TEYXOS 60

ΤΕΥΧΟΣ 61 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΕΥΧΟΣ 61 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007



ΤΕΥΧΟΣ 60 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ03

06

12

16

36

42

44

48

50

52

54

56

58

63

64

66

76

78

Χαιρετισμός Εκδότη

Le vie del Mare - Οι δρόμοι της Θάλασσαςστο Ναυτικό Μουσείο της Ελλαδος

Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2007Ελληνικές Οικίες Κατοικίες και οι πλωτές κατοικίες του Ναυτικού Μουσείου της ΕλλάδοςΤου Χάρη Τορτορέλη, Μουσειολόγου - Παιδαγωγού

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ• Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1)• Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5)• ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΝ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (Υ-2)• ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΟΥΣΣΕΝ• Έρευνα του «Περίπλου» για τον άγνωστο συγγραφέα σπάνιου ντοκουμέντουτου Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Το Υποβρύχιο στο Πολεμικό ΝαυτικόΤου Πλοιάρχου Π. Δάβαρη - ΠΝ Διοικητού Υποβρυχίων

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ Εμμανουήλ Μακρής

ΧΕΙΡΑ ΒΟΗΘΕΙΑΣ στις πυρόπληκτες περιοχέςαπό τους ομογενείς των Η.Π.Α.

Ο τορπιλισμός του ευδρόμου ‘ΕλληΤου Νικόλαου Γρανά - Διόπου Π.Ν. ε.α.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ - ΕΠΑΘΛΟΝ Α. ΜΠΕΝΑΚΗΝαυτικός Όμιλος Ελλάδος

44ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΣΤΙΟΠΛΟΙΚΟ ΡΑΛΛΥ ΑΙΓΑΙΟΥΤης Ρ. Γαλάνη

Μουσείο Καπνού Καβάλας

Το Χρονικό της Απελευθέρωσης της Καβάλας τον Ιούνιο 1913Του Κ. Παπακοσμά

Οφείλουμε την ευγνωμοσύνη στον Διονύσιο Σολωμό Του Δημήτριου Γ. Ανδριάνα

Γράμμα για την ΝορμανδίαΤου Γιαννούλη Μωραΐτη, Πλοιάρχου Ε.Ν.

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ Κωνσταντίνος Αράπης

Λογοτεχνία & Θάλασσα• Διήγημα: Y/B TΡΙΤΩΝ, του Βασίλη Ιατρίδη• Βιβλιοπαρουσιάσεις• Δωρεές βιβλίων & περιοδικών

Ημερολόγιο ΜουσείουΔωρεές - Νέα Μέλη - Ανακοινώσεις

ΒαρόμετροΓράφει ο Σκάπουλος

ÅîþöõëëïÅéêüíá áðü ôï öùôïãñáöéêü áñ÷åßï

ôïõ Í.Ì.Å.

Tñéìçíéáßá ¸êäïóç ôïõ ÍáõôéêïýÌïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò

Kùä. 2528

ÉäéïêôÞôçò:Íáõôéêüí Ìïõóåßïí ôçò ÅëëÜäïòÌáñßíá ÆÝáò, ÐåéñáéÜò 185 37

Ôçë.: 210 45 16 264Fax: 210 45 12 277

Åêäüôçò - ÄéåõèõíôÞò:Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç

Ðñüåäñïò ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ÅëëÜäïò

Äéåýèõíóç Óýíôáîçò:ÃéÜííçò Ðáëïýìðçò

ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò:Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç

ÉùÜííá ÌðåñìðßëçÁñ÷áéïëüãïò Ì.Ä.Å. ÂõæáíôéíÞò

Áñ÷áéïëïãßáò×áñÜëáìðïò ÔïñôïñÝëçò

Ðáéäáãùãüò - Ìïõóåéïëüãïò

Äéáöçìßóåéò:Í. Íéêïëáßäçò

Ôçë./Fax: 210 24 35 075

Ãñáììáôåßá:ÅëÝíç ÃáóôåñÜôïõ

Êáëëéôå÷íéêÞ ÅðéìÝëåéá:ÔÜôóç ÅëÝíç

Åêôýðùóç:É.Í. ÐÁËËÇÓ ÁÅÂÅ

Óôá ìÝëç ôïõ ÌïõóåßïõäéáíÝìåôáé ÄùñåÜí

Ïé áðüøåéò ðïõ åêöñÜæïíôáé óôïí ÐÅÑÉÐËÏÕ åßíáé ðñïóùðéêÝò

ôùí óõããñáöÝùí êáé äå äåóìåýïõí ôï Í.Ì.Å. ïýôå åñìçíåýïõí

ôçí ðïëéôéêÞ Þ ôéò áðïöÜóåéò ôïõ.58

12

52

54

16

60 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Aγαπητές φίλες και φίλοιΟ «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» που κρατάτε στα χέρια σας, συμπληρώνει τα 16 χρόνια κυκλο- φορίας και τα 60 τεύχη. Σ΄αυτά τα μακρά χρό-νια έκδοσης του περιοδικού δημοσιεύθηκαν πε-

ρίπου 570 άρθρα ναυτικού, ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού, ενημερωτικού, μουσειολογικού και ταξιδιω-τικού ενδιαφέροντος. 200 τουλάχιστον συγγραφείς εμπι-στεύτηκαν την πνευματική τους εργασία, τις προσωπικές τους εμπειρίες και τις καταγραφές τους, στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Ήταν Δεκέμβριος του 1991, όταν ο αείμνηστος Πρόεδρος του Μουσείου Κωνσταντίνος Παΐζης υπέγραφε τον πρώτο χαιρετισμό εκδότη του περιοδικού. Σ’ εκείνο το πρώτο, ασπρό-μαυρο τεύχος των 25 σελίδων αναφέρεται ότι «η έκδοση αυτή αποτέλεσε το αντικείμενο εκτεταμένων συζητήσεων και μελέτης τόσο από την παρούσα όσο και από την περασμένη Διοίκηση του Μουσείου, διότι αποτελεί πραγματικά μια τερά-στια προσπάθεια για τις ανθρώπινες και οικονομικές μας δυνατότητες. Τελικά όμως το αποφασίσαμε».Από τότε, το Μουσείο πέρασε πολλές ακόμα δυσκολίες, ο ασπρόμαυρος «Περίπλους» καθυστέρησε πολλές φορές, κινδύνεψε να σταματήσει η κυκλοφορία του, παρουσιάστηκε ολιγοσέλιδος, αλλά τελικά τα κατάφερε. Η σημερινή εικόνα του περιοδικού αποτελούσε ένα άπιαστο όραμα για το Διοι-κητικό Συμβούλιο της εποχής του πρώτου τεύχους, στο οποίο συμμετείχα τότε ως μέλος. Ήταν η μορφή που θέλαμε να έχει το περιοδικό μας, αλλά που δεν μπορούσαμε να του δώσου-με εξαιτίας των οικονομικών δυσχερειών του Μουσείου. Να, όμως που ο «Περίπλους» πια κυκλοφορεί πολυσέλιδος, πολύχρωμος, αποσπώντας πολλές θετικές κριτικές. Το περιο- δικό μοιράζεται στα μέλη του Μουσείου, στους εκπαιδευό-μενους της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, στα μέλη της Ενώ-σεως Εφοπλιστών, στα Ελληνικά Λιμενικά Προξενεία του εξω- τερικού. Επίσης ο «Περίπλους» αποστέλλεται σε Υπουργεία, Εφοπλιστικούς Οίκους, Ναυτιλιακές Εταιρείες, Μουσεία, Εκπαιδευτικούς και Πολιτιστικούς Οργανισμούς, σε Δημόσιες, Δημοτικές και Πανεπιστημιακές Βιβλιοθήκες σ’ όλη την Ελλά-δα και διατίθεται από το πωλητήριο του Μουσείου. Είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσουμε επίσης ότι εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης του περιοδικού συνε-χώς αυξάνουμε τον αριθμό αντιτύπων του, δεδομένου ότι τα τελευταία τεύχη του εξαντλήθηκαν γρήγορα. Παράλληλα, το περιοδικό γίνεται συνδρομητικό (θα βρείτε ανάλογη αί-τηση στο εσωτερικό του) κάτι απαραίτητο, αφού πολλοί ανα- γνώστες μας βρίσκονται στην περιφέρεια της Ελλάδος και στο εξωτερικό και δεν μπορούν να το προμηθευτούν από το πωλητήριο του Μουσείου, ενώ πολλά μέλη μας ζητούν να προσφέρουν την συνδρομή σε φίλους τους ως δώρο. Πρόσθετα, σε λίγους μήνες, στην νέα ιστοσελίδα του Μου-σείου, όλα τα τεύχη του θα κυκλοφορούν και σε ηλεκτρονική μορφή. Τέλος, επόμενο στόχο μας αποτελεί η πανελλήνια κυκλοφορία του περιοδικού.Για την κυκλοφορία ενός περιοδικού σαν τον «Περίπλου» απαιτούνται ατέλειωτες ώρες εργασίας για την εύρεση και επιμέλεια της ύλης, κατάλληλου φωτογραφικού υλικού, σω-στής γραφιστικής παρουσίασης, εξαντλητικής διόρθωσης κειμένων, αφού πάντα κάτι ξεφεύγει, και ένα συνεχές κυ-νήγι με τον χρόνο, ώστε να μην κυκλοφορεί καθυστερημένα.

Θα απαιτούνταν και ένα προσωπικό που θα απασχολούνταν αποκλειστικά με την έκδοση, κάτι που ωστόσο το Μουσείο δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά. Ωστόσο τα καταφέρνουμε και αυτό οφείλεται και σε σάς, τους αναγνώστες μας, διότι με τις συνεχείς παρατηρήσεις και προτάσεις σας συμβάλατε καθοριστικά στη συνεχή βελτίωση της ποιότητας και του επιπέδου της ύλης. Άλλωστε η όλη ύπαρξη του περιοδικού σε σας απευθύνεται, στη δική σας ενημέρωση και ψυχαγωγία. Σας ευχαριστούμε θερμά που αγκαλιάζετε και στηρίζετε το περιοδικό μας. Θα επιθυμούσαμε επίσης να ευχαριστήσουμε θερμά όλες τις Εταιρείες που εμπιστεύονται διαφημιστικές καταχωρίσεις στο περιοδικό και έτσι γίνεται δυνατή η πολυτελής έκδοση και η συνεχής βελτίωσή του.Ένα μεγάλο ευχαριστώ απευθύνεται προς όλους τους συγ- γραφείς που σε όλη την διάρκεια της έκδοσης μας παρα-χώρησαν ανιδιοτελώς το πνευματικό τους προϊόν γιατί πί-στεψαν στο περιοδικό και πλούτισαν τις σελίδες του και τις γνώσεις όλων μας.Τελειώνοντας τον χαιρετισμό του γενέθλιου, εξηκοστού τεύ-χους του «Περίπλου Ναυτικής Ιστορίας», θα επιθυμούσα να κάνω μια αναφορά στη Μουσειακή επικαιρότητα που περιλαμβάνει τον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών Πο-λιτιστικής Κληρονομιάς. Ο Πανευρωπαϊκός αυτός θεσμός, που γεννήθηκε στην Γαλ- λία το 1984 και υιοθετήθηκε από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες την επόμενη χρονιά και από το Συμβούλιο της Ευρώπης επίσημα το 1991, οργανώθηκε με μοναδικό σκοπό την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών σε μνημεία, μουσεία και χώρους ιστορίας και πολιτισμού.Οι μέρες όμως που γράφεται αυτό το μικρό σημείωμα δεν είναι συνηθισμένες. Θα μου ήταν αδύνατο να μην αναφερθώ στην εθνική τρα- γωδία που έπληξε την χώρα μας. Με κομμένη την ανάσα παρακολουθήσαμε την φονική πύρινη λαίλαπα να καταστρέ-φει ανθρώπινες ζωές, περιουσίες, δασικές εκτάσεις μοναδι-κής ομορφιάς. Ως καταγόμενη από την πολύπαθη Ηλεία, είχα και εγώ το προσωπικό μου μερίδιο στον τρόμο και την φρικτή αγωνία.Μαζί με τους ανθρώπους κινδύνεψε και η Ολυμπία, το παγκόσμιο σύμβολο του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος, του Αθλητισμού, της Άμιλλας, της Ειρήνης, του Ωραίου και του Υψηλού. Δεν χρειάζεται να γράψουμε περισσότερα λόγια για να περιγράψουμε πόσο δυσβάσταχτη απώλεια θα ήταν για την χώρα μας, η καταστροφή του Μουσείου και του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας. Ελπίζουμε πως όλοι οι Έλληνες ενωμένοι, με την απαιτούμενη μεγαλοψυχία, που ως λαός ξέρουμε να δείχνουμε στις δύ-σκολες στιγμές, θα μπορέσουμε γρήγορα να επουλώσουμε τα τραύματα και να δώσουμε ελπίδα για το μέλλον στους πληγέντες.Ίσως δε η καμμένη σήμερα γη της Πελοποννήσου, να απο-δειθχεί «εύφορο χτήμα ελπίδας» για τον σημερινό Ελληνι-σμό ώστε να καταδείξει σ΄όλο τον πολιτισμένο κόσμο, πως με την αγάπη για την πατρίδα, την ομοψυχία και την καθολική συμμετοχή και πάλι θα μεγαλουργήσει.

Αναστασία Αναγνωστοπούλου - ΠαλούμπηΠρόεδρος του Ν.Μ.Ε.

Αγαπητά μας μέλη...

3Ðåñßðëïõò

ΠΕΡΙΠΛΟΥΣTEYXH

N A Y T I K O Y M O Y Σ Ε Ι Ο Υ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ

4 Ðåñßðëïõò

Μετά από αιτήματα πολλών αναγνωστών μας, ο «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» γίνεται συνδρομητικός, ώστε να μπορούν να τον προμηθευτούν και αναγνώστες που δεν μπορούν να προσέλθουν στο πωλητήριο του Μουσείου και δεν είναι μέλη μας.Μπορείτε να προσφέρετε παράλληλα την συνδρομή ενός έτους ως δώρο σε αγαπημένους σας και λάτρεις της Ναυτικής μας Παράδοσης και Κληρονομιάς. Το περιοδικό θα αποτελέσει μια σημαντική πηγή γνώσεων και ψυχαγωγίας.Για τους ενδιαφερόμενους, μπορείτε να προσέλθετε στα γραφεία του Μουσείου ώστε να συμπληρώσετε την αίτηση και να εξοφλήσετε με μετρητά ή πιστωτική κάρτα VISA και

MASTERCARD είτε να πληρώσετε τη συνδρομή σας στον Λογαριασμό ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 072 / 482018 - 52 με την αιτιολογία πληρωμής «εξόφληση συνδρομής ενός έτους για το περιοδικό Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας».Στην συνέχεια μπορείτε να αποστείλετε αντίγραφο της απόδειξης πληρωμής καθώς και τον παρακάτω πίνακα συμπληρωμένο με τα στοιχεία σας ταχυδρομικά στο

Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, Ακτή Θεμιστοκλέους - Φρεαττύς, 185 37 Πειραιάςή με φαξ στο 210 45 12 277

Από την ημερομηνία που θα φθάσουν στο Μουσείο η αίτησή σας και η εξόφλησή σας θα παραλαμβάνετε τα επόμενα τέσσερα τεύχη του «Περίπλου Ναυτικής Ιστορίας που καλύπτουν χρονικό διάστημα ενός έτους.Για τους νέους συνδρομητές θα προσφέρονται πέντε παλαιότερα τεύχη του περιοδικού ως δώρο.

Ονοματεπώνυμο Παραλήπτη Περιοδικού:

Ονοματεπώνυμο Δωρητή Περιοδικού*:

Ταχ. Διεύθυνση: Τ.Κ.:

Πόλη: Χώρα:

Τηλ. Επικοινωνίας: Κινητό:

* Συμπληρώνεται μόνο στην περίπτωση που κάποιος προσφέρει την συνδρομή ως δώρο στον αναγραφόμενο παραλήπτη του περιοδικού.

LaVieDelMare

Le Vie del Mare

Oι Δρόμοι της Θάλασσας

ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Στην καρδιά του καλοκαιριού, το απόγευμα της

Τετάρτης 18 Ιουλίου, «φύσηξε θαλασσινή αύρα»

στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος με τα εγκαί-

νια της διεθνούς έκθεσης οι «Δρόμοι της

Θάλασσας», η οποία παρουσιάστηκε για λίγες

μέρες, μέχρι την Κυριακή 29 Ιουλίου 2007.

ΠΑΡΟΥΣIΑΣΗ: Ιωάννα Μπερμπίλη Αρχαιολόγος - Βυζαντινολόγος

1. Οι επισκέπτες της έκθεσης «Οι Δρόμοι της Θάλασσας», μέσα από ηλεκτρονικούς υπολογιστές, είχαν την ευκαιρία πρόσβασης σε πληροφορίες για τα ευρω-παϊκά μουσεία που συμμετέχουν στο Δίκτυο, αλλά και περιήγησης στις δύο ψηφιακές εκδόσεις του Μουσείου μας «Άτλας των παραδοσιακών σκαφών της Ανατολικής Μεσογείου» και «Ναυτικού Μουσείου Ενθύμιον».2. Στο στιγμιότυπο από την εκδήλωση διακρίνονται ο Αντιναύαρχος Π.Ν. εα κος Τιμόθεος Μασούρας, Γ. Γραμματέας του ΝΜΕ, ο Πλοίαρχος Ε.Ν. και μέ-λος Δ.Σ. του Ν.Μ.Ε. κος Παν. Μολφέτας, ο Υποναύαρχος Λ.Σ. εα κος Παν. Παρασκευόπουλος, εκπρόσωπος Α/Λ.Σ. στο Δ.Σ. του ΝΜΕ, ο δικηγόρος και μέλος Δ.Σ. του ΝΜΕ κος Γεωργ. Βλαχόπουλος, ο υποψήφιος βουλευτής Α΄ Πειραιώς κος Δημ. Καρύδης, ο μορφωτικός ακόλουθος του Ιταλικού Ινστιτούτου Πολιτισμού κος Maurizio Dessalvi, o Υποναύαρχος Λ.Σ. κος Παν. Γαλάνης, ο Υποπλοίαρχος Λ.Σ. κος Χαρ. Μαρουλάκης Διοικητής της Μαρίνας της Ζέας. Στην πρώτη σειρά, δεξιά διακρίνονται ο έφορος Εναλίων Αρχαιοτήτων της περιφέρεια της Σικελίας κος Σεμπαστιάνο Τούσα, η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη και ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Πειραιώς Αρχιμανδρίτης Νικόδημος.

Όπως έχετε ήδη ενημερωθεί από το προηγούμενο τεύχος η εν λό- γω έκθεση είναι προϊόν του ευ- ρωπαϊκού προγράμματος «Δί-

κτυο των Φορέων και των Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρο-νομιάς της Μεσογείου» στο οποίο συμ- μετέχει το Μουσείο μας ύστερα από πρόσ- κληση ως εταίρος (partner). Συντονιστής του προγράμματος είναι το Περιφερειακό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και της Σικε-λιάνικης άμαξας, Palazzo d’ Aumale του Τερασσίνι στο Παλέρμο της Σικελίας.Κάτι οι καλοκαιρινές διακοπές, κάτι τα οργανωτικά προβλήματα που είχαν οι Ιτα-λοί εταίροι και διοργανωτές της έκθεσης (μη έγκαιρη αποστολή των προσκλήσεων στο ελληνικό κοινό), λίγοι τελικά φίλοι και μέλη του Μουσείου κατάφεραν να δουν την αξιόλογη αυτή έκθεση.Στα εγκαίνια από πλευράς επισήμων πα- ρέστησαν ως εκπρόσωπος της κυβερνή-σεως ο υφυπουργός Ανάπτυξης κος Ανα-

1

2

στάσιος Νεράντζης, ο Πρέσβης κος Ιωάν- νης Μπουρλογιάννης-Τσαγγαρίδης, ο Βου- λευτής Πειραιώς κος Παναγιώτης Μελάς, ο εκπρόσωπος του Α/ΓΕΝ Αρχιπλοίαρχος Χαράλαμπος Παπαπασχάλης, ο εκπρόσω-πος του Α/Λ.Σ. Υποναύαρχος κος Πανα-γιώτης Γαλάνης, ο εκπρόσωπος του Μη- τροπολίτη Πειραιά, Αρχιμανδρίτης Νικό-δημος και ο διοικητής της Μαρίνας της Ζέας Υποπλοίαρχος Λ.Σ. κος Χαρ. Μαρου-λάκης. Στην εκδήλωση παρουσίασης της έκθε-σης παρευρίσκονταν επίσης και τα μέλη της ιταλικής συντονιστικής επιτροπής του προγράμματος.Στην συνέχεια σας παραθέτουμε τον λόγο της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου καθώς και μία περιγραφή του περιεχομέ-νου της έκθεσης για την καλύτερη ενη-μέρωσή σας.


3. Η Πρόεδρος του ΝΜΕ στο βήμα. 4. Ο εκπρόσωπος της κυβερνήσεως Υφυπουργός Ανάπτυξης κος Αναστάσιος Νεράντζης, πλαισιωμένος από μέλη του Μου-σείου, ξεναγείται στην έκθεση από την αρχαιολόγο του ΝΜΕ κα Ιωάννα Μπερμπίλη. 5. Στην πρώτη σειρά διακρίνονται από αριστερά ο έφορος Εναλίων Αρχαιο-τήτων της περιφέρεια της Σικελίας κος Σεμπαστιάνο Τούσα, η Διευθύντρια του Μουσείου Palazzo d’ Aumale και Πρόεδρος της συντονιστικής επιτροπής του ευρωπαϊκού προγράμματος κα Βαλέρια Λι Βίνι-Τούσα, ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Πειραιώς Αρχιμανδρίτης Νικόδημος, ο εκπρόσωπος του Α/ΓΕΝ Αρχι-πλοίαρχος Χαράλαμπος Παπαπασχάλης Π.Ν., ο Βουλευτής Πειραιώς κος Παναγιώτης Μελάς, ο Υφυπουργός Ανάπτυξης κος Αναστάσιος Νεράντζης, ο πρέσβυς επί τιμή κος Ιωάννης Μπουρλογιάννης και η σύζυγός του. Πίσω διακρίνονται ο επιχειρηματίας κος Ανδρέας Βαλυράκης, ο Υποναύαρχος ε.α κος Νικόλαος Αρτεμάκης Π.Ν., μέλος του Δ.Σ. του ΝΜΕ και ο Αντιναύαρχος ε.α κος Ιωάννης Παλούμπης Π.Ν.

3

4

5

ΟιΔρόμοιτηςΘάλασσας

ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣΑξιότιμε κύριε υπουργέ, σεβασμιώτατε εκπρόσωπε του Μητροπολίτη Πειραιώς, κύριοι εκπρόσωποι των αρχών, αξιότιμη κυρία Πρόεδρε και μέλη της επιστημονι-κής επιτροπής, αγαπητά μέλη και φίλοι. Με χαρά σας υποδεχόμαστε στα εγκαίνια της διεθνούς περιοδικής έκθεσης «Οι Δρόμοι της θάλασσας», την οποία θα φιλοξενήσουμε στο Μουσείο μας μέχρι τις 30 Ιουλίου.Με την βοήθεια οπτικοακουστικών μέ-σων και τρισδιάστατων αναπαραστάσεων επιχειρείται μία πολύπλευρη ανασύνθεση της ιστορίας της Μεσογείου (γεωλογική, ιστορική, αρχαιολογική και λαογραφική). Η παρούσα έκθεση χρηματοδοτείται και

είναι προϊόν του ευρωπαϊκού προγράμμα-τος της περιφέρειας της Σικελίας «Δί- κτυο των φορέων και των Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονο-μιάς της Μεσογείου». Τον Γενικό συντονι-σμό και την ευθύνη για την διοργάνωση όλου αυτού του φιλόδοξου προγράμματος έχουν η διευθύντρια του Μουσείου του Τερασίνι Παλάτζο Νταουμάλε κα Βαλέρια Πατρίτσια Λι Βίνι Τούσα, την οποία έχου-με την χαρά να έχουμε κοντά μας, και πο-λυμελής επιστημονική επιτροπή Ιταλών ακαδημαϊκών, κλιμάκιο της οποίας έχου-με σήμερα μαζί μας αποτελούμενο από τους καθηγητές κους Πιερφεντερίκο Κα-λιάρι και Σεμπαστιάνο Τούσα. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, επιτε-λώντας την αποστολή του και παρά τα γνωστά σε όλους σας ζωτικά προβλήματα λειτουργίας που αντιμετωπίζει, δίνει το δυναμικό παρόν σε αυτή την διεθνή πρω-τοβουλία, συμμετέχοντας ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες που απαιτούνται, προβάλλοντας το πολιτιστικό απόθεμα της μακραίωνης ελληνικής ναυ-τικής κληρονομιάς και παράδοσης που συνθέτουν οι συλλογές του. Είναι φυσικό ένα τόσο πολυσύνθετο πρό- γραμμα παρά τις προσπάθειες των διοργανωτών του, μέχρι και την τελευταία στιγμή, να έχει προβλήματα και ελλείψεις. Ωστόσο όμως η παρούσα έκθεση, στην οποία συμμετέχουν 65 μουσεία και θα παρουσιαστεί σε άλλες 8 μεσογειακές πόλεις, είναι ένα πολιτιστικό προϊόν υψηλής παιδευτικής αξίας από το οποίο σίγουρα θα επωφεληθεί το πειραϊκό και αθηναϊκό κοινό. Αποτελεί πεποίθησή μας ότι με την παρουσίαση της έκθεσης «Οι Δρόμοι της θάλασσας» στο Ναυτικό

7Ðåñßðëïõò

6

Μουσείο της Ελλάδος συντελείται μία σημαντική αναβάθμιση των πολιτιστικών δρωμένων της πόλης του Πειραιά αλλά και της πρωτεύουσας γενικότερα.Τέλος, από αυτήν την θέση θα επιθυ-μούσαμε να ευχαριστήσουμε τους Ιταλούς διοργανωτές, τους Έλληνες συνεργάτες τους και τους υπαλλήλους του Μουσείου μας, οι οποίοι εργάστηκαν άοκνα για την όσο δυνατόν αρτιότερη παρουσίαση αυτής της έκθεσης.Παρακαλώ την δόκτωρα Πατρίτσια Λι Βίνι Τούσα, επιμελήτρια της έκθεσης να ανέβει στο βήμα και να μας πει λίγα λόγια για το πρόγραμμα και την έκθεση, η οποία, με τα πέντε πλοία που θα δείτε στη αίθουσα του Μουσείου, θα μας ταξιδέψει στα πανάρχαια κύματα της ιστορίας της Θάλασσας της Μεσογείου.

ΛIΓΑ ΛOΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚH EΚΘΕΣΗ «ΟΙ ΔΡOΜΟΙ ΤΗΣ ΘAΛΑΣΣΑΣ»Πέντε κατασκευές, με την μορφή ιστιο- φόρων πλοίων, μεταφέρουν στο ξύλινο σκαρί τους οπτικοακουστικά μέσα (βι- ντεοπροβολείς, ηλεκτρονικούς υπολογι-στές, οθόνες) που παρουσιάζουν το θέμα της έκθεσης, που δεν είναι άλλο από την πολιτιστική κληρονομιά, υλική και άυλη, των λαών της Μεσογείου. Η χρήση των νέων τεχνολογιών, ως βασικού εκθεσια- κού μέσου, έκανε δυνατή την παρουσίαση και μεταφορά του τεράστιου και πολύπτυ-χου πολιτιστικού αποθέματος των 65 Μου-σείων και φορέων που συμμετέχουν στην έκθεση. Η συγκεκριμένη παρουσίαση κινείται στον χώρο της σημειολογίας και υποβάλλει στον επισκέπτη την ιδέα του αέναου τα- ξιδιού στη θάλασσα της ιστορίας. Φορείς, οχήματα σε αυτό το ταξίδι, είναι τα μου-σεία, τα ιδρύματα που έχουν ως στόχο την προστασία και διατήρησή της ιστορικής μνήμης και των παραδόσεων του κάθε λαού. Η θεματολογία της έκθεσης χωρίζεται σε 5 ενότητες. Το Δίκτυο (εισαγωγή στην έκθεση) Η εισαγωγή στο χώρο της έκθεσης γνω- στοποιεί τη δράση του «Δικτύου των Φορέων και των Μουσείων για την προ-στασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου» και τη συνδρομή του κάθε φορέα μεμονωμένα στο Δίκτυο. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που γεννήθηκε από την ανάγκη να δημιουργηθεί ένα Δίκτυο επίσημης σύνδεσης μεταξύ φορέων και μουσείων που ευαισθητοποιούνται και δραστηροποιούνται στους τομείς της έρευ- νας, της προστασίας και της ανάδειξης της ενάλιας και υποθαλάσσιας πολιτι-στικής κληρονομιάς της Μεσογείου. Μ’ αυτόν τον τρόπο εκφράζεται η ανάγκη ενός σταθερού συστήματος συνδέσεων, που να επιτρέπει στους διαφόρους φο-ρείς του τομέα να συνδιαλεγούν και να δημιουργήσουν ένα είδος κοινής γλώσσας.

Η παρουσίαση γίνεται με έξι υπολογιστές. Στους δύο πρώτους παρουσιάζονται δύο διαδραστικά cd–rom του Ναυτικού Μου- σείου της Ελλάδος «Άτλας των παραδο-σιακών σκαφών της Ανατολικής Μεσογεί-ου (18ος-19ος αιώνας)» και το «Ναυτικού Μουσείου Ενθύμιον». Στους υπολοίπους προβαλλόταν η ιστοσελίδα Δικτύου των Μουσείων, όπου παρέχονται πληροφορίες για την δραστηριότητα όλων των συμμε-τεχόντων φορέων στο πρόγραμμα. Το άλλο πρόσωπο του ουρανού Αυτή η ενότητα είναι αφιερωμένη στη γεωλογία, βιολογία, μετεωρολογία και στο φυσικό περιβάλλον εν γένει της Με-σογειακής λεκάνης. Καλύπτει μια μακρά χρονική περίοδο από το σχηματισμό των

ηπείρων ως και τη νεολιθική εποχή. Μέσα από βιντεοπροβολές με συνεντεύξεις, τρισδιάστες αναπαραστάσεις και ηχητικά ντοκουμέντα παρουσιάζονται τα γεωλογικά φαινόμενα, οι κλιματικές αλλαγές αλλά και οι φυσικές καταστροφές που έλαβαν χώρα κατά την προϊστορία και διαμόρφωσαν το γεωγραφικό και φυσικό περιβάλλον. Παρουσιάζονται επίσης απολιθώματα έμ- βιων οργανισμών και φυτών που απάρτι-ζαν την χλωρίδα και την πανίδα του με-σογειακού χώρου κατά την προϊστορική εποχή. Τα παιχνίδια των ανταλλαγώνΗ δεύτερη ενότητα είναι αφιερωμένη στην παρουσία και τη δράση του ανθρώπου στη Μεσόγειο. Τα μεταφορικά πλοία, τα

6. Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια της έκθεσης. 7. Στο στιγμιότυπο από την εκδήλωση διακρίνονται από αριστερά ο κος Μανώλης Αλιφιεράκης, ο κος Νικόλαος Αρτεμάκης, η Πρόεδρος του ΝΜΕ, η οικογένεια Ανδρέα Βαλυράκη και ο κος Ιωάννης Παλούμπης.

LeVieDelMare

7


8

8. Οι Ιταλοί και οι Έλληνες συντελεστές της έκθεσης Le vie del mare. Από

αριστερά ο αρχιτέκτονας και καθηγητής του Παν/μίου του Μιλάνου Πιερφεντε-

ρίκο Καλιάρι, ο έφορος Εναλίων Αρχαιοτήτων της περιφέρεια της Σικελίας

κος Σεμπαστιάνο Τούσα, μέλη και οι δύο της επιστημονικής επιτροπής του

προγράμματος, ο μορφωτικός ακόλουθος του Ιταλικού Ινστιτούτου Πολιτι-

σμού κος Μαουρίτσιο Ντεσάλβι, η αρχαιολόγος του ΝΜΕ κα Ιωάννα

Μπερμπίλη, η Πρόεδρος του ΝΜΕ, η Διευθύντρια του Μουσείου Palazzo

d’ Aumale και Πρόεδρος της συντονιστικής επιτροπής του ευρωπαϊκού

προγράμματος κα Βαλέρια Λι Βίνι-Τούσα, η υπεύθυνη για τα γραφικά της

έκθεσης κα Κάρολα Τζεντιλίνι, ο Υποναύαρχος ε.α κος Νικόλαος Αρτεμά-

κης και ο κος Μαουρίτσιο Κοζεντίνο υπεύθυνος της εταιρίας για τη μεταφορά

και το στήσιμο της διεθνούς έκθεσης. 9. Στο στιγμιότυπο ο Υφυπουργός Ανά-

πτυξης κος Αναστάσιος Νεράντζης, ο πρέσβυς επί τιμή κος Ιωάννης Μπουρ-

λογιάννης και ο κος Ανδρέας Βαλυράκης. 10. Στον εξωτερικό χώρο του Μου-

σείου πραγματοποιήθηκαν οι εναρκτήριες ομιλίες της εκδήλωσης. 11. Στην

φωτογραφία από την βραδιά των εγκαινίων διακρίνονται ο κος Τιμόθεος

Μασούρας, ο Γ. Γραμματέας του Ε.Ο.Τ. κος Αθανάσιος Οικονόμου, ο κος

Παναγιώτης Μολφέτας, ο κος Παν. Παρασκευόπουλος και ο δικηγόρος κος

Γεώργιος Βλαχόπουλος.11

9 10

ΟιΔρόμοιτηςΘάλασσας

9Ðåñßðëïõò

λιμάνια, τα φρούρια και η ταυτόχρονη ανάπτυξη της οικονομίας, των νόμων της θάλασσας –επισήμων και ανεπισήμων– δείχνουν τους τρόπους με τους οποίους η θάλασσα επηρέασε την κυκλοφορία, προϊόντων, ανθρώπων και ιδεών. Παρου-σιάζονται οι εμπορικές διαδρομές και οι σημαντικότερες μεταναστεύσεις λαών από την αρχαιότητα μέχρι και τις μέρες μας. Έλληνες, Φοίνικες, Ρωμαίοι, Άραβες και Νορμανδοί κινούνται αδιάκοπα στα νερά της Μεσογείου για ειρηνικούς ή και πολεμικούς σκοπούς. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ιστορική σημασία του μετα-ναστευτικού φαινομένου του τέλους του 19ου αι. και των πρώτων δεκαετιών του 20ού αι. από τις μεσογειακές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία) προς την Αμερικανική Ήπει- ρο, για αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης. Η παρουσίαση της θεματικής γίνεται μέσα από τις προβολές αρχαιολογικών ευρη-μάτων, παλαιών χαρτών και πορτολάνων, γραφικών, ζωγραφικών έργων αλλά και πλούσιου φωτογραφικού υλικού. Οι γνώσεις των χεριώνΣτην τρίτη ενότητα το κέντρο βάρους περνά στην οικονομική εκμετάλλευση των θαλασσίων πηγών και την επαγγελματική, βιοτεχνική δραστηριότητα των κατοίκων των διαφόρων παράκτιων περιοχών της Μεσογείου κατά τη διάρκεια των αιώνων. Η παρουσίαση της ενότητας επικεντρώ-νεται στην εξέλιξη της ναυπηγικής τεχνο-λογίας, στις διάφορες μεθόδους αλιείας αλλά και στην εξόρυξη ορυκτών. Η ενότητα επεκτείνεται και στις σοβαρές επιπτώσεις στο οικοσύστημα της Μεσογείου από την υπερεκμετάλλευση του θαλασσίου πλού-του της. Η δύναμη των συμβόλωνΗ τέταρτη ενότητα αφιερώνεται στην επί-δραση που άσκησε το θαλασσινό στοιχείο στην καλλιτεχνική δημιουργία και στο θρησκευτικό συναίσθημα των λαών της Μεσογείου. Παρουσιάζονται εικαστικά δη-μιουργήματα, θρησκευτικές παραδόσεις και τελετουργίες, γλωσσικά ιδιώματα και κώδικες επικοινωνίας, μουσικά και λογο-

1312

τεχνικά έργα, παιχνίδια και αθλήματα που έχουν ως αφετηρία αλλά και ως σημείο αναφοράς τα νερά της Μεσογείου. NautilusΗ περιήγηση ολοκληρώνεται με μία βι-βλιοθήκη που συμπυκνώνει τις γνώσεις του ανθρώπου για τη θάλασσα και τους

οργανισμούς της. Εδώ παρουσιάζονται συνοπτικά σε βιντεοπροβολές όλα τα επι-στημονικά ιδρύματα που συμμετέχουν στο δίκτυο, καθώς και πραγματικά βιβλία-εκδόσεις που έχουν σχέση με την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά της Με-σογείου.

12. Στο στιγμιότυπο ο κος Σεμπαστιάνο Τούσα αποθανατίζει τα τεκταινόμενα, δίπλα του η κα Βαλέρια Λι Βίνι-Τούσα, ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Πειραιώς Αρχιμανδρίτης Νικόδημος και ο εκπρόσωπος του Α/ΓΕΝ Αρχιπλοίαρχος Χαράλαμπος Παπαπασχάλης Π.Ν. Στην πίσω σειρά από αριστερά διακρίνονται ο κος Τιμόθεος Μασούρας, ο μορφωτικός ακόλουθος του Ιταλικού Ινστιτούτου Πολιτισμού κος Μαου- ρίτσιο Ντεσάλβι, ο κος Παναγιώτης Μολφέτας, ο Υποναύαρχος Λ.Σ.εα κος Παν. Παρασκευόπουλος, o Υποναύαρχος κος Παν. Γαλάνης Λ.Σ., ο Υποπλοίαρχος Λ.Σ. κος Χαρ. Μαρουλάκης Διοικητής της Μαρίνας της Ζέας και ο κος Βασίλειος Λυκούρης. 13. Ο εκπρόσωπος της κυβερνήσεως στην εκδήλωση και Υφυπουργός Ανάπτυξης κος Αναστάσιος Νεράντζης ενημερώνεται για την ελληνική συμμετοχή στο διεθνές πρόγραμμα από τον αρχαιολόγο κο Κωνσταντίνο Τζιαμπάση. Επίσης ο κος Ανδρέας Βαλυρά-κης, ο αρχιτέκτονας, καθηγητής του Παν/μίου του Μιλάνου κος Πιερφεντερίκο Καλιάρι, ο βουλευτής Πει-ραιώς κος Παναγιώτης Μελάς και πλήθος φίλων και μελών του Μουσείου που ήρθαν να δουν την διεθνή έκθεση. 14. Πολλά νέα παιδιά ήρθαν και είδαν με ενδιαφέρον την διεθνή περιοδική έκθεση Le Vie del mare που φιλοξενήθηκε για λίγες μέρες στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

14

LeVieDelMare


ΕΥΡΩΠΑΪΚEΣ ΗΜEΡΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚHΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙAΣ 2007Ελληνικές Οικίες Κατοικίες και οι πλωτές κατοικίες του Ναυτικού Μουσείου της ΕλλάδοςΠαρουσίαση: Χ. Τορτορέλη, Παιδαγωγού - Μουσειολόγου Ν.Μ.Ε., Επιμελητή Εκδηλώσεων Ε.Η.Π.Κ. του Ν.Μ.Ε. E-mail: [email protected]

ΟI Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτι-στικής Κληρονομιάς (Euro-pean Heritage Days) προ-

έκυψαν κατά την διάρκεια των εργασιών του 2ου Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής των Υπουργών Πολιτισμού, στην Γρανάδα της Ισπανίας, στις 3 Οκτωβρίου 1985. Ο Υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας παρουσίασε στους Εταίρους του την εορτή «Ανοιχτές πόρτες (ελεύθερη πρόσβαση) στα μνημεία» που διοργανώθηκε για πρώ-τη φορά στην Γαλλία το 1984 και πρότει- νε την επέκτασή της σε ευρωπαϊκό επίπε- δο. Σύντομα ανάλογες εορτές διοργα-νώθηκαν σε Ολλανδία Λουξεμβούργο, Μάλτα, Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο και Σουηδία.Επίσημα οι Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστι-κής Κληρονομιάς θεσπίστηκαν από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1991, με

σκοπό την ελεύθερη πρόσβαση των πο-λιτών σε μνημεία που δεν είναι προσβά- σιμα/ανοιχτά για το κοινό την υπόλοιπη χρονιά. Στις εκδηλώσεις συμμετέχουν μουσεία και άλλοι πολιτιστικοί οργανι-σμοί. Η εορτή δίνει την ευκαιρία να προ- σεγγιστούν οι μουσειακές συλλογές από μια διαφορετική οπτική και να προσ- φερθεί μια διαφορετική ερμηνεία τους.Σήμερα συμμετέχουν στην εορτή 49 Ευρωπαϊκές χώρες, περισσότερα από 30.000 μνημεία και πολιτιστικοί οργανι-σμοί ενώ οι επισκέπτες υπολογίζονται πε-ρίπου στα είκοσι εκατομμύρια. Η Ελλάδα συμμετέχει στον εορτασμό από το 1994. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος έχει αγκαλιάσει την εκδήλωση διοργανώνοντας κάθε χρόνο εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγή-σεις. Το θέμα που έχει επιλεγεί από την

χώρα μας για τα έτη 2007 και 2008 «Οικείες Ιστορίες» μας δίνει την ευκαιρία να επανεξετάσουμε τις συλλογές μας αναζητώντας όχι το πλωτό μεταφορικό μέσο αλλά την πλωτή κατοικία και να ανακαλύψουμε νέες ιστορίες μαζί με τους μικρούς μας αλλά και μεγάλους επι-σκέπτες.Εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγή-σεις προσφέρθηκαν κατά την διάρκεια όλου του Σεπτεμβρίου του 2007 σε οργανωμένες ομάδες ενηλίκων και παι-διών, ενώ η είσοδος ήταν ελεύθερη στο κοινό κατά την επίσημη ημερομηνία εορ-τασμού στη χώρα μας (από 28 έως 30 Σεπτεμβρίου).

Παρακάτω παρουσιάζουμε τις «πλωτές μας κατοικίες»:

[ΠΑΛΑΦIΤΟΣ] Το νησί Chiloé της Χιλής αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Λατινικής Αμερικής. Είναι διάσημο για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του και κυ-ρίως για τα «παλαφίτος», ξύλινα σπίτια στηριγμένα σε πασσάλους, πάνω από το νερό. Τα «Παλαφίτος», αν και πάνω από ωκεάνια νερά, θυμίζουν τους λιμναίους προϊστορικούς οικισμούς πολλών περιο-χών της Ευρώπης. Το νησί κατοικήθηκε από τους Ινδιάνους Veliche που ασχολούνταν κυρίως με το ψάρεμα και την γεωργία. Η φυλή υπο-δέχτηκε ειρηνικά τους αποικιοκράτες κα-τακτητές, 48 χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αμερικανικής Ηπείρου από τον Κολόμ-βο. Οι Ινδιάνοι μοιράστηκαν τα έθιμά τους με τους Ισπανούς, γεγονός που οδήγησε στην διάσωση και διατήρησή τους μέχρι σήμερα.

[ΠΛΩΤH ΑΓΟΡA] Στη «Χώρα των Ελευ-θέρων Ανθρώπων», όπως ονομάζεται η Ταϊλάνδη, συναντάμε ανθρώπους που ζουν και εργάζονται μέσα στο νερό. Πρό- κειται για τους κατοίκους και τους πω-λητές στην λεγόμενη «πλωτή αγορά» της Μπανγκόγκ. Σπίτια κατασκευασμένα με πασσάλους πάνω από τα νερά του πο-ταμού Τσάο Πράγια με τέτοια διάταξη ώστε να δημιουργούν αναρίθμητα κανά-λια, τα κλογκς. Κάθε μέρα τα κλογκς κα-τακλύζονται από βάρκες πλημμυρισμένες με εξωτικές πραμάτειες, μια εντυπωσιακή εικόνα της γραφικής νερούπολης.

[Η ΠΛΩΤH ΠOΛΗ ΤΟΥ ΒΟΡΡA]Το Άμστερνταμ είναι η πρωτεύουσα της Ολλανδίας. Ιδρύθηκε στα τέλη του 12ου αιώνα ως μικρό αλιευτικό χωριό στις όχθες του ποταμού Άμστελ, από όπου και πήρε το όνομά του. Κατά τον 17ο αιώνα μια σειρά από ομό-κεντρα ημικυκλικά κανάλια χτίστηκαν γύρω από το κέντρο της παλαιότε-ρης πόλης, τα οποία μέχρι σήμερα προσδιορίζουν τη διάταξη και την εμφανισή του. Σήμερα, η πλωτή πόλη του Βορρά, με ιδιαίτερο και ξεχωριστό στυλ, χτισμένη πάνω σε 90 νησιά και 500 γέφυρες, αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη χώρου. Διάσημα είναι τα πλωτά σπίτια, δη-λαδή βάρκες που έχουν μετατραπεί σε κατοικίες.


[ΣΠIΤΙ - ΠΛΟIΟ Ή ΠΛΟIΟ - ΣΠIΤΊ;] Στην περιφέρεια του Αγίου Νικολάου του Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, συνα-ντάμε ένα από τα πιο περίεργα σπίτια στον κόσμο. Πρόκειται για την κατοικία που εμπνεύστηκε και στην οποία θέλησε να ζήσει ένας γνωστός Αργεντινός ποιητής Os-car Felipe Cafiero μαζί με την οικογένειά του. Το περίεργο καράβι από σίδερο και τούβλα, άρχισε να κατασκευάζεται στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και ολοκλη-ρώθηκε δεκαπέντε χρόνια μετά.Το σπίτι - καράβι, διάσημος τουριστικός προορισμός της Αργεντινής, χρησιμο-ποιείται μέχρι σήμερα από την οικογένεια του ποιητή ως κατοικία. Το καράβι από τούβλα όμως, πλέει σ’ έναν κήπο από λουλούδια και λαχανικά, δημιουργώντας μια σουρεαλιστική εικόνα στην απλή γει-τονιά του. Ωστόσο σε τρεις περιπτώσεις το καράβι έμοιασε να βρίσκεται στο φυ-σικό του περιβάλλον. Πρόκειται για τις πλημμύρες που έπληξαν την περιοχή την δεκαετία του ’80 και ’90.

[ΒΕΝΕΤIΑ] Η πόλη των Δόγηδων και των καναλιών χαρακτηρίζεται από μια μο-ναδικότητα στην παγκόσμια αρχιτεκτονική ιστορία: τα κτίριά της είναι κτισμένα πάνω σε ξύλινους πασσάλους.Η Βενετία απαρτίζεται από 118 μικρά και μεγάλα νησιά. Η ιστορία της αρχίζει στην εποχή της ύστερης Αρχαιότητας και πήρε το όνομά της από τους Βενετούς, ένα ιλλυρικό ή πρωτοσλαβικό φύλο, εγκαταστημένο μεταξύ των ανατολικών Άλπεων και της Αδριατικής. Το 452 οι Βενετοί εγκατέλειψαν τα εδάφη τους, μπροστά στον κίνδυνο των Ούνων που διαπερνούσαν την κεντρική Ευρώπη, και κατέφυγαν στις ελώδεις περιοχές που σχηματίζονται βορειοδυτικά του μυχού

της Αδριατικής, ανάμεσα στις εκβολές των ποταμών Brenta και Piave. Η επιστροφή των προσφύγων στα εδάφη τους δεν κρατούσε για πολύ αφού νέοι επιδρομείς διέρχονταν από την περιοχή, όπως πολλές φορές οι Γότθοι και το έτος 568 οι Λο-γοβάρδοι. Και έτσι γυρνούσαν στα έλη.Αρχικά κατασκεύασαν οι κάτοικοι τα σπίτια τους πάνω στην ασταθή βάση του ρηχού πυθμένα, αλλά αμέτρητα από αυτά τα οικοδομήματα βυθίστηκαν στη λάσπη. Οι Βενετσιάνοι βελτίωναν σταδιακά τις τεχνικές κατασκευής με στόχο τη δημιουρ-γία μονιμότερης διαμονής στο βάλτο, μέχρι που κάποια εποχή άρχισαν να θε- μελιώνουν τις κατοικίες τους σε πασσά- λους. Τα γερμανικά φύλα που πραγματο-ποιούσαν κατά κύριο λόγο τις επιδρομές στη Βόρεια Ιταλία, δεν είχαν πείρα από ναυτικές επιχειρήσεις κι έτσι οι πρόσφυ-γες ήταν σχετικά απρόσβλητοι στα σπίτια τους με τα «ξύλινα πόδια στο νερό». Σήμερα η γραφική πόλη με τις γόνδολες, τα υπέροχα κτίρια, τις γέφυρες και το πιο ξακουστό Ευρωπαϊκό καρναβάλι κιν-δυνεύει τόσο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας όσο και από το σαθρό υπόβαθρό της που κάνει πολλά νησιά να βουλιάζουν.

[ΟΙ ΤΣΙΓΓAΝΟΙ ΤΗΣ ΘAΛΑΣΣΑΣ] Πολύ πριν ανακαλύψουν οι Ισπανοί κατακτη- τές τις Φιλιππίνες, περίπου το 1200, Ινδιάνοι από την Μαλαισία είχαν ταξιδέ-ψει και εγκατασταθεί στο νησί Zamboa-na. Πρόκειται για τη φυλή Badjaos, που πιστευεί στις δυνάμεις της φύσης και των πνευμάτων των προγόνων της και ονόμα- ζει τον τόπο της «γη των λουλουδιών».Σήμερα τα δύο τρίτα της φυλής των Bad- jaos ζουν στην θάλασσα. Κατοικούν σε καλύβες στερεωμένες πάνω από την θά- λασσα με πασσάλους, τρώνε ψάρια και μετακινούνται με μικρές πιρόγες. Οι του- ρίστες που περνάνε από την περιοχή με μεγάλα κρουαζιερόπλοια τους ονομά-ζουν «τσιγγάνους της θάλασσας» και τους πετάνε νομίσματα.

[ΠΛΩΤEΣ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚIΕΣ] Διαμερίσματα δίχως σταθερή ταχυδρομική διεύθυνση αφού σε διάστημα ενός χρόνου ταξιδεύουν στις πέντε ηπείρους. Πρόκειται για κρουαζιερό- πλοια που μοιάζουν περισσότερο με πλωτές πολυκατοικίες παρά συνηθισμένα πλοία. Συν- ταιριάζουν τις έννοιες διαμέρισμα, θαλαμηγός, κρουαζιέρα και μόνιμη κατοικία και κάνουν πράξη τα καπρίτσια των πιο πλούσιων του κόσμου.Ήδη ταξιδεύουν στο κόσμο τέτοια πλοία, όπως το Resident Sea με 250 διαμερίσματα, επτά εστιατόρια, γυμναστήριο, γήπεδα τένις, σουπερμάρκετ και εξοπλισμό γραφείου για όσους επιθυμούν να συνεχίζουν να εργάζονται εν πλω. Το 2009 θα αρχίσει τα ταξίδια του και το εντυπωσιακό «Magellan» με 212 υπερπολυτελή διαμερίσματα (ήδη πωλούνται από 1,8 έως 8 εκατομμύρια δολάρια για τους ενδιαφερό- μενους), θέατρο 450 θέσεων, καζίνο, αθλητικά κέντρα, εστιατόρια και χώρους νυχτερινής διασκέδασης, εμπορικά κέντρα, ελικοδρόμιο και μαρίνα για να ελλιμενίζονται σκάφη και ιστιοπλοϊκά και τηλεσκόπιο μεγάλης εμβέλειας.

[ΟΙ ΚΑΤΟΙΚIΕΣ ΤΟΥ ΜEΛΛΟΝΤΟΣ] Κάτι ανάμεσα σε σκάφος και σε υποβρύχιο με προορισμό να χρησιμοποιηθεί ως θαλάσσια κατοικία. Το Trilobis 65, που έλκει το όνομά του από τους τριλοβίτες, προϊστορικά όστρακα, είναι μια τετραώροφη θαλάσσια κατοικία που μπορεί να «δέσει» στα ρηχά νερά των όμορφων κόλπων.Ο Ιταλός αρχιτέκτονας Τζιανκάρλο Τσέμα, ο οποίος σχεδίασε αυτό το μελλοντικό είδος κατοικίας, συνέλαβε ένα ακόμη πιο φιλόδοξο σχέδιο συνένωσης πολλών τέτοιων κατοικιών με συνδετικούς κρί-κους, ούτως ώστε να διαμορφώνουν υδάτινες πόλεις. Κάθε κατοικία διαθέτει υποθαλάσσιο παρατη- ρητήριο που βυθίζεται στα τρία μέτρα υπό την επιφάνεια και επιτρέπει στους ενοίκους να απολαμβάνουν τις ομορφιές του βυθού, αλλά και ηλιόλουστα πάνω πατώματα με βεράντα στο κατάστρωμα.

13Ðåñßðëïõò

[ΛΙΜΝΑIΟΣ ΟΙΚΙΣΜOΣ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙA]«Οι σκαλωσιές δεμένες πάνω σε ψηλά σταυρώματα βρίσκονταν στη μέση της λίμνης και επικοινωνούσαν με τη στεριά με μια στενή γέφυρα. Στα παλιά τα χρόνια τα σταυρώματα που στήριζαν τις σκαλωσιές τα έστηναν μαζί όλοι οι πολίτες. Ύστερα όμως, χρησιμοποιώντας ένα νόμο, έστηναν τα σταυρώματα με τον ακόλουθο τρόπο: ο κάθε άντρας έφερνε από το βουνό τρία σταυρώματα για κάθε γυναίκα που είχε...». Η παραπάνω περιγραφή ανήκει στον Ηρόδοτο και ήταν η μοναδική εικόνα που είχαμε σχετικά με λιμναίους οικισμούς στην Ελλάδα, μέχρι το 1932. Ο χειμώνας εκείνης της χρονιάς ήταν πολύ ξηρός και τα νερά της λίμνης της Καστοριάς κατέβηκαν και εμφανίστηκαν να προεξέχουν από το νερό δεκάδες ξύλινοι πάσσαλοι. Οι αρχαιολόγοι μίλησαν για αρχιτεκτονικά λείψανα οικισμών της 6ης χιλιετίας π.Χ. Ήταν οι πάσσαλοι, δηλαδή οι πλατφόρμες, πάνω στις οποίες στήριζαν τα σπίτια τους οι προϊστορικοί κάτοικοι της λίμνης.Μετά από 60 ολόκληρα χρόνια, ωστό- σο, έγιναν συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή και επιβεβαιώθηκε η θεωρία των λιμναίων οικισμών του Δισπηλιού στην Λίμνη της Καστοριάς.Το πιστό αντίγραφο του οικισμού, που δημιουργήθηκε στη συνέχεια από εξειδι-κευμένους επιστήμονες, πλουτίζει τις γνώ-σεις μας για την οργανωμένη ζωή στη λί- μνη της Καστοριάς, μεταφέροντάς μας πα- ράλληλα 7.000 χρόνια πριν! Τότε, που μέσα από τα πασσαλόκτιστα σπίτια εντός ή εκτός της λίμνης, ο νεολιθικός άνθρωπος έχτιζε πολιτισμό θεμελιώνοντάς τον πάνω στη λάσπη. Από το Ελληνικό Οικομουσείο που δημιουργήθηκε το 1992, 500 μ. απ’ το χωριό, προκύπτει μια πιστή αναπαράστα-ση των συνηθειών και του τρόπου ζωής του νεολιθικού ανθρώπου, ως κυνηγού, για την αναζήτηση τροφής με εξοπλισμό του ένα μυτερό ακόντιο, ένα ξύλινο τσεκούρι και μια δερμάτινη σφεντόνα με πήλινα βλήματα. Ο άνθρωπος εκείνης της εποχής χρησιμοποιούσε τα κέρατα των ζώων ως σκαλιστήρια για το όργωμα της γης, είχε κοκάλινα αγκίστρια και δίχτυα πλεγμένα από λινάρι, κατασκεύαζε τις βάρκες του από μεγάλους κορμούς δέντρων, χρησι-μοποιούσε το δέρμα των ζώων για να ζεσταθεί το χειμώνα, έφτιαχνε τσάπες από γερά κόκαλα αγελάδων και κατασκεύαζε χορδές για τα τόξα του από έντερα γου-ρουνιών.

[ΤΟ ΥΓΡO ΜEΛΛΟΝ] Οι αναμνήσεις και οι μύθοι πολλών λαών αναφέρουν παγκόσμιους κατακλυσμούς και καταπο-ντισμούς ολόκληρων πολιτισμών κάτω από το νερό της θάλασσας. Τέτοιες ιστο-ρίες συναντάμε στην μυθολογία των Σου-μέριων, Βαβυλωνίων και των Αρχαίων Ελ-λήνων. Ο μύθος του Δευκαλίωνα και της γυναίκας του Πύρρας, που κατασκεύασαν μια τεράστια λάρνακα για να γλιτώσουν από τον κατακλυσμό, μας θυμίζει την βι-βλική ιστορία της Κιβωτού του Νώε. Οι γεωλόγοι, σε πολλές περιοχές του πλανήτη και κυρίως στην λεκάνη της Μεσογείου, επιβεβαιώνουν τέτοια γεγο-νότα καταποντισμών κατά το μακρύ παρελθόν του πλανήτη μας. Με το τέλος των περιόδων παγετώνων, το λιώσιμο των πάγων ανέβασε την στάθμη της θάλασσας, ενώ γεωλογικές διεργασίες (σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, κτλ) άλλαξαν την μορφολογία διαφόρων περιοχών ανοί-γοντας περάσματα της θάλασσας σε πε-ριοχές που βρίσκονταν χαμηλότερα από την στάθμη της. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει καταποντισμένες πόλεις στην Μαύρη θάλασσα, στην Αίγυπτο, στα Κα-νάρια Νησιά και αλλού.Σήμερα όλα δείχνουν ότι οι παλιοί αυτοί μύθοι θα ξαναζωντανέψουν, δυστυχώς με την παρέμβαση του ανθρώπου στο περιβάλλον. Η συνεχής μόλυνση της ατμό-

σφαιρας οδήγησε στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, που αυξάνει δραματικά την θερμοκρασία ολόκληρου του πλανήτη, με συνέπεια το λιώσιμο των πάγων των Πό-λων της γης και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Δυστυχώς η άνοδος του νερού γίνεται με βίαιο τρόπο και εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη θα κινδυνέψουν. Όσοι επιβιώσουν θα πρέπει πια να μά-θουν να ζουν με το νερό ή πάνω σ’ αυτό, αν δεν θελήσουν ή δεν μπορέσουν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους.Ας ελπίσουμε ότι το άσχημο αυτό σε-νάριο δεν θα πραγματοποιηθεί και ας προστατέψουμε όλοι τον πλανήτη μας.

[Η ΠΙΟ ΔΙAΣΗΜΗ ΠΛΩΤH ΚΑΤΟΙΚIΑ]Η πιο διάσημη πλωτή κατοικία στον κό-σμο αναμφίβολα υπήρξε η θαλαμηγός «Χριστίνα» του μεγάλου Έλληνα Εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση.Η θαλαμηγός «Χριστίνα», ναυπηγημένη το 1943 ως έχει συνοδό νηοπομπών, αγοράστηκε το 1953 από τον Αριστοτέλη Ωνάση, ο οποίος αφού εξόδευσε πάνω από πέντε εκατομμύρια δολάρια, την με-τέτρεψε στην θαλαμηγό μέσα στην οποία θα περνούσε τον περισσότερο χρόνο της ζωής του, δίνοντάς της το όνομα της αγαπημένης του κόρης. Εκεί φιλοξένησε τους πιο διάσημους του κόσμου, όπως τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, την Γκρέτα Γκάρμπο, τη Μαρία Κάλλας κ.α.Το 1975, μετά το θάνατο του Αριστοτέλη Ωνάση και σύμφωνα με την διαθήκη του, η θαλαμηγός παραχωρήθηκε στο Ελληνικό Κράτος ώστε να χρησιμοποιηθεί για τις επίσημες μετακινήσεις του Προέδρου της

Δημοκρατίας και του Πρωθυπουργού της χώρας, και την 29 Αυγούστου 1978 μετονομάστηκε σε θαλαμηγό «Αργώ». Το 1992 η «Αργώ», μετά από πολυετή θητεία ως μονάδα του Πολεμικού Ναυτικού, παροπλίστηκε και εκποιήθηκε. Σήμερα, το πλοίο, μετά την αγορά του το 1998 από τον Έλληνα Επιχειρηματία και φίλο του Αριστοτέλη Ωνάση Ιωάννη Π. Παπανικολάου και με το όνομα “Cristina O” χρησιμοποιείται και πάλι ως υπερ-πολυτελής θαλαμηγός.Πολλά έργα τέχνης της διάσημης θα-λαμηγού έχουν δωρηθεί από το Ελληνικό κράτος στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και εκτίθενται σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, μετά από ενέργειες του τότε Προέδρου του Ν.Μ.Ε. αειμνήστου Αντι-ναυάρχου Π.Ν. Κ. Παΐζη Παραδέλλη και της νυν Προέδρου κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου Παλούμπη, τότε Αντι-προέδρου του Μουσείου.


Αγαπητές φίλες και φίλοι.Το αφιέρωμα στα υποβρύχια του Στόλου μας που επιχειρεί να παρουσιάσει το περιοδικό μας

σ΄αυτό του το τεύχος, είναι ένα θέμα που προσπαθούμε να το αναδείξουμε με την σοβαρότητα και την προσοχή που αρμόζει στους άνδρες που υπηρέτησαν και υπηρετούν στον επικίνδυνο αυτό κλάδο του Ναυτικού.Τα “Καταδυόμενα”, όπως ονομάζονταν τό- τε, εντάχθηκαν στην υπηρεσία του Στόλου του Αιγαίου κατά την διάρκεια των Βαλκα-νικών Πολέμων. Τα δύο πρώτα υποβρύχια του ελληνικού Ναυτικού ήσαν τα “Δελφίν” και “Ξιφίας”.Το Υ/Β “Δελφίν” μάλιστα έχει καταγραφεί από τους ιστορικούς ως εκείνο που εκτέ-λεσε την πρώτη στην παγκόσμια ιστορία απόπειρα εκσφενδόνισης τορπίλης από θέση καταδύσεως.Από τότε πλησιάζει να συμπληρωθεί μια εκατονταετία και ο υποβρύχιος στόλος μας έχει ήδη γράψει τη δική του ιστορία και έχει συνεισφέρει τη δική του συμβολή στους αγώνες του Ναυτικού και της πα-τρίδας μας σ΄όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα.Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στην συμμετοχή των υποβρυχίων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον υπερβολικό φόρο αίματος που κατέβαλαν, καθώς και τις ηρωικές στιγμές που κατέγραψαν στην ιστορία του Ναυτικού.

