Dr. Musli Vërbani

TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL

13

Kaçanik, 2010

Autori:

Dr. Musli VËRBANI

Titulli:

TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL

Korrektor:Muharrem Qilafi

Radhitja kompjuterike:

Sadulla Sefa

Kopertina dhe dizajni grafik:

Mumin Shehu

Shtypi:

“FOCUS”

2

13

Norvegji, 2010

Të drejtën e ribotimit e rezervon botuesi

PËRMBAJTJA:

HYRJE.............................................................................................................................4ISTIADHE.......................................................................................................................5BISMIL-LAHI.................................................................................................................5KASR - ZANORET E SHKURTA.................................................................................6MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE.......................................................................7MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR...............................8MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NË MES TË DY FJALËVE.....................................9MEDI LAZIM - ZGJATIM I DOMOSDOSHËM.........................................................10MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT............................................................................12MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTË.......................................................13DAMIRE - PËREMRI VETOR.....................................................................................14NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI................................................................16IDHHAR – QARTËSIMI..............................................................................................17IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR.........................................................................................................18IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE).....20IKLAB - TJETËRSIMI..................................................................................................21IHFAJA – FSHEHTËSIMI............................................................................................22IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA.................................................................................................................24ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR ( ME SUKUN)....................................25IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËLLOJTA..................................................................................................................26IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËJTA............27KALKALE - DRIDHËSIMI..........................................................................................28IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE............................................29IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR.......................................................30SHKRONJA ر - R.........................................................................................................31FJALA E ALLAHUT - لله�ٱ ...........................................................................................32

3

13

SEKTE - PAUZA FRYMORE......................................................................................33RREGULLAT E PIKËSIMIT........................................................................................33SHKRONJAT E KUR'ANIT.........................................................................................34LLOJET E SHKRONJAVE...........................................................................................35SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'AN.......................37TUFË VARGJESH TË TEXHIVDIT PËR FËMIJË.....................................................39

HYRJE

Fëmijë të dashur, zëri i juaj është i ëmbël, trupi i juaj është i njomë, zemra juaj është e pastër, mendja juaj është e kthjellët, gjuha juaj është e njomë. Ta dini se keni lindur, e nuk keni ditur asgjë; nuk keni ditur as te flisni, e tash jeni në gjendje të flisni; nuk keni qenë në gjendje t’i bashkoni dy shkronja, ndërsa sot thurni fjalë e fjali. Zoti i Lartmadhëruar ju ka dhënë shikimin, dëgjimin dhe mendjen (e zemrën). Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka krijuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar të flisni, të dëgjoni dhe të studioni. Lexoni fjalën e Zotit me përkushtim, me vëmendje dhe me precizitet. Kur’ani është Libër i Zotit, i cili i ka zbritur Muhamedit a.s., nëpërmjet melekut Xhibril, për njerëzimin. Fillon me suretul Fatihah dhe përfundon me suretu Nas.

Libri, të cilin e keni në dorë, quhet “Texhvidi”. Texhvid do të thotë “zbukurim”. Të kënduarit e Kur’anit me Texhvid është obligim. Nëse e lexoni Kur’anin me përpikëri ju sillni freski në zemra, lumturi në shpirtra, afrim në fjalën e Allahut, sillni dobi të përgjithshme, kështu fitoni shpërblim prej Allahut dhe kënaqësi prej Tij.

Shpresoj që, edhe mua edhe juve, Allahu të na bëjë prej atyre që lexojnë Kur’nin, e mësojnë atë dhe menjëherë ua mësojnë të tjerëve për ta lexuar me përpikëri dhe me precizitet, që të arrijmë gradën dhe shoqërinë e atyre që Allahu i ka ngritur më së larti, pra pejgamberëve, të sinqertëve, dëshmorëve dhe të mirëve, sepse nuk ka shoqëri më të mirë se shoqëria me ta.

Dr. Musli Vërbani

4

13

Oslo, 2010

ISTIADHE

Kur’ani është Libër i Allahut, kur të fillohet leximi i Kur’anit fillohet me:

ن� ب�الله� أ�ع�وذ� ي�ط�ان� م� يم� ٱلش� ج� الر�

Euudhu bil-lahi minesh-shejtaanirr-rraxhiim

Argument për këtë kemi ajetin Kur’anor, ku Zoti i Lartmadhëruar thotë:

“Dhe kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtje nga Allahu prej shejtanit të mallkuar.”

Edhe pse shumica e dijetarëve janë të mendimit se këndimi i Istiadhes është mendub, një pjesë e dijetareve mendojnë se është vaxhib.

BISMIL-LAHI

م� س� ان� الله� بـ� م� ح� يم الر� ح� الر�

BISMIL-LAHIRR-RRAHMANIRR-RRAHIM

Këndimi i BISMILAHIT në fillim të çdo sureje, përpos suretu Tevbe, është vaxhib. Pra, në fillim të çdo sureje (përpos suretu Tevbe) e këndojmë:

Mënyrat e këndimit të ISTIADHES dhe BISMILAHIT para leximit të Kur’anit janë:

5

13

1. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi. Kjo është mënyra më e mirë;

2. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi së bashku me fillimin e sures;

3. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin, ndërprerja, e pastaj fillimi i sures;

4. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin dhe fillimin e sures.

KASR - ZANORET E SHKURTA

Çdo shkronjë, e cila në vetvete ka fet’han ـــ ـــ ـــ damen ,ــ ـــ ـــ ose kesren ـ ــ� ـdhe nuk ka diçka tjetër, lexohet shkurt dhe quhet – KASR.

SHEMBUJ:

ب� ح� ث�م� ب�ت� أ�ب� إ�ن�Habe Thumme Tub Ebe Inne

ن#س� ر�ز� ب& ر� ذ�م� م#د�Sinun Zur Rabbi Dhemme Demun

ل*ظ� ب�ط� د*ض� ب� ص� د� ش�Dhil-lun Tib Diddun Sabbe Shidde

ك�ت�ب� د�ق� ل�ف� غ�ل� د� ة#ع�Kutibe Kad Fil Gal-le Iddetun

6

13

م#ي� ل�ه� و� د#ن� م�ن�Jemun Hel Ve Nidun Mine

Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram) të zgjatet.Kohëzgjatja: As nuk humbet në tërësi dhe as nuk zgjatet.Shenja: Vendosja e fet’has ose dammes mbi shkronjë, ose e kesres nën shkronjë, por e pa shoqëruar me diçka tjetër.

7

13

MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE

Çdo shkronjë, e cila, përpos zanores së shkurtër, ka ndonjërën prej zanoreve

të gjata ي, و, ا , këndohet gjatë sa dy vokale dhe quhet - MED (ZGJATIM). Ky zgjatim nuk bëhet tejmase, për këtë arsye quhet MEDI TABIJ - Zgjatje natyrore. Shkronjat zgjatuese të zanoreve të gjata janë:

:JAU. SHEMBUJ - ي VAVI dhe - و ,ELIF - ا

ا ز�ج� ب�ث�ا ب�ط�ا ت�ب�ا ب�ء�اXhaaze Thaabe Taabe Baate Aabe

ا ن�ر� ق�ذ�ا ر#د�ا ا ب�خ� ب�ه�اRaane Dhaaka Daarun Haabe Haabe

ر�د�ا ا ر�ص� يـ د�ش� يـ ر�س� ا ل�ز�Daare Saare Shiide Siire Zaale

وغ� ر#ف� ب�غ�ا ذ�ع�وأ� ل�م#ظ�ا ر#ط�وGafuurun Gaabe Euudhu Dhaalimun Tuurun

ر#ن�و و م#ص� م#ل�يـأ� ا ل�ق� يـ ل�ق�Nuurun Suumun Eliimun Kaale Kiile

Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram të shkurtohet). Kohëzgjatja: Dy vokale.

Shenja: Përpos fet’has, dames ose kesres, shkronja shoqërohet me - و ,ELIFIN – ا

VAVIN ose ي – JAUN.

