Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi 467-500

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

TARTIŞMA ESASLI OumlĞRETİM YAKLAŞIMININ OumlĞRENCİLERİN KAVRAMSAL ALGILAMALARINA ETKİSİ

Safiye ASLAN1

Yunus Emre Anadolu Lisesi Aksaray

Oumlzet

Fen oumlğrenimi doğal yaşamı anlama yaşam iccedilin gerekli araccedil-gereci kullanma ve geliştirme olarak değerlendirilebilir Doğal yaşamın ve dış duumlnyanın anlaşılmasında ve accedilıklanmasında ise bilimsel tartışmanın oumlnemli bir yeri vardır Oumlğrencilerin birlikte etkileşim iccedilinde oldukları ve zihinsel modellerini ortaya koydukları oumlğrenme ortamlarında geleneksel oumlğrenme ortamlarına goumlre kavramları daha iyi anlamlandırdıkları ve daha kaliteli imajlara sahip oldukları bilinmektedir Bu ccedilalışmada yeni 9 sınıf kimya muumlfredat programında yer alan ldquoKimyasal Değişimlerrdquo konusu ile ilgili kavramların anlaşılmasında tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile geleneksel oumlğretim yaklaşımının etkileri karşılaştırıldı Ccedilalışma Aksaray Yunus Emre Anadolu Lisesi 9 sınıflarından rasgele seccedililen iki sınıftan biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml Derslerin işlenişinde kontrol grubunda geleneksel deney grubunda tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı kullanıldı Oumlğrencilerin lsquoKimyasal değişimlerrsquo konusu ile ilgili kavramsal algılamalarını belirlemek iccedilin ldquoKimyasal Değişimler Kavram Testirdquo kullanıldı Kavram testi oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal algılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Her iki youmlntemin konuyla ilgili kavramların anlaşılmasına ve doğru imajların oluşmasına katkıları incelendi Ccedilalışmanın sonucunda tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile oumlğrenim goumlren oumlğrencilerin kavramları doğru yapılandırma ve anlamlı kavramsal değişim gerccedilekleştirme konusunda daha başarılı oldukları belirlendi

Anahtar Kelimeler Kimya eğitimi tartışma esaslı oumlğretim kavramsal algılama

THE EFFECT OF ARGUMENT BASED TEACHİNG APPROACH ON CONCEPTUAL PERCEPTİON OF

STUDENTS

Abstract

Learning science can be regarded as discovering life using and improving the necessary equipment for life When it is supposed to find out and explain the natural life and the external

1 Kimya oumlğretmeni Yunus Emre Anadolu Lisesi Aksaray Doktora oumlğrencisi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi OFMAE Boumlluumlmuuml Kimya Oumlğretmenliği Anabilim Dalı Ankara E-mail safiyeaslangmailcom

Safiye ASLAN 468

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

life the scientific discussion gets its great significance It is known that the students get better images and acquire the concepts more easily in the leaning settings where they have the chance to show their mental roles than that of traditional learning circumstances In this study while grasping the ldquoChemical Changesrdquo in the 9th grades curriculum it was compared between the effects of education based on argument and the traditional training approachs The study was implemented after 48 students from whom one test and control group were chosen randomly in the 9th grades of Yunus Emre Anatolian High School During the teaching process the traditional method with the test group and the argument based method with the control group were used ldquoThe concept test of Chemical Changesrdquo was also used in order to determine the perception levels of students on the subject of ldquochemical changesrdquo The concept perception test was implemented as two step tests first of which so as to determine their levels of readiness for the learning as well as the alternative grasping ways of the students and the last test were done to specify the studentsrsquo perception levels of success and conception Both of the methods examined in respect of their contribution to the better perception of the subjects and the creation of accurate images At the end of the study it was observed that the students who have been taught using the argument based method are more successful on constructing the concept accurately and fulfilling meaningful conceptual changes

