bamszolarak irde eden bir fil deildir. nsann fiilleri dorudan


3/9

doruyakendisinden kmaktadr ve bu fiiller kendi istiddyla ve bu istidd idre eden kannlarlabelirlenmitir. Bu kannlar (A'yn- Sbite) yle sbit ve deimez kannlardr ki, Allah bile onlardeitirmez. Her ey Ezel'de takdir edilmitir. Bu hususu Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre'ninyaynlanmam "Kader ve Kaz'ya man Anlamak" balkl incelemesinden yararlanarak aklamakistiyoruz:

Mnev alanda insann ayan kaydran nemli tuzaklardan biri de Gndelik Akl'n (Akl- Me'n)"Kader ve Kaz" srrn, gene Kader'iniktizs olarak, idrk etmek iin aba sarfetmesi ve bu konudavehminin esiri olmasdr. Oysa insan "Kader ve Kaz"nn srrn fehmetmekden cizdir. Nitekim,Cenb- Peygamber Efendimiz de srf bunun iin: "Bana Kader'in srrndan sual etmeyin!"buyurmutur.Kader Cenb- Hakk'n Mkevvent' yaratmadan nce zaman iinde vuku bulacak olanher eyi Zt'na has: 1) Hikmeti ve 2) Hkm ile tesbitetmi olmasdr. Kaz ise Cenb- Hakk'n: "Ol!(Kn!)" emr-i ilhsiylebu Mkevvent' ve zaman halk etmesinden sonra, bu vukubulacak olanlarnzaman iinde Kader'de tesbit edilmi olan sralarna gre tecell edip vuku bulmalardr.Bu konuda Kur'n- Kerm'den ilgili yetler ile bir blk hads"Kader ve Kaz" faslnn, srrnn deilde, yalnzca mn temelinin anlalmas iin mealleri ve yorumlaryla birlikte aayadercedilmitir:

yetler:... Gklerin ve yeryznn ve her ikisi arasndakinin mlkAllah'ndr. O dilediini yaratr ve Allahher eye kadirdir. (Mide/6).Allah: Mlik-l Mlk'tr; yni btn Mkevvent'n Hlik veMliki'dir. Mlknde btn tasarrufyetkisi ancak Zt'na mahsstur.Dilediini, diledii gibi yni btn kader ve kazs ile birlikteyaratr. Bunu tyin etmek konusunda yegne Yetki, Hikmet, lim, rde,Hkm, Hilkat (Yaratma) veKudret'in shibi sdece ve sdece O'dur.

Allah sana bir zarar verirse o zarar O'ndan baka giderecekyoktur ve eer sana bir hayr verirsezten her eye gc yeten deO'dur. O, kullarnn zerinde her trl tasarrufa shiptir.(Enm/17-18)Eer bir zarara uradn zehbna kaplrsan o zararAllah'dan baka giderecek bir zt yoktur.Zararn ortadankaldrdklarn zhiren gzlediklerinin hepsi de bil ki Allah'n seninhakknda Ezel'devermi olduu Kader hkmne uygun hareketetmektedirler, ve ou da bunun bilincinde deildir.Grne aldanma!Allah yce Hikmeti ile btn Mkevvent'n Kader'ini Ezel'de tesbitetmitir. Grnn ardnda, aslnda, her eyin gerek sebebi yalnzcave yalnzca O'nun Hkm'dr.

uras gerektir ki Biz her eyi Kader'e gre yaratrz. (Kamer/49)Kader btn bu Mkevvent lemi'nin ilh yni Allah'a mahss olanprogramdr. Allah, her birnesnenin vcd lemindeki zuhrunun Ezel'de"Ol!" emriyle yaratm olduu bu programa uygunolmasn murd vetakdr etmitir.