8

13

MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata, shkronjave zgjatuese (ELIFIT- ا, VAVIT -

- apo JAUT و bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të , ء - pason hemzeja (ي

thotë se bëhet zgjatim jonatyror dhe quhet zgjatim ndërfjalor - MEDI MUTASIL. Ky lloj zgjatimi zgjatet 4 vokale, 5 apo 6 vokale. SHEMBUJ:

آء�ض� #آءب�ر� ء�~ يج� آء�ج� آء�ب�Daaaae Beraaaaun Xhiiiie Xhaaaae Baaaae

ء�~ يت�ض� ء�~وت�ب� ء�~يس� آء�ي�ش� �وآؤي�ر�ن�

Tudiiiie Tebuuuue Siiiie Jeshaaaae Juraaaauune

ء�~وس� �وآؤم�ن�

آء�ب�ل�ق� ون�آئ�ف� ز� ة#آئ�ط� ف�

Suuuue Maaaauun Bilikaaaai Faaaaizune Taaaaifetun

ء#~يب�ر� ل�ي� و�آء�أ� �ب�ن� ك�م�آئ�أ ك�م�آؤ�د�ع� ك�م�آئ�ء�اب�

Beriiiiun Evlijaaaae Ebnaaaaekum Duaaaaukum Aabaaaaekum

ر� ء�~وق� م� آء�س� ك�م�آؤ�ن�س� ت�آئ�أ�ض� ي� آء�ض�Kuruuuue Semaaaae Nisaaaaukum Edaaaaet dijaaaaae

Dispozita: Është vaxhib (i domosdoshëm), të zgjatet më shumë së dy vokale (pra tri vokale), ndërsa xhaiz (i lejuar) katër vokale.Kohëzgjatja: Zgjatet katër dhe pesë vokale.

Shenja: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes. Shkaktar: Shkronja zgjatuese,

hemzeja - ء.

9

13

MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NË MES TË DY FJALËVE

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - ا , Vavit - و apo Jaut - ي) pason

Elifi, bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë bëhet zgjatim jo natyror dhe – أquhet zgjatim në mes të dy fjalëve - MEDI MUNFASIL.

Ky lloj zgjatimi zgjatet katër vokale.SHEMBUJ:

�نز�ل�أ آب�م� ~ وت�وب�� ل�ىإ الله�

Bimaaaa Unzile Tuubuuuu Ilallahi

~وق�

ك�م�أ س� �نف�~ىف� و�

� ك�م�أ س� نف�Kuuuu Enfusekum Ve fiiii Enfusikum

�ن& ~يإ

� اف�أ خ�ول� ن�اء� ~وق� ام�

Inniiii Ehaafu Kuuluuuu Aamenna

�ن� آإ � ع�ط�ي�ن�اك�أ � آي� اأ يUه�

Innaaaa Eatajnaake Jaaaa Ejjuha

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar), që do të thotë lejohet të zgjatet dy apo katër vokale.Kohëzgjatja: Zgjatet katër vokale.

Shenja: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.

Shkaktar: Shkronja zgjatuese آ – Elif.

10

13

MEDI LAZIM - ZGJATIMI I DOMOSDOSHËM

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (ELIFIT - ا , VAVIT - و apo JAUT - ي) pason ــ� –

sukuni rrënjësor, behet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë se bëhet zgjatimi jo natyror dhe quhet zgjatim i domosdoshëm - MEDI LAZIM.

Ky lloj zgjatimi zgjatet 6 vokale. SHEMBUJ: Të gjitha shkronjat në fillim të sureve.

م ن ق صMiiiiiim Nuuuuuun Kaaaaaaf Saaaaaad

ق ع ل سKaaaaaaf Ajjjjjjn Laaaaaam Siiiiiin

و�اآف�لص�ٱ

ت�ة�آم�لط�ٱ ة�آق�ل�ح�ٱ �ةآج�ح� ر� م�

ن&~وت�أ�ى

Ves-saaaaaaffaati

Et-taaaaaammetu

El-Haaaaaakkatu Haaaaaaxhxhete Te’muruuuuuunnii

آن*ج� اآف�الص�ت�

آم�م�ض� و� آب�ص�ال� و� يآل&لض�ٱ

ن�Xhaaaaaannun Es-saaaaaaffaati Mudaaaaaam Savaaaaaab Veled-

daaaaaal-liin

Dispozita: Është vaxhib.Kohëzgjatja: Zgjatet pesë, ose gjashtë vokale.

Shenja: Të vendosurit e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.

Shkaku: Takimi i sukunit të shkronjës zgjatuese dhe sukunit pas shkronjës zgjatuese.11

13

1. Medi lazëm i shkronjave të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami. Shembull:

~ق ~ن

kaaaaaaf Nuuuuuun

2. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi apo idgami. Shembull:

الم قهيعصElif laaaaaam miiiiiim Kaaaaaaf haa jaa ajjjjjjnsaaaaaad

3. Medi lazëm e fjalëve të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami.

Shembull:

د� و� آن�آل� ك�نت� ق� د� و� آن�آل� ي�ت� ق� ع�ص�Aaaaaaal-Aane ve kad kunte Aaaaaaal-Aane ve kad asajte

4. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi ose idgami.

Shembull:

ين�آل&لض�ٱ ال� و� ون�آضUت�ح�Ve Led Daaaaaal-liin Tuhaaaaaad-duune

12

13

MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - ا , Vavit - و apo Jaut - ي) pason sukuni i rastit, bëhet zgjatimi jo natyror dhe quhet zgjatim i rastit - MEDI ARID.

Medi Aridi mund të zgjatet katër vokale të rritet gjashtë vokale, por mund të zgjatet edhe në dy vokale (pra, të kthehet në bazë).Shembuj:

ين�د� ت�ق� يم�س�م�

ين�ع�ال�م� ح� يم�ر� ت�ع� ين�ن�س�

Diiiin Mustekiiiim Alemiiiin Rahiiiim Nesteiiiin

ل�ح� وم�ص�ن�

ل�ح� ف� وم�ن�

ن� وي�وق�ن�

ق� وي�ن�ف�ن�

ن� ون�ي�ؤ�م�

Muslihuuuun Muflihuuuun Juukinuuuun Junfikuuuun Juëminuuuun

اس�ن� ان�ب�ي� �ن�س� ان�إ ء� ر� ان�ق� م�ٱ ح� ان�لر�

Naaaas Bejaaaan Insaaaan Kur’aaaan Err-rrahmaaaan

يم�ع�ل� د� ير�ق� ير�ب�ص� يز�ع�ز� ه� يد�ش�Aliiiim Kadiiiir Besiiiir Aziiiiz Shehiiiid

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Kohëzgjatja: Dy, katër dhe gjashte vokale.Shkaktar: Sukuni i rastit.Shenja: Nuk ka shenjë, por vetëm paramendohet se është sukuni (pasi që ndalemi).

13

13

MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTË

Nëse gjatë leximit ndalemi me sukun të rastit në fjalën, ku para shkronjës së

fundit ndodhet shkronja e lehtë “ Vavun” me sukun, e – و� “ Jaun” me sukun ose – ي�para tyre bashtingllorja ka zanoren e shkurtër fet’ha, atëherë bëhet zgjatje e butë, e lehtë dhe quhet – MEDI LIJN.

Te medi lijni (zgjatja e butë) bëhet takimi i dy sukunave, pra sukuni i

shkronjës së fundit dhe sukuni i “ و� – Vavit” ose “ .”Jaut – ي�

Shembuj:

ي�ن�ع� ر� ي�ش�ق� و�م�ال�ي� ي�ت�ب� و�ز�ف�

Ajn Kurejsh El-jevm Bejt fevz

ء�ش� ي� و�ج� ي�ن�ز� د� ي�ن�ن�ج� ت� ر� ي�ن�ق� و�ح�ر�

Shej’ë Zevxhejn Nexhdejn Kerretejn revh

ن�ي� س� ي�ن�ح� ي�ف�ص� ي�ه�ع�ل� �ل� ي�ه�إ و�م�ص�

Husnejejn Sajf Alejh Ilejh savm

و�ف�خ� و�ت�م� و�م�ن� و�م�ق� و�ل�ق�

Hauf Meut Nevm Kavm kavl

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Kohëzgjatja: Zgjatet dy, katër apo gjashtë vokale.

Shkaktar: Takimi i sukunit të shkronjës و - vav dhe ي - jau me sukunin e shkronjës në vijim.

14

13

DAMIRË - PËREMRI VETOR

Damirë quhet çdo përemër vetor, mirëpo në këtë rast kemi të bëjmë me rregullat e përemrit vetor të vetës së tretë njëjës.

Përemri vetor ( ھ - :ka dy rregulla ( ه

Rregulli i parë: zgjatet dy vokale.