Key words Chemistry education argument based teaching conceptual perception

1 Giriş

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında kuumlreselleşmenin yoğun bilgi ve analitik duumlşuumlnme gerekti-ren işlerin bilgi teknolojilerinin kullanımının iş duumlnyasında takım ccedilalışmasının ge-rekliliğinin artması profesyonelce ccedilalışmak iccedilin gerekli yeteneklerin sınırlarını geniş-letmiştir Artık sadece soumlylenenleri yapabilecek kadar bilgiye sahip bireylerin değil aynı zamanda guumlccedilluuml sosyal youmlnleri işbirliği ve iletişim becerileri olan bilgiyi seccedile-bilen sorgulayabilen toplayabilen ve kullanabilen uzman bireylerin yetişmesi hedef-lenmektedir Uzman bireyler ise takım ccedilalışması yapar bilgileri sorgular ccedilevresiyle paylaşır yeni bilgilere ulaşmak iccedilin araştırır bilgiyi uygular ve yeni durumlar iccedilin bi-ccedilimlendirir (Atasoy 2004) Boumlyle bireylerin yetişmesi iccedilin en temel adım okullarda formal eğitim ccedilerccedilevesinde atılmalıdır Okul derslerinin işlenişinde tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının uygulanması bu amaca oumlnemli katkılar sağlayacaktır Ccediluumlnkuuml tar-tışma esaslı oumlğretim oumlğrencilerin birlikte etkileşim iccedilinde oldukları zihinsel modelle-rini ortaya koydukları oumlğrenci merkezli bir yaklaşımdır Bilimsel tartışmanın fen eği-timindeki oumlnemi ise son yıllarda yapılan pek ccedilok ccedilalışma ile ortaya konmuştur (Driver ve diğ 2000 Jimenez-Aleixandre ve diğ 2000 Newton ve diğ 1999) Bu oumlğretim youmlntemi bilimsel bilgilerin oluşturulmasında oumlnemli bir araccediltır Tartışma esaslı oumlğre-tim yaklaşımı ile oumlğrenciler daha oumlnce zihinlerinde oluşmuş olan modelleri sorgular arkadaşlarının modellerini irdeler kendi modellerini savunmak iccedilin bilim adamlarının duumlşuumlnce sistemine uygun olarak destek gerekccedile ve kanıt kullanırlar Boumlylece mevcut modellerin savunulması ve kabul goumlrmeyen modellerin ccediluumlruumltuumllmesi sonucu kavram-sal değişim meydana gelir Oumlğrencilerin bilimsel bilgiyi yapılandırmasında doğru zi-hinsel modeller oluşturmasında bilimsel tartışma oumlnemsenecek oumllccediluumlde pay sahibidir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 469

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Bilimsel Tartışma

Tartışma ccedilok eskiye dayanan bir aktivitedir Tartışma etkinliklerinin ccedilıkışı filozof Aristorsquoya dayandırılmaktadır (Billig 1989 Akt Kaya 2005) Tartışmanın pek ccedilok farklı tanımı vardır

informal mantık ve kritik duumlşuumlnmeyi kapsayan muhakeme stratejisi (Jimenez Aleixandre ve diğ 2000)

inandırmayı ve ikna edebilmeyi amaccedillayan bir aktivite (Billig 1987 Akt Kaya 2005)

birbirine benzer yada farklı pozisyonlara ve bakış accedilılarına sahip grup ve birey-lerin bir problemi ccediloumlzmek bir fenomeni anlamak veya bir konuda karar vermek ama-cıyla alternatif bakış accedilılarını değerlendirmeye aldıkları suumlreccedil bu suumlreccedil iccedilerisinde-ki işlemler buumltuumlnuuml ve bu değerlendirme sonucu ortaya ccedilıkan bilişsel uumlruumlnlerdir (Al-dağ 2006)

Tartışmanın oumlğretim hayatına girmesi Toulminrsquoin klasik mantığa alternatif olarak oumlnerdiği tartışma modelinin yer aldığı 1958rsquode yayımlanan Tartışmanın Kullanılma-sı (The Uses of Argument) adlı kitabı (Aldağ 2006) ile olmuştur

Toulminrsquoin tartışma modelinde 6 oumlğe vardır veri iddia gerekccedile destek sınırla-yıcı ccediluumlruumltme

Sınırlayıcılar Veriler Verilerinize dayalı İddialar

Verileriniz ve iddialarınız arasındaki ilişkilerin haklılığını Ccediluumlruumltmeler kanıtlamak iccedilin gerekccedileleriniz Nedenlerinizin haklılığını goumlsteren Destekleyicileriniz

Veri iddiayı oluşturan kanıt bilgi ve olaylardır Veri tartışmanın kurulabilmesi iccedilin temelleri oluşturur Veriler oumlrnek (başkasının anekdotu veya ccedilevremizde goumlrduuml-ğuumlmuumlz olay fenomenler) tanıklık (birisinin fikirleri veya goumlruumlşleri ifadeleri) ve ista-tistiki bilgi olabilir

İddia bir tartışmanın temel amacıdır Tartışmacıların savunduğu fikri temsil eder Doğruluğu belirlenecek sonuccediltur ldquoHava kirliliğinin artması solunum yolları hastalık-larının artmasına sebep olurrdquo fikri bir iddiadır Bu iddiaya belirli verilerden ulaşılmıştır