Διαθέτοντας ένα υλικό πεπαλαιωμένο, σε σχέση με την καλπάζουσα τότε υποβρυ- χιακή τεχνολογία, ένα υλικό που παρου-σίαζε πληθώρα ανωμαλιών και τεχνικών αδυναμιών, αποτελούσε ηρωισμό και μόνο η κατάδυση με τα Ελληνικά Υπο- βρύχια για εκτέλεση συνήθων ειρη- νικών περιπολιών, πολλώ μάλλον η ανά- ληψη πολεμικών επιθετικών επιχει- ρήσεων. Κι όμως οι ιταλικές νηοπο- μπές ενισχύσεων που διέσχιζαν το στε- νό του Οτράντο, τον Νοέμβριο και Δε-κέμβριο του ΄40, τα αισθάνθηκαν καλά τα Ελληνικά Υποβρύχια.Πρώτα ο “Παπανικολής” με τα κατορθώ-ματά του και αμέσως μετά η αυτοθυσία του γενναίου “Πρωτέα”, που βυθίστηκε αύτανδρος, επέφεραν ισχυρά πλήγματα στο ρεύμα ανεφοδιασμού του ιταλικού στρατού και κατέπληξαν τον ελεύθερο μα-χόμενο κόσμο, με τον απίστευτο ηρωισμό και θάρρος των Κυβερνητών και των πλη-ρωμάτων.Ο θρασύς Ιατρίδης και ο ευγενικός Χα-τζηκωνσταντής έμειναν στην ιστορία για διαφορετικούς λόγους, αλλά με το κοινό χαρακτηριστικό της περιφρόνησης προς τον θάνατο και της αγάπης για την πα-τρίδα.Παράλληλα, μαζί με τα κατορθώματα του ελληνικού στρατού στα βουνά της Ηπεί-ρου και της Αλβανίας, τα επιτεύγματα του Ναυτικού και πρωτίστως των υπο-βρυχίων, σκόρπιζαν ρίγη έξαλλου ενθου-

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ

σιασμού στον ελληνικό λαό.Τα πέντε εναπομείναντα υποβρύχια μετα-στάθμευσαν κι αυτά, τον Απρίλη του ΄41, μαζί με τον λοιπό στόλο στην Αλεξάνδρεια για να συνεχίσουν τον αγώνα της μαχό-μενης Ελλάδας, ένα αγώνα που δεν στα-μάτησε ποτέ τα τριάμισυ χρόνια σκλα- βιάς της χώρας.Ο “Γλαύκος” χτυπήθηκε στο λιμάνι της Μάλτας από γερμανική αεροπορική επι-δρομή τον Απρίλη του ΄42.Ο “Τρίτων” στο στενό του Καφηρέως τον Νοέμβρη του ΄42 πολέμησε τον άνισο αγώνα, αφού αναγκάσθηκε, μετά από επι-κή καταδίωξη 5,5 ωρών και 49 βόμβες βάθους που εβλήθηκαν εναντίον του, να αναδυθεί και να αντιπαλαίψει τον διώκτη του προσφέροντας την δική του συνεισφο-ρά αίματος αυτών που σκοτώθηκαν και αιχμαλωσίας αυτών που επέζησαν.Τέλος ο “Κατσώνης” με Κυβερνήτη τον θρυλικό Βασίλη Λάσκο τον Σεπτέμβρη του ΄43 δίδαξε τον κόσμο όλο, πως οι ήρωες ξέρουν να πεθαίνουν πολεμώντας απελπισμένα μέχρι την τελευταία στιγμή. Εκεί στα νερά της Σκιάθου, που από τότε τον τιμά κάθε χρόνο, αναγκάσθηκε να αναδυθεί και να αναμετρηθεί με τη γερ-μανική ανθυποβρυχιακή κορβέτα στην οποία μάλιστα, με το κανόνι της πλώρης του, επέφερε σημαντικά πλήγματα. Μεγά-λο μέρος του πληρώματος απωλέσθηκε, ενώ ο ίδιος ο Λάσκος σκοτώθηκε επάνω στο κανόνι. Οι επιζήσαντες σύρθηκαν στην αιχμαλωσία. Ο Ύπαρχος Τσουκαλάς και οι Υπαξιωματικοί Αντωνίου και Τσίγκρος διέφυγαν κολυμπώντας βγήκαν στη Σκιά-θο και μετά από περιπέτειες κατέβηκαν στην Αλεξάνδρεια να συνεχίσουν τον πόλεμο.Ο “Παπανικολής” και ο “Νηρέας”, μαζί με τον “Πιπίνο” και τον “Ματρώζο” που προστέθηκαν στο δυναμικό της Διοική-σεως Υποβρυχίων κατά τη διάρκεια του πολέμου, επέστεψαν στην ελεύθερη Ελ-λάδα το ΄44 και αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα του μεταπολεμικού υποβρύχιου στολίσκου μας.Με τις ηρωικές παρακαταθήκες των ενδό- ξων νεκρών σαν βάση εκκίνησης, οι άνδρες των υποβρυχίων συνεχίζουν σήμε-ρα να αποτελούν ένα από τα αρτιότερα επαγγελματικώς τμήματα του Στόλου μας.Το υλικό της Διοικήσεως Υποβρυχίων εί-ναι από τα πλέον σύγχρονα στον κόσμο και τα πληρώματα διέρχονται σχολές επαγ-γελματικής κατάρτισης ανάλογα με τον βαθμό και την ειδικότητά τους.Με σταθερότητα, επαγγελματισμό, προσή-λωση στο καθήκον και αγάπη για την Πατρίδα, συνιστούν θανάσιμη απειλή για όποιον διανοηθεί να αμφισβητήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στις θάλασσες που την περιβρέχουν.Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος αισθά-νεται υπερήφανο για το σημερινό του αφιέρωμα στα Υποβρύχια.

Ιωάννης Παλούμπης

Το υποβρύχιο “Κατσώνης”

ΗΔΡΑΣΗΤΩΝΕΛΛΗΝΙΚΩΝΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ


---------------------------------------------------------------

Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1)Του Θωμά Π. Κατωπόδη, Αντιναυάρχου Π.Ν. (εα)Επίτιμου Αρχηγού Στόλου---------------------------------------------------------------

ΓΕΝΙΚΑΤο υποβρύχιο “Κατσώνης“ (Υ-1) ήταν το πρώτο της σειράς των δύο υποβρυχίων τύπου Schneider-Laubeuf που ναυπηγήθηκαν στη Γαλλία κατόπιν παραγγελίας, το 1925, της Ελληνικής Κυβέρνησης με δαπάνες του Ελληνικού Δημοσίου. Το άλλο υποβρύχιο του ιδίου τύπου ήταν το “Παπανικολής” (Υ-2). Η καθέλκυση του υποβρυχίου εγένετο στις 20 Μαρτίου 1926 στα ναυπηγεία F. et Chantiers de la Mediterranee στην Havre1. Η παραλαβή του υποβρυχίου και η ύψωση της Ελληνικής Σημαίας εγένετο στις 8 Ιουνίου 1928 στην Havre με πρώτο Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Αρβανίτη Κωνσταντίνο.Το υποβρύχιο κατέπλευσε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνος στις 21 Ιουνίου 1928.Το υποβρύχιο “Κατσώνης“ (Υ-1) ήταν το δεύτερο πλοίο του Ελλη-νικού Πολεμικού Ναυτικού που έφερε αυτό το όνομα. Το πρώτο πλοίο με το ίδιο όνομα ήταν ένα Θωρακισμένο Εύδρο- μο (Ελαφρό Καταδρομικό) 7.000 τόνων, το οποίο είχε παραγγελ-θεί το 1913 σε αγγλικά ναυπηγεία παρόμοιο με του αγγλικού τύπου Chatham, αλλά το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό δεν το παρέλαβε ποτέ, επειδή η αγγλική κυβέρνηση κάτεσχε όλα τα πλοία που βρίσκονταν σε αγγλικά ναυπηγεία κατά την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και εντάχθηκε στο Βρετανικό Στόλο με το όνομα Chester.Το όνομα αυτό εδόθη στα πλοία προς τιμήν του διάσημου θαλασ-σομάχου Λάμπρου Κατσώνη (Λιβαδειά 1752 - Καράσοϊ Κριμαίας 1804). Τα γενικά χαρακτηριστικά του Υ/Β ήταν τα ακόλουθα:


Εκτόπισμα εν επιφανεία 605 τόνοι2

Εκτόπισμα εν καταδύσει 778 τόνοι3

Μέγιστο Μήκος 63 μέτρα

Μέγιστο Πλάτος 5,4 μέτρα

Μέγιστο Βύθισμα 3,65 μέτρα

Πρόωση 2 Μηχανές Diesels τύπου Schneider-Carels 1.300 HP2 Ηλεκτροκινητήρες 1000 HP2 έλικες

Μεγίστη ταχύτητα Εν επιφανεία 14 κόμβοιΕν καταδύσει 9,5 κόμβοι

Ακτίνα Ενεργείας Εν επιφανεία, μεγίστη 3.500 μίλιαμε ταχύτητα 10 κόμβων.Εν καταδύσει, μεγίστη 100 μίλια με ταχύτητα 5 κόμβων.

Μέγιστο Βάθος Καταδύσεως 90 μέτρα4

Οπλισμός 6 Τορπιλοσωλήνες των 21’’,4 πρωραίους (2 εσωτ. και 2 εξωτ.) και 2 πρυμναίους εξωτερικούς1 Πυροβόλο των 100 χιλ.2 ΠολυβόλαΜπορούσε να φέρει 13 τορπίλες και 100 βλήματα των 100 χιλ.

Πλήρωμα 6 Αξιωματικοί, 39 Υπαξιωματικοί και Ναύτες

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΔΡΙΑΤΙΚΗΣτις 28 Οκτωβρίου 1940, με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου το υποβρύχιο ήταν ετοιμοπόλεμο στο Ναύσταθμο Σα-λαμίνος και κατόπιν Διαταγής του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, που είχε την άμεση διοίκηση των υποβρυχίων, τέθηκε μαζί με το υποβρύχιο “Τρίτων” (Υ-5) στη διάθεση του Αρχηγού Στόλου Υποναυάρχου Επαμεινώνδα Καββαδία, για ανάληψη πολεμικών επιχειρήσεων.Κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου το “Κατσώνης“ έλαβε μέρος σε τέσσερις (4) πολεμικές περιπολίες στην Αδρια-τική.Για την δεύτερη περιπολία του απέπλευσε από το Ναύσταθμο Σαλαμίνος, με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Αθανάσιο Σπανίδη, το απόγευμα της 22ας Δεκεμβρίου 1940 με κατεύθυνση προς την διώρυγα της Κορίνθου. Έβρεχε, το σκοτάδι ήταν βαθύ και η ορα- τότητα ελάχιστη. Ο πλους ήταν δύσκολος, εντούτοις, το πρωί της 23ης Δεκεμβρίου, ο “Κατσώνης“ εξερχόταν στο Ιόνιο και στρεφόταν προς βορρά. Αυτή τη φορά ο τομέας του ήταν βορειότερα στην Αδριατική, στη περιοχή “Μ” μεταξύ των παραλλήλων 40ο 55’ και 42ο 20’ βόρειου πλάτους και ανατολικά του μεσημβρινού 18ο 07’ Α, μέχρι τις εχθρικές αλβανικές ακτές. Στη περιοχή αυτή έφθασε την νύκτα της 24ης Δεκεμβρίου 1940, έπειτα από κουραστικό πλου, υπό λίαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ελάχιστη ορατότητα και σφοδρότατη τρικυμία.

Η ίδια κατάσταση του καιρού εξακολούθησε και την πρώτη ημέ-ρα της περιπολίας του, ανήμερα Χριστούγεννα του 1940, κατά την οποία κάποιο σύρμα, πιθανότατα αγκυροβολημένης νάρκης, σύρθηκε στην αριστερά πλευρά του υποβρυχίου, που έπλεε εν καταδύσει.Το πρωί της 26ης Δεκεμβρίου 1940, περιπολούσε έξω από τον κόλπο του Δρίνου, βόρεια του Αγίου Ιωάννη της Μέδουας με την προσδοκία συνάντησης εχθρού, παραπλέοντας τις ακτές εκείνες. Πράγματι, νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας, εντόπισε εμπο-ρικό σκάφος που βγήκε από τον κόλπο, αλλά σε μεγάλη απόσταση, που εκτιμήθηκε σε περισσότερο από 10.000 μέτρα. Ο “Κατσώνης” κινήθηκε αμέσως για επίθεση και έσπευσε ολοταχώς προς τον εχθρό. Έβαλε μάλιστα εναντίον του τρεις (3) τορπίλες, αλλά χω-ρίς αποτέλεσμα, λόγω της μεγάλης απόστασης. Το εμπορικό αντιλήφτηκε τις τορπίλες, άλλαξε πορεία και συνέχισε κοντά στις Γιουγκοσλαβικές ακτές τόσο, ώστε να αποκλείεται στον Κυβερνή-τη του υποβρυχίου η συνέχιση της επίθεσης με πολυβόλο εντός των σερβικών χωρικών υδάτων. Βέβαιος, εξάλλου, ο Κυβερνή-της του υποβρυχίου, ότι το προσβληθέν εμπορικό πλοίο θα είχε ήδη αναφέρει, μέσω ασυρμάτου, για την επίθεση εναντίον του, απομακρύνθηκε προς βορρά με την πρόθεση να παραμείνει για 24 ώρες μακριά από τον τομέα του.Όμως, το βράδυ της ημέρας εκείνης, έπειτα από διαταγή του



Α.Δ.Υ., αναστρέφει προς νότο για να εγκαταστήσει περιπολία μεταξύ Μπρίντιζι και Δυρραχίου. Το υποβρύχιο συνέχισε τον πλου προς το Μπρίντιζι υπό σφοδρότατη και επακμάζουσα κακοκαι-ρία, τη γνωστή «μπόρα» της Αδριατικής, μέχρι το βράδυ της 28ης Δεκεμβρίου 1940. Τότε, λόγω της σκληρότητας του καιρού, ανα-γκάσθηκε να αναστρέψει προς βορρά, για να μπορέσει να συνεχί-σει την περιπολία του με ευνοϊκότερη κατάσταση της θάλασσας έξω από τους κόλπους του Δρίνου και Δυρραχίου.Στη 1 το μεσημέρι της 29ης Δεκεμβρίου 1940, βόρεια του κόλπου Δρίνου, το υποβρύχιο κινήθηκε για επίθεση εναντίον φορτηγού, εκτοπίσματος 4.000-5.000 τόνων. Η επίθεση αυτή δεν έγινε και λόγω της ατέλειας των περισκοπίων και γιατί ο ελίγδην πλους του φορτηγού το έφερε σε πολύ μικρή απόσταση από το υποβρύχιο. Θα ήταν ίσως δυνατή η επανάληψη της επίθεσης, αλλά οι μικρές πιθανότητες επιτυχίας και η προηγηθείσα ατυχία κατά την πρώτη επίθεση επέδρασαν ψυχολογικά στον Κυβερνήτη του “Κατσώνη” και δεν διέταξε εκσφενδόνιση τορπιλών. Επρόκειτο για στιγμιαία απώλεια της αυτοπεποίθησής του. Την ομολογεί ο ίδιος στην ανα-φορά του με επαινετή ειλικρίνεια και ανδρική αυτοκριτική5.Η ακάματη όμως επιμονή του Κυβερνήτου να περιπολεί κοντά στις ακτές έφερε το πολυπόθητο αποτέλεσμα και η τύχη χαμογέλασε στο “Κατσώνη”. Στις 08.20 της 31ης Δεκεμβρίου 1940 εντόπισε, με το περισκόπιο, ιταλικό πετρελαιοφόρο 600 τόνων, έξω από το Δυρράχιο. Το υποβρύχιο κινήθηκε αμέσως εναντίον του και λίγο μετά έβαλε κατά του στόχου, από απόσταση περίπου 500 μέτρων, δύο (2) τορπίλες που αν και διασταύρωσαν τον στόχο δεν τον πέτυχαν, πιθανώς λόγω του μικρού του βυθίσματος. Ο Κυβερνήτης του υποβρυχίου βλέπει τον στόχο να διαφεύγει και πάλι. Μολονότι ο εχθρός φαινόταν να είναι εξοπλισμένος, διατάσσει εξόρμηση με το πυροβόλο, αναδύθηκε δίπλα του και άρχισε να του ρίχνει με τα πυροβόλα του. Έντρομοι οι επιβαίνοντες στο πετρελαιοφόρο άρχισαν να εγκαταλείπουν το πλοίο και να ρίχνονται στη θάλασσα, ενώ ο “Κατσώνης” έβαλλε συνεχώς εναντίον του. Από τις εκρή-ξεις των οβίδων προκλήθηκε πυρκαγιά με πελώριες φλόγες και, τελικά το ιταλικό πλοίο φλεγόμενο και ακυβέρνητο βυθίσθηκε πλησίον των εκεί ακτών. Οι ναυαγοί δεν περισυλλέγησαν, διότι το υποβρύχιο αμέσως μετά τις βολές καταδύθηκε και ολοταχώς απομακρύνθηκε για να αποφύγει τυχόν εντοπισμό του από αεροσκάφη. Μετά την απομάκρυνση εκ του τόπου της επιθέσεως, συνέχισε εν καταδύσει προς Μπρίντιζι. Το υπόλοιπο της περιπολίας του μέχρι της 1ης Ιανουαρίου 1941 τελείωσε χωρίς τίποτα το αξιόλογο και το πρωί της 4ης Ιανουαρίου 1941 επέστρεψε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνος.Το αποτέλεσμα της εύστοχης περιπολίας του, ο Κυβερνήτης του “Κατσώνη” ανέφερε με σήμα του της 3ης Ιανουαρίου προς

τον Α.Σ. και τον Α.Δ.Υ. Μόλις την επόμενη ημέρα κατέπλευσε στο Ναύσταθμο ο “Κατσώνης”, με ημερησία διαταγή του ο Α.Δ.Υ. εξέφραζε με ενθουσιασμό την εξαιρετική ευαρέσκειά του προς τον Κυβερνήτη Υποπλοίαρχο Αθανάσιο Σπανίδη, για την τόλμη και αποφασιστικότητα την οποία επέδειξε κατά τη συνάντησή του με το εχθρικό σκάφος. Αλλά και στην απόρρητη αναφορά του σχετικά με την πολεμική αυτή περιπολία του “Κατσώνη”, ο Α.Δ.Υ. τόνιζε, ότι η εξόρμηση με πυροβόλο «αποτελεί πράξη εξαιρετικά ριψοκίνδυνη και αποδεικνύει την ορμητικότητα και το επιθετικό πνεύμα από τα οποία διαπνέεται ο Κυβερνήτης του υποβρυχίου αυτού». Μετά τις προτάσεις του Α.Δ.Υ., η Κυβέρνηση, δια Βασιλικού Διατάγματος από 5 Ιανουαρίου 1941, προήγαγε σε Αντιπλοίαρχο “έπ’ ανδραγαθία”, τον Κυβερνήτη του Κατσώνη, διότι ήδη από τις 31 Δεκεμβρίου 1940 που ευρίσκετο σε πολεμική περιπολία είχε προαχθεί στο βαθμό του Πλωτάρχη, και του απένει-με το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας «δι΄ αποδεδειγμένην επί του πεδίου της μάχης ηρωϊκήν πράξιν υπερβαίνουσαν κατά πολύ την εκτέλεσιν του καλώς εννοουμένου καθήκοντος, επισύρουσαν ανεπιφυλάκτως τον θαυμασμόν και την εκτίμησιν της γενικής γνώμης και αποτελούσαν ανδραγάθημα». Συγχρόνως, με το ίδιο Βασιλικό Διάταγμα απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως στους 4 αξιωματικούς και ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως στους 41 υπαξιωματικούς, διόπους και ναύτες που συμμετείχαν στην περιπολία αυτή, «δια διακεκριμμένας πράξεις ας εξετέλεσαν επί του πεδίου της μάχης»6.Στις 14 Ιανουαρίου 1941, το ιταλικό πολεμικό ανακοινωθέν παρα-δέχθηκε την βύθιση του μικρού φορτηγού, χωρίς όμως να ανα- φέρει ούτε το όνομα ούτε το μέγεθός του. Την πλήρη επιβε-βαίωση και εξακρίβωση του ονόματος του βυθισθέντος πλοίου

Πάνω αριστερά: Καθέλκυση του Υ/Β “Κατσώνης” στα Ναυπηγεία της Toulon Πάνω δεξιά: Το υποβρύχιο “Κατσώνης” κατά την κατασκευή του στα ναυπηγεία Gironde & Loire στην Τουλόν, 1925-1926. Κάτω: Τελετή καθέλκυσης του Υ/Β “Κατσώνης” στα Ναυπηγεία της Toulon.



παρείχε η από 4 Φεβρουαρίου 1941 ρηματική διακοίνωση της γιουγκοσλαβικής πρεσβείας στην Αθήνα προς το Υπουργείο Εξω-τερικών. Με αυτήν η γιουγκοσλαβική Κυβέρνηση διαμαρτυρόταν για την καταβύθιση του ιταλικού ατμόπλοιου Quinto, 531 τόνων από το ελληνικό υποβρύχιο “Κατσώνης”, που παραβίασε τα χωρι-κά της ύδατα7. Ζητούσε περαιτέρω εξηγήσεις εκ μέρους της ελληνικής Κυβέρνησης για το συμβάν και τη διαβεβαίωση, ότι θα ληφθούν εκ μέρους της τα αναγκαία μέτρα, ώστε στο μέλλον να είναι σεβαστά από τα ελληνικά πολεμικά τα γιουγκοσλαβικά χωρικά ύδατα. Την βύθιση του ιταλικού ατμόπλοιου επιβεβαίω-σε και το βρετανικό Ναυαρχείο με την υπ΄αριθ. L 1537/47 από 16 Μαΐου 1947 επιστολή του προς τον Έλληνα Ναυτικό Ακόλουθο στο Λονδίνο8. Ο Αρχηγός Στόλου Υποναύαρχος Επαμεινώνδας Καββαδίας στην Έκθεση Α’ και στις παραγράφους 237-239 περιγράφει τα σχετικά με την περιπολία του “Κατσώνη”, της οποίας τονίζει την αξία και επιπλέον, δίνει την πληροφορία ότι το βυθισθέν ιταλικό πετρελαιοφόρο “Quinto” ήταν χωρητικότητας 531 τόνων. Επίσης, ο Α. Σ. προσθέτει, ότι στη διαμαρτυρία της γιουγκοσλαβικής Κυ-βέρνησης η ελληνική Κυβέρνηση απάντησε με την παρατήρηση, ότι παράβαση της ουδετερότητας αποτελούσε και η δίοδος στρατιωτικών ενισχύσεων μέσω των θαλασσών ουδέτερου κρά-τους.

ΑΠΟΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΥ ΚΑΤΣΩΝΗΣΤο απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου στις 19 Απριλίου 1941 το υποβρύχιο “Κατσώνης”, με Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Αθανά-σιο Σπανίδη και Ύπαρχο τον Πλωτάρχη Πλάτωνα Λίβα, μαζί με το υποβρύχιο Γλαύκος και το βοηθητικό “Ήφαιστος” αποχαιρέτησαν τον ελεύθερο ακόμη Ναύσταθμο Σαλαμίνος, που σε λίγο θα έπε-φτε στα χέρια του Γερμανού κατακτητή. Εντάχθηκαν σε μεγάλη νηοπομπή δέκα εννέα (19) φορτηγών πλοίων που απέπλευσε από τον όρμο του Φαλήρου, την οποία συνόδευε το βρετανικό καταδρομικό “Carlisle” και δύο (2) βρετανικά αντιτορπιλικά. Η νηοπομπή αυτή, στην οποία εντάχθηκαν από τη Σούδα το θωρηκτό “Αβέρωφ” και τα αντιτορπιλικά “Κουντουριώτης”, “Ασπίς” και Νίκη, κατέπλευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 16.00 της 23ης Απριλίου 19419.

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗΣτις 24 Μαρτίου 1943, μετά από ταλαιπωρία δύο ετών για επι-σκευή ενός υποβρυχίου που έπρεπε να έχει παροπλισθεί πριν από μερικά χρόνια, το υποβρύχιο Κατσώνης απέπλευσε στις 18.00 από την πλευρά του συνοδού πλοίου υποβρυχίων “Κορινθία” από το λιμάνι της Βηρυτού10, για την πρώτη του περιπολία από την Μέση Ανατολή, χάρις στην επιμονή και υπομονή του Κυβερνή-τη του και τον επαγγελματισμό του πληρώματός του.Η περιπολία θα γινόταν στο Αιγαίο σε συνδυασμό με την επιχεί-ρηση BORING, αποβίβαση πρακτόρων και υλικού στη νήσο Δα-σκαλιό στη Πελοπόννησο.Στις 19.50 της 31ης Μαρτίου το υποβρύχιο αποβίβασε με επι-τυχία τους δύο πράκτορες στο Πόρτο-Φωκιανό της Ανατολικής Πελοποννήσου. Την επομένη, 1η Απριλίου, κοντά στο ακρωτήριο Μαλέα εντόπισε τρία ιστιοφόρα. Κατά την νηοψία που ακολούθησε διαπιστώθηκε ότι ήταν Ελληνικά και μετέφεραν λάδι και σταφί-δα για τα λαϊκά συσσίτια της Αθήνας. Έτσι ο Κυβερνήτης Βασίλης Λάσκος τα άφησε να φύγουν, πήρε όμως μαζί του το Ναύτη Χριστόφορο Μητσιάλη, από την Κέρκυρα, του πληρώματος των ιστιοφόρων που εθελοντικά ζήτησε να παραμείνει στο υποβρύχιο και του έδωσε το παρατσούκλι “Λάφυρο”11. Απ’ αυτόν ο Λάσκος πληροφορήθηκε ότι αναμενόταν να καταπλεύσει στο λιμάνι του Γυθείου μια γερμανική ναρκοθέτιδα.Αμέσως έπλευσε προς εκεί ο “Κατσώνης” και κατά το μεσημέρι της 2ας Απριλίου περιπολούσε, εν καταδύσει, έξω από το Γύθειο. Μέσα στο λιμάνι εντόπισε ένα ιταλικό ιστιοφόρο των 500 τόνων, ενώ νωρίς το απόγευμα εντοπίστηκε η γερμανική ναρκοθέτιδα, επανδρωμένη με ιταλικό πλήρωμα, που καλά καμουφλαρισμένη κατόρθωσε να εισέλθει στο λιμάνι και να παραβάλει. Λίγο πριν νυχτώσει η ναρκοθέτιδα μεθόρμισε και πρυμνοδέτησε κάθετα στο στόμιο του λιμανιού. Στις 20.26 το υποβρύχιο πλησίασε σε

περισκοπικό βάθος μέχρι 400 μέτρα έξω από το στόμιο, αναδύ-θηκε για μικρό χρονικό διάστημα δια χρήσεως των πηδαλίων, λόγω ύπαρξης αβαθών (βάθος θαλάσσης 18 μέτρα) και έβαλε τρεις τορπίλες. Αμέσως μετά έστρεψε, καταδύθηκε και πριν αρχί- σει να απομακρύνεται ακούστηκαν δύο ισχυρές εκρήξεις. Από το περισκόπιο φάνηκε να φωτίζεται μέσα στη νύκτα όλο το Γύθειο και να χάνεται κατόπιν μέσα σε πελώρια σύννεφα μαύρου καπνού.Η μεγάλη επιτυχία του “Κατσώνης” αναγγέλθηκε από τον αγγλικό ραδιοφωνικό σταθμό της Βηρυτού, λέγοντας ότι, οι τορπίλες του ελληνικού υποβρυχίου εξερράγησαν στο κρηπίδωμα, ανατίναξαν δύο πλοιάρια με πυρομαχικά και από τις εκρήξεις των πυρομα-χικών εβλήθη και βούλιαξε η ναρκοθέτιδα σκοτώνοντας ταυ-τόχρονα και είκοσι (20) Ιταλούς12.Η πολεμική αυτή περιπολία όμως, επεφύλαξε και δεύτερη επι-τυχία. Στις 5 Απριλίου 1943 στις 10.00 έξω από την Κύθνο, υπό λίαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες, χιονοθύελλα και ελαχίστη ορατότητα, προσέβαλε από απόσταση 400 μέτρων με τρεις τορ-πίλες το υπό Γερμανική Σημαία έμφορτο Ισπανικό φορτηγό San Isidoro 1.500 τόνων. Το εμπορικό πλοίο επλήγη επιτυχώς και προσπάθησε να προσαράξει στην ακτή της Κύθνου. Το υποβρύχιο με ταχεία ανάδυση και εξόρμηση με το πυροβόλο του επέτυχε την τελική βύθιση του φορτηγού, με πέντε (5) βολές του πυροβόλου του.Την επομένη το “Κατσώνης” τελείωσε την ένδοξη περιπολία του και μετά τέσσερις ημέρες, στις 10.45 της 10ης Απριλίου 1943, επέστρεψε στην Βηρυτό και παρέβαλε στην αριστερά πλευρά του “Κορινθία”.Ο Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων Πλοίαρχος Στέφανος Τσιρι-μώκος και ο Άγγλος Αρχιεπιστολεύς της Διοικήσεως Υποβρυχίων Henry Baker χαρακτήρισαν την όλη συμπεριφορά του υποβρυ- χίου κατά την πολεμική περιπολία αξιόλογη και μαχητικά οργα-νωμένη, παρά την διετή επισκευή, την ψυχική και σωματική κόπωση και το πλήθος των απογοητεύσεων κατά την διάρκεια της επισκευής. Τέλος σημειώνουν ότι η αποστολή εκτελέσθηκε με μεγάλο επιθετικό πνεύμα, πείσμα και υπομονή και ότι τα απο-τελέσματα μιλούν μόνα τους. Επίσης δια Βασιλικού Διατάγματος της 2ας Ιουνίου 1943, απενεμήθησαν ο Πολεμικός Σταυρός Α’ Τά-ξεως στον Κυβερνήτη Αντιπλοίαρχο Βασίλειο Λάσκο, ο Πολεμι- κός Σταυρός Β’ Τάξεως στον Ύπαρχο Υποπλοίαρχο Ηλία Τσουκαλά (Β΄ Απονομή), ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως στον Ανθυπο-πλοίαρχο Στέφανο Τρουπάκη και το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων στους λοιπούς Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Ναυτοδιόπους (48 άτομα), «διότι επέδειξαν εξαιρετικήν τόλμην και αφοσίωσιν προς το καθήκον κατά περιπολίαν του Υποβρυχίου “Κατσώνης” ου ήσαν πλήρωμα, επιτυχόντες την καταβύθισιν εχθρικού εμφόρτου φορτηγού ως και εξοπλισμένου περιπολικού εντός του λιμένος Γυθείου αποσπάσαντες τα συγχαρητήρια των προϊσταμένων των Αγγλικών και Ελληνικών Αρχών». Επίσης, η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Αγγλίας απένειμε στον Αντιπλοίαρχο Βασίλειο Λάσκο το D.S.O. (Distinguished Service Order), στον Υποπλοίαρχο Ηλία Τσουκαλά το D.S.C. (Distinguished Service Cross) και στους, Σημαιοφόρο (ΠΣ) Μηχ. Κωνσταντίνο Ξένο, Σημαιοφόρο (ΠΣ) Τορπ. Μηνά Καβαλούδη, Κελευστή Πυρ. Λεωνίδα Στάμου και Κελευστή Ηλεκ. Βασίλειο Ράντο το D.S.M. (Distinguished Service Medal).Τα διάσημα των απονεμηθέντων Μεταλλίων επέδωσε στους συγ-γενείς των φονευθέντων ο Αρχηγός του Στόλου της Μεσογείου Ναύαρχος Sir John H.D. Cunningham την 23ην Απριλίου 1945 παρουσία του Αντιναυάρχου Αρχηγού Στόλου Π. Βούλγαρη και άλλων ανωτάτων και ανωτέρων Βρετανών και Ελλήνων Αξιω-ματικών επί του Αγγλικού Καταδρομικού “Ajax” στον Πειραιά13.Στις 21 Μαΐου 1943 το “Κατσώνης” απέπλευσε από την Βηρυτό14 για νέα πολεμική περιπολία και εκτέλεση των επιχειρήσεων AN-CIENT15 και DELICACY16, στο Βόρειο Αιγαίο. Στις 27 και 28 Μαΐου με επιτυχία αποβίβασε πράκτορες και υλικό σε δύο σημεία βό- ρεια της Κύμης. Στις 29 Μαΐου, με σοβαρό πρόβλημα στις μηχα-νές του, καταδύθηκε και περιπολούσε βόρεια του στενού μεταξύ Άκρας Σηπιάδας και Σκιάθου. Στις 16.15 εντόπισε, δια του περισκοπίου, εμπορικό ατμόπλοιο 1.000 τόνων με κατεύθυνση από τον φάρο Λευτέρη προς βορρά. Στις 17.45 έβαλε εναντίον του δύο τορπίλες από τις οποίες η μία το προσέβαλε. Το εμπορικό πλοίο μετά την επίθεση έστρεψε και προσάραξε στην ακτή της άκρας



Σηπιάδας. Αμέσως τότε το υποβρύχιο εκτελεί ανάδυση και βάλλει κατ’ αυτού 36 βλήματα δια του πυροβόλου, εκ των οποίων τα 25 έπληξαν τον στόχο. Για να το βυθίσει έβαλε, από εν επιφανεία, ακόμη μία τορπίλη εξ αποστάσεως 300-400 μέτρων που αν και προσέκρουσε επάνω στο στόχο δεν εξερράγη αλλά άλλαξε πορεία και σφηνώθηκε στην άμμο. Από το εμπορικό πλοίο, που ήταν το ισπανικό “Rigel”, το υποβρύχιο περισυνέλλεξε τον Ισπανό πλοίαρχό του και τέσσερεις Έλληνες ναυτικούς.Μετά την λήξη της περιπολίας του ο Έλληνας και ο Άγγλος Διοι-κητής του απηύθυναν επαινετικά σήματα και συγχαρητήρια τηλε-γραφήματα. Ακόμη, στην επιθεώρηση που ακολούθησε από τον Υπουργό Ναυτικών, Σοφοκλή Βενιζέλο, ο ίδιος ο Υπουργός εξέφρασε την ευαρέσκειά του με το παρακάτω σήμα17:“Αυτήν την στιγμήν έλαβον γνώσιν της εκθέσεως της δευτέρας σας πολεμικής περιπολίας και των επ΄ αυτής κρίσεων του Διοι-κητού Υποβρυχίων και Αρχιεπιστολέως Βρετανού Αντιπλοιάρχου Baker/// Εις Κυβερνήτην Αντιπλοίαρχον ΛΑΣΚΟΝ, Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Ναύτας ΚΑΤΣΩΝΗ εκφράζω την πλήρη μου ευαρέσκεια και τα θερμά μου συγχαρητήρια διότι μάχονται υπό τοιαύτας τραγικάς συνθήκας λειτουργίας υλικού με τόσον λαμπρά αποτελέσματα δια τα οποία υπερηφανευόμεθα όλοι οι Έλληνες/// Υπουργός Ναυτικών ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ”.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΕΡΙΠΟΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΗΡΩΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥΣτις 20.45 της 5ης Σεπτεμβρίου 1943 το “Κατσώνης” απέπλευσε από την Βηρυτό για νέα πολεμική περιπολία στο βορειοδυτικό Αιγαίο και την εκτέλεση της επιχειρήσεως SELLING18 στην νοτιο-

ανατολική ακτή της Εύβοιας, που το πεπρωμένο του ήθελε να είναι η τελευταία του.Στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου πριν περάσει το στενό μεταξύ Κρήτης–Κάσου συνάντησε πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ισχυρό κυματισμό με ισχυρούς ανέμους αλλά και σειρά βλαβών στο υλικό, που λόγω παλαιότητας δεν άντεχε άλλο. Οι κυριότερες ήταν, διαρροή πετρελαίου στο θαλάσσερμα Νο 4, διαρροή καυ- σαερίων από τον αριστερό σιγαστήρα, μηδενική μόνωση στον

Τα Υ/Β “Κατσώνης”, “Παπανικολής“, “Πρωτεύς“ πλευρισμένα στον Ήφαιστο λίγο πριν από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. Στο βάθος διακρίνεται το Θ/Κ “Αβέρωφ”.

Το υποβρύχιο “Κατσώνης” στο στάδιο της κατασκευής στα ναυπηγεία Gironde & Loire στην Τουλόν, 1925-1926.



αριστερό κινητήρα και σε ηλεκτρικά μηχανήματα, θραύση ανεπίστροφου βαλβίδας εκδιώξεως Νο 5 θαλασσέρματος και θραύση βαλβίδας ελαίου πηδαλίων βάθους. Ορισμένες απ’ αυτές αποκαταστάθηκαν έστω και πρόχειρα στις 8 Σεπτεμβρίου εν επιφανεία νότια της Κάσου, εκτός από την χαμηλή μόνωση του αριστερού κινητήρα. Το υποβρύχιο συνέχισε τον πλου του με έναν άξονα, χωλό και καρτερικό, αλλά με πίστη ότι θα εκπλήρωνε και αυτή την αποστολή του. Στις 21.00 της 12ης Σεπτεμβρίου αποβίβασε στις νοτιοανατολικές ακτές της Εύβοιας το Συνταγματάρχη Φραδέλο για μυστική αποστολή, στα πλαίσια της επιχείρησης SELLING.Το ίδιο βράδυ, στις 01.30 της 13ης Σεπτεμβρίου, κατά νηοψία σε δύο ιστιοφόρα19, ο Λάσκος πληροφορήθηκε για κινήσεις του εχθρού. Έτσι σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές στη Σκιάθο ελλιμενιζόταν σχεδόν κάθε βράδυ ένα Γερμανικό Ναρκαλιευτικό το οποίο την ημέρα εκτελούσε περιπολία στο στενό του Τρίκερι, ενώ από την Θεσσαλονίκη επρόκειτο να αποπλεύσει το υπό γερμανική κατοχή Γαλλικό μεταγωγικό Simfra μεταφέροντας στο Πειραιά αδειούχους Γερμανούς στρατιώτες. Στις 18.30 της 13ης Σεπτεμβρίου υποχρέωσε ένα νέο ιστιοφόρο με πέντε βολές πυροβόλου να σταματήσει, το οποίο ήταν κενό φορτίου και πήγαινε στη Σκύρο.Τη νύκτα της 13ης προς 14ην Σεπτεμβρίου το Κατσώνης, υπό σε- ληνόφως και πλέοντας εν επιφανεία πέρασε το στενό Αλλονή- σου - Σκοπέλου και εγκατέστησε περιπολία βόρεια της Σκιάθου και ανατολικά του Πηλίου, αναμένοντας να περάσει το μεταγωγικό Simfra.Στις 04.00 της 14ης Σεπτεμβρίου έλαβε σήμα να μετακινηθεί προς την Ικαρία, επειδή όμως ξημέρωνε, ο Λάσκος αποφάσισε να παραμείνει στην περιοχή και το βράδυ να κινηθεί προς την Ικαρία.Όταν άρχισε να νυκτώνει το υποβρύχιο πήρε πορεία να βγει από το στενό και να κινηθεί προς την Ικαρία. Τότε εντόπισε ιστιοφόρο και όταν αναδύθηκε δίπλα του για έρευνα φάνηκε στον ορίζοντα καπνός. Αμέσως ο Λάσκος διέταξε το ιστιοφόρο να απομακρυνθεί και εκτιμώντας ότι πρόκειται για το αναμενόμενο μεταγωγικό καταδύθηκε και πήρε πορεία προσεγγίσεως, διατάχθηκε πολε-μική έγερση και προετοιμασία των πρωραίων και πρυμναίων τορπιλοσωλήνων. Μόλις βράδιασε το υποβρύχιο αναδύθηκε, επειδή από το περισκόπιο η παρατήρηση ήταν αδύνατη και συνέ- χισε να πλησιάζει τον στόχο. Η ομοχειρία του πυροβόλου κα-τέλαβε τις θέσεις της και στην γέφυρα ευρίσκοντο πλην του Κυβερνήτου Αντιπλοιάρχου Βασίλη Λάσκου, ο Υποπλοίαρχος Στέ-φανος Τρουπάκης, ο Ανθυποπλοίαρχος Σοφοκλής Μυκόνιος και ο Έφεδρος Σημαιοφόρος Παύλος Λαμπρινούδης, εγγονός του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη. Ο Ύπαρχος του υποβρυχίου, Υποπλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς ευρίσκετο στο Κεντρικό Διαμέ- ρισμα για να συντονίζει την εκτέλεση των διαταγών του Κυβερ-νήτου. Ο “Κατσώνης” έπλεε εν επιφανεία προς το ερχόμενο προς αυτόν πλοίο, το οποίο αιφνιδίως όταν τούτο ευρίσκετο σε από-σταση 2.000 μέτρων, εξέπεμψε σήμα αναγνωρίσεως. Ήταν πλέον προφανές ότι ο στόχος δεν ήταν το Simfra αλλά πολεμικό πλοίο και ο Λάσκος διέταξε ταχεία κατάδυση και όλοι οι ευρισκόμενοι επί της γέφυρας πήδησαν από τον πυργίσκο στο εσωτερικό του υποβρυχίου. Ο εχθρός ήταν μια γερμανική ανθυποβρυχιακή κορβέτα 1.000 τόνων που άρχισε να εκπέμπει με τη συσκευή εντοπισμού υποβρυχίων (A.S.D.I.G.), ενώ ήδη είχε βάλει την πρώτη δέσμη βομβών βάθους. Η δόνηση ήταν ισχυρή. Ακολού-θησε βολή και δεύτερης και τρίτης δέσμης βομβών βάθους. Ο κύριος φωτισμός του υποβρυχίου έσβησε. Διαρροές άρχισαν να παρουσιάζονται. Ο σφυροκοπανισμός του Κατσώνη από την εχθρική κορβέτα συνεχίστηκε. Η κάθοδος του πυργίσκου και η πρυμναία κάθοδος δεν άντεξαν, υποχώρησαν και τόνοι νερού μπήκαν μέσα στο υποβρύχιο, τα πηδάλια βάθους αχρηστεύθηκαν, έγινε σωρεία βραχυκυκλωμάτων, το χλώριο εκλύετο από την συστοιχία και οι πυξίδες ανετράπησαν. Το σκάφος πλέον διέρρεε και ήταν ακυβέρνητο.Τότε ο Λάσκος διέταξε, την μοναδική λύση που είχε απομείνει, ανάδυση με την γενική εκδίωξη των θαλασσερμάτων και “εξόρμηση δια του πυροβόλου”. Το Κατσώνης αναδύθηκε και χω- ρίς δυνατότητα προώσεως αποφάσισε να αντιτάξει ότι του απέμει-

νε μέχρις εσχάτων μια και ούτε ο Λάσκος ήταν απ’ αυτούς που παραδίδονται ούτε το πλήρωμά του θέλησε ποτέ να μάθει πως υποστέλλεται η Ελληνική Σημαία του “Γέρο-ΚΑΤΣΩΝΗ” τους μπροστά στον εχθρό.Το πυροβόλο επανδρώθηκε και άρχισαν επιτυχή βολή κατά της γερμανικής κορβέτας. Ταυτόχρονα ο Σημαιοφόρος Παύλος Λα-μπρινούδης και ο Υποκελευστής Α’ Σημ. Σ. Χαρίδης βάλλουν εναντίον της κορβέτας με το πρυμναίο πολυβόλο. Το υποβρύχιο δέχεται τότε καταιγιστικά πυρά από την γερμανική κορβέτα και κυριολεκτικά φλέγεται από τις εκρήξεις.Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε. Η ομοχειρία του πυροβόλου προ-σπαθεί να κάνει τα αδύνατα δυνατά αλλά ένας-ένας όλοι οι άνδρες της σκοτώνονται και αντικαθίστανται απ’ αυτούς που άρχισαν να ανεβαίνουν από το εσωτερικό του υποβρυχίου. Ακόμα και ο ίδιος ο Λάσκος πήδηξε κοντά στο πυροβόλο και άρχισε να βοηθά την επεναγέμισή του. Σε λίγο όμως θα τον βρει ένα εχθρικό βλήμα και θα πέσει νεκρός πάνω στο αγαπημένο του πλοίο, που και αυτό περνούσε τις τελευταίες του στιγμές, περνώντας στην αιωνιότητα μέσα από την Ελληνική Ιστορία.Η εικόνα της καταστροφής ήταν πλήρης. Μερικοί από το πλή-ρωμα είχαν πέσει στη θάλασσα, ο Ύπαρχος του υποβρυχίου, Υπο-πλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς ευρισκόμενος στο εσωτερικό του προσπάθησε να θέση σε κίνηση τις μηχανές και πράγματι η δεξιά μηχανή λειτούργησε και το υποβρύχιο κινήθηκε προς τα εμπρός με συνέπεια η κορβέτα να αποτύχει στον πρώτο εμβολισμό που προσπάθησε, απομακρύνθηκε και επέστρεψε εμβολίζοντας το υποβρύχιο στο πρυμναίο μέρος της αριστεράς πλευράς, μεταξύ της αριστερής πετρελαιοδεξαμενής και του θαλασσέρματος Νο 5, σε στίγμα 39ο 20΄,5 Β και 23ο 23΄Α. Κατά τον εμβολισμό το πλήρωμα της γερμανικής κορβέτας έβαλε ταυτόχρονα με φορητά όπλα και χειροβομβίδες εναντίον του υποβρυχίου. Από τις 12 βολές του υποβρυχίου 4 ή και 5 πέτυχαν το στόχο.Οι εικόνες που ακολούθησαν ήταν γεμάτες χαλασμό, φρίκη, πόνο, θάνατο αλλά και αυτοθυσία, ηρωισμό και δόξα. Η επιφάνεια της θάλασσας γέμισε πετρέλαιο. Το υποβρύχιο έπαιρνε θετικό εκκρεμές και έκλινε προς τα αριστερά, ο Ύπαρχος εξετέλεσε ο ίδιος τους απαιτούμενους χειρισμούς ώστε το υποβρύχιο να επανεύρει για λίγο την πλευστότητά του και διέταξε την εγκατάλειψη του σκάφους. Οι λίγοι που είχαν απομείνει εντός του υποβρυχίου έσπευσαν να εξέλθουν. Τέσσερις εξ αυτών, φονευθέντες από τα εχθρικά πυρά, σφηνώθηκαν στην κάτω κάθοδο του πυργίσκου και παρά τις προσπάθειες δεν κατέστη δυνατόν να απελευθερωθούν. Εντός του υποβρυχίου η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική και αφό-ρητη από τις αναθυμιάσεις της συστοιχίας και τους καπνούς των πυρκαγιών. Και όταν ο Ύπαρχος απελπίσθηκε για την διάσωση των σφηνωμένων, άνοιξε τα εξαεριστικά των θαλασσερμάτων για να επιταχυνθεί η βύθιση του σκάφους. Στο επικρατούν σκότος και στην αποπνικτική ατμόσφαιρα έσπευσε προς την πρωραία κάθοδο και με τους Υποκελευστές Αριστείδη Αναστόπουλο, Κυριάκο Σε-λάκη και τον Άγγλο σύνδεσμο κατόρθωσαν να την ανοίξουν και ενώ το υποβρύχιο βυθιζόταν, εξήλθε τελευταίος και μαζί με τους άλλους έπεσαν στη θάλασσα. Έπειτα από λίγα δευτερόλεπτα “Ο “Κατσώνης” με το ιερό του φορτίο, το νεκρό του Λάσκου κ’ εκείνων που πέσανε στη γέφυρα, στο κανόνι, στον πυργίσκο, καταδύθηκε τελευταία του φορά, ανήμερα του Σταυρού ! Κατέβηκε ολόρθος, με την πρύμη, και δεν σταμάτησε, όπως συνήθως, στο βάθος το περισκοπικό! Τράβηξε, συνέχεια, στις 10, τις 20, τις 30 οργιές… και κατέβαινε, κατέβαινε’ ασταμάτητα!.. Πέρασε το βάθος ασφαλείας, ξεπέρασε το όριο αντοχής, κ’ έφτασε στις 150…, στις 250…, στις 350 οργιές!...Τι φοβερό βάθος! Ποτέ Υ/Β δεν πήγε τόσο!Μα σα βρήκε βυθό, ακούμπησε και σταμάτησε. Χώθηκε μες στην άμμο σα φέρετρο, με τους νεκρούς του, κ’ έπειτα έγειρε στο ένα του πλευρό. Μες στο πηχτό σκοτάδι της αβύσσου το βαθύχρωμο κουφάρι δε διακρινόταν πια !Μόνο κάποιο μπακίρι, που το κάρφωσαν στη μπάντα του πυργίσκου τη μέρα που πρωτοβαφτίστηκε, φωσφόριζε τώρα μες στη θάλασσα και θα φωσφορίζει πάντα ως ψηλά στα περήφανα ελληνικά ακρογιάλια το διακριτικό αριθμό «Υ1».20 Στη τελευταία του αυτή κατάδυση παρέσυρε μαζί του τριάντα δύο (32) ήρωες με πρώτο τον Λάσκο, ενώ άλλοι δέκα εννέα



(19), οι περισσότεροι λαβωμένοι, πιάστηκαν αιχμάλωτοι από την γερμανική κορβέτα.Ο Ύπαρχος, Υποπλοίαρχος Η. Τσουκαλάς, ο Υποκελευστής Β’ Πυρ. Αναστάσιος Τσίγκρος και ο Υποκελευστής Β΄ Αρμ. Αντώνιος Αντωνίου, κατόρθωσαν κολυμπώντας να απομακρυνθούν και να βγουν, οι δύο πρώτοι μετά από 7,5 ώρες κολύμπι στη Σκιάθο και ο τρίτος μετά από 14 ώρες κολύμπι στο Πήλιο. Και οι τρεις μετά από μεγάλη περιπέτεια γύρισαν στην Μέση Ανατολή και συνέχισαν τον αγώνα. Οι διασωθέντες Αντώνιος Αντωνίου και Αναστάσιος Τσίγκρος προήχθησαν έπ’ ανδραγαθία με Βασιλικό Διάταγμα από 18 Ιανουαρίου 1944 σε Υποκελευστές Α’. Επίσης, με Βασιλικό Διάταγμα από 5 Φεβρουαρίου 1944 απενεμήθη το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας στον Υποπλοίαρχο Ηλία Τσουκαλά και το Αργυρούν Αριστείο Ανδρείας στους Υποκελευστές Α΄ Α. Αντωνίου και Α. Τσίγκρον. Υπό της Α.Μ. του Βασιλέως της Αγγλίας απονεμηθήκαν, το Βρετανικό Παράσημο D.S.C. (Distinguished Service Cross), (δεύτερη απονομή), στον Υποπλοίαρχο Τσουκαλά και το D.S.M. (Distinguished Service Medal) στους Υποκελευστές Α΄ Α. Αντωνίου και Α. Τσίγκρον.Στους απολεσθέντες απενεμήθησαν οι μετά θάνατον τιμές και διακρίσεις και με Βασιλικό Διάταγμα της 4ης Δεκεμβρίου 1943 προήχθησαν όλοι έπ’ ανδραγαθία κατά ένα βαθμό. Με άλλο Β.Δ. της 4ης Δεκεμβρίου 1943 απονεμήθηκε το Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας στον Αντιπλοίαρχο Βασίλειο Λάσκο και ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως σ’ όλους τους απωλεσθέντες. Η γερμανική κορβέτα περισυνέλεξε, δέκα πέντε (15) επιζώντας Έλληνας Υπαξιωματικούς και Ναύτες, δύο (2) από την ομάδα αποβάσεως και δύο (2) Βρετανούς συνδέσμους. Αρχικά μετα-φέρθηκαν στον Πειραιά και κρατήθηκαν για λίγες ημέρες στις φυλακές ΑΒΕΡΩΦ, στη συνέχεια μέσω Γιουγκοσλαβίας στάλθηκαν στο γερμανικό στρατόπεδο ναυτικών αιχμαλώτων στο MARLAG πλησίον της Βρέμης. Στο ανωτέρω στρατόπεδο παρέμειναν κρατούμενοι μέχρι της απελευθερώσεώς των την 28η Απριλίου 1944, από τα προελαύνοντα συμμαχικά στρατεύματα. Στους ανωτέρω με Βασιλικό Διάταγμα της 29ης Ιανουαρίου 1948 απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως.Ο Βρετανός σύνδεσμος, Υποπλοίαρχος Hector J. C. Horgan, στην

αναφορά του, μετά την απελευθέρωσή του τον Απρίλιο του 1944, εκφράστηκε με σεβασμό και έκπληξη για όλο το προσωπικό του Κατσώνης, για το πώς αντιμετώπιζε το παλαιό υλικό και πως πολεμούσε τον εχθρό “ακόμα και με τα νύχια” και εξαίρει το θάρρος, την ικανότητα και την ψυχραιμία του Υπάρχου του υποβρυχίου Υποπλοιάρχου Ηλία Τσουκαλά.Ο Κυβερνήτης της γερμανικής κορβέτας, Πλωτάρχης Volhein, απέδωσε φόρο τιμής στον ΛΑΣΚΟ και τα λιοντάρια του, ενώ όλη η Ανωτέρα Διοίκηση Υποβρυχίων και ο Ελληνικός Στόλος ήταν απαρηγόρητος για το χαμό αλλά και βαθιά συγκινημένος και εθνικά

Το πλήρωμα του Υ/Β “Κατσώνης” κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Το υποβρύχιο “Κατσώνης“ κατά την κατασκευή του στα ναυπηγεία Gironde & Loire στην Τουλόν, 1925-1926.



ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΩΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1)

1. Αντιπλοίαρχος ΛΑΣΚΟΣ Βασίλειος

2. Υποπλοίαρχος ΜΥΚΟΝΙΟΣ Σοφοκλής

3. Ανθυποπλοίαρχος ΤΡΟΥΠΑΚΗΣ Στέφανος

4. Έφεδρος Σημαιοφόρος ΛΑΜΠΡΙΝΟΥΔΗΣ Παύλος

5. Σημαιοφόρος Π.Σ. Τορπ. ΚΑΒΑΛΟΥΔΗΣ Μηνάς

6. Σημαιοφόρος Π.Σ. Μηχ. ΞΕΝΟΣ Κωνσταντίνος

7. Αρχικελευστής Μηχ. ΧΡΥΣΟΧΕΡΗΣ Ηρακλής

8. Αρχικελευστής Μηχ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΖΑΣ Νικόλαος

9. Κελευστής Αρμ. ΜΑΡΑΛΕΤΟΣ Δημήτριος

10. Κελευστής Πυρ. ΣΤΑΜΟΥ Λεωνίδας

11. Κελευστής Ηλεκ. ΡΑΝΤΟΣ Βασίλειος

12. Κελευστής Μηχ. ΜΑΓΙΑΤΗΣ Προκόπης

13. Υποκελευστής Α’ Τορ. ΜΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗΣ Νικόλαος

14. Υποκελευστής Α’ Ηλεκ ΒΛΑΧΑΚΗΣ Απόστολος

15. Υποκελευστής Β’ Ηλεκ. ΚΡΕΣΤΑΣ Αναστάσιος

16. Υποκελευστής Β’ Μηχ. ΚΟΥΒΕΛΗΣ Δημήτριος

17. Υποκελευστής Β’ Ηλεκ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Ιωάννης

18. Υποκελευστής Β’ Μηχ. ΤΣΑΤΣΑΡΗΣ Λουκάς ή Ελευθέριος

19. Υποκελευστής Β’ Μηχ ΤΣΑΚΩΝΑΣ Λουκάς

20. Υποκελευστής Β’ Μηχ. ΣΕΛΑΚΗΣ Κυριάκος

21. Δίοπος Τορ. ΠΛΑΤΙΔΗΣ Ευστάθιος

22. Δίοπος Τορ. ΞΕΠΑΠΑΔΕΑΣ Σωτήριος

23. Δίοπος Σημ. ΑΛΕΞΙΟΥ Χρήστος

24. Δίοπος Ηλεκ. ΘΥΜΑΡΑΣ Νικόλαος

25. Δίοπος Μηχ. ΛΗΜΝΑΙΟΣ Μιχαήλ

26. Ναύτης Αρμ. ΜΗΤΣΙΑΛΗΣ Χριστόφορος

27. Ναύτης Ηλεκ. ΚΟΥΡΜΟΥΖΗΣ Νικόλαος

28. Ναύτης Ηλεκ. ΠΡΙΝΤΖΟΣ Δημήτριος

29. Ναύτης Ηλεκ. ΖΩΓΡΑΦΟΣ Αναστάσιος

30. Ναύτης Τηλ. ΛΕΝΤΖΑΚΗΣ Γεώργιος

31. Ναύτης Μηχ. ΜΟΣΧΟΝΑΣ Νικόλαος

32. Ναύτης Μηχ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣ Αριστείδης

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΙΣΘΕΝΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1)

1. Αρχικελευστής Τορ. ΛΑΣΚΟΣ Βασίλειος

2. Κελευστής Τηλ. ΜΥΚΟΝΙΟΣ Σοφοκλής

3. Κελευστής Τορ. ΤΡΟΥΠΑΚΗΣ Στέφανος

4. Υποκελευστής Α’ Σημ. ΛΑΜΠΡΙΝΟΥΔΗΣ Παύλος

5. Υποκελευστής Α’ Τηλ. ΚΑΒΑΛΟΥΔΗΣ Μηνάς

6. Υποκελευστής Β’ Αρμ. ΞΕΝΟΣ Κωνσταντίνος

7. Υποκελευστής Β’ Αρμ. ΧΡΥΣΟΧΕΡΗΣ Ηρακλής

8. Υποκελευστής Β’ Αρμ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΖΑΣ Νικόλαος

9. Υποκελευστής Β’ Τηλ. ΜΑΡΑΛΕΤΟΣ Δημήτριος

10. Υποκελευστής Β’ Ηλεκ. ΣΤΑΜΟΥ Λεωνίδας

11. Υποκελευστής Β’ Εσχ. ΡΑΝΤΟΣ Βασίλειος

12. Δίοπος Νοσοκ. ΜΑΓΙΑΤΗΣ Προκόπης

13. Ναύτης Σημ. ΜΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗΣ Νικόλαος

14. Ναύτης Μηχ. ΒΛΑΧΑΚΗΣ Απόστολος

15. Ναύτης Τορ. ΚΡΕΣΤΑΣ Αναστάσιος

1. Υποπλοίαρχος HORGAN J. C.

2. Υπαξιωματικός Τηλ. SMITH L. J.

1. Ανθυπίλαρχος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

2. Λοχίας ΤΖΑΒΑΡΑΣ Β.

1 Η πληροφορία είναι από το Γαλλικό JANE’S (έκδοση 1929), ενώ κατά το Αγγλικό JANE’S (έκδοση 1930) καθελκύστηκε στα ναυπηγεία Chantiers de la Gironde στο Bordeaux. Και ο Αντιναύαρχος Παΐζης στα «Πλοία του Π.Ν.» (Β΄ έκδοση) σελ. 81 αναφέρει ως ναυπηγείο κατασκευής το de la Gironde. 2 Κατά το Αγγλικό JANE’S (έκδοση 1930, σελίδα 247) ήταν 576 τόνων.3 Ως ανωτέρω σημείωση 2, ήταν 775 τόνων.4 Κατά το Αγγλικό JANE’S (έκδοση 1930, σελ. 247), μέγιστο βάθος καταδύσεως ήταν 40 οργιές (73,2 μέτρα).5 Έκθεση Αντιναυάρχου Δ. Γ. Φωκά (έκδοση ΓΕΝ 2002), σελ. 158.6 Αρχιπλοιάρχου Ν. Ι. Λάχανου, ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΔΑΦΝΕΣ, έκδοση Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Αθήνα 1991, σελ. 45.7 Έκθεση Αντιναυάρχου Δ. Γ. Φωκά: ο.π. σελ. 159.8 WHI. 9000, EXT. 929 ADMIRALTY L 1537/47 London, S.W.I. 16th May, 1947Dear Captain Kyris,With………………..2. It has been ascertained however, that operations by Greek subma-rines on the datesWhich you mention had the following results:

(A)……..(B)……..(C) 31st December, 1940 - Steamship Quinto (531 tons) Torpedoed and sunk by gunfire from submarine off Antivari.

3. ……………..Believe me,

Yours very truly (Signed) RICHMOND WALLOW

9 Έκθεση Αντιναυάρχου Δ. Γ. Φωκά: ο.π. σελ. 302 και 315.10 Σύμφωνα με την αναφορά του Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ 44/14-4-1943.11 Πλοιάρχου Η. Τσουκαλά, Υ/B Υ-1, εκδόσεις νηρεύς, Αθήνα 1972, σελ. 29.12 Πλοιάρχου Η. Τσουκαλά έ.α. σελ. 32.13 Αρχιπλοιάρχου Ν. Ι. Λάχανου, έ.α. σελ. 156-158.14 Σύμφωνα με αναφορά του ΑΔΥ Αντιπλοιάρχου Γ. Λαμπρινόπουλου, Αριθ. Πρωτ. Α/281 από 28-6-1943, όπου αφορά το ιστορικό της πολεμικής αυτής περιπολίας.15 Αποβίβαση δύο (2) Ελλήνων πρακτόρων.16 Αποβίβαση τριών (3) Ελλήνων πρακτόρων και υλικού.17 ΗΩΠ (Ημερομηνία Ώρα Προελεύσεως) σήματος 261200 Ιουνίου 1943.18 Σύμφωνα με την αναφορά του ΑΔΥ Πλοιάρχου Σ. Τσιριμώκου, με Αριθ. Πρωτ. Α/448 από 2-12-1943.19 Αναφορά ΑΔΥ ο.π.: ήταν ελληνικά με ελληνικά πληρώματα και έπλεαν το ένα από Σκύρο για Ύδρα και το άλλο από Θεσσαλονίκη για Σαλαμίνα.20 Πλοιάρχου Ηλία Τσουκαλά έ.α. σελ. 150.21 Αρχιπλοίαρχος Ν.Γ.Δαμβέργης ΠΝ (εα), Ο ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, έκδοση Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, Αθήνα 1995, σελ. 84.