Arzdaki her yryen canlnn rzknn sorumluluu yalnzca Allah'n zerindedir.Allah onun durduuyeri de (sonunda) gidecei yeri de bilir.Bunlarn hepsi de apak bir Kitap'da kaytldr. (Hd/6)Canllarnmadd ve mnev rzklarnn sorumluluu Zt'na Rezzk ismini lykgrm olan Allah'aaittir. Bunlarn zaman iindeki btn durum, konumve rzklar Allah tarafndan tesbit edilmi olanKader kitabnda (Levh-i Mahfz'da) apak yazldr. Hi bir canl bu kitaptaki programn dnda hibir ey yapmaa kadir deildir. Onlar hakkndakihkm Ezel'de her eyi bilen ve Zt'na Aliym isminilyk gren Allah tarafndan verilmitir.

Siz yeryznde de gkte de (Allah') ciz klanlardan deilsiniz. Sizin Allah'dan gayr ne bir dostunuz

ve ne de bir yardmcnz vardr. (Ankebt/22)Sizler ister vehminizin, ister aklnzn drtsyle ya da eriat'auygun olsun diye bilmecbriye


4/9

alacanz tedbirlerle Allah'n takdrinin nn kesemez, Ezel'de sizin hakknzda vermi olduuhkmnn tasarrufunda O'nu ciz klamazsnz. Aslnda, bilebilseydiniz ki, aldnz btn tedbirlerde O'nun Ezel'deki hkmne uygundur. Ama nefsiniz bunun apak idrkine engel olmaktadr. Amabilin ki bu engelleme dahi sizin hakknzda Ezel'de verilmi olan Kader hkmnden bir czdr; bakabir ey de deildir.

Gaybn anahtarlar O'nun indindedir, onlar ancak O bilir. Karada ve denizde ne varsa hepsini O bilir.O'nun bilgisi dnda bir yaprak dahi dmez. Ve yeryznn karanlklar iinde bir tek tne bileyoktur ki, ya ve kuru hi bir ey bulunamaz ki apak bir Kitap'da tesbit edilmemi olsun. (Enm/59)Gayb lemini de ehdet lemini de en ince ayrntsna kadar bilen Allah'dr. nk her ikisinin deHakiym ve Aliym olan Hlk O'dur. O btn bunlar Kader kitabnda tesbit etmitir. O'nunhkmnn dnda tecell eden hibir ey yoktur.

lleri, hi kukusuz, Biz diriltiriz. Onlarn yaptklar her ii, braktklar her ii yazarz. Biz her eyi birnc'de yazmzdr. (Ysin/12)

Yeryznde insan sretinde fakat kalpleri l olanlarn kalplerini de, bedenen lerek topraa giripCez Gn'n bekleyenleri de Biz diriltiriz. "lmeden evvel lnz!"lm srrna erdirdiklerimizihuzurumuzda Hayy klarak dirilten de Biz'iz. Bu olacaklarn hepside Mkevvent'tan nce takdr vetesbit etmi olduumuz Kader kitabnda kaytldr.

Hi bir ehir yoktur ki Bizo ehri Kymet'ten nce helk etmeyelim ya da iddetli bir azbauratmyalm. te bu, Kitap'da yazlm bulunmaktadr. (sr/58)Biz, "Klli ey'in hlikun ill vecheh" yetinin mns akllarn isbetle ve diryetle kullananlartarafndan idrk edilsin diye, Kader kitabnda, Kymet'den nce her bir ehrin kendisi iin bitiimizbir vakitte helk olmasn bir kural olarak vaz etmiizdir.

Bilmez misin ki Allah gerekten de gklerde ve yeryznde ne varsa bilir; phe yok ki bu, birKitap'da bulunmaktadr; phe yok ki bu, Allah iin pek kolaydr. (Hacc/70)

Gkte ve yeryznde hibir gizli ey yoktur ki apak bir Kitap'da bulunmam olsun. (Neml/75)