Përemri vetor ( ھ ) zgjatet dy vokale, kur para saj ndodhet njëra prej tri zanoreve të

shkurtra: fet-ha ــــــ , dame ــــ ose kesre ــ�ـــ .

Shembuj:

ب� اح� ه�ص� ‚ ه�ل� ‚ ب�اد� ےه�ع� �ن� ه�إ ‚ ه�ن�ع�م� ‚

Saahibuhuu Lehuu Ibaadihii Innehuu neaamehuu

ذ� hے�هه م� و� ے�هل�ق� ےه�ب�ي�د� ر� او� ه�ي�ح� ‚ ع�ل� ه�ج� ‚

Haadhihii Likavmihii Bijedihii Juhaaviruhuu xhealehuu

د�ر� ےه�ص� ب& ےه�ر� ےه�ب� �ن� ه�أ ‚ ل�� ےه�أ�ه�

Sadrihii Rabbihii Bihii Ennehuu Ehlihii

ل� ه�ي�ك�ف� ‚ ه�ل� ‚ ذ� ال� ه�ت�أ�خ� ‚ ند� ه�ع� ‚ Uب ه�ر� ‚

Jekfuluhuu Lehuu La teëhudhuhuu indehuu Rabbuhuu

Shenja: Vendosja e vavit të vogël ( ‚ ) ose jaut të vogël ( ے ) pas shkronjës “ھ – h”, e cila ka kuptimin e përemrit.

Rregulli i dytë: Këndohet shkurt (kasr) kur para saj ndodhet zanorja e gjatë, ose sukuni.

15

13

Shembuj kur zanorja e gjatë është para përemrit dhe këndohet shkurt:

ت�ب �اه�إ�ج� ن� اه�أ�ذ�ق� د�ي�ن �اه�ه� ذ�ن �اه�أ�خ� ن �اع�ل�م�ه�

Ixhtebaahu Edheknaahu Hedejnaahu ehadhnaahu Al-lemnaahu

وه� ق� ر& ع�ل�ن� ح� اه�ج� ن� ل�ق� اه�خ� ن� د�ر� اه�ق� ب�ن� ر� اه�ض�Harrikuuhu Xhealnaahu Haleknaahu kadernaahu darebnaahu

ذ� وه�خ� ل Uوص�ه�

ء� اه�ر� ن� اه�أ�ذ�ق� ب&ح �وس�ه�

Hudhuuhu Sal-luuhu Reaahu Edheknaahu sebbihuuhu

Shembuj kur sukuni është para përemrit dhe këndohet shkurt:

�ب�ل� غ�ه�أ ي�ه�ع�ل� �ل� ي�ه�إ �ي�ه�ل�د �ب�ل� غ�ه�أEblighu Alejhi Ilejhi Ledejhi Eblighu

و�ه�ر� ب& ه�ف�س� ح� ن�ه�م� ن�ه�ع� و�ه�ر�Revhu Fesebbih-hu Minhu Anhu Revhu

Përjashtim: Nga ky rregull bën përjashtim ajeti 69 i Suretul Furkan, ku, edhe pse është

zanore e gjatë, prapë se prapë zgjatet ( اناj ےيه�ف� ه� م� - fijhii muhaanaa).

16

13

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI

Sikurse edhe njeriu, i cili sillet me njerëzit në bazë të raporteve me të tjerët, ashtu që ndonjëherë ndahet në vete, veçohet dhe largohet nga të tjerët, ndonjëherë bashkohet me të tjerët dhe bëhet si një trup, ndonjëherë fshihet prej të tjerëve, ndonjëherë e ndryshon personalitetin e tij dhe bëhet sikur person tjetër; ashtu edhe nuni me sukun dhe tenvini sillet me shkronjat e alfabetit arab.

Pra, rregullat e nunit me sukun ن� (të pavokalizuar) dhe tenvinit ـــــــــــــــ (zanoreve të dyfishta) janë katër:

E para : Të kënduarit qartë dhe rrjedhshëm, që quhet IDH-HAR; që do të thotë se nuk bashkohet me shkronjat e tjera.

E dyta : Të asimiluarit dhe të bashkangjiturit në shkronjat përkatëse, që quhet IDGAM; që do të thotë se bashkohet dhe ngjitet me disa shkronja të tjera.

E treta: Të shndërruarit në shkronjën, e cila gjendet para saj, e që quhet IKLAB; që do të thotë se e ndryshon personalitetin e vet.

E katërta: Të fshehurit, që quhet IHFA, do të thotë se fshihet dhe nuk tregohet i qartë para disa shkronjave.

17

13

IDHHAR – QARTËSIMI

Nëse para nunit të pavokalizuar me) ن� sukun) ose tenvinit ,ـــــــــــــــ gjendet ndonjëra prej 6 shkronjave të fytit (ا - elifi, ح - haun, خ - haaun, ه - haaun,

shqiptohen ـــــــــــــــ ose tenvini ن� gajni), atëherë nuni me sukun - غ ajni dhe - عhaptazi, qartë, rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR.

Gjatë Idh-harit (shqiptimit të rrjedhshëm ) duhet pasur kujdes që as të mos dridhet (të bëhet kalkale), as të mos bashkëngjitet (të bëhet idgam), e as të mos pushohet në vet shkronjën (të bëhet sekte).

Shembuj:

ن�ا و� تmج� اأ� jاف ل�ف� ام�ن�ء� ن�م� �ي� و�ن�ن�أ

Ve xhennaatin-elfaafen Men-Aamene Jen-eune

� ار�ن�ه�أ اد�ه� ن�م� و�ن�ن�ه�ي�Enhar Min-Had Jenhevne

ي م� ل�يم�ع� ع#س� م�لmع� ن�م�م�ت�ن�ع�أ�

Semiiun-Aliimë Min-amelin En-amte

ل�يم�ح� م#ع�ل�ي إ� وك�ح� ن�ف� Uآ�ج ر�ن�ح�و�Aliimun-Haliimë Fe in Haaaaxhxhuuke Venhar

ور�غ� بpر� و� ف� لpغ� ن�م� ي� ون�ن�غ�ف�س� ض�Ve Rabbin-Gafuurë Min gil-lin Fesejenguduune

ب�ير�خ� م#ع�ل�ي ق�خ� ن�م� ال� ة�ن�خ�ال�م� و� ن�ق�Aliimun-Habiirë Min halaak Vel munhanikatu

Dispozita: Është vaxhib.Kohëmbajtja: Vetëm sa për t’u shqiptuar shkronja, as të qëndruarit shumë, e as të shpejtuarit.Shenja: Është koka (ح ) e shkronjës (ح ), e jo sukun i rrumbullakët.Shkaku: Për shkak të largësisë së artikulimit në mes tyre.

18

13

IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR

Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavokalizuar ن� (me sukun) apo tenvini

- و ndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej këtyre katër shkronjave: me , ـــــــــــــــ

vavin, - ن nunin, - م mimin dhe - ي jaun, atëherë nuni i pavokalizuar me) ن�

sukun) apo tenvini ,shkrihen ـــــــــــــــ dhe depërtojnë në njërën prej këtyre shkronjave, dhe bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i hundorëzuar dhe quhet IDAGMU MEAL GUNEH. Shembuj:

V - و ل�يpو� ن�م� ل�يpو� و�م� ل�يpو�م�Min velijjin Miv velijjin miv-velijjin

n -نارmن� ن�م� ارmن�ن�م� ارmن�م�

Min naarin Min naarin min-naarin

j -يو�مmي� ن�م� و�مmن�ي�م� و�مmي�م�

Min Jevmin Mij jevmin mij-jevmin

m - مام� ن�م� ان�م�م� ام�م�

Min maa Mim maa Mim-maa

v - و ي� �ب�ق�ى و� ر#خ� أ ي�ر� �ب�ق�ى و� و�خ� أ ي�ر� �ب�ق�ى و� خ� أHajrun ve ebkaa Hajruv ve ebkaa Hajruv-ve ebkaa

n -ندUن� الsك� م� دUنU الsك� م� دUنU ك�ل� م�

Kul-len-numiddu Kul-len numiddu Kul-len-numiddu

j -يج� ئ�ذmي� ه#و� و�م� ه� ئ�ذmي� ى�و�ج� و�م� وه� ئ�ذmي� و�ج� و�م�

Vuxhuuhun-jevmeidhin

Vuxhuhuj jevmeidhin Vuxhuhuj-jevmeidhin

m - م

و� ل#ق� وف#م� ع�ر�

ل� و� م�ق� وف#م� ع�ر�

و�ل� وف#م� ق� ع�ر�

Kaulun-mearuufun Kavlum mearuufun Kavlum-mearuufun

19

13

Dispozita: Është vaxhib Idgami te shkronja م - m dhe ن - n, ndërsa xhaiz (e lejuar) te shkronja و - v dhe ي - j.Kohembajtja: Shkrihet nuni me sukun apo ن� tenvini dhe ـــــــــــــــ mbahet shkronja sa dy vokale.Shkaku: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria.Shenja: Vendosja e teshtidit ــــــ .mbi shkronjë ـــ

Përjashtim: Nuk bëhet Idgam nëse shkronjat janë brenda fjalës, p.sh.: ان�ي�د� - dunja,

ان#ن�و�ص� - sinvanun, ان#ن�وق�� - kinvanun.