υπερήφανος για τον ηρωισμό του υποβρυχίου “Κατσώνης”.Ο Διοικητής του 1ου Αγγλικού Στολίσκου Υποβρυχίων στα συλ-λυπητήριά του έγραφε: “Οι άνδρες αυτοί μας ενέπνευσαν το παράδειγμα της αφοσιώσεως στο καθήκον και την αυτοθυσία”.Τέλος ο Άγγλος Ναύαρχος συμπλήρωσε ότι: “το υποβρύχιο “Κα- τσώνης” είχε προσφέρει γενναίο και αποδοτικό έργο στην υπό-θεση των συμμάχων και η απώλειά του θα παραμείνει για πολύ αισθητή”.Επίσης στην Έκθεση που απέστειλε στον Πλοίαρχο (εα) Ηλία Τσουκαλά στις 23 Ιουνίου 1966 ο Γερμανός Υγειονομικός βαθμο- φόρος Erich Leisner, ο οποίος επέβαινε στη Γερμανική ανθυπο-βρυχιακή κορβέτα (UJ-2101) ανέφερε ότι από τα πυρά του υπο-βρυχίου σκοτώθηκε ένας ναύτης και τραυματίστηκαν 8, μεταξύ των οποίων ο Ύπαρχος της κορβέτας και ο ίδιος στο γόνατο. Επίσης εκθειάζει τους άνδρες του πληρώματος του “Κατσώνης” για το θάρρος και την επιμονή να υπερασπιστούν την τιμή των όπλων τους μέχρις εσχάτων21.



---------------------------------------------------------------

Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5)Του Τιμόθεου Μασούρα, Αντιναυάρχου Π.Ν. (εα)Επίτιμου Αρχηγού Στόλου, Γεν. Γραμματέα Ν.Μ.Ε.---------------------------------------------------------------

ΓΕΝΙΚΑΤο υποβρύχιο “Τρίτων” (Υ-5) ήταν το τρίτο της σειράς των τεσσάρων υποβρυχίων τύπου Loire-Simonot, που ναυπηγήθηκαν στη Γαλ-λία μεταξύ των ετών 1927 και 1930 κατόπιν παραγγελίας της Ελληνικής Κυβέρνησης με δαπάνες του Ελληνικού Δημοσίου1. Τα άλλα υποβρύχια του ιδίου τύπου ήταν τα “Πρωτεύς” (Υ-3), “Νη- ρεύς” (Υ-4) και “Γλαύκος” (Υ-6). Το υποβρύχιο Τρίτων καθελκύ- στηκε στις 4 Απριλίου 1928 στα ναυπηγεία Ateliers et Chantiers de la Loire στη Νάντη της Γαλλίας. Η παραλαβή του υποβρυχίου και η ύψωση της Ελληνικής Σημαίας εγένετο, μαζί με το υποβρύχιο Νηρεύς (Υ-4), στις 15.30 της 28ης Φεβρουαρίου 1930, ημέρα Παρασκευή, στον λιμένα Laninon της Βρέστης με πρώτο Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Πρωτοπαπά Πέτρο2.Τo υποβρύχιo κατέπλευσε έξωθι της Καστέλας, μαζί με το υπο- βρύχιο “Νηρεύς” στις 07.20 της 26ης Απριλίου 1930 όπου, συνά-ντησαν τα υποβρύχια “Κατσώνης”, “Παπανικολής” και “Πρωτεύς”, και όλα μαζί αγκυροβόλησαν στο Φαληρικό Δέλτα. Εκεί τα επι-θεώρησε ο Υπουργός των Ναυτικών κ. Αργυρόπουλος Περικλής3, και μετά την επιθεώρηση και τα πέντε υποβρύχια κατέπλευσαν στις 10.45 στο Ναύσταθμο Σαλαμίνος.Το υποβρύχιο “Τρίτων” (Υ-5) είναι το πρώτο πλοίο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού που έφερε αυτό το όνομα.Το υποβρύχιο όφειλε το όνομά του στην θαλάσσια θεότητα της ελληνικής μυθολογίας, τον Τρίτωνα, ο οποίος αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ησίοδο,4 ως γιος της Αφροδίτης και του Ποσειδώνα, ο οποίος κατοικούσε στα χρυσά ανάκτορα των γο-νέων του, στον βυθό της θάλασσας. Στην αρχαιοελληνική τέχνη απεικονίζεται όμοιος στο σώμα με τους άλλους θαλάσσιους θεούς, αλλά από τις λαγόνες και κάτω καταλήγει σε ουρά ψαριού5. Κύριο σύμβολο του Τρίτωνα είναι η θαλάσσια κόγχη, με την οποία σάλπιζε με διαταγή του Δία για να καταπραΰνουν τα κύματα και, η οποία επίσης έβγαζε ήχους στους οποίους τίποτε δεν μπορούσε να αντισταθεί.Τα γενικά χαρακτηριστικά του Υ/Β ήταν τα ακόλουθα6:

Εκτόπισμα εν επιφανεία 780 τόνοιΕκτόπισμα εν καταδύσει 960 τόνοιΜέγιστο Μήκος 70 μέτραΜέγιστο Πλάτος 6 μέτραΜέγιστο Βύθισμα 4 μέτραΠρόωση 2 μηχανές DIESEL τύπου Sulzer,

1.420 ΗΡ 2 ηλεκτροκινητήρες 1.200 ΗΡ2 άξονες

Μεγίστη ταχύτητα Εν επιφανεία 14 κόμβοιΕν καταδύσει 9,5 κόμβοι

Ακτίνα Ενεργείας7 Εν επιφανεία, μεγίστη 4.000 ναυτικά μίλια με ταχύτητα 10 κόμβων.Εν καταδύσει, μεγίστη 100 ναυτικά μίλια με ταχύτητα 5 κόμβων.

Οπλισμός8 8 τορπιλοσωλήνες των 21 ιντσών(6 εσωτερικούς πρωραίους και 2 εσωτερικούς πρυμναίους)1 πυροβόλο των 100 χιλ.1 πυροβόλο των 40 χιλ.Μπορούσε να φέρει εν αποθέσει:8 τορπίλες & 150 βλήματα των 100 χιλ.

Μέγιστο Βάθος Καταδύσεως9 40 οργιές (73,2 μέτρα)

Πλήρωμα 41 άτομα

Το υποβρύχιο “Τρίτων”, κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου έκανε πέντε (5) πολεμικές περιπολίες στην Αδριατική, εκ των οποίων η πέμπτη ήταν λίαν επιτυχής.

ΠΕΜΠΤΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΠΟΛΙΑ (ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΕΠΟΣ)Πολύ πρωί της 16ης Μαρτίου 1941 το υποβρύχιο Τρίτων, με Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Γεώργιο Ζέπο, απέπλευσε από τον Ναύσταθμο Σαλαμίνος για εκτέλεση πολεμικής περιπολίας στην Αδριατική. Τα μεσάνυκτα της ίδιας ημέρας, 16/17 Μαρτίου, πέρα-σε από το Δουκάτο (Κάβος της Κυράς) της Λευκάδας και έπλευ- σε προς την Αδριατική. Κατά το μεσημέρι, όμως, της 17ης Μαρ-τίου, ο Πλωτάρχης Γεώργιος Δημητρακόπουλος, που επέβαινε στο υποβρύχιο ως εκπαιδευόμενος Κυβερνήτης υπέστη πνευ-μονική αιμορραγία από παλαιό τραύμα στο στήθος10, λόγω της οποίας ο Κυβερνήτης αναγκάσθηκε να καταπλεύσει στο Βαθύ της Ιθάκης, όπου αποβίβασε τον ασθενή Πλωτάρχη, τον οποίον παρέλαβε και μετέφερε στην Πάτρα το ειδικά απεσταλμένο τορ-πιλοβόλο “Κίος”.Το υποβρύχιο παρέμεινε στο Βαθύ της Ιθάκης την ημέρα της 18ης Μαρτίου και το βράδυ απέπλευσε κατευθυνόμενο στην περιο- χή της περιπολίας του, στην οποία εισήλθε τα μεσάνυκτα της 19/20 Μαρτίου 1941.Τις ημέρες εκείνες, λόγω του συνεχούς ρεύματος ενισχύσεων από την μητροπολιτική Ιταλία προς την Αλβανία, ο Βρετανός Ναύαρχος της Μεσογείου αποφάσισε να εγκαταστήσει περιπολία βρετανικού υποβρυχίου προς το εσωτερικό της Αδριατικής και βορειότερα των περιοχών περιπολίας των ελληνικών υποβρυ-χίων. Για τον λόγο αυτό, διαβιβάσθηκαν σχετικές ειδοποιήσεις μέσω του Βρετανού ναυτικού ακολούθου στην Αθήνα. Αρχικά, επρόκειτο να περάσει το στενό του Οτράντο, ανεβαίνοντας προς βορρά, το βρετανικό υποβρύχιο “Tetarch” τη νύχτα της 19/20 Μαρτίου. Αργότερα, όμως, ο Βρετανός Στόλαρχος ειδοποίησε, ότι αντί για το “Tetarch” θα σταλθεί για περιπολία το υποβρύχιο “Regent”, το οποίο θα περάσει το στενό του Οτράντο τη νύχτα της 21/22 ή της 22/23 Μαρτίου. Την τελευταία αυτή μεταβολή δεν γνώριζε ο “Τρίτων” και όταν στις 09.00 της 20ης Μαρτίου, τα υδρόφωνα του σημείωσαν ήχο έλικας, νόμιζαν ότι επρόκειτο για το ανερχόμενο υποβρύχιο “Tetarch”. Μία ώρα αργότερα, διαπιστώθηκε καπνός από την κατεύθυνση των ήχων και έγινε αντιληπτό από εκεί πλωτό νοσοκομείο. Στη συνέχεια, νέα περισκοπική παρατήρηση του “Τρίτωνος” εντόπισε σε απόσταση 6.000 μέτρων εμπορικό σκάφος 4.000 τόνων, ενώ πρώραθεν και πρύμνυθέν του δύο μικρά σκάφη, ίσως ρυμουλκά. Συνοδευόταν από τορπιλοβόλο τύπου “Spica”, ενώ από πάνω τους πετούσαν υδροπλάνα. Η ισχυρή αυτή συνοδεία, η λιπαρά γαλήνη που επικρατούσε και η μεγάλη έγκλιση του στόχου, έπεισαν τον Κυβερνήτη να παραιτηθεί από κάθε ιδέα προσβολής.Οι δύο επόμενες ημέρες της περιπολίας του, κατά τις οποίες παρέμεινε κοντά στις ακτές της αλβανογιουγκοσλαβικής με-θορίου, δεν παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Το πρωί, όμως, της 23ης Μαρτίου (09.34), τα υδρόφωνα και η περισκοπική παρατήρηση αποκάλυψαν εχθρική νηοπομπή, η οποία έπλεε σε δύο στήλες με κατεύθυνση από το Μπρίντιζι στο Δυρράχιο και συνοδευόταν από αεροσκάφη. Της στήλης προς βορρά, η οποία βρισκόταν και σε μεγαλύτερη κάθετη απόσταση, προηγείτο αντιτορπιλικό τύπου “Sarigo”. Για τον λόγο αυτό, έστω και αν έχανε το πλεονέκτημά του να βρίσκεται προς την διεύθυνση του ηλίου, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” αποφάσισε, περνώντας μεταξύ των δύο στηλών, να προσβάλει αυτή που ήταν προς νότο. Η στήλη αυτή αποτελείτο από 4 πλοία: ένα επιβατηγό 7.000-8.000 τόνων, δύο μικρά φορτηγά 2.000-3.000 τόνων και ένα μεγάλο φορτηγό 12.000 τόνων. Η νηοπομπή συνοδευόταν από αεροσκάφη, ίσως και από άλλα αντιτορπιλικά, τα οποία όμως δεν αντιλήφθηκε ο Κυβερνήτης, γιατί ούτε ο χρόνος ούτε η απόλυτη γαλήνη της θάλασσας, του επέτρεψαν να εκτελέσει περισσότερες περισκοπικές παρατηρήσεις. Στην αρχή, αποφα-σίσθηκε η προσβολή του μεγαλύτερου φορτηγού σκάφους. Επει-δή, όμως, οι επόμενες περισκοπικές παρατηρήσεις έδειξαν άλλο αντιτορπιλικό που ελισσόταν κοντά του, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” άλλαξε στόχο και επιτέθηκε εναντίον του προπλέοντος επιβατηγού. Στις 10.23, άρχισε από απόσταση 750 μέτρων τη βολή τεσσάρων (4) τορπιλών, από τις οποίες οι τρεις (3) εξερράγησαν επί του στόχου και ακούσθηκαν με ευκρίνεια από τον “Τρίτωνα”. Το υποβρύχιο, μετά την προσβολή του, κράτησε πορεία αντίθετη της νηοπομπής και στη συνέχεια κράτησε, περιμένοντας την δράση



των αντιτορπιλικών εναντίον του. Πράγματι, από τις 10.25 μέχρι τις 11.42, υπέστη σκληρή δίωξη και εβλήθησαν εναντίον του 17 βόμβες βυθού, οι οποίες εξερρυγνύοντο σε μικρές αποστάσεις, γιατί οι δονήσεις που υφίστατο το υποβρύχιο ήταν βίαιες και ο κρότος των εκρήξεων εκκωφαντικός. Η λειτουργία των υδροφώνων του υποβρυχίου, κατά την διάρκεια της δίωξής του, δεν υπήρξε απόλυτα ικανοποιητική. Για τον λόγο αυτό, για δύο σχεδόν ώρες μετά την επίθεσή του, ο “Τρίτων” παρέμεινε σχεδόν κρατημένος σε μέση απόσταση 1.000 μέτρων από τη θέση στην οποία είχε βάλλει τις τορπίλες του. Στις 13.40, τα αντιτορπιλικά έπαψαν να ακούγονται από τα υδρόφωνα. Λίγο αργότερα, στις 14.15, εντοπίσθηκε και πάλι ο “Τρίτων” από εχθρικά αντιτορπιλικά, τα οποία διαδρομούσαν από πάνω του χωρίς να ρίξουν βόμβες βυθού. Τέλος, στις 18.30, η πρώτη περισκοπική παρατήρηση μετά την επίθεση φανέρωσε ελεύθερο ορίζοντα και ο “Τρίτων”, που αναδύθηκε ύστερα από μία ώρα, έπλευσε ολοταχώς για να εξέλθει από την περιοχή περιπολίας του. Ο επανάπλους προς τον Ναύσταθμο Σαλαμίνος υπήρξε ομαλός. Πέρασε το Δουκάτο (Κάβο της Κυράς) κατά τις 23.00 της 24ης Μαρτίου, ανέφερε προς τον Α.Δ.Υ. με τον ασύρματο τα σχετικά με την επιτυχή επίθεσή του και κατέπλευσε στη βάση του το απόγευμα της 25ης Μαρτίου 1941.Μετά τον κατάπλου του, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” Πλωτάρχης Γεώργιος Ζέπος, υπέβαλε λεπτομερή Έκθεση για την περιπολία του και για την επίθεσή του εναντίον της εχθρικής νηοπομπής και έπλεκε το εγκώμιο του προσωπικού του πλοίου του. Ιδιαίτερα, τόνιζε τη δράση του Υπάρχου του, Υποπλοιάρχου Επαμεινώνδα Κοντογιάννη, κατά τους χειρισμούς του στη βολή δέσμης τορπιλών, που εκτελέσθηκε για πρώτη φορά, και τη μετέπειτα τέλεια ζύγιση του υποβρυχίου, χάρη στην οποία κατά τη δίωξη ο “Τρίτων” μπόρεσε να παραμείνει σε σταθερό βάθος για μεγάλο χρονικό διάστημα11.Μετά την υποβολή της Έκθεσης του Κυβερνήτου, ο Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων Πλοίαρχος Αθανάσιος Ξηρός απένειμε με ημερήσια διαταγή του εύφημη μνεία προς τον Κυβερνήτη, τους Αξιωματικούς και το Πλήρωμα του “Τρίτωνος”. Επιπλέον, εισηγήθηκε στον Αρχηγό Στόλου Υποναύαρχο Επαμεινώνδα Καββαδία την απονομή της μεγαλύτερης ηθικής αμοιβής στον Κυβερνήτη, ηθικής αμοιβής στον Ύπαρχο και εύφημου μνείας στους υπόλοιπους Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και άνδρες του πληρώματος. Ο Αρχηγός Στόλου υιοθέτησε τις προτάσεις αυτές, με κάποιες μικρές μεταβολές. Εν τω μεταξύ και για να ενθαρρύνει τις προτεινόμενες επιβραβεύσεις, βεβαιωνόταν αμέσως τη φο- ρά αυτή, ότι η επίθεση του “Τρίτωνος” υπήρξε πράγματι αποτελε-σματική και πως το βυθισθέν επιβατηγό ήταν το πετρελαιοκίνητο Carnia, 5.451 τόνων, το οποίο εξέπεμψε και σήμα κινδύνου. Η επιτυχία της επίθεσης επιβεβαιώθηκε απόλυτα και μεταπολεμικά από το βρετανικό Ναυαρχείο12, στα χέρια του οποίου πέρασαν τα επίσημα ιταλικά αρχεία και οι πίνακες απωλειών του εχθρού.

Με Βασιλικό Διάταγμα της 3ης Απριλίου 1941 προήχθη έπ’ ανδραγαθία στον βαθμό του Αντιπλοιάρχου ο Κυβερνήτης Πλω-τάρχης Γεώργιος Ζέπος και του απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυ-ρός Α’ Τάξεως «δι΄ αποδεδειγμένην επί του πεδίου της μάχης ηρωϊκήν πράξιν υπερβαίνουσαν κατά πολύ την εκτέλεσιν του καλώς εννοουμένου καθήκοντος, επισύρουσαν ανεπιφυλάκτως τον θαυμασμόν και την εκτίμησιν της γενικής γνώμης και αποτελούσαν ανδραγάθημα». Με το ίδιο Βασιλικό Διάταγμα απο-νεμήθηκε: στους Υποπλοιάρχους, Επαμεινώνδα Κοντογιάννη, Ύπαρχο, Νικόλαο Μέρλιν, Γ΄ Αξιωματικό, Ιωάννη Μασουρίδη, Δ΄ Αξιωματικό και στον Ανθυποπλοίαρχο (Μ) Αργύριο Πάλλα, Διευθυντή Μηχανών ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως «δια δια-κεκριμμένην επί του πεδίου της μάχης πράξιν», ενώ, σε όλους τους Υπαξιωματικούς, Διόπους και Ναύτες του υποβρυχίου το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων «δι΄ εξαιρετικάς αυτών πράξεις επί του πεδίου της μάχης»13.Με τη λαμπρή δράση του “Τρίτωνος” κλείνει η σειρά των επι-τυχών επιθέσεων στην Αδριατική εκ μέρους των ελληνικών υπο-βρυχίων.Στους Κυβερνήτες, τους Αξιωματικούς, τους Υπαξιωματικούς και τα πληρώματά τους ανήκει γενικά θερμός έπαινος για την εύψυχη καρτερία και τις γενναίες τους προσπάθειες. Ο αγώνας που έκαναν εναντίον πανίσχυρου αντιπάλου ήταν πολύ δύσκολος, υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες και σε υποβρύχια παλαιά και απροσάρμοστα στις σύγχρονες πολεμικές μεθόδους.Για τις επιτυχίες τους και την καλλίνικο δράση τους επιβαλλόταν δίκαιος φόρος τιμής.

ΑΠΟΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΥ ΤΡΙΤΩΝΜετά τη ραγδαία επέμβαση του Υπουργού Ναυτικών και Α/ΓΕΝ, Υποναυάρχου Αλέξανδρου Σακελλαρίου, και των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Βάση Υποβρυχίων, στις 17 και 18 Απριλίου Μεγάλη Πέμπτη και Μεγάλη Παρασκευή, το υποβρύχιο “Τρίτων” κατάφερε να αποπλεύσει για την Αλεξάνδρεια το μεσημέρι της 18ης Απριλίου, με εκτελούντα χρέη Κυβερνήτη τον Ύπαρχο του υποβρυχίου Υποπλοίαρχο Επαμεινώνδα Κοντογιάννη.Από τη Μέση Ανατολή το υποβρύχιο “Τρίτων” εξετέλεσε έξη (6) πολεμικές περιπολίες και τρεις πολεμικές αποστολές.

ΔΕΚΑΤΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΠΟΛΙΑ (ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΥΠΟΠΛΟΙΑΡΧΟΣ Ε. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ)Στις 6 Ιουνίου 1942 το υποβρύχιο “Τρίτων”, με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Επαμεινώνδα Κοντογιάννη, απέπλευσε σε αρκετά καρποφόρα περιπολία ανά το κεντρικό Αιγαίο. Αφού αποβίβασε πρώτα ομάδα κομάντος με περίπου 1,5 τόνο πολεμικού υλικού στη Κρήτη, ανέλαβε την επίμονη περιπολία του ανά τις Κυκλάδες. Η ομάδα των κομάντος αποτελείτο από τον Άγγλο έφεδρο

Αριστερά: Υποπλοίαρχος Επ. Κοντογιάννης, κυβερνήτης του υποβρυχίου «Τρίτων». Δεξιά: Το υποβρύχιο «Τρίτων» εν πλω έξω από την Αλεξάνδρεια. Διακρίνονται οι υποπλοίαρχοι Ε. Κοντογιάννης (κυβερνήτης) και Ι. Μασουρίδης (ύπαρχος). Αύγουστος 1941. Φωτογραφία αγνώστου.



Ταγματάρχη Λόρδο Τζέλλικο, τον Γάλλο Ταγματάρχη Μπερζέ, τον Έλληνα Ανθυπολοχαγό Κ. Πετράκη από το Αποσκάρι του Ηρακλεί-ου και 5 Γάλλους εθελοντές. Η ανωτέρω ομάδα πυρπόλησε στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου 26 πολεμικά αεροσκάφη, περί τα 20 φορτηγά, μεγάλη ποσότητα καυσίμων και φονεύθηκαν περί τους 100 στρατιώτες. Από την ομάδα αυτή μόνο ο Άγγλος Ταγματάρχης και ο Έλληνας Ανθυπολοχαγός κατέστη δυνατόν να διασωθούν και αργότερα να επιστρέψουν στη Μέση Ανατολή. Ο Γάλλος Ταγματάρχης τραυματιστείς συνελήφθη αιχμάλωτος, οι δε Γάλλοι στρατιώτες φονεύθηκαν όταν ανακαλύφθηκε το κρυ-σφήγετό τους.14

Σύμφωνα με το ιστορικό του πλου του υποβρυχίου, το απόγευμα της 10ης Ιουνίου επισημάνθηκε ιστιοφόρο που έπλεε προς τη Θήρα. Έπλευσε τότε εναντίον του ο “Τρίτων”, αναδύθηκε σε από-σταση 400 μέτρων και με βολές πυροβόλου το βύθισε. Από το ιστιοφόρο αυτό (Αγία Αικατερίνη, 20 τόνων), το υποβρύχιο περι-συνέλλεξε 5 Έλληνες και 3 Ιταλούς στρατιώτες, που μετέφεραν από την Κρήτη στο Πειραιά λαθραίο φορτίο, το οποίο διοχετευό-ταν στη «μαύρη αγορά».Στις 13 Ιουνίου, ο “Τρίτων”, συνεχίζοντας την περιπολία του, αντιλαμβάνεται κοντά στον Καφηρέα και κατά τις 2 μ.μ. μεγάλο φορτωμένο πετρελαιοκίνητο ιστιοφόρο, κατά του οποίου εξορμά και βάλλει με το πυροβόλο του από απόσταση 1.200 μέτρων. Το ιστιοφόρο, αν και επανειλημμένα εβλήθη, δεν φαινόταν να βυθίζεται. Συγχρόνως όμως εμφανιζόταν στη σκηνή και άλλο ιστιοφόρο, πλέοντας προς βορρά, κατά του οποίου στρέφει τότε το πυρ του ο “Τρίτων”. Βάλλει εναντίον του τρεις επιτυχείς βολές και στη συνέχεια κατευθύνεται και πάλι εναντίον του πρώτου ιστιο-φόρου. Εν τω μεταξύ, όμως, σημειώνεται βλάβη στο μηχανισμό ύψωσης του πυροβόλου και ο “Τρίτων” αναγκάζεται να δια-κόψει το πυρ και με δύο εμβολισμούς βυθίζει το πρώτο ιστιο- φόρο, από το οποίο περισυλλέγει έναν από τους επιβάτες. Ενώ δε αυτά διαδραματίζονταν, ο “Τρίτων” άρχισε να βάλλεται από πυροβολείο της ξηράς. Τη θέση των εχθρικών πυροβόλων δεν μπορούσε να καθορίσει, όμως σημειώνονταν μακρές οι πτώσεις τους. Τότε ο “Τρίτων” χειρίζει για να εμβολίσει και το δεύτερο ιστιοφόρο, το οποίο αν και είχε βληθεί και εγκαταλειφθεί από το πλήρωμά του, εντούτοις εξακολουθούσε να πλέει παρασυ-ρόμενο από την ελαφρά αύρα. Όμως, το πυροβολείο της ξηράς εξακολουθούσε να βάλλει κατά του “Τρίτωνος” και πτώσεις βλη-μάτων παρεμβάλλονταν τώρα μεταξύ του ελληνικού υποβρυχίου και του δεύτερου ιστιοφόρου. Τότε, προς αποφυγήν του εχθρι-κού πυρός, ο “Τρίτων” καταδύθηκε και απομακρύνθηκε, ενώ το ιστιοφόρο φαινόταν να κλίνει προς την αριστερή πλευρά, προ-φανώς βυθιζόμενο.

Η ανάκριση των ναυαγών που περισυνέλλεξαν βεβαίωσε, ότι από τα δύο βυθισθέντα ιστιοφόρα από τον “Τρίτωνα” την ημέρα εκείνη, το πρώτο ήταν 270 τόνων με φορτίο 210 τόνων άνθρακα και έπλεε από Κύμη προς Πειραιά για λογαριασμό των Γερμανών, που το είχαν επιτάξει. Ο Γερμανός ναύτης που συνόδευε το ιστιοφόρο με το υπόλοιπο του πληρώματος, μόλις ο “Τρίτων” άνοιξε πυρ, ανέβηκαν στη μικρή λέμβο και απομακρύνθηκαν στη ξηρά. Το δεύτερο ιστιοφόρο ήταν χωρίς φορτίο, εκτοπίσματος περίπου 150 τόνων.Κατά το απόγευμα της ίδιας ημέρας, φάνηκε τορπιλάκατος να πλέει ολοταχώς προς βορρά και ο Τρίτων απομακρύνθηκε, αποφεύγοντας συχνές περισκοπικές παρατηρήσεις, γιατί επι-κρατούσε λαμπρή γαλήνη. Στην Έκθεση πλου, την οποίαν υπέβαλλε ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” μετά την επιστροφή του, παρείχε αξιόλογες πληροφορίες που συγκέντρωσε από τους ναύτες των δύο ιστιοφόρων που περισώθηκαν και αναφέρονταν στις συγκοινωνίες με ιστιοφόρα από Κύμη και Κρήτη προς Πειραιά, καθώς επίσης και για τα παράκτια φυλάκια που ήταν εγκατεστημένα από τον εχθρό σε διάφορα σημεία των ακτών της Κρήτης.Ο “Τρίτων”, αφού κατά την περιπολία αυτή ερεύνησε επίμονα την περιοχή των Κυκλάδων, από Θήρα προς Αμοργό και Νάξο, κατόπιν μεταξύ Σύρου-Τήνου και ύστερα μεταξύ Άνδρου-Καφηρέα, στη συνέχεια έπλευσε προς τα νοτιοανατολικά. Βρισκόταν ανατολικά της Αστυπάλαιας στις 15 Ιουνίου, παρέπλευσε από βορρά τη Ρόδο στις 16 και στις 20 Ιουνίου 1942 κατέπλευσε στην Αλεξάνδρεια.Ο Διοικητής των υποβρυχίων, στην υπ΄ αριθ. Α/174 απόρρητη διαταγή του, παρατήρησε ότι το υλικό του “Τρίτωνος” κατά την περιπολία αυτή λειτούργησε ικανοποιητικά, εκτός από την βλάβη που παρουσιάσθηκε στο πυροβόλο. Ως προς τον τρόπο εκτέλε- σης της αποστολής, ο Διοικητής επαίνεσε το καλό της αποτέλε-σμα, που οφειλόταν και στους κόπους που καταβλήθηκαν, αλλά και γιατί εκτελέστηκε ολόκληρος σε περισκοπικό βάθος και στις περιοχές των διαταχθεισών συγκοινωνιακών γραμμών του εχθρού. Τέλος, υπογράμμιζε την εμμονή και την προσήλωση του Κυβερνήτη Υποπλοιάρχου Επαμεινώνδα Κοντογιάννη στην επίτευξη του ταχθέντος σκοπού15.

ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΠΟΛΙΑ (ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΥΠΟΠΛ/ΡΧΟΣ Ε. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ)Για την τελευταία περιπολία και το ηρωικό τέλος, στις 16 Νοεμ-βρίου 1942, του υποβρυχίου “Τρίτων”, έχουμε δύο περιγραφές. Η πρώτη, εντελώς εξαιρετική, περιήλθε στα χέρια των βρετανικών ναυτικών αρχών κατά την κατάρρευση της Ιταλίας και είναι η

Αριστερά: Το υποβρύχιο «Τρίτων» πλέει προς Αλεξάνδρεια ύστερα από περιπολία στα Δωδεκάνησα. Στο πυργίσκο του υποβρυχίου διακρίνονται οι, υποπλοίαρχος Ε. Κοντογιάννης, υποπλοίαρχος Ι. Μασουρίδης, ο Βρετανός σύνδεσμος Wood και ο ανθυποπλοίαρχος Δ. Μπάτσης. Αύγουστος 1941. Φωτογραφία αγνώστου. Δεξιά: Αξιωματικοί του υποβρυχίου «Τρίτων». Επί του συνοδού Υ/Β «Κορινθία» στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Διακρίνονται οι, ανθυποπλοίαρχος Χρ. Σολιώτης, Sub-Lieutenant RNVR John Learner, Βρετανός σύνδεσμος και ανθυποπλοίαρχος Στ. Τρουπάκης. Αύγουστος 1941. Φωτογραφία αγνώστου.



εκτενής Έκθεση του Κυβερνήτη του Γερμανικού Καταδιωκτικού Υποβρυχίων «UJ-2102», το οποίο πέτυχε τη καταβύθιση του “Τρίτωνος”. Η δεύτερη είναι η Έκθεση του ίδιου του Κυβερνήτη του “Τρίτωνος”, η οποία υποβλήθηκε όμως μετά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία το 1946, δηλαδή 3 χρόνια μετά το συμβάν. Στην ελληνική αυτή Έκθεση, λόγω των περιστάσεων, οι ώρες και η διαδοχή των γεγονότων αναγράφονται από μνήμης και γι΄ αυτό δεν συμπίπτουν με τις αντίστοιχες ώρες της γερμανικής Έκθεσης, η οποία στο σημείο αυτό είναι προφανώς ακριβέστερη. Ο “Τρίτων”, με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Επαμεινώνδα Κοντο-γιάννη, σύμφωνα με την υπ΄ αριθ. Α/391 διαταγή του Διοικητή των Υποβρυχίων, απέπλευσε από το Πόρτ Σάϊντ το μεσημέρι της 10ης Νοεμβρίου 1942 για να εκτελέσει επιθετική περιπολία στο Αιγαίο και συγχρόνως να αποβιβάσει ομάδα 5 Ελλήνων πρακτόρων και υλικό βάρους 750 λιβρών στη νοτιοανατολική ακτή της Εύβοιας. Ο πλους από την Αίγυπτο μέχρι την Άνδρο διεξήχθη με ομαλό τρόπο και το πρωί της 16ης Νοεμβρίου ο “Τρίτων” βρισκόταν σε περιπολία στο στενό του Καφηρέα. Όμως, εκείνη την ημέρα έπνεε δυνατός βοριάς και επικρατούσε τρικυμία με αποτέλε- σμα να μην επιτρέπεται η αποβίβαση των πρακτόρων στο καθορισμένο σημείο της ευβοϊκής ακτής. Τότε, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” αποφάσισε να αναβάλλει την επιχείρηση περιμένο-ντας να καλυτερεύσει ο καιρός και συνέχισε την περιπολία του στο στενό του Καφηρέα. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, κατά τις 16.00, ο “Τρίτων”, πλέο-ντας προς βορρά, αντιλαμβάνεται με περισκοπική παρατήρηση αεροσκάφος. Κατέρχεται σε βάθος 30 μέτρων και όταν, μετά από 20 λεπτά, εκτελεί νέα περισκοπική έρευνα, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” διακρίνει νηοπομπή, αποτελούμενη από ένα πετρε-λαιοφόρο και ένα φορτηγό 9.000 τόνων, η οποία συνοδεύεται από ένα αντιτορπιλικό και από μία θαλαμηγό που είχε μετατραπεί σε Καταδιωκτικό Υποβρυχίων. Η γερμανική Έκθεση, ακριβέστερη ασφαλώς στο σημείο αυτό, αναφέρει ότι η νηοπομπή αποτελείτο από το πετρελαιοφόρο “Cereno”, το ατμόπλοιο “Alba Julia” και συνοδευόταν από το αντιτορπιλικό “Hermes”16 και από, όχι ένα, αλλά δύο καταδιωκτικά, τα υπ΄ αριθ. «2101» και «2102».17

Σύμφωνα με την Έκθεση του “Τρίτωνος”, η νηοπομπή, πλέοντας σχεδόν προς βορρά, είχε παρακάμψει τη νότια άκρη της Εύβοιας και βρισκόταν την ώρα εκείνη λίγο πίσω από το εγκάρσιο του υποβρυχίου και σε απόσταση 2.500 μέτρων. Διατάχθηκε τότε πολεμική έγερση, αλλά προτού το υποβρύχιο λάβει θέση επίθε-σης, η νηοπομπή πέρασε απέναντι και έπειτα από λίγο λάμβανε πορεία προς βορειοανατολικά (040), που ήταν ευνοϊκότερη για επίθεση. Επωφελείται ο “Τρίτων” και στις 16.30 εκτοξεύει εναντίον του τελευταίου πλοίου της νηοπομπής μία τορπίλη από απόστα-ση 5.500 μέτρων18. Στις 16.37, επτά λεπτά μετά την εκσφενδόνι-ση της τορπίλης, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” αναφέρει ότι άκουσε τον κρότο της έκρηξής της. Μολονότι σε τέτοια μεγάλη απόσταση παρουσιάζονται ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας μιας και μόνο τορπίλης, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” πιστεύει ότι, σύμφωνα με πληροφορίες που έλαβε κατά την διάρκεια της αιχμαλωσίας του, η τορπίλη εκείνη χτύπησε το “Alba Julia”. Από την άλλη, η έκθεση του γερμανικού καταδιωκτικού «2102» δεν αναφέρει τίποτε σχετικά με επιτυχία τορπίλης του “Τρίτωνος”. Αντίθετα, σημειώνει ότι, αφού από τις 16.10 είχε εντοπίσει ξε-κάθαρη ηχώ υποβρυχίου σε απόσταση 1.400 μέτρων, εκτέλεσε εναντίον του την πρώτη επίθεση στις 16.40 με 13 βόμβες βυθού, που είχε ρυθμισμένες σε βάθος 70-125 μέτρων. Συνεχίζοντας ο Κυβερνήτης του καταδιωκτικού αναφέρει, ότι μετά την πρώτη αυτή επίθεση, αντιλήφθηκε στροβιλισμό της θάλασσας, ενώ το αντιτορπιλικό “Hermes”, το οποίον ήταν επικεφαλής της συνο- δείας και είχε απομακρυνθεί με την άλλη νηοπομπή, του σήμανε να συνεχίσει την καταδίωξη επειδή υπήρχαν πιθανότητες επιτυχίας. Πράγματι, στις 17.00 το καταδιωκτικό «2102» ρίχνει δεύτερο σχεδιάγραμμα από 11 βόμβες και μετά από αυτό χάνει την επαφή λόγω βλάβης της συσκευής εντοπισμού υποβρυχίων.Η μεταγενέστερη αφήγηση του Κυβερνήτη του “Τρίτωνος” ήταν διαφορετική σε ότι αφορά στις δύο αυτές πρώτες επιθέσεις. Τις μεταθέτει 45 λεπτά αργότερα και αναφέρει, ότι μεταξύ 17.15 και 17.45 υπέστη δύο επιθέσεις από ομοβροντίες 8 και 9 βομβών βυθού, οι οποίες αν και ταρακούνησαν δυνατά το σκάφος, δεν του προκάλεσαν καμιά σημαντική βλάβη. Συνεχίζοντας, ο Κυβερ-

νήτης του “Τρίτωνος” αναφέρει ότι εξακολούθησε να πλέει προς τα δυτικά, προσπαθώντας να διαφύγει με ταχύτητα 1 – 0 και διατη- ρώντας συνεχή ηχητική επαφή με τον διώκτη του μέχρι τις 19.00, οπότε ο ήχος του απωλέσθη. Τότε, ο “Τρίτων” άλλαξε πορεία προς βορρά πρώτα και στις 19.30 προς 020ο, για να εξέλθει από το στενό του Καφηρέα, μετά τη λήξη της πρώτης φάσης της δίωξης.Σύμφωνα με τη γερμανική Έκθεση, για τη χρονική ακρίβεια της οποίας δεν νομίζουμε ότι χωράει αμφιβολία, στις 19.35, δηλαδή 3 ώρες μετά την πρώτη επίθεση, το καταδιωκτικό, που είχε επισκευάσει εν τω μεταξύ την συσκευή του, εντοπίζει πάλι τον “Τρίτωνα” σε απόσταση 3.000 μέτρων και διόπτευση 050ο και κατευθύνεται προς αυτόν.Στο σημείο αυτό αρχίζει η δεύτερη φάση της δίωξης. Στις 19.42, το γερμανικό καταδιωκτικό αντιλαμβάνεται το περισκόπιο του υποβρυχίου το οποίο εκσφενδονίζει τορπίλη, την οποία όμως αποφεύγει το καταδιωκτικό με κατάλληλο χειρισμό. Κατόπιν, παρακολουθεί με προσοχή την ηχώ και στις 20.05 ρίχνει κατά του υποβρυχίου τρίτο σχεδιάγραμμα 13 βομβών βάθους. Μετά την έκρηξή τους, βλέπει να ανυψώνεται υδάτινη στήλη 45 μέτρων και έπειτα από 5 λεπτά διακρίνει λεπτή ράβδωση λαδιού στην επιφάνεια, ενώ αισθάνεται έντονη μυρωδιά πετρελαίου. Μετά από αυτό, παρακολουθεί την ηχώ του υποβρυχίου, άλλοτε ασθενή και άλλοτε καθαρότερη, μέχρι τις 21.44, οπότε και ρίχνει εναντίον του και τέταρτο σχεδιάγραμμα 12 βομβών, εξαντλώντας έτσι ολόκληρο το απόθεμά του σε βόμβες.Η περιγραφή της δεύτερης φάσης της δίωξης παρουσιάζει και πάλι διαφορές στην Έκθεση του “Τρίτωνος”. Εκεί, αναφέρεται ότι η τρίτη επίθεση με 9 βόμβες συνέβη, όχι στις 20.05 αλλά στις 19.50 και χωρίς να έχει προηγηθεί, όπως αναφέρεται από τον Γερμανό Κυβερνήτη, εκσφενδόνιση τορπίλης από τον “Τρίτωνα”. Σημειώνεται, όμως, ότι αυτή η τρίτη επίθεση προκάλεσε μεγά-λες ζημιές στο υποβρύχιο: σβήσιμο φώτων, αχρήστευση υδρο-φώνων, απορρύθμιση της γυροσκοπικής πυξίδας, διαρροή στον τορπιλοσωλήνα Νο 8, αχρήστευση μαγνητικών πυξίδων, θραύ- ση υδροδεικτών υδροδοκών αχρήστευση πρωραίων πηδαλίων βάθους. Ο φωτισμός και η γυροσκοπική πυξίδα αποκαταστά-θηκαν, αλλά στις 20.30, ο “Τρίτων”, σύμφωνα με την Έκθεσή του, υφίσταται την τέταρτη επίθεση με 9 βόμβες, η οποία κατέστησε το υποβρύχιο πρακτικά ακυβέρνητο. Η διαφορά, που παρουσιά-ζεται ανάμεσα στις δύο Εκθέσεις και αφορά την ώρα της τέ-ταρτης επίθεσης, είναι σημαντική και ανέρχεται σε 1 ώρα και 14 λεπτά. Οπωσδήποτε, οι ζημιές που υπέστη ο “Τρίτων” ήταν καίριες: Αχρηστεύθηκαν τα πηδάλια βάθους και διεύθυνσης, τα βαθύμετρα του κέντρου ελέγχου και όλες οι αντλίες. Έσβησαν τα φώτα. Σημειώθηκαν διαρροές στις λήψεις θάλασσας και πώματα των τορπιλοσωλήνων. Αποστερεώθηκαν οι σφιγκτήρες όλων των καθόδων. Αχρηστεύθηκε η γυροσκοπική πυξίδα και ο “Τρίτων” βρέθηκα ακούσια σε βάθος 70 μέτρων. Τηρούμενος σε πρόσω 3 - 3 (μέγιστη ταχύτητα), πέτυχε τη μερική αποκατάσταση του φω-τισμού και μιας αντλίας των 250. Συγχρόνως, εκτέλεσε πλήρη κύκλο με το πηδάλιο όλο δεξιά και έχασε την υδροφωνική επαφή με τον διώκτη του. Κατά τις 21.00, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” βρισκόταν πράγματι σε δύσκολη θέση. Η ατμόσφαιρα μέσα στο υποβρύχιο είχε γίνει πυκνή. Το πλοίο ετηρείτο συνεχώς με πρόσω 3 - 3 (μέγιστη ταχύτητα) και εξαντλούνταν οι υδροδόκες. Το ακριβές στίγμα ήταν άγνωστο, γιατί για πολύ ώρα το πλοίο έπλεε χωρίς πυξίδα και οι ζημιές του σκάφους ήταν μεγάλες. Αποφάσισε, λοιπόν, ο Κυβερνήτης να ανέλθει σε περισκοπικό βάθος για να προσανατολισθεί και να μπορέσει να λάβει κατάλληλη πορεία για να διαφύγει. Κατά την διάρκεια αυτής της περισκοπικής πα-ρατήρησης, όταν κάποια στιγμή η σελήνη αποκαλύφθηκε από τα σύννεφα και φώτιζε τη θάλασσα, ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος” αντιλήφθηκε τον διώκτη του σε απόσταση 4.000 μέτρων να πλέει εναντίον του με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Τότε, διέταξε ταχύτατη κατάδυση και όταν έφθασε στα 30 μέτρα υπέστη την πιο ισχυρή επίθεση πάλι με 9 βόμβες βυθού.Και στο σημείο αυτό υπάρχει ασυμφωνία ανάμεσα στις δύο Εκθέσεις, αφενός, για την Πέμπτη επίθεση με βόμβες που ανα-φέρεται από τον “Τρίτωνα”, ενώ το καταδιωκτικό αναφέρει ότι επιχείρησε τέσσερις τέτοιες επιθέσεις και, αφετέρου, για την ώρα αυτής της επίθεσης. Γεγονός πάντως είναι, ότι η τελευταία



αυτή επίθεση είχε ως αποτέλεσμα να αχρηστευθεί ο δεξιός κι-νητήρας του “Τρίτωνος” και να καταπέσει ο άξονας του αριστερού, να σπάσουν οι βίδες στήριξης των μηχανών, να παρουσιάσει ρήγμα το θαλάσσερμα Νο 4, απ΄ όπου ξέφευγε το πετρέλαιο στην επιφάνεια, να σημειωθεί διαρροή στο διαμέρισμα της συστοιχίας, να εκλύεται χλώριο και να σφηνώσουν τα πρυμναία πηδάλια βάθους. Σε αυτή την αγωνιώδη κατάσταση του υποβρυχίου, κατορ- θώνει ο Κυβερνήτης, χειρίζοντας τα πρωραία πηδάλια βάθους, να ανέλθει σε περισκοπικό βάθος. Αντιλαμβάνεται τότε τον διώκτη του σε απόσταση 400 μέτρων και πιστεύει ότι είναι η κατάλληλη ευκαιρία για μια τελευταία προσπάθεια: διατάσσει τη βολή της Νο 7 τορπίλης, την οποία, όπως διαπίστωσε αργότερα, απέφυγε το γερμανικό πλοίο χειρίζον κατάλληλα. Με τη βολή όμως της τορπίλης αυτής, το υποβρύχιο ανήλθε ακυβέρνητο στα 8 μέτρα και ο διώκτης άρχισε να βάλει εναντίον του με το πυροβόλο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, γράφει ο Κυβερνήτης του “Τρίτωνος”, δύο μόνο τρόποι ενεργείας του απέμεναν: ή, με την ελάχιστη πιθα- νότητα επιτυχίας, να επιχειρήσει αναδυόμενος επίθεση με το πυ-ροβόλο ή να ανέλθει στην επιφάνεια και να παραδοθεί ειρηνικά. Προτίμησε την πρώτη, πραγματικά ηρωική, λύση, την οποία πραγ- ματοποίησε στις 22.00, οπότε βρέθηκε στην επιφάνεια να αντι-μετωπίζει με το παράλυτο σκάφος του τον ανελέητο διώκτη του.Πράγματι, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις δύο Εκθέσεις όσον αφορά στη διαδοχή των γεγονότων κατά τη δεύτερη περίοδο της δίωξης, από τις 19.35 οπότε το καταδιωκτικό πέτυχε να αποκα-ταστήσει την υδροφωνική επαφή του με το υποβρύχιο, μέχρι τις 22.00 όταν ο “Τρίτων” ανέβηκε στην επιφάνεια για την τελική και απεγνωσμένη πάλη. Σημασία όμως δεν έχουν οι λεπτομερειακές διαφορές. Σημασία έχει η μακρά και επίμονη δίωξη την οποία υπέστη για 5,5 ολόκληρες ώρες ο “Τρίτων” και κατά την διάρκεια της οποίας εκτοξεύθηκαν εναντίον του 49 συνολικά βόμβες βυ- θού. Αποδείχθηκε, κατά την επική αυτή δίωξη, τόσο η πεισμα-τώδης γερμανική εμμονή, όσο και η ελληνική ευψυχία, η καρτε-ρικότητα του “Τρίτωνος”, καθώς και η γενναιότητα και η αφοσίω-ση του Κυβερνήτη στο καθήκον του. Παρά τις σοβαρότατες και επανειλημμένες ζημιές, τις οποίες τη μία μετά την άλλη υφίστα- το διαδοχικά το ταλαίπωρο πλοίο του, δεν κάμπτεται η θέλησή του και δεν αποθαρρύνεται. Και όταν ακόμη το σκάφος του, σε οικτρή εντελώς κατάσταση, βρισκόταν ακυβέρνητο και διήνυε τις τελευταίες αγωνιώδεις στιγμές του, ο Κυβερνήτης απορρίπτει την ιδέα της παράδοσης και ορμά σε απελπισμένο επικό αγώνα. Πηδά έξω από τον πυργίσκο του και με το περίστροφο στο χέρι ρίχνει απεγνωσμένες βολές κατά του γερμανικού καταδιωκτικού που βρισκόταν δίπλα του και σάρωνε με τις σφαίρες των πυροβόλων του το κατάστρωμα του ελληνικού υποβρυχίου. Μετά από την έξοδο του Κυβερνήτη και επειδή ο “Τρίτων” δεν είχε αποκτήσει ακόμη επαρκή πλευστότητα, οι άνδρες που βρίσκονταν μέσα στο πυργίσκο αναγκάσθηκαν να κλείσουν για μια στιγμή την κάθοδο, επειδή η θάλασσα εισερχόταν μέσα στο υποβρύχιο. Εν τω μεταξύ, και αφού ο Κυβερνήτης με απεγνω-σμένο ηρωισμό είχε αδειάσει το όπλο του πάνω στη γέφυρα του εχθρού, προσπαθώντας να πηδήσει προς το πυροβόλο, τότε ακριβώς το γερμανικό καταδιωκτικό εμβολίζει τον “Τρίτωνα”. Ο Κυβερνήτης του εκτινάσσεται στη θάλασσα, ενώ η ομοχειρία υπό τον Ανθυποπλοίαρχο Κωνσταντίνο Άννινο προσπαθεί να επανδρώσει το πυροβόλο. Οι πυροβολισμοί, όμως, του εχθρού από πολύ κοντινή απόσταση είναι καταιγιστικοί. Οι περισσότεροι της ομοχειρίας του πυροβόλου πέφτουν νεκροί και την ίδια τύ-χη μοιράζονται και πολλοί άλλοι από το πλήρωμα, οι οποίοι βαθμηδόν ανέρχονται στο κατάστρωμα.Ο Γερμανός Κυβερνήτης του καταδιωκτικού αναφέρει επί λέξει στο σημείο αυτό της Έκθεσής του, ότι μετά τον πρώτο εμβολι- σμό στις 22.06 απομακρύνθηκε από τον “Τρίτωνα” «για να μπο-ρέσει να πυροβολήσει εναντίον του με τα πρυμναία πολυβόλα, του πυροβόλου των 88 χλστ., με χειροβομβίδες αλλά και με φορητά όπλα. Το υποβρύχιο απάντησε με πυρά όπλων και Α/Α πολυβόλων. Τα δύο σκάφη βρίσκονταν σε απόσταση 40-80 μέτρων. Ο πυργίσκος του υποβρυχίου φλεγόταν και επειδή το υποβρύχιο δεν διέκοψε τα πυρά του και προσπάθησε να διαφύγει, το γερμα-νικό καταδιωκτικό το εμβόλισε για δεύτερη φορά στο μέσο της δεξιάς πλευράς». Πάνω στον εξαρθρωμένο και αγωνιώντα “Τρίτωνα” εξελίσσονται

εκείνη την ώρα τραγικές και ηρωικές σκηνές. Πολλοί από το πλήρωμα έβαλλαν με πολυβόλα και φορητά όπλα κατά του εχθρού σε μια άνιση και απελπισμένη πάλη. Αρκετοί είχαν εκτιναχθεί στη θάλασσα. Βλήματα του εχθρού είχαν εκραγεί μέσα στο πυργίσκο και σκότωναν όσους βρίσκονταν μέσα σε αυτόν και όσους προσπαθούσαν να εξέλθουν. Μετά το δεύτερο εμβολισμό, είχε ανοίξει και η πρωραία κάθοδος και το πλοίο εγκαταλειπόταν, ενώ ο Κυβερνήτης κολυμπώντας προσπαθούσε να ανέβει και πάλι στο πλοίο του για να ανοίξει τα εξαεριστικά και να το βυθίσει μια ώρα αρχύτερα. Την προσπάθεια αυτή, ανέλαβε και εκτέλεσε την ώρα εκείνη του χαλασμού και της κα-ταστροφής ο ηρωικός αξιωματικός, ο Υποπλοίαρχος Χρήστος Σολιώτης. Επιμένοντας με εξαίρετη αυτοθυσία στην εκπλήρωση του χρέους, παρέμεινε μέχρι τη τελευταία στιγμή στο εσωτερικό του υποβρυχίου και αψηφώντας, τόσο την έκλυση χλωρίου όσο και τον κίνδυνο καταποντισμού, επέμενε να εκτελέσει μόνος του τους κατάλληλους χειρισμούς ώστε να επιταχύνει τη βύθιση του καταδικασμένου υποβρυχίου και να αποτρέψει την κατάληψή του από τον εχθρό. Όταν εκπλήρωσε και το τελευταίο αυτό καθήκον, ο Υποπλοίαρχος Σολιώτης, κρατώντας το περίστροφό του στο χέρι εξήλθε τελευταίος στο κατάστρωμα και έπεσε στη θάλασσα. Ενώ κολυμπούσε, προσπαθώντας να αποφύγει την αιχμαλωσία, συνάντησε ένα δίοπο του πληρώματός του τραυματία να παλεύει με τα κύματα, στον οποίο παραχώρησε το σωσίβιό του, ενώ λίγο πιο πέρα συνάντησε άλλο τραυματία, τον Υποκελευστή Β΄ Ηλεκτρολόγο Δημήτριο Κακανδρή. Τότε, ο γενναίος και ευγενής νέος αξιωματικός παραιτήθηκε από την ιδέα να ξεφύγει. Βοήθησε τον τραυματία, με το κομμένο πόδι, να κρατηθεί στην επιφάνεια, τον έφερε μέχρι την γερμανική λέμβο, που περισυνέλεγε τους ναυαγούς, κι εκεί παραδόθηκαν και οι δύο αιχμάλωτοι. Σύμφωνα με την Έκθεση του Κυβερνήτη του γερμανικού κατα-διωκτικού, μετά το δεύτερο εμβολισμό ο “Τρίτων” «εβλάβη σο-βαρά». Ο πυργίσκος, καθώς και το μέσον του υποβρυχίου, καί-γονταν και ήταν διάτρητα. Μεγάλες τρύπες, που προέρχονταν από τα βλήματα των 88 χλστ., υπήρχαν στο σκάφος. Στις 22.14, το γερμανικό καταδιωκτικό, μετά τον δεύτερο εμβολισμό, ξεσφη-νώθηκε από το υποβρύχιο, αφού προηγουμένως δύο Γερμανοί ναύτες είχαν εισπηδήσει σε αυτό. Στη συνέχεια, ο Γερμανός Κυ-βερνήτης καθαίρεσε λέμβο για την περισυλλογή των ναυαγών και απέστειλε ομάδα αξιωματικών για να ερευνήσει το υποβρύχιο. Ο επικεφαλής της ομάδας ανέφερε, ότι δεν μπόρεσε να διασώσει κανένα μυστικό έγγραφο από το φλεγόμενο κεντρικό διαμέρισμα. Εν τω μεταξύ, η μεγάλη διαρροή νερού προκάλεσε απότομη κλίση του υποβρυχίου προς τα δεξιά και στις 22.35 ο “Τρίτων” ανατράπηκε και βυθίσθηκε κοντά στο στίγμα 38ο 07΄ Β και 24ο 39΄ Α, σε απόσταση 3 μιλίων από την ευβοϊκή ακτή.Μετά το “Πρωτέα” και τον “Γλαύκο”, ήταν το τρίτο ελληνικό υποβρύχιο που χανόταν ηρωικά, έπειτα από δραματική πάλη για τον αγώνα της ελευθερίας της πατρίδας.Από το πλήρωμα του “Τρίτωνος”, απωλέσθηκαν συνολικά 19 άτομα και επίσης απωλέσθηκαν ο Ανθυπίλαρχος Γ. Παπανικολά-ου, ο ναύτης Θ. Μαστρογιάννης, υπηρετών στη Διεύθυνση Ειδι-κών Υπηρεσιών Πολέμου, και ο ιδιώτης Α. Αθανασόπουλος, οι οποίοι ήταν μέλη της ομάδας η οποία θα απεβιβάζετο στην ακτή της Ευβοίας, και οι Βρετανοί σύνδεσμοι, Ανθυποπλοίαρχος Kar-ter και Υποκελευστής Τηλ. Cole. Υπό του γερμανικού Καταδιωκτικού περισυνελέγησαν και αιχ-μαλωτίσθηκαν 30 ναυαγοί, εκ των οποίων 28 ήταν μέλη του πληρώματος του “Τρίτωνος” και οι Ανθυπίλαρχος Σ. Πετρόπουλος και Λοχίας Β. Τζαβάρας, του προς αποβίβαση τμήματος.Και τέλος, οι: Αρχικελευστής Ηλεκ. Ν. Μαρουλάς και Δίοπος Ηλεκ. Δ. Παπαδημητρίου, κατόρθωσαν να διαφύγουν την αιχμα-λωσία και μετά οκτάωρη κολύμβηση έφτασαν στην Εύβοια και με τη βοήθεια των κατοίκων του χωριού Θυμιανή πέτυχαν να επιστρέψουν αργότερα στη Μέση Ανατολή και να συνεχίσουν τον αγώνα.Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι παραδόθηκαν από το γερμανικό Καταδιωκτικό στη γερμανική Ναυτική Διοίκηση του Πειραιά. Από εκεί, μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και εγκλείσθηκαν στο στρατόπεδο του Μάρλανγκ, κοντά στη Βρέμη, όπου παρέμειναν φυλακισμένοι για 2,5 χρόνια. Απελευθερώθηκαν κατά την προέλαση των συμμαχικών στρατευμάτων στις 28 Απριλίου



1945 και στις 12 Μαΐου παρουσιάσθηκαν στον Έλληνα ναυτικό ακόλουθο του Λονδίνου. Τα 19 άτομα από το πλήρωμα του “Τρίτωνος”, δια Βασιλικού Δια-τάγματος από 12 Απριλίου 1943 προήχθησαν επ΄ ανδραγαθία στον επόμενο βαθμό «δι΄ αποδεδειγμένην επί του πεδίου της μάχης ηρωϊκήν πράξιν υπερβαίνουσαν κατά πολύ την εκτέλεσιν του καλώς εννοουμένου καθήκοντος». Και δια Βασιλικού Διατάγματος από 22 Ιουλίου 1946 απονεμήθηκε και στους 19 ο Πολεμικός Σταυρός Γ΄ Τάξεως «δια τον ηρωϊσμόν, αυτοθυσίαν και ανδρείαν ήν επέδειξαν καθ΄ όλην την διάρκειαν του πολέμου, πεσόντες ενδόξως επί του πεδίου της μάχης κατά την καταβύθισιν του Υ/Β “Τρίτων” συνεπεία εχθρικής ενέργειας».Δια Βασιλικών Διαταγμάτων από 3 Ιουλίου 1946 και 11 Ιουνίου 1951, απενεμήθη ο Πολεμικός Σταυρός Γ΄ Τάξεως στα 28 μέλη του πληρώματος που συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.Δια Βασιλικού Διατάγματος από 19 Μαΐου 1943 προήχθησαν κατ΄ απόλυτο εκλογή στον επόμενο βαθμό οι δύο διαφυγόντες στη Μέση Ανατολή και με άλλο Βασιλικό Διάταγμα από 5 Φεβρουαρίου 1944 τους απενεμήθη το Αργυρούν Αριστείον Ανδρείας, ενώ η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Αγγλίας απένειμε στο Σημαιοφόρο Ηλ. Ν. Μαρουλάν το Μετάλλιο D.S.M. (Distinguished Service Medal).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΙΣΘΕΝΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥΥ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5)

16 Νοεμβρίου 1942 στο στενό του Καφηρέα

1. Υποπλοίαρχος ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ Επαμεινώνδας

2. Ανθυποπλοίαρχος ΣΟΛΙΩΤΗΣ Χρήστος

3. Αρχικελευστής Μηχ. ΚΑΤΣΟΠΡΙΝΗΣ Ιωάννης

4. Αρχικελευστής Μηχ. ΓΚΟΤΣΗΣ Ιωάννης

5. Αρχικελευστής Μηχ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ Μιχαήλ

6. Αρχικελευστής Τορ. ΚΑΤΣΑΝΕΒΑΚΗΣ Ελευθέριος

7. Κελευστής Μηχ. ΛΑΠΑΤΑΣ Σπυρίδων

8. Κελευστής Τηλ. ΓΡΥΛΛΑΚΗΣ Στυλιανός

9. Κελευστής Ηλ. ΠΑΤΣΟΥΛΙΝΗΣ Σπυρίδων

10. Κελευστής Μηχ. ΒΑΘΗΣ Νικόλαος

11. Υποκελευστής Α΄ Τορ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Παναγιώτης

12. Υποκελευστής Α΄ Ηλ. ΜΕΣΟΛΩΡΑΣ Χαράλαμπος

13. Υποκελευστής Α΄ Σημ. ΟΡΤΣΟΓΛΟΥ Μιχαήλ

14. Υποκελευστής Α΄ Τορ. ΚΑΛΙΤΣΗΣ Νικόλαος

15. Υποκελευστής Β΄ Αρμ. ΚΟΚΟΡΑΚΗΣ Παναγιώτης

16. Υποκελευστής Β΄ Τορ. ΜΕΛΕΣ Ηλίας

17. Υποκελευστής Β΄ Μηχ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Αναστάσιος

18. Υποκελευστής Β΄ Εσχ. ΠΑΤΣΑΟΥΡΑΣ Κωνσταντίνος

19. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΤΣΙΓΚΑΣ Πέτρος

20. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΜΠΟΥΡΜΠΑΚΗΣ Γεώργιος

21. Υποκελευστής Β΄ Τηλ. ΜΠΟΥΡΛΟΣ Παναγιώτης

22. Υποκελευστής Β΄ Μηχ. ΠΕΡΑΘΟΥΡΑΚΗΣ Δημήτριος

23. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΠΑΛΑΙΟΛΟΥΓΚΑΣ Νικόλαος

24. Υποκελευστής Β΄ Μηχ. ΒΑΚΟΥΛΑΣ Χριστόφορος

25. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣ Ιωάννης

26. Υποκελευστής Β΄ Σημ. ΦΡΑΓΚΟΥ Νικόλαος

27. Υποκελευστής Β΄ Μηχ. ΚΟΛΙΤΣΑΣ Ευάγγελος

28. Ναύτης Ηλ. ΚΟΣΜΙΔΗΣ Γ.

29. Ανθυπίλαρχος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

30. Λοχίας ΤΖΑΒΑΡΑΣ Β.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥΥ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5) 16 Νοεμβρίου 1942 στο στενό του Καφηρέα

1. Υποπλοίαρχος ΔΑΝΙΟΛΟΣ Αντώνιος

2. Ανθυποπλοίαρχος ΑΝΝΙΝΟΣ Κωνσταντίνος

3. Σημαιοφόρος (ΠΣ) Μηχ. ΣΤΑΡΑΚΗΣ Βασίλειος

4. Κελευστής Τορ. ΜΠΙΝΤΕΡΗΣ Πέτρος

5. Κελευστής Μηχ. ΠΑΥΛΑΚΗΣ Νικόλαος

6. Υποκελευστής Β΄ Αρμ. ΚΟΥΣΟΥΛΑΣ Αντώνιος

7. Υποκελευστής Β΄ Τορ. ΜΠΑΓΙΟΣ Θρασύβουλος

8. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΣΧΟΙΝΑΣ Αθανάσιος

9. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Παναγιώτης

10. Υποκελευστής Β΄ Ηλ. ΚΑΚΑΝΔΡΗΣ Δημήτριος

11. Δίοπος Αρμ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ Χρήστος

12. Δίοπος Τορ. ΜΕΡΑΝΤΖΗΣ Νικόλαος

13. Δίοπος Τορ. ΧΑΡΙΤΟΣ Γεώργιος

14. Δίοπος Σημ. ΚΥΒΕΛΟΣ Ιωάννης

15. Δίοπος Τηλ. ΓΙΑΛΟΥΡΗΣ Βύρων

16. Δίοπος Μηχ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΑΣ Κωνσταντίνος

17. Δίοπος Μηχ. ΤΣΙΤΣΑΚΟΣ Αντώνιος

18. Ναύτης Ηλ. ΓΕΔΕΩΝ Μιχαήλ

19. Ναύτης Νοσ. ΓΕΔΕΩΝ Ιωάννης

20. Ανθυπίλαρχος ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ.