Arzda yryen hayvanlar ve iki kanadyla uan ku lardan ne varsa ancak hepsi de sizleri andrantopluluklardr. Biz o Kitap'da hibir eyi eksik brakmadk. Sonunda hepsi de haredilip Rabb'lerininhuzruna getirilirler. (En'm/38)Ezel'den Ebed'e kadar vuku bulacak olan her ey Bizim Rubbiyet'imizin, Hikmet'imizin, lm'imizin,irde'mizin, Kudret'imizin, ve Rahmet'imizin eseri olarak eksiksiz olarak hkm ve kayd edilmibulunmaktadr. Grne aldanarak cz' irde shibi olduklarna man edenlerin ya da vehimlerininkendilerini: "nsan kendi kaderini kendi yaratr" diye avuttuu insanlarn Kader'in srr hakkndakinasibsizlikleri de, vukuat karsndaki synlar da, btn insanlarn har da, Cez Gn de hep Bizimtertib etmi olduumuz o Kader Kitab'nn (Levh-i Mahfz'un) iktizsdr.

Gerekten de yeryznn onlardan neyi eksilttiini Biz biliriz. (Bu bilgiler de dhil olmak zere) Hereyi zabta geirip koruyan Kitap ise Bizim indimizde bulunmaktadr. (Kaf/4)Sizin byleriniz de, fallarnz da, ey ya da hadst uurlu-uursuz diye snflandrmanzdakivehimleriniz de hi Bizim indimizdeki bu kitaba te'sir edip de bu Kitab'n srlarn sizlere fedebilir ya da Ezel'deki takdrimizideitirebilir mi? Ne kadar da btl tikatlarnz var! Hi deilse bu

btl tikatlarn dahi Levh-i Mahfz'da sizin hakknzdaki Hkmn gerei olduunu bir idrkedebilseniz!


5/9

Yeryzne ya da nefislerinize gelip atan hi bir musbet yoktur ki Biz, onlar yaratmadan nce onu,bir Kitap'da tesbit etmemi olalm. phe yok ki bu, Allah'a pek kolaydr. (Hadd/22)Yeryzne ya da nefsinize gelip atan bir musbet karsnda haddi huddu amayn! eriat'n bylebir durumda gerektirdiini yapn! Ama grnen sebeplere bakp da Allah'n Fil-i Mutlak olduunuunutmayn! Bu musbetler karsnda Allah'n takdrine teslim olarak: "Allah, demek ki, byle takdr

etmi. Mlik-l Mlk O'dur. O dilediini yapar. Bama bu gelen de ancak onun Fazl'ndandr (Hzmin fadl- Rabb) " diyerek tevekkl edip Hakk'a teslim olun; gerek Mslmanlar'dan olun:

De ki: "Bize, Allah'n bizimiin yazm olduundan bakas kesinlikle isbet etmez. O'dur bizimdostumuz ve inananlar da Allah'a dayanp tevekkl etmelidirler." (Tevbe/51)

Binlerce olduklar hlde lm korkusundan dolay yurtlarndan kp gidenleri grmedin mi? Allahonlara "ln!" dedi... (Bakara/243)nsanlarn baz olaylarn zuhruna engel olmak zere aldklar tedbirler o olaylarn zuhruna herzaman engel olmazlar. Eer Allah birkimsenin lmne hkmetmi ise ve o kimse kendi aklnca

bulunduu ehirden kp gitmenin lm tehlikesini izle edeceine inanr da o ehri terkederselm Kader'deki hkmeuygun olarak onu gittii yerde de bulur. Nitekim bir hadsde, Cenb-Peygamber Efendimiz: "Allah bir kulun bir yerde lmesini takdr etmise onun oraya gitmesinesebep olacak bir ihtiya (bir sebep) yaratr" demektedir (Tirmiz, Kader:11/C.Uak:660)

Hadsler:Bir kul hayr ve erriile Kader'e man etmedike tam man etmi olmaz. Gene, bana gelecek olanbir eyin mutlaka geleceine, gelmeyecek olann kat' srette gelmeyecepine inanmadkatam man etmi ve O dilediini yapar" de! nk "keke" sz eytn'n ie karmasna kap aar.(Ibni Mce, Mukaddime: 10/C.Uak: 656)

Lnet ettiim alt eit kimse vardr ki onlara Allah ve gelmi gemi btn peygamberler de lnetetmitir. Bunlar: 1) Allah'n kitabna ilve yapan, 2) Allah'n Kader'ini tasdk etmeyen, 3) Allah'nalalttklarn ykseltmek ve ycelttiklerini de alaltmak iin ceberutlukla insanlarn bana musallatolan, 4) Mekke haremi dhilinde yasak olan ileri yapan, 5) Ehl-i Beytim'e zulmeden, ve 6) benimSnnetimi terkedenlerdir. (Tirmiz, Kader: 17/C. Uak: 665).