Safiye ASLAN 470

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Gerekccedile veri ile iddia arasındaki mantıklı ilişkiyi sağlar Bireyin veriyi nasıl de-ğerlendirip iddia oluşturduğunu (muhakeme etme suumlrecini) accedilıklar Dinleyicilere accedilıklanan verilerle iddiaya nasıl ulaşıldığını belirtir

Destekleyici gerekccedileyi kuvvetlendirir dinleyicilerin tartışmadaki sebebi anlama-sını sağlar Dinleyiciler tartışmadaki gerekccedilenin doğruluğunu destek ile sorgular doğ-ru veya guumlvenilir olmayan destekler karşısında dinleyiciler iddiayı kabul etmeyebilir Yani destekler iddianın guumlvenirliğini sağlar Destekler veriler gibi kişisel oumlrnek ve is-tatistiki bilgiler olabilir

Ccediluumlruumltme tartışmadaki fikirlerden birinin geccedilerli olmadığı durumlar ve istisnalar-dır Toulminrsquoin modelinde gerekccedileler veriden sonuca doğru gidişatı doğrularken des-tekleyiciler de gerekccedilelerin doğruluğunu ortaya koyan birer varsayımdır

Sınırlayıcı ise tartışmanın geccedilerli olmadığı durumları ifade etmektedir (Akt Kaya 2005)

Bu ccedilalışmada tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenirken Toulminrsquoin tar-tışma modeli esas alınarak ders materyalleri hazırlanmıştır

Tartışmanın Fen Eğitimindeki Oumlnemi

Oumlncelikle şunu belirtmek gerekir ki bilim laboratuardaki deneysel işten ccedilok daha fazlasıdır Ccediluumlnkuuml ortaya atılan iddiaların doğruluğunu sadece goumlzlemlere dayandır-mak imkansızdır İddialar varsayım ile eldeki deliller arasındaki ilişkinin tartışılma-sıyla bir temele oturtulur Ayrıca delilin kendisinin de incelenmeye kavramsal olarak desteklenmeye guumlvenirliğinin ve geccedilerliğinin dikkatle goumlzden geccedilirilmesine ihtiyaccedil vardır Buumltuumln bunlar goumlsteriyor ki oumlğrencilere kazandırmak istediğimiz bilimsel okur-yazarlık sadece bilginin bellekte depolanması ve aktarılması değildir Teknik olarak neyin doğru olduğunu bilmekle doğru zamanda doğru yerde doğru şeyi soumlylemek iccedilin gerekli anlayış ve yeterliliğe sahip olma arasında var olan uccedilurumu oumlğrencilerin aşmasını sağlayacak aktivitelere ihtiyaccedil vardır (Osborne 2002) Bu aktiviteler tartış-ma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı oumlğrenme ortamında rahatlıkla uygulana-bilir Tartışmaya dayalı oumlğrenme ortamında oumlğrencilerin iddialarla uğraşarak feni oumlğ-renmelerini sağlayacak bu aktiviteleri şoumlyle sıralayabiliriz

1İfadeler tablosu Fen konusu ile ilgili tablo oumlğrencilere verilir ve bu ifadelerden birini seccedilmesi istenir Neden o ifadeyi seccediltiğini tartışır

2Kavram haritaları Fen konusuyla ilgili oumlğrencilerin kavramsal algılamaları li-teratuumlrden taranarak bir kavram haritası hazırlanır Oumlğrencilere dağıtılan bu kavram haritasında yer alan kavramlar ve bağlantıları sınıfta bireysel ve kuumlccediluumlk gruplar halin-de tartışılır

3Deney raporu Oumlğrencilere başka oumlğrenciler tarafından deneyin raporu ve bul-guları verilir ve tartışmaları sağlanır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 471

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

4Karikatuumlrlerle yarışan teoriler İki veya daha fazla yarışan teori karikatuumlrler ha-linde oumlğrencilere verilir

5Bir hikaye ile yarışan teoriler Oumlğrencilere yazılı hikayeler verilir ve tartışma-ları sağlanır

6Fikirler ve delillerle yarışan teoriler İki veya daha fazla fiziksel olay sunulur fakat tercihen iki accedilıklama verilir Oumlğrencilerin bunlardan birini seccedilmeleri ve tartış-maları sağlanır

7Bir arguumlman oluşturma Gece ve guumlnduumlzuumln oluşumu gibi bir fiziksel olay veri-lir Bu olayla ilgili bir accedilıklama yapılır ve tercihan doumlrt ifade sunulur Oumlğrencilerin bu ifadelerden birini seccedilmeleri tartışmaları istenir