21. Ναύτης ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Θ.

22. Ιδιώτης ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Α.

23. Ανθυποπλοίαρχος R.N. KARTER

24. Υποκελευστής R.N. COLE

1 Σύμφωνα με το Αγγλικό JANE’ S, έκδοση 1930 σελ. 247, το κόστος έκαστου υποβρυχίου ήταν περίπου 119.000 αγγλικές λίρες.2 Σύμφωνα με το επίσημο Ημερολόγιο του Υποβρυχίου, που φυλάσσεται στην Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (Υ.Ι.Ν.).3 Ο Αργυρόπουλος Περικλής ήταν Υποναύαρχος (εα), εισήλθε στη ΣΝΔ στις 23.10.1891 (ΑΜ 100).4 Στη «Θεογονία» 930-933.5 Απολλώνιου και Ροδίου «Αργοναυτικά» Δ’ 16-10-1617.6 Σύμφωνα με το Γαλλικό JANE’ S (έκδοση 1929), σελ. 347.7 Σύμφωνα με το Αγγλικό JANE’ S (έκδοση 1930), σελ. 247.8 Αγγλικό JANE’ S (έκδοση 1930), σελ. 247.9 Αγγλικό JANE’ S (έκδοση 1930), σελ. 247.10 Είχε τραυματιστεί, ως Ναυτικός Δόκιμος, από σφαίρα, που είχε σφη-νωθεί κάτω από τους πνεύμονες, κατά άσκηση σκοποβολής. Είχε απο- μακρυνθεί δύο φορές από την υπηρεσία των υποβρυχίων λόγω αιμορ-ραγίας την οποία υφίστατο κατά τις καταδύσεις. Εντούτοις, επέμενε να κυβερνήσει υποβρύχιο στον πόλεμο και για να εξασκηθεί ως Κυβερ- νήτης είχε επιβεί στον Τρίτωνα όπου υπέστη την τρίτη αιμορραγία. Σε νέα προσπάθειά του στη Μέση Ανατολή, παρουσίασε τα ίδια συμπτώ-ματα και κατόπιν τούτου, εγκατέλειψε την προσπάθεια επανόδου στα υποβρύχια, προκαλώντας αισθήματα συμπάθειας και εκτίμησης για τη φιλότιμη εμμονή του, με τμηματική βλάβη της υγείας του. 11 Αντιναυάρχου Δ. Γ. Φωκά: έ.α. σελ. 223-225.12 WHI. 9000, EXT. 929 ADMIRALTY L. 1537/47 London, S.W.I. 16th May, 1947Dear Captain Kyris,With to your letter……..2………..3………..(G) 23rd March, 1941 - Motor vessel Carnia (5451 tons) torpedoed 30 miles off Cape Galo, Brindisi.4. According to our records, M/V Carnia was sunk by the Greek sub-marine Triton.

Believe me, Yours very truly

(Signed) RICHMOND WALLOW 13 Αρχιπλοιάρχου Ν. Ι. Λάχανου: έ.α. σελ. 51-52.14 Αρχιπλοιάρχου Ν. Γ. Δαμβέργη, Ο ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, έκδοση Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Αθήνα 1995, σελ. 4515 Αντιναυάρχου Δ. Γ. Φωκά: έ.α. σελ. 470-471.16 Ήταν το ελληνικό αντιτορπιλικό “Βασιλεύς Γεώργιος”, που το βρήκαν οι Γερμανοί στη δεξαμενή του Ναυστάθμου Σαλαμίνος τον Απρίλιο του 1941, με αρκετές βλάβες, το επισκεύασαν και το χρησιμοποιούσαν έκτοτε επιχειρησιακά.17 Και αυτό, κατά σύμπτωση, ήταν η παλαιά θαλαμηγός “Μπριγκίττα” του Έλληνα εφοπλιστή Ευγενίδη, που είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς τον Φεβρουάριο του 1942 και είχε μετατραπεί σε Καταδιωκτικό Υποβρυχίων.18 Αναφέρει ο Κυβερνήτης του υποβρυχίου, ότι κατόρθωσε να βάλει μόνο μία τορπίλη, γιατί από τις 6 τορπίλες της πλώρης οι 4 ήταν ρυθμι- σμένες για μικρές αποστάσεις και ο χρόνος δεν επαρκούσε για να αλλά-ξουν οι ρυθμίσεις τους, ενώ η 5η, αν και είχε ρυθμισθεί για μεγάλες αποστάσεις, είχε χάσει δυστυχώς τον αέρα της.



-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΝ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (Υ-2)ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΥΠΟΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΟΥΣΣΕΝ Β.Ν. ΒΗΡΥΤΤΟΣ 21/09/1943 & 24/12/1943Του Τιμόθεου Μασούρα, Αντιναυάρχου Π.Ν. (εα), Επίτιμου Αρχηγού Στόλου, Γενικού Γραμματέα Ν.Μ.Ε.-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΔΥΟ ΑΞΙΟΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Κατά την αναδίφηση των παλαιών αρχείων των Υποβρυχίων και συγκε-

κριμένα της δράσεως του Υποβρυχίου “Παπανικολής” Υ2 εντόπισα δύο ιδιαίτερες αναφορές του τότε Κυβερνή- τη του Υποβρυχίου, Υπο-πλοιάρχου Νικολάου Ρουσ- σέν Β.Ν. προς τον τότε Ανώ-τερο Διοικητή Υποβρυχίων, Πλοίαρχο Παναγιώτη Κώνστα Β.Ν.Ο Υποπλοίαρχος Νικόλαος Ρουσσέν Β.Ν. είχε παραλά-βει καθήκοντα Κυβερνήτου του Υποβρυχίου από τις 9 Οκτωβρίου 1942 και είχε ήδη πολεμική δράση τεσσάρων πολεμικών περιπολιών και δύο ειδικών αποστολών.Και οι δύο αναφορές συνε-τάχθησαν όταν το Υποβρύχιον “Παπανικολής” Υ2 βρισκόταν στη Βηρυττό, όπου είχαν κα-ταφύγει - μετασταθμεύσει τα ελληνικά υποβρύχια λόγω της προέλασης των γερμανι-κών στρατευμάτων προς την Αλεξάνδρεια.Οι δύο αναφορές έχουν τε-λείως διαφορετικά θέματα, ξεφεύγουν από τις τυπικές και καθαρά υπηρεσιακές/επιχειρησιακές αναφορές και οι δύο, όμως, εκφράζουν και διατυπώνουν έντονες ευ- αισθησίες και συναισθήματα του συντάκτου, ο οποίος κα- ταβάλλει ιδιαίτερα υπερ-άνθρωπες προσπάθειες, αφ’ ενός να μην ξεφύγει από το καθαρά στρατιωτικό πνεύμα αφ’ ετέρου όμως να διατυ- πώσει με σαφήνεια τις σκέ- ψεις και τους προβληματι-σμούς του με πραγματικά και χειροπιαστά στοιχεία.Και από τις δύο αναφορές αναδύονται η αξιοπρέπεια, η φιλοπατρία, ο πατριωτικός εγωισμός και η συναδελφι-κή αλληλεγγύη.



Αριστερά: Το υποβρύχιο “Παπανικολής“, 1940. Δεξιά: Το υποβρύχιο “Παπανικολής“, καθέλκυση στα Ναυπηγεία Gironde & Loire.



Αριστερά: Τελετή ύψωσης Ελληνικής Σημαίας στο υποβρύχιο “Παπανικολής”. Δεξιά: Το υποβρύχιο “Παπανικολής“ σε δεξαμενισμό.



Ο Νικόλαος Ρουσσέν γεννή-θηκε το 1913 στην Αθήνα. Το 1929 εισήχθη στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από

την οποία αποφοίτησε το 1933 ως μάχιμος σημαιοφόρος. Το 1937 προήχθη σε ανθυποπλοίαρχο και το 1940 σε υποπλοίαρχο. Φοίτησε στη Σχολή Υποβρυχίων και έλαβε πτυχίο εξειδίκευσης κυβερνή- του υποβρυχίων. Υπηρέτησε σε πλοία επιφάνειας, υποβρύχια και υπηρεσίες ξηράς. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ως υπο- πλοίαρχος, υπηρέτησε αρχικά στο υποβρύχιο «Κατσώνης», με το οποίο έλαβε μέρος σε περιπολίες στην Αδριατική και στη συνέχεια στη Μέ- ση Ανατολή στο Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ». Στις 10 Οκτωβρίου του 1942 ανέλαβε με επιτυχία την διακυβέρνηση του υπο-βρυχίου «Παπανικολής». Τον Απρίλιο του 1944 ο υποπλοίαρχος Ν. Ρουσσέν σκοτώθηκε κατά την επι-

χείρηση καταστολής της στάσης που είχε ξεσπάσει σε ορισμένα πληρώ-ματα του Ναυτικού στην Αλεξάνδρεια. Ο Ρουσσέν συμμετείχε στο άγημα εμ- βολής που είχε συγκροτηθεί με σκο- πό να ανακαταλάβει τα ελληνικά πλοία. Τιμήθηκε δύο φορές με τον Πολεμικό Σταυρό Β΄ Τάξης και δύο φορές με τον Πολεμικό Σταυρό Α΄ Τάξης καθώς και με το βρετανικό Σταυρό Διακεκριμέ-νης Υπηρεσίας (Distinguished Service Cross) για τη δράση του στα υπο-βρύχια. Μετά το θάνατό του προήχθη σε πλω- τάρχη επ’ ανδραγαθία, του απονεμή- θηκε το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πρά- ξεων ενώ το όνομά του δόθηκε τιμητικά σε δύο ελληνικά πολεμικά πλοία, ένα οχηματαγωγό και μια πυραυλάκατο.

Στη φωτογραφία αριστερά: Ο υπο-πλοίαρχος Ν. Ρουσσέν, κυβερνήτης του υποβρυχίου «Παπανικολής» κατά την περίοδο 1942-1944.

Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Σ Ρ Ο Υ Σ Σ Ε Ν

Σεπτέμβριος 1944 Επιστροφή στην ΠατρίδαΤο μέλος και φίλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, συγ-γραφέας, κος Βασίλειος Ιατρίδης, ανηψιός του ήρωα Κυβερνή-τη στο Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ κατά τον πόλεμο, ανταποκρινό- μενος στις ανακοινώσεις του «Περίπλου», μας απέστειλε ένα θαυμάσιο ντοκουμέντο που βρέθηκε στα αρχεία του θείου του.Πρόκειται για ένα ανώνυμο ημερολόγιο με τίτλο «Επιστροφή στην Πατρίδα» και περιγράφει την τελευταία φάση της ξενιτιάς του Πολεμικού Ναυτικού, τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν τα πρώτα βοηθητικά πλοία, υπό τον Μίλτο Ιατρίδη, συνοδευόμενα από αντίστοιχα Αγγλικά, προπορεύθηκαν του Ελληνικού Στόλου και κατευθύνθηκαν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.Ο συγγραφέας, προφανώς στρατεύσιμος, είχε μόλις μετατε- θεί από το Αντιτορπιλικό «Κουντουριώτης» στα βοηθητικά του Στόλου FT12 - FT24 και ένιωσε εξαιρετική συγκίνηση όταν αντιλήφθηκε πως μ’ αυτά, υπό τον Ιατρίδη, θα πρωταντί-κριζε ελεύθερη την σκλαβωμένη πατρίδα.Δημοσιεύουμε μέρος του ημερολογίου μήπως και αναγνωρι- σθεί ο γραφικός χαρακτήρας και γίνει δυνατό να εντοπισθεί ο συγγραφέας. Θα ήταν πράγματι εξαίρετικό αν μπορούσε να συμβεί. Ευχαριστούμε τον κ. Βασίλειο Ιατρίδη για την αγάπη και το ενδιαφέρον που εκφράζει έμπρακτα στο Μουσείο και το πε- ριοδικό του.

«Περίπλους»

Αριστερά: Το υποβρύχιο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ σε δοκιμαστικές πλεύσεις, Toulon 1927.


-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ «ΠΕΡΙΠΛΟΥ» ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΣΠΑΝΙΟΥ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟΥ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


δό κατασκευαστή όπλων Thorsten Nordenfelt, από τον οποίο έλαβε και το όνομά του. Σκάφος ελλειπτικού σχήματος, μήκους 19,5μ. και μέγιστου πλά-τους 2,75μ. Είχε εκτόπισμα εν καταδύσει 55tn και δυνατότητα κατάδυσης έως τα 15μ. Η κίνησή του προερχόταν από μία ατμο-μηχανή 100 ίππων, η οποία του έδινε δυνατότητα ανάπτυξης ταχύτητας 9kn εν επιφανεία και 2kn εν καταδύσει, με αυτονο- μία στην κατάδυση 160nm. Ήταν οπλισμένο με έναν τορπιλο- σωλήνα, ο οποίος είχε τη δυνατότητα βολής μιας τορπίλης 14” σε απόσταση 30μ. από το στόχο ευρισκόμενο στην επιφάνεια. Το “NORDENFELT-I” φτάνει στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1886. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους κάνει τις πρώτες του δοκιμές στον Φαληρικό όρμο, κατά τις οποίες παρουσιάζει στοιχεία αξιόπλοου σκάφους στην επιφάνεια, αλλά δεν ισχύει το ίδιο και στην κατάδυση, όπου εμφανίζει πολλά προβλήματα ευστάθειας, στεγανότητας και προβλήματα στην εκτόξευση της τορπίλης. Όλα αυτά το καθιστούν μη αποδεκτό από το Πολεμικό Ναυτικό και ανενεργό μέχρι το 1901, οπότε και καταστρέφεται. ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ

Στη μακρόχρονη ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού τα Υποβρύχια έπαιξαν το δικό τους σημαντικό ρόλο. Συνολικά μέχρι σήμερα,

από τη δύναμη των Υποβρυχίων, πέρασαν 31 Υποβρύχια διαφόρων τύπων. Το πρώτο Υ/Β εμφανίζεται στο ΠΝ το 1886. Ήταν ένα μικρό Υ/Β Σουηδικής κατασκευής, με 3 άνδρες πλήρωμα, που διατηρήθηκε μέχρι το 1901 χωρίς ουσιαστικά να αξιοποιηθεί επιχειρησιακά. Κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων παρελήφθησαν τα Υ/Β ΔΕΛΦΙΝ και ΞΙΦΙΑΣ. Το ΔΕΛΦΙΝ είναι το πρώτο Υ/Β στον κό-σμο, που σε πολεμική επιχείρηση εξετέλεσε ανεπιτυχή τορπι-λική προσβολή, κατά του τουρκικού καταδρομικού METZHTIE την 9 Δεκεμβρίου 1912.

Υ/Β ΞΙΦΙΑΣ

Το Υ/Β ΞΙΦΙΑΣ δεν έλαβε μέρος σε καμία επιχείρηση του πο-λέμου.

Τα υποβρύχια αυτά, που για την εποχή τους ήταν σύγχρονα είχαν εκτόπισμα 310 τόνων και μεγίστη ταχύτητα 8,5 κόμβων, μπορού-σαν δε να καταδυθούν μέχρι βάθους 36 μέτρων. Ο οπλισμός τους ήταν ένας τορπιλοσωλήνας στο πρωραίο διαμέρισμα και αvά δύο σκελετοί εκσφενδονίσεως τορπιλών πρώρα και πρίμα εξωτερικά του σκάφους και κάτω από το ξύλινο κατάστρωμα. Οι σκελετοί

ΤΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΣΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

Το Υ/Β Nordenfelt-I

Υ/Β ΞΙΦΙΑΣ

Του Πλοιάρχου Π. Δάβαρη Π.Ν.

Διοικητού Υποβρυχίων

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ Υ/Β

Το Υ/Β είναι εφεύρεση που την οραματίσθηκε και την ανάπτυ-ξε το ανήσυχο πνεύμα του ανθρώπου για την κατάκτηση του

υπό την επιφάνεια της θάλασσας χώρου.Ο Αριστοτέλης περιγράφει είδος καταδυομένου κώδωνα τον οποίο χρησιμοποίησαν οι ναύτες του Μ. Αλεξάνδρου στην πο-λιορκία της Τύρου το 332 π.Χ. για να τοποθετήσουν κάτω από τα εχθρικά πλοία εμπόδια και γομώσεις άγνωστης φύσης.Στην Κίνα αναφέρεται η ύπαρξη πρωτόγονου Υ/Β το 200 π.Χ. το οποίο μπορούσε να κινείται παρά τον πυθμένα της θάλασσας.Το 1880 ένας Έλληνας Μηχανικός, ο Ν. ΓΡΥΠΑΡΗΣ, κατασκεύασε ένα μικρό Υ/Β, την «ΓΡΥΠΑΡΑ», με το οποίο πειραματίσθηκε πλέοντας εν καταδύσει από το Παλαιό στο Νέο Φάληρο. Η κα-τασκευή αυτή δεν είχε πάρα πέρα εξέλιξη ή εκμετάλλευση. Οι πλέον όμως σοβαρές και καρποφόρες προσπάθειες έγιναν από το Γαλλικό Ναυτικό στα τέλη του 19oυ αιώνα, που συστηματικά πέτυχε να κατασκευάσει τα Υ/Β τύπου NARVΑL που περιείχαν ολοκληρωμένα συστήματα και μηχανισμούς για αυτόνομη πρόωση και πλου εν καταδύσει. Στις αρχές του 20ου αιώνα στην κούρσα αυτή μπήκαν και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις της εποχής, η Αμερική, η Αγγλία και κυρίως η Γερμανία. Από την άλλη πλευρά, η εφεύρεση και η ανάπτυξη από τον WHITEHEAD (το 1870) της αυτοκινούμενης τορπίλης έδωσε τελικά στο Υ/Β το πλέον κατάλ-ληλο όπλο.Ο αιώνας των Υ/Β άρχισε πλέον να χαράζει και το Υ/Β εισήλθε σαν όπλο με φιλοδοξίες στον αγώνα των πολεμικών καταστροφικών συστημάτων.Οι Γερμανοί στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έκαναν ευρεία χρησι-μοποίηση του Υ/Β σε επιθετικό ρόλο κατά την διάρκεια του οποίου επήλθε ριζική μεταβολή στην τακτική χρησιμοποίησή του.Η δράση των Υ/Β στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στοίχισε στην Πα-γκόσμια Ναυτιλία απώλειες πλοίων εκτοπίσματος 11 εκατομμυ-ρίων τόνων περίπου. Από τις απώλειες των 8 εκατομμυρίων τό- νων που υπέστησαν οι Άγγλοι στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα 7 εκατομμύρια τόνοι οφείλονταν στην δράση των Γερμανικών Υ/Β.Οι απώλειες της Εμπορικής Ναυτιλίας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν διπλάσιες απ’ ότι ήταν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Απωλέσθηκαν πλοία εκτοπίσματος 22 εκατομμυρίων τόνων, εκ των οποίων τα 14 εκατομμύρια τόνοι προκλήθηκαν από τα Γερ-μανικά, Ιταλικά και Ιαπωνικά Υ/Β.Δεν θα περνούσε όμως πολύς καιρός και εντυπωσιακές βελτιώ-σεις θα επιτυγχάνονταν στην πρόωση και στον οπλισμό των Υ/Β, ώστε η ημέρα των αθόρυβων συμβατικών και αυτόνομων πυρηνοκίνητων Υ/Β να γίνει πραγματικότητα.Έτσι στην δεκαετία του 1950 ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών εντείνεται, συνεχίζεται στην δεκαετία του 1960 απ’ όλες τις δυ-νάμεις, μικρές και μεγάλες, ώστε στην επόμενη δεκαετία του 1970 οι Υ/Β στόλοι συμβατικοί ή πυρηνικοί να έχουν επίλεκτη θέση στο οπλοστάσιο της κάθε χώρας.Για να φθάσουμε, τέλος, στην αρχή του 21ου αιώνα όπου το Υ/Β όπλο σε δυνατότητες και εξοπλισμούς να έχει αποκτήσει την πραγματική του αξία και τον ουσιώδη ρόλο πρωταγωνιστού που δεν αμφισβητείται από καμία Ναυτική δύναμη.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ

Στα μέσα της δεκαετίας του 1880, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυ-τικό, θέλοντας να παραμείνει μέσα στις τεχνολογικές εξελί-

ξεις της εποχής αλλά και να διατηρήσει το αξιόμαχο του Στόλου, είναι από τα πρώτα ναυτικά στον κόσμο που επιθυμεί να εντάξει στη δύναμή του ένα υποβρύχιο σκάφος.Πρόκειται για το “NORDENFELT-I”. Κατασκευασμένο στο Ekensberg της Σουηδίας, βασισμένο στα σχέδια του Άγγλου κληρικού George Garrett και χρηματοδοτούμενο από τον Σουη-


Ελληνοϊταλικό πόλεμο στο Ιόνιο και στην Αδριατική, ακολούθη-σαν τον υπόλοιπο Στόλο στην Μέση Ανατολή και συνέχισαν τον πόλεμο με περιπολίες στις ελληνικές θάλασσες. Η δράση τους αποτελεί χρυσή σελίδα στην ένδοξη ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού. Τέσσερα εξ αυτών τα Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ - ΓΛΑΥΚΟΣ - ΤΡΙΤΩΝ - ΚΑΤΣΩΝΗΣ βυθίστηκαν με απώλειες 105 Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Ναυτών.Το 1942 παραχωρήθηκαν από τους Άγγλους 2 Υ/Β, το Υ/Β ΜΑ-ΤΡΩΖΟΣ, ιταλικής κατασκευής 1936 που αιχμαλωτίσθηκε από αγγλική κορβέτα και το Υ/Β ΠΙΠΙΝΟΣ που ήταν αγγλικής κατα-σκευής του 1943. Η λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου τον Οκτώβριο του 1944 βρήκε τη Διοίκηση Υ/Β με 4 Υ/Β: Τα Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ - ΝΗΡΕΥΣ - ΜΑΤΡΩΖΟΣ - ΠΙΠΙΝΟΣ. Το 1945 έως 1947 διαγράφηκαν από την ενεργό υπηρεσία τα Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ - ΜΑΤΡΩΖΟΣ και ΝΗΡΕΥΣ, ενώ το ίδιο διά-στημα παραχωρήθηκαν από τους Άγγλους τα Υ/Β τύπου “V”/”U” ΔΕΛΦΙΝ (Υ-9) , ΞΙΦΙΑΣ (Υ-10), ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ (Υ-11), ΤΡΙΑΙΝΑ (Υ-14) και ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ (Υ-15).Τα Υ/Β αυτά διατηρήθηκαν σε ενέργεια μέχρι το τέλος της δε-καετίας του 1950 οπότε επεστράφησαν στο Αγγλικό Ναυτικό, και αντικαταστάθηκαν σταδιακά με αμερικάνικα Υ/Β κλάσεως GATO, τα Υ/Β ΠΟΣΕΙΔΩΝ (S-73), ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ (S-09) και ΤΡΙΑΙΝΑ (S-86).Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘70 αρχίζει μία καινούργια εποχή για τη Διοίκηση Υποβρυχίων. Αγοράζονται από τη Γερμα-νία τα 4 Υ/Β, ΓΛΑΥΚΟΣ (S-110), ΝΗΡΕΥΣ (S-111), ΤΡΙΤΩΝ (S-112), ΠΡΩΤΕΥΣ (S-113) που παραλήφθηκαν μέχρι το 1973 και τα αμερικάνικα τ.GATO αντικαθίστανται με 2 άλλα κλάση GUPPY τα Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (S-114), και ΚΑΤΣΩΝΗΣ (S-115).

Στο τέλος της ίδιας δεκαετίας 4 νέα Υ/Β εντάσσονται στο ΠΝ, τα Υ/Β ΠΟΣΕΙΔΩΝ (S-116), ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ (S-117), ΩΚΕΑΝΟΣ (S-118), και ΠΟΝΤΟΣ (S-1 19).Τα 10 αυτά Υ/Β παραμένουν μέχρι το 1995, οπότε και παρο-πλίζονται τα 2 αμερικάνικης κατασκευής. Έτσι σήμερα η Διοίκη-ση Υποβρυχίων έχει 8 Υ/Β κλάσης 209, 4 Υ/Β τ.ΓΛΑΥΚΟΣ και 4 Υ/Β τ.ΠΟΣΕΙΔΩΝ.

Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (τ.GUPPY)

ήσαν φορεία τορπιλών έξω από το ανθεκτικό σκάφος, η δε ανα- χώρηση της τορπίλης γινόταν με δική της πρόωση. Είχαν πέντε τορπίλες και μία εφεδρική στο κύτος του πρωραίου διαμε-ρίσματος.Η σταδιακή αυτή ανάπτυξη των Υ/Β παρουσίασε και τα ιδιάζο-ντα προβλήματα του όπλου που για την περίοδο εκείνη ήταν πιο εμφανή και σοβαρά. Έτσι το Π.Ν. προχώρησε στην θεσμοθέτηση και οργάνωση ξεχωριστής Διοίκησης για τα Υ/Β και τον Ιούνιο του 1914 συστάθηκε η Διοίκηση Υποβρυχίων, με τον τίτλο «ΣΤΑΘ-ΜΟΣ ΚΑΤΑΔΥΟΜΕΝΩΝ», με Διοικητή τον Aντιπλoίαρχο Σ. ΠΑ-ΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟ ΠΝ. Μέχρι τότε τα Υ/Β υπάγονταν στον Αρχηγό Στόλου, ο οποίος καθόριζε τις κινήσεις τους.Με την κήρυξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κατασχέθηκαν από την Γαλλία τα Υ/Β ΔΕΛΦΙΝ και ΞΙΦΙΑΣ, καθώς και τα δύο υπό κατασκευή για λογαριασμό της Ελλάδας, που θα ονομάζονταν ΑΜΑΖΩΝ και ΑΝΤΙΓΟΝΗ.Μετά την λήξη του πολέμου τα Υ/Β ΔΕΛΦΙΝ και ΞΙΦΙΑΣ επεστρά-φησαν στο Ελληνικό Ναυτικό αλλά βρέθηκαν σε κακή κατάσταση. Διατηρήθηκαv πάντως στην ενέργεια μέχρι το 1920 οπότε και παροπλίσθηκαν.Το 1925 παραγγέλθηκαν στην Γαλλία δυο νέα Υ/Β τύπου ΠΑ-ΠΑΝΙΚΟΛΗΣ. Το Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (Υ-2) παραλήφθηκε τον Δεκέμβριο 1927 και το Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ (Υ-1) τον Ιούνιο του 1928.Τα Υ/Β αυτά είχαν εκτόπισμα 576 τόνων, ταχύτητα 9 κόμβων και έφεραν 6 Τ/Σ , 1 πυροβόλο και 2 πολυβόλα.Το 1927 το Π.Ν. παρήγγειλε στα γαλλικά ναυπηγεία ακόμα 4 και-νούργια Υ/Β και πιο εξελιγμένα, τα Υ/Β τύπου ΠΡΩΤΕΥΣ. Τα Υ/Β αυτά έφεραν 8 Τ/Σ και 2 πυροβόλα και παραλήφθηκαν: το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ (Υ-3) τον Αύγουστο του 1929, το Υ/Β ΝΗΡΕΥΣ (Υ-4) τον Μάρτιο του 1930 και το Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5) και ΓΛΑΥΚΟΣ (Υ-6) τον Δεκέμβριο του 1930.Το 1930 άρχισε να λειτουργεί η Σχολή Υ/Β σε μόνιμη βάση. Μέ-χρι τότε η εκπαίδευση γινόταν μόνο πρακτικά επί των Υ/Β.Την ίδια περίοδο αναδιoργανώθηκε η υποδομή και διάθρωση της Διοίκησης έτσι ώστε στη δεκαετία του 1930 ο Στολίσκος των Υ/Β με έξι Υ/Β, με αυτοδύναμη Σχολή και με δικά του συνερ-γεία απέκτησε μεγαλύτερη πείρα και αύξησε την μαχητικότητα του Ελληνικού Στόλου.Την παραμονή όμως της έναρξης του πολέμου του 1940, τα έξι Υ/Β είχαν πολλές τεχνικές και επιχειρησιακές ελλείψεις και είχαν υπερβεί το τότε παραδεκτό όριο ζωής που ήταν 10 χρόνια. Οπωσδήποτε η συντήρησή τους ήταν καλή χάρη στην άρτια οργάνωση και τις προσπάθειες της Διοίκησης αλλά υπήρχε έλ-λειψη ανταλλακτικών που η προμήθειά τους προσέκρουε σε θέ-ματα πιστώσεων και οικονομικών δυσχερειών.Παρά ταύτα τα Υ/Β, με τις όποιες αδυναμίες και δυσχέρειες που είχαν, βρέθηκαν σε ενέργεια με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, διεξήγαγαν τις επιθετικές επιχειρήσεις τους στον

ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ Υ/Β


Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

Σήμερα η Διοίκηση Υποβρυχίων έχει στη δύναμή της 8 υποβρύ-χια κλάσεως 209 (4 τ.”ΓΛΑΥΚΟΣ” και 4 τ. “ΠΟΣΕΙΔΩΝ”), ενώ

αναμένεται τα επόμενα χρόνια να ενταχθούν σε αυτήν άλλα 4 υποβρύχια κλάσης 214, εκ των οποίων το πρώτο Υ/Β ΠΑΠΑ-ΝΙΚΟΛΗΣ (S 120) βρίσκεται ήδη στην τελική φάση των δοκιμών του και ήδη κατασκευάζονται στα Ελληνικά Ναυπηγεία και τα Υ/Β ΠΙΠΙΝΟΣ (S 121), ΜΑΤΡΩΖΟΣ (S 122) και ΚΑΤΣΩΝΗΣ (S123). Η αποστολή της Διοίκησης Υποβρυχίων είναι: “Η οργάνωση, διοί- κηση, επιχειρησιακή εκπαίδευση, παρακολούθηση της συντήρη-σης, ετοιμότητα και γενικά η προς πόλεμο προετοιμασία των σ’ αυ- τήν υπαγομένων Πλοίων και Υπηρεσιών, με σκοπό την επίτευξη της αποστολής ή των έργων, που ανατίθενται στον Αρχηγό του Στόλου.” Το έμψυχο δυναμικό της Διοίκησης αριθμεί περί τα 500 μόνιμα στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού, εκ των οποίων τα 250 περίπου είναι τα πληρώματα των Υποβρυχίων, ενώ άλλα τόσα πρώην πληρώματα των Υποβρυχίων, έχουν επωμιστεί την ευθύνη της οργάνωσης της Διοίκησης, την εκπαίδευση, τη σχεδίαση των ασκήσεων και αποστολών, καθώς και σημαντικό μέρος της υποστήριξης, συντήρησης και επισκευής των Υ/Β.Το ισχύον διακριτικό σήμα των Ελληνικών Υποβρυχίων, το οποίο φέρεται στις στολές όλων των μονίμων στελεχών που υπηρετούν στη Διοίκηση Υποβρυχίων, καθιερώθηκε μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Αποτελεί μινιατούρα βρετανικού Υ/Β κλάσεως “V’” / ”U”, έξι από τα οποία εντάχθηκαν στο Ελληνικό Ναυτικό στην περίο-δο 1943 - 1958.Η Διοίκηση Υποβρυχίων διαθέτει επιτελείο με τις προβλεπόμε-νες διευθύνσεις οι οποίες ελέγχονται από τον Επιστολέα που είναι Αντιπλοίαρχος. Ο Διοικητής Υποβρυχίων είναι Πλοίαρχος και εκτός του επιτελείου του έχει υπό τις διαταγές του τη Βάση Υποβρυχίων, τη Σχολή Υποβρυχίων και φυσικά τις μάχιμες μονάδες, τα 8 υποβρύ- χια. H Οργάνωση του Επιτελείου Διοίκησης Υποβρυχίων είναι η ακόλουθη:

ΒΑΣΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ

Η Βάση Υποβρυχίων (ΒΥ) αποτελεί Ναυτική Υπηρεσία, που εδρεύει στο Ναύσταθμο Σαλαμίνος σε κτίριο της περιοχής

Διοίκησης Υποβρυχίων στην οποία και υπάγεται με σχέση πλήρους διοίκησης μέσω του Διοικητού της.

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Υ/Β ΑΠΟ ΤΟ 1886 ΜΕΧΡΙ 1979

A/A ΟΝΟΜΑ ΠΛΕΥΡ. ΑΡΙΘ. ΚΛΑΣΗ - ΤΥΠΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΑΠΟ ΜΕΧΡΙ

1. ΝΟΝΤΕΡΦΕΛΝΤ ΝΟΝΤΕΡΦΕΛΝΤ-1 NODERNFELD ΣΟΥΗΔΙΑ 1885 ΑΠΡ. 1886 19012. ΔΕΛΦΙΝ - LAYBEF-ΔΕΛΦΙΝ ΓΑΛΛΙΑ 1911 ΔΕΚ. 1912 19203. ΞΙΦΙΑΣ - -//- -//- 1912 ΜΑΡ. 1913 19204. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ Υ-2 ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ -//- 1927 21-12-27 19455. ΚΑΤΣΩΝΗΣ Υ-1 -//- -//- 1927 8-06-28 14-09-436. ΠΡΩΤΕΥΣ Υ-3 ΠΡΩΤΕΥΣ -//- 1928 31-08-29 29-12-407. ΝΗΡΕΥΣ Υ-4 -//- -//- 1929 01-03-30 03-05-478. ΤΡΙΤΩΝ Υ-5 -//- -//- 1929 01-12-30 16-11-429. ΓΛΑΥΚΟΣ Υ-6 -//- -//- 1930 01-12-30 04-04-42

10. ΠΙΠΙΝΟΣ Υ-8 “U” ΠΙΠΙΝΟΣ ΑΓΓΛΙΑ 1943 13-10-43 195911. ΔΕΛΦΙΝ Υ-9 -//- -//- 1944 23-04-45 195712. ΤΡΙΑΙΝΑ Υ-14 -//- -//- 1944 29-05-46 02-10-5813. ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ Υ-15 -//- -//- 1944 29-05-46 02-05-5814. ΜΑΤΡΩΖΟΣ Υ-7 - ΙΤΑΛΙΑ 1936 05-12-42 194515. ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ Υ-11 “V” ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ ΑΓΓΛΙΑ 1942 09-03-45 19-05-5216. ΞΙΦΙΑΣ Υ-10 -//- -//- 1942 27-05-45 29-05-5217. ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ Υ-17 / S-09 GATO ΗΠΑ 1942 21-04-58 196618. ΠΟΣΕΙΔΩΝ Υ-16 / S-78 -//- -//- 1942 08-08-57 11-04-7519. ΤΡΙΑΙΝΑ S-86 BALAO -//- 1944 26-07-76 01-12-7920. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ S-114 GUPPY IIA ΗΠΑ 1944 26-07-72 29-11-7221. ΚΑΤΣΩΝΗΣ S-115 GUPPY III -//- 1945 29-10-73 19-07-74

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΗΜΕΡΑ22. ΓΛΑΥΚΟΣ S-110 209 - ΓΛΑΥΚΟΣ Δ. ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1970 06-09-71 06-12-71

23. ΝΗΡΕΥΣ S-111 -//- -//- 1971 10-02-72 19-06-72

24. ΤΡΙΤΩΝ S-112 -//- -//- 1971 08-08-72 11-11-72

25. ΠΡΩΤΕΥΣ S-113 -//- -//- 1972 22-11-72 16-03-73

26. ΠΟΣΕΙΔΩΝ S-116 209-1 - ΠΟΣΕΙΔΩΝ -//- 1978 21-03-79 17-05-79

27. ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ S-117 -//- -//- 1978 03-07-79 06-09-79

28. ΩΚΕΑΝΟΣ S-118 -//- -//- 1979 15-12-79 01-01-80

29. ΠΟΝΤΟΣ S-119 -//- -//- 1979 18-04-80 08-06-80

30. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ S-120 214 -//- 2006 - -

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΜΟΝΑΔΑ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΠΛΙΣΜΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΩΣΕΩΣΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥΚΑΙ ΔΙΟΙΚ. ΜΕΡΙΜΝΑΣ

ΕΠΙΣΤΟΛΕΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ


Οργανόγραμμα Βάσης Υποβρυχίων

Η Αποστολή τη Βάσης Υποβρυχίων είναι: “Να ασκεί τον στρα-τονομικό έλεγχο των μονάδων και εγκαταστάσεων της πε-

ριοχής ευθύνης της, που καθορίζονται με διαταγή ΓΕΝ, να πα-ρέχει στρατονομικές ευκολίες, συνεργειακή υποστήριξη στα υποβρύχια, με σκοπό την εύρυθμη λειτουργία των μονάδων και εγκαταστάσεων της περιοχής ευθύνης της και τη συμβολή στην προετοιμασία και ετοιμότητα των υποβρυχίων για την εκπλήρωση των έργων τους”.

ΣΧΟΛΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ

Η Σχολή Υποβρυχίων (ΣΥΒ), είναι η σχολή παροχής εξειδικευ-μένης εκπαίδευσης του προσωπικού του Πολεμικού Ναυ-

τικού, που πρόκειται να υπηρετήσει ή ήδη υπηρετεί στη Διοίκηση Υποβρυχίων, εδρεύει και υπάγεται σε αυτήν με σχέση πλή- ρους διοίκησης μέσω του Διοικητού της.

Οργανόγραμμα Σχολής Υποβρυχίων

Η Αποστολή της Σχολής Υποβρυχίων είναι: “Να παρέχει την κατάλληλη θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση και να ανα-

πτύσσει ενιαίο πνεύμα στο προσωπικό που φοιτά στα Σχολεία που λειτουργούν σε αυτήν, με σκοπό την εξασφάλιση της στελέχωσης των υπαγομένων στη Διοίκηση Υποβρυχίων μονάδων με άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, τόσο για την επιχειρησιακή χρησιμο-ποίηση των μονάδων, όσο και για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του υλικού”.Παράλληλα συνδράμει τον Διοικητή Υποβρυχίων στον έλεγχο της επιχειρησιακής ικανότητος των πλοίων της Διοίκησης.

Χαρακτηριστικά υποβρυχίων τύπου “ΓΛΑΥΚΟΣ” ΤΥΠΟΣ: Τα Υ/Β τ. ΓΛΑΥΚΟΣ είναι γερμανικά υποβρύχια κλάσης 209 (1100).ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΚΑΦΟΥΣ:

ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΩΝ


ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΤΗΣ

ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΒΥ

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΙΑ

ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ


ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΣΥΒ

ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΤΗΣ / ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

Μέγιστο Μήκος 54,15m

Μέγιστο Πλάτος 6,25m

Ύψος (άνευ ιστών) 11,38m

Εκτόπισμα στην επιφάνεια 1101tn

Εκτόπισμα σε κατάδυση 1278tn

Μέγιστη ταχύτητα στην επιφάνεια 12kn

Μέγιστη ταχύτητα σε κατάδυση 22kn

Μέσο βύθισμα 5,33m

ΠΡΟΩΣΗ: Η πρόωση επιτυγχάνεται με δύο συστοιχίες των 240 στοιχείων, ένα κινητήρα 4.600 ΗΡ, μία προπέλα, ενώ η φόρτιση των συστοιχιών εκτελείται από 4 συστήματα μηχανών / γεννητριών. ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Τα Υ/Β τ. “ΓΛΑΥΚΟΣ” είναι εξοπλισμένα με 8 τορπι-λοσωλήνες. Η μεγάλη ποικιλία όπλων και το προηγμένο σύστημα διεύθυνσης βολής «KANARIS» καθιστούν το Υ/Β ικανό να προ-σβάλλει οποιοδήποτε στόχο. Ο οπλισμός του αποτελείται από κατευθυνόμενα βλήματα SUBHARPOON και από τορπίλες κατευ-θυνόμενες μέσω καλωδίου.SONAR: Ο εξοπλισμός SONAR ενός Υ/Β είναι το ζωτικότερο σύστημα στο σκοτεινό κόσμο του βυθού. Είναι τα μάτια του. Το SONAR των Υ/Β τ. “ΓΛΑΥΚΟΣ”, της γερμανικής εταιρείας ATLAS ELEKTRONIK είναι ένα από τα πιο σύγχρονα και αξιόπιστα πα-γκόσμια. Αποτελείται από SONAR ενεργητικής και παθητικής έρευνας και επίθεσης μεσαίων συχνοτήτων, συσκευή παθητικής μέτρησης απόστασης, καθώς και SONAR πλευρικής διάταξης χαμηλών συχνοτήτων.ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ: Το προσωπικό των Υ/Β τ. “ΓΛΑΥΚΟΣ” συνίσταται από 6-7 Αξιωματικούς και από πλήρωμα 28-30 μόνιμους Υπαξιω-ματικούς και Επαγγελματίες Οπλίτες.ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Τα Υ/Β τ. “ΓΛΑΥΚΟΣ” μπορούν να μεταφέρουν επαρκή τρόφιμα και πόσιμο νερό για πλου μέχρι 50 ημέρες, ενώ δεν υφίσταται πρόβλημα ανεφοδιασμού με καύσιμα - λιπαντικά. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣΤο 1991 το ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ, λαμβάνοντας υπ’ οψιν το δε- δομένο ότι τα 4 Υ/Β τ. “ΓΛΑΥΚΟΣ” πλησίαζαν την 20ετή επιχει-ρησιακή παρουσία τους στις ελληνικές θάλασσες, αποφάσισε να προ-χωρήσει σε ένα πρόγραμμα επιχειρησιακής αναβάθμισής τους, με το κωδικό όνομα NEPTUNE I.Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1991 στο Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ στο Κίελο της Γερμανίας ,στις εγκαταστάσεις της κατασκευάστριας εταιρείας HDW. Το Υ/Β ήταν έτοιμο το 1993 οπότε και επέστρεψε στην Ελλάδα.Το Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ ήταν το πρώτο Υ/Β που εκσυγχρονίσθηκε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας σε συνεργασία των τεχνικών υπηρεσιών του ΠΝ και της HDW. Οι εργασίες άρχισαν το 1993 και τελείωσαν το 1996. Ακολούθησαν το Υ/Β ΓΛΑΥΚΟΣ και Υ/Β ΝΗΡΕΥΣ των οποίων οι εργασίες εξελίχθηκαν από το 1996 μέχρι το 1998 και από το 1998 μέχρι το 2000 αντίστοιχα.Οι κυριότερες εργασίες του εκσυγχρονισμού ήταν: • Αλλαγή της ηχοεντοπιστικής συσκευής (SONAR) με νέας τεχνολογίας και με δυνατότητες εντοπισμού θορύβων χαμηλών συχνοτήτων. • Αλλαγή ΣΔΒΤ με νέο που διαθέτει και τη δυνατότητα βολής Κ/Β HARPOON. • Αλλαγή RADARS, συσκευής ηλεκτρονικών υποκλοπών. • Αλλαγή μηχανών και συστήματος κλιματισμού. • Λήψη μέτρων μείωσης θορύβων. Η μέχρι σήμερα απόδοση των εκσυγχρονισμένων Υ/Β δείχνει σαφή αναβάθμιση της επιχειρησιακής τους ικανότητος.

Χαρακτηριστικά Υποβρυχίων τύπου “ΠΟΣΕΙΔΩΝ” ΤΥΠΟΣ: Τα Υ/Β τ. ΠΟΣΕΙΔΩΝ είναι γερμανικά υποβρύχια κλάσης 209 (1200).ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΚΑΦΟΥΣ

ΠΡΟΩΣΗ: Η πρόωση επιτυγχάνεται με δύο συστοιχίες των 240 στοιχείων, ένα κινητήρα 4.600 ΗΡ, μία προπέλα, ενώ η φόρτιση των συστοιχιών εκτελείται από 4 συστήματα μηχανών / γεννητριών. ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Τα Υ/Β τ. “ΠΟΣΕΙΔΩΝ” είναι εξοπλισμένα με 8



Ύψος (άνευ ιστών) 11,35m



Μέγιστη ταχύτητα στην επιφάνεια 12kn


Μέσο βύθισμα 5,5m


τορπιλοσωλήνες. Η μεγάλη ποικιλία όπλων και το προηγμένο σύστημα διεύθυνσης βολής «SINBAΤS» καθιστούν το Υ/Β ικανό να προσβάλλει οποιοδήποτε στόχο. SONAR: Το SONAR των Υ/Β τ. “ΠΟΣΕΙΔΩΝ”, είναι της γερμα-νικής εταιρείας ATLAS ELEKTROΝIK. Αποτελείται από SO- NAR ενεργητικής και παθητικής έρευνας και συσκευή παθητικής μέτρησης απόστασης.ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ: Το προσωπικό των Υ/Β τ. “ΠΟΣΕΙΔΩΝ” συνίσταται από 6-7 Αξιωματικούς και από πλήρωμα 28-30 μόνιμους Υπαξιω-ματικούς και Επαγγελματίες Οπλίτες.ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Τα Υ/Β τ. “ΠΟΣΕΙΔΩΝ” μπορούν να μεταφέρουν επαρκή τρόφιμα και πόσιμο νερό για πλου μέχρι 50 μέρες, ενώ δεν υφίσταται πρόβλημα ανεφοδιασμού με καύσιμα - λιπαντικά.ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ: Τα Υ/Β τ.”ΠΟΣΕΙΔΩΝ” μετά τη 25ετή και πλέον παρουσία τους στις ελληνικές θάλασσες έχουν την ανάγκη ανανέωσης των συστημάτων τους, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του σύγχρονου πολέμου στη θάλασσα.Ήδη, τα τρία Υ/Β αυτού του τύπου έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού NEPTUNE-II, το οποίο ξεκίνησε το 2004 με την έναρξη των εργασιών στο Υ/Β ΩΚΕΑΝΟΣ, στις εγκαταστάσεις των Ελληνικών Ναυπηγείων Σκαραμαγκά. Οι εργασίες του εκσυγχρονισμού περιλαμβάνουν: • Αλλαγή όλων των ηλεκτρονικών συσκευών ναυτιλίας, ηλεκτρο-νικού πολέμου και οπλικών συστημάτων (SONAR, RADAR, ESM, ΣΔΒΤ,κτλ.) με το ολοκληρωμένο σύστημα μάχης ISUS της εται-ρείας ATLAS ELEKTRONIK και εγκατάσταση συστήματος βολής SUB HARPOON. • Λήψη μέτρων μείωσης θορύβων. • Αύξηση του μήκους / όγκου του σκάφους και προσθήκη συ-στήματος αναερόβιας πρόωσης. (AIP/FUEL CELLS)

Χαρακτηριστικά Υποβρυχίων τύπου “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” ΤΥΠΟΣ: Τα Υ/Β τ.”ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” τα οποία κατασκευάζονται από την γερμανική εταιρεία HDW είναι Υποβρύχια κλάσης 214. Αυτή τη στιγμή κατασκευάζεται το πρώτο στη σειρά των 4 Υ/Β κλάσεως 214, στις εγκαταστάσεις της HDW στο Κίελο της Γερμα-νίας το οποίο έχει λάβει το ιστορικό όνομα “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” και το οποίο θα δώσει και το όνομα σε αυτού του τύπου τα Υ/Β. Τα υπόλοιπα 3 Υ/Β του ιδίου τύπου θα κατασκευασθούν στην Ελλάδα στις εγκαταστάσεις των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά. Ήδη και τα τρία βρίσκονται σε διάφορα στάδια κατασκευής.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΚΑΦΟΥΣ

ΠΡΟΩΣΗ: Η πρόωση θα επιτυγχάνεται με έναν ηλεκτροκινητήρα 3.900 kW σε συνδυασμό με το σύστημα αναερόβιας πρόωσης (AIP), την παραγωγή δηλαδή ηλεκτρικής ενέργειας από κυψέλες υγρών καυσίμων. Το σύστημα αυτό απαλλάσσει τα Υ/Β αυτού του τύπου, όποτε επιχειρησιακά απαιτείται, από την διαδικασία εκτέλεσης αναπνευστήρα για τη φόρτιση των συστοιχιών του, μια διαδικασία που καθιστά τα Υ/Β ευάλωτα σε εντοπισμό από ανθυποβρυχιακές μονάδες.ΝΑΥΤΙΛΙΑ: Τα Υ/Β κλάσεως 214 του Πολεμικού Ναυτικού θα φέρουν το ολοκληρωμένο οπλικό σύστημα ISUS της εταιρείας ATLAS ELEKTRONIK, του οποίου οι κονσόλες με τη δυνατότητα της μεταξύ τους εναλλαγής λειτουργιών, θα αποτελούν τα απα-ραίτητα συστήματα ναυτιλιακής έρευνας, όπως RADAR, ESM, GPS, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟΥ κ.τ.λ. Φυσικά πολλά σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως ιστοί OPTRONIC με πολλές δυνατότητες απεικόνισης θα αποτελούν σημαντικά ναυτιλιακά αλλά και επι-χειρησιακά βοηθήματα.ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Στο οπλικό Σύστημα ISUS ενσωματώνονται, τόσο οι



Ύψος (άνευ ιστών) 13m



Μέγιστη ταχύτητα στην επιφάνεια 10,5kn


τορπίλες, όσο και τα κατευθυνόμενα βλήματα SUBHARPOON, τα οποία θα φέρει το Υ/Β στους 8 Τ/Σ και στις θέσεις εφεδρικών όπλων. SONAR: Στο ίδιο οπλικό σύστημα ενσωματώνεται, παθητικό SO-NAR μεσαίων και χαμηλών συχνοτήτων, SONAR ναυτιλίας/εντο-πισμού ναρκών, ενεργητικού SONAR και άλλες υποβοηθητικές λειτουργίες για την στοχοποίηση και επίλυση προβλήματος βολής.ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ: Το προσωπικό Υ/Β τ. “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” συνίσταται από 6-7 Αξιωματικούς και από πλήρωμα 28-30 μόνιμους Υπαξιω-ματικούς και Επαγγελματίες Οπλίτες.ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Τα Υ/Β τ. “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” μπορούν να μεταφέ-ρουν επαρκή τρόφιμα και πόσιμο νερό για πλου μέχρι 50 ημέρες, ενώ δεν υφίσταται πρόβλημα ανεφοδιασμού με καύσιμα - λι-παντικά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η εικόνα αυτή ακτινοβολεί την Παράδοση των Υπoβρυxίων που μεταφέρθηκε μέσα από χρόνια κεντήματος στον ιστό

του πλαισίου με ακατάπαυστους αγώνες και θυσίες, με επιμονή, πείσμα, υπομονή, προσήλωση στο καθήκον και σιωπηλή αλλά υπεύθυνη εργασία.Το προσωπικό της Διοίκησης Υποβρυχίων είναι υπερήφανο που υπηρετεί στα Υποβρύχια, δεν αισθάνεται σαν κουραστική ρουτίνα την ζωή του σ’ αυτά, έχει συνείδηση των ευθυνών του στην λει-τουργία του υποβρυχίου και εκτελεί έργο που του αναγνωρίζεται ότι είναι σπουδαίο με συγκεκριμέvo σκοπό.Είναι υπερήφανο για την Ιστορία της Διοίκησης, διότι τα ονόμα- τα των θυσιασθέντων κοσμούν πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, διότι πιστεύει βαθύτατα στο σκοπό που υπηρέτησαν οι αγωνι-σθέντες και προσέφεραν την ζωή τους οι θυσιασθέντες.Είναι πεπεισμένο ότι, όταν κληθούν εκ νέου τα υποβρύχια να υπερασπιστούν τα δίκαιά της Πατρίδας θα κάνουν αυτό που επι-βάλλει η Παράδοση των Υποβρυχίων και η Τιμή του Έλληνα Ναύ-τη και θα γράψουν την Ιστορία που οφείλουν.Αυτή η Παράδοση δεν είναι για το προσωπικό των υποβρυχίων «κούφια λόγια» αλλά τρόπος ζωής που αναδύεται με έξαρση υπερηφάνειας και υψηλό φρόνημα και δοκιμάζεται κάθε μέ-ρα στην πράξη μέσα στα υποβρύχια με αθόρυβη, υπεύθυνη και αποτελεσματική εργασία, με υψηλό επαγγελματισμό και συνέ-πεια, με οικογενειακό πνεύμα που συμπαραστέκεται ο ένας στον άλλον, με απόλυτη πίστη, αφοσίωση και εμπιστοσύνη στον Κυβερνήτη. Αυτή η Παράδοση γεμίζει τον κόσμο των υποβρυχίων με υπερηφάνεια και όταν αυτός προκληθεί ή προσκληθεί στο καθήκον, με υψηλό φρόνημα θα ανταποκριθεί στο βάρος των υποχρεώσεων που επιβάλλει η Ιστορία των Υποβρυχίων.Αυτή η Παράδοση έχει επιβάλλει σ’ όλα τα επίπεδα και διαχρονι-κά μια Διοίκηση χρηστή και ανθρωποκεντρική με ανάλογο ήθος και ύφος που στηρίζεται στις αρχές της επαγγελματικότητας, της τυπικότητας της αλληλοεκτίμησης και του αλληλοσεβασμού. Η Διοίκηση Υποβρυχίων έχει εισέλθει στον 21º αιώνα με τους καλύτερους οιωνούς, έχοντας να αντιμετωπίσει τη μεγάλη πρό-κληση της επιχειρησιακής αξιοποίησης των Υ/Β τ. 214 και των εκσυγχρονιζομένων Υ/Β τ. ΠΟΣΕΙΔΩΝ, σε συνδυασμό με τη διατήρηση του επιπέδου της μαχητικής ικανότητος των υπολοίπων Υ/Β. Αυτά όλα θέλουν συνεχή προσπάθεια, ψυχισμό και ενθουσιασμό ερασιτέχνη αλλά και πρωτοβουλία, προνοη-τικότητα και προβλεπτικότητα επαγγελματία. Η Διοίκηση Υπο-βρυχίων κερδίζει αυτό το «ωραίο ταξίδι», χωρίς προϋποθέσεις και «αντιπαροχές», γιατί μόνο τότε οι πράξεις της και αυτή η ίδια η υπόσταση της έχει αξία...!Και αυτοί που υπηρετούν μέσα στην οικογένεια, την Διοίκηση των Υποβρυχίων, αισθάνονται μεγάλο χρέος για να συνεχίσουν την Ιστορία της. Την Ιστορία της Διοίκησης που δεν είναι άλλη παρά η ίδια η Ιστορία των ανθρώπων των υποβρυχίων.Την Ιστορία που ατενίζεται με σεβασμό βλέποντας τους πίνακες με τις επιτυχίες, τις επιβραβεύσεις και τις θυσίες των μαχητών να κοσμούν το κτίριο της Διοίκησης, στον δρόμο που χάραξαν όσοι αγάπησαν και υπηρέτησαν τα υποβρύχια.Αυτός ο κόσμος κρατά τη «Σημαία» της Διοίκησης ψηλά! Προ-χωρά εμπρός με ρομαντισμό και τόλμη, παρά τις κατά καιρούς αμφισβητήσεις και απογοητεύσεις. Τα ελληνικά Υ/Β του Πολε-μικού Ναυτικού, ιδιαίτερα στο Αιγαίο, είναι και θα είναι το κυ-ριότερο μέσο αποτροπής πολέμου στη θάλασσα.


ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

Το 1967 εγγράφηκε ως μέλος και το 1969 εξελέγη μέλος του Δ.Σ. Από το 1973 - 1975 χρημάτισε Α΄ Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. Το 1975 εξελέγη για πρώτη φορά Πρόεδρος και παρέμεινε σε αυτή τη θέση έως το 1988.Ως Πρόεδρος του ΝΜΕ ασχολήθηκε επι- σταμένως με τον εμπλουτισμό των συλ- λογών, την λεπτομερή καταγραφή, τεκμη-ρίωση και συντήρηση των κειμηλίων. Επί των ημερών του έγινε αναδιοργάνωση και ανανέωση της μόνιμης έκθεσης του μου-σείου με την κατασκευή νέων βιτρινών και εποπτικού υλικού για να ενισχυθεί ο παιδευτικός και ενημερωτικός της χαρα-κτήρας. Σημειωτέον ότι επί των ημερών του εκδόθηκε το πρώτο λεύκωμα με τις συλλογές του Ναυτικού Μουσείου.Επιμελήθηκε προσωπικά την οργάνωση του φωτογραφικού και κινηματογραφικού αρχείου και τον εξοπλισμό του Μουσείου με οπτικοακουστικά μέσα, πρωτοποριακά για την εποχή τους.Ως Πρόεδρος του Μουσείου έπαιξε σημα-ντικό διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ του Trireme Trust και του Ελληνικού Πολε-μικού Ναυτικού ώστε το ΓΕΝ να αναλάβει και να χρηματοδοτήσει την ναυπήγηση του λειτουργικού αντιγράφου της αθηναϊκής τριήρους της πασίγνωστης «Ολυμπιάς». Συμμετείχε επίσης σε επιτροπές για την υποβολή προτάσεων σχετικά με την συ-ντήρηση και εκθεσιακή εκμετάλλευση του πλοίου-μουσείου «Γ. Αβέρωφ» καθώς και για την ίδρυση του «Άλσους Ναυτικής Παράδοσης» .Κύρια επιδίωξή του ήταν η προβολή του Ναυτικού Μουσείου με την οργάνωση πλείστων σημαντικών εκθέσεων και εκ-δηλώσεων σε συνεργασία με φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι επί της Προεδρίας του το Ναυτικό Μουσείο έγινε τακτικό μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Ναυτικών Μου-

Ο Υποναύαρχος του Π.Ν. Εμμανουήλ Μακρής, βετεράνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος επι 13 χρόνια, ιστορικό στέλεχος του ιδρύματός μας, κηδεύτηκε στις 9 Ιουλίου στο πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών.

Το έργο που επιτέλεσε στο Ναυτικό Μουσείου ήταν πλούσιο, ουσιαστικό και θεμελιώδες.

E Φ Υ Γ Ε Ο Τ E Ω Σ Π Ρ O Ε Δ Ρ Ο Σ Τ Ο Υ Ν Α Υ Τ Ι Κ Ο Y Μ Ο Υ Σ Ε I Ο Υ Τ Η Σ Ε Λ Λ A Δ Ο Σ



σείων (ICMM). Διοργανώθηκε από το Μου- σείο μας το Διεθνές Συνέδριο του ICMM το Σεπτέμβριο του 1985 και το 1987 κατά τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας των Μουσείων στις 19 Μαΐου, το τότε Διοι- κητικό Συμβούλιο πέτυχε να είναι το Ναυ-τικό Μουσείο το τιμώμενο για την Ελλάδα Μουσείο και επομένως το επίκεντρο των σχετικών εκδηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού. Το Πολεμικό Ναυτικό τιμώντας τον απελ- θόντα Ναύαρχο, βετεράνο του Β΄ Παγκο-σμίου Πολέμου, του απέδωσε όλες τις τιμές που αποδίδονται σε στελέχη που εί-χαν συμβολή στη διαμόρφωση της ιστο-ρίας της νεώτερης Ελλάδας.Ο Εμμανουήλ Μακρής γεννήθηκε στην Ιθάκη στις 5 Μαρτίου 1915. Αντιγράφο-ντας το βιογραφικό του από το προσφάτως εκδοθέν «Βιογραφικό Λεξικό» του Αντι- ναυάρχου Α. Δημητρακόπουλου, συνα-ντούμε τα ακόλουθα:«Εισήλθε στη Σ.Ν.Δ. στις 06.10.1934, αποφοίτησε στις 27.09.1942 ως μάχιμος Σημαιοφόρος και προήχθη σε Ανθυπο-πλοίαρχο στις 31.12.1940. Την 01.08.1942, καταδικάστηκε από το Έκτακτο Στρατοδι-κείο Ινδιών σε τετράμηνη φυλάκιση, «θύ-μα» των εκτροπών του Μαΐου του 1942 στη Βομβάη επί του θωρηκτού ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ στο οποίο υπηρετούσε, εγκλεί-στηκε στις φυλακές Ναζίκ (150 χιλιόμετρα ΒΑ της Βομβάης) για έκτιση της ποινής του, και στις 04.10.1942 αποτάχθηκε. Την 01.07.1944, ανακλήθηκε στην ενέργεια ως Επίκουρος Ανθυποπλοίαρχος και στις 28.08.1944 λογίστηκε ως ανακεκλημένος στην ενέργεια με το βαθμό του Ανθυπο-πλοιάρχου εκ μονίμων στελεχών. Ωστό-σο, στις 23.02.1946, επαναφέρθηκε στη μόνιμη υπηρεσία, ως μηδέποτε απομα-κρυνθείς και, παράλληλα προήχθη σε Υποπλοίαρχο (με μεταγενέστερη πράξη, αναδρομικά από 01.08.1943). Ακολούθως, προήχθη σε Πλωτάρχη στις 09.12.1948 (με μεταγενέστερη πράξη, αναδρομικά από 19.08.1947), σε Αντιπλοίαρχο στις 28.08.1951, σε Πλοίαρχο στις 18.03.1960 και σε Αρχιπλοίαρχο στις 29.04.1967. Στις 20.12.1976, ύστερα από το Κίνημα του Βασιλέως Κωνσταντίνου Β΄ (13.12.1967), αποστρατεύθηκε ως Αρχιπλοίαρχος ε.α. και στις 24.02.1968 του απονεμήθηκε ο βαθμός του Υποναυάρχου ε.α. Φοίτησε στη Ναυτική Σχολή Πολέμου (1953), τη Σχολή Εθνικής Άμυνας (1953-1954) και τη ΝΑΤΟϊκή Σχολή Ειδικών Όπλων στη Μάλτα (1958), έλαβε δε Πτυχίο Εξειδίκευσης Επιτελούς Εθνικής Άμυνας.