Her eyin bir hakkat vardr. Kul,bana gelen bir eyin mutlaka geleceine, gelmeyen eyin degelmesine imkn olmadn bilmedike mann hakkatna eriemez. (Eb Dvd,Snnet:16/Cmi'sSa r: 1346,Yeni Asya).

Bir kii Reslullah'a gelerek: "Yaptrdmz muskalarn,tedvde kullandmz illarn ve yaptmzperhizlerin Allah'n kaderinden gelecek herhangi bir eyi geri evirecei grnde misiniz?" diyesordu.Resl-i Ekrem: "Onlar da Allah'n Kader'indendir" buyurdu. (Tirmiz, Kader: 2/C.Uak: 667).

Adak Allah'n insanolu iin takdr ettiinden bakasn yaklatrmaz (yni hkmettii kaderideitirmez). Fakat adak bazan kadere uygun der de bu da cimrinin vermek istemedii malvermesine sebep olur. (Mslim, Nezir:7/Cmi's Sar:1227,Yeni Asya),

Allah tarafndan takdr edilene rz olmas insanolunun mutluluundan ve Allah'dan hayr dilemeyiterketmesi de bedbahtlndandr. Gene, Allah tarafndan kendisine takdr edilene kar ikyeti

olmas insanolunun bedbahtlndandr. (Tirmiz, Kader: 15/C.Uak:664)


6/9

Allah'dan (bir iin) hayrlsn dilemesi insanolunun iyi olduunun iretidir. Allah'n takdr ettiinerz gstermesi insanolunun iyi oldunun iretidir. Allah'dan (bir iin) hayrlsn dilememesiinsanolunun kt oldu unun iretidir.Allah'n takdrine honutsuzluk gstermesi de insanolununkt olduunun iretidir. (Mslim, Msned:168, Tirmiz, Kader:15, Mslim, Hac:402).

Allah bir kulu hakknda bir ey takdr etmise, bu takdrini hi bir ey geri eviremez. (bniKn'den/Cmi's Sar: 958, Yeni Asya).Allah bir kulun Kader'inde kendisi iin bir eye hkmetmise O'nun bu hkmn dua da, adak da,eriat'a uygunya da eriat-d tedbirler de deitiremez.Bunlarn Allah'n hkm zerinde hi amahibir tesiri yoktur.Bununla beraber kul, Allah'n takdrinin nasl tecell edeceini bilmedii iin,ekseriyetle kendi nefsine ho gelecek bir beklenti iindedir ve dua ve niyzlar da daha ok nefsinitatmin edecek bir tecellnin vuku bulmas ynnde olur (Aslnda onun bu beklentisi de, vedua ve niyzlar da gene Allah'n kendisi iin Kader'ine yazm olduu hkmlerinden baka bir eydeildir). Hlbuki yukardaki bir baka hadsde de belirtilmi olduu vechile bir insan: 1) bir iinhayrlsn dilemek ve 2) Allh'n kendisi iin takdr etmiolduu eyin vukuunda da bu takdre rz

gstermek mecbriyetindedir. Bu konuda belki de her artta geerli olabilecek, efrdn cm' veayrna mn' olan bir dua: "Y Rabbi! Bildiim ya da bilmediim her trl erden Sana snr,bildiim ya da bilmediim her trl hayr Sen'den niyz ederim" eklinde olmaldr.