8Tahmin et ndash goumlzle ndash accedilıkla (TGA)

9Deney tasarımı

Bu ccedilalışmada kavram haritaları dışında diğer aktivitelerin hepsi tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının uygulandığı deney grubunda kullanılmıştır

Oumlğrencilere kazandırmak ve geliştirmek istediğimiz becerilerden birisi de karar verme becerisidir Oumlğrencilerin karar verme becerilerini geliştirmek iccedilin nedenleri oumlğ-renmeye alternatifleri değerlendirmeye ve delilleri zihinlerinde tartmaya ihtiyaccedilları vardır Diğer bir deyişle tartışmayla meşgul olarak yeteneklerini geliştirmelerine ihti-yaccedilları vardır (Manoley ve Simon 2006) Ayrıca oumlğreteceğimiz bilimsel iccedilerikte Dri-ver ve diğ (1996)rsquone goumlre oumlğrencilerimizi lsquonasıl biliyoruzrsquo ve lsquobilimsel duumlnya bakı-şınarsquo niccedilin inanırız hakkında eğitmeye ihtiyaccedil vardır (Akt Osborne ve diğ 2004) Bu yuumlzden bilimsel tartışmanın uygulandığı ders iccedilerikleri ve oumlğrenme ortamları fen eği-timinde oumlnemi artan bir konudur

Ccedilalışmanın Amacı

Bu ccedilalışmanın amacı geleneksel ve tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımlarının 9 sı-nıf oumlğrencilerin ldquokimyasal değişimlerrdquo konusuyla ilgili kavramları anlamalarına olan etkisini karşılaştırmalı olarak incelemektir

Youmlntem

Bu ccedilalışmada oumlğrencilerin yeni 9 sınıf kimya muumlfredatında lsquokimyasal değişimrsquo konusunda yer alan fiziksel ve kimyasal değişimler ve kimyasal bağ kimyasal tepki-meler ve kimyasal değişimler ilişkisini kavrama biccedilimlerini ve altında yatan neden-leri belirleyebilmek iccedilin accedilık uccedillu kavramsal sorulardan oluşan bir kavram testi kul-lanılmıştır

Oumlrneklem

Araştırma 2008-2009 eğitim oumlğretim yılında Aksaray Yunus Emre Anadolu Lise-

Safiye ASLAN 472

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

si 9 sınıflarından rasgele seccedililen ve biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen iki sınıftan toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml

Veri Toplama Araccedilları

Ccedilalışmada oumlğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim kimyasal tepkime kavramla-rını bilme bu kavramları guumlnluumlk yaşamda karşılaşılan olaylarla ilişkilendirebilme fi-ziksel ve kimyasal değişim ile kimyasal bağ ilişkisini kavrama seviyesini belirleyecek ve oumlğrencilerin konuya ilişkin duumlşuumlnce tarzlarını seccedilimlerinin nedenlerini ortaya ccedilı-karabilecek beş sorudan oluşan bir kavram testi kullanılmıştır Sorular iki boumlluumlmden oluşmaktadır Birinci boumlluumlmde hedef oumlğrencinin konuya ilişkin fikrini (iddiasını) be-lirlemek ikinci boumlluumlmde ise fikrin hangi duumlşuumlnce biccedilimleri ile ortaya ccedilıktığını hangi destekleyicilerle veya ccediluumlruumltmelerle accedilıklandığını belirlemektir Soruların birinci bouml-luumlmuuml ccediloktan seccedilmeli soru şeklindedir Bu boumlluumlmde oumlğrencilerden kendilerince doğ-ru kabul ettikleri seccedileneği işaretlemeleri ikinci boumlluumlmde ise seccedilimlerinin nedenleri-ni accedilıklamaları istenmiştir Şayet doğru kabul ettikleri seccedilenek yoksa kendi fikirlerini belirtmeleri oumlzellikle vurgulanmıştır

Kavram testi iccedileriğindeki soruların anlaşılıp anlaşılmadığına dair beş oumlğrenci ile yapılan goumlruumlşmenin ardından 50 9 sınıf oumlğrencisi uumlzerinde uygulandı ve guumlvenirli-ği α= 072 olarak hesaplandı Test oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal al-gılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Kavram testinde yer alan sorular aşağıda verilmiştir

1 I Meyvelerin ccediluumlruumlmesi II Naftalinin suumlblimleşmesi III Demirin paslanmasıYukarıdaki olaylarda meydana gelen değişmeler hangisinde doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Kimyasal KimyasalC) Kimyasal Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Fiziksel KimyasalE) Fiziksel Kimyasal FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 468