Υπηρέτησε σε πλοία επιφανείας και σε επιτελικές και διοικητικές θέσεις, χρη-μάτισε δε καθηγητής στη Σ.Ν.Δ. (1962, ναυτικής ιστορίας).Στη διάρκεια του Ελληνο-ιταλικού και του Ελληνο-γερμανικού Πολέμου, υπηρέτησε ως Ύπαρχος του αντιτορπιλικού ΑΣΠΙΣ, μετέχοντας στις επιχειρήσεις εκείνης της περιόδου.Στα τέλη Απριλίου 1941, λίγες μέρες πριν από την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, ακολούθησε με το ΑΣΠΙΣ το Στόλο κατά την αποδημία του στη Μέση Ανατολή.Εκεί, υπηρέτησε στο αντιτορπιλικό ΙΕ-ΡΑΞ και έλαβε μέρος στις συμμαχικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Τον Ιανουάριο 1942, μετατέθηκε στο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ, που επιχειρούσε στον Ινδικό Ωκεανό και επί του οποίου ξεκίνησε η περιπέτειά του που προανα-φέρθηκε. Στη συνέχεια, τοποθετήθηκε στο οπλιταγωγό ΙΩΝΙΑ.Ύστερα από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διετέλεσε Κυβερνήτης του αρματαγωγού ΑΧΕΛΩΟΣ (1947-1948 Υποπλοίαρχος/Πλωτάρχης), Διοικητής της Ομάδας Ναρ-καλιευτικών (1949-1950, Πλωτάρχης) και, ως Αντιπλοίαρχος, Ναυτικός Διοικητής Κρήτης και Διοικητής της Βάσης της Κρήτης (1952-1953), Κυβερνήτης των αντιτορπιλικών ΑΔΡΙΑΣ (1955) και

ΑΣΤΙΓΞ (1955-1956, Αντιπλοίαρχος) και Αρχιεπιστολέας του Ανώτερου Διοικητή Ελαφρών Σκαφών, παράλληλα δε και Κυβερνήτης του πλωτού συνεργείου ΗΦΑΙΣΤΟΣ (1956).Με το βαθμό του Πλοιάρχου, υπηρέτησε ως Κυβερνήτης του καταδρομικού ΕΛΛΗ και Αρχιεπιστολέας του Αρχηγού Κρητικού και Ιονίου Πελάγους (1960-1961), Διοι-κητής της Ναυτικής Σχολής Πολέμου (1964), Αρχηγός Ναυτικής Εκπαίδευσης (επί ένα μήνα το 1965), Διοικητής της 1ης Διοίκησης Πλοίων Αποβάσεως (1965-1967) και της 1ης Διοίκησης Ελαφρών Σκαφών (μερικές μόνο μέρες το 1967, Πλοίαρχος/Αρχιπλοίαρχος).Ενδιαμέσως, εκτός από άλλα πλοία του Στόλου, υπηρέτησε στη Ναυτική Διοίκηση Θεσσαλονίκης, το Επιτελείο της Ανώτερης Διοίκησης Αντιναρκικών Υπηρεσιών, της Ανώτερης Διοίκησης Παράκτιας Άμυνας και του Αρχηγείου Στόλου, το ΓΕΕΘΑ, καθώς και σε επιτελεία του ΝΑΤΟ (AFMED, 1959-1960 και NAVSOUTH, 1967-1968, ως Εθνικός Αντιπρόσωπος και Διευθυντής Πολεμικής Σχεδίασης). Πλήρης ημερών και έργων ο αγαπητός μας Ναύαρχος και Πρόεδρος έφτασε στο τέρμα της ζωής του. Θα τον θυμόμαστε πάντα με σεβασμό και αγάπη.Καλό ταξίδι Ναύαρχε!

Ο αείμνηστος τ. Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. Ε. Μακρής, πλαισιωμένος από τον αείμνηστο τ. Γραμματέα Ν.Μ.Ε. Ν. Λάχανο και τον τ. Γεν. Γραμματέα κ. Α. Τζαμτζή. Στιγμιότυπο από την τελετή βράβευσης του Ν.Μ.Ε. από την Ακαδημία Αθηνών στις 24 Μαρτίου 1986.


Πολλοί ελληνο-αμερικανοί παρακο-λούθησαν με κομμένη την ανάσα τις φονικές πυρκαγιές στην Ελλάδα

που κατέστρεψαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους και καλλιεργιών, εξα-φάνισαν χωριά, περιουσίες, ανθρώπινες ζωές. Η ασύλληπτη τραγωδία των κατοί-κων των πυρόπληκτων περιοχών τους επηρρέασε βαθύτητα και σε πολλές πε-ριπτώσεις την αισθάνθηκαν στο «πετσί τους» καθώς επρόκειτο για τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, για συγγενείς και φίλους. Η δυναμική και εύρωστη κοινότητα των ελληνοαμερικανών αντέδρασε άμεσα προ- κειμένου να απαλύνει τον πόνο της «επόμενης ημέρας» και να δώσει ελπί- δα στους πληγέντες. Ο Γερουσιαστής Λεω-νίδας Ραπτάκης σε συνεργασία με την ενορία της εκκλησίας του Ευαγγελισμού στο Cranston της πολιτείας του Rhode Island δημιούργησαν ένα ίδρυμα που έχει ως σκοπό την συγκέντρωση χρημάτων για την ανακούφιση των Ελλήνων πυρο-πλήκτων. Ταυτόχρονα, ο κύριος Ραπτάκης που επι- σκέφθηκε την Ελλάδα, απηύθυνε έκκλη-ση στις απανταχού κοινότητες των Ελλη-νοαμερικανών να κινητοποιήσουν τις δυνάμεις τους για να βοηθήσουν την χώρα μας σε αυτήν την κρίσιμη φάση. Συγκεκριμένα σε γραπτή δήλωση του αναφέρει: «Εμείς που έχουμε δυνατούς δεσμούς με την Ελλάδα σοκαριστήκαμε από την είδηση των καταστροφικών πυρκαγιών και την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Η πρώτη, ενστικτώδης αντίδρασή μας ήταν να προ-στρέξουμε σε βοήθεια, να κινηθούμε άμεσα για την δημιουργία μίας οργάνω-σης που θα συμβάλλει στην προσπάθεια για την ανακούφιση εκείνων που έχασαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα και τα σπί-τιά τους, σαν αποτέλεσμα αυτής της τρα-γωδίας. Είμαι σίγουρος πως και άλλες ενορίες και κοινότητες θα προβούν σε ανάλογες ενέργειες προκειμένου να βοη-θήσουν την Ελλάδα σε αυτήν την ώρα της ανάγκης.» «Ακόμα και από μακριά, παρακολου-θώντας τα γεγονότα στην Ελλάδα και ακούγοντας περιγραφές φίλων και συγγε-νών είναι ευδιάκριτο πως πρόκειται για μία πολύ επώδυνη και δύσκολη κατάσταση.» σημείωσε ο κύριος Ραπτάκης. «Ελπίζουμε να προσφέρουμε κάποια ανακούφιση σε εκείνους που χτυπήθηκαν από αυτήν την καταστροφή και να δείξουμε στον Ελλη-νικό λαό πως συμπάσχουμε και είμαστε

κοντά του σε αυτές τις στιγμές της μεγάλης του ανάγκης.»Πραγματικά αυτές οι δηλώσεις δεν έμειναν κενό γράμμα καθώς ο Γερουσιαστής με την συνδρομή των ενοριτών των εκκλησιών του Ευαγγελισμού στο Cranston, της Παρθένου Μαρίας στο Pawtucket και του Αγίου Σπυρίδωνα στο Newport, ήδη από τις πρώτες μέρες της εθνική μας τραγωδίας, συγκέντρωσαν χρήματα για την άμεση βοήθεια των πληγέντων και στο διάστημα 17-19 Σεπτεμβρίου, που ο κύ- ριος Ραπτάκης ήρθε στην Ελλάδα, παρέ-δωσε στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό επι- ταγή με τα χρήματα που έχουν συγκεντρω-θεί από τις προσφορές των ομογενών. Εν τω μεταξύ η Μητρόπολη της Βοστώνης ζήτησε από τις 63 εκκλησίες που βρί- σκονται στην δικαιοδοσία της, να πραγμα- τοποιήσουν ειδικούς εράνους για την βοήθεια των πυροπλήκτων στην Ελλά-δα και σύμφωνα με τη δήλωση του Μη-τροπολίτη Μεθοδίου, μέσα στο μήνα ανα- μένεται να οριστεί συνάντηση με το ελλη-νικό γενικό προξενείο στην Βοστώνη για να αποφασιστεί που θα σταλούν οι χρη-ματικές προσφορές.Η Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανά-πτυξης (USAID) προσέφερε οικονομική βοήθεια ύψους 100 χιλιάδων δολαρίων προς τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ως πρώτη δόση για τις οικογένειες των θυμά-των των φονικών πυρκαγιών. Την ίδια στιγμή, αποφασίστηκε να επι-σκεφθεί την Ελλάδα η υφυπουργός Εξω-

τερικών, Ενριέτα Φορ, η οποία θα συνα-ντηθεί με Ελληνες αξιωματούχους για να συζητήσει την επιπρόσθετη βοήθεια που θα μπορούσε να προσφέρει η Ουά-σιγκτον, ανάλογα με τις ανάγκες που θα προκύψουν. Σχεδόν το σύνολο της ελληνοαμερικα-νικής κοινότητας κινητοποιείται για να συνδράμει την ανασυγκρότηση των πλη-γεισών περιοχών. Επικεφαλής όλων των ενεργειών συγκέντρωσης χρημάτων, εκ μέρους του Αρχιεπισκοπής Αμερικής και του Αρχιεπισκόπου Δημητρίου, τέθηκε ο ομογενής Αντριου Νάτσιος (πρώην διευ-θυντής της Αμερικανικής υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης και ειδικός απεσταλ-μένος των ΗΠΑ στο Σουδάν).Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) Περιφέρειας ΗΠΑ Θεό-δωρος Σπυρόπουλος απευθύνει έκκληση σε όλους τους ομογενείς να καταθέσουν ό,τι δύνανται σε τραπεζικό λογαριασμό για την άμεση οικονομική ενίσχυση των οικογενειών που επλήγησαν, καθώς και για την αναδάσωση στις πληγείσες περιο- χές μέσω του προγράμματος του ΣΑΕ ΗΠΑ «Φύτεψε τις Ρίζες σου στην Ελλά- δα». Επιταγή 200.000 ευρώ για τους πυρο- παθείς δόθηκε, επίσης, από το ΣΑΕ περιφέρειας των χωρών της πρώην Σοβιε-τικής Ενωσης. Ο πρωθυπουργός της Αυ-στραλίας, Τζ. Χάουαρντ, προσέφερε 3 εκατ. δολάρια, 100.000 δολάρια μάζεψε η Νότια Αυστραλία και 250.000 δολάρια προσέφερε η Πολιτεία της Βικτόρια.

Ο Γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης, μέλος και φίλος του Ν.Μ.Ε.

μαζί με τους ομογενείς των ΗΠΑ δίνει χείρα βοήθειας

στις πυρόπληκτες περιοχές


Η Ελλάδα πορεύεται προς πό-λεμον. Ο Νικόλαος Γρανάς, μόλις ολίγων ημερών πλήρω- μα του πλοίου, από του Ναυ-

τικού πολεμικού ημερολογίου του, περι-γράφει το μεγάλο δράμα που ξετυλίχθηκε από τους εχθρούς της πατρίδος! Από την Ιστορικήν μνήμη μου, ξεσηκώνω απ’ το πα- λιό και γεμάτο άλατα και φθορές απ’ το χρόνο, πολεμικό ημερολόγιο, αυτά που εί- δαμε και ζήσαμε στη γιορτή της Μεγαλό-χαρης. Από τον Αρχηγό του Στόλου Ναύαρχο Σακελλαρίου λάβαμε σήμα, ενώ είμαστε στο αγκυροβόλιο εις τον όρμον της Σαλαμίνος.Προετοιμασία απόπλου, προς Νήσον Μή- λον και προορισμό τη Νήσον Τήνον, προς συμμετοχήν εις τας εκδηλώσεις της Με-γαλόχαρης.

12 ΑΥΓΟYΣΤΟΥ 1940. Την νύχτα απο-πλέομεν με τον καιρό πρύμα, με οδηγό την πανσέληνο που με περίλαμπρο φως,

Ο Τορπιλισμός του Ευδρόμου “Έλλη” 1 5 η Α υ γ ο ύ σ τ ο υ 1 9 4 0Κυβερνήτης του πλοίου Πλοίαρχος Άγγελος Χαντζόπουλος

ΤΟΥ ΝΙΚOΛΑΟΥ ΓΡΑΝA | Διόπου Π.Ν. ε.α.

χρυσαφένιο, φωτίζει το γαλήνιο πέλαγος του Αιγαίου, και συνοδηγό τον πολικό αστέρα που μας συνοδεύει (...).Με το ξημέρωμα αγκυροβολούμε εις τον όρμο της νήσου Μήλου, όπου παραμένομεν όλη την 13η Αυγούστου για ξεκούραση του πλοίου και του πληρώματος.

14 ΑΥΓΟYΣΤΟΥ 1940. Αι προετοιμασίαι του πλοίου και πληρώματος συνεχίζονται και ολοκληρώνονται. Αναμένομεν την δια- ταγήν της σάλπιγγος προς τάξιν απάρ-σεως.Μία ώραν μετά το μεσονύκτιον, ο Σαλπιγ- κτής δίνει την διαταγή, εις τάξιν απάρ-σεως. Αποπλεύσαμεν εκ Μήλου δια Τή-νον, όπου θα αντιπροσωπεύσομεν το Πο- λεμικόν Ναυτικόν εις τη τελετήν της Θαυ-ματουργού Μεγαλόχαρης. Πλέομεν ήρε-

Πολλές φορές στο παρελθόν έχουμε δημοσιεύσει στον «Περίπλου» αποσπάσματα

από τις επιστολές ενός καλού μας φίλου που τα τελευταία χρόνια διαμένει στο

όμορφο νησί της Κέρκυρας. Πρόκειται για τον κύριο Νικόλαο Γρανά που σε κάθε

επέτειο και εορτή δεν παραλείπει να μας αποστέλλει τις ευχές του αλλά και ση-

μειώσεις από τα ημερολόγιά του από την υπηρεσία του στο Πολεμικό Ναυτικό.

Οι επιστολές του αποτελούν αναμφισβήτητα κομμάτια λαϊκής αφήγησης σημαντι-

κών στιγμών της σύγχρονης ναυτικής μας ιστορίας και ως τέτοιες θεωρούμε ότι

χρήζουν της ανάλογης δημοσίευσης, ανεξάρτητα αν ο χρόνος ενδεχομένως έχει

φθείρει την απόλυτη ιστορική ακρίβεια.

Στην τελευταία, πραγματικά συγκινητική επιστολή που απευθύνει ο 94χρονος φί-

λος μας κ. Γρανάς στην Πρόεδρο του Μουσείου αναφέρει μεταξύ των άλλων:

«Κυρία Πρόεδρε,

Επιτρέψτε μου, τώρα στον τελευταίο μου Αύγουστο, θέλησα να ξαναθυμηθώ και

να χαιρετήσω με δόξα και τιμή τους παλιούς φίλους και συναδέλφους μου (...).

Με αφορμή τον εορτασμό των 67 χρόνων από τον τορπιλισμό του «Έλλη» από την

φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι, δημοσιεύουμε την περιγραφή του συμβάντος από

τον κ. Γρανά, όπως την έζησε ο ίδιος, αφού υπηρετούσε τότε στο ένδοξο πλοίο.

Παράλληλα ευχόμαστε στον καλό μας φίλο να είναι καλά και να μας στέλνει για

πολλά, πολλά ακόμη χρόνια, τις αναμνήσεις του, ζωντανά στολίδια αφήγησης, αλλά

και ιστορικές μαρτυρίες με ενδιαφέρον.

Από τον «Περίπλου»


μα, οργώνοντας τα γαλάζια νερά του πε-λάγους που είναι φωταγωγημένα από το γεμάτο φεγγάρι. Πνέει ελαφρός ζέφυρος και η γαλήνια και λαμπερή θάλασσα δεν μας αφήνει να κατεβούμε στο υπόφραγμα ούτε για ύπνο ή ξεκούραση.Την 6ην ώρα και 25 πρωινήν, της 15ης Αυγούστου 1940 αγκυροβολούμε έξωθεν του λιμένος της Τήνου και εις απόστασιν 550 μέτρων από του πράσινου φανού του λιμενοβραχίονος, μετά από ένα ωραίο ταξίδι. Ξεκινάμε τις εργασίες δια την καθαριότητα του πλοίου. Εκτελούμε ανάτασιν σκηνών και προετοιμάζομεν τον σημαιοστολισμόν. Έχει εκ των προτέρων προσδιορισθεί άγη-μα από 40 ναυτοδιόπους που εκτελεί προ-ετοιμασία εις τα διαμερίσματα καθώς και 8 Υπαξιωματικοί που κατόπιν αιτήσεώς τους θα μεταφέρουν την Αγία εικόνα της Μεγαλόχαρης κατά την λιτάνευση στο νησί της Τήνου.Την 7.30 οι καμπάνες της εκκλησίας χτυ-πούν και η άκατος εις δεξιάν κλίμακα του πλοίου αναμένει να παραλάβει την πρώτη ομάδα του αγήματος 20 άνδρες μετά του οπλισμού των. Επιβιβαζόμαστε της ακάτου δια μεταφοράν μας εις την παραλίαν.Την 8ην πρωινήν ώραν γίνεται επί του πλοίου μας η έπαρσις Σημαίας, παιανί-ζοντας η Φιλαρμονική του πλοίου τον

Εθνικόν Ύμνον. Ευρισκόμενοι μέσα στην λέμβον μένομεν ακίνητοι και χαιρετούμε την Σημαία.Την 8ην και 15 εις το πλοίον επικρατεί πλήρης πανηγυρική ετοιμασία δια τη έξο- δον του πληρώματος προς παρακολού-θηση της Θείας Λειτουργίας. Επί του κα-ταστρώματος ευρίσκονται ο Αξιωματικός Φυλακής, οι σκοποί βάρδιας, ο αγγελια-φόρος και άνδρες των ομοχειριών. Η δεύ-τερη ομάδα του αγήματος ευρίσκεται εις το πρυμναίο κατάστρωμα αναμένοντας την επιστροφή της ακάτου.Την 8ην και 25 είχαμε ήδη απομακρυνθεί εκ του πλοίου περίπου 100 - 150 μέτρα και απείχαμε άλλα περίπου 300 μέτρα από την παραλία, όταν μια δυνατή έκρηξη συντάραξε το πλοίο που ακούστηκε ως τον Ναό της Μεγαλόχαρης. Φωνές ακού-σθηκαν ζητώντας βοήθεια ενώ μέγας μαύρος καπνός και φλόγες περιζώνουν το πλοίο. Ευρισκόμενοι στο μέσον της απόστασης μένουμε ακίνητοι και άφωνοι μη πιστεύοντας αυτό που βλέπουμε. Ύστε- ρα από λίγο άλλη έκρηξη, δεύτερος τορπι-λισμός εις το εγκάρσιον δίνει στο πλοίο θανάσιμο τέλος, στέλνοντάς το εις το βυθό μαζί με πολλούς άνδρες του πληρώματος.

Ν. Γρανάς, Δίοπος Π.Ν.Επιζών του δράματος

Τμήμα (αεροθάλαμος και ουρά) της ιταλικής τορπίλης τύπου 053 Whitehead Fiume, που εκτοξεύτηκε από το ιταλικό υποβρύχιο “Del-fino” την 15η Αυγούστου 1940 και προσέκρουσε στο λιμενοβραχίονα της τήνου. Αρ. Συλλογής: 534,535

Ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος πραγματοποίησε από τις 27 Αυγούστου έως 2 Σεπτεμβρίου 2007 σειρά εκδηλώσεων στα

πλαίσια των εορτασμών για τα 100 χρό- νια από την ίδρυση της Διεθνούς Ομο-σπονδίας Ιστιοπλοΐας (ISAF) παράλληλα με την «γιορτή της θάλασσας - έπαθλον Α. Μπενάκη».Στις εκδηλώσεις παρουσίασε δικό του περίπτερο, μετά από πρόσκληση του ΝΟΕ, και το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Στο περίπτερο επωλούντο εκδόσεις του Μουσείου και είδη από το πωλητήριό του.Μεταξύ των πολλών εκδηλώσεων ανα-φέρουμε την φωταγώγηση κλασικών σκα- φών που είχε φροντίσει ο Όμιλος να συγκεντρωθούν μπροστά από το χώρο των εκδηλώσεων στο Μικρολίμανο, τα εγκαίνια της έκθεσης των ζωγράφων και μελών του Μουσείου κας Δελαπόρτα και κου Κοντογεώργη, την επίσκεψη του Δ.Σ. του ΝΟΕ στο εκπαιδευτικό πλοίο της Ουρουγουάης «Captain Miranta», επιδείξεις λεμβών και λατινιών, την συ-ναυλία της Φωτεινής Σαββατιανού και την τελετή αναρτήσεως του ιστορικού σκά-φους Dragon «Νηρεύς» στην μόνιμη εκθεσιακή του θέση σε νεώσοικο του ΝΟΕ.Την εξαίρετη διοργάνωση της εκδήλωσης ανέλαβαν τα μέλη του Διοικητικού Συμ-βουλίου κ.κ. Δημήτριος Παντελεημονίτης και Θέμις Λεμπεσόπουλος.Οφείλονται από το ΝΜΕ ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Πρόεδρο του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος κο Αλέξανδρο Παπα-δόγκωνα και στους διοργανωτές.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΕΠΑΘΛΟΝ Α. ΜΠΕΝΑΚΗΝ α υ τ ι κ ό ς Ό μ ι λ ο ς Ε λ λ ά δ ο ς


44oΡΑΛΛΥΑΙΓΑΙΟΥ

44ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΣΤΙΟΠΛΟΙΚΟ

ΡΑΛΛΥ ΑΙΓΑΙΟΥΜετά από 44 χρόνια αγωνιστικής ιστιοπλοϊκής δράσης στο χώρο του Αιγαίου Αρχιπελάγους το Ράλλυ Αιγαίου αποτελεί πλέον καθιερωμένο κορυφαίο ιστιοπλοϊκό δρώμενο στα νερά της Μεσογείου. Ιστιοπλοϊκή διοργάνωση συνυφασμένη με τον τουρισμό, τον πολιτισμό και τη ναυ-τική παράδοση των νησιών του Αιγαίου προσελκύει τη συμμετοχή των καλύτερων ελληνικών αγωνιστικών ομάδων αλλά και πληρωμάτων και σκαφών από το εξωτερικό.41 σκάφη ήταν η φετινή συμμετοχή στο Ράλλυ που γέμισε πανιά το Αιγαίο από τις 13 έως τις 22 Ιουλίου. Ανάμεσα σε αυτές ήταν 2 πληρώ-ματα από την μακρινή Αυστραλία, 1 σκάφος από τη Γερμανία, και 3 από την Ουκρανία. Για πρώτη φορά αυτή τη χρονιά ο αγώνας εμπλου-τίστηκε με την αξιόλογη συμμετοχή παραδοσιακών ιστιοπλοϊκών σκα-φών που έδωσαν «κλασσική» νότα και χρώμα στη διοργάνωση. Εκτός συμμετοχής έτρεξε τον αγώνα και το τριμαράν του Στρατή Ανδρεάδη.

ΤΗΣ Ρ. ΓΑΛΑΝΗ

ΤΟ 44ο Ράλλυ Αιγαίου αποτελεί-το από 4 ιστιοδρομίες ανοι-χτής θαλάσσης για όλες τις

κατηγορίες σκαφών –IMS, ORC Club, IRC– και επιπλέον 2 ιστιοδρομίες Όρτσα-Πρίμα για τα καθαρόαιμα αγωνιστικά σκάφη της κατηγορίας IMS A. Πέντε παραδοσιακά σκάφη αγωνίστηκαν στη 1η ιστιοδρομία μέχρι το Ρέθυμνο της Κρήτης. Τη Παρασκευή 13 Ιουλίου, στις 16.00, τα σκάφη άνοιξαν πανιά στη γραμμή εκκί-νησης στο Φαληρικό όρμο με δυνατό βοριά. Αφού παρέκαμψαν 2 σημεία στροφής μπροστά από το Μικρολίμανο, τα οποία στήθηκαν έτσι ώστε να διευκολυνθεί η προβολή και αναμετάδοση της εκκίνησης από όλα τα Μ.Μ.Ε , τα σκάφη σήκωσαν τα μπαλόνια για να διασχίσουν το Αιγαίο με προορισμό το γραφικό Ρέθυμνο.

Ο βοριάς ενισχύθηκε φθάνοντας μέχρι τους 28 κόμβους και τα σκάφη έφθασαν γρήγορα μέχρι τη Φαλκονέρα. Εκεί ο αέρας έπεσε γύρω στους 12 κόμβους και μετά τη Μήλο γύρισε κατάπρυμα και τα σκάφη ταξίδευαν με τσίμες. Ο στόλος χωρίστηκε καθώς κάποια σκάφη κρατήθηκαν ανατο-λικότερα από τα υπόλοιπα. Τα περισσότε-ρα σκάφη τερμάτισαν μέχρι το απόγευμα του Σαββάτου. Το σκάφος SUPERFAST RACING με κυβερνήτες τους Περικλή Λι- βά και Νίκο Λάζο πήρε τη κανονιά στο Ρέ-θυμνο σημειώνοντας νέο ρεκόρ χρόνου 16,5 ωρών στα 160 ναυτ. μίλια. πιάνοντας ταχύτητες μέχρι και 18 κόμβους. Πολύ καλή παρουσία σε αυτή την ιστιοδρομία είχαν τα σκάφη ALSOUMA ALLIANZ με κυβερνήτη το Θ. Γεωργιάδη και ATALANTI IX με το Γιάννη Απειρανθίτη. Το λιμάνι του Ρεθύμνου γέμισε από αγωνιστικά σκάφη αλλά τις εντυπώσεις του κοινού έκλεψαν τα παραδοσιακά σκάφη των οποίων η άψογη συντήρηση και παρουσία απέπνεε αέρα άλλης εποχής. Η Κυριακή ήταν ημέρα αφιερωμένη σε επισκευές μικροζημιών αλλά και ξεκού-ραση και τουρισμό στις ομορφιές της Κρήτης. Η απονομή επάθλων της 1ης ιστιοδρομίας έλαβε χώρα στο επιβλητικό κάστρο της Φορτέτσας όπου οι τοπικές αρχές υποδέχτηκαν τα πληρώματα με κρητικούς χορούς, ρακί και κρητικά εδέ-σματα. Τώρα πιά ήταν όλοι ικανοποιημέ- νοι αφού ο στόχος της ολοκλήρωσης του μεγάλου μπράτσου των 160 ν.μ. είχε επιτευχθεί. Δευτέρα 16 Ιουλίου, εκκίνηση έξω από το λιμάνι του Ρεθύμνου με βορειοδυτικό άνεμο γύρω στους 13 κόμβους. Τα σκάφη έπλευσαν τη 2η ιστιοδρομία από το Ρέθυ-μνο στον Άγιο Νικόλαο, απόστασης 74 ν.μ. με βοριά πού έπαιζε στη διαδρομή από βόρειες ως βορειοανατολικές διευθύν-σεις με ένταση 13- 20 κόμβους. Στον κόλ-πο του Ηρακλείου ο αέρας γύρισε πρίμα και ενισχύθηκε μέχρι και 20 κόμβους.. Μέχρι τις 3.00 μετά τα μεσάνυχτα οι τερματισμοί όλων των σκαφών είχαν ολο- κληρωθεί. Τα σκάφη φιλοξενήθηκαν στην άρτια οργανωμένη μαρίνα του Αγ. Νικολά-ου όπου οι άνθρωποι του Δήμου, του τοπικού Ιστιοπλοϊκού Ομίλου και της μα- ρίνας βοήθησαν στο έπακρο τους ιστιο- πλόους όσον αφορά στην παροχή υπηρε-σιών σε θέματα ελλιμενισμού και τεχνι- κή υποστήριξη.


44oΡΑΛΛΥΑΙΓΑΙΟΥ

Την Τρίτη το μεσημέρι, στην παραλία του Αλμυρού, τα πληρώματα συγκεντρώθη- καν και διασκέδασαν στην εκδήλωση με BBQ που προσέφερε ο κ. Σπύρος Κοκοτός και η εταιρεία ELOUNDA HOTELS & RESORTS (ELOUNDA MARE, PORTO ELOUNDA, ELOUNDA PENISULA). Την Τετάρτη το πρωί στον όρμο του Μιρα-μπέλλου έλαβαν χώρα 2 ιστιοδρομίες Όρτσα-Πρίμα για τα σκάφη κατηγορίας IMS A. Ο καιρός σταθερός σε διεύθυνση και ένταση βοήθησε στην ολοκλήρωση των ιστιοδρομιών αλλά και στην έντονη αναμέτρηση των σκαφών. Καλή η παρου-σία των σκαφών ALPHA BANK με κυ-βερνήτη τον Θ. Τσουλφά και ALPHA PRI- VATE BANK με το Παύλο Κούρκουλο. Το ZANTINO-WIND με κυβερνήτη το Π. Στρούζα και γυναικείο πλήρωμα έχοντας 2 πρωτιές στις 2 πρώτες ιστιοδρομίες στη κατηγορία IMS A και μία 2η και μία 3η θέση στα όρτσα–πρίμα πλασαρίστηκε με διαφορά στη πρώτη θέση της γενικής κατάταξης και αρχίζει να διεκδικεί στα-θερά τη πρωτιά του Ράλλυ. Το βράδυ της Τετάρτης, στη δημοτική παραλία του ΕΟΤ έλαβε χώρα η απονομή επάθλων της 2ης ιστιοδρομίας αλλά και των όρτσα-πρίμα ιστιοδρομιών. Ο Δήμαρχος Αγίου Νικολά-ου και ο Ιστιοπλοϊκός όμιλος Αγ. Νικολά-ου Αίολος δεξιώθηκαν τους ιστιοπλόους σε μια λαμπρή τελετή με μουσική κάλυψη

από το συγκρότημα Μαν. Τσαγκαράκη και χορούς από τα μέλη της Ακαδημίας χορού Γιαννίση Ταμιωλάκη. Τα πληρώματα είχαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν Κρητικές γεύσεις και με άφθονη ρακί γιόρτασαν τη παραμονή τους στο όμορφο νησί της Κρήτης. Η τελετή έγινε με οικονομική ενί-σχυση του Νομάρχη και του Εμπορικού Επιμελητηρίου Λασηθίου. Το πρωί της Πέμπτης ξεκίνησε η 3η off- shore ιστιοδρομία από τον Άγιο Νικόλαο προς το Κυκλαδίτικο νησί της Ίου, από-στασης 98 ν.μ. Ο βοριάς ήταν δυνατός και σε αυτό το μπράτσο μέχρι τη Σαντο-ρίνη. Κάτω από τη Σαντορίνη ο αέρας έπαιζε με αποτέλεσμα όλο το βράδυ να ταλαιπωρηθούν τα πληρώματα από τις συνεχείς εναλλαγές έντασης. Τα σκάφη τερμάτιζαν στην Ίο από τις πρώτες πρωι-νές ώρες και μέχρι το μεσημέρι της Πα-ρασκευής. Κανονιά πήρε πάλι το SUPER-FAST RACING το οποίο βέβαια κέρδισε και το μπράτσο με μεγάλη διαφορά χρό-νου από τα υπόλοιπα σκάφη. Τη Παρασκευή το βράδυ, μετά από ολο-ήμερη χαλάρωση των πληρωμάτων έγινε η βράβευση των νικητών της ιστιοδρο- μίας Αγ. Νικολάου-Ίου. Το Σάββατο το μεσημέρι στις 14.00 δόθη-κε η εκκίνηση για τη τελευταία ιστιοδρο-μία η οποία θα ήταν και καθοριστική για το νικητή του Ράλλυ. Τα σκάφη ταξίδεψαν

όλη τη νύχτα και το πρωί οι θέσεις των σκαφών παρουσίαζαν σημαντική ανακα-τάταξη αφού με την εξασθένηση των ανέμων που επικρατούσαν ο αγώνας εξε- λίχθηκε σε παιγνίδι τακτικής κυρίως και γερών νεύρων. 10.30 το πρωί της Κυρια- κής τερμάτισε πρώτο το SUPEFAST RAC-ING. Το ZANTINO-WIND με πολύ καλή πα- ρουσία και σε αυτή την ιστιοδρομία κατο-χύρωσε τη πρωτιά του στο Ράλλυ Αιγαίου και στέφθηκε νικητής, αφού ως νικητής για το φετινό Ράλλυ είχε προκηρυχθεί ο νικητής της κατηγορίας IMS A. Δεύτερο το σκάφος ALPHA PRIVATE BANK και τρίτο το SUPERFAST RACING. Στη κατηγορία σκαφών IMS N τα σκάφη ALKYON, NEXUS, NAXOS, WATER GIP-SY και NEMESIS έπαιζαν σε όλες τις ιστιοδρομίες για τις πρώτες θέσεις αλλά τελικά επικράτησαν στη γενική κατάταξη το ALKYON με το Γιώργο Λούντρα στην 1η θέση, το NEMESIS του Ζήση Δημητρίου στη 2η και στην 3η το NAXOS του Π. Χα-τζηκυριακάκη. Το σκάφος ALPHA PRIVATE BANK κέρδι-σε και την 1η θέση στη κατηγορία IRC ενώ το ATALANTI IX τη 2η και το ZANTINO-WIND την 3η. Στη διαμάχη των ORC Club ανάμεσα στα σκάφη BELL’ ANGIO-LINA, UNDINE & SOROKOS της Σ.Ν.Δ επικράτησε μετά τη τελευταία ιστιοδρο-μία το BELL’ ANGIOLINA με το Σπύρο Πλειαδάκη. Η απονομή επάθλων έλαβε χώρα τη Δευ-τέρα 23 Ιουλίου στις εγκαταστάσεις της Ναυτικής Διοίκησης Αιγαίου όπου εκτός των νικητών τιμήθηκαν και ο Χορηγός του αγώνα MERCEDES-BENZ αλλά και το Πολεμικό Ναυτικό για τη σημαντική τους συνεισφορά στη διεξαγωγή του αγώνα, όπως επίσης την εταιρία TELEMATIX G4S για την τεχνική υποστήριξή της στην τηλεμετάδοση του αγώνα.Ο αγώνας για μια ακόμη χρονιά προσήλ-κυσε το ενδιαφέρον του ευρύ κοινού με αποτέλεσμα οι είσοδοι στην ιστοσελίδα του αγώνα να φθάσουν τα 3.000.000Όμως μετά από ένα Ράλλυ Αιγαίου 450 ν.μ όλοι είναι νικητές αφού έχουν δαμάσει και γευτεί το Αιγαίο για 10 ημέρες και προ-πάντων έχουν αποδείξει στον εαυτό τους ότι μπορούν να τον τιθασεύσουν και να τον οπλίσουν με τεράστια ψυχική αντοχή ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν οποια-δήποτε πρόκληση σε θάλασσα και στεριά.

Πάνω αριστερά: Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. επιδίδει έπαθλο στον Αυστραλό κυβερνήτη που πρώτευσε. Πάνω δεξιά: Ο Πρόεδρος του ΠΟΙΑΘ κ. Ιωάννης Μαραγκουδάκης κατά την διάρκεια της βράβευ-σης των πληρωμάτων. Κάτω: Ο Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος Εμ. Χωριανόπουλος Π.Ν. κατά την διάρκεια της βράβευσης των πληρωμάτων


ΙΣΤΟΡΙΚΟΤο Μουσείο Καπνού του Δήμου Καβάλας άνοιξε τις πύλες του στο κοινό στις 5 Απριλίου 2003. Στεγάζεται στο ισόγειο του κτιρίου του πρώην Εθνικού Οργανισμού Καπνού (Ε.Ο.Κ.) επί της Κωνστα-ντίνου Παλαιολόγου 4. Συγκεκριμένα, από τις 25 Μαρτίου 2002, μετά από επίσημη παραχώρηση από τον τότε Υπουργό Γεωργίας κ. Γεώργιο Δρυ, καταλαμβάνει το χώρο που από το 1959 χρησιμο-ποιήθηκε από τον Ε.Ο.Κ. για την κατασκευή εκθεσιακών δειγμά-των καπνού, με σκοπό τη διαφήμιση του ελληνικού καπνού σε όλο τον κόσμο.Πρέπει να σημειωθεί ότι ο χώρος αυτός είναι προσωρινός, κα-θώς υπάρχει η προοπτική μεταστέγασής του σε μια πτέρυγα της Δημοτικής Καπναποθήκης της πλατείας Καπνεργάτη στην Καβά- λα, δηλαδή σ’ ένα παραδοσιακό καπνομάγαζο, το οποίο συντη-ρείται ήδη και θα παραδοθεί σε χρήση το 2008.Η αρχική ιδέα για τη δημιουργία του Μουσείου Καπνού ανήκει στους πολίτες της Καβάλας, που θέλησαν μέσα από τη σύστασή του να διατηρήσουν την ανάμνηση του καπνεμπορίου που συνδέεται άμεσα με την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ιστορία της πόλης κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.Έτσι η ίδρυση του Μουσείου Καπνού υπάρχει στα χαρτιά από το 1986, καθώς το καταστατικό του Δημοτικού Μουσείου της Κα-βάλας συμπεριλάμβανε, πέραν των άλλων, και τμήμα καπνού. Ωστόσο, ενώ είχε μαζευτεί υλικό από διάφορους δωρητές στο Δημοτικό Μουσείο της Καβάλας, αυτό δεν είχε αξιοποιηθεί, πριν το 1996. Με την οργάνωση της έκθεσης καπνού με τίτλο «Καβάλα, η καπνούπολη του χθες» (με υλικό συλλεχθέν από με- γάλες καπνεμπορικές οικογένειες της Καβάλας, όπως αυτή των αδελφών Ιορδάνογλου και του Α. Τσιμίνο) και την εκ νέου ανάλη- ψη της προσπάθειας από τον σημερινό πρόεδρο του Μουσείου Καπνού κ. Ιωάννη Βύζικα, το 2002, το εγχείρημα που υποστη-ρίχθηκε θερμά κι από τον πρώην δήμαρχο Καβάλας κ. Στάθη Εροφυλλίδη έγινε δυνατό.Από την άλλη, το κτίριο του Εθνικού Οργανισμού Καπνού, λει-

Ìïõóåßï Êáðíïý ÊáâÜëáò

Η έναρξη μιας ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και του Μουσείου Καπνού Καβάλας, έγινε την Παρα-

σκευή, 13 Ιουλίου 2007, με την υπογραφή πρωτοκόλ-λου συνεργασίας από την Πρόεδρο του Ναυτικού Μου-σείου Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Πα- λούμπη και τον Πρόεδρο του Μουσείου Καπνού κ. Ιωάν-νη Βύζικα.Ο τοπικός τύπος της Καβάλας υποδέχτηκε την υπογρα- φή του πρωτοκόλλου με καλά σχόλια, ενώ φιλοξενή-θηκαν δηλώσεις της Προέδρου στην εφημερίδα «Η Εβδόμη». Συγκεκριμένα τονίστηκε από την κα Αναγνω-στοπούλου ότι «δεν πρόκειται για ένα πρωτόκολλο με τυπικό χαρακτήρα. Η ιστορία και η πορεία του καπνού είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη ναυτιλία στη χώρα. Η επιστημονική ομάδα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλά-δος θα πραγματοποιήσει έρευνα για τα πλοία και τις ναυτιλιακές εταιρείες που εξήγαγαν τον καπνό από την Ελλάδα στο εξωτερικό». Στην συνέχεια δημοσιεύουμε παρουσίαση του Μουσεί-ου Καπνού από την Ιστορικό κα Μαρία Ματζουράνη.


τούργησε από το 1972 ως εκθεσιακός χώρος καπνού, που συ-μπεριλάμβανε μία συλλογή από εκθεσιακά δείγματα που έφτιαχνε το προσωπικό του Ε.Ο.Κ., καθώς και αντικείμενα που σχετίζο-νταν με τον καπνό, με επικεφαλής τον γεωπόνο και προϊστάμενο του Ε.Ο.Κ. κ. Βασίλειο Νέρο (νυν μέλος του Δ.Σ. του Μουσείου Καπνού), που ήταν κυρίως εργαλεία καπνοκαλλιέργειας, αντι-κείμενα επεξεργασίας και προϊόντα καπνού και τα οποία παρα-χωρήθηκαν επίσης στο Μουσείο Καπνού.Το ανεξάρτητο Μουσείο Καπνού του Δήμου Καβάλας (όχι πλέον ως τμήμα του Δημοτικού Μουσείου Καβάλας), αλλά ως ΝΠΔΔ συστήθηκε σε σώμα στις αρχές του 2005, οπότε και το 9μελές Διοικητικό του Συμβούλιο συγκροτήθηκε σε σώμα με Πρόεδρο τον κ. Ιωάννη Βύζικα, Αντιπρόεδρο τον κ. Χρήστο Πολυζωγόπουλο (τέως Πρόεδρο της ΓΣΕΕ) και μέλη τους κ.κ. Βασίλειο Ιωαννίδη, Άρη Βέρρο, Βένη Γρηγοριάδη και Βασίλη Μαρουλά (Δημοτικούς Συμβούλους), Αχιλλέα Καραγκιοζόπουλο (Δημοτικό Σύμβουλο και εκπρόσωπο της Unitab) και Αρά Ματοσσιάν (εκπρόσωπο Ελλήνων Καπνεμπόρων).

Áìöïñåßò áðü ôçí áñ÷áéïëïãéêÞ óõëëïãÞ ôïõ Ìïõóåßïõ


ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙΤο Μουσείο Καπνού του Δήμου Καβάλας ως θεματικό μουσείο παρουσιάζει ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι πολ- λών άλλων μουσείων της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώ- πης, αυτό της μοναδικότητας. Στην παρούσα φάση το μουσείο περιλαμβάνει μία μεγάλη ποικιλία αντικειμένων, καθώς και αρχειακού υλικού που σχετίζονται με την καλλιέργεια, την παρα-γωγή, την αγροτική και εμπορική επεξεργασία του καπνού, τα βιομηχανικά καπνικά προϊόντα και τα εκθεσιακά καπνοδείγμα-τα, καθώς και την κοινωνική, οικονομική, τεχνολογική και πολι- τιστική ιστορία της πόλης της Καβάλας, της Ανατολικής Μακε- δονίας και Θράκης και κατ’ επέκταση της Ελλάδας και των Ευρω-παϊκών χωρών που παράγουν, επεξεργάζονται και παρασκευά-ζουν προϊόντα καπνού.Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι καθημερινά το μουσειακό – αρχειακό υλικό συνεχώς εμπλουτίζεται με στόχο την αναγω-

γή του Μουσείου Καπνού σε ένα σύγχρονο και άρτια οργανωμένο πολιτιστικό πόρο, ικανό να λειτουργήσει και ως αξιόλογος του-ριστικός – οικονομικός πόρος τόσο για την τοπική κοινωνία, όσο και για τη χώρα μας εν γένει. Επίσης, μέσα από τη συγκέντρω-ση υλικού που αναφέρεται στα πολιτιστικά και εθνοκοινωνικά σωματεία (Θρακιώτες, Μικρασιάτες, Αρμένιοι, Εβραίοι - που απο-τέλεσαν τον κορμό της καπνοκαλλιέργειας, της επεξεργασίας και του καπνεμπορίου), φιλοδοξεί ν’ αποτελέσει πολιτιστικό σημείο αναφοράς του πληθυσμού της Καβάλας και της περιοχής της.Επιπλέον, άμεσο στόχο αποτελεί η δημιουργία ιστοσελίδας του Μουσείου Καπνού στο Διαδίκτυο και έχει αρχίσει ήδη η επικοι-νωνία και η συνεργασία με αντίστοιχα μουσεία του εξωτερικού με στόχο τη δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου καπνού, όπου ο εκάστοτε επισκέπτης να έχει τη δυνατότητα πλοήγησης μέσα στο χώρο και στο χρόνο του «Καπνού».Η δραστηριοποίηση ενός τμήματος κατασκευής εκθεσιακών δειγμάτων καπνού και συντήρησης των ήδη υπαρχόντων εντάσ- σεται στους άμεσους στόχους του Μουσείου Καπνού, ενώ η μετεγκατάστασή του στον φυσικό του χώρο, αυτόν της πεντα-όροφης Δημοτικής Καπναποθήκης Καβάλας, θα δώσει τη δυνατό-τητα ανάδειξης των θεματικών του ενοτήτων και ανάπτυξης μου- σειοεκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα άπτονται του αντικει-μένου του και της ιστορίας της Καβάλας ως «Μέκκας του Κα-πνού». Το Μουσείο είναι θεματικό, καθώς ο καπνός αποτελεί το κεντρικό θέμα παρουσίασής του. Καλύπτει και τους τρεις τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και ειδικότερα τον πρωτογενή, πα-ρουσιάζοντας την καπνοκαλλιέργεια και τη χωρική επεξεργασία για την παραγωγή καπνού, τον δευτερογενή παρουσιάζοντας την εμπορική επεξεργασία και τον τριτογενή με το καπνεμπόριο και την καπνοβιομηχανία.Επίσης, το Μουσείο Καπνού περιλαμβάνει Τμήμα Αρχείου (εγγρά-φων, εφημερίδων, φωτογραφιών, χαρτών) και βιβλιοθήκης για την αξιοποίηση του αρχειακού υλικού του Καπνεμπορικού Συλ-λόγου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με έδρα την Καβάλα, καθώς και του υλικού των ιδιωτικών Συλλογών που κατέχει και διαρκώς διευρύνει μέσα από τις δωρεές ιδιωτών (καπνεμπόρων, καπνεργατών, κ.α.).Η παρουσίαση του Μουσείου στο σημερινό εκθεσιακό του χώρο έγινε με κριτήριο επτά συνολικά ενότητες. Η πλήρης ανάπτυξη των συλλογών του αναμένεται να γίνει με τη μετεγκατάστασή του στο κτίριο της Δημοτικής Καπναποθήκης Καβάλας στον κήπο του καπνεργάτη.Το Μουσείο Καπνού είναι ανοικτό για το κοινό καθημερινά εκτός Κυριακής από τις 09:00 μέχρι τις 13:00 το μεσημέρι. Δέχεται επίσης επισκέψεις οργανωμένων ομάδων επισκεπτών κι εκτός προκαθορισμένου ωραρίου λειτουργίας κατόπιν ραντεβού. Τηλ επικοινωνίας: 2510 223344 και τηλ./φαξ: 2510 223351, e-mail: info@TobaccoMuseum.

Πάνω: ΙΜΑΡΕΤ: Εντυπωσιακό συγκρότημα κτιρίων του 18ου αιώνα, που χρη-σιμοποιήθηκε ως ιεροδιδασκαλείο και πτωχοκομείο. Υπήρξε δωρεά του Μεχμέτ Αλή, ιδρυτή της τελευταίας δυναστείας της Αιγύπτου, προς την πόλη που γεννήθηκε. Αποτελεί εξαίρετο δείγμα ισλαμικής αρχιτεκτονικής και περιελάμβανε δύο τεμένη, χαμάμ, χώρους διαμονής και βιβλιοθήκη.


¹ÔÁÍ ç... áíÜóôáóç ôïõ ëáïý ôçò Ìáêåäïíßáò ï Éïýíéïò

ôïõ 1913. Ç ÊáâÜëá Ýíéùèå ôïí áÝñá ôçò ëåõôåñéÜò. Áéþíåò óêëáâéÜò Ýìåíáí óôï ðáñåëèüí êáé ìéá íÝá óåëßäá Üíïéãå ãéá ôçí ðïëýðáèç áõôÞ ãùíéÜ ôçò ÅëëÜäáò. ¹ôáí ÷ñüíéá äýóêïëá áõôÜ ôá ðñþôá ôïõ áéþíá. Ïé Ôïýñêïé êáôáëÜâáéíáí üôé Ýñ÷åôáé ôï ôÝëïò ôçò êõñéáñ÷ßáò ôïõò óôçí ðåñéï÷Þ êáé ãßíïíôáí ïëïÝíá ðéï óêëçñïß, áí êáé ðñïóðáèïýóáí êÜðïéïé áðü áõôïýò, åìöá-íéæüìåíïé ùò «Íåüôïõñêïé» íá äåßîïõí Ýíá íÝï, «óõíôáãìáôéêü» ðñüóùðï. Ç Ýëåõóç ôùí ÂïõëãÜñùí, ôï öèéíüðùñï ôïõ 1912, Üëëáîå ðñïò ôï ÷åéñüôåñï ôá äåäïìÝíá. Ïé ðñþçí «óýììá÷ïé» ôùí ÅëëÞíùí óôïõò Âáëêáíéêïýò ðïëÝìïõò Ýãéíáí óêëçñïß êá- ôáêôçôÝò êáé äéþêôåò ôïõ åëëçíéêïý óôïé÷åé-ïý. Ï óôü÷ïò ôïõò ãíùóôüò: áëëïßùóç ôùí äçìïãñáöéêþí äåäïìÝíùí óôçí ðåñéï÷Þ.Ïé Âïýëãáñïé ôï êáëïêáßñé ôïõ 1913 ðåñß-ìåíáí ôçí åëëçíéêÞ åðßèåóç áðü èáëÜóóçò áöïý ôï åëëçíéêü íáõôéêü êõñéáñ÷ïýóå óôç èÜëáóóá ôïõ Áéãáßïõ.Ôá âïõëãáñéêÜ ðõñïâüëá, áðü ôá âïõíÜ ôïõ Óõìâüëïõ üñïõò ðñïóðáèïýí, ìáôáßùò íá ðëÞîïõí ôá åëëçíéêÜ ðëïßá. Áíôßèåôá õðÝóôçóáí óçìáíôéêÝò æçìéÝò áðü ôá êáíüíéá ôïõ åëëçíéêïý óôüëïõ.Ôçí ßäéá óôéãìÞ ï åëëçíéêüò óôñáôüò áíá- ãêÜæåé ôïõò ÂïõëãÜñïõò ðïõ åß÷áí óôñá-

ôçãéêÝò èÝóåéò óôá ðåñÜóìáôá ôïõ Óôñõìüíá êáé ôïõ Ðáããáßïõ íá óõìðôõ÷èïýí. Ï åëëç-íéêüò óôüëïò áãêõñïâïëåß óôç ÈÜóï êáé óôçí ðüëç ôçò ÊáâÜëáò ïé óêüðéìåò äéá-äüóåéò ôïõ Åëëçíéêïý óôïé÷åßïõ ìéëïýí ãéá... áðüâáóç óôçí ÊáâÜëá ìåãÜëùí ôìçìÜôùí ôïõ óôñáôïý ðïõ «ìåôáöÝñïõí» ôá åëëçíéêÜ ðëïßá.Ïé Âïýëãáñïé êáôáëáìâÜíïíôáé áðü ðáíé-êü. Öñïíôßæïõí íá óõëëÜâïõí ôïõò åðéöá-íåßò ðïëßôåò ôçò ÊáâÜëáò áëëÜ êáé íá ôï-ðïèåôÞóïõí åêñçêôéêÜ óå êôßñéá ôçò ðüëçò.Ï Óôüëáñ÷ïò Ðáýëïò Êïõíôïõñéþôçò ãíù-ñßæåé üôé ïðïéáäÞðïôå áðüâáóç èá Þôáí Ýíá äýóêïëï åã÷åßñçìá óå ìéá ðåñéï÷Þ ðïõ ïé Âïýëãáñïé åß÷áí öñïíôßóåé íá ôïðïèåôÞ-óïõí íÜñêåò.Ôüôå âÜæåé óå åöáñìïãÞ Ýíá ó÷Ýäéï üðïõ Üäåéá ìåôáãùãéêÜ ðëïßá åìöáíßæïíôáé óôïí Êüëðï ôçò ÊáâÜëáò, ôçí íý÷ôá äå, ôá ðëïßá áõôÜ íá áíôáëëÜóóïõí óêüðéìá óÞìáôá öù-ôüò ìå ôá ðëïßá ôïõ óôüëïõ.Ôï èùñçêôü «¾äñá» äßíåé ôçí åíôýðùóç üôé êáëýðôåé áðüâáóç áíáôïëéêÜ ôçò ðüëçò êáé ïé Âïýëãáñïé ìå ðñïâïëåßò ðñïóðáèïýí íá äïõí ôé óõìâáßíåé.Íéþèïõí üôé èá «åãêëùâéóôïýí» áðü ôïõò ¸ëëçíåò. ¸ôóé áðïöáóßæïõí íá åãêáôáëåß-øïõí ôçí ðüëç ðáßñíïíôáò ùò «áóðßäá» ïìÞñïõò ôéò áñ÷Ýò ôçò ÊáâÜëáò.Ìéá ïìÜäá íÝùí ôçò ÊáâÜëáò áðïöáóßæåé

íá åíçìåñþóåé ôïí Óôüëáñ÷ï Êïõíôïõñéþôç ãéá ôçí áðñüâëåðôç áõôÞ åîÝëéîç. Åßíáé ïé ÄçìÞôñéïò ÁíäñÞò, ÐÝôñïò ÂëÜ÷ïò, ÓôáìÜ-ôçò Ãáëáíüò, ÐáñÜó÷ïò, Ãåþñãéïò ×áôæç-áðïóôüëïõ, ÄçìÞôñéïò ×áñéóéÜäçò.Ï Êïõíôïõñéþôçò ìüëéò ìáèáßíåé ôá íÝá äßíåé åíôïëÞ óôïí ðëùôÜñ÷ç ÊñéåæÞ, ÊõâåñíÞôç ôïõ áíôéôïñðéëéêïý «Äüîá» íá åñåõíÞóåé áí õðÜñ÷åé «åëåýèåñç» äßïäïò íá ðëåýóïõí ðñïò ôçí ÊáâÜëá.Ïé Êáâáëéþôåò íÝïé áíáëáìâÜíïõí íá ôïõò âïçèÞóïõí ìå ôçí óõíäñïìÞ Ôïýñêùí øá- ñÜäùí ðïõ ãíþñéæáí ôá «íåñÜ» êáé ôá óç-ìåßá üðïõ ïé Âïýëãáñïé åß÷áí ôïðïèåôÞóåé íÜñêåò. Ôï «Äüîá» áðü ôá íåñÜ êïíôÜ óôéò åêâïëÝò ôïõ ÍÝóôïõ öèÜíåé áíáôïëéêÜ ôçò ðüëçò. Ïé âÜñêåò âãÜæïõí óôçí óôåñéÜ ôïõò íáýôåò. Ïé Êáâáëéþôåò îåóðïýí óå æçôù-êñáõãÝò. Ç åëëçíéêÞ óçìáßá êõìáôßæåé. ÊÜ-ðïéïé ôéò Ý÷ïõí êñõììÝíåò óôá ìðáïýëá êáé ôéò áíáñôïýí óôá óðßôéá ôïõò ìå êáìÜñé. Ï Üíåìïò ôçò ëåõôåñéÜò ðíÝåé óôçí ÊáâÜëá. Ôï Üãçìá ôùí íáõôþí áðïôåëåßôáé áðü 35 Üôïìá ìå åðéêåöáëÞò ôïí Óçìáéïöüñï ÁããåëÞ.Ï ÊñéåæÞò ãßíåôáé áíôéêåßìåíï ëáôñåßáò. Óôá ÷Ýñéá ôïí óçêþíïõí ïé Êáâáëéþôåò êáé ôïí ïäçãïýí óôï ÄéïéêçôÞñéï (ôï óçìåñéíü äéêáóôéêü ìÝãáñï). Åêåß õøþíåé ôçí åëëç-íéêÞ óçìáßá óôï ìðáëêüíé ôïõ êôéñßïõ, åêåß ôïí óõíáíôïýí ïé åíáðïìåßíáóåò áñ÷Ýò ôçò ðüëçò. Ôïõ áíáêïéíþíïõí êáé ôï êáêü ìáíôÜ-ôï ôçò ïìçñßáò ôùí åðéöáíþí ðïëéôþí áëëÜ êáé ôïõ Åðéóêüðïõ ÌõñÝùí Áèáíáóßïõ.Ï ÊñéåæÞò âãÜæåé áíáêïßíùóç êáé êáëåß ×ñéóôéáíïýò, ÌïõóïõëìÜíïõò êáé Åâñáßïõò íá æÞóïõí áñìïíéêÜ ôïíßæïíôáò üôé ç ÅëëÜ-äá óÝâåôáé ôéò åëåõèåñßåò ôïõò êáé ôá èñç-óêåõôéêÜ ôïõò ðéóôåýù.Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé áêüìá êáé ïé Ôïýñêïé êÜôïéêïé ôçò ðüëçò ðáíçãýñéóáí ôçí ðáñïõóßá ôùí ÅëëÞíùí óôçí ÊáâÜëá áöïý êáé áõôïß åß÷áí äåéíïðáèÞóåé áðü ôçí óýíôïìç áëëÜ óêëçñÞ ÂïõëãáñéêÞ êáôï÷Þ.

Ç ÁðåëåõèÝñùóç ôçò ÊáâÜëáòÅèíéêÞ åãñÞãïñóç åðéêñáôïýóå óôçí ðüëç ôïí Éïýíéï ôïõ 1913. ï áÝñáò ôçò ëåõôåñéÜò ðëçóßáæå áëëÜ óõíÜìá ï êáôáêôçôÞò óêßáæå ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõ ôçí ðñïóìïíÞ áõôÞ. ×ñüíéá äýóêïëá ãéá ôçí ðüëç, ìå ôçí áêìÜ- æïõóá åëëçíéêÞ êïéíüôçôá íá Ý÷åé íá áíôé-ìåôùðßóåé ôçí ðïëý÷ñïíç ôïõñêéêÞ óêëáâéÜ áëëÜ êáé ôïí âïõëãáñéêü óôñáôü ðïõ åß÷å «ðñïëÜâåé» íá êáôáëÜâåé ôçí ðüëç. Ïé öù-ôåéíÝò ìïñöÝò ôïõ Ìáêåäïíéêïý áãþíá åß÷áí óöõñçëáôÞóåé óôçí øõ÷Þ ôùí ÅëëÞ- íùí ôï üñáìá ôçò ëåõôåñéÜò. Ïé åëëçíéêÝò óçìáßåò Þôáí åðéìåëþò êñõììÝíåò óå êÜèå óðßôé Ýôïéìåò íá âãïõí ìå ôï ÷áñìüóõíï Üêïõóìá ôçò Ýëåõóçò ôïõ Åëëçíéêïý Íáõ-ôéêïý, ðïõ ìÞíåò ðñéí âñßóêïíôáí êõñßáñ÷ï óôï Áéãáßï.Ìå ôçí áðï÷þñçóç ôùí ÂïõëãÜñùí Ýðñåðå áìÝóùò íá óôçèåß ç ÅëëçíéêÞ Äéïßêçóç. Åëëçíéêüò, ìïõóïõëìáíéêüò êáé ï åâñáúêüò ðëçèõóìüò Ýðñåðå íá ïñãáíùèïýí ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ óå ìéá ðüëç üðïõ ç êáôåñãáóßá êáé ôï êáðíåìðüñéï

ÂÐ Äüîá, 16/06/1913. Åéóåñ÷üìåíç åéò ôïí üñìï ÊáâÜëáò äéÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ðüëåùò. Öùôïãñáößá: Ë. ÊñáôïíÝëëç, ðáñá÷þñçóç: ÍáõÜñ÷ïõ Ê. Óùôçñßïõ.

ôïõ Ê. ÐáðáêïóìÜ | Áíáäçìïóßåõóç áðü ïìþíõìç Ýêäïóç ôïõ ÄÞìïõ ÊáâÜëáò

ÔÏ ×ÑÏÍÉÊÏ ÔÇÓ ÁÐÅËÅÕÈÅÑÙÓÇÓ ÔÇÓ ÊÁÂÁËÁÓ ÔÏÍ ÉÏÕÍÉÏ ÔÏÕ 1913


åß÷áí Þäç åõñùðáúêÞ åìâÝëåéá.Ï ðëùôÜñ÷çò Áíôþíéïò ÊñéåæÞò, ÊõâåñíÞôçò ôïõ Áíôéôïñðéëéêïý «Äüîá» Þôáí ïõóéáóôéêÜ ï ðñþôïò ¸ëëçíáò ÄéïéêçôÞò ôçò ðüëçò. ÄÞìáñ÷ïò ôçò ðüëçò ïñßóôçêå ìåñéêÝò çìÝ-ñåò áñãüôåñá ï Ãéþñãïò Ðñùôüðáðáò, åíþ ðñþôï ìÝëçìá ôïõ ÊñéåæÞ Þôáí íá ïñãáíùèåß ç Ôá÷õäñïìéêÞ Õðçñåóßá êáé ç åðéêïéíùíßá ìå ôçí åëåýèåñç ÅëëÜäá. (...) Ôï êáëïêáßñé ôïõ 1913 ÊáâÜëá êáé ÄñÜìá áðåëåõèåñþíïíôáé áðü ôïí ðñüóêáéñï áëëÜ êáôáóôñïöéêü âïõëãáñéêü æõãü. Ïé «óýììá-÷ïé» ôùí ÅëëÞíùí óôï âáëêáíéêü ìÝôùðï êá-ôÜ ôùí Ôïýñêùí, Âïýëãáñïé, Ýíá ÷ñüíï ðñéí êáôáëáìâÜíïõí ìå óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò ôçí ðåñéï÷Þ, îåêéíïýí äå ðñïóðÜèåéá åêâïõë-ãáñéóìïý ìå óôü÷ï ôïí åëëçíéêü áëëÜ êáé ôïõñêéêü ðëçèõóìü: ç éóôïñßá êáôáãñÜöåé ìå ôá ðéï ìåëáíÜ ÷ñþìáôá ôçí ðåñßïäï åêåß- íç. Ôï åëëçíéêü íáõôéêü óôçí ÊáâÜëá êáé ôá

ôìÞìáôá ôïõ óôñáôïý óôç ÄñÜìá öÝñíïõí ôïí «áÝñá» ôçò ëåõôåñéÜò. Óôçí ÊáâÜëá öèÜ- íïõí ôéò ðñþôåò çìÝñåò ôïõ Éïýëç ôïõ 1913 êáé ôá ðñþôá ôìÞìáôá ôçò 7çò Ìåñáñ-÷ßáò Ðåæéêïý. Ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ ßäéïõ ÷ñü- íïõ äçìïóéåýåôáé óôï öýëëï 264 ôçò Åöç-ìåñßäáò ôçò ÊõâÝñíçóçò ìå çìåñïìçíßá 24ç Äåêåìâñßïõ ç íÝá óôñáôéùôéêÞ äïìÞ ôùí åíüðëùí äõíÜìåùí ôçò ÷þñáò ìáò. ÕðïãñÜ-öåé ï ôüôå ÂáóéëéÜò Êùíóôáíôßíïò ï Á´ êáé ï Õðïõñãüò ôùí Óôñáôéùôéêþí ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò. Ç ÊáâÜëá ïñßæåôáé Ýäñá ôïõ 4ïõ óþìáôïò óôñáôïý ìå ôçí ðáñïõóßá ôçò 7çò Ìåñáñ÷ßáò, ôïõ 19ïõ ÓõíôÜãìáôïò Ðåæéêïý, ìïßñáò ïñåéâáôéêïý ðõñïâïëéêïý êáé ôïõ 2ïõ óõíôÜãìáôïò Êñçôþí. ¢ëëá óõíôÜãìáôá ðïõ Ý÷ïõí áíáöïñÜ ôçí ÊáâÜëá, ôïðïèåôïýíôáé óôç ÄñÜìá êáé óôéò ÓÝññåò. Ç äïìÞ áõôÞ ðáñáìÝíåé ìÝ÷ñé ôçí Ýíáñîç ôïõ Â´ Ðáãêï-óìßïõ ÐïëÝìïõ.