Fazla kayglanma! Senin iin takdr edilen olur, rzk olarak yazlan gelir. (Beyhak'nin ab-lman'ndan/Cmi's Sa r:3873, Yeni Asya).nsann vukuat karsnda ya da bekledii rzk bakmndan kayglanmas kendi nefsinin doal birtepkisidir. Ancak, insan nefsine hkim olarak bu konuda arya kamamaldr. nsann, Allah'nEzel'de kendisi iin vermi olduu hkmden baka bireyin asla vuku bulamayacann ve takdredilmi olan rzktan da baka bir rzka asla nil olamayacann idrkini zinde tutarak Rabb'ineteslim olmas kendisi iin daha hayrldr.

Ku dahi Kader'le uar. (mer Fevzi Mardin, Hads-i erifler, s.101).

Muhtac olduunuz eyleri (yz suyu dkmeden, zillete dmeden) izzet-i nefis ile isteyiniz. Zrumrun kffesi Allah'n takdri ile cereyn eder. (a.g.e.,s.102).

huy vardr ki onlar kimde bulunursa o, Allah'n sevgili has kullarndan olur. Bu huy: 1) Kadercinhkmne rami olmak, 2) Allah'n haram kld eylere kar sabretmek, 3) (sdece) azz ve cell olan Allah'n zt iin fkelenmek(Deylem'nin Msned-l Firdevs'inden/Cmi's-Sar: 1835,Yeni Asya).

unlar mann zayflndandr: 1) Allah' kzdrmak bahsna insanlar rz etmen, 2) Allah'n verdiirzktan dolay insanlar vmen, 3) Allah'n sana vermedii rzktan dolay insanlar ktlemen.Bir kimse ne kadar iddetle isterse istesin, Allah'n nasb etmedii eyi sana getiremez. Hi kimseninhonutsuzluu da Allah'n sana verdiini geri alamaz. Allah, hikmetiyle ve byklyle, huzur veferah: 1) Kader'e rz'ya, ve 2) kuvvetli mana; kayg ve znty de: A) pheye, ve B) "kaderineitiraz etme"ye yerletirmitir. (Eb Nuaym'n Hlye'si ve Beyhk'nin i'b-l man'ndan/C-mi'sSar: 1389, Yeni Asya).

Bu yet ve hadslerden anlalmaktadr ki eer bir kimse bir hcet iin dua eder de o duann muhtevs

bi hikmet-i Hud gerekleecek olursa bu duann, o kimsenin nefesinin kuvvetinin bir emresi ya daKader'ini deitirmi bir dua olarak deil de: 1) onun, ezelde Cenb-Hakk'n tyin ve takdr etmi


7/9

olduu hkme (zhirde) tesdfen paralel dm grnen bir duas, ve kez 2) gene ezelde, o kimseiin takdr edilmi olan hkmn gerei olarak kabl edilmesi gerekir. Kaz'nn zhirine bakp da iinaslnda bir sebeb-sonu ilikisinin mevcd olduunu vehmetmek vahim bir hatdr. Cenb- Hakk,Ezel'de, Zt'n bir sebeb-sonu ilikisiyle kayt altna almakszn Kader'ityin etmitir. Kader'de, yalnzca, Cenb Hakk'n (hikmeti sdece ve sdece Zt'na mlm olan

Hkm vardr. Bu Hkm ise: 1) "sebeb-sonu ilikisi"nden bamszdr; ve 2) bu ilikinin, insannnefsinin kendi haylinde tahrik ettii, vehm zuhruna da takaddm eder. Beerin Akl - Me'nnkendisine telkn ettii sebeb-sonu ili kisi Kader'in halkedilmesinin temelinde yoktur. Bu iliki ancak,Kaz'nn zuhurunda, olaylarn zaman iinde bir silsile tekil etmesininmklemizde (gene de Ezel'dekiKader hkmne uygun olarak) ihds ettii bir vehimden ibrettir. Hi bir iin Kader hkmnn dndavuku bulmad ve kimsenin Kader'in hkmn deitiremeyeci idrki dim zinde tutulmaldr. Buitibarla, bz hareket ve davranlarn "uurlu" ya da "uursuz" olduu vehmine, yni nefsin insana,ak ya da kapal bir biimde, telkn ettii "Kader'in hkmn deitirebilecei vehmi"ne kaplmamakgerekir. Bu kabil bir inan bir tr irk-i haf'den baka bir ey deildir. nsan bir takm hareket vedavranlarla ya da mezarlardan, meczublardan, falc ve cincilerden meded umarak Kader'i