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

life the scientific discussion gets its great significance It is known that the students get better images and acquire the concepts more easily in the leaning settings where they have the chance to show their mental roles than that of traditional learning circumstances In this study while grasping the ldquoChemical Changesrdquo in the 9th grades curriculum it was compared between the effects of education based on argument and the traditional training approachs The study was implemented after 48 students from whom one test and control group were chosen randomly in the 9th grades of Yunus Emre Anatolian High School During the teaching process the traditional method with the test group and the argument based method with the control group were used ldquoThe concept test of Chemical Changesrdquo was also used in order to determine the perception levels of students on the subject of ldquochemical changesrdquo The concept perception test was implemented as two step tests first of which so as to determine their levels of readiness for the learning as well as the alternative grasping ways of the students and the last test were done to specify the studentsrsquo perception levels of success and conception Both of the methods examined in respect of their contribution to the better perception of the subjects and the creation of accurate images At the end of the study it was observed that the students who have been taught using the argument based method are more successful on constructing the concept accurately and fulfilling meaningful conceptual changes

Key words Chemistry education argument based teaching conceptual perception

1 Giriş

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında kuumlreselleşmenin yoğun bilgi ve analitik duumlşuumlnme gerekti-ren işlerin bilgi teknolojilerinin kullanımının iş duumlnyasında takım ccedilalışmasının ge-rekliliğinin artması profesyonelce ccedilalışmak iccedilin gerekli yeteneklerin sınırlarını geniş-letmiştir Artık sadece soumlylenenleri yapabilecek kadar bilgiye sahip bireylerin değil aynı zamanda guumlccedilluuml sosyal youmlnleri işbirliği ve iletişim becerileri olan bilgiyi seccedile-bilen sorgulayabilen toplayabilen ve kullanabilen uzman bireylerin yetişmesi hedef-lenmektedir Uzman bireyler ise takım ccedilalışması yapar bilgileri sorgular ccedilevresiyle paylaşır yeni bilgilere ulaşmak iccedilin araştırır bilgiyi uygular ve yeni durumlar iccedilin bi-ccedilimlendirir (Atasoy 2004) Boumlyle bireylerin yetişmesi iccedilin en temel adım okullarda formal eğitim ccedilerccedilevesinde atılmalıdır Okul derslerinin işlenişinde tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının uygulanması bu amaca oumlnemli katkılar sağlayacaktır Ccediluumlnkuuml tar-tışma esaslı oumlğretim oumlğrencilerin birlikte etkileşim iccedilinde oldukları zihinsel modelle-rini ortaya koydukları oumlğrenci merkezli bir yaklaşımdır Bilimsel tartışmanın fen eği-timindeki oumlnemi ise son yıllarda yapılan pek ccedilok ccedilalışma ile ortaya konmuştur (Driver ve diğ 2000 Jimenez-Aleixandre ve diğ 2000 Newton ve diğ 1999) Bu oumlğretim youmlntemi bilimsel bilgilerin oluşturulmasında oumlnemli bir araccediltır Tartışma esaslı oumlğre-tim yaklaşımı ile oumlğrenciler daha oumlnce zihinlerinde oluşmuş olan modelleri sorgular arkadaşlarının modellerini irdeler kendi modellerini savunmak iccedilin bilim adamlarının duumlşuumlnce sistemine uygun olarak destek gerekccedile ve kanıt kullanırlar Boumlylece mevcut modellerin savunulması ve kabul goumlrmeyen modellerin ccediluumlruumltuumllmesi sonucu kavram-sal değişim meydana gelir Oumlğrencilerin bilimsel bilgiyi yapılandırmasında doğru zi-hinsel modeller oluşturmasında bilimsel tartışma oumlnemsenecek oumllccediluumlde pay sahibidir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 469

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Bilimsel Tartışma

Tartışma ccedilok eskiye dayanan bir aktivitedir Tartışma etkinliklerinin ccedilıkışı filozof Aristorsquoya dayandırılmaktadır (Billig 1989 Akt Kaya 2005) Tartışmanın pek ccedilok farklı tanımı vardır

informal mantık ve kritik duumlşuumlnmeyi kapsayan muhakeme stratejisi (Jimenez Aleixandre ve diğ 2000)

inandırmayı ve ikna edebilmeyi amaccedillayan bir aktivite (Billig 1987 Akt Kaya 2005)

birbirine benzer yada farklı pozisyonlara ve bakış accedilılarına sahip grup ve birey-lerin bir problemi ccediloumlzmek bir fenomeni anlamak veya bir konuda karar vermek ama-cıyla alternatif bakış accedilılarını değerlendirmeye aldıkları suumlreccedil bu suumlreccedil iccedilerisinde-ki işlemler buumltuumlnuuml ve bu değerlendirme sonucu ortaya ccedilıkan bilişsel uumlruumlnlerdir (Al-dağ 2006)