Ï ðñþôïò ÄéïéêçôÞò ôçò ÊáâÜëáò Áíôéðëïßáñ÷ïò Áíôþíéïò ÊñéåæÞò äéáêçñýóóåé ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ðüëçò êáé õøþíåé ôçí ÅëëçíéêÞ óçìáßá óôï ÄéïéêçôÞñéï. ÊáâÜëá, 17/6/1913.

Η Λέμβος Δώρα Λεμβολόγιο 64 Καβάλας (σημερινή τρεις φίλοι)

κατασκευάσθηκε το 1932 στο καρνάγιο της Καβάλας από τον καραβομαραγκό

Νικόλαο Χρυσοβέργη, είναι τύπος βάρκας Γούτσος

με διαστάσεις 5.70x1.57x0.68 με ένα μικρό αλμπουράκι

για απλή ιστιοφορία και πουλήθηκε την αντίστοιχη χρονιά

στον ΜΑΡΙΟ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ.

Το 1940 κατά την Γερμανοβουλγαρική κατοχή

ήταν γνωστή ως η βάρκα του Μάριου η οποία φυγάδευε

στην ελεύθερη περιοχή του Αγίου Όρους και στα γύρω από την περιοχή παραθαλάσσια χωριά

αντιστασιακούς Καβαλιώτες και όχι μόνο, οι οποίοι δραστηριοποιούνταν

κατά των Γερμανών και την στυγνή Βουλγαρική κατοχή.

Σήμερα ανήκει στον κο Κονζολάκη Χαράλαμπο τον γνωστό στην Καβάλα

Μπάμπη τον Κουρέα και ο οποίος την δώρισε

στο Ναυτικό Μουσείο της Καβάλας.H Λέμβος σήμερα χρειάζεται μια συντήρηση της τάξεως

των 3000 € σύμφωνα με προσφορά του καρνάγιου της Καβάλας

προς το Ναυτικό Μουσείο Καβάλας, ώστε εμφανισιακά να γίνει όπως

ήταν στην περίοδο που κατασκευάσθηκε.

Όποιος επιθυμεί να συμβάλει οικονομικά παρακαλείται να

επικοινωνήσει με το Μουσείο στο τηλ. 2510 835826.

ΑΝΑΚΟIΝΩΣΗ

Ναυτικού Μουσείου

Κ Α Β A Λ Α Σ


ÏöåßëïõìåÅÕÃÍÙÌÏÓÕÍÇ óôïí ÄÉÏÍÕÓÉÏ ÓÏËÙÌÏ

του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γ. ΑΝΔΡΙΑΝΑ

Δεν ήταν δυνατό η καταστροφή των Ψαρών να περάσει απαρατήρητη και να μην συγκινήσει τον Εθνικό μας Ποιητή Ζακύνθιο, Διονύσιο Σολωμό. Δεν ήταν δυνατό η μεγάλη αυτή ποιητική μορφή της ρωμιοσύνης, με την ευαισθησία και τον βαθύ στοχασμό για τη λευτεριά, να μην επιτρέψει το πέρασμα μέσα από τις χορδές της πνευματικής του οξυδέρκειας ενός τόσο σημαντικού γεγονότος, όπως υπήρξε το ολοκαύτωμα των Ψαρών. Και τις σκέψεις του, τη συγκίνησή του, τον φιλελευθερισμό του, αλλά και τον τρανταγμό από τον σπαραγμό της ψυχής του, τον απαθανάτισε με λίγες γραμμές στο ανεπανάληπτο επίγραμμά του ΣΤΩΝ ΨΑΡΩΝ ΤΗΝ ΟΛΟΜΑΥΡΗ ΡΑΧΗ.

Ôï åðßãñáììá áõôü, ìåôÜ ôïí «¾ìíï åéò ôçí Åëåõèåñßá», åßíáé ï äåýôåñïò ãíÞóéïò êáñðüò ôçò åëëçíéêÞò öáíôáóßáò, Ýðåéôá áðü ôïí ìáêñï÷ñüíéï ìáñáóìü ôçò, êáôÜ ôïõò ÷ñüíïõò ôçò äïõëåßáò, åßíáé ôï Üóôñï ôï ïðïßï åìöáíßæåôáé óôïí

íåïåëëçíéêü ðïéçôéêü ïõñáíü, ðïõ ñß÷íåé ôéò ëáìðñÝò êáé ðáñÞãïñåò áêôßíåò ôïõ óôïí óêëáâùìÝíï Åëëçíéóìü.×áéñåôßæåé ï ðïéçôÞò ôç Äüîá ôùí Øáñþí, ìå ëéôüôçôá Üöèáñôç êáé óå ôüíï åëåãåéáêü, õðåíèõìßæåé óôïõò æþíôåò üôé ïé èõóßåò åßíáé áíáðüöåõêôåò ãéá Íßêç Þ ÈáíÞ. Ìå ëõñéêü åíèïõóéáóìü æùãñáöß-æåé êáé ìå åðéêÞ óåìíïðñÝðåéá êáé Üöèáóôç ôÝ÷íç áðåéêïíßæåé ôç ìÜ÷ç êáé ôçí êáôáóôñïöÞ. Ùò áíôßäïôï äå ôùí ôñáãéêþí ðåñéãñáöþí ðáñïõóéÜæåé ôç ÷áñÜ ôçò íßêçò ìå ôç Äüîá ïëüñèç íá ðåñðáôÜ êáé íá ìåëåôÜ ôá ëáìðñÜ ðáëéêÜñéá óôçí êáììÝíç áðü ôç öùôéÜ åê ôçò áíáôéíÜîåùò ôùí ðõñéôáðïèçêþí Ìáýñç ÑÜ÷ç.¸ðåéôá áðü ôï üñáìá ôçò Íßêçò, ðïõ ç Äüîá óôåöáíþíåé ôá ðáëéêÜ- ñéá (êáé óôï ÷Ýñé óôåöÜíé êñáôåß1) ìÝóá áðü ôçí áíôÜñá ôçò êáôá-óôñïöÞò, ï ðïéçôÞò ìáò ìåôáöÝñåé óôç ãéãáíôïìá÷ßá ôçò ðïëéïñêßáò ôïõ Ðáëáéüêáóôñïõ2. Ó’ áõôÞí ôçí ðåñéãñáöÞ ï ëõñéóìüò óõíäõá-æüìåíïò ìå óïâáñüôáôç Ýêöñáóç êïñõöþíåôáé êáé åíäõíáìþíåôáé.Óôá ðñïëåãüìåíá ôïõ ï ÉÜêùâïò ÐïëõëÜò ðïõ Ýãñáøå óôçí ÊÝñêõñá óôéò 2 (14) Ïêôùâñßïõ 1859 ìáò ëååé êáé ôá åîÞò:«Ç êáôáóôñïöÞ ôùí Øáñþí, ãñáììÝíï ðéèáíþò åéò ôçí åðï÷Þ (1825) åßíáé áðü ôá óðÜíéá ðáñáäåßãìáôá, ôá ïðïßá äåß÷íïõí üôé, åÜí åßíáé ðïëý äýóêïëï, áäýíáôï üìùò äåí åßíáé åéò ôïí áëçèéíü ðïéçôÞí íá öáíåñþóç ìå áðëÝò êáé äçìïôéêÝò ìïñöÝò ôá ðëÝïí äéáëå÷ôÜ åöåõñÞìáôá ôçò öáíôáóßáò».¸íáò äåýôåñïò áñèñïãñÜöïò íá ðþò ðåñéãñÜöåé ôï åðßãñáììá ôïõ Óïëùìïý:«ÊáôÜ ôï 1825 ï Óïëùìüò óõíÝèåóå ôï áñéóôïõñãçìáôéêüí åîÜ-óôé÷ïí åðßãñáììá. “Ç êáôáóôñïöÞ ôùí Øáñþí”, ôï ïðïßï ìå ôçí ëéôüôçôá ôçò öñÜóåùò ôçí ãïñãüôçôá ôïõ ýöïõò êáé ôçí õøçëÞí óýëëçøéí ôçò éäÝáò ôçò Äüîçò ùò êáé ôçí ðëçñüôçôá ôçò ìïñöÞò êáôÝóôç ðåñßöçìïí».Ï êáèçãçôÞò öéëüëïãïò Ãñçãüñçò Äçì. Óðáíüò óôï äçìïóßåõìÜ ôïõ óôç «×éáêÞ Åðéèåþñçóç», ôåý÷ïò 30, ÍïÝìâñéïò 1972, óåë. 184-205 ìå ôßôëï: «ÐÏÉÇÔÉÊÏ ÓÔÅÖÁÍÉ ÓÔÏ ÏËÏÊÁÕÔÙÌÁ ÔÙÍ ØÁÑÙÍ» ãñÜöåé:«ÁëÞèåéá, åßíáé áäýíáôï íá ìéëÜ êáíåßò ãéá ôá ØáñÜ êáé ôçí êá-ôáóôñïöÞ ôïõò êé ï íïõò ôïõ íá ìç ðçãáßíåé óôïí ðïéçôéêü åðéôÜ-öéï ðïõ áöéÝñùóå óôïõò ãåííáßïõò ðñïìÜ÷ïõò ôïõ íçóéïý ï åèíé- êüò ìáò âÜñäïò Äéïíýóéïò Óïëùìüò. Ï Æáêýíèéïò áõôüò øÜëôçò ôçò ëåõôåñéÜò êáé ôïõ îåóçêùìïý óõíôáñÜóóåôáé áðü ôï ÷áìü ôïõ çñùé-êïý íçóéïý êáé óõãêëïíéóìÝíïò ÷áñÜóóåé ôïõò Ýîé åðéãñáììáôéêïýò óå áíáðáéóôéêü ìÝôñï óôß÷ïõò, ôïõò ãíùóôïýò ó’ üëïõò ìáò áðü ôá ìáèçôéêÜ ìáò èñáíßá ðïõ ôïõò åß÷áìå áðïóôçèßóåé «Óôùí Øáñþí ôçí ïëüìáõñç ñÜ÷ç...» Ìå èáõìáóôÞ ëéôüôçôá ìáò äßíåé ìéá æùçñÞ åéêüíá, ìéá óêçíÞ ìåãáëåßïõ, ôç Äüîá íá ðåñðáôÜ ïëïìüíá÷ç áíÜìåóá óôá åñåßðéá ðÜíù óôçí ìáõñéóìÝíç áðü ôçí áíáôßíáîç ñÜ÷ç óôåöáíù-ìÝíç ìå ëßãá ÷ïñôÜñéá, öñéêôü áðïìåéíÜñé ôçò êáôáóôñïöÞò, êáé íá óêÝðôåôáé ô’ áíäñåßá ðáëéêÜñéá ðïõ åß÷áí èõóéáóôåß. ÓôåöáíùìÝíç ç Äüîá. Ôï óôåöÜíé åßíáé äåßãìá íßêçò. Êáé ðñÜãìáôé. Ïé Øáñéáíïß äåí íéêÞèçêáí. ÐïëÝìçóáí, áãùíßóôçêáí, èõóéÜóôçêáí êáé íßêçóáí. Äåí ðáñáäüèçêáí, äåí õðÝêõøáí, äåí õðïäïõëþèçêáí. ÐÝèáíáí óáí Þñùåò, óáí ¸ëëçíåò, óáí åëåýèåñïé Üíèñùðïé. Äåí ðñïóêýíçóáí ôïí êáôáêôçôÞ. Ãé’ áõôü äåí ìðïñïýìå íá ðïýìå ðùò íéêÞèçêáí. Ïýôå ï ßäéïò ï ðïéçôÞò ôï ðáñáäÝ÷åôáé. ̧ ôóé ðáñïõóéÜæåé óôåöáíùìÝíç ôç Äüîá ðïõ äåí åßíáé Üëëç áðü ôá ßäéá ôá ØáñÜ. ÁèÜíáôïé èá ìåßíïõí ïé óôß÷ïé áõôïß ôïõ Óïëùìïý üðùò áèÜíáôç óôïõò áéþíåò èá ’íáé êé ç äüîá ôùí Øáñþí».¸ôóé âëÝðïõìå üôé ï óôß÷ïò3 áõôüò åßíáé ðáñÜëëçëá ç áãáëëßáóç ôùí ìåôáãåíåóôÝñùí, ãéáôß ï ìåãáëüøõ÷ïò ðïéçôÞò áãíáíôåýåé ôçí

Αριστερά: Προτομή Διονυσίου Σολωμού και η Ελευθερία στον λόφο του Στράνη της Ζακύνθου, στο σημείο που ο Εθνικός μας ποιητής έγραψε τον «Ύμνο εις της Ελευθερία» και τον χάραξε πάνω σε κορμό ελιάς που φυλάσσεται στο Μουσείο Σολωμού, Κάλβου και άλλων επιφανών Ζακυνθινών.


ïëüöùôç üøç ôçò ëåõôåñéÜò, êáèþò ôï ïëïêáýôùìá óõíôáñÜóóåé ôç Ñùìéïóýíç.ÓêõììÝíïò óôï÷áóôéêÜ óôç ìíÞìç ôùí ðåóüíôùí óôç Ìáýñç ÑÜ-÷ç, åìøõ÷þíåôáé êáé åìðíÝåôáé, ãéá íá øÜëëåé ìå ëüãéá ðïéçôéêÜ ôç ëåõôåñéÜ, þóôå óå áíýðïðôï ÷ñüíï êáé ìÝóá áðü ôïí ëüãï, ï ëõñéóìüò íá öèÜíåé óôï õøçëüôåñï óçìåßï ìéáò ðñáãìáôéêüôçôáò, êáé ôïýôï, ãéáôß îå÷ùñßæåé ôïí çñùéóìü ìÝóá óôï âÜèïò ôçò óõìöï-ñÜò êáé áðïäåéêíýåé, ðëÝïí, åìðñÜêôùò ôç óõìðÜèåéÜ ôïõ ðñïò ôçí ðïëõèñÞíçôç ôñáãùäßá, ç ïðïßá íïåñÜ îåôõëßãåôáé áíôßêñõ ôïõ, ãéá íá óõëëÜâåé ì’ åêåßíï ôï ãõìíáóìÝíï ðíåýìá ôçí õðüèåóç ôçò êáôá- óôñïöÞò ðïõ ôïí ïäÞãçóå áóöáëþò óå áíåðáíÜëçðôç åðéôõ÷ßá.Óôï óçìåñéíü ìïõ Üñèñï, ôï ïðïßï åßíáé áöéåñùìÝíï êáô’ áðïêëåé-óôéêüôçôá óôï ÏËÏÊÁÕÔÙÌÁ ÔÙÍ ØÁÑÙÍ, ðïõ ãéïñôÜæåôáé êÜèå ÷ñüíï ôçí 24ç Éïõíßïõ, èá ðñïóðáèÞóù íá äþóù, óå óõíôïìßá ôçí ðáíåëëáäéêÞ áðÞ÷çóç ðïõ åß÷å ôï åðßãñáììá ôïõ Óïëùìïý ãéá ôá ØáñÜ.Óðáíßùò èá óõíáíôÞóåéò ¸ëëçíá ðïõ íá ìçí áðáããÝëëåé ì’ åõêïëßá ôï åðßãñáììá ôïõ Óïëùìïý, óðáíßùò ôá ðåñáóìÝíá ÷ñüíéá óôéò åèíéêÝò åðåôåßïõò äåí èá áêïõãüôáí áðü Ýíáí ìáèçôÞ Þ ìáèÞôñéá ðÜíù óôç óêçíÞ ôïõ Ó÷ïëéêïý ÈåÜôñïõ Äçìïôéêïý Þ Ãõìíáóßïõ ôï åðßãñáììá ôïõ Óïëùìïý, åêáôïíôÜäåò áñèñïãñÜöïé Ýãñáøáí ìå ôïí ÷ôõðçôü, óáí ìáãíÞôç, ôßôëï óôéò åðéêåöáëßäåò ôùí Üñèñùí ôïõò óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ, áëëÜ êáé óå èåáôñéêÜ Ýñãá «ÓÔÙÍ ØÁÑÙÍ ÔÇÍ ÏËÏÌÁÕÑÇ ÑÁ×Ç», áíáñßèìçôåò öïñÝò ïé éóôïñéêïß êáé ïìéëçôÝò åðåôåéáêþí åêäçëþóåùí óå öéëïëïãéêÝò áßèïõóåò, óôï ñáäéüöùíï êáé ðñïóöÜôùò, óôçí ôçëåüñáóç, ÷ñçóéìïðïßçóáí åõñÝùò ôïí ôßôëï «ÓÔÙÍ ØÁÑÙÍ ÔÇÍ ÏËÏÌÁÕÑÇ ÑÁ×Ç» êáé ï ìåãÜëïò ôçò æùãñáöéêÞò êáëëéôÝ÷íçò, ï ãíùóôüò óôï ÐáíåëëÞíéï êáé ôçí Åõñþðç Íéêüëáïò Ãýæçò ðáßñíåé ôçí éäÝá ôçò åìðíåýóåùò ôïõ áðü ôï åðßãñáììá ôùí Øáñþí, ãéá íá ó÷åäéÜóåé óôï ìïõóáìÜ êáé íá äþóåé æùÞ ìå ôïí ÷ñùóôÞñá ôïõ óôç öçìéóìÝíç Äüîá ôùí Øáñþí. ÔÝëïò, ï ÊåöáëëÞíéïò ãëýðôçò Ãåþñãéïò ÌðïíÜíïò, êáé áõôüò ìå âÜóç ôï åðßãñáììá ôïõ Óïëùìïý, óìéëåýåé ìå ðåñéóóÞ äåîéïôå÷íßá ôçí ðñþôç áíÜãëõöç ¯óôï ðåíôåëéêü ìÜñìáñï¯ Äüîá ôùí Øáñþí óôçí êïñõöÞ ôçò áíáìíçóôéêÞò óôÞëçò ðåóüíôùí ðïõ óôÞèçêå óôçí ðñïêõìáßá ôïõ íçóéïý, óôéò 21 Ìáñôßïõ 1932, áðü ôïí ôüôå óýëëïãï ôùí åí Ðåéñáéåß äéáâéïýíôùí Øáñéáíþí ôçò äéáóðïñÜò «Áäåëöüôçôïò Øáñéáíþí».¸ôóé, üôé äåí ìðüñåóáí ìå ôá éóôïñéêÜ ôïõò âéâëßá íá äéáäþóïõí ïé óõããñáöåßò ãéá ôçí éóôïñßá ôùí Øáñþí, ôï êáôïñèþíåé ï Äéïíýóéïò Óïëùìüò ãéá ôïõò áðëïýóôáôïõò ëüãïõò:Ðñþôïí, äéüôé ï ¸ëëçíáò åê öýóåùò áðïóôñÝöåôáé ôç ìåëÝôç êáé áêüìç ðåñéóóüôåñï äåí äéáâÜæåé éóôïñéêÜ âéâëßá, ðïõ ôá èåùñåß êïõñáóôéêÜ êáé îåðåñáóìÝíá. Ãé’ áõôü, ôï íüçìá ôçò éóôïñßáò ðáñá-ìÝíåé óôéò ìåãÜëåò ìÜæåò ôïõ ëáïý ìáò Üãíùóôï, áíôéèÝôùò ìå ôçí åýêïëç áðïóôÞèéóç, êáèþò åßíáé ãñáììÝíï ìå ëÝîåéò áðëÝò êáé

êáôáíïçôÞ ãëþóóá, üðùò êáé ç ìåëùäéêÞ äïìÞ óôçí áñ÷Þ êáé ôï ôÝëïò êÜèå óôñïöÞò, ôï ìÝôñï ôïõ ëüãïõ óõìðõêíùìÝíï ó’ Ýíá ðåñéå÷üìåíï ïõóéþäåò, ðïõ áí ôï áíáðôýîåéò éóïäõíáìåß ì’ Ýíáí ïãêþäç ôüìï éóôïñßáò, Þôáí ðëÝïí åðéôõ÷Ýò åðßôåõãìá ôïõ Óïëùìïý ãéá ôç äéÜäïóç ôçò éóôïñßáò ôùí Øáñþí.¸ôóé, ï ìáèçôÞò ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ4 áðü ìéêñÞ çëéêßá áðïóôÞèé-æå áõôü ôï ìéêñü åîÜãñáììï ðïéçìáôÜêé êáé äåí Þôáí äõíáôü íá ôï îå÷Üóåé. Óå êÜèå åõêáéñßá ïé ëÝîåéò áíáâëýæïõí áõèüñìçôá óáí ôï êñõóôÜëëéíï íåñü ôçò ðçãÞò.Ôß Üëëï ðïëõôéìüôåñï ìðïñïýóå íá ìáò äþóåé ï áèÜíáôïò Æáêýí-èéïò ðïéçôÞò; ÐïéÜ Üëëç õðçñåóßá ôñáíüôåñç áõôÞò ìðïñïýóå íá ðñïóöÝñåé óôçí ÅëëÜäá êáé éäéáéôÝñùò óôá ØáñÜ, áð’ áõôÞ ðïõ ôçí éóôïñßá ôùí Øáñþí ìáèáßíïõí ìå ðåñßóóåéá åõêïëßá ìéêñïß êáé ìåãÜëïé;Ðïéüò Üëëïò éóôïñéêüò, æùãñÜöïò, ðïéçôÞò Þ áãáëìáôïðïéüò üóá âéâëßá êé áí Ýãñáöå, æùãñÜöéæå Þ ãÝìéæå ôçí ÅëëÜäá ìå ìíçìåßá êáé áíäñéÜíôåò ãéá ôá ØáñÜ, èá ìðïñïýóå íá ðñïâÜëåé Ýôóé ðåñß-ôñáíá ôç ÄÏÎÁ ÔÙÍ ØÁÑÙÍ; Ôç ìåãÜëç êáé áíåðáíÜëçðôç èõóßá óôïí âùìü ôçò ëåõôåñéÜò; Ôçí áíôÜñá ôçò êáôáóôñïöÞò, ôçí ôéìÞ óôïõò ðåóüíôåò êáé ôçí áãÝñù÷ç äüîá íá ðåñðáôÜ ìïíá÷Þ êáé íá óôåöáíþíåé ìå äÜöíåò êáé ìõñôéÝò ôá ëáìðñÜ ðáëéêÜñéá ôçò; Ðïéüò Üëëïò åêôüò ôïõ Óïëùìïý èá ìðïñïýóå Ýôóé åðéãñáììáôéêÜ íá ïñáìáôéóèåß áõôü ôï ìåãáëåßï ôçò áõôïèõóßáò êáé áíäñåßáò ãéá ôç ëåõôåñéÜ ôùí Øáñéáíþí, ðïéüò Üëëïò èá ìðïñïýóå íá ãñÜøåé ìéá ôÝôïéá ôåñáóôßùí äéáóôÜóåùí éóôïñßá óå Ýîé ìüíï ãñáììÝò5;Ãé’ áõôü, åìåßò ïé Øáñéáíïß, ðñï ðáíôüò áëëïý ÏÖÅÉËÏÕÌÅ ÅÕ-ÃÍÙÌÏÓÕÍÇ ÓÔÏÍ ÅÈÍÉÊÏ ÌÁÓ ÐÏÉÇÔÇ ÄÉÏÍÕÓÉÏ ÓÏËÙÌÏ, êáé ðñÜãìáôé ìðïñåß ìÝ÷ñé óÞìåñá íá ìçí áîéùèÞêáìå ¯ôéìÞò Ýíåêåí¯íá óôÞóïõìå ôçí ðñïôïìÞ ôïõ ðïéçôÞ óôá ØáñÜ. Ìáò ðñüëáâáí üìùò ïé ðñïðÜôïñåò ìáò ðïõ Þîåñáí íá åêôéìïýí, ðáñ’ üëç ôçí áãñáììá-ôïóýíç ôïõò, êáé üôáí Ýãéíå ç ìåôáêïìéäÞ ôùí ïóôþí ôïõ Óïëùìïý óôéò 11 Éïõëßïõ 1865 áðü ôçí ÊÝñêõñá, ðïõ ðÝèáíå óôéò 9 Öå-âñïõáñßïõ 1857,óôç ãåíÝôåéñá ôïõ ÆÜêõíèï áðü ôïí áäåëöü ôïõ Äç- ìÞôñéï, ãéá íá åíáðïôåèïýí óôï Ìáõóùëåßï ôçò êåíôñéêÞò ðëáôåßáò ôçò ðüëåùò, üðïõ óôÞèçêå êáé ç ðñïôïìÞ ôïõ, Ýñãï ôùí åê ÔÞíïõ áãáëìáôïðïéþí áäåëöþí ÖõôÜëç, ïé Øáñéáíïß åîÝöñáóáí ôçí åðé- èõìßá ôùí íá ðáñåõñåèïýí óôéò åêäçëþóåéò, ëüãù üìùò ôùí óõã-êïéíùíéáêþí äõóêïëéþí ôïýôï äåí êáôÝóôç äõíáôü.¼ôáí üìùò Ýãéíáí ôá áðïêáëõðôÞñéá ôïõ ìåãáëïðñåðïýò áíäñéÜ-íôïò ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôá åêáôü ÷ñüíéá áðü ôç ãÝííçóç ôïõ, óôéò 30 Ìáñôßïõ 1902, Ýñãï ôïõ öçìéóìÝíïõ ãëýðôç Ãåùñãßïõ Âñïýôïõ, áíôéðñïóùðåßá Øáñéáíþí, ìå åðéêåöáëÞò ôïí Ðñüåäñï ôçò Äçìïãå-ñïíôßáò îåêßíçóå áðü ôá äïîáóìÝíá ØáñÜ, ãéá íá ðáñåõñåèåß óôéò åïñôáóôéêÝò åêäçëþóåéò. Äåí ðÞãáí ãéá íá åêöùíÞóïõí ðáíçãõ-ñéêïýò ëüãïõò ¯áãñÜììáôïé Üíèñùðïé Þôáí¯ äåí ðÞãáí ãéá íá åíáðïèÝóïõí ÷ñõóÜ ìåôÜëëéá êáé ðáñÜóçìá åõêëåßáò, ðÞãáí ãéá íá

Το άγαλμα Διονυσίου Σολωμού στην Ζάκυνθο.


ôéìÞóïõí ôïí ìåãÜëï õìíùäü ôçò éóôïñßáò ôùí Øáñþí. ÊáôÜ ôç óôéãìÞ ðïõ ï Øáñéáíüò ðñüåäñïò ìå óõãêßíçóç, áëëÜ êáé ìå õðåñç-öÜíéá áðÞããåéëå ôï åðßãñáììá ÓÔÙÍ ØÁÑÙÍ ÔÇÍ ÏËÏÌÁÕÑÇ ÑÁ×Ç, åíáðüèåóå óôï âÜèñï êÜôù áðü ôï âëÝììá ôïõ Óïëùìïý Ýíá ðáñÜîåíï óôåöÜíé. Äåí Þôáí áðü ëïõëïýäéá ôçò Üíïéîçò, äåí Þôáí áðü äÜöíåò êáé ìõñôéÝò, áëëÜ «ãéíïìÝíï áðü ôá ëßãá ÷ïñôÜñéá ðïõ åß÷áí ìåßíåé óôçí Ýñçìç ãç», Þôáí áðü øáñéáíü èõìÜñé êáé ôï óôåöÜíé áõôü ìå ôç óõìâïëéêÞ Ýííïéá áðü ôç ïëüìáõñç ñÜ÷ç ôùí Øáñþí êÜðïéïò âáèõóôü÷áóôïò åõáßóèçôïò óôéò éóôïñéêÝò åðéôáãÝò ôçò öõëÞò ìáò ôï öýëáîå óáí êåéìÞëéï ìéáò ðáñÜäïóçò êáé ôï ôïðïèÝôçóå ìÝóá óôï Ìáõóùëåßï ôïõ Óïëùìïý, ðñïöõëáãìÝíï ìÝóá óå ãõÜëéíç èÞêç, ãéá íá äéáóùèåß áôüöéï êáé áíáëëïßùôï ìÝ÷ñé óÞìåñá, êáé ãéá íá èõìßæåé óôïõò åðéóêÝðôåò, üôé ïé Øáñéáíïß èá åßíáé ðÜíôïôå åõãíþìïíåò óôïí ðïéçôÞ Äéïíýóéï Óïëùìü.¸íá äåýôåñï óôåöÜíé áðü îåñÜ ÷ïñôÜñéá ôçò íÞóïõ ôùí Øáñþí êáôåôÝèç áðü ôïí Øáñéáíü ðïéçôÞ ÁíäñÝá ÍéêïëÜñá6 ðïõ Þôáí åîïõóéïäïôçìÝíïò áðü ôïí ôüôå åäñåýïíôá óôïí ÐåéñáéÜ Óýëëïãï «Áäåëöüôçò Øáñéáíþí»7. Ôï ðåñéïäéêü «ÁÉ ÌÏÕÓÁÉ», ôåý÷ïò 220, 30 ÌáÀïõ 1902, ðïõ êõêëï-öïñïýóå óôç ÆÜêõíèï ìå ôßôëï «ÓÔÅÖÁÍÉ ØÁÑÉÁÍÙÍ» ãñÜöåé:«Ç åí Ðåéñáéåß Áäåëöüôçò ôùí Øáñéáíþí, åð’ åõêáéñßá ôùí áðï-êáëõðôçñßùí ôïõ áíäñéÜíôá ôïõ ðïéçôïý Óïëùìïý, áðïöÜóéóå íá êáôáèÝóç óôÝöáíïí áðü ÷ïñôÜñéá ôçò çñùéêÞò íÞóïõ ôùí Øáñþí, äåßãìá åëá÷ßóôïõ åõãíùìïóýíçò ôùí Øáñéáíþí ðñïò ôçí ìíÞìç ôïõ óåðôïý áíäñüò áðÝóôåéëáí ôïí óõìðïëßôçí áõôÞò êáé åìðíåõóìÝíïí ðïéçôÞí ê. ÁíäñÝáí ÍéêïëÜñá, üóôéò êáôáèÝôùí ôïí óôÝöáíïí èÝëåé áðáããåßëç ëáìðñüôáôïí ðïßçìá õð’ áõôïý óõíôá÷èÝí êáé çñôçìÝíïí äé’ üëçò ôçò Üëìçò ôçò èáëáóóïðëÞêôïõ íÞóïõ ôùí, ôï ðïßçìá ôïýôï èÝëïìåí äçìïóéåýóåé åõ÷áñßóôùò»:

«Áðü ôç ñÜ÷ç ôùí Øáñþí ôçí áéìáôïâáììÝíç,ãéá ôç ãéïñôÞ óïõ ôç óåðôÞ óïõ åðëÝîáìå óôåöÜíé

áèÜíáôç óáí ôá ØáñÜ ç ìíÞìç óïõ èá ìÝíçêáé óáí áõôÜ, ôçí ÄÜöíç óïõ ÷ñüíïò äåí èá ìáñÜíç!

ÅõëïãçìÝíï, ðïéçôÞ, íá åßíáé ôï üíïìá óïõ

ìå öëüãá, ðïõ ôñáãïýäçóåò ôç äüëéá ìáò ðáôñßäá,¢ããåëïé ðáñáóôÝêïõíå ôçí þñá áõôÞ óéìÜ óïõ

êáé ëÜìðïõí ðÝñá ôá ØáñÜ, ìå ëåõôåñéÜò åëðßäá!

Áðü ôçí ñÜ÷ç ôùí Øáñþí ôçí áéìáôïâáììÝíç,ãéá ôç ãéïñôÞ óïõ ôçí óåðôÞ óïõ åðëÝîáìå óôåöÜíé

ÁèÜíáôç óáí ôá ØáñÜ ç ìíÞìç óïõ èá ìÝíçêáé óáí áõôÜ, ôçí äÜöíç óïõ ÷ñüíïò äåí èá ìáñÜíç!».

Åìåßò, ïé íåüôåñïé Øáñéáíïß, ðþò ôéìÜìå ôïí ðïéçôÞ Óïëùìü; ÐïéÜ èÝóç Ý÷åé ðÜñåé ï ÄÞìïò Øáñþí êáé ç óçìåñéíÞ Áäåëöüôçôá Øá-ñéáíþí; ¸ôóé åýêïëá ëïéðüí, îå÷íÜìå ôïõò åõåñãÝôåò ìáò, Ýôóé åýêïëá äéáãñÜöïõìå ôéò éóôïñéêÝò ðáñáäüóåéò; Ïýôå êáí ìéá åéêüíá ôïõ Óïëùìïý äåí åßíáé áíçñôçìÝíç óôï ãñáöåßï ôïõ ÄÞìïõ, Þ ôùí Óõëëüãùí ìáò, ïýôå Ý÷åé ãßíåé êáìéÜ ðñïóðÜèåéá íá öéëïôå÷íçèåß ìéá ðñïôïìÞ êáé íá óôçèåß óôá ØáñÜ, ôéìÞò Ýíåêåí.Ç ðñïóöïñÜ ôïõ ðïéçôÞ ðñïò ôá ØáñÜ åßíáé ôåñÜóôéá êáé èá Þôáí ïðéóèïäñüìçóç ãéá ôéò íÝåò ãåíéÝò ôùí Øáñéáíþí, áí äåí êñáôÞóïõí óôç ìíÞìç ôïõò ôïí õìíùäü ôçò Ìáýñçò ÑÜ÷çò, Äéïíýóéï Óïëùìü êáé ôï áèÜíáôï åðßãñáììÜ ôïõ:

ÓÔÙÍ ØÁÑÙÍ ÔÇÍ ÏËÏÌÁÕÑÇ ÑÁ×ÇÐÅÑÐÁÔÙÍÔÁÓ Ç ÄÏÎÁ ÌÏÍÁ×ÇÌÅËÅÔÁ ÔÁ ËÁÌÐÑÁ ÐÁËËÇÊÁÑÉÁÊÁÉ ÓÔÇÍ ÊÏÌÇ ÓÔÅÖÁÍÉ ÖÏÑÅÉÃÉÍÙÌÅÍÏ ÁÐÏ ËÉÃÁ ×ÏÑÔÁÑÉÁ

ÐÏÕ ÅÉ×ÁÍ ÌÅÉÍÅÉ ÓÔÇÍ ÅÑÇÌÇ ÃÇ

ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓÁ. ÊñéôéêÝò ãéá ôï åðßãñáììá ôïõ Óïëùìïý áðü äéáêåêñé-ìÝíïõò óõããñáöåßò, ðïõ Ý÷ïõí äåé ôï öùò ôçò äçìïóéü-ôçôáò óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ. Âë. ¢ðáíôá Óïëùìïý Ã.Í. ÐáðáíéêïëÜïõ.1. Ï ÐïëõëÜò, êñßíïíôáò ôï åðßãñáììá, åßðå: «Åßíáé áðü ôá óðÜíéá ðáñáäåßãìáôá, ôá ïðïßá äåß÷íïõí, üôé, åÜí åßíáé ðïëý äýóêïëï, áäý- íáôï üìùò äåí åßíáé åéò ôïí áëçèéíüí ðïéçôÞ íá öáíåñþóç ìå áðëÝò êáé äçìïôéêÝò ìïñöÝò ôá ðëÝïí äéáëå÷ôÜ åöåõñÞìáôá ôçò öáíôá-óßáò».2. Ï Barole (Éôáëüò êñéôéêüò) åßðå: «Ôï åîÜóôé÷ï ôïýôï åðßãñáììá ëÝåé ðåñéóóüôåñá êáé êáëýôåñá áðü ü,ôé èá ìðïñïýóå íá ðç Ýíá ìá- êñü äñáìáôéêü Ýðïò. Åßíáé áíÜãëõöïò åðéôÜöéïò...»3. Ï Ã. Êáëïóãïýñïò ôï ïíüìáóå «èáýìá».4. Ï ËÜìðñïõ ëÝåé, üôé ï Óïëùìüò ìå ôï åðßãñáììá ôùí Øáñþí åß÷åí «õðÝñï÷ïí êáé ôçí áßóèçóéí êáé ôçí åðéôÝ÷íçóéí ôçò óéìùíéäåßïõ åðéãñáììáôïðïéßáò».5. Ï Ã. ×áôæéäÜêçò åðÝêñéíå ôï åðßãñáììá ãéá ôéò äýï ëÝîåéò: «ìå-ëåôÜ» êáé «êüìç». Äåí åßíáé äßêáéï. Ôï «ìåëåôþ» Ý÷åé ôçí Ýííïéá ôçò óðïõäÞò êáé ôçò âáèåéÜò óõëëïãÞò, üðùò ôï áñ÷áßï ñÞìá êáé ôï ëáôéíéêü meditor. Ôé ßäéï ëÝãåôáé êáé óôç ÍåïåëëçíéêÞ (óå ìåëåôïýí ôá ÷åßëç ìïõ, êáëïìåëÝôá êé Ýñ÷åôáé ê.Ü). Ï ðïéçôÞò áíáëïãßæåôáé ôïí çñùéóìü ôïõò. ÅðïìÝíùò, êõñéïëåêôåß. Ôï «êüìç» ëÝãåôáé, êáôÜ óõíåêäï÷Þ, áíôß ôçò «êåöáëÞò», ï äå ÂÝçò ðéóôåýåé, üôé ôï ÷ñçóé-ìïðïéåß êáé ï ëáüò.6. Ï ÂÝçò åßðå: « Ïýôå ïé áñ÷áßïé åðéãñáììáôïðïéïß êáôüñèùóáí íá ðåñéëÜâïõí ìéá êáôáóôñïöÞ êáé ìéá éóôïñßá ïëüãõñá áðü Ýíáí áéþíéï ôýðï, ôïí ôýðï ôçò Äüîáò... Ï ðïéçôÞò åðéôõã÷Üíåé ðåñéóóüôåñá óôá ìéêñÜ ðïéÞìáôá ü÷é äéüôé äåí Þîåñå ôçí ãëþóóá...». åðßóçò, äÝ÷åôáé ôçí åðßäñáóé «áðü ôï åðßãñáììá ôïõ Bianchini ôïõ 17ïõ áéþíïò, áíáöåñüìåíï óôçí êáôáóôñïöÞ ôçò ÆáêÜíèáò, êáé áðü äéáâÜóìáôá ôçò ÐáëáôéíÞò Áíèïëïãßáò...».7. Ï ÁðïóôïëÜêçò åßðå: «Êáéíïýñãéïé ôüíïé áêïýãïíôáé áðü ôç ìéêñÞ áõôÞ óôñïöÞ, ôüíïé ðïõ Ýìåëëå íá ãßíïõí ïëïÝíá ðéï áñìïíéêïß. Åäþ ðñùôáêïýãåôáé ç áñìïíßá ôùí «ÅëåõèÝñùí ÐïëéïñêçìÝíùí». Ôï åðßãñáììá öáíåñþíåé ôïí êáéíïýñãéï óôáèìü, üðïõ Ýöôáóå ç øõ÷Þ ôïõ Óïëùìïý. Ïýôå öáíôáóßá åßíáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ, ðáñÜ éäáíéóìüò. Ç ìïñöÞ (ç Äüîá), ðïõ ãõñíÜ êáé æùíôáíåýåé üëïõò ôïõò óôß÷ïõò, åßíáé ç êáëýôåñç áðüäåéîç ãéá ôçí áëÞèåéá ôïõ éäáíéóìïý.

H Δόξα, άγαλμα στην πλατεία

Διονυσίου Σολωμού της Ζακύνθου.


Áñ÷ßæåé ðéá íá öáßíåôáé êáèáñÜ ç ìïíáîéÜ ôïõ ðïéçôÞ. Ôï ßäéï ðñÜãìá ìå ôç ãëþóóá ôçò ëïãéêÞò èá ôï ëÝãáìå áöïóßùóç óôï áíôéêåßìåíï. Ó’ áõôü ôï ôñáãïýäé áñ÷ßæåé ï Óïëùìüò íá ãßíåôáé áíôéêåéìåíéêüò... Ç êõñéüôåñç ëÝîç óôï åðßãñáììá áõôü åßíáé ôï «ìåëåôÜ». ÁõôÞ ôï âáóôÜ ïëÜêåñï êé áõôÞ ôï æùíôáíåýåé... Åßíáé ç Ýêöñáóç âáèåéÜò óõëëïãÞò... Ôï «ìåëåôÜ» ìáò êÜíåé íá öáíôáóôïýìå ôï áäéÜêïðï öôåñïýãéóìá ôçò øõ÷Þò ôïõ Óïëùìïý ãýñù áðü ôïõò áãùíéóôÝò... Ç Äüîá åßíáé ìïñöÞ ðëáóìÝíç «êáô’ åéêüíá êáé ïìïßùóéí» ôçò øõ÷Þò ôïõ ðïéçôÞ. Åßíáé ìïñöÞ áãíÞ êé áëçèéíÞ, üðùò êáé ç øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ, üðïõ ðñùôïöÜíçêå... ÌïíÜ÷ç ôçò áõôÞ ôñéãõñßæåé. Ïëüôåëá ëåßðïõí ïé Üíèñùðïé... Ôß êé áí ôá ØáñÜ åßíáé áöáíéóìÝíá áðü ôá ìÜôéá ôïõ êüóìïõ, ôß êé áí Ý÷ïõí ìåßíåé áðü ôç öùôéÜ ìüíï âñÜ÷ïé êáé ëßãá ÷ïñôÜñéá; Ì’ üëïõò ôïõò èáíÜôïõò êáé ôéò êáôáóôñïöÝò, ôßðïôå äåí ÷Üèçêå. Êáéíïýñãéá æùÞ, áíþôåñç áðü ôçí ðñïçãïýìåíç, áóôñÜöôåé áðü ðÜíù ôïõò. Ïé Üíèñùðïé Ýëåéøáí, ìéá ìïñöÞ, üìùò, áëçèéíüôåñç ôñéãõñíÜ ïëïÝíá ôï íçóß êáé ôï Ý÷åé ãåìßóåé áðü ôç èåßá ðáñïõóßá ôçò, ç Äüîá. Ïé ëßãïé áõôïß óôß÷ïé åßíáé ÷áñáãìÝíïé ìå ãñÜììáôá ó’ üëï ôï íçóß áðÜíù, Ýôóé âáèéÜ, ðïõ ôï áëëÜæïõí ïëüôåëá ôï åîùôåñéêü ôïõ. Åßíáé ôï ìïíáäéêü åðéôýìâéï åðßãñáììá óôç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá, áöïý Ý÷åé ôç äýíáìç êáé óïõ ìåôá-ìïñöþíåé ïëÜêåñï ôïí ôüðï åìðñüò óïõ êáé ç Äüîá åßíáé ç ìüíç áíáóôÜóéìç ìïñöÞ, ðïõ âãáßíåé áëçèéíÜ áðü ôïí ôÜöï êáé ìå ôçí ïõñÜíéá èùñéÜ ôçò áëáöñþíåé êé åõùäéÜæåé ôï ëÜêêï». ÃñÜöåé áêüìç: «Æùíôáíü óýíïëï êÜíïõí ïé Ýîç óôß÷ïé... Ç Äüîá êáé ôï íçóß èá ìåßíïõí óôïí áéþíá åíùìÝíïé... Ç åíÝñãåéá ôçò óõíåßäçóçò (ìåëåôÜ) ãßíåôáé êßíçìá ôïõ ÷åñéïý (öïñåß) êáé ç «Ýñçìç ãç» óôï ôÝëïò ìáò Ý÷åé ðÜåé óôçí «ïëüìáõñç ñÜ÷ç» ôçò áñ÷Þò. Ç ãëþóóá ëéôÞ...».8. Ï ÊáìðÜíçò åðáéíåß ôç ãëùóóéêÞ ìïñöÞ ôïõ åðéãñÜììáôïò: «Åêôüò áðü Ýíá «ãåíïìÝíï» åðôáíçóéáêü, ôßðïôå äåí õðÜñ÷åé, ðïõ íá èõìßæç, ðùò ï Óïëùìüò æïýóå óôç ÆÜêõíèï...»9. Ï Ë. Ðïëßôçò åßðå: « Ôï óýíôïìï êáé ëéôü åðßãñáììá ôï ÷áñáêôç-ñßæåé ìéá áðüëõôç óõãêÝíôñùóç. ¼ðùò ï öáêüò óõãêåíôñþíåé ôéò äéÜöïñåò áêôßíåò óå ìéá ïñéóìÝíç åóôßá, Ýôóé êáé üëç ç ïõóßá ôïõ ôñáãïõäéïý âñßóêåôáé óá óõãêåíôñùìÝíç ó’ Ýíá óçìåßï. Ïé ëÝîåéò Ý÷ïõí óõìðõêíùìÝíï ðïëý ðåñéóóüôåñï âÜèïò íïçìáôéêü ðáñÜ óôç óõíçèéóìÝíç ôïõò ÷ñÞóç... óôùí Øáñþí ôçí ïëüìáõñç ñÜ÷ç. Ïé ôñåéò áõôÝò ëÝîåéò äåí ðåñéãñÜöïõí. Ìå ôçí áäõóþðçôç ëéôüôçôÜ ôïõò åßíáé óáí í’ áöçãïýíôáé ïëüêëçñç ôçí çñùéêÞ éóôïñßá ôïõ ôñáãéêïý íçóéïý...».10. Ï Óéãïýñïò åßðå: «Ìüíïí ì’ áõôü ìðïñïýóå í’ áðïèáíáôéóèÞ ï Óïëùìüò».11. Ï ÈÝìåëçò åßðå: «Ôï åðßãñáììá Ý÷åé êëáó-óéêÞ ëéôüôçôá êáé éóïññïðßá. ̧ ÷åé ôçí ßäéá ôåëåéü-ôçôá ìå ôéò äýï ðñþôåò óôñïöÝò ôïõ ¾ìíïõ».12. ÊÜðïéïò åßðå: «Åßíáé ç ðñþôç ðïëýôéìïò ðïéç-ôéêÞ óýíèåóéò, ç ïðïßá ðñïáíáããÝëåé ëõñéêþôáôçí ðïßçóéí ôçò ôñßôçò ðåñéüäïõ».13. Ï ÔùìáäÜêçò åßðå: «Ôï óýíôïìïí åðßãñáììá åéò ôçí êáôáóôñïöÞí ôùí Øáñþí åßíáé ìßá åéêáóôéêÞ áðü-äïóéò ôçò åéêüíïò ôçò Äüîçò, ç ïðïßá ðëáíÜôáé ìüíç åðÜíù áðü ôá åñåßðéá êáé ô’ áðïêáÀäéá ôçò ìéêñÜò çñùéêÞò íÞóïõ êáé áíáëïãßæåôáé ôá «ëáìðñÜ ðáëéêÜñéá», åéêüíïò ôçò ïðïßáò ôçí ëéôüôçôá åðéôåßíåé áõôü ôï óôåöÜíé, ðïõ ç Äüîá öïñåß åéò ôçí áñ÷áéïðñåðÞ êüìçí... ÌÝãá ìíçìåßïí, ðáñÜ ôçí óõíôïìßáí ôïõ».14. Ï ÊñéáñÜò åßðå: «Ïé âáóéêÝò áñåôÝò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç áîéïðñå- ðÞò óïâáñüôçôá êáé ç óõãêåíôñùôéêÞ äýíáìç ôïõ ðßíáêá, óõíäõáóìÝíç ìå ìéá ëéôüôçôá áðáñÜìéëëç êáé óôç ëÝîç êáé óôçí åéêüíá. Åßíáé áñéóôïõñãç-ìáôéêü».15. Ï Óðáíäùíßäçò ãñÜöåé: «...Ç Äü-

îá êéíåßôáé ðÜíù óôá åñåßðéá ôïõ íçóéïý. Äåí åßíáé áõôÞ êáèüëïõ ìá÷çôéêÞ, êáèüëïõ ïñìçôéêÞ, üðùò ç ËåõôåñéÜ ôïõ ¾ìíïõ. Åßíáé ðåñßëõðç êáé óôï÷áóôéêÞ ìïñöÞ... ìïñöÞ áäñÞ..., ãåìÜôç áðü ôï âÜñïò ôïõ ÷áìïý ôüóùí áíèñþðùí êáé áíôéêåéìÝíùí, üóï êáé áðü ôçí éåñáôéêÞ óõëëïãÞ ìðñïóôÜ óôï ìÝãåèïò ôçò èõóßáò ôùí ðáëéêáñéþí... Ôï ðïßçìá ôïýôï èåùñÞèçêå äßêáéá óáí ç ðñþôç óïâáñÞ ðïéçôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôïõ Óïëùìïý...».16. Ï ×áôæßíçò åßðå: «Èáýìá ðëáóôéêÞò ëéôüôçôáò, ðïõ ðñáãìáôï-ðïéåß ìéá åéêüíá õðåñïýóéïõ ëõñéêïý âÜèïõò. Ç åéêüíá ôçò åñÞìù-óçò åßíáé ðïõ åðéâÜëëåé ôï áíÜóôçìá ôçò Äüîáò. Ç Åëåõèåñßá äåí ìðïñåß íá êáôáêôçèÞ ðáñÜ ìå áãþíá êáé ìå èõóßá».17. Ï ÁããÝëïãëïõ åßðå: «ÁëçèéíÜ, åãþ ôïõëÜ÷éóôïí, äåí îÝñù ôßðï-ôá áíÜëïãï. Íá ÷ùñÝóç ìÝóá óå Ýîç óôß÷ïõò ìéá ôüóï ìåãÜëç áíèñþðéíç óõìöïñÜ. Äåí åßíáé êÜôé áðëþò æùãñáöéêü, åßíáé Ýíá ðïßçìá, ðïõ áíÜìåóá óôïõò óôß÷ïõò ôïõ õðÜñ÷åé ç ßäéá ç äñáìáôéêÞ áôìüóöáéñá ôïõ ãåãïíüôïò...».Â. ÌåôÜ ôïí èÜíáôï ôïõ ðïéçôÞ ðïëëÝò öïñÝò ôéìÞèçêå ç ìíÞìç ôïõ, éäéáßôåñá üìùò óôéò Åêáôïíôáåôçñßäåò ôïõ. Ìéá áðü áõôÝò Þôáí êáé ç Ýêèåóç ðïõ ïñãáíþèçêå ôï 1957 áðü ôï Ãáëëéêü Éíóôéôïýôï óôçí ÁèÞíá, ìå êåéìÞëéá ãéá ôïí Äéïíýóéï Óïëùìü.Áðü ôçí Ýêèåóç áõôÞ äåí Þôáí äõíáôü íá áðïõóéÜóïõí ôá Ýíäïîá ØáñÜ, áöïý ôï Åðßãñáììá ôïõ ðïéçôÞ åß÷å èåôéêÜ åðçñåÜóåé Ýíá ìåãÜëï áñéèìü êáëëéôå÷íþí.Ôï âéâëßï ðïõ åêäüèçêå ôüôå áðü ôçí ïñãáíùôéêÞ åðéôñïðÞ ìå åß÷å ôßôëï «×ÁÉÑÅ, Ù ×ÁÉÑÅ ÅËÅÕÈÅÑÉÁ» óôçí åëëçíéêÞ êáé ãáëëéêÞ ãëþóóá.

ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ1 Ôïõ óôß÷ïõ áõôïý õðÜñ÷åé êáé ç ðáñáëëáãÞ «êáé óôï ÷Ýñé óôåöÜíé êñáôåß».2 Ôï ýøùìá, üðïõ Ýãéíå ôï ïëïêáýôùìá, åß÷å ôçí ïíïìáóßá Ðáëáéü-êáóôñï. Ìå ôï åðßãñáììá üìùò ôïõ Óïëùìïý ðÞñå ôç íÝá ïíïìáóßá «Ìáýñç ÑÜ÷ç».3 Ôï åðßãñáììá ìåëïðïéÞèçêå áðü ôïõò ìïõóïõñãïýò: ôïí Æáêýíèéï ÉùÜííç ÔóáêáóéÜíï, ôïí ÅììáíïõÞë Êáëïìïßñç, ôïí Ìáôèáßï Ìáõ-

ñïêïñäÜôï êáé ôïí Éôáëü ÑáöáÞë Ðáñéæßíç. Ç ìåëïðïßçóç ôïõ Ðáñéæßíé äçìïóéåýèç óôï ðåñéïäéêü «×ñõóáëëßò» 1 (1863) -

350 3, 384 4, êáé ðñï åôþí áðü ôïí ìïõóéêü ÄçìÞôñç ÊáëêÜíç.4 Ôï åðßãñáììá åäþ êáé ðïëëÜ ÷ñüíéá äåí õðÜñ÷åé óôá âéâëßá ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ êáé Ãõìíáóßïõ.

5 Ôï åðßãñáììá óôùí Øáñþí ôçí ïëüìáõñç ÑÜ÷ç ìáôáöñÜóèçêå êáé óôá ãáëëéêÜ. Âë. EXPOSITION DU CENTENAIRE DE SOLOMOS, ATHENS 1957.LE DESASTRE DE PSARA

Psara. Sur le sobre rocherLa Gloire marche, solitaire,Songeant aux splendides guerriers.

Elle porte sur ses cheveux une couronneFaite de quelques pauvres herbes:

Rien d’ autre n’ est reste sur la terre deserte.

6 Ï ÁíäñÝáò Äçìçôñßïõ Íéêï-ëÜñáò áðü ôá ØáñÜ, ðïéçôÞò, Ýãñáøå êáé ôï ðáñáêÜôù ðïßç- ìá, åìðíåõóèåßò áðü ôçí áðåëåõ-èÝñùóç ôçò ðáôñßäáò ôïõ, ðïõ åðéôåý÷èçêå ôçí 21çí Ïêôùâñßïõ

1912, áðü ôï Áíôéôïñðéëéêü «ÉÝñáî» ìå êõâåñíÞôç ôïí Øáñéáíü Áíôþíéï ÂñáôóÜíï, áðüãïíï ôïõ Þñùá ôïõ Ïëï-êáõôþìáôïò: Âë. ØáñéáíÞ Ëáïãñáößá Äçìçôñßïõ Ãñ. Óðáíïý, óåë. 94, ÁèÞíá 1962.

Προτομή Σολωμού


3. Αναμνήσεις και σκέψεις ενός παλαιού Ναυτικού. Μέρος Β’. Πλοιάρχου Ν. Δ. Πετρόπουλου.4. Ο απόπλους του στόλου για τη Μέση Ανατολή (Ναυτική Επιθεώρηση). Αρχιπλοιάρχου Κ. Βάρφη.5. Βιογραφικό λεξικό των αποφοίτων ΣΝΔ.Αντιναυάρχου Α. Δημητρακόπουλου.6. Το χρονικό του στόλου που αρνήθηκε να συνθηκολογήσει. (Ναυτ. Επιθ) Αντιναυάρχου Κ. Παϊζη – Παραδέλλη.

ΓεώργιοςΠιπερόπουλος

Η δουλειά του Γεώργιου Πιπερόπου-λου επαληθεύει το προσωπικό του

ύφος, που χαρακτηριστικά έχει τη συν-θετική αρτιότητα και τη δική του εσω-τερική αλήθεια, ενώ παράλληλα διαφαί-νεται η καλλιέργεια μιας αυτόνομης σχεδιαστικής ικανότητας, που συνδυά-ζεται με την ιμπρεσσιονιστική αφομοίω-ση του αντικειμένου σε μια φωτεινή χρωματική ατμόσφαιρα, η οποία μετα-μορφώνεται το “κοινότυπο” σε ποιητική στιγμή. Στη ρυθμική άρθρωση και στον παλμό της σύνθεσης οφείλουν τα έργα του τη “μουσικότητά” τους και την προ- σωπική εικαστική τους γλώσσα με τις χρωματικές εντάσεις που εκπέμπουν φως και θερμότητα.

(Δημήτριος Γιακουμάκης,Ιστορικός Τέχνης)

Ο Γεώργιος Πιπερόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1949. Από

το 1978 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Μαθήτευσε κοντά στο δάσκαλο της ζωγραφικής Β. Βλαχόπουλο, κι από την εποχή της πρώτης εμφανίσεώς του (1983) μέχρι τώρα έχει λάβει μέρος σε πλήθος ομαδικών και ατομικών εκθέσεων στην Ελλάδα και την Κύπρο, αποσπώντας πο-λύ καλές κριτικές.

Υδατογραφία σε πλαίσιο και ξύλινη κορνίζαΔιαστάσεις: 38x57cm, 58x77cm με κορνίζα

Tηλ.: 210 4516264, 210 4516822Fax: 210 4512277

Νικολάου Γύζη, Η Δόξα των Ψαρών, π. 1898-99. Αθήνα, ιδιωτική.

Ï ¹ëéïò ôçò ÅëåõèåñßáòÓêéñôÞóáôå áðü ÷áñÜ, ðåñÞöáíá ÍçóéÜ ìáò,

Êáé óôùí Øáñþí ôç «ëåõôåñéÜ». Íáé, âëÝðù óôá ØáñÜ ìáòÓçìáßá ãáëáíüëåõêç, ôþñá íá êõìáôßæåé,

Êáé ôïõ åéêïóéÝíá ìáò ôçí Äüîá íá èõìßæåé!ØáñÜ! ÔñéóÝíäïîï íçóß êáé êïóìïîáêïõóìÝíï,

Ðïõ êïëõìðÜò óôá áßìáôá êáé óôïí êáðíü âáììÝíï,Óôç öïâåñÞ óïõ áóôñáðÞ, ðïõ ÷ýèç óôïí áéèÝñá, ç ìÝñá íý÷ôá

¸ãéíå êé ç ìáýñç íý÷ôá ìÝñá!Êáé ç âñïíôÞ ôïõ êåñáõíïý åóþðáóå êé åêåßíç

Óôï ìáýñï áóôñïðåëÝêé óïõ, ðïõ áêüìá ëÜìøç ÷ýíåé!Êé ï Þëéïò, üóï ÷áñùðüò, áð’ ôï âïõíü ðñïâáßíåé,Èá ëáìð’ ç Äüîá óïõ ØáñÜ, äáöíïóôåöáíùìÝíç!

Ðïõ ìå ðëáíÜ ï ëïãéóìüò... Óå ðïéÜ ìå öÝñíåé ÷ñüíéá!Áêïýù ìÜ÷çò âïããçôü, êáé âñïíôåñÜ ôñïìðüíéá!

Åìðñüò, ãåííáßïé Øáñéáíïß, ôçò èÜëáóóáò ëéïíôÜñéá!ÁëëÜ÷! Ïé Ôïýñêïé êñÜæïõíå!... ÊôõðÜôå, ðáëëçêÜñéá!Åßíáé ãñáììÝíï, áðü ìáò íá óâÞóç ç ãåíåéÜ ôïõò!Íá ðáí óôç êüêêéíç ìçëéÜ...ìáêñéÜ... ÁíÜèåìÜ ôïõò!Äåí ìå ðáñÝóõñå ï íïõò... ÓéìÜ ’íáé ô’ üíåéñü ìáò,íá ìðïýìå óôçí ÁãéÜ ÓïöéÜ, üëïé ìå ôï Óôñáôü ìáò!Ôá ÷åëéäüíéá ôçí ðáëéÜ öùëçÜ ôïõò äåí îå÷íÜíå...

¼ôáí ìõñßó’ ç Ðáó÷áëéÜ, ðÜëé ó’ áõôÞ ãõñíÜíå!Ðñïâáßíåé áð’ ôçí ÁíáôïëÞ, ÷ùñßò ðïôÝ íá äýóç,Ï ¹ëéïò ôçò ÅëåõèåñéÜò ôç ëÜìøç ôïõ íá ÷ýóç.

7 Áðü ôï ðåñéïäéêü «ÁÉ ÌÏÕÓÁÉ» ðëçñïöïñïýìåèá, üôé ôï 1902 õðÞñ÷å ï Óýëëïãïò «Áäåëöüôçò Øáñéáíþí» ìå Ýäñá ôïí ÐåéñáéÜ.


ΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑΤου Γιαννούλη ΜωραΐτηΠλοίαρχος Ε. Ν.

Ο κύριος Γιαννούλης Μωραΐτης, συνταξιούχος Πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού, από την όμορφη Άνδρο και ανα-γνώστης του «Περίπλου», με αφορμή το αφιέρωμα στο τεύχος 59 για την Απόβαση στη Νορμανδία, μας έστειλε μια πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή επισημαίνοντας κάποια σημαντικά γεγονότα, σχετικά με την ελληνική συμμετοχή στην περιβόητη D-DAY, των οποίων υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας.

Ο πλοίαρχος Μωραΐτης είναι από τους λί-γους πλέον εν ζωή βετεράνους ναυτικούς που έζησαν την δίνη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εν πλω, μαχόμενοι από το δικό τους μετερίζι την λαίλαπα του ναζισμού και έχει λάβει πολλές διακρίσεις για την προσφορά του. Είναι ένας από τους διασωθέντες ναυα-γούς του ελληνικού φορτηγού πλοίου «ΒΟΡΙΣ», το οποίο τορπιλίστηκε και βυ- θίστηκε από το γερμανικό υποβρύχιο “U180”, στον Ατλαντικό Ωκεανό την 3η Ιουνίου του 1943. Ο πλοίαρχος Μωραΐτης είχε την πρόνοια να καταγράψει τις περιπέτειες και τα γε-γονότα που έζησε κατά την διάρκεια του πολέμου, οι οποίες δημοσιεύτηκαν και σε βιβλίο το οποίο είχε την καλοσύνη να μας αποστείλει. Συγκεκριμένα στην επιστολή του μας γράφει:«Έχω την τιμήν να σας απευθύνω την πα-ρούσαν, καθ΄ότι πρόσφατα περιήλθεν εις τα χέρια μου το τεύχος Απριλίου-Μαΐου- Ιουνίου του περιοδικού σας και εκτός της άλλης ενδιαφέρουσας ύλης του, ανέγνωσα και την σχετική με την απόβαση στην Νορμανδία (D-Day).Στο κείμενο σας αναφέρετε τα δύο πολε-μικά μας (κορβέτες) που έλαβαν μέρος και τα δύο εμπορικά «Άγιος Σπυρίδων» και «Άγιος Γεώργιος». Ίσως όμως να μην γνωρίζετε τον ρόλο αυτών των εμπορι-κών σκαφών. Παρακαλώ, λοιπόν, να μου επιτρέψετε την πληροφορίαν ότι τα σκά- φη αυτά ήσαν πολύ παλιά (σχεδόν άχρη-στα). Τα φόρτωσαν χώματα και πέτρες στην Αγγλία και με ελάχιστο πλήρωμα, τα οδήγησαν στην Νορμανδίαν. Εκεί τοπο-θετήθησαν το ένα μετά το άλλο, πλώρη με πρύμνη μαζί με άλλα παλιά πλοία. Ανετίναξαν τους πυθμένας των ώστε να βουλιάξουν και κατακαθίσουν στον βυθό. Και έτσι εσχηματίσθη ένας πρόχειρος λι-μενοβραχίονας προς εξυπηρέτησιν των μι- κρών αποβατικών σκαφών. Υποθέτω, λοι- πόν, ότι δεν έχετε υπ’ όψιν σας την απεί- ρως σημαντικότερη υπηρεσία που προ-σέφερεν στην αποβίβασιν ένα τρίτον ελ-ληνικόν φορτηγόν πλοίον. Γι ’ αυτό σας αποστέλλω το συνημμένον βιβλίο εις το οποίο αναφέρεται και η αποβίβασις με πολλές λεπτομέρειες.Εάν έχετε την καλοσύνην, παρακαλώ γνω-ρίσατε μου την λήψην για να βεβαιωθώ ότι ο φάκελος αυτός έφθασε στα χέρια σας.