deitiremez. Bana ne gelecekse gelecektir. Bu anlamda uurlu saylabilecek tek ey insann kendinefsinin hiyle ve oyunlarn tehis ve tesbit etmek hususunda irde ve idrk shibi olmasdr. Ayrca unutulmamaldr ki Cenb- Peygamber Efendimiz: "El hayru fim vak'a" yni: "Vuku bulanda hayr vardr" ve gene "Bir iin sonunu sabrla beklemek ibdettir"demitir. O hlde vuku bulann hayrnn tecell etmesini sabrla ve manla beklemek mahz edeb veibdet olmaktadr. Byle bir frsat, ele getiinde, asla heb edilmemelidir.

Beer, herhangi bir hususta: 1) eriat'a, 2) Akl'a ve 3) lm'e uygun olan btn gerekli tedbirleri eksiksizalmakla ykmldr. Bu tedbirler alnmakszn Kader'in hkmne teslimiyet gstermek ise: 1) isbetlide deildir, 2) Peygamber'in snnetine uygun bir tavr da deildir.nsan Kader'inkendisi hakkndakiniha hkmn (yni Dny'daki haytnda kazand sevab ve gnahlar yznden Cennet'e miCehennem'e mi gideceini) remil atarak da, zie kartarak da, fal aarak da,medyumlar ya da cinler ...vb vstasyla da bilemez. Bununla beraber, insann Dnya hayatndakifiilleri Kader'in kendisi hakkndaki niha hkmnn ne olacann amaz bir gstergesidir. Eer birinsan btn haytnda emr-i bi-l m'rf ve nehy-i ani-l mnker'e uygun hareket ederse bu onunKader'inde tesbit edilmi olan niha yerin Cennet olduunun iretidir. Btn bu nedenlerden tr,Tevhd-i Ef'l zevkine erien Hakk yolu yolcusu kendi fiillerinin aidiyetini, bunlar hi sorgulamadan,Shib-i Asl'sine iade eder ve bu bakmdan tam bir teslmiyet iinde olur.

6- 13. Beyitler:

Karagz perdesinde bir sretsin, bakar-kr;

Olur cz' irde, perdesi basretin;

Kez muharrikidir, nefis denen meretin.

Bu cz' irdeyi skp atsan fehminden,

Geriye ne kalrd, bak bakalm, kendinden?

Pdiah huzrunda emre mheyy bir er,

Sultn irdeye tbi' olarak bekler.

Kendi irdesiyle bir i yapmas muhl.

Meslb-l irdedir; huzrda cri bu hl.

Hakk huzrunda olmaz irde emresi!

Bu, cebr-i izaf ki edebin iresi.

Huzurda bulunana rif olunur tlak;

O'nun tbi' olduu cebir de cebr-i mutlak.


8/9

Var sen cebr-i mutlaka tbliini fehmet;

Ef'li de Hakk'dan bil; bu fakr ile bul rahmet!

eriat asndan insann eylemlerinin/fiillerinin/sorumluluunun kayna olan cz' irde, insnnhrriyet probleminde nemli bir ke tadr. yle ya bir yerde fiil/eylem varsa, bu fiili niyetsafhasnda tasarlayan, eitli seenekler/imknlar arasndan karar klan ve sonunda uygulamaya