20

13

IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE)

Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavoklaizuar ن� (me sukun) apo tenvini

:ndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej shkronjave ,ـــــــــــــــ lam dhe - ل - ر

raun, atëherë nuni i pavokalizuar ن� (me sukun) apo tenvini ـــــــــــــــ shkrihet dhe depërton në njërën prej këtyre shkronjave, dhe bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i pa hundorëzuar dhe quhet IDGAM BILA GUNEH.

Shembuj:

- لL

د#ل� ن�م� د#ل� نم� د#ل�م�Min ledun Mil-ledun Mil-ledun

R - رم�ر ن�م� �ب&ه� م�رu نم� �ب&ه� م�ر�م� ب&ه�

Min Rabbihim Mirr-Rrabbihim Mirr-rrabihim

R - رو يم�ر� ر#غ�ف� ح�

و ر#غ�ف� يم�ر� ح�

و ر�غ�ف� يم�ر� ح�

Gafuurun Rahimë Gafuururr-Rrahijm Gafuururr-rrahijmë

L - لل�ل� دjاه� ل�ل& دjاه� ل�د�ل&ه�

Huden-lil Hudel-lil Hudel-lil

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Kohëmbajtja: Vetëm shkrihet dhe nuk mbahet sa dy vokale.Shkaku: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria.Shenja: Vendosja e teshtidid ــــــ .mbi shkronjë ـــPërjashtim: Bëhet sekte (pauzë frymore) në suretul Kijame, ajeti 26 dhe nuk shkrihet

nuni i pavokalizuar: ر سن�م� و�ق�يل�mاق� . (ve kijle men(pauze frymore)raak).

21

13

IKLAB - TJETËRSIMI

Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) apo ن� tenvinin ـــــــــــــــ

gjendet shkronja ,”B – ب“ atëherë bëhet shndërrimi i nunit të pavokalizuar apo

tenvinin në shkronjën “م - M'' dhe quhet IKLAB.

Për dallim nga Idgamu Meal-guneh, dhe idgamu bila-guneh, Iklabi bëhet edhe në trup të fjalës, edhe në kufirin mes dy fjalëve.Shembuj:

� م�ن�ب�أ ئ�ه� � م�ب�نأ ئ�ه� � م�مب�أ ئ�ه�Enbiëhum Embiëhum Embiëhum

ع�د�ب� ن�م� ع�د�ب� نم� ع�د�مب�م�Min Beadi Mim-beadi Mimbeadi

ك�م#ب� م*ص� Uم ك�م#ب� ص� Uم ك�م#مب�ص�Summun-Bukmun Summum bukmun Summumbukmun

Dispozita: Është vaxhib, pra i domosdoshëm.Kohëmbajtja: Mbahet sa dy shkronja dhe behët me zërim hundor.

Shkaku: Afërsia në mes të shkronjës “ م – ن ” dhe “ ب – ن ”.

Shenja: Të vendosurit e shkronjës م - m të vogël mbi shkronjën ن - n ose paralel me tenvinin.

22

13

IHFAJA – FSHEHTËSIMI

Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) apo ن� tenvinit ـــــــــــــــ

ndodhet njëra prej këtyre 15 shkronjave: ت - T; ث - TH; د - D; ذ - DH; ر - R; ز - Z;

;Kaf - ق ;F - ف ;Dha - ظ ;Ta - ط ;Dad - ض ;Sad - ص ;Shin - ش ;Sin - س

dhe ك - Kef, atëherë bëhet fshehtësimi i nunit (ن – n) të pavokalizuar (me sukun)

apo tenvinit ( ـــــــــــــــ ) dhe quhet IHFA. Shembuj:

ار�يـ jح اص� jر ص� ر�

الmنص�م� ل�ص� ون�نص�ي� ر� SAD - صRijhan-sarsaren Min-salsaalin jensuruun

و اس� jال�ك�ذ� ر ٱل�ذ�ى اذ� نم� � � أ م�نذ�أ ت�ه� ر� Dhal - ذSuran-dhalike Men-dhel-ledhii E endhertehum

ي ه� م�ث� دjات�م� ةmث� نم� ر� م� انث�م� jورTha - ث

Temhiiden-thumme Min themeretin menthuuren

ز� ر�يم�ك� ق#ر� ان�ك� نم� م�نك�م� Kef - كRizkun-keriim Men kaane minkum

ب� ر#ف�ص� م�يل�ج� آء�ج� نم� ىنج�ن�

Xhim - جFe sabrun-xhemiil Men-xhaaaae nunxhii

ل� ي�ئjاش� م#ع� آء�ش� نم� آء�ش� نإ�Shin - ش

Ilmun-shej-en men shaaaae inshaaaaae

ل�يالjق� نjاث�م� ب�ل�ق� نم� ون�نق�ي� ض�Kaf - ق

Themenen-kaliilen Min kabl jenkuduune

23

13

تmع�اب�د�ا اتmس� ائ�ح� وءmس� نم� أ�ةmس� نم�

SIN - سAabidaatin Saaihaatin Min suuin Minse-etin

ف#ق�ط�و ان�ي�ة#د�

آب�ةmد� نم� � ادjاند�أDal - د

Kutufun daanijetun Min daaaaabbetin endaaden

ال� ي&بjاط� الjح� ي&ب�اتmط� نم� ون�نط�ي� ق� Ta - طHalaalen-tajjiben Min tajjibaatin jentikuun

ئ� ذmي�و�م� ق�ىز� ر� إ� �ل�ل�ت�م�نزف� �ف�ون�نـزي�

Za - زJevmeidhin-zurkaa Fe inzeleltum junzifuun

و ئjاس� ين�ف� ق� اس�

� و� نإ ات�ك�م�ف�

� ال�نف�ٱأل�Fa - ف

Suuen-faasikiin Ve in faatekum El-Enfaal

ن�ا تmج� ر�ىت� ج� اب�ت� نم� نت�أ�

Te - تXhennaatin-texhrii Men tabe ente

ج� دjام�س� اض� jار ر�

ل�ض� نم� ود�نض�م� Dad -

ضMesxhiden-diraaren Men dal-le menduud

و� مmق� ال�م�ين�ظ� ل�م�ظ� نم� ون�نظ�ي� ر� Dhal - ظ

Kavmin dhaalimiin Men dhaleme jendhuruune

Dispozita: Është vaxhib.Kohëmbajtja: Mbahet fshehur sa dy vokale.Shkaku: As nuk është i përafërt në artikulim dhe as i largët me shkronjat e Ihfasë. Për këtë arsye as nuk fshihet dhe as nuk shqiptohet haptazi.

24

13

Shenja: Kur nuni nuk ka kurrfarë shenje, pra është i zhveshur prej çfarëdo shenje, tregon se duhet të fshihet. Tenvinat pa teshtid tregojnë se duhet të behen Ihfa.

IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA

Nëse dy shkronja të përafërta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAM MUTEKARRIBEJN.

Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra me tjetrën janë: Shkronja “ن – N” në “

.”R – ر“ L” në – ل“ L”, dhe shkronja – ل

Shembuj:

ن�م� د�ن�ل�

نم� د�ن�ل�

د�ن�ل�م�

Min- ledun Mil-ledun Mil-ledun

ل�ق� ب&ر�

لق� ب&ر�

ب&ر�ق�

Kul-rabbi Kurr-rrabi Kurr-rrabbi

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Shkaku: Për shkak të afërsisë së shkronjave mes vete.Përjashtim: Në ajetin 14 të suretul Mutaffifin behet sekte (pauzë frymore) dhe nuk

bëhet idgami: ان�ر� سب�ل� ك�ال� - Kel-la bel-Raane.