Μετά πλείστης τιμής,Γ. Μωραΐτης.»

Πράγματι, ο ρόλος των δύο ελληνικών εμπορικών πλοίων στις αποβατικές επιχειρήσεις της Νορμαν-δίας, που αναφέρονται στο άρθρο του κυρίου Αρ. Πε-τρόπουλου είναι γνωστός. Είναι επίσης γνωστό και το πλοίο που αναφέρει στην επιστολή του ο κος Μω-ραΐτής, πρόκειται για το πρώτο πλοίο τύπου liberty, αμερικανικής ιδιοκτησίας, που επανδρώθηκε με ελ-ληνικό πλήρωμα και του δόθηκε το όνομα «Ελλάς». Το «Ελλάς», που μετά τον πόλεμο μεταβιβάσθηκε στον Έλληνα εφοπλιστή Γεώργιο Λεμό και υπηρέ- τησε στην ελληνική ναυτι- λία 23 χρόνια, έλαβε μέ- ρος στην νηοπομπή της απόβασης στη Νορμανδία μεταφέροντας παντοειδή εφόδια για τα συμμαχικά στρατεύματά από το Car- diff της Ουαλίας. Τα σχετι- κά με το liberty «Ελλάς» και αποσπάσματα από το βιβλίο του κυρίου Μω- ραΐτη, όπου αφηγείται τις αναμνήσεις του από την υπηρεσία του στο συγκεκριμένο πλοίο κατά την εποχή της Απόβασης στη Νορμανδία, θα δημοσιεύσουμε σε προσεχές τεύχος.


τορπιλικά (τα άλλα ήταν Βρετανικά) τα οποία αποδέχθηκαν την παράδοση του Ιταλικού Στόλου του Τάραντα στις 10 Σεπτεμβρίου 1943. Με την πρόοδο του πολέμου οι Γερμα-νοί ήσαν αποφασισμένοι να δυναμώσουν την κατοχή της Ελλάδας και του Αιγαίου, ενώ ταυτόχρονα ο Τσώρτσιλ επεδίωκε πάση θυσία να εκμεταλλευτεί το κενό που δημιουργείτο στην περιοχή από την κατάρρευση του ημί-σεως του Άξονος, καταλαμβάνοντας τα Δω- δεκάνησα. Αυτή η ελπίδα αποδείχθηκε απα-τηλή. Ενεργώντας με μεγάλη ταχύτητα οι Γερμανοί, κάτω από την ομπρέλα των ισχυρών αεροπορικών δυνάμεων που διατηρούσαν στην περιοχή κατέλαβαν την ελεγχόμενη από τους Ιταλούς Ρόδο με τα πολύτιμα αε-ροδρόμια της, αφήνοντας στις Βρετανικές δυνάμεις τις δευτερεύουσες καταλήψεις των νήσων Λέρου και Κω, από τις οποίες σύντομα θα εξεδιώκοντο.Ο «Αδρίας» μαζί με το Αντιτορπιλικό Hur- worth εστάλη στην περιοχή για να δημιουρ-γήσει έναν αντιπερισπασμό και να ενεργήσει εναντίον μιας επικείμενης Γερμανικής από- βασης στη Λέρο, όταν προσέκρουσε σε νάρ- κη σε ένα νεοποντισθέν ναρκοπέδιο έξω από την Κάλυμνο. Μία μεγάλη έκρηξη έκοψε την πλώρη του σχεδόν μέχρι το ύψος της γέφυρας, στέλνοντας τον πρωραίο πύργο των 4 ιντσών να ίπταται και να πέφτει στη θάλασσα σκοτώνοντας 21 του πληρώματος. Όταν το Hurworth έσπευσε προς βοήθεια προσέκρουσε κι αυτό σε νάρκη και βυθίστη-κε αμέσως με απώλειες 143 ανδρών. Ο «Αδρίας» μπόρεσε να περιμαζέψει μερικούς από αυτούς και παρά τις σοβαρές ζημιές του, πλησίασε την Τουρκική ακτή όπου ο Τούμπας με ικανότητα τον προσάραξε.Οι αρχές της ουδέτερης Τουρκίας σύντομα εμφανίστηκαν στην ξηρά και πληροφόρησαν τον Τούμπα ότι είχε 48 ώρες για να μετακινή-σει το πλοίο του. Μια επιχείρηση που φαι-νόταν αδύνατη. Όμως η Ναυτική Βάση της Σμύρνης δεν ήταν μακριά και έχοντας παίξει τον ρόλο τους οι Τούρκοι, ήσαν διατεθειμένοι να είναι συνεργάσιμοι.Ως Αξιωματικός Ελέγχου Βλαβών ο Αράπης διαπραγματεύθηκε με τις λιμενικές αρχές να τον προμηθεύσουν ένα φόρτωμα τσιμέντο και ξύλινα υποστηρίγματα. Με αυτά έφτιαξε μία τσιμεντένια κατασκευή σαν κιβώτιο και με αυτή βούλωσε το τεράστιο σκίσιμο το οποίο είχε μείνει από το πρόστεγο του «Αδρία».

Με αυτή την εγκατάσταση το αντιτορπιλικό αποκολλήθηκε από την ακτή με επιφύλαξη και με αισιοδοξία έβαλε πλώρη για την Αλεξάνδρεια, 400 μίλια μακριά. Κατ’ αρχάς για να προφυλαχθεί η κατασκευή από το χτύπημα των κυμάτων δοκιμάσθηκε ο πλους με πρύμη (ανάποδα). Αλλά οι στρεβλωμένες λαμαρίνες της πλώρης ενήργησαν ως πηδά-λιο που εξέτρεπε συνεχώς τον «Αδρία» από την πορεία του και το συμπέρασμα ήταν ότι το ταξείδι με την πλώρη ήταν η μόνη επιλογή.Ταξειδεύοντας προσεκτικά με 8 κόμβους, ταχύτητα μόλις αρκετή για να είναι δυνατή η πηδαλιούχηση, ο «Αδρίας» έφθασε στην Κύπρο όπου ανεφοδιάσθηκε με καύσιμα. Τελικά στις 6 Δεκεμβρίου 1943 εισέπλευσε στην Αλεξάνδρεια όπου τα πληρώματα όλων των πλοίων στο λιμάνι ήσαν παρατεταγμένα στα καταστρώματα και ζητωκραύγαζαν προς τιμή του. Στον πρώτο Μηχανικό, τον Αράπη, απονεμήθηκε το DSC και ο Ελληνικός Πολεμικός Σταυρός. Στον Κυβερνήτη του «Αδρία» το DSC.Ο Αράπης εστάλη και πήρε ένα πτυχίο στην Ναυπηγία και την Ναυτική Μηχανολογία στις ΗΠΑ στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν πριν να επιστρέψει στην ελεύθερη Ελλάδα. Τον Ιούλιο του 1945 τοποθετήθηκε ως Υπο-διοικητής του Ναυστάθμου Σαλαμίνας (η περιοχή της νίκης του Θεμιστοκλή επί των Περσών το 480 π.Χ.).Το 1948 αντιπροσώπευσε το Ελληνικό Ναυ-τικό στην Συμμαχική επιτροπή που συνήλθε στη Ρώμη για την επιβολή της συνθήκης ειρήνης με την Ιταλία. Στη συνέχεια επέβλε-ψε τις επισκευές στο Ιταλικό καταδρομικό «Ευγένιος της Σαβοΐας» το οποίο αργότερα έπλευσε στην Ελλάδα ως μέρος των πολε-μικών αποζημιώσεων μετονομασθέν σε «Έλλη».Μετά και από πολλές τοποθετήσεις συμπε-ριλαμβανομένης μιας ως Καθηγητής στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, αποστρατεύτηκε από την ενεργό υπηρεσία το 1956.Εργάσθηκε στην Εμπορική Ναυτιλία ως Τε-χνικός Διευθυντής των στόλων των πετρε-λαιοφόρων και φορτηγών του Σ. Γ. Λιβανού (1956 – 1966) και αργότερα του Κ. Λεμού (1967 – 1985).Η γυναίκα του Καίτη πέθανε το 2002. Έχει ένα γιο, τον Γιάννη.Πέθανε στις 6 Ιουλίου 2007.

Ως πρώτος Μηχανικός και επικεφαλής της επιστασίας Ελέγχου Βλαβών του Ελληνικού Αντιτορπιλικού «Αδρίας», ο Κωνσταντίνος Αράπης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διά- σωση του Αντιτορπιλικού μετά την πρό-σκρουσή του σε νάρκη στο Ανατολικό Αι-γαίο τον Οκτώβριο του 1943. Με την πλώρη του πλήρως αποκομμένη ο «Αδρίας» ανα-γκάσθηκε να προσαράξει στην Τουρκική ακτή. Με την επιμονή και την ευφυΐα του, με την συμπαράσταση της τόλμης του Κυβερνή-του του Ιωάννη Τούμπα που ήλθε σε επαφή με τις Τουρκικές αρχές, ο Αράπης μπόρεσε να αποκαταστήσει το πλοίο σε πλεύσιμη κατά-σταση και ο «Αδρίας» έκαμε ένα εξαιρετικό, επικό ταξείδι επιστροφής στην Αλεξάνδρεια.Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1912. εισήλθε στην ΣΝΔ ως Μηχανικός Ναυτικός Δόκι-μος το 1928. Προ του Β΄ Παγκόσμιου Πολέ- μου υπηρέτησε σε τορπιλοβόλα και το κα-ταδρομικό. Εστάλη στη Βασιλική Ναυτική Σχολή στο Greenwich όπου εκπαιδεύτηκε στη Διοίκηση Ναυστάθμων.Όταν η Ελλάδα κατελήφθη από την Γερμανία την άνοιξη του 1941 η Κυβέρνηση και περί- που 20 πολεμικά πλοία διέφυγαν και ενώ-θηκαν με το Βρετανικό Ναυτικό στην Αλε-ξάνδρεια.Έχοντας ως βάση την Αλεξάνδρεια ο Αρά- πης υπηρέτησε στο Αντιτορπιλικό «Πάν- θηρ» μέχρι το καλοκαίρι του 1943 οπότε με- τατέθηκε ως πρώτος Μηχανικός στο Αντιτορπιλικό «Αδρίας» τύπου HUNT. Ο «Αδρίας» ήταν ένα από τα τέσσερα Αντι-

ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ Κ. ΑΡΑΠΗΣ Π.Ν.Στις 6 Ιουλίου 2007 πέθανε ο Πλοίαρχος Μηχανικός Π.Ν. Κωνσταντίνος Αρά- πης, βετεράνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ετάφη στις 9 Ιουλίου στο Νεκροτα- φείο Πειραιά με όλες τις τιμές που το Πολεμικό Ναυτικό επιφυλάσσει στους Αξιω-ματικούς εκείνους που έγραψαν την νεώτερη ιστορία του Σώματος και της Ελλάδος.Αντί άλλης μνείας μεταφράζουμε το άρθρο που αφιέρωσαν οι Times του Λονδίνου της 6ης Σεπτεμβρίου στον Κ. Αράπη.


THE TIMES. ÐÝìðôç 6 Óåðôåìâñßïõ 2007Πλοίαρχος Κωνσταντίνος ΑράπηςΜ Ε Τ A Φ Ρ Α Σ Η : Ι Ω A Ν Ν Η Σ Π Α Λ Ο Y Μ Π Η Σ



ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ

Υ / Β Τ Ρ Ι Τ Ω ΝΤου Βασίλειου Ιατρίδη

Το διήγημα αυτό για τη δράση του υποβρυχίου ΤΡΙΤΩΝ στον Β. Παγκόσμιο Πόλεμο γράφτηκε το 1959 και βραβεύθηκε σε σχετικό διαγωνισμό με

θέμα την Πολεμική Αρετή των Ελλήνων του Υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως το 1960. Οι διορθώσεις του κειμένου έγιναν από τον θείο του συγγραφέα ΜΙΛΤΟ ΙΑΤΡΙΔΗ ένα χρόνο πριν από τον πρόωρο θάνατό του. Ήταν το μόνο διήγημα που αφορούσε την δράση του Ναυτικού στα χρόνια 1940 - 1945 ενώ όλα τα άλλα που υποβλήθηκαν στον διαγωνισμό αφορούσαν δράση μονάδων του Στρατού ξηράς.

****************“ Τορπιλλοσωλήν ένα, πυρ// δύο , πυρ // τρία, πυρ, τέσσερα, πυρ// πέντε, πυρ”Τραντάχτηκε το υποβρύχιο ολόκληρο. Οι τορπίλλες ακούγονται να απομακρύνονται, αραιωμένο κομπολόι σαν τεράστια πέντε θανα-τερά δάχτυλα που δείχνουν το στόχο.Δεν περνάν δυο λεπτά και …πατατράκ μεγάλο, ο ήσυχος κι’ ορθό-πλωρος δρόμος του SAN GIORGIO κόπηκε στη μέση. Τα πέντε θανατερά δάχτυλα έγιναν τιτάνιο χέρι, ξενέριασε όλο το φορτηγό για να πέσει στη θάλασσα κομμένο σε κομμάτια.«Αϊούτο…Αϊούτο…!» Μισή μεραρχία βρέθηκε στη θάλασσα. Μέσα σε σανίδες, σωσσίβια, τρυπημένες βάρκες, λαδερές μικρές, μι-κρές επιφάνειες από πετρέλαια κολυμπούσαν οι εχθροί.«Αϊούτο…. Αϊούτο…..»Το υποβρύχιο βγαίνοντας αργότερα στην επιφάνεια, σαρώνει το σκοτάδι με τον προβολέα του. Μπουνατσαρισμένη στην Αδριατι-κή εκείνο το βράδυ η θάλασσα, γαλήνη θ’ απλωνόταν ολόγυρα αν τη μονοτονία της δεν έκοβαν σαν αντίλαλο του τορπιλισμού οι κραυγές των ναυαγών.«Να τους μαζέψουμε κύριε κυβερνήτα;»«Αδύνατον ώσπου να αρχίσουμε θα πλακώσουν αεροπλάνα, ή και κανένα αντιτορπιλλικό και πάμε χαμένοι. Κάντε ανοιχτό σήμα στο Μπρίντιζι να στείλουν αυτοί να τους παραλάβουν, εμπρός γρήγορα κι’ ύστερα αμέσως: Κατάδυσις και δρόμο.»«Αϊούτο…Αϊούτο…» Φωνές τρομαγμένες, ταραγμένες. Πολλοί, οι περισσότεροι από την κουκέτα βρέθηκαν στη θάλασσα, χωρίς να καταλάβουν γιατί και πως, κι’ από κει που γλυκά όνειρα βάραιναν τα βλέφαρά τους, αλλοίμονο. Η ψυχρούτσικη αν και Ιούνιος θά-λασσα ανάλαβε να ξαλαφρώσει τα βλέφαρα και να διακόψει τα όνειρα.«Αϊούτο….Αϊούτο…» Φωνές ολόγυρα.«Αμάν δεν μπορώ να τους ακούω.» Γύρισε ο οπτήρας στο σκοπό.«Τι να γίνει; Αυτά έχει ο πόλεμος, αν μας πετύχαιναν αυτοί; Το ίδιο είναι;»«Δε λέω, αλλά καλύτερα να καταδυθούμε. Δεν μπορώ ν’ ακούω.»Χτύπημα κλάξον, η γέφυρα αδειάζει απ’ τους άντρες.Παφλασμός γρήγορος. Τα’ αλμυρά νερά ώρμησαν. Σε λίγα λεπτά σουβλερός σωλήνας μ’ αστραφτερό μάτι, το περισκόπιο, μόνο αυτό έδειχνε πως λίγο πιο πριν βρισκόταν εκεί Ελληνικό Υποβρύχιο.

****************Πέρασαν κοντά δυο χρόνια απ’ την εποχή εκείνη και να τώρα με-

ρικοί άντρες του υποβρυχίου ΤΡΙΤΩΝ καθισμένοι στο ντοκ του Πορτ Σάιντ κουβεντιάζουν.«Αμάν ξενιτιά μας έφαγες.!» Κάθε τόσο ο υποκελευστής τορπι-λητής Δ. του ΤΡΙΤΩΝΑ.«Ρε παιδιά, τον πατέρα μου σκέφτομαι και τιποτ’ άλλο. Σοφός άνθρωπος ο γέρος, με τη χοντρή μπάσα φωνή του διηγούταν για τη ναυμαχία της ΕΛΛΗΣ, σ’ όλους τους παραθεριστές της Ύδρας.»Ο Γιάννης ο αρμενιστής σκούντησε το Μήτσο τον σηματωρό: «Τώ-ρα πάλι τα ίδια θ’ ακούμε, τι είπε ο γέρος, τι έκανε ο γέρος, αμάν η ιστορία τούτη κατάντησε χειρότερη από την ξενιτιά.»«Δεν βαριέσαι ας τον να ξαλαφρώσει.» Κι’ ο άλλος συνέχιζε τη χιλιοειπωμένη ιστορία:«Και που λέτε ο γέρος ήτανε σηματωρός στον ΑΒΕΡΩΦ, αυτός ύψωσε στο επίμηλο το “Ζ” το περίφημο διεθνές σημείο “Ζ”: Ο Ναύαρχος καθιστά την κίνησίν του ανεξάρτητον κι ώρμησε ο Μπάρμπα Γιώργος ο ΑΒΕΡΩΦ με είκοσι μίλλια στα Δαρδανέλια.»«Ξέρει ο γέρος σου, τον έκοψε ο Μήτσος, πως ο Μπάρμπα Γιώργος πολεμάει στον Ινδικό Ωκεανό σήμερα;» « Μακάρι να τόξερε, πέθανε μόλις προ δυο μηνών. Μου ήρθε το γράμμα προχτές...Πραγματικά τέλη πια του σαράντα δύο είχαν αρχίσει να φτάνουν μέσω του Ερυθρού Σταυρού και των μυστικών υπηρεσιών γράμ-ματα απ’ την πατρίδα.Με αναστηλωμένο το ηθικό κι΄ευχαριστημένος από ένα τέτοιο γράμμα, ο σημαιοφόρος Π. πηγαινοερχόταν πάνω κάτω στο κατά-στρωμα, επίμονη ιδέα στριφογύριζε στο κεφάλι του, ένεκα το γράμμα απ’ την Αθήνα όλα τα έβλεπε ρόδινα, τόσο ρόδινα που η ιδέα του μπήκε για καλά στο κεφάλι: «Ν’ αφήσει γένια ή όχι;»Ήτανε τότε πολύ της μόδας. Κάποιος αντίγραψε τους Άγγλους κυ- βερνήτες των υποβρυχίων και την άλλη μέρα τρεις δικοί μας εμφανίστηκαν με αραιές τρίχες που σιγά, σιγά μεγάλωσαν, πύ-κνωσαν κι’ ύστερα από κάνα δυο περιπολίες έγιναν Ροβινσωνι-κές γενειάδες προς μεγάλη δυσαρέσκεια του Ναυάρχου Αρχηγού που ωρύεται ότι θα τους κουρέψει και θα τους ξουρίσει όλους!Πηγαινοερχόταν λοιπόν ο σημαιοφόρος Π. και δώστου εκεί: Ν’ αφήσω ή να μην αφήσω γένια; Αλλά η συζήτηση των ναυτών στο ντοκ και οι απορίες του ση-μαιοφόρου Π. διακόπηκαν. Πετάχτηκαν οι ναύτες προσοχή κι’ο σημαιοφόρος στήθηκε στη σκαλίτσα του υποβρυχίου που το έδενε με το ντοκ. Ένα γκρι μπλε σαραβαλάκι φρενάρισε, πήδηξε από μέσα ο κυ-βερνήτης με τον Πλοίαρχο Διοικητή Υποβρυχίων. «Καλώς λοιπόν, έλεγε ο πλοίαρχος καθώς πλησίαζε μαζί με τον κυβερνήτη το υποβρύχιο, εύχομαι να συναντήσεις τίποτα θα εί-ναι μια από τις καλές αποστολές. Αλλά προ πάντων πρόσεχε. H αποστολή πρέπει να φτάσει ασφαλώς στον προορισμό της. Προ πάντων αυτό. Να λείπουν οι παράτολμοι ηρωισμοί. Μεθαύριο θα σου δώσω τις τελικές οδηγίες...»Ο κυβερνήτης αποχαιρετώντας τον πλοίαρχο μπήκε στο υποβρύ-χιο. Βιαστικά τρεχάματα ακουστήκαν.«Γενική προετοιμασία, φώναξε ο ύπαρχος, σε δυο μέρες φεύ-γουμε.»Το πλήρωμα έτρεχε πάνω κάτω. Σουλούπωνε. Επιδιόρθωνε. Έφτιαχνε. Βίδωνε. Ξεβίδωνε και ετοίμαζε τα πάντα, έτσι που οι σκέψεις, οι φαντασίες, οι νοσταλγίες κι’ οι μικροδιαφωνίες ξε-χάστηκαν. Όλοι με μια ψυχή στη δουλειά. Σκοπός: Σε δυο μέρες το σκάφος νάναι πανέτοιμο.Φώναζε ο σημαιοφόρος μηχανικός Ε.: «Πού έχω βάλει το γρα-σαδόρο, Γιώργη τσακίσου. Γιάννη το λαδωτήρι κι’ ένα κλειδί γρή-γορα.»«Μάλιστα κύριε πρώτε!»Βαρύς μετά την τόση δουλειά, έπεσε στο κρεβάτι του στη βάση ο σημαιοφόρος Ε. βαρύς κι’ ασήκωτος. Μες’ τον ύπνο του όμως


όνειρα παράξενα τάραζαν το κουρασμένο μυαλό του....Καθόταν λέει μόνος στον πυργίσκο του υποβρυχίου…χάζευε….όταν ξάφνου μακριά στον ορίζοντα μιας κιτρινογάλαζης θάλασ-σας είδε τον ΑΒΕΡΩΦ. Το θωρηχτό μας έκοβε με είκοσι μίλλια τα πλαδαρά νερά, κυνηγούσε τρία καράβια θεόρατα μεγαλύτερα απ’ αυτόν…Το όνειρο θόλωσε ο ορίζοντας έσβησε, βυθίστηκε μέ-σα στην κιτρινογάλαζη θάλασσα που σιγά, σιγά μαύρισε και πήρε τη μορφή του σκότους... Στριφογύρισε ο σημαιοφόρος Ε. Κι’ άλλο όνειρο τον συνάντησε μ’ ένα σπαθί, μ’ ένα σπαθάκι, στην πλώρη χτύπαγε, μ’ένα σπαθάκι σαν αυτά που είχαν στη Σχολή Δοκίμων, χτύπαγε και μια φωνή από ψηλά άκουγε... Μέχρι τέλους... Μέχρι τέλους... Ξάφνου μια σαΐτα τον πλήγωσε, τινάχτηκε απ’ το κρεβάτι ...Ξύπνησε.« Σημαδιακά πράγματα, μουρμούρισε, κάτι μας περιμένει, κάτι θα μας βρει…»

****************Στις δέκα του Νοέμβρη, την κανονισμένη ώρα η μοίρα χτύπησε.« Εις τάξιν απάρσεως.»Το υποβρύχιο ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε από το Πορτ Σάιντ για μια ακόμη αποστολή στη σκλαβωμένη πατρίδα.« Επιχείρησις NEPTUNUS !» διάβασε ο κυβερνήτης στον ύπαρχο καθώς ξεσφράγιζε τους φακέλους όταν ανοίχτηκαν στο πέλαγος.«Όταν ο ΤΡΙΤΩΝ πάει να εκτελέσει την επιχείρηση NEPTUNUS πολλά μπορούν να συμβούν, χαμογέλασε ο ύπαρχος, και τι ακρι-βώς θα κάνουμε;»«Τα συνηθισμένα, θ’ αποβιβάσουμε στην Εύβοια αυτούς που πήραμε μαζί μας. Τον ανθυπίλαρχο Τ., τον λοχία Β., τον Άγγλο σύνδεσμο και τους άλλους δυο. Πάνε για να εξοπλίσουν ομάδες αντιστάσεως, χμ… για δες τι γράφει εδώ: Εφ’ όσον υπάρξει ευ-καιρία επιθέσεως να επιχειρήσετε ταύτην λαμβανομένης όμως υπ’ όψιν και της αποστολής ήν αναλάβατε….«Ούτε η Πυθία δεν θα τα έλεγε έτσι, μουρμούρισε μέσα από τα γένια του ο κυβερνήτης. Να επιτεθούμε ή όχι;» Γύρισε στον ύπαρ-χο.«Ελπίζω να ξέρεις τι θα κάνουμε;»Χαμογέλασε εκείνος πονηρά: «Και βεβαίως ό,τι διατάξετε κύριε κυβερνήτα!»«Να σε βράσω.»Όσοι δεν είχαν δουλειά τόχαν ρίξει στη κουβεντούλα . Δίπλα στα υδρόφωνα και άλλα σατανικά μηχανήματα όπως τα εί-χε πει ένα στεριανός μια φορά, όλ’ αυτά τα μακριά, κοντά, τε-τράγωνα, στρογγυλά κουτιά με τις πολλές λυχνίες και τα καλώδια, καθόντουσαν τρεις ναύτες σ’ένα πάγκο.«Ξέρεις, ρε Μήτσο, τα αμερικάνικα λέει υποβρύχια, έχουν ολό- κληρες καμπίνες με κρεβάτια και καρέ μεγάλο για τους αξιω-ματικούς, όπως τα αντιτορπιλλικά και τραπεζαρία για το πλή-ρωμα…»«Τι λες ρε θηρίο!»«Αμέ; Κι’ είναι ίσαμε δυο χιλιάδες τόνους το καθένα, δηλαδή τριπλάσια από τούτο δω!...»«Και τι να σου κάνει τούτο το κακόμοιρο. Για την εποχή του 1931 και πιο πίσω καλό ήτανε. Τώρα πια…»«Τώρα πια, Τι τώρα και ξετώρα…πετάχτηκε ένας τρίτος. « Για την εποχή του καλό. Να όμως που βυθίζει πλοία και κάνει καλά τη δουλειά του και τ’ άλλα ο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, ο ΚΑΤΣΩΝΗΣ, πόσα καράβια έχουν βυθίσει; Δεν είναι χειρότερα από τούτο δω.» «Αχ και νάχαμε πιο καινούρια, τους διακόπτει ο αρχικελευστής μηχανικός Β. που με το λαδωτήρι στο χέρι βολτάριζε σκυφτός στο διάδρομο των μηχανών και που και που πέταγε καμιά στάλα λάδι στις μηχανές και καμιά κουβέντα στη συζήτηση των άλλων:«Αν είχαμε πιο καινούρια θα μας στέλνανε στον τομέα της Μάλτας. Θα βυθίζαμε ιταλικά πολεμικά και όχι ψαροκάικα…»«Γιατί δηλαδή και τώρα δεν κάνουμε τη δουλειά μας; Ο Μή-

τσος είχε αντίρρηση και με τούτα και με τ’ άλλα το ίδιο θα πο-λεμούσαμε…Η νύχτα προχωρούσε…«Φόρτισις συσσωρευτών. Επιφάνεια. «Ακούστηκε η διαταγή. Κα- λοζυγιασμένα τρεχάματα, Οι γνώριμες κινήσεις. Για μια ακόμη φορά ο ΤΡΙΤΩΝ ανέβηκε στην επιφάνεια να γεμίσει τις μπατα-ρίες του…«Πραγματικά χρειάζονται ατσαλένια νεύρα για κάτι τέτοιους άντρες…» . Ο ανθυπίλαρχος Τ. κουβέντιαζε με τον Άγγλο σύνδε-σμο της αποστολής.: «Τέτοιος υπολογισμός, τέτοια πολύπλοκη δουλειά χρειάζονται επιμελημένη εκπαίδευση. Και να ζεις και να πολεμάς σ’ αυτό το σιδερένιο μακρόστενο κουτί που από στιγμή σε στιγμή μπορεί να γίνει φέρετρό σου. Τουλάχιστον στ’ άλλα πλοία το καταλαβαίνω είσαι στην επιφάνεια ανασαίνεις αέρα. Ο άνθρωπος γεννήθηκε για νάναι στο βουνό, στην επιφάνεια, στον αέρα ακόμη, όχι όμως και στο βυθό…»«Μην στενοχωριέστε κύριε ανθυπίλαρχε, ήρθε η φωνή του κυ-βερνήτη γεμάτη ειρωνική διάθεση, αυτή τη στιγμή είμαστε στην επιφάνεια θέλετε ν’ ανεβούμε στον πυργίσκο για λίγο;»«Μάλιστα κύριε κυβερνήτα και βέβαια να πάρουμε λίγο αέρα…»«Βάλτε κανένα ρούχο γιατί λυσσομανάει ο καιρός απάνω…»Σαν αγριεμένο άλογο σκαμπανέβαζε ολόκληρο το υποβρύχιο. Η θάλασσα μαύρη σκοτεινή, το χτυπούσε με μανία. Θεόρατα κύ-ματα σάρωναν τα πάντα στο κατάστρωμα κι οι απειλητικές άσπρες κορφές τους σκαρφάλωναν στον πυργίσκο. Σ’ όλο το Αιγαίο και το Κρητικό εκείνο το βράδυ γινόταν χαλασμός κόσμου.«Λοιπόν πως σας φαίνεται;» ακούστηκε η δυνατή φωνή του κυ-βερνήτη που ο άνεμος με τα σφυρίγματά του της άλλαζε τόνους. Οι οπτήρες παραμέρισαν για ν’ ανέβει και ο ανθυπίλαρχος.«Πώς να μου φαίνεται απάντησε ξελαρυγγιζόμενος κι’ αυτός, προ δύο κακών το μη χείρον βέλτιστο, προτιμώ να με δέρνει ο αέρας, παρά να αισθάνομαι τόσο δυσάρεστα μέσα στο…σε…»«Δεν πειράζει πέστε το, στο σιδερένιο φέρετρο, θέλετε να πείτε. Ναι, λοιπόν στ’ αλήθεια, είχε επικρατήσει αυτή η ονομασία κάπο-τε για τα υποβρύχια μας. Κάποιος Άγγλος τρελάθηκε σε περιπο-λία στην Αδριατική μ’ ένα δικό μας υποβρύχιο….»«Τι είπατε;» Ο άνεμος έπαιρνε τις κουβέντες και τις σκόρπαγε στο σκοτάδι της απαίσιας εκείνης νύχτας.«Ένας Άγγλος τρελάθηκε, ξαναφώναξε μεσ’ το αυτί του ανθυπί-λαρχου ο κυβερνήτης… Πάμε κάτω, συνέχισε, γιατί θα γίνουμε παπιά δω πάνω. Αρκετό αέρα πήραμε…»«Υπέρ το δέον μάλιστα….» Προσπάθησε να χαμογελάσει ο ανθυπί-λαρχος.Φορτίστηκαν οι μπαταρίες«Κατάδυσις στα 16, διέταξε ο κυβερνήτης. Πορεία Ε.»Οι δυο οπτήρες μουσκεμένοι ως το κόκαλο κουβαλώντας μι-κρούς καταρράκτες τα νερά απ’ την κάθοδο πήδηξαν μέσα στο υποβρύχιο. «Αύριο πρώτα ο Θεός θα σας αποβιβάσουμε, είπε ο κυβερνή- της στα μέλη της αποστολής και τώρα πάμε να κλέψουμε καμιά στάλα ύπνο. Όσοι δεν είχαν υπηρεσία ξάπλωσαν όπως, όπως για ξεκούραση οι πιο τυχεροί για κανένα υπνάκο. Ο σημαιοφόρος μηχανικός Ε. στριφογύριζε στενάχωρα στη σιδε-ρένια μπράντα. Μέσα στο κοιμισμένο μυαλό του μορφές κι’ ακα-θόριστα σχήματα σεργιανούσαν, ήταν σαν να είχαν ξυπνήσει οι πεθαμένοι του παλιού λησμονημένου νεκροταφείου. Κι’ έβλεπε αυτούς που σεργιανούσαν κι’ ανάμεσα τους πάλι τον εαυτό του στην πλώρη του ΤΡΙΤΩΝΑ με το σπαθάκι στο χέρι… Πολεμούσε…Χτυπούσε… Και φεύγανε λέει μπρος του όλα τα καράβια του εχ-θρού….Γινόταν μεγάλη ναυμαχία ,σαματάς μεγάλος, χλαπαταγή., κακό τρομερό… Και τότε ερχόντουσαν τρία μικρά καραβάκια απ’ τα απομεινάρια του βυζαντινού στόλου, πολεμούσαν δίχως ελπίδα,


ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁγια να κουβαλήσουν στάρι στη Βασιλεύουσα… Και χτύπαγε και έσφαζε ψηλά πάνω απ’ την πλώρη τους απίστους… Και γίνηκε ο γενναίος εκείνος πλοίαρχος ο Φλαντανελάς που πολεμώντας άνοιξε δρόμο μέσα απ’ τον κυριολεκτικά εκατονταπλάσιο εχθρι-κό στόλο για να σώσει την καταδικασμένη Βασιλεύουσα…Σπα- θιές και πυρωμένες σαΐτες σφύριζαν κι’ έπεφταν δεξιά κι αρι-στερά…,Για την Βασιλεύουσα φώναζε ο βυζαντινός εκείνος πλοίαρχος… Για τη Βασιλεύουσα φώναξε κι’ ο σημαιοφόρος μηχανικός Ε και τινάχτηκε απάνω χτυπώντας το κεφάλι του σ’ ένα σωλήνα που μόνιμα κακοποιούσε όλα τα κεφάλια όσων τύχαινε να κοιμηθούν σ’ εκείνη την μπράντα. Ο Ανθυποπλοίαρχος Λ. θύμωσε: «Ποια Βασιλεύουσα πουλί μου ονειρεύεσαι; Μα την αλήθεια μ’ αυτά τα όνειρα και τις φαντασίες σου είσαι κακός μπελάς... Ωχ αδερφέ δεν μπορεί κανείς να ησυχάσει. Μ’ αυτά τα όνειρά σου είσαι ανοικονόμητος... Αν ξαναμιλήσεις θα το πω στον ύπαρχο και θα σε καθίσουνε σε κανένα γραφείο για το υπόλοιπο της ναυτικής σου ζωής. Σιωπή λοιπόν και βγάλε το σκασμό .Ο υποκελευστής Κ. που ήτανε ξαπλωμένος δυο χωρίσματα πιο πέρα ρούφαγε ένα σβηστό τσιγάρο. Αμίλητος κοίταγε τον ανύπαρκτο καπνό που ανέβαινε στην φαντασία του ψηλά στο σι- δερένιο γεμάτο σωλήνες και υγρασία ταβάνι. Πού και που έπεφτε καμιά στάλα νερό. Ήταν απ΄τους ψύχραιμους ανθρώπους ο υποκελευστής. Είχε κάτι οικονομίες. Λογάριαζε όταν γυρίσει στη πατρίδα ν’ αγόραζε μια βαρκούλα με μηχανή και στο μικρό ψαροοικισμό στις Λοιχάδες του Βόρειου Ευβόϊκού θα ψάρευε. Λογάριαζε να’ταν γερή η μηχανή, για να τραβάει κόντρα στο δυ-νατό ρεύμα του κόλπου... θα έπαιρνε και παραθεριστές απ’ τη κοντινή λουτρόπολη, τα Καμένα Βούρλα και να τους πήγαινε να δουν τη βουλιαγμένη στο βυθό αρχαία πολιτεία. Θα ‘βγαζε αρκε- τό παραδάκι, θά’ χε το σπίτι του , τη γυναίκα του, τα παιδιά του. Και το βραδάκι θα τράβαγε για τη ταβέρνα, το καθιερωμένο ου-ζάκι κι εκεί θα διηγούταν τις θαυμαστές ιστορίες για τον πόλεμο και τα ταξίδιά του… Με τον ΚΑΤΣΩΝΗ στο Πορτ Σουντάν, εκεί που μόλις έβγαινες στον ήλιο έπεφτες ξερός, πεθαμένος. Πενή- ντα δυο βαθμοί υπό σκιάν. Και πώς πέθανε ο μάγειρας του ΑΒΕ-ΡΩΦ από τη ζέστη γιατί δεν εννοούσε να βάλει σόρτς.. και τις νυχτερινές περιπολίες στην Αδριατική, τους βομβαρδισμούς στο Ναύσταθμο και στον Πειραιά…Πολλά θά’χε να λέει ο υποκελευ-στής Κ. στα παιδιά του... Και τον τορπιλισμό του εμπορικού με τον ΚΑΤΣΩΝΗ στην Αδριατική…Μόνο όσοι είχαν ζήσει στα υπο-βρύχια τον καιρό του πολέμου θα’χανε τέτοια να διηγούνται κι όσοι τους ακούν να μένουν σαν χάνοι μ’ ανοιχτό το στόμα. Ο υποπλοίαρχος - ύπαρχος Μ. έκανε τη βάρδια του στο θάλαμο διακυβερνήσεως του σκάφους. Ο ύπαρχος είχε κάτι παράξενες ιδέες και μια και βρήκε κοντά του πρόχειρο τον Άγγλο ανθυπο-πλοίαρχο σύνδεσμο του υποβρυχίου αποφάσισε να του τις ανα-πτύξει. Ο Άγγλος ολοένα απαντούσε YES SIR και δώστου Yes Sir και I agree Sir και Of course Sir ώσπου στο τέλος η συζήτηση μετατρέπεται σε μονόλογο του υπάρχου. «Σκοπεύω, έλεγε ο ύπαρχος, να γράψω κι’ ένα βιβλίο. Κουβέ-ντιαζα απ’ τη Σχολή ακόμα στην Τρίτη τάξη είμαστε με το Δημή-τρη που σκοτώθηκε μ’ ένα δικό σας βρετανικό υποβρύχιο έξω από τη Μάλτα. Μου έλεγε πως οι Έλληνες πολεμάνε με πονηριά κι ευστροφία. Με τέχνη σαν το Οδυσσέα. Συμφωνείτε κύριε ανθυ-ποπλοίαρχε;»«Yes Sir, Of Course.» Που να τολμήσει να διαφωνήσει. Νύσταζε πολύ και τούτος εδώ είχε όρεξη για κουβέντα κι’ έλεγε ένα σωρό παλαβές ιδέες που όσο και αν για πρώτη φορά τις άκουγε ο Άγγλος δεν εννοούσε να προσέξει…«Θυμάμαι μάλιστα, συνέχιζε ακάθεκτος ο ύπαρχος κοιτώντας μια στιγμή την πορεία στο χάρτη, πως τσακωνόμαστε με τον μακα-ρίτη αν η παλικαριά πρέπει να υποκύπτει στην τέχνη ή όχι.

Και μου έλεγε πως μέχρι ενός ορισμένου σημείου πρέπει να υπολογίζουμε, αλλά στον έσχατο αγώνα πρέπει κανείς να ορμάει μεσ’ τα όλα και συμφωνούσα κι’ εγώ. Μόνο που πρόσθετα πως το ιδανικό ιδιαίτερα για μας στα υποβρύχια, πρέπει, νάναι ο Οδυσ-σέας,καθώς χρειάζεται πονηριά, τέχνη, θάρρος, αλάνθαστο μάτι γρήγορος υπολογισμός κι’ εκτίμηση της καταστάσεως. Και μόνο όταν αυτά προηγηθούν τότε μόνο είναι σκόπιμο να γίνει η επίθε-ση. Δεν νομίζετε κι’ εσείς ότι έτσι είναι κύριε ανθυποπλοίαρχε;» «Yes Sir!» που να μιλήσει άστον να λέει, θα βαρεθεί σκεφτόταν. Ωστόσο η γλώσσα του υπάρχου είχε πάρει φόρα. Τίποτα πια δεν τον σταμάταγε…«Τότε μόνο γίνεται η επίθεσις. Παράδειγμα ο κυβερνήτης του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ. Κλασικό έμεινε παράδειγμα πονηριάς και ευ-φυΐας: Αιχμαλωτίζει ιταλικό καΐκι, κοροϊδεύοντας τους Ιταλούς ότι είναι Ιταλικό υποβρύχιο κι’ αφού απ’ τους αιχμαλώτους πά- ρει τις πληροφορίες, βυθίζει το πλοίο κάνοντας το μεγάλο κατόρ-θωμα... Ελπίζω να συμφωνείτε κύριε ανθυποπλοίαρχε;»«Certainly Sir.»Ο περίεργος αυτός μονόλογος συνεχίστηκε όλη την ώρα που είχε βάρδια ο ύπαρχος..Ο λοχίας Β. μέλος της αποστολής που θα αποβίβαζαν στην Εύ-βοια, δεν πολυκαταλάβαινε όλ’ αυτά. Απορημένος όσο δεν παίρνει απ’ τα πολύπλοκα μηχανήματα που έβλεπε γύρω του, σ’ άλλη μια αποστολή τους είχε πει πως αυτό εδώ είναι επιστημονικό εργαστήριο και όχι πολεμικό πλοίο. «Ίσια κι’ όμοια... ΄Ισια κι’ όμοια, μουρμούρισε νυσταγμένα ο λο-χίας, ίσια κι’ όμοια να πολεμάς στη στεριά να πατάς το χώμα να καλύπτεσαι πίσω απ΄το βράχο και να ρίχνεις με το ‘Μπρέντ’ Ίσια κι’ όμοια να’χεις να κάνεις με μέτρα και εκατοστά με μοίρες, με πρώτα, δεύτερα και τρίτα λεπτά, με αλγεβρικούς υπολογισμούς μοιρογνωμόνια, διαβήτες…». «Και το ξέρεις τι μπορούμε να πάθουμε», τον διακόπτει ένας ναύτης, «ένα εκατοστό λάθος και πήγαμε φούντο!»«Ύπαγε οπίσω μου, βρε τι μού’μελλε να πάθω φαντάσου να πο-λεμάς με εκατοστά και μοίρες, και υποδεκάμετρα βρε συμφορά που πάθαμε… Αμ έπρεπε να’σουν στη Κρήτη», απαντάει στο ναύτη να δεις πως πέφτανε οι Γερμανοί με τα αλεξίπτωτα και τους σημαδεύαμε από κάτω σαν κοράκια κι’ αν έπεφτε κανείς ζωντα- νός, το λόγο είχαν τα φαρδομάνικα τα Κρητικά και όχι τούτο δω το χάλι. Τσακ, τσουκ υπολογισμός μέτρησις, ανάδυσις, επιφά-νεια, κατάδυσις..Πορεία Ζ, πορεία Ε φόρτισις συσσωρευτών. Εις περισκοπικόν βάθος προς παρατήρησιν….»«Εσύ τα έμαθες καλύτερα από μας τον κορόιδεψε ο ναύτης..»

****************Η νύχτα έφευγε και η μέρα άρχιζε να παίζει με τα αγριεμένα νερά του Αιγαίου.Ήταν η δεκάξι Νοεμβρίου του 1942.«Εις περισκοπικόν βάθος…»Το περισκόπιο ανέβηκε και ο κυβερνήτης κόλλησε το μάτι του.«Τίποτα!», γυρνώντας στον αρχηγό της αποστολής, «Τέτοιο κακό δεν έχω ξαναδεί ποτέ μου. Όλο το περισκόπιο σκεπάζεται από τα κύματα… είμαστε βλέπεις στο στενό του Κάβο Ντόρο. Θα πρέπει να περιμένω να σας αποβιβάσω αύριο μόλις μαλακώσει ο καιρός, ή ίσως το βραδάκι... θα δούμε... Εξ άλλου δεν είναι δυνατό να γί- νει αποβίβαση με τέτοιο καιρό γιατί εκτός από σας θα διατρέξουμε μεγάλο κίνδυνο και στο σκάφος.»«Καλώς κύριε κυβερνήτα, αφού δεν γίνεται κι αλλιώς, να περιμέ-νουμε.»«Ορίστε δεν σου τα’ λεγα εγώ», ο λοχίας Β στο ναύτη που καθό-ντουσαν παρέα , «Δεν μ’αρέσει καθόλου αυτή η αναμονή. Καλύτερα να κάναμε μια προσπάθεια. Άλλη μια μέρα δω μέσα και να ξέρεις ότι έξω φυσάει αέρας, έχει ήλιο πως… ο κακός μου ο καιρός δω


μέσα που έμπλεξα...» και συνέχισε ένα ατέλειωτο κομπολόι από αθώες στεριανές βρισιές που στα ναυτικά αυτιά αντηχούσαν σα νανουρίσματα για μικρά παιδιά.Κατά το μεσημεράκι παρουσιάστηκε ο μάγειρας με λίγο κορν μπηφ και ψωμί μπαρουτιασμένο. «Μωρέ κουράστηκες πολύ στο μαγείρεμα…» Αστειεύτηκε ανοί-γοντας την κονσέρβα ο σημαιοφόρος Π «και το ψωμί που το’ χες βάλει βρε αφιλότιμε Αυτό είναι... χειροβομβίδα…»«Εις περισκοπικόν βάθος προς παρατήρησιν.» Ο κυβερνήτης έρι-ξε μια ματιά. και αμέσως γύρισε στο φωναγωγό: « Κατάδυσις στα τριάντα... αεροπλάνο εξήγησε στους γύρω μπορούσε να μας δει και θα είχαμε ιστορίες.Στο θάλαμο τορπιλών την ίδια στιγμή επικρατούσαν φιλοπόλεμες διαθέσεις…«Έ ρε και να ρίχναμε καμιά τορπίλα…» ο αρχικελευστής είχε όρεξη.«Πού να τη ρίχναμε στο αεροπλάνο;» ο πρώτος είχε όρεξη και τούτος τον κορόιδευε..«Όπου νάναι μωρέ, μπαφιάσαμε δω μέσα σαν τα χρυσόψαρα στη γυάλα, τόσο καιρό λίγη δράση αμάν…»«Περίμενε μη την δεις τη δράση να έρθει όλη μαζεμένη…»«Μπα δε βαριέσαι τίποτα δε θα γίνει. Ήσυχα, ήσυχα σ’ εφτά μέρες πάλι θα πίνουμε το καφεδάκι μας στο Πορτ Σάιντ και στη Βυρη- τό, καλομελέτα κι’ έρχεται…»Είχαν περάσει είκοσι λεπτά από τότε που φάνηκε το αεροπλά- νο …«Εις περισκοπικόν βάθος…»Πάλι το μάτι του κυβερνήτη κόλλησε στο περισκόπιο και γύρω, γύρω σκούπισε τον ορίζοντα, όταν σ’ ένα σημείο σταμάτησε και το πρόσωπο του άλλαξε απότομα, Το μάτι του γούρλωσε και κόντεψε να μπει σα φίδι στο περισκόπιο και να βγει στην επιφάνεια.Τι είδε; Αστραπή πέρασε η σκέψη απ’ το μυαλό των πέντε ανθρώ-πων που ήταν στο θάλαμο διακυβερνήσεως. Τι είδε; Καλό; Κακό;«Πολεμική έγερσις, πρωραίοι σωλήνες προσοχή.»Ζυγιασμένη διαταγή. Όλοι κρεμόντουσαν απ’ το στόμα του. Ο ση-μαιοφόρος μηχανικός Ε. απ’ τον ενθουσιασμό του έδωσε ένα πήδο και χτύπησε πάλι το κεφάλι του σ’ ένα άλλο σωλήνα αυτή τη φορά, περιμένοντας διαταγή ν’ αλλάξει την πίεση στις μηχανές.Ο αρχικελευστής τορπιλητής έκλεισε το καπάκι του σωλήνα αφού είχε χαϊδέψει τρυφερά την τορπίλα καθώς την τοποθετούσε στο σωλήνα. Και τότε ο κυβερνήτης εξήγησε: «Ένα αντιτορπιλλικό, ένα πετρελαιοφόρο και δυο ανθυποβρυχιακά. Θα ρίξω στο πετρελαιοφόρο από πέντε χιλιάδες μέτρα. Έτοιμοι όλοι. Δώστε μου στίγμα, ταχύτητα. Πορεία Στόχων. Απόσταση.»Οι θάλαμοι άρχισαν ένας, ένας να αναφέρουν έτοιμοι.«Πέντε χιλιάδες πεντακόσια μέτρα» ψιθύρισε ο ύπαρχος μετρώ-ντας τον χάρτη υποτυπώσεως «Τορπιλλοσωλήν υπ’ αριθμόν ένα: Πυρ.»Πυρ άκουσε και χάρηκε ο αρχικελευστής τραβώντας το μοχλό.«Πρέπει να εκραγεί σε επτά λεπτά ακριβώς» ακούστηκε η φωνή του ανθυποπλοιάρχου Μ. που έσφιγγε νευρικά το χρονόμετρο στο χέρι του.«Καλώς. Πορεία Ζ. ταχύτης ελάχιστη.» διέταξε πάλι ο κυβερνήτης κι’ ο σημαιοφόρος πάτησε τα κουμπιά και κατέβασε τους μοχλούς της ελάχιστης ταχύτητας«Γρήγορα να φύγουμε από δω…»«Τώρα πρέπει να’ χει περάσει χωρίς…»Ξερός υπόκωφος κρότος, ακούστηκε η έκρηξη. Τα πρόσωπα φω-τιστήκαν.«Μπορεί και να έσκασε πριν φτάσει το στόχο…», είπε ο κυβερνήτης, «μη χαιρόσαστε τόσο πολύ..»«Νομίζω ότι τους ξεφύγαμε..» ο πάντα αισιόδοξος ύπαρχος.Μπαμ, μπουμ οι βόμβες βυθού αντήχησαν στο νερό. Το κυνηγητό

άρχιζε. « Ορίστε τα έλεγα εγώ ..» φώναξε ο λοχίας Β.«Είναι… είναι σα να χτυπάει πόρτα σε μεγάλη άδεια αίθουσα», ψιθύρισε ο ανθυπίλαρχος, παράξενος, αλλόκοτος κρότος και συ- νάμα πιάστηκε από ένα σωλήνα γιατί το δυνατό τράνταγμα κόντε-ψε να τον ρίξει κάτω. Σαν το ψάρι που το κυνηγάνε με δυναμίτη σπαρτάρισε ο ΤΡΙΤΩΝΑΣ μ’ αυτές τις βόμβες.« Έλεγχος στεγανών, αναφέρατε» διαταγή του κυβερνήτη.«Ουδέν…Ουδέν... τίποτα ευτυχώς, όλα κανονικά σ’ όλους τους θα-λάμους.«Τη βγάλαμε τη πρώτη.. Οχτώ βόμβες έριξαν. Λες να’ ναι η τε-λευταία επίθεση;»«Ούτε η τελευταία είναι», απάντησε ο υποκελευστής στον συν-άδελφο του, «ούτε και οχτώ ήταν οι βόμβες, ήταν εννιά.» « Κι’ εγώ σου λέω πώς ήταν οχτώ…»Πλήρης διαφωνία στο θάλαμο τορπιλών. «Μας κυνηγάει ακόμα. Τον ακούω από πάνω μας είναι λίγο δε-ξιότερα τώρα…» φώναξε ο ναύτης από τα υδρόφωνα…Πέρασε σχεδόν μια ώρα, χαλάρωσε όλων η προσοχή…«Αλλάζει πορεία στρέφει προς βορρά..» αναφέρει το υδρόφωνο.«Αυτό ήτανε μας έχασε…» Κανείς δεν πρόλαβε να χαρεί για πο-λύ.Απότομα στεγνά χτυπήματα στο νερό. Γνωστά στους άντρες του υποβρυχίου.«Τάμα το’ έχουν όποτε νομίζουμε ότι ησυχάσαμε από δαύτους… νάτο πάλι.» Όλοι αρπάχτηκαν απ’ ότι βρήκαν μπροστά τους ή από πάνω τους. Τράνταγμα μεγάλο , κρότοι πολλοί τριγύρω ακούστηκαν μέσα στο υποβρύχιο και ξαφνικά όλο το σκάφος έμεινε στο σκοτάδι. Ο σημαιοφόρος μηχανικός όρμησε στα καλώδια να βρει τη βλάβη. Σε λίγο άναψαν και πάλι τα φώτα. «Αναφέρατε ζημίας.»«Απερρυθμίσθη η γυροσκοπική πυξίς..»«Διαρροή στους πρυμναίους σωλήνες…»«Βλάβη στο υδρόφωνο, κύριε κυβερνήτα, δεν ακούω τίποτα…»«Επισκευάσατε την πυξίδα. Τσακίστηκε ο σημαιοφόρος μηχανικός Σε λίγα λεπτά η πυξίδα έτοιμη. Όλοι δούλευαν, όλοι πολεμάνε να βαστήξουν το σκάφος …«Ρε Μανώλη το στουπί, στουπί να σταματήσουμε τούτο δω..» Μια στήλη νερού με δυνατή πίεση κατάβρεχε τον υποκελευστή Δ. Και καταφτάνουν νέες βόμβες κι’ άλλη επίθεση. Η τρίτη; Η τέ-ταρτη; Κανείς δεν μπορεί πια να κρατήσει λογαριασμό…«Μας έχει εντοπίσει για καλά….» ακούγεται η φωνή του υπάρ-χου.«Ελέγξατε ζημίας…»«Απερυθμίσθη τελείως η πυξίδα, κύριε κυβερνήτα… Όλοι οι θά- λαμοι αναφέρουν διαρροές….Στη πρύμνα πατάγανε μέσα στα νε-ρά...»«Την αντλία, την αντλία…» τρεις ναύτες με κλειδιά και κατσαβίδια ψηλαφώντας στο ημίφως έπεσαν πάνω στην αντλία κι’ άρχισαν να την φτιάχνουν…Τα φανάρια με τις μπαταρίες άναψαν…«΄Ετοιμη. Τα νερά μ’ένα ρυθμικό χλάπα, χλάπα, ρουφηγμένα και διωγμένα από την αντλία άρχισαν να βγαίνουν, κάτι διορθωνό- ταν η κατάσταση…«Αυξήσατε ταχύτητα εις επτά»Νέες κινήσεις. Νέα σούρτα φέρτα. Σκουντουφλάνε στο σκοτάδι πλέον οι άνθρωποι καθώς τα λιγοστά φανάρια χρειάζονται στα νευραλγικά σημεία του σκάφους.Ο ύπαρχος κοίταξε το ρολόι με τις φωσφορίζουσες ώρες: «Μας κυνηγάει τρεις ώρες τώρα…» ,« Δεν έχεις ακούσει για Γερμανούς; Μουλάρια!. Το πείσμα τους είναι φοβερό. Θαρρείς πως είναι Ιταλοί που μας άφηναν με τη πρώτη επίθεση κι’ ύστερα υπερηφάνως ανήγγειλαν ότι μας βύθισαν;»«Πηδάλιο όλο δεξιά», διέταξε ο κυβερνήτης μια στιγμή κοιτώ-


ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁντας κάτω απ’την αχτίνα του φαναριού το χάρτη. Σε λίγο θ’ ανε-βούμε να δούμε που βρισκόμαστε γιατί χωρίς πυξίδα αν και τα νερά είναι βαθιά δεν ξέρω που μπορεί να πέσουμε….Κοιτάξτε να επισκευάσετε ότι μπορείτε.»Βίδωναν και διόρθωναν σαν κουρδισμένα αυτόματα παιχνίδια, ενώ το ρυθμικό χλαπ, χλαπ που έκανε η αντλία νευρίαζε στο έπακρο τον λοχία που φοβισμένος, κι άλλο τόσο απορημένος ξεχώριζε τους ανθρώπους στο ημίφως σα φαντάσματα….Πλα-τσούριζαν στα νερά, έτρεχαν δεξιά κι’αριστερά να γλυτώσουν το πλοίο.Κι άλλες βόμβες, πρέπει να ήτανε η χαριστική βολή. Ότι είχε απομείνει ορθό έπεσε. Δεν υπήρχε πια καιρός ούτε για έλεγχο ζημιών. Από παντού ερχόντουσαν νερά, σε λίγο στα σκοτεινά, βρέθηκαν όλοι μέχρι το γόνατο στο νερό. Φαινόντουσαν σαν απί-θανα και μυστηριακά όντα από άλλο πλανήτη. Προσπαθούνε, προ-σπαθούνε ακόμα να κάνουν το καθήκον τους.«Διαφεύγει το χλώριο από τους συσσωρευτάς, κύριε κυβερνή-τα», αναφέρει ο ανθυποπλοίαρχος μηχανικός. Το νερό πληθαί- νει, ανεβαίνει, γεμίζει το υποβρύχιο, τώρα πια σκέπασε τα γόνατα όλων και ακόμα ανεβαίνει«Δεν υπάρχει άλλη λύσις, αν μείνουμε εδώ θα χαθούμε. Να ρίξου- με όσες τορπίλες μπορούμε και να εξορμήσουμε δια πυροβόλου».

****************Ο κυβερνήτης του γερμανικού ανθυποβρυχιακού 2102, που τέσσερις ώρες τώρα κυνηγούσε το αόρατο υποβρύχιο, υπο-πλοίαρχος Kleiner απορούσε και συζητούσε με τον ύπαρχό του πάνω στη γέφυρα: «Τι συμβαίνει δεν καταλαβαίνω κύριε ανθυπο-πλοίαρχε, καλώς εχόντων των πραγμάτων, έπρεπε προ πολλής ώρας να έχει αναδυθεί ή να έχει βυθιστεί, αλλά τέτοια εξέλιξη δεν σημειώνουν οι συσκευές μας που διαρκώς πιάνουν νέα επαφή.»«Περίεργα πράγματα κύριε κυβερνήτα, πολύ περίεργα…» Ο Γερ-μανός ανθυποπλοίαρχος Jung ύπαρχος του 2102 ποτέ δεν είχε μπορέσει να καταλάβει τους Έλληνες. Ποτέ δεν χώραγε στο μυαλό του η αδικαιολόγητη αισιοδοξία τους. Σχεδόν απ’ την αρχή της κα-τοχής το Μάη του σαράντα ένα που έφτασε στην Αθήνα και κοντά δυο χρόνια που ζούσε στον παράξενο αυτό τόπο δεν μπορούσε να πιστέψει ότι κάπως έτσι θα ήταν ο πόλεμος. Από την σκοτεινή εκείνη νύχτα που τρία Γερμανικά εμπορικά ανατινάχτηκαν στον αέρα μέσα στο λιμάνι του Πειραιά από κάτι αλήτες που κανείς δεν τους έδωσε προσοχή νομίζοντας πως τριγύριζαν εκεί κοντά για να βρούνε τίποτα να φάνε, ποτέ δεν κατάλαβε την ευφυΐα και την αξιοπρέπεια που, εκτός από μερικές περιπτώσεις - εξαιρέσεις, κυριαρχούσε στο σκλαβωμένο λαό ….Και βρε αδερφέ , καλά να μη σου μιλάει σχεδόν κανείς αλλά και να φοβάσαι να περπατάς μόνος το βράδυ σε σκοτεινούς δρόμους αυτό είναι άλλη βαρβαρότητα. Κι’ όμως με όλα τα σκληρά μέτρα που έπαιρναν με τη γνωστή γερμανική μεθοδικότητα και σύστημα, κάπου ξεγλιστρούσαν τα βράδια οι σαμποτέρ και σαν τεράστια πυροτεχνήματα τινάζονταν στον αέρα αρκετά από τα καράβια τους. Ωστόσο τούτο είναι άνευ προηγουμένου . Γνώριζαν πολύ καλά το απαρχαιωμένο υλικό που χρησιμοποιούσε το Ελληνικό Ναυτικό και προξενούσε κατάπληξη πως εδώ και τόση ώρα αυτό το έρημο το υποβρύχιο δεν αναδύθηκε για να παραδοθεί αφού και θεωρητικώς δεν υπήρχε άλλη λύση, από μια έντιμη παράδοση. Επομένως πρέπει να περιμένουμε…Ένας Γερμανός ναύτης ανέβηκε στη γέφυρα και στάθηκε προσοχή: «Her Kapitan oι βόμβες βυθού τελείωσαν.»Τα πρόσωπα των αξιωματικών συνοφρυώθηκαν. Τώρα την έχουμε άσκημα σκέφτηκε ο ύπαρχος. Αλλά να ένας νεαρός σημαιοφόρος που έχει λαμπρές ιδέες.«Her Kapitan μπορώ να προτείνω κάτι;»«Μάλιστα κύριε σημαιοφόρε σας ακούω.»«Να γεμίσουμε σάκους με χειροβομβίδες και παλιοσίδερα και

να τους πετάμε κάθε τόσο στην θάλασσα όταν πυροδοτούμε τις χειροβομβίδες να σκάνε σε διάστημα τριών-τεσσάρων λεπτών. Το υποβρύχιο θα νομίσει ότι έχουμε κι άλλες βόμβες και δεν θα αντιληφθεί ότι μας τέλειωσαν.Ο Γερμανός κυβερνήτης τον κοίταξε απορημένος. Θεωρητικώς παρόμοια πράγματα δεν ήταν δυνατόν να συμβαίνουν. Αλλά μή-πως θεωρητικώς δεν έπρεπε να έχει παραδοθεί το υποβρύχιο; Ή τουλάχιστον βυθιστεί; Επομένως; «Ορθή ιδέα σας κύριε σημαιο-φόρε πηγαίνετε να επιστατήσετε στη συσκευασία και ρίψη των πρωτότυπων αυτών βομβών βυθού», και απευθυνόμενος στον ύπαρχο, «Αν είναι αυτός πονηρός θα του αποδείξουμε πως κι’εμείς οι Γερμανοί δεν είμαστε βόδια και μουλάρια όπως συνήθως μας αποκαλούν οι νότιοι λαοί της Ευρώπης.» Μεγάλο παράπονο το΄χε ο Γερμανός κι’ ακόμα με πίκρα θυμάται εκείνη την έκθεση ενός Άγγλου κυβερνήτη υποβρυχίου που είχε κατορθώσει να αποκτήσει η αντικατασκοπεία τους. Έκθεση που στην Σχολή Πολέμου την είχαν μελετήσει και του είχαν εντυπωθεί τα συμπερασματά της: «Η έλλειψις πάσης ευφυΐας και ικανότητος προσαρμογής προς τας εκάστοτε υπ’ εμού λαμβανομένας πορείας με ώθησαν ώστε ολίγον κατ’ ολίγον ν’ αρχίσω την διαφυγήν του σκάφους μου από τον κλοιόν ον είχον σχηματίσει εις την επι-φάνειαν τα δυο Γερμανικά αντιτορπιλικά και να οδηγήσω με ελάχιστας ζημίας το υποβρύχιον ασφαλώς εις τον Ναύσταθμον. Θαυμαστή η μαχητικότης των αλλά’ ήτο αδύνατον να συλλάβουν, παρ’όλα τα τέλεια μέσα που διέθετον τι χειρισμόν επρόκειτο ανά πάσαν στιγμήν να εκτελέσω και τι πορεία θα ακολουθήσω.» Κι’ ακόμα απορούσε ο κυβερνήτης «Πως διάβολο ήθελε να κατα-λάβουν τι χειρισμό επρόκειτο ανά πάσαν στιγμήν να εκτελέσει και τι πορεία θα ακολουθήσει; Εδώ είναι πόλεμος δεν είναι χειρομαντείες. Τώρα όμως θα του δείξω εγώ ετούτου εδώ. Ορίστε μας κόβω το κεφάλι μου πως θα το βυθίσω, τουλάχιστον αυτός δεν μπορεί να με πει βόδι. Ρίψατε τους σάκους!» Ο ύπαρχος τον πλησίασε: «Her Kapitan μετά από την ρίψη αυτή πρέπει να αναδυθεί δεν μπορεί να συνεχίσει άλλο...»