koyan bir zgr irde de vardr phesiz. Ama Ganiyy-i Muhtef, Tevhd-i Ef'laamasna erimiolan slikin "Ef'li yaratanRabb'" grmesi gerektiine iaret etmekte ve bu olgunluk aamasndaartk "Karagz perdesinde bakar-kr bir sretten" farkl bir olgunluk shibi olmasna dikkatiekmektedir. Hakk'n huzrunda bulunmakta olduunu idrk edemeyen ve dolaysyla dakendisinde bir cz' irdenin mevcdolduunu vehmeden bir kimse bu vehmiyle aslnda Hakk'nhuzurunda bulunmakta olduunun idrkinden yoksun olduunu te'yid etmekten baka bir eyyapmamaktadr.Aslnda bizler, adna Kader ya da Levh-i Mahfz denilen muazzam birilh senaryonun Mkevvent denilen sahneye konuluunda rol alm figranlardan baka neyiz ki?Bu sahnede serbest olduumuzu iddia ediyoruz, "zgrz, bizim cz' irdemiz var" diyebbrleniyoruz. Aslnda senaryoyu yazp bize rol verenin yannda bizim cz' irdemiz sdece

senaryoda bize den rol ile snrldr. O halde, Byk Senarist dnda kimsenin tam bir zgrlyoktur, btn rde yni Kll rde O'na mahsstr. Bu adan bakldnda cz' irdemizin, aslnda,nefsimizin bir aldatmacasndan baka bir ey olmad kolayca fehm edilmektedir. Halvetsuflerinden Kayserili Mehmet Tevfik (v.1927) mrdlerinden birine bir gn emreder: "Git de filnyerde Karagz oynatlyormu, seyret ve gel bana anlat." Mrd gider, seyreder ve gelir. TevfikEfendi : "Ne grdn? Anlat hele!" der.Mrd grdklerini anlatmaya balar. Byk insn dinler,dinler ve nihyet yle der:"Orada grlecek ey udur: Btn o hareketleri bir tek el idreetmektedir. Tpk kinattaki binlerce olu, geli ve gidii bir tek elin idre etii gibi". Demek oluyor kikendimizde vehmetmekte olduumuz zgrlmz ya da cz' irdemiz dahi, aslnda Kll rde'nintakdrinden baka bir ey deildir. Byk sf Eb Sleyman Drn (215/830) bu geree, insntanmlarken yle temas ediyor: "Zhirine ship, btn shipli; grnte hr, gerekte kle"(YaarNuri ztrk, Kur'n- Kerim ve Snnete Gre Tasavvuf, S.102, Fatih Yaynevi Matbaas, Birinci Bask,Ekim, 1979'da Eb Hayyn et-Tevhd'nin Msr 1929 basml El-Mukabest kitabnn 89. sayfasnaatfen.) Bir baka sf, Ftih Trbedr nmyla mruf Ahmet Ami Halvet ayn gerei: "nsnzhirde muhtar, Hakkatte mecburdur" ifdesiyle dile getirmektedir.

te Ganiyy-i Muhtef, 8. beyitte yukarda aklamaya altmz; "zgrlk zann" perdesi altndainsn aldatan ve nefsini azdran "cz' irde"yi zihinden/dnceden karp atmadan Tevhd-iEf'l'in gerekleemeyeceini bir kez daha vurgulamakta ve "cz' irde"nin Kll rde'nin ierisindenasl eridiini/kaybolduunu 9-10. beyitlerde verdii rnekle yle anlatmaya almaktadr.Pdiah'n huzrunda, ondan gelecek bir emri almaya hazr olarakbekleyen ve Pdih'n sultanirdesineboyun ermi olarak bulunan bir kiinin kendi irdesiyle i yapmas mmkn deildir.Aslnda potansiyel olarak i yapabilir ama Pdih'n huzurunda bulunmasnn kendisinetelkn ettii "Edeb" onun cz' irdesini elinden almtr. Byle bir davran Ganiyy-i Muhtef'nin 12.beyitte de belirttii gibi yalnzca riflere zg bir ahlktr ve "r"dan kaynaklanr. Pdih'nkudretini rif olan O'nun huzrunda O'nun mutlak cebrine tbdir. Ganiyy-i Muhtef'nin verdii burnein tarihsel bir arka pln da vardr:Sultan II. Abdlhamd zamannda ncDevre Melmlii'nin pr olan Seyyid Muhammed NrulArab'n dncelerini kendilerine uygun bulmayan baz kimseler kendisini Pdiha gammazlarlar.Bunun zerine Sultan II. Abdlhamd, Seyyid'i stanbul'a dvet ederek bizzat kendisinin dedinleyebilecei bir ilm toplantnn eyhlislmn konanda yaplmasn, fakat kendisinin orada