25

13

ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR (ME SUKUN)

Nëse pas “م – mimit”, të pavokalizuar (me sukun), ndodhet shkronja “ب –

b”, atëherë bëhet fshehtësimi i mimit të pavokalizuar (me sukun) dhe quhet IHFA BUZORE E MIMIT.

ه�ب� مه�

ن�ون� ؤ�م� م�يه� م� مت�ر�

ةmب� ار� ج� ح�مه� و� ون�ب� ار�ز�

Hum-bihii muëminuunë Termiihim-Bihixhaaretin Ve hum-baarizuune

Shkaku: Shkronja “ م– m” dhe “ب – b” janë të ngjashme.

Shenja: Mosshënimi i sukunit mbi shkronjën “م – m”.

Vendëndodhja: Në kufirin mes dy fjalëve.

Nëse pas mimit të pavokalizuar (me sukun) - م� , ndodhet shkronja م – mim, atëherë bëhet bashkëngjitje dhe quhet IDGAMI SAGIRË I MIMIT.

ام� مل�ك� و� ت�م� بـ� ك�س�

مإ�نك�نت� uن�ين�م �ؤ�م�

مك� ن�م&

Ve lekum-maa kesebtum In kuntum-muëminiinë Kem-min

Shkaku: Për shkak se janë të njëjta.

Nëse pas م - mimit të pavokalizuar (me sukun) ndodhen shkronjat tjera, përpos م -

mimit dhe shkronjës ب – b, atëherë është e domosdoshme që të këndohet qartë, rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR SHEFEVIJ (QARTËSIM BUZOR). Shembull:

م�ل�ك� ين�ك�م�د�

وب� غ�ي�ر� غ�ض� ال�م�

و� م�ع�ل�ي�ه�Lekum diinukum Gajril magduubi alejhim-ve

Shkaku: Për shkak të largësisë së vendartikulimit mes tyre.

26

13

IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NGJASHME

Nëse dy shkronja të ngjashme ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAMU MUTEXHANISEJN. Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra në

tjetrën janë: Shkronja ت - T në د - D; shkronja د - D në ت - T; shkronja ت - T

në ط - T; shkronja ط - T në ت - T; shkronja ذ - DH në ظ - DH; shkronja ظ -

DH në ذ - DH; shkronja ق - K në ك - K.

Janë edhe dy shkronja tjera ku lejohet bashkëngjitja, dhe mosbashkëngjitja, e ato

janë: Shkronja م - M në ب - B; dhe Shkronja ذ - DH në ث - TH. Shembuj:

KATTEBEJJENE KAD – TEBEJJENE ب�ي�ن�ت� دق�

ethkaleddeavetukumaa

Ethkalet – Deavetukumaa ال� �ث�ق� تأ اد� ت�ك�م� ع�و�

Fe aamenettaaifetun Fe Aamenet – Taaifetun ن� ئ�ام� ة#ط� تف� آئ�ف�

ferrettum Ferret-tumر� م�طتUف�

idhdhalemtum Idh – Dhalemtum� ت�م�ظ� ذإ ل�م�

nahlukkum Nahluk – kum ل� م�قكUن�خ�Dy shkronjat e tjera

irkemmeanaa Irkeb – meanaa ك� ع�ن�ام� بإ�ر�

jelhedhdhaalike Jelheth – dhaalikeال�ك�ذ� ثي�ل�ه�

Dispozita: Vaxhib është bashkëngjitja e tyre.Shkaku: Këto shkronja janë të njëllojtë në mes vete.

27

13

IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËJTA

Nëse dy shkronja të njëjta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalziuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAMU MITHLEJEN.

Bashkëngjitja e shkronjave të njëjta janë: ت; ذ- ذ; د- د; ب- ب -

ل – ل; ه- ه; ك- ك; ن- ن; م- م; ت , dhe të gjitha shkronjat e tjera. Shembuj:

IDRIB – BIASAAKE ر� بٱض� اك�ب& ع�ص�

VE KAD – DEHALUU دق� و� �د� ل�وا خ�

IDH – DHEHEBE � ه�ب�ذ� ذإ

RABIHAT – TIXHAARETUHUM ب�ح� تر� م�ت& ت�ه� ار� ج�

VE HUM – MIN ن�م& مه� و�

AN – NEFSIJنع�

ىن� س� ف�JUDRIK – KUM م�كU كي�د�ر�

JUVEXHXHIH – HU ج& هU هي�و�

FE KUL HEL – LEKEل� ق� له� ف� ك�ل�

Dispozita: Është vaxhib.

Kohembajtja: Shkronja (م - M me م – M ) dhe ( N ) mbahet dy – ن N me - ن vokale, ndërsa te shkronjat tjera mbahet më pak se dy vokale.

28

13

Përjashtim: Nuk behet bashkëngjitja në ajetin: ال�ي� ل�ك�ه� س ه�م� - malijeh-heleke, por bëhet pauzë frymore (sekte).

KALKALE - DRIDHËSIMI

Gjatë leximit të Kur'anit, nëse pesë shkronjat: ق - K, ط - T, ب - B , ج - XH dhe د - D janë të pavokalizuar (me sukun), atëherë bëhet dridhje dhe tronditje e fuqishme gjatë lirimit të shkronjës së pavokalizuar në vendartikulimin e saj, që të del sa më qartë.Shembuj:

ق�ف�س� ق�ط�ار� ل� ق�ف� K - قFisk Taarik Felek

ت� ع�وط�أ�ف� م�ن� ط�ق�س� ت� ط�ت�ش�

T - ط

Efetetmeuune Kist Tushtit

ب�ي�ت� ل�م� اب�أ� ب�و� ب�ل�ه� B - بLem Jetub Ebvaab Leheb

ج�ح� د�ي�ن�ج�ن� ر� ج�خ� XH - جHaxh Nexhdejn Harexh

ر�د�ٱل�ق� د� ن�اد�ش� د�ل�ق� D - دEl-Kadr Shedednaa Lekad

Dispozita: Është vaxhib, pra i domosdoshëm.Kohëmbajtja: Nuk lejohet të mbahet sikur me teshtid.

Kur shkronjat e kalkales janë me teshdit ــــــــ , dridhja bëhet edhe më e fortë.Shembull:

ج�uح�بuت�� ق�uح�

29

13

HAXHXHë TEBBË HAKKë

IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE

IDGAMU SHEMSIJE (shkrirja dhe humbja diellore) me fjalë tjera mund të quhet

bashkëngjitja diellore. Nëse pas “ٱل – lam elifit” (shkronjës “ٱل ”shques) pason

njëra prej 14 shkronjave në vijim ( ط ض ص ش س ز ر ذ د ث ت ن ل ظ ), atëherë shkronja “ل – L” nuk lexohet, por humbet (shkrihet), dhe

shndërrohet në shkronjën paraprake (vijuese):

Shembuj:

�اك�ر�ين�ٱلذu و� Uع�اء�ٱلد ات�ٱلث� ر� ـم� ـو�اب�ٱلت�

Vedh - Dhaakiriinë Ed – Duaaë Eth - Themeraat Et - Tevvaab

اك�ر�ين�ٱلش� م�ٱلس� ـال� ت�ون�ٱلز� يـ� يم�ٱلر� ح�Esh - Shaakiriin Es - Selaam Ez - Zejtuun Err - Rrahijm

ين�ٱلظ� ال�م� ـي&ب�ات�ٱلط� آل&ين�ٱلض� ال� و� اٱلص� ال�ح�ت�

Edh - Dhaalimiinë Et - Tajjibaatu Veled – Daaaal-liinë Es - Saalihaat

Uـور�ٱلن ـي�ل�ٱلل�

En - Nuurë El - Lejlu

Dispozita: Është vaxhib.

Shkaku: Shkronja “ل – L” ose është e njëjtë ose e përafërt, ose e ngjashme me këto shkronja.

30

13

IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR

IDHHARU KAMERIJE (Qartësimi hënor) me fjalë të tjera mund të quhet lidhja

hënore. Nëse pas “ٱل – lam elif” (shkronjës “ٱل – L” shques) pason njëra prej këtyre

14 shkronjave: ي ه و م ك ق ف غ ع خ ح ج ب أ , atëherë është i

domosdoshëm (vaxhib) leximi i qartë dhe i rrjedhshëm i “ل – Lamit”, dhe kjo quhet IDHHARU KAMERIJE.