Tartışmanın oumlğretim hayatına girmesi Toulminrsquoin klasik mantığa alternatif olarak oumlnerdiği tartışma modelinin yer aldığı 1958rsquode yayımlanan Tartışmanın Kullanılma-sı (The Uses of Argument) adlı kitabı (Aldağ 2006) ile olmuştur

Toulminrsquoin tartışma modelinde 6 oumlğe vardır veri iddia gerekccedile destek sınırla-yıcı ccediluumlruumltme

Sınırlayıcılar Veriler Verilerinize dayalı İddialar

Verileriniz ve iddialarınız arasındaki ilişkilerin haklılığını Ccediluumlruumltmeler kanıtlamak iccedilin gerekccedileleriniz Nedenlerinizin haklılığını goumlsteren Destekleyicileriniz

Veri iddiayı oluşturan kanıt bilgi ve olaylardır Veri tartışmanın kurulabilmesi iccedilin temelleri oluşturur Veriler oumlrnek (başkasının anekdotu veya ccedilevremizde goumlrduuml-ğuumlmuumlz olay fenomenler) tanıklık (birisinin fikirleri veya goumlruumlşleri ifadeleri) ve ista-tistiki bilgi olabilir

İddia bir tartışmanın temel amacıdır Tartışmacıların savunduğu fikri temsil eder Doğruluğu belirlenecek sonuccediltur ldquoHava kirliliğinin artması solunum yolları hastalık-larının artmasına sebep olurrdquo fikri bir iddiadır Bu iddiaya belirli verilerden ulaşılmıştır

Safiye ASLAN 470

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Gerekccedile veri ile iddia arasındaki mantıklı ilişkiyi sağlar Bireyin veriyi nasıl de-ğerlendirip iddia oluşturduğunu (muhakeme etme suumlrecini) accedilıklar Dinleyicilere accedilıklanan verilerle iddiaya nasıl ulaşıldığını belirtir

Destekleyici gerekccedileyi kuvvetlendirir dinleyicilerin tartışmadaki sebebi anlama-sını sağlar Dinleyiciler tartışmadaki gerekccedilenin doğruluğunu destek ile sorgular doğ-ru veya guumlvenilir olmayan destekler karşısında dinleyiciler iddiayı kabul etmeyebilir Yani destekler iddianın guumlvenirliğini sağlar Destekler veriler gibi kişisel oumlrnek ve is-tatistiki bilgiler olabilir

Ccediluumlruumltme tartışmadaki fikirlerden birinin geccedilerli olmadığı durumlar ve istisnalar-dır Toulminrsquoin modelinde gerekccedileler veriden sonuca doğru gidişatı doğrularken des-tekleyiciler de gerekccedilelerin doğruluğunu ortaya koyan birer varsayımdır

Sınırlayıcı ise tartışmanın geccedilerli olmadığı durumları ifade etmektedir (Akt Kaya 2005)

Bu ccedilalışmada tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenirken Toulminrsquoin tar-tışma modeli esas alınarak ders materyalleri hazırlanmıştır

Tartışmanın Fen Eğitimindeki Oumlnemi

Oumlncelikle şunu belirtmek gerekir ki bilim laboratuardaki deneysel işten ccedilok daha fazlasıdır Ccediluumlnkuuml ortaya atılan iddiaların doğruluğunu sadece goumlzlemlere dayandır-mak imkansızdır İddialar varsayım ile eldeki deliller arasındaki ilişkinin tartışılma-sıyla bir temele oturtulur Ayrıca delilin kendisinin de incelenmeye kavramsal olarak desteklenmeye guumlvenirliğinin ve geccedilerliğinin dikkatle goumlzden geccedilirilmesine ihtiyaccedil vardır Buumltuumln bunlar goumlsteriyor ki oumlğrencilere kazandırmak istediğimiz bilimsel okur-yazarlık sadece bilginin bellekte depolanması ve aktarılması değildir Teknik olarak neyin doğru olduğunu bilmekle doğru zamanda doğru yerde doğru şeyi soumlylemek iccedilin gerekli anlayış ve yeterliliğe sahip olma arasında var olan uccedilurumu oumlğrencilerin aşmasını sağlayacak aktivitelere ihtiyaccedil vardır (Osborne 2002) Bu aktiviteler tartış-ma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı oumlğrenme ortamında rahatlıkla uygulana-bilir Tartışmaya dayalı oumlğrenme ortamında oumlğrencilerin iddialarla uğraşarak feni oumlğ-renmelerini sağlayacak bu aktiviteleri şoumlyle sıralayabiliriz