bulunacan eyhlislmdan baka kimsenin bilmemesini irde eder. Gerekten Pdiah gelir vetoplantsalonuna alan kaplardan birinin nne konulan bir paravann ardndan


9/9

toplanty izler. Bu toplantya zamann ileri gelenulems dvetlidir. Sz Allah'n sftlarndan balarsrasyla kudret, hayat ve ilim gibi sfatlardan sonra irde bahsine gelir. Burada Seyyid MuhammedNrul Arab: "Allah'n btn keml sfatlar insna cz de olsa yansmtr. Byle olunca cz' birirdenin de insnda bulunmas lzm gelir.Fakat huzrda bulunanlar cz' irdelerini izhredemezler" der. Dinleyenler bunu "Acaba bir rnekle aklayamaz msnz?" demeleri zerine, Nrul

Arab bu sefer kef ehli olduunu da izhr ederek: "Baknz, biz imdi Pdiahn huzrundabulunuyoruz. Onun huzrunda bizim cz' irdemizle her istediimizi yapabilmemiz mmknmdr? Onun huzrunda irde klliyyen onundur. Bize gel derler, kalkp geliriz, kn gidin derler,kar gideriz. Ne zaman huzr-i hneden karsak, o zaman cz' irdemiz geerlilik kazanr.Ehlullh ise her an Allah'n huzrunda bulunduklarnn idrkini zinde tuttuklarndan, dima Allah'nirdesiyle hareket ederler. Huzrdan ayrlmazlar ki irdelerine ship olsunlar." der. MuhammedNrul Arab'n irde konusundaki bu szleri II. Abdlhamd'i memnun etmi, kendisinin rahatbraklmasn ve stanbul'daki ikameti esnsnda en iyi ekilde arlanmasn emretmitir.

Tevhd-i Ef'l nefesinin 13. ve son beytini Ganiyy-i Muhtef, rahmet bulmak isteyenlerin lh

rde'ye mutlaka boyun eerek ef'llerini/fiillerini Hakk'a vermelerini ve fakr' tercih etmelerinisyleyerek bitmektedir. phesiz buradaki fakr, yoksulluk anlamnda deil, "El fakr fahr" diyen Hz.Peygamber(SAV)'in iret ettii gibi hibir rzn kendisine ait olmadnidrk etmi olan slikinnefis ve vehim fakrdr."Hakk kulundan intikam yine abdiyle alr,

Bilmeyen ilm-i lednni, n abd etti sanur,

Her iin Hlk' oldur, abd eliyle ilenr,

Sanma ansz bahriy lemde bir p debrenr.."

Dersin Kssadan Hissesinsan ak irkten korumaa ynelik nefis tezkiyesinden sonra Hakk yolunun yolcusu (slik)kendisini bu sefer gizli irkten de koruyacak olan Mertib-i Tevhd'i hi deilse ilm-el yakn olarakzevk etmee ynelmelidir.Mertib-i Tevhd'in ilk basama olan Tevhd-i Ef'l'de, slikdeegemen olan idrk: asl filin Cenb- Hakk olduu idrkidir. Bu idrke erien slik artk hibir fiilikendi fiili olarak grmez ve kendisininmi gibi grnen fiilleri de Cenb- Hakk'a rc ettirerek ona kadar fiillerini kendisininmi gibi grm olmasnn ortaya koyuu haf irkden O'na snr. Buidrkslike Kader ve Kaz'ya mnn temellerini iyice hazmetmesini ve Mkevvent'a daha bilgecebakmasn salar.

umutrehberi.com

Documents

tevhidiefal