Shembuj:

ـ يUٱل�ح� ـ ب�ار�ٱل�ج� ار�ٱل�ب� � و�ل�ٱأل�

El – Hajju El – Xhebbaaru El – Baari El – Evvelu

ـ ت�اح�ٱل�ف� ور�ٱل�غ�ـ ف� ل�يم�ٱل�ع�ـ ال�ق�ٱل�خ�El – Fettaahu El – Gafuurë El – Aliimi El – Haaliku

د�ود�ٱل�و� ـ ر�ٱل�م� و& ص� ر�يـم�ٱل�كـ� ـ ار�ٱل�ق� ه�El -Veduudu El – Musavviru El – Keriimu El – Kahhaarë

ين�ٱل�يـ� ق� اد�ٱل�ه�

El – Jekiinë El – Haadi

Dispozita: Është vaxhib.

Shkaku: Shkronja “ل – L” me këto shkronja është e largët, edhe për nga vendartikulimi edhe për nga cilësitë.

31

13

SHKRONJA ر - R

Shkronja “ر – R” është shkronjë, e cila ndonjëherë lexohet rëndë e ndonjëherë lehtë. Rastet kur lexohet rëndë janë :

1.a. Kur është me fet-ha ( ر� ) lexohet rëndë. Shembuj:

ر�ض�ب�

�ب� ح�ر�أ يم�ر� ح�

darabe Ebraha Rahiimë

1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është fet-ha ( ــــ ر� ), lexohet rëndë. Shembuj:

ر�ب� ش� ظ�ر�ن�ف�ك�ر�

Besher Nedhar Kefer

2.a. Kur është me dame ( ر� ) lexohet rëndë. Shembuj:

ج� و� ر�ٱلش� ن�ار� وح� ور� ز�ق�ا

Vesh – shexheru Ruuhana Ruzikuu

2.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është dame ( ــــ ر� ). Shembuj:

ك�ي�ش�ر�

ر� دjام� ش� ةjغ�ر� ف�

Jeshkur Murshiden Gurfeten

Rastet kur shkronja “ر – R” lexohet lehtë janë:

1.a. Kur është me Kesre ( ر� ) lexohet lehtë. Shembuj:

م� ر�ٱذ�ك� و� ٱس� ب&ك� ر�

د� ق�ر�

ز�ر�ق�

Vedhkurisme Rabbike Kadri Rizka

32

13

1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është kesre ( ــ ر� ) lexohet lehtë. Shembuj:

� ش�أر�

ر� ع�ش�jة

ر� ع�ف�و�ن�

Eshir Shir-aten Fir-aune

1.c. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është shkronja

zgjatuese jaun ( ــ ير� ) lexohet lehtë. Shembuj:

FJALA E ALLAHUT - ٱلله�Fjala “ ٱلله� - ALLAH” është fjala që shihet vazhdimisht gjatë leximit të

Kur'anit, mirëpo ndonjëherë lexohet lehtë, e ndonjëherë lexohet rëndë.

Shkronja “ل – L” e fjalës “ ٱلله� - ALLAH” lexohet lehtë kur para kësaj fjale ndodhet “kesreja”. Shembuj:

و س� ل�ر� ٱلله�

ىف� ٱلله� لله�ٱب�

Resuulil-laahi Fil-laahi Bil-laahi

Shkronja “ل – L” e fjalës “ - ٱلله� ALLAH” lexohet rëndë kur para saj është fet’he-ja ose damme-ja. Shembuj:

ا ٱلله� ل�ق� ٱلله� ن�م� لله�ٱت�

Kaalell-llaahu Minall-llaahi Tall-llaahi

و س� ل�ر� ٱلله� ٱلله� ر�ي�ن�ص� ض� ل�ف�

ٱلله�Resuulull-llaahi Jensurull-llaahu Fadlull-llaahi

SEKTE - PAUZA FRYMORE

ير�ن�ذ� د� يق�ر�

يب�ش�ر�

Nedhiir Kadiir Beshiir

33

13

Ndalje do të thotë ndalje e tërësishme, ndërsa sekte do të thotë ndalje e pjesshme, me fjalë të tjera pauzë frymore. Në 4 vende të Kur'anit bëhet “sekte”, pra pauzë frymore, e ato janë: Ajeti 1 i suretul Kehf:

د� م� ل� ال�ذ�ي ل�ل�ه� ال�ح� �ن�ز� ل�م� ال�ك�ت�اب� ع�ب�د�ه� ع�ل�ى أ ع�ل� و� ا ل�ه� ي�ج� ع�و�ج� j(1) س ي&ما j ب�أ�ساj ل�ي�ن�ذ�ر� ق� د�يدا ر� ل�د�ن�ه� م�ن� ش� ي�ب�ش& ن�ين� و� ؤ�م� ال�م�

ل�ون� ال�ذ�ين� ات� ي�ع�م� ال�ح� م� أ�ن� الص� j ل�ه� را ناj أ�ج� س� (2) ح�

Ajeti 51 i suretu Jasinë:

ال�وا ي�ل�ن�ا ي�ا ق� د�ن�ا م�ن� ب�ع�ث�ن�ا م�ن� و� ق� م�ر�ذ�ا س ا ه� م�ن� و�ع�د� م� ح� الر�

د�ق� ل�ون� و�ص� س� ال�م�ر� .

Ajeti 26 i suretul Kijameh: Ajeti 14 i suretul Mutaffifijnë:

ن� و�ق�يل� اقm سم� ر� .ان� سب�ل� ك�ال� م� ع�ل�ى ر� ل�وب�ه� ا ق� م�

ب�ون� ك�ان�وا ي�ك�س� .

RREGULLAT E PIKËSIMIT

Shenja (“ – Mim”) tregon se të ndalurit në atë vend është i plotë apo i

domosdoshëm.

Shenja (“ – Kala”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i lejuar. E kjo do të

thotë lejohet edhe të ndaluarit, por edhe vazhdimi, por ndalimi në të ka përparësi ndaj vazhdimit.

Shenja (“ – Xhim”) tregon se edhe të ndaluarit edhe të vazhduarit janë të një rangu,

dhe nuk peshon njëra ndaj tjetrës, por janë të barabarta.

Shenja (“ – Silij”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i mirë, por lejohet edhe

vazhdimi i leximit, ndërsa përparësi ka vazhdimi i leximit.

Shenjat ( ... ... ) vendosen në fjalë pranë njëra tjetrës, e që tregojnë se nëse ndalja bëhet në fjalën e parë, patjetër duhet të vazhdojë leximi në vijim; e nëse nuk bëhet ndalja në fjalën e parë, atëherë lejohet ndalja në fjalën e dytë.

Shenja (“ - LA”) tregon se është e ndaluar ndalja në atë vend. Pra, patjetër duhet të

vazhdohet leximi, sepse (“ - LA”) do të thotë mos u ndal, por vazhdo.

34

13

SHKRONJAT E KUR'ANITKur'ani përbëhet prej sureve, suret prej ajeteve, ajetet prej fjalëve, e fjalët

prej shkronjave.

Kështu vijmë në përfundim se shkronja është njësia më e vogël e Kur'anit fisnik.

Ndërsa, shkronjat përbëhen prej zanoreve, me fjalë të tjera, shkronjës i bashkëngjitet zanorja ose sukuni (jozanor).

Alfabeti i gjuhës arabe ka 28 shkronja. Këto shkronja burojnë prej pesë vendeve, ku secili vend i ka vendartikulimet.

Vendet e shkronjave janë: Gryka (Gërklani), Fyti, Gjuha, Buzët dhe Hunda.

Gryka është vend, i cili ka një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat: “ي –

J”, “ا – Elif” dhe “و – Vavun”.

Fyti është vend, i cili ka tre vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: – ا“

Elif”; “ه – He”, “ح – Ha”, “خ– Ha”, “ع – Ajn” dhe “غ – Gajn”.