****************Εκείνο το βράδυ έπεσε βαθιά νύχτα στο στενό του Κάβο Ντόρο. Ένα, ένα στον ουρανό ξεχώριζαν τα άστρα. Η θάλασσα μαύρισε. Τα άσπρα πρόβατα έπαψαν πια να τρέχουν στην επιφάνεια της, έκοψε ο άνεμος. Η περίεργη αυτή ναυμαχία με το ένα πλοίο πάνω και το άλλο κάτω απ’ την επιφάνεια συνεχιζόταν..Τριάντα όμως μέτρα εκεί κάτω τα πράγματα δεν ήταν διόλου κα-λά. Το υποβρύχιο χτυπημένο και σχεδόν ακυβέρνητο, με τη μια μόνο μηχανή να λειτουργεί κρατιόταν με το ζόρι. Το πλήρωμα στα περισσότερα μέρη ως τη μέση στο νερό. Από παντού ακούγονται οι κρότοι των διαρροών. Ο αέρας ολοένα και πιο αποπνιχτικός απ’ το χλώριο που ξεφεύγει από τις μπαταρίες, έπρεπε το γρηγορό-τερο να αναδυθούν.«Να εξοπλισθεί το πλήρωμα δι’ ατομικών όπλων. Έτοιμοι προς εξόρμησιν δια πυροβόλου. Ομοχειρία πυροβόλου στας θέσεις σας. Πόσες τορπίλες μπορούμε να ρίξουμε;»«Μόνον μία!» απαντάει ο θάλαμος.«Καλώς θα τη ρίξουμε κι’ ύστερα θα αναδυθούμε για την εξόρμη-σι. Όλοι έτοιμοι .Εις περισκοπικόν βάθος.»«Τώρα θα σας δείξω εγώ παλιογερμαναράδες.» μονολόγησε ο λο- χίας κρατώντας το αυτόματο .Ο κυβερνήτης διάταξε: «Τορπιλ-λοσωλήν πυρ!», ενώ κοίταζε στο περισκόπιο. «Νομίζω πως το χτυπήσαμε. Επιτυχία παιδιά φώναξε και αμέσως η διαταγή: «Εξόρμησις δια πυροβόλου.»«Δεν ξέρω αν θα πετύχει» ψιθύρισε ο σημαιοφόρος μηχανικός στον δίοπο πλάι του, «διότι καθώς ανεβαίνουμε αργά, κανονικά πρέπει ν’ αδειάσουν τα θαλασσέρματα και να κρατηθούμε με τη μηχανή και τα πηδάλια σε έξι μέτρα περίπου από την επιφάνεια για να


πεταχτούμε με την άνωση του νερού απότομα στην επιφάνεια, χωρίς να μας πάρει χαμπάρι από που βγαίνουμε…»«Δηλαδή τι μας λέτε; Κύριε πρώτε…»Ο ΤΡΙΤΩΝΑΣ με άπειρες διαρροές, με χαλασμένα τα πηδάλια, με τη μία μηχανή ανέβαινε πολύ σιγά, ενώ το μεγάλο ατού της εξόρμησης είναι η ταχύτητα με την οποία ανεβαίνει το υποβρύχιο και κυριολεκτικά ξεπετάγεται στην επιφάνεια ρίχνοντας την πρώ-τη κανονιά χωρίς να το έχει εντοπίσει ο αντίπαλος. Ο Γερμανός όμως είδε το περισκόπιο και τα εξέχοντα μέρη του πυργίσκου δυο ολόκληρα λεπτά πριν ξενερίσει το σκάφος. Και αμέσως άρχισε καταιγισμό πυρών προς την κατεύθυνσή του, πλέοντας συνάμα κατά πάνω του για να το εμβολίσει.«Εμπρός παιδιά!» Όρμησε ο κυβερνήτης. Άνοιξε την κάθοδο που ξαφνικά έλουσε τους υπολοίπους. Εκείνος έμεινε μόνος έξω περιμένοντας ν’ αναδυθεί καλά το σκάφος. Τριγύρω του σφύριζαν σφαίρες. Το μεγάλο ναυτικό κόλτ έλαμψε στο χέρι του κι άρχισε αυτός μόνος εκεί από τον πυργίσκο να ρίχνει πάνω στο 2102. Μόλις ξενέριασε το υποβρύχιο πετάχτηκαν κι’ οι άλλοι έξω με πολυβόλα και αυτόματα.Στο μεταξύ το περιπολικό ερχόταν κατά πάνω τους με μεγάλη φόρα, πλησιάζει και… τρομερός τράκος ακολουθεί, χτυπάει το υποβρύχιο στην πρύμνα κάνοντας αμέσως όπισθεν. Όποιος επι- χειρούσε να πηδήξει στο πυροβόλο θεριζόταν από τα πυρά των Γερμανών που χτυπάνε ιδιαίτερα και συγκεντρωμένα το σημείο αυτό καθώς δεν τους συμφέρει να αντιμετωπίσουν και το πυρο-βόλο του υποβρυχίου. Κι’ έτσι πολλά παλικάρια πεθαίνουν προ-σπαθώντας να φτάσουν το κανόνι. Και καθώς ο κυβερνήτης βλέ- πει το περιπολικό να ξανάρχεται για δεύτερο εμβολισμό ετοι-μάζεται κι’ αυτός να πηδήξει για το πυροβόλο τρέχοντας έτσι να συναντήσει το θάνατο. Το δυνατό όμως τράνταγμα από το δεύτερο εμβολισμό έστριψε απότομα το υποβρύχιο κι’ έτσι εκεί που ήταν το πυροβόλο βρέθηκε η θάλασσα και ο κυβερνήτης βούτηξε μέσα. Η άνιση μάχη συνεχιζόταν. Ο καθένας μ’ ό,τι μπορούσε χτύπαγε το περιπολικό που όλο και ξαναρχόταν ξερνώντας φωτιά για τρίτο εμβολισμό. Το κατάστρωμα κι πυργίσκος του ελληνικού σκάφους είχαν μετατραπεί σε αληθινή κόλαση. Ο σημαιοφόρος μηχανικός χτυπούσε με το πολυβόλο απ’ την πλώρη όταν μια σφαίρα τον βρίσκει μεσοκούτελα, Αναποδογύρισε και μένει ξα-πλωμένος στο κατάστρωμα. Ακίνητος μεσ’ τους κρότους που ολο- ένα ξεμακραίνουν, χάνονται στη ταραγμένη νύχτα Και βλέπει πάλι τη σημαία το σπαθάκι κι’ αυτόν εκεί στη πλώρη να χτυπάει. Ο ανθυποπλοίαρχος Ε. έσκυψε απάνω του: «Γιάννη!» φώναξε. Ο ξα-πλωμένος με μια ύστατη προσπάθεια ανασηκώνεται και με φωνή δυνατή σαν να μην ήταν ετοιμοθάνατος: «Ζήτω ο ΤΡΙΤΩΝ…Ζήτω η Ελλάς…» κι’ άφησε την τελευταία του πνοή εκεί στην πλώρη. Κερατάδες μούγκρισε ο ανθυποπλοίαρχος. Πήρε το πολυβόλο του νεκρού κι’άρχισε να ρίχνει πάνω στο πε-ριπολικό. Νέος εμβολισμός νέο τράνταγμα βροχή οι σφαίρες πάνω στο κατάστρωμα. Ο ύπαρχος είχε μείνει τελευταίος μέσα, μαζί με τα απόρρητα έγγραφα του σκάφους, παίρνει ένα πιστόλι φοράει το σωσίβιο αποφασισμένος να μην παραδοθεί, πέφτει στη θάλασσα όπου αφήνει να πάνε στον πάτο όλα τα απόρρητα και αρχίζει να κολυμπάει για να βγει στην κοντινή στεριά που κατά τους υπολογισμούς απείχε δυο μίλλια. Γύρω ανάμεσα στους κρότους από τις σφαίρες ακούγονται οι φω-νές των πληγωμένων που οι περισσότεροι βουλιάζουν καθώς αργοπνίγονται. «Βοήθεια…βοήθεια!» Ο ύπαρχος ανοίγεται κατά τη φωνή. Ένας δίοπος πληγωμένος, του αφήνει το σωσίβιο. Ο κελευστής από κει, με κομμένο από μια ριπή το πόδι άρχισε να βουλιάζει. «Θα σώσω το ναύτη μου», σκέφτεται «κι ας πιαστώ αιχμάλωτος», τον πιάνει απ’ το κεφάλι κι’ αρχίζει να τον ρυμουλκεί για τη γερμανική βάρκα

που’ χε ρίξει το περιπολικό να μαζέψει όσους απομείναν. Αρκετοί όμως ήταν αυτοί που επωφελούμενοι απ’ το σκοτάδι το έσκαγαν κολυμπώντας για την κοντινή στεριά της Εύβοιας. Η μάχη τέλειω-σε. Κάθε αντίσταση από το υποβρύχιο έπαψε. Όσοι δεν ήταν νε-κροί βρέθηκαν με τα τραντάγματα των εμβολισμών στη θάλασσα, άλλοι πλησίαζαν κολυμπώντας τη γερμανική βάρκα κι’ άλλοι ανέβαιναν για τελευταία φορά πάνω στον ΤΡΙΤΩΝΑ.Δυο Γερμανοί ναύτες οπλισμένοι σαν αστακοί πήδηξαν στο κατά-στρωμα κι’ έτρεξαν στον πυργίσκο. Το πυκνό χλώριο δεν τούς άφη- σε να μπουν μέσα. Γύρευαν έγγραφα. Αυτά όμως είχαν προ πολλού καταβυθιστεί στο πάτο του Ευβοϊκού. Δεν θα μάθαιναν τίποτα από τον ΤΡΙΤΩΝΑ.Μέσα στον πυργίσκο, που τρυπημένος από βλήματα ολόγυρα έχασκε στην νύχτα, τρία σώματα με τα όπλα στα χέρια, βαριά χτυπημένοι ετοιμάζονταν για το στερνό τους με τον ΤΡΙΤΩΝΑ τα-ξίδι. Ο ανθυποπλοίαρχος Λ. που πέθαινε έβλεπε σαν όνειρο ένα κομμάτι ασημοφώτιστου ουρανού κι’ αστραπές πύρινες φώτιζαν το μυαλό του. Η Ελλάς….Η θεωρία του υπάρχου για τον Οδυσσέα. Κι’ ο ουρανός φωτίστηκε μισός μαύρος, μισός γαλάζιος…Χανό- ταν σε βάθη η σκέψη του κι’ αυτός μαζί με τον ΤΡΙΤΩΝΑ ετοιμα-ζόταν να την ακολουθήσει... Πολεμάνε, πολεμάνε μουρμούρισε...Είναι κι’ ο Οδυσσέας μαζί... Κι’ ο Ποσειδώνας... ΤΡΙΤΩΝ το παιδί του πάει λαβωμένο να τον βρει... Θα νικήσουμε... Νίκη... Νίκη, βγήκε βραχνή στερνή κραυγή μέσα απ’ το λαρύγγι του... Νίκη... άκουσε κι’ ο κυβερνήτης μέσα από τη Γερμανική βάρκα... Νίκη άκουσαν κι’ οι άλλοι γύρω. Νίκη για τελευταία φορά ακούστηκε κι ο ΤΡΙΤΩΝ με την κραυγή βγαλμένη μέσα από τα σπλάχνα του τουμπάρισε κι’ άρχισε τη γρήγορη τελευταία του κατάδυση...Η θάλασσα γύρω, τριγύρω και πιο πέρα μπουνατσάριζε. Τα κύματα κατακάθισαν γίνονται απαλό χάδι. Οι θεοί της θάλασσας άνοιγαν την αγκαλιά τους για να δεχτούν το χτυπημένο παιδί τους... Νίκη στη θάλασσα... Νίκη για την Ελλάδα..εκείνο το βράδυ... Νίκη στο Αιγαίο... Και καθώς το τελευταίο σίδερο της δεξιά μπάντας του σκάφους σκεπάστηκε από το κύμα... Ζήτω ο ΤΡΙΤΩΝ ακουστήκαν φωνές, γύρω, μέσα απ’ τη βάρκα και πιο μακριά απ’ τη θάλασσα. Ο κυβερνήτης με την ανάστροφη του χεριού του σκούπισε ένα δάκρυ… Ο Γερμανός υποπλοίαρχος Κleiner από τη γέφυρα του πε-ριπολικού χαιρέτισε στρατιωτικά το υποβρύχιο που βυθιζόταν.

****************Στο καρέ του γερμανικού 2102 που με τριάντα αιχμαλώτους έπλεε χτυπημένο κι’ αυτό για τον Πειραιά, ο Γερμανός συγχαίρει τον Έλληνα: « Η στάσις σας ήταν ηρωική κύριε πλωτάρχα, μας κάνατε μεγάλη ζημιά με τη βύθιση του πετρελαιοφόρου που τορπιλίσατε, αυτό όμως που ακόμα δεν καταλαβαίνω είναι με τι πυροβολούσαν απ’ τη γέφυρα του υποβρυχίου στην αρχή μόλις αναδυθήκατε;Ο Έλληνας κυβερνήτης χαμογέλασε: «Εγώ κύριε κυβερνήτα με το περίστροφό μου.»«Με το πιστόλι και γιατί; Τι μπορούσε να κάνει το πιστόλι στο πλοίο μου;»«Τίποτα», απάντησε περήφανα ο Έλληνας, «ή σχεδόν τίποτα κύριε κυβερνήτα αλλά όταν πολεμάμε, πολεμάμε με ό,τι έχουμε στη διαθεσή μας. Εξ άλλου ο ύπαρχος μου από δω, χαμογελώντας στον υποπλοίαρχο, έχει μια σχετική θεωρία περί του πως πρέπει να πολεμάει κανείς.»Κι’ ο Γερμανός ανθυποπλοίαρχος Jung, ύπαρχος του 2102 ακού-γοντας αυτά τα λόγια ένιωσε άλλη μια φορά ότι ποτέ του δεν θα μπορέσει να καταλάβει τους Έλληνες.

****************

Τ Ε Λ Ο Σ


Ιστορικό Φωτογραφικό Λεύκωμα Σχολής Ναυτοπαίδων - ΣΔΥΝ - ΣΜΥΝ 1946 - 2000

Ελευθέριος Σφακτός Έκδοση: Γενικό Επιτελείο ΝαυτικούΑθήνα 2007

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μου-σείου έγινε η παρουσίαση του Ιστο- ρικού φωτογραφικού Λευκώματος

της Σχολής Ναυτοπαίδων το οποίο συνέ- γραψε ο κ. Ελευθέριος Σφακτός, Επικε- λευστής Τηλεγραφητής του Π.Ν. εν απο- στρατεία. Όλο το μόνιμο Πολεμικό Ναυ- τικό ήταν εκεί. Εν ενεργεία και εν απο- στρατεία, προερχόμενο είτε από τη ΣΝΔ, είτε από τη Σχολή του Πόρου με το όποιο όνομά της.Ο κ. Σφακτός, ο οποίος είναι και Πρόε- δρος του Συνδέσμου Αποφοίτων ΣΜΥΝ, είχε διοργανώσει μίαν άριστη παρου- σίαση με εμφάνιση αρκετών από τις φω- τογραφίες που περιέχει το λεύκωμα μέ-

σω Power Point από ηλεκτρονικό υπο-λογιστή.Ξανακούσαμε όλοι μας συγκινημένοι τον αρχαιότερο επιζώντα Διοικητή της Σχολής Ναυτοπαίδων Αντιναύαρχο ε.α. κ. Θ. Μα- λωλόπουλο να θυμίζει στιγμές δόξας του Ναυτικού και να τονίζει τη μεγάλη αλήθεια πως οι Υπαξιωματικοί του Π.Ν. αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του σώματος. Αφοσιωμέ-να στο καθήκον, τεχνικά καταρτισμένα και έμπειρα στελέχη είναι εκείνα που με τις γνώσεις τους κρατούν και συντηρούν τα πολύπλοκα συστήματα των σύγχρονων πλοίων του Π.Ν. και τα διατηρούν πάντα σε ετοιμότητα. Είναι αναμφίβολο πως το Ναυτικό στηρίζε-

ται στους δύο πυλώνες που το κράτησαν όρθιο και υπερήφανο κατά την διάρκεια της ιστορίας του. Είναι το μόνιμο προσω- πικό του. Είναι οι απόφοιτοι της ΣΝΔ και της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών.Το λεύκωμα περιέχει μια περιγραφή των παλαιών εγκαταστάσεων της Σχολής Ναυ- τοπαίδων και πως σταδιακά εξελίχθηκαν σε σύγχρονα εκπαιδευτήρια, με οργανω- μένα εργαστήρια και εποπτικά μέσα διδασκαλίας, ευπρεπείς θαλάμους δια- βίωσης, εστιατόρια, αθλητικές εγκαταστά- σεις και γενικά όλες τις ευκολίες που είναι απαραίτητες για σημερινούς έφηβους να αναπτυχθούν σωματικά και πνευματικά.Ένας μεγάλος αριθμός θεμάτων που ανα- φέρονται στην καθημερινότητα των Ναυ- τοπαίδων παρουσιάζονται στο λεύκωμα. Συνοδεύονται από πληθωρικό φωτογρα-φικό υλικό και συνάμα το αυτοσαρκαστικό χιούμορ, που μας γυρίζει πίσω στα μαθητι-κά μας χρόνια στις σχολές που ζήσαμε όλοι μας.Οι αναμνήσεις μας κάνανε να γελάσουμε, ενώ παράλληλα αναλογιζόμαστε με λίγη πίκρα το πέρασμα του χρόνου, πως ζωγρα-φίστηκε πάνω στα πρόσωπα συναδέλφων που τους βλέπουμε παιδιά στις φωτο- γραφίες και τους συγκρίναμε εκεί, δίπλα μας, στα καθίσματα του αμφιθεάτρου.Η βραδιά εξελίχθηκε πολύ ωραία. Ευχη-θήκαμε στον κ. Σφακτό κι άλλες τέτοιες επιτυχίες. Φύγαμε παίρνοντας μαζί μας τις αναμνήσεις μιας ζωής, χαρούμενοι που μπορούμε και τις μοιραζόμαστε με αγα-πητούς συναδέλφους.

Ιωάννης ΠαλούμπηςΑπό την παρουσίαση του βιβλίου. Ο συγγραφέας υπογράφει το λέυκωμα στους αναγνώστες.

Ο συγγραφέας του λευκώματος με τον Αρχηγό του ΓΕΝ, Αντιναύαρχο Π.Ν. κ. Δημήτριο Γούση


Η ζωή, οι παραδόσεις, τα ήθη κι έθιμα του χωριού μου

Γιώργου Χρ. Γιαννακόπουλου Εκδόσεις: ΒιβλιοπανόραμαΑθήνα 2007

Ευχόμαστε στον φίλο καλή επιτυχία στη νέα του έκδοση και καλή συνέχεια στο σημαντικό έργο του.

Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη

Mε πραγματική συγκίνηση λάβαμε το βιβλίο του φίλου και παλιού συμμαθητή Γεώργιου Γιαννακό-

πουλου (Μπαρούνη) που παρουσιάζει την καταγραφή των όμορφων εθίμων και παραδόσεων του χωριού του, της Κάτω Λουκαβίτσας της Ηλείας. Κατά τραγική συγκυρία ήταν οι μέρες που οι καταστρο-φικές πυρκαγιές κατέκαιγαν την Πελοπόν-νησο και την ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Ηλεία.Το βιβλίο αποτελεί μια ευχάριστη και ψυ- χαγωγική αναδρομή σε παλαιές, όμορφες εποχές, όχι όμως ξεχασμένες, που οι το- πικές κοινωνίες χωρίς δυνατότητες εύκο-λης επικοινωνίας, ανέπτυσσαν τα δικά τους έθιμα που αντανακλούσαν τις τοπικές αντιλήψεις για θέματα θρησκευτικά, κοι-νωνικά, ζωής και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων.Δεν είναι η πρώτη φορά που μας ξαφνιά- ζει ευχάριστα εκδοτικά ο κύριος Γιαννα- κόπουλος με την εκδοτική του δραστη-ριότητα. Το τωρινό βιβλίο του με λαο- γραφικό ενδιαφέρον είναι το τρίτο. Έχουν προηγηθεί οι εξαιρετικά ενδιαφέρου-σες

εκδόσεις του «Εύθυμα και σοβαρά του χωριού μου» και «Γενί Τζαμί η μεγάλη εμποροζωοπανήγυρις», ενώ μαθαίνουμε ότι βρίσκονται υπό έκδοση τα «Μοιρο- λόγια» και η «Μεταφορά του παραδο-σιακού στίχου από τόπο σε τόπο». Ο συγ- γραφέας εκφράζει το ενδιαφέρον του για την διάσωση της παράδοσής μας πραγμα- τοποιώντας έρευνες σ’ όλη την Ελλάδα.Αξίζει να αναφερθεί ότι ο κ. Γιαννακόπου-λος έχει διαπρέψει στην βυζαντινή μου- σική. Ενδεικτικά αναφέρουμε από το μεγάλο βιογραφικό του ότι απόκτησε Δί-πλωμα Βυζαντινής Μουσικής με Αριστείο από το Αττικό Ωδείο, δίδαξε σε πολλά Ωδεία και Μουσικές Σχολές αλλά και σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρημάτισε βασικό στέλεχος σε πολλά χορωδιακά σχήματα των Αθηνών, έχει παρουσιάσει πολλές τηλεοπτικές και ρα- διοφωνικές εκπομπές σχετικά με το δη-μοτικό τραγούδι, έχει συνεργαστεί και με τον Ρ/Σ S.B.S. της Μελβούρνης και Ρ/Σ 88,7 της Βοστώνης, ενώ το 1992 ίδρυσε τον σύλλογο «Θεματοφύλακες της Παράδοσης».

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ - ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Γνωρίζουμε στα αγαπητά μας μέλη και τους φίλους αναγνώστες μας ότι και φέτος στις αίθουσες του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος θα διοργανωθεί

Χριστουγεννιάτικη Αγορά.

Τα εγκαίνια θα γίνουν το Σάββατο 1/12/2007 και ώρα 11:30 π.μ.

Σας παρακαλούμε να στηρίξετε και φέτος την προ-σπάθεια μας προσφέροντας δώρα για την διάθεσή τους στην Χριστουγεννιάτικη Αγορά μας.

Για οποιαδήποτε πληροφορία επικοινωνήστε με τις κες Μαρία Σερέτη και Πηνελόπη Βουγιουκλάκη στα τηλέφωνα και κατά τις ώρες λειτουργίας του Μου- σείου.


archaeological underwater research, protection and evaluation in Sicily”.

Κύριον Ευστάθιο Μπάτη: «Ναυτιλίας Ανάβασις. Γεγονότα και Πρόσωπα της μεγάλης εξόρμησις (1950-1970).

Γενικό Επιτελείο Ναυτικού: Μνημόνιο Οικονομικών - Συ-νταξιοδοτικών Θεμάτων Στρατιωτικού Προσωπικού Πολεμικού Ναυτικού. Κλάδος Ε΄, 2007.

Μετοχικό Ταμείο Ναυτικού: Ενημερωτικό φυλλάδιο Μετο-χικού Ταμείου Ναυτικού και Ειδικών Λογαριασμών αυτού (ΤΑΝ-ΤΠΝ-ΕΚΟΕΜΝ-ΕΛΧΑΟΙΑ-ΕΛΧΑΟΣ).

Κύριον Γ. Μωραΐτη: «Ο τορπιλλισμός του φορτηγού Ατμό-πλοιου «ΒΟΡΙΣ» εκδόσεις Τζέϊ & Τζέϊ Ελλάς, του κ. Μωραίτη.

Εκδόσεις Ροδολίβος: Τρία Ημερολόγια για το προσεχές έτος 2008, με θέμα: «Ελληνικά Πολεμικά Πλοία».

Κύριον Γκερέκο Ιωάννη: «Μήτηρ Υπάρχουσα Της Ζωής: Θεομητορικές Εικόνες από την Τήνο» του κ. Ι.Γκερέκου.

Κύριον Πέτρο Αγγελάκο - Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος»: 1. «Εθνική Πινακοθήκη 100 χρόνια: Tέσσερις αιώνες Ελληνικής Ζωγραφικής», επιμέλεια Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.2. «Βασιλείς των Ωκεανών: Ναυπηγήσεις των Ελλήνων 1957-1960» του Γεωργίου Μ. Φουστάνου.

Κύριον Κωνσταντίνο Καταγά: «Ομηρικά Ναυτικά Θέματα» του κ. Καταγά.

Prof. Sebastiano Tusa: “New perspectives in the fields of

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους:

ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ:1. SHIPPING (ôåý÷ïò 432)

2. ÍÁÕÔÉÊÇ ÅËËÁÓ (ôåý÷ç 886, 887)

3. ËÉÌÁÍÉ (ôåý÷ïò 173)

4. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÉÓÔÏÑÉÁ (ôåý÷ç 131, 132)

5. ÅÈÍÉÊÅÓ ÅÐÁËÎÅÉÓ (ôåý÷ïò 77)

6. ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÁ & ÍÁÕÔÉËÉÁÊÁ ÍÅÁ (ôåý÷ç 1043, 1044)

7. NATIONAL GEOGRAPHIC - ÁããëéêÞ Ýêäïóç (vol. 211, áñ. 6, 1)

8. ËÉÌÅÍÉÊÁ ×ÑÏÍÉÊÁ (ôåý÷ïò 70)

9. ÓÐÅÔÓÉÙÔÉÊÇ Ç×Ù (ôåý÷ïò 100)

10. ÐÅÉÑÁÚÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ (ôåý÷ïò 50)

11. ÍÅÁ ÕÄÑÁÚÊÇ ÐÍÏÇ (ôåý÷ç 78)

12. ÉÓÔÉÏÐËÏÚÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ (ôåý÷ïò 71)

13. ÍÁÕÔÉÊÁ ×ÑÏÍÉÁ (ôåý÷ç 102)

14. ÅËÍÁÂÉ (ôåý÷ç 403, 404)

15. ×ÁÔÆÇÊÕÑÉÁÊÅÉÏ ÉÄÑÕÌÁ ÐÁÉÄÉÊÇÓ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ (ôåý÷. 32)

16. OUTPUT (ôåý÷ïò 11)

17. ÁÌÕÍÔÉÊÁ ÈÅÌÁÔÁ (ôåý÷ç 250)

18. ÔÏËÌÙÍ (ôåý÷ïò 22)

19. ÐËÏÉÁÑ×ÉÊÇ Ç×Ù (ôåý÷ç 393)

20. ÍÅÁ ÔÏÕ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ÔÇÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÓÕËËÏÃÇÓ ÍÏÌÐÅË

(ôåý÷ç 6, 7)

24. ÉÐÐÉÊÏ ÔÅÈÙÑÁÊÉÓÌÅÍÁ (ôåý÷ç 52)

22. SIGNALS (ôåý÷ïò 80)

23. ÔÁ ÍÅÁ ÔÏÕ ÅËËÇÍÉÊÏÕ ÊÏÓÌÏÕ (ôåý÷oò 30)

24. ÔÁ ÍÅÁ ÔÙÍ ÁÐÏÖÏÉÔÙÍ

ÔÇÓ ÉÙÍÉÄÅÉÏÕ Ó×ÏËÇÓ ÐÅÉÑÁÉÁ (öõë. 135)

25. ÏÉ ÖÉËÏÉ ÔÏÕ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ÃÏÕËÁÍÄÑÇ (ôåý÷oò 88)

26. ÈÁËÁÓÓÉÍÏÉ ÁÐÏÇ×ÏÉ (ôåý÷oò 79)

27. ÅËËÇÍÉÊÇ ÄÉÅÈÍÇÓ ÃËÙÓÓÁ (ôåý÷oò 67)

28. ÍÁÕÔÉÊÇ ÉÓÔÏÑÉÁ (ôåý÷ïò 11)

29. ÁÅËËÙ (ôåý÷ïò 23)

30. ÁÌÕÍÔÉÊÏÉ ÖÁÊÅËËÏÉ (ôåý÷ç 1-5)

ÅÖÇÌÅÑÉÄÅÓ:1. ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÇ ÍÁÕÔÉËÉÁÊÇ (öýëëá 132, 133)

2. ÊÁÓÔÅËËÁ (öýëëï 130)

3. Ç ÖËÏÃÁ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ (öýëëï 27, 28)

4. ÔÁ ÍÅÁ ÔÏÕ ÂÑÏÍÔÁÄÏÕ (öýëëá 1023, 1024)

5. ÊÕÊËÁÄÉÊÏÍ ÖÙÓ (öýëëá 663)

6. Ï ÅÐÉÂÁÔÇÓ ÔÇÓ ÁÉÃÉÍÁÓ (öýëëá 33, 34)

7. Ç×Ù ÔÇÓ ÐÅÓÌÅÍ (öýëëï 119)

8. ÔÕÐÏÓÐÏÑ (öýëëï 120)

9. Ç ÖÙÍÇ ÔÏÕ ÓÕÍÄÅÓÌÏÕ ÁÐÏÓÔÑÁÔÙÍ

ÁÎÉÙÌ. ÓÔÑÁÔÏÕ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ ÈÑÁÊÇÓ (öýëëï 54)

10. Ç ÖÙÍÇ ÔÏÕ ÄÇÌ. Ó×ÏËÅÉÏÕ

ÉÅÑÁÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÅÙÓ ÐÅÉÑÁÉÙÓ (öýëëï 27)

11. Ç ÖÙÍÇ ÔÙÍ ÐÅÉÑÁÉÙÔÙÍ (öýëëï 25-33)

12. ÁÍÁÔÏËÉÊÁ ÐÑÏÁÓÔÉÁ (öýëëá 70, 71)

13. ÔÁ ÍÅÁ ÔÇÓ ÉÈÁÊÇÓ (öýëëá 61)

14. ÔÁ ÍÅÁ ÔÏÕ ÓÁÓÌÕÍ (ôåý÷ïò 92)

15. ÄÉÊÇÃÏÑÉÊÇ ÅÐÉÊÁÉÑÏÔÇÔÁ (öýëëï 90)

Περιοδικά και έντυπα που εστάλησαν στο Ν.Μ.Ε.:

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ

ΔΙΟΡΘΩΣΗ

Στο περασμένο τεύχος (59) του «Περίπλου», στην στήλη «Λογοτεχνία και Θάλασσα - βιβλιοκριτικές», σε παρουσίαση του βιβλίου του κ. Φιλίππου αναγράφηκε το όνομα του συγγραφέα με δύο «λ» και όχι με δύο «π», όπως γράφεται σωστά. Ζητάμε συγνώμη για το σοβαρό λάθος.


Αποκτήστετη συλλεκτική και πολυτελή έκδοση

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912 - 13Ο Ναυτικός Αγώνας

Λόγω εξαντλήσεως επανεκδόθηκε με την ευγενική χορηγίατου Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας

Το Ιστορικό Λεύκωμα «Βαλκανικοί Πόλεμοι. Ο Ναυτικός Αγώνας 1912-1913» έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος διατίθεται στην τιμή των 70€, εκτός του χώρου του Μουσείου στα εξής βιβλιοπωλεία:

ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Γ. Σωτηρόπουλος, «Η φωλιά του βιβλίου», Κολοκοτρώνη 90, Πειραιάς • Χ. & Μ. Τσαμαντάκη, Καραόλη & Δημητρίου 43, Πειραιάς ΑΘΗΝΑ: Χρ. Ψιακή & Σία, Ιπποκράτους 112, Αθήνα • Παπασωτηρίου, Στουρνάρη 35 & Τζωρτζ, τηλ.: 210 33 23 300 • ΙΑΝΟΣ, Σταδίου 24, τηλ.: 210 32 17 917 • ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΙΑΝΟΣ, Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη • Προμηθεύς, Βύρωνος 4, Θεσσαλονίκη • Ε. & Γ. Μπαρμπουδάκης, Αριστοτέλους 4, Θεσσαλονίκη • ΣΥΡΟΣ: Ν. Κανακάρης, Σταματίου Πρωίου, Σύρος

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Παρακαλούνται τα μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλά-δος να συμβάλλουν στην λει- τουργία του Μουσείου τις Κυ- ριακές προσφέροντας τις υπη-ρεσίες τους για 1 (μία) Κυριακή το χρόνο από 9:00 έως 16:00.

Όπως γνωρίζετε, το Μουσείο λειτουργεί με λιγοστό προσωπι- κό και αποδεικνύεται δύσκολο να ανοίγει τις Κυριακές.

Με την συμβολή και τον εθελο- ντισμό των μελών μας μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Πα- ρακαλούνται οι ενδιαφερόμενοι να επικοινωνήσουν με την γραμ-ματεία του Μουσείου.

Ευχαριστούμε πολύ για την συμπαράσταση.

ΝΕΑ ΜΕΛΗΑννουσάκης Ιωάννης Τραπεζικός ΥπάλληλοςΑξαρλής Ιωάννης Ελεύθερος ΕπαγγελματίαςΑρτεμάκης Γεώργιος Τοπογράφος ΜηχανικόςΒαγιάκης Ιάκωβος Γυμνασιάρχης-ΜαθηματικόςΔεληνιαδάκης Χαράλαμπος Τραπεζικός ΥπάλληλοςΚαβουρίδης Χρήστος Πολιτικός ΜηχανικόςΚάρλες Αναστάσιος ΟικονομολόγοςΚοτσιφάκης Μιχαήλ ΕπιχειρηματίαςΚοτσώνης Εμμανουήλ ΔικηγόροςΛεμονίδης Αλέξανδρος ΝαυτιλιακάΜοσκιού Νικόλαος ΔικηγόροςΜυρρίλας Ιωάννης ΈμποροςΜωϋσίδης Παύλος Ιδ. Υπάλληλος - ΜοντελλιστήςΝικολακόπουλος Παναγιώτης ΚοσμηματοπώληςΝίκου Αντώνιος Συν/χος ΝΑΤΠαχσόγλου Σταυρούλα ΟικιακάΠετρόπουλος Ιωάννης Ηθοποιός - ΤραγουδιστήςΣκιαδαρέσης Μάριος ΈμποροςΣταύρου Ειρήνη ΈμποροςΣταύρου Θεόδωρος ΈμποροςΣταύρου Ιωάννα ΦοιτήτριαΨαλλιδάκος Χαράλαμπος Αξιωματικός Π.Ν.

Α Ν Α Κ Ο Ι Ν Ω Σ ΗΤο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος καλεί τα μέλη και φίλους του Μου- σείου καθώς και τους αναγνώστες του «Περίπλου» να προσφέρουν βι-βλία για τον εμπλουτισμό των σχολικών βιβλιοθηκών των πυρόπληκτων περιοχών της χώρας μας. Με την αγάπη, συνεργασία και στήριξη όλων μας θα επουλωθούν οι πλη-γές των μικρών παιδικών ψυχών. Παράλληλα οι προσπάθειές μας θα πρέ-πει εξυπηρετήσουν το δικαίωμά τους για εκπαίδευση, δίχως να επιτραπεί στην καταστροφή να οδηγήσει σε κάποιο κενό στην μόρφωσή τους.

ΠΑΡΑΤΗΡHΣΕΙΣ/ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ στο άρθρο του κυρίου Γιαγκάκη, «Οι Ελληνικοί Υδρογονάνθρακες σε νησαίες, παράκτιες και υποθαλάσσιες περιοχές και η διασφάλιση των συναφών διακαιωμάτων μας.», τεύχος 59ο.1. Δεν έχει γραφεί ότι πρόκειται για αναδημοσίευση από το περιοδικό του ελληνισμού «ΑΕΡΟΠΟΣ», τεύχος 66/ Μάρτιος-Απρίλιος 2006. 2. σελίδα 46, 1η στήλη, 2η παράγραφος, να συμπληρωθεί ο αριθμός με την επισήμανση: ...το 1/3 της περί Αδριατικής λεκάνης, θα μπορούσε να περικλείει ποσότητες της τάξεως των 2 δισεκ. βαρελιών πετρελαίου,... 3. σελίδα 46, 2η στήλη, 2η παράγραφος: ...έχουν συνολικό μήκος 773χλμ. περίπου (το 55% αυτών κατέχεται από την Τουρκία και το 10% αντιστοιχεί στις Βρετανικές Βάσεις). 4. σελίδα 46, 2η στήλη, 3η παράγραφος: ...Προσφάτως (2005) προέβη σε σχετικές με την οριοθέτηση ενέργειες προς το Ισραήλ και τον Λίβανο. 5. σελίδα 47, 2η στήλη, τελευταία πρόταση πριν από τις Σημειώσεις: ...δίνουν άλλες διαστάσεις στο φάσμα αναπτύξεως του Ελληνισμού. Όμως,οι διόλου αμελητέες αυτές θαλάσσιες/υποθαλάσσιες ζώνες επιβάλλουν τη συνεχή εγρήγορσή του για την προάσπισή τους, όπως και άλλοτε έχει τονισθεί. 6. σελίδα 47, 3η στήλη, σημείωση (3): ...των σεισμικών κυμάτων από μικροσεισμούς (0,1-2 R ) 7. σελίδα 48, 1η στήλη, προτελευταία παράγραφος: Αντιθέτως, η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) συνεπάγεται την υιοθέτηση της με ρητή διακήρυξη εκ μέρους του παράκτιου κράτους. 8. σελίδα 48, 1η στήλη, τελευταία παράγραφος: Βλ. (α) για εκτενέστερη ανάλυση.... 9. σελίδα 48, 2η στήλη, στην αρχή: και «Το νομικό καθεστώς των «Βραχονησίδων» και «Βράχων» των Ελληνικών θαλασσών» (1992). 10. σελίδα 48, 2η στήλη, στο ΜΝΗΜΟΝΙΟ, στο 1.:...ότι, κατά τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, το ¼ των μη ανακαλυφθέντων κοιτασμάτων πετρελαίου... 11. σελίδα 48, 2η στήλη, στο ΜΝΗΜΟΝΙΟ, στο 6:...οι κάτοικοί της καταναλώνουν ετησίως, κατά μέσο όρο, λιγότερο από τις μισές μονάδες ηλεκτρικής ενεργείας που καταναλώνουν οι κάτοικοι της Κίνας.

ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΩΡΕΕΣΠροσέφεραν για την ενίσχυση του Μουσείου:Υπουργείο Πολιτισμού € 10.000

Γενικό Επιτελείο Ναυτικού € 11.500

Η εταιρεία Golden Destiny S.A. Shipbrokers επ’ ευκαιρία της συμπληρώσεως 13 ετών από της ιδρύσεως της, αποφάσισε και επέλεξε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στα πλαίσια των χορηγιών και προσέφερε 1000 ευρώ για την ενίσχυση των σκοπών του.

Η Βουλή των Ελλήνων προσέφερε 10.000 ευρώ για την κάλυψη των δαπανών της μερικής συντήρησης των πολύτιμων εκθεμάτων του Μουσείου.

Ο κύριος Άγγελος Μαρούλης προσέφερε 60 ευρώ για την ενίσχυση του Μουσείου.

Ημερολόγιο Μουσείου


ΔΩΡΕA ΜΑΡΓΑΡΗTον Ιούλιο επισκέφθηκε το Μουσείο ο κ. Βασίλειος Μάργαρης, εγγονός του Πλω-τάρχη Τορπιλομηχανικού Γεωργίου Μαρκογιάννη και μαζί με τις εξαδέλφες του, κυρίες Πηνελόπη Μαρκογιάννη Λαμπαδίτη και Μαρία Μαρκογιάννη Πλέσσα δώρισαν στο Μουσείο προσωπικά αντικείμενα του παππού τους. Συγκεκριμένα, προσέφεραν ζεύγος επωμίδων σε ξύλινη θήκη, ένα καπέλλο, διακριτικά στολής (σειρήτια), διακριτικό καπέλλου και μία φωτογραφία του. Τους ευχαριστούμε θερμά καθώς κάθε δωρεά αποτελεί σημαντική συμβολή στον εμπλουτισμό των Συλλογών του Μουσείου μας.

Ο κ. Γεώργιος Στρίγκος, εγγονός του πρώτου Προέδρου και εκ των ιδρυτικών στελεχών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, δώρησε στην πινακοθήκη του Μουσείου μια ελαιογραφία του παππού του. Ο εξαιρετικός πίνακας είναι έργο του Γιάννη Σκαρλάτου (Ίμβρος 1907 - Δαμα- σκός 1956). Ο σημαντικός ζωγράφος σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1924-1930) κοντά στους Ν. Λύ- τρα, Σπ. Βικάτο, Δ. Γερανιώτη, Γ. Ιακωβί-δη. Τα περισσότερα έργα του αποτελούν προσωπογραφίες που ακολουθούν τον ακαδημαϊκό υπαιθρισμό του Ιακωβίδη με

μεγάλη τελειότητα. Φιλοτέχνησε πορτραί- τα πολλών προσωπικοτήτων της Ανατολής. Αποτελεί μεγάλη τιμή στο Ναυτικό Μου- σείο της Ελλάδος να εκθέτει στην πινακο-θήκη του το πορτραίτο του ιδρυτικού του μέλους από ένα τόσο σπουδαίο ζωγράφο.Ο Γεώργιος Στρίγκος ήταν έμπορος, τρα-πεζίτης, ναυλομεσίτης ενώ ήταν από τους ιδρυτές του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, του οποίου επί-σης χρημάτισε πρόεδρος. Ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική και εκλέχτηκε βουλευτής το 1926, γερουσιαστής επιμε-λητηρίων το 1928 ενώ είχε διατελέσει και δημοτικός σύμβουλος Πειραιά.

ΔΩΡΕA ΡΑΠΤΑΚΗΟ Ελληνοαμερικανός Γερουσιαστής κος Λεωνίδας Ραπτάκης, ο οποίος είναι φίλος και υποστηρικτής του έργου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, δώρησε μία σπάνια λαϊκή λιθογραφία, με την απεικόνιση του ελληνικού στόλου της εποχής των Βαλκανικών Πολέμων να καταναυμαχεί τον Οθωμανικό. Η εν λόγω λιθογραφία είναι οικογενειακό κειμήλιο του κυρίου Ραπτάκη, το οποίο ανακάλυψε στο προγονικό του σπίτι στο νησί της Άνδρου και ως εκτούτου έχει και ιδιαίτερη συναισθηματική αξία για εκείνον. Η απόφασή του να την εμπιστευθείτε στο Μουσείο μας τιμά ιδιαίτερα.Η λιθογραφία έχει ήδη καταχωρηθεί στον κατάλογο των αντικειμένων του Ναυτικού Μουσείου με αριθμό ευρετηρίου 2.583. Θα φροντίσουμε να συντηρηθεί κατάλληλα από εξειδικευμένο συντηρητή, για να επουλωθούν τα σημάδια του χρόνου και εν συνεχεία θα τοποθετηθεί στην ανάλογη αίθουσα του εκθεσιακού μας χώρου.Τον ευχαριστούμε θερμά για την εξαιρετική δωρεά του, η οποία θα αποτελέσει πολύτιμο συμπλήρωμα των συλλογών μας.

ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚH ΔΩΡΕA στην Πινακοθήκη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

ΙΩΣΗΦ ΝΤΕΜΙΡΗΣ

Ο Ντεμίρης γεννήθηκε στην Πάτρα το 1945. Σπούδασε σχέδιο και αργό- τερα έλαβε μαθήματα ζωγραφικής από μεγάλους Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο Απόστολος Γεραλής. Σήμερα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς θαλασσογράφους της Ελλάδος, συναντάμε τα έργα του σε πολλές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, ελληνικές και ξένες, στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, όπως και σε Πινακοθήκες των Πατρών, Κα- λαμάτας, Θεσσαλονίκης και πολλές διοικητικές υπηρεσίες του Ελλη-νικού Πολεμικού Ναυτικού.

Tηλ.: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 4512277


Β Α Ρ ΟΦίλες και φίλοι.Θες λίγο η καλοκαιρινή άπνοια, θες η απραξία στο μέτωπο του Μουσεί- ου, δεν εύρισκα θέμα σχετικό με τη συνηθισμένη μου γκρίνια για τα Μουσειακά δρώμενα. Απ΄την άλλη μεριά η επικαιρότητα παρουσίαζε μια πληθώρα θεμάτων. Παράδειγμα οι εκλογές που έρχονται, (όταν θα κυκλοφορήσει το περιοδικό θα έχουν τελειώσει και θα ξέρουμε και τα αποτελέσματα), κάτι οι πρωτοφανείς πυρκαγιές με τις απίστευτα τρα-γικές συνέπειές τους και πολλά άλλα.Δεν ξέρω αν το «διαβόητο» πλέον βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού εντάσσεται στην επιτρεπόμενη αρθρογραφία του «Περίπλου», αν όχι θα μου κόψουν το άρθρο, πάντως αποφάσισα να γράψω δυο λόγια γι αυ-τό το ζήτημα που τόσα σχόλια έχει προκαλέσει και για το οποίο τόσες διαφορετικές και αντικρουόμενες απόψεις έχουν διατυπωθεί.Για να μην παρεξηγηθώ θα ήθελα να ξεκαθαρίσω απ΄την αρχή πως η γνώμη μου καμιά βαρύτητα δεν έχει, μιας και την Ιστορία πρέπει να την γράφουν Ιστορικοί και όχι βέβαια παντογνώστες δημοσιογρά- φοι στα τηλεπαράθυρα, ούτε φυσικά πολιτικοί ποικίλων αποχρώσεων, οι περισσότεροι των οποίων αδυνατούν έστω και να συζητήσουν, διότι ακόμη και στην “Καλημέρα” τους δίνουν πολιτική χροιά. Πολλώ μάλλον θα ήταν αδιανόητο να μπορεί να εκφράσει έγκυρη άποψη ένας απλός... σκάπουλος.Η τοποθέτησή μου ξεκινάει με βάση τη σκέψη πως δεν υπάρχουν λαοί στον κόσμο που να μην έχουν τους εθνικούς, θρησκευτικούς και ενδε-χομένως και άλλης κατηγορίας μύθους και θρύλους, με τους οποίους ζουν, πορεύονται και γαλουχούν τη νεολαία τους.Τα παιδιά σ΄όλο τον κόσμο μεγαλώνουν με κάποιες ιδεοληψίες που σκοπό έχουν να τους δημιουργήσουν πρότυπα, να τα προσαρμόσουν μέσα σε κοινωνικά αποδεκτά πλαίσια συμβίωσης με τους συνανθρώ-πους τους και βέβαια να τους διαμορφώσουν εθνική συνείδηση, ώστε να αντιληφθούν της θέση της πατρίδας τους, όσο μικρή κι αν είναι, μέ-σα στο διεθνές περιβάλλον.Τα παραδείγματα αυτής της αλήθειας είναι άπειρα στη διεθνή ιστο- ρία, που είναι γεμάτη από εθνικούς θρύλους λαών με υπεράνθρωπα ανδραγαθήματα, τα οποία συγχέονται με τα πραγματικά γεγονότα, με τρόπο που κανείς δεν είναι εύκολο να καταλάβει που τελειώνει η ιστορική ακρίβεια και που αρχίζει ο θρύλος.Δεν θα αναφερθώ σε συγκεκριμένους θρύλους άλλων λαών γιατί δεν θα μας έφθαναν τόμοι και τόμοι, θα πω όμως πως ακόμα και λαοί που δεν έχουν πίσω τους ιστορία παρά μόνο δύο, δυόμισι αιώνων, όπως ο Αμερικανικός λαός, φρόντισαν να μυθοποιήσουν ακόμα και ήρωες του Φαρ Ουέστ και να δημιουργήσουν θρύλους γύρω από υπαρκτά πρόσω-πα, τα οποία ενδεχομένως τίποτε θρυλικό δεν είχαν, με μοναδικό στό-χο να σφυρηλατήσουν μια εθνική συνείδηση την οποία θεωρούν ως συνεκτικό στοιχείο απαραίτητο για την ύπαρξή τους ως κράτος.Η Ελληνική παράδοση έχει κι αυτή αναπτύξει μια μυθολογία τεράστια σε έκταση που η αρχή της βασίζεται σε πραγματικά συμβάντα, τα οποία η λαϊκή φαντασία τα διόγκωσε, τα πλούτισε, τα τραγούδησε, τους έδωσε ένα πανέμορφο χρώμα και τα ΄καμε κτήμα και γνώση του λαού.Η κοινωνική αυτή διεργασία ήταν και εξακολουθεί κατά τη γνώμη μου να είναι, απαραίτητη για την γαλούχηση και ανάπτυξη μιας νεολαίας που πρέπει να αισθάνεται πως ανήκει κάπου, πως χρωστάει κι αυτή στο μέλλον, όπως της έδωσε το παρελθόν. Μιας νεολαίας με μπούσουλα και με έρμα, όπως λέμε στη ναυτική ορολογία, όχι ξεκάρφωτης, χωρίς αρχές, χωρίς υπευθυνότητα.Βέβαια σε επιστημονικά ιστορικά συνέδρια όπου συζητούνται συγκε- κριμένες ιστορικές περίοδοι θα πρέπει να ξεδιαλύνεται η αχλύς του θρύ- λου και τα γεγονότα να παρουσιάζονται ακριβή, με τις ιστορικές τους ερμηνείες και τις κοινωνικές τους προεκτάσεις.Είναι όμως αυτή η τυπολατρική ιστορική ακρίβεια αντικείμενο διδα- σκαλίας των παιδιών του Δημοτικού;;Δεν θα καταντήσει πιθανόν ανούσια η εξιστόρηση των ιστορικών γεγο- νότων και ως εκ τούτου ακατάλληλη για μικρά παιδιά, αν τους αφαιρέ- σεις το επίχρισμα που τους έδωσε η λαϊκή φαντασία;;Τι θα ωφελήσει αν μάθουν τα παιδιά πως ο Αθανάσιος Διάκος δεν τρα-γουδούσε το “Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει” όταν


ÃñÜöåé ï ÓêÜðïõëïò

τον σούβλιζαν και πολύ πιθανόν να είχε πεθάνει πολύ νωρίτερα στη διαδικασία του ανασκολοπισμού του;;Τι θα ωφελήσει και τα παιδιά και όλους μας, αν μάθουμε πως η έναρξη της Επανάστασης του ΄21 δεν ήταν στιγμιαία, του Ευαγγελισμού στην Αγία Λαύρα, αλλά μια μακρόχρονη διαδικασία με αρκετές αμφισβητή-σεις και οπισθοδρομήσεις, όπως άλλωστε είναι φυσικό να ήταν;;Πίστεψε αλήθεια κανένας πως ο αδελφός του Αισχύλου, ο Στρατηγός Κυναίγειρος, στον Μαραθώνα, κράτησε το Περσικό πλοίο με το ένα χέρι, όταν του το έκοψαν το ΄πιασε με το άλλο και τέλος με τα δόντια;;Ο Λεωνίδας είπε πραγματικά το “Μολών Λαβέ” στις Θερμοπύλες;; κι αν δεν το είπε ακριβώς έτσι, μειώνεται σε τίποτε το νόημα της υπέρτατης θυσίας του;;Ο Μεταξάς είπε αλήθεια “Όχι”;; ή “Alors c` est la guerre”;;Πέρα όμως από τις θρυλικές φράσεις ή ενδεχομένως και την μίξη των θρύλων με τα ιστορικά γεγονότα, δεν γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί θα πρέπει να διαγράψουμε ιστορικά συμβάντα, εάν ήσαν αρκούντως σκληρά, ή να τα περιγράψουμε με λιγότερο μελανά χρώματα. Δεν έχει κανένα νόημα ο «συνωστισμός» στην αποβάθρα της Σμύρνης, διότι δεν περιγράφει τι πραγματικά έγινε, ούτε μπορεί να αποδοθεί σε αβλεψία ή λεξιπενία των συγγραφέων. Είναι μια συνειδητή υποβάθμιση της τρα-γικότητας της κατάστασης για άγνωστους λόγους και αιτίες.Ιδιαίτερη τέλος μνεία θα ήθελα να κάνω στο περίφημο πια θέμα του «κρυφού σχολειού». Η αλήθεια είναι πως η διδασκαλία της Ελληνι- κής γλώσσας δεν ήταν απόλυτα απαγορευμένη στην Οθωμανική αυ- τοκρατορία. Η διδασκαλία όμως της εθνικής αυτογνωσίας, αυτή που συντήρησε άσβηστη τη σπίθα της εθνικής προσδοκίας για ελευθερία, αυτή ήταν απαγορευμένη και γινόταν κρυφά από τους φτωχούς παπάδες, με κίνδυνο αποκεφαλισμού τους. Ακόμη και την εποχή της Χούντας στη Νομική Αθηνών και σε άλλες Πανεπιστημιακές Σχολές γινόταν κρυφή διδασκαλία δημοκρατικής επίγνωσης εν είδει «κρυφού σχολειού».Τι νόημα έχει λοιπόν να ξεψαχνίσουμε τι ακριβώς ήταν το «κρυφό σχολειό»;; Όσο κι αν δεν αρέσει σε κάποιους, ναι, ήταν οι αγράμματοι παπάδες εκεί- νοι που διατήρησαν τη γλώσσα και τη Θρησκεία, τα δύο συνεκτικά στοιχεία του Έθνους. Ήταν αυτοί που συντήρησαν τη συνείδηση πως οι Ρωμιοί είναι σκλάβοι, δεν είναι Μουσουλμάνοι, είναι κάτι διαφορετικό, προέρχονται από άλλη φυλή και πως κάποτε πρέπει να διεκδικήσουν την ελευθερία τους.Είναι αυτοί που δίδαξαν σε γενιές και γενιές σκλάβων Ρωμιών τα «κολ-λυβογράμματα» απ΄το «οχτωήχι». Είναι αυτοί που στους μαθητές τους «έψαλλαν τον εξάψαλμο» ή ίσως και τον «αναβαλλόμενο». Είναι αυτοί που διατήρησαν μια γλώσσα που ούτε οι ίδιοι πιθανόν δεν καταλάβαιναν και που ακόμα σήμερα μερικοί προοδευτικοί «διαβασμένοι δημοτικίζοντες» δεν καταλαβαίνουν. Είναι αυτοί που κατάφεραν όλους τους Ρωμιούς, Ελληνόφωνους, Σλαβόφωνους, Αλβανόφωνους, Βλαχόφωνους κοκ να ψάλλουν τους Χαιρετισμούς προς την Θεοτόκο, χωρίς οι περισσότεροι να καταλαβαίνουν το νόημα.Όσον αφορά τον πονηρό διαχωρισμό των «καλών» φτωχών παπάδων από τους βολεμένους «κακούς» Δεσποτάδες, θεωρώ ότι αποτελεί ανιστόρητη ανακρίβεια και ανεπίτρεπτη γενίκευση, που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα για σκοπούς, η ανάλυση των οποίων εκφεύγει των ορίων του παρόντος σημειώματος. Τι θα μαθαίνουμε λοιπόν τώρα στα παιδιά μας που έχουν ακούσει το “Φεγγαράκι μου λαμπρό φέγγε μου να περπατώ”;; Και τι θα τους λέμε όταν θα αναρωτιούνται γιατί πήγαιναν νύχτα τα παιδιά στο σχολείο και γιατί τα γράμματα είναι “…. του Θεού τα πράγματα”;;

………………………………………………..Απλές απορίες ενός αδαούς... σκάπουλου, που διερωτάται εάν είμαστε καλά σαν λαός όταν επιχειρούμε να αποδομήσουμε, να εξαφανίσουμε, ό,τι πολυτιμότερο έχουμε: Την παράδοσή μας, τη συνοχή μας, την αλλη-λεξάρτησή μας, την αίσθηση πως ανήκουμε σ΄ένα έθνος.Κι όλα αυτά στο όνομα μιας, στην καλλίτερη περίπτωση, αμφισβητού-μενης νεωτερίζουσας προοδευτικότητας, περιτυλιγμένης με χρυσόχαρ-το επιστημοσύνης.

Καλό χειμώνα

Μ Ε Τ Ρ Ο


ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÙÍ ÖÏÑÅÙÍ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ

ÏÍÏÌÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÔÇËÅÖÙÍÁÍÏÌÉÊÇ ÌÏÑÖÇ

ÊÁÔÇÃÏÑÉÁ

1. ÁËÓÏÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ

Ðáðáññçãïðïýëïõ 2105 61 ÁèÞíá

Ôçë.: 210 33 68 518Fax: 210 32 53 680

Í.Ð.É.Ä. Ãåíéêü

2. ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÍÁÕÔÉÊÏ &ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÓÕÌÇÓ

Ãéáëüò Óýìçò856 00

ÄùäåêÜíçóá22460 7236322460 72569

Ä. Åéäéêü

3. ÅËËÇÍÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ

Óêñá 94176 63

ÊáëëéèÝá210 89 57 234 Í.Ð.É.Ä. -

4. ÈÙÑÇÊÔÏ Ã. ÁÂÅÑÙÖ ¼ñìïò ÐáëáéïýÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

- 210 98 36 539210 98 52 578

Êñáôéêü -

5. ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÁÑ×ÅÉÏ - ÌÏÕÓÅÉÏ ÕÄÑÁÓ

¾äñá180 40¾äñá

22980 52355 Í.Ð.Ä.Ä. Ôïðéêü

6. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ & ÅÑÃÁËÅÉÙÍ Âéèõíßáò 2

632 00Í. ÌïõäáíéÜ×áëêéäéêÞò

23730 26166 Ä. Åéäéêü

7. ÌÉËÁÍÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏÔóéëéâÞ

291 00ÆÜêõíèïò

26950 42436 Í.Ð.É.Ä. Ôïðéêü

8. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏÌÏÕÓÅÉÏ ÃÁËÁÎÅÉÄÉÏÕ

Ïäüò Ìïõóåßïõ 3330 52Ãáëáîßäé

22650 4155822650 41795

Ä. Ôïðéêü

9. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏÌÏÕÓÅÉÏ ÆÁÊÕÍÈÏÕ

Ìðü÷áëçÓôáõñüò

291 00ÆÜêõíèïò

26950 28249 Í.Ð.É.Ä. Ãåíéêü

10. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÉÃÁÉÏÕ Ðáñíáóóïý 2 &Ëåùö. Êçöéóßáò

151 24Ìáñïýóé

210 81 25 547210 98 11 581


11. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÍÄÑÏÕÄÞìïò ¢íäñïõ

845 00¢íäñïò

22820 22264 Í.Ð.Ä.Ä. Ôïðéêü

12. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÈÇÑÁÓÌðïõìðïõëßíáò 31-33

185 35ÐåéñáéÜò

210 42 96 815 Í.Ð.É.Ä. Ôïðéêü

13. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁËÕÌÍÏÕÄÞìïò Êáëýìíïõ

852 00ÊÜëõìíïò

22430 51361 Ä Åéäéêü

14. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÑÇÔÇÓÁêôÞ Êïõíôïõñéþôç

731 31×áíéÜ

Ôçë.: 28210 91875Fax: 28210 74484


15. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ËÉÔÏ×ÙÑÏÕÁã. Áðïóôüëùí 35

602 00Ëéôü÷ùñï Ðéåñßáò

23520 81402 Í.Ð.É.Ä. Ôïðéêü

16. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÏÉÍÏÕÓÓÙÍÏÉÍÏÕÓÓÅÓ ×ÉÏÕ

Ïéíïýóóåò821 01

Ïéíïýóóåò22720 51582 Í.Ð.É.Ä. Ãåíéêü

17. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ×ÉÏÕÓôÝöáíïõ Ôóïýñç 20

821 00×ßïò

22710 44139 Í.Ð.É.Ä. Ôïðéêü

18. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÉÁÓ & ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ ÓÔÏ ÐÅÑÁÌÁ

ÊáñáïëÞ & Äçìçôñßïõ 28

188 63ÐÝñáìá

210 44 19 083 Ä. Åéäéêü

19. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÂÁËÁÓ - - Ôçë.: 2510 835826Fax: 2510 226850

Ä. Åéäéêü

20. ÌÏÕÓÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ & ÓÐÏÃÃÁËÅÉÁÓ ÍÅÁÓ ÊÏÕÔÁËÇÓ - 814 00

ËÞìíïò

Ôçë.: 22540 51790 22540 51362Fax: 22540 51763

Ä. Åéäéêü

21. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÉÏÍÉÏÕ -ÖÜñóá

ÁñãïóôüëéÊåöáëëïíéÜ

Ôçë.: 26710 87260Fax: 26710 25656

Í.Ð.É.Ä. Ôïðéêü

22. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÑÄÁÌÕËÙÍ - ÊáñäÜìõëá×ßïò

Ôçë.: 2510 835287Êéí: 6936 136 145

Í.Ð.É.Ä. Ôïðéêü

23. ÌÏÕÓÅÉÏ “ÈÁËÁÓÓÁ” ÊÕÐÑÏÕÊñõïíåñßïõ 14

Áã. ÍÜðáÊýðñïò

00357 23816366 Ä. Ãåíéêü

24. ÍÁÕÔÉÊÇ ÓÕËËÏÃÇ Ì. ÌÅÈÅÍÉÔÇ - 166 74ÃëõöÜäá

- É. Ãåíéêü


Documents

TEYXOS 60