Gjuha është vend, i cili ka dhjet vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ق – Kaf”, “ك – Kef”, “ش – Shin”, “ج – Xhim”, “ي – Jaun”, “د – Dalun”, “ل – Lamun”, “

“ ,”Sinun – س“ ,”Dadun – ض“ ,”Taun – ط“ ,”Taun – ت“ ,”Raun – ر“ ,”Nunun – ن

.”Dhaun – ظ“ Dhaun” dhe – ذ“ ,”Thaun – ث“ ,”Zaun – ز“ ,”Sadun – ص

Hunda është vend, i cili ka vetëm një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat:

.”N – ن“ M” dhe – م“

Buzët formojnë vendin, në të cilin janë dy vendartikulime, ku artikulohen

shkronjat: “ف– F”, “ب – B”, “م – M” dhe “و – V”.

LLOJET E SHKRONJAVE

35

13

Në gjuhën arabe shkronjat ndahen në shkronja të trasha, në shkronja të holla dhe në shkronja, të cilat, ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen.1. Shkronjat, të cilat gjithmonë janë të trasha, që zmadhohen janë:

HA خ

Sad ص

Dad ض

Gajn غ

T ط

Ka ق

Dha ظ

2. Shkronjat, të cilat gjithmonë hollohen janë:

Elif ا

Baun ب

Taun ت

Theun ث

Xhimun ج

Haun ح

De د

36

13

Dhe ذ

Re ر

Ze ز

Sin س

Shin ش

Ajn ع

F ف

Kef ك

Lam ل

Mim م

Nun ن

Vav و

He ه

Je ي

3. Shkronjat, të cilat ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen janë:

ELIFIN ا

Lam ل

Raun ر

37

13

SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'ANGjatë leximit të Kur'anit mund të hasim në 14 ajete ku është ajeti i sexhdes.Sexhdeja e leximit të Kur'anit ka për qëllim nderimin, respektin, adhurimin

dhe nënshtrimin vetëm ndaj ALLAHUT, ndërsa, në anën tjetër për t’iu kundërvënë shejtanit. Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:

“Kur njeriu lexon ajetin e sexhdes dhe bie në sexhde, shejtani ik dhe largohet duke qarë dhe duke thënë: “Mjerë për mua, njeriu u urdhërua për sexhde dhe ai ra në sexhde, me çka e fiton xhenetin, ndërsa unë jam urdhëruar, por kam refuzuar, për çka do të hidhem në zjarr.”

Dispozita: Është vaxhib, pra e domosdoshme.Mënyra: Thuhet tekbiri “ALLAHU EKBER”, bihet në sexhde dhe thuhet tri herë:

“SUBHANE RABBIJEL EALA”, pastaj duke thënë “ALLAHU EKBER” ngritemi prej sexhdes. Pra, bëhet vetëm një sexhde.

Mund të bëhet në sexhden e leximit edhe kjo lutje:“I ra në sexhde fytyra ime Allahut, i Cili na ka dhënë dëgjimin, shikimin. E këtë

e ka bë vetëm fuqia e Tij. Lavdërimi i takon Allahut Krijuesit më të Mirit.”Ajetet e sexhdes në Kur’an janë:

ن�د� ال�ذ�ين� إ�ن� ب&ك� ع� ون� ال ر� ت�ك�ب�ر� ب�اد�ت�ه� ع�ن� ي�س� ع�

ون�ه� ب&ح� ي�س� ل�ه� و� د�ون� و� ج� ي�س� .(EL-EARAF, 206)

ل�ل�ه� د� و� ج� او�ات� ف�ي م�ن� ي�س� م� ض� الس� ر�� ط�و�عاj و�األ�

jها م� و�ك�ر� ال� ب�ال�غ�د�و& و�ظ�الل�ه� ص� و�اآل�(ERR READ, 15)

ل�ل�ه� د� و� ج� ا ي�س� او�ات� ف�ي م� م� ا الس� ض� ف�ي و�م� ر�� م�ن� األ�

mال�م�الئ�ك�ة� د�اب�ة ون� ال و�ه�م� و� ت�ك�ب�ر� ي�س� . (EN-NAHL, 49-50)

ون� اف� م� ي�خ� ب�ه� م� م�ن� ر� و�ق�ه� ع�ل�ون� ف� ي�ف� ا و� ون� م� ي�ؤ�م�ر� .ن�وا ق�ل� و� ب�ه� آم�

ن�وا ال أ� م� م�ن� ال�ع�ل�م� أ�وت�وا ال�ذ�ين� إ�ن� ت�ؤ� ب�ل�ه� �ذ�ا ق� م� ي�ت�ل�ى إ ون� ع�ل�ي�ه� Uر ان� ي�خ� �ذ�ق� j ل�أل� دا ج� . س�

ول�ون� ي�ق� ان� و� ب�ح� ب&ن�ا س� ب&ن�ا و�ع�د� ك�ان� إ�ن� ر� ع�والj ر� . ل�م�ف� ون� Uر ي�خ� ان� و� �ذ�ق� ي�ب�ك�ون� ل�أل�

38

13

(EL-ISRA, 107-109) م� ي�ز�يد�ه� وعاj و� خ�ش� .�ن�ع�م� ال�ذ�ين� أ�ول�ئ�ك� م� الل�ه� أ ي�ة� م�ن� الن�ب�ي&ين� م�ن� ع�ل�ي�ه� ذ�ر&

ل�ن�ا و�م�م�ن� آد�م� م� ي�ة� و�م�ن� ن�وحm م�ع� ح� يم� ذ�ر& اه� �ب�ر� إ رائيل� إ�س� د�ي�ن�ا و�م�م�ن� و� ت�ب�ي�ن�ا ه� اج� �ذ�ا و� م� ت�ت�ل�ى إ ع�ل�ي�ه�

م�ن� آي�ات� ح� وا الر� Uر داj خ� ج� ب�ك�يuاj س� و� (MERJEM, 58)

�ل�م� د� الل�ه� أ�ن� ت�ر� أ ج� او�ات� ف�ي م�ن� ل�ه� ي�س� م� و�م�ن� الس� ض� ف�ي ر�

� م�س� األ� م�ر� و�الش� ال�ق� وم� و� النUج� ب�ال� و� ال�ج� و�

ر� ج� الد�و�ابU و�الش� ق� و�ك�ث�ير# الن�اس� م�ن� و�ك�ث�ير# و� ع�ل�ي�ه� ح� ن� و�م�ن� ال�ع�ذ�اب� ا الل�ه� ي�ه� م� ل�ه� ف� (EL-HAXH, 18) م�ن� mم�ك�ر�م

ع�ل� الل�ه� إ�ن� ا ي�ف� اء� م� ي�ش� .ا ي�ا �يUه� ن�وا ال�ذ�ين� أ ك�ع�وا آم� د�وا ار� ج� اع�ب�د�وا و�اس� ب�ك�م� و� ر�

ع�ل�وا اف� ل�ع�ل�ك�م� و� ي�ر� ون� ال�خ� ل�ح� ت�ف� .(EL-HAXH, 77)

�ذ�ا إ م� ق�يل� و� د�وا ل�ه� ج� م�ن� اس� ح� ال�وا ل�لر� ا ق� م�ن� و�م� ح� الر� د� ج� �ن�س� ا أ ن�ا ل�م� ر� م�

اد�ه�م� ت�أ� ز� j و� ورا ن�ف� .(EL-FURKAN, 60)

د�وا أ�ال� ج� ر�ج� ال�ذ�ي ل�ل�ه� ي�س� ء� ي�خ� ب� او�ات� ف�ي ال�خ� م� الس�

ض� ر�� ي�ع�ل�م� و�األ� ا و� ون� م� ف� ا ت�خ� ت�ع�ل�ن�ون� و�م�

(EN-NEML, 25)

ا �ن�م� �ذ�ا ال�ذ�ين� ب�آيات�ن�ا ي�ؤ�م�ن� إ وا إ ا ذ�ك&ر� وا ب�ه� Uر داj خ� ج� س� وا ب�ح� د� و�س� م� م� ب�ح� ب&ه� ون� ال و�ه�م� ر� ت�ك�ب�ر� ي�س�

(ES-SEXHDE, 15)

ار� الل�ي�ل� آي�ات�ه� و�م�ن� الن�ه� م�س� و� م�ر� و�الش� ال�ق� ال و� د�وا ج� م�س� ت�س� ر� و�ال ل�لش� م� د�وا ل�ل�ق� ج� ال�ذ�ي ل�ل�ه� و�اس�

ن� ه� ل�ق� �ي�اه� ك�ن�ت�م� إ�ن� خ� إ�ن� ت�ع�ب�د�ون� إ وا . ف� ت�ك�ب�ر� اس�

ال�ذ�ين� ن�د� ف� ب&ك� ع� ون� ر� ب&ح� ب�الل�ي�ل� ل�ه� ي�س� (FUSSILET, 37-38)

ار� الن�ه� م�ون� ال و�ه�م� و�أ� ي�س� .

(EN-NEXHM, 62) د�وا ج� اس� اع�ب�د�وا ل�ل�ه� ف� و� .

(EL-INSHIKAK, 21) ذ�ا� إ ر�ئ� و� م� ق� آن� ع�ل�ي�ه� ر� ال ال�ق� د�ون� ج� . ي�س�

39

13

(EL-ALEK, 19) د� ت�ط�ع�ه� ال ك�ال� ج� ت�ر�ب� و�اس� اق� و� .

TUFË VARGJESH TË TEXHIVDIT PËR FËMIJËThotë Sulejman Xhemzeriu, Zoti e pastë falur dhe mëshiruar:

“Falënderoj Allahun, dërgoj salavete për Muhamedin a.s., për familjen e tij dhe për ata që pasojnë rrugën e tij. Kjo poezi është për dëshiruesin e mësimit të Nuni Tenvinit dhe zgjatimeve. E kam titulluar “Tufë vargjesh për fëmijë”. Shpresoj se do të përfitojnë fëmijët tanë, të shpërblehen dhe t’u pranohen lutjet e tyre.

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI

Katër rregulla i ka, këtë ta kesh të qartë,e para “Idhhar” para shkronjave fytore.Janë fytore të renditura, ta dish mirë:“Hemzeja”, “Hau”, pastaj “Ajni” dhe “Haun”,e pas tyre vijnë “Gajni” dhe “Haun”.

Rregulla e dytë është Idgami, në gjashtë hkronja është vendutë fjalës “Jermelunë”, te Kurratë është vërtetu.Mirëpo ai është dy llojesh:E para e hundorëzuar, në fjalën “Jenmu”,vetëm se nëse janë në trup të fjalës nuk bëhet Idgam,si p.sh. fjala “Dunja”, e pastaj fjala “Sinvan”.E dyta e pahundorëzuar, në shkronjat “Lam” dhe “Ra”,e treta Iklabi para shkronjës “Ba”, që do të thotë në “Më” të hundorëzuar dhe me Ihfa.E katërta Ihfaja para shkronjave tjera,vaxhib është të fshehurit para tyre.Ato janë 15 shkronjat përpos tyre,që të gjitha këto i kemi përfshirë në një varg:Sif Dha, Thena, Kum Xhade, Shahsin, Kad, Sem, Dum, Tajiben, Zid, Fi, Tuken, Daë Dhalimen.

RREGULLAT E MIMIT DHE NUNIT TË PËRFORCUAR

Hundorëzoje mimin dhe nunin me teshtid,

që të dy cilësoji shkronja të hundorëzimit.

RREGULLAT E MIMIT TË PAVOKALIZUAR

Rregullat e saj janë tri, të cilat janë definu:E para Ihfa para shkronjës “Ba”, është vendue cila quhet Ihfa Buzore te Kurratë.E dyta Idgami para shkronjës së njëjtë,dhe quhet Idgam i vogël o djalosh.E treta Idhhari para shkronjave tjera,të cilat quhen Idhharë Buzore.Ke kujdes para shkronjës “vav” dhe “fa” mos e fsheh,sepse janë të përafërta, në këtë kujdes të kesh.RREGULLAT E LAMIT EMËROR DHE FOLJOR

“Lam – elifi” është shkronjë, e cila ka dy raste para shkronjave,e para Idh-hari, ta dish mirë,para 14 shkronjave, të cilat janë në fjalën:EBGe HaXHeKe Ve HaF AKiMeHu.E dyta Idgami në 14 shkronja tjera,të cilat janë në fjalinë:Tib, Thume, Sil, Rahmen, Tefuz, Dif Dha, Niam,Dea, Suen, Dhanin, Zur, Sherifen, lil, Kirem.Lami i parë quhet Lami Hënor,lami i dytë quhet Lami Diellor,lamin e foljes po ashtu këndoje rrjedhshëm,

40

13

si p.sh. në fjalët “Kul neam”, “Kulna” dhe “Velteka”.

TË NJËJTAT, TË PËRAFËRTAT,TË NJËLLOJTAT

Nëse shkronjat në tipare dhe vendartikulim janë të përputhuraquhen Mithlejni (të njëjta).Nëse në vendartikulim janë të përafërta,e në tipare të kundërta quhen Mutekaribejn.Ose janë të një vendartikulimi, por ndryshojnë në tipare,quhen Mutexhanisejni.Pastaj shiko! Nëse e para është e pavokalizuar,të gjitha këto quhen Sagirë,E nëse janë të vokalizuara, quhen Kebirë.Të gjitha këto do t’i kuptosh në bazë të shembujve që vijnë.

LLOJET E ZGJATIMEVE

Zgjatimi ka tri rregulla të përgjithshme:ato janë obliguese, lejuese dhe të domosdoshme.Obliguese është kur zgjatimi ndodh ndërfoljor,e kjo konsiderohet zgjatim ndërfjalor.

E lejuar është zgjatimi, kur lejohet zgjatja dhe shkurtimi,kur është në të ndalur të fjalëve,Si p.sh. “Tealemune” dhe “nesteinë”.Ose kur hemzeja e zëvendëson zgjatimin,që quhet zëvendësues si fjala “Amenu” dhe “Imamen”.Domosdoshmëri është zgjatimi kur sukuni është rrënjësor,që do të thotë si në të ndalur, si në të vazhduar,zgjatimi ekziston.

LLOJET E MEDI LAZIMIT

Llojet e Lazmit janë katër:Dy janë me fjalë e dy me shkronja .Që të dyja janë: të lehta dhe të rënda,që të dyja këto kur shumëzohen bëhen katër.Nëse në një fjalë takohen sukuni me shkronjën zgjatuese të afërt,quhet Medi Lazim fjalor.E nëse në shkronjën trishkronjëshe ndodh,e shkronja e mesme është zgjatuese, quhet zgjatim shkronjor.

Që të dyja munden të jenë të rënda, nëse ka bashkëngjitje,ose të lehta nëse nuk ka bashkëngjitje.Lazim shkronjor ndodh në fillim të sureve,shkronjat janë përfshirë në fjalët tetëshkronjëshe,Ato fjalë janë: “KEM ASEL NUKAS”.Shkronja “Ajn” zgjatet në dy forma, por posaçërisht me zgjatim,përpos kësaj shkronjat trishkronjëshe përpos elifit,zgjaten me zgjatim natyrore dy vokalesh.Kjo ndodhë në fillim të sureve,që janë përmbledhur në fjalën “HAJTUHIR”.të tubuara në katërmbëdhjetë fjalë, të cilat ngjiten edhe pse janë të ndara.

Falënderoj Allahun për thurrjen e kësaj poezie,edhe pse ka nevojë për plotësim.Vargjet janë thurur, lum ai i cili i përmbahet,pastaj dërgon salavete,për vulën e pejgambereve,për familjen e tij, e shokët e tij,dhe për çdo lexues e çdo dëgjues.

Donatorë:

- Haxhi Refet Neziri- Haxhi Fikri Jusufi- Haxhi Mustafë Ajruli

41

13

- Anonim

Autori i falënderon donatorët dhe e lut Allahun t’i shpërblejë me Xhenet.

42

Zoti i Lartmadhëruar në Kur'an thotë :

ت&ل� ر� آن� و� ر� ت�يالj ال�ق� ت�ر�

“Ve ret-tilil Kur'ane tertila.”

“dhe lexo KUR'ANIN rrjedhshëm me përpikëri.'' (El-Muzemil, 4)

Muhamedi s.a.v.s ka thënë:

“Më i miri prej jush është ai, i cili mëson Kur'anin dhe pastaj i mëson të tjerët ...”.

Në ajet tjetër Zoti i Lartmadhëruar thotë:

ق� ي�ت�ل�ون�ه� ال�ك�ت�اب� آت�ي�ن�اه�م� ال�ذ�ين� ت�ه� ح� أ�ول�ئ�ك� ت�الو� ن�ون� ب�ه ي�ؤ�م� ...�

“Atyre që u kemi dhënë librin (Kur'anin) e lexojnë atë me vërtetësi përqendrim dhe përpikëri (hapa) të plot. Ata me të vërtetë besojnë në të.”

(El-Bekare, 121)