1İfadeler tablosu Fen konusu ile ilgili tablo oumlğrencilere verilir ve bu ifadelerden birini seccedilmesi istenir Neden o ifadeyi seccediltiğini tartışır

2Kavram haritaları Fen konusuyla ilgili oumlğrencilerin kavramsal algılamaları li-teratuumlrden taranarak bir kavram haritası hazırlanır Oumlğrencilere dağıtılan bu kavram haritasında yer alan kavramlar ve bağlantıları sınıfta bireysel ve kuumlccediluumlk gruplar halin-de tartışılır

3Deney raporu Oumlğrencilere başka oumlğrenciler tarafından deneyin raporu ve bul-guları verilir ve tartışmaları sağlanır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 471

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

4Karikatuumlrlerle yarışan teoriler İki veya daha fazla yarışan teori karikatuumlrler ha-linde oumlğrencilere verilir

5Bir hikaye ile yarışan teoriler Oumlğrencilere yazılı hikayeler verilir ve tartışma-ları sağlanır

6Fikirler ve delillerle yarışan teoriler İki veya daha fazla fiziksel olay sunulur fakat tercihen iki accedilıklama verilir Oumlğrencilerin bunlardan birini seccedilmeleri ve tartış-maları sağlanır

7Bir arguumlman oluşturma Gece ve guumlnduumlzuumln oluşumu gibi bir fiziksel olay veri-lir Bu olayla ilgili bir accedilıklama yapılır ve tercihan doumlrt ifade sunulur Oumlğrencilerin bu ifadelerden birini seccedilmeleri tartışmaları istenir

8Tahmin et ndash goumlzle ndash accedilıkla (TGA)

9Deney tasarımı

Bu ccedilalışmada kavram haritaları dışında diğer aktivitelerin hepsi tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının uygulandığı deney grubunda kullanılmıştır

Oumlğrencilere kazandırmak ve geliştirmek istediğimiz becerilerden birisi de karar verme becerisidir Oumlğrencilerin karar verme becerilerini geliştirmek iccedilin nedenleri oumlğ-renmeye alternatifleri değerlendirmeye ve delilleri zihinlerinde tartmaya ihtiyaccedilları vardır Diğer bir deyişle tartışmayla meşgul olarak yeteneklerini geliştirmelerine ihti-yaccedilları vardır (Manoley ve Simon 2006) Ayrıca oumlğreteceğimiz bilimsel iccedilerikte Dri-ver ve diğ (1996)rsquone goumlre oumlğrencilerimizi lsquonasıl biliyoruzrsquo ve lsquobilimsel duumlnya bakı-şınarsquo niccedilin inanırız hakkında eğitmeye ihtiyaccedil vardır (Akt Osborne ve diğ 2004) Bu yuumlzden bilimsel tartışmanın uygulandığı ders iccedilerikleri ve oumlğrenme ortamları fen eği-timinde oumlnemi artan bir konudur

Ccedilalışmanın Amacı

Bu ccedilalışmanın amacı geleneksel ve tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımlarının 9 sı-nıf oumlğrencilerin ldquokimyasal değişimlerrdquo konusuyla ilgili kavramları anlamalarına olan etkisini karşılaştırmalı olarak incelemektir

Youmlntem

Bu ccedilalışmada oumlğrencilerin yeni 9 sınıf kimya muumlfredatında lsquokimyasal değişimrsquo konusunda yer alan fiziksel ve kimyasal değişimler ve kimyasal bağ kimyasal tepki-meler ve kimyasal değişimler ilişkisini kavrama biccedilimlerini ve altında yatan neden-leri belirleyebilmek iccedilin accedilık uccedillu kavramsal sorulardan oluşan bir kavram testi kul-lanılmıştır

Oumlrneklem

Araştırma 2008-2009 eğitim oumlğretim yılında Aksaray Yunus Emre Anadolu Lise-

Safiye ASLAN 472

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

si 9 sınıflarından rasgele seccedililen ve biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen iki sınıftan toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml

Veri Toplama Araccedilları

Ccedilalışmada oumlğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim kimyasal tepkime kavramla-rını bilme bu kavramları guumlnluumlk yaşamda karşılaşılan olaylarla ilişkilendirebilme fi-ziksel ve kimyasal değişim ile kimyasal bağ ilişkisini kavrama seviyesini belirleyecek ve oumlğrencilerin konuya ilişkin duumlşuumlnce tarzlarını seccedilimlerinin nedenlerini ortaya ccedilı-karabilecek beş sorudan oluşan bir kavram testi kullanılmıştır Sorular iki boumlluumlmden oluşmaktadır Birinci boumlluumlmde hedef oumlğrencinin konuya ilişkin fikrini (iddiasını) be-lirlemek ikinci boumlluumlmde ise fikrin hangi duumlşuumlnce biccedilimleri ile ortaya ccedilıktığını hangi destekleyicilerle veya ccediluumlruumltmelerle accedilıklandığını belirlemektir Soruların birinci bouml-luumlmuuml ccediloktan seccedilmeli soru şeklindedir Bu boumlluumlmde oumlğrencilerden kendilerince doğ-ru kabul ettikleri seccedileneği işaretlemeleri ikinci boumlluumlmde ise seccedilimlerinin nedenleri-ni accedilıklamaları istenmiştir Şayet doğru kabul ettikleri seccedilenek yoksa kendi fikirlerini belirtmeleri oumlzellikle vurgulanmıştır

Kavram testi iccedileriğindeki soruların anlaşılıp anlaşılmadığına dair beş oumlğrenci ile yapılan goumlruumlşmenin ardından 50 9 sınıf oumlğrencisi uumlzerinde uygulandı ve guumlvenirli-ği α= 072 olarak hesaplandı Test oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal al-gılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Kavram testinde yer alan sorular aşağıda verilmiştir

1 I Meyvelerin ccediluumlruumlmesi II Naftalinin suumlblimleşmesi III Demirin paslanmasıYukarıdaki olaylarda meydana gelen değişmeler hangisinde doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Kimyasal KimyasalC) Kimyasal Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Fiziksel KimyasalE) Fiziksel Kimyasal FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 469

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Bilimsel Tartışma

Tartışma ccedilok eskiye dayanan bir aktivitedir Tartışma etkinliklerinin ccedilıkışı filozof Aristorsquoya dayandırılmaktadır (Billig 1989 Akt Kaya 2005) Tartışmanın pek ccedilok farklı tanımı vardır

informal mantık ve kritik duumlşuumlnmeyi kapsayan muhakeme stratejisi (Jimenez Aleixandre ve diğ 2000)

inandırmayı ve ikna edebilmeyi amaccedillayan bir aktivite (Billig 1987 Akt Kaya 2005)

birbirine benzer yada farklı pozisyonlara ve bakış accedilılarına sahip grup ve birey-lerin bir problemi ccediloumlzmek bir fenomeni anlamak veya bir konuda karar vermek ama-cıyla alternatif bakış accedilılarını değerlendirmeye aldıkları suumlreccedil bu suumlreccedil iccedilerisinde-ki işlemler buumltuumlnuuml ve bu değerlendirme sonucu ortaya ccedilıkan bilişsel uumlruumlnlerdir (Al-dağ 2006)

Tartışmanın oumlğretim hayatına girmesi Toulminrsquoin klasik mantığa alternatif olarak oumlnerdiği tartışma modelinin yer aldığı 1958rsquode yayımlanan Tartışmanın Kullanılma-sı (The Uses of Argument) adlı kitabı (Aldağ 2006) ile olmuştur

Toulminrsquoin tartışma modelinde 6 oumlğe vardır veri iddia gerekccedile destek sınırla-yıcı ccediluumlruumltme

Sınırlayıcılar Veriler Verilerinize dayalı İddialar

Verileriniz ve iddialarınız arasındaki ilişkilerin haklılığını Ccediluumlruumltmeler kanıtlamak iccedilin gerekccedileleriniz Nedenlerinizin haklılığını goumlsteren Destekleyicileriniz

Veri iddiayı oluşturan kanıt bilgi ve olaylardır Veri tartışmanın kurulabilmesi iccedilin temelleri oluşturur Veriler oumlrnek (başkasının anekdotu veya ccedilevremizde goumlrduuml-ğuumlmuumlz olay fenomenler) tanıklık (birisinin fikirleri veya goumlruumlşleri ifadeleri) ve ista-tistiki bilgi olabilir

İddia bir tartışmanın temel amacıdır Tartışmacıların savunduğu fikri temsil eder Doğruluğu belirlenecek sonuccediltur ldquoHava kirliliğinin artması solunum yolları hastalık-larının artmasına sebep olurrdquo fikri bir iddiadır Bu iddiaya belirli verilerden ulaşılmıştır

Safiye ASLAN 470

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Gerekccedile veri ile iddia arasındaki mantıklı ilişkiyi sağlar Bireyin veriyi nasıl de-ğerlendirip iddia oluşturduğunu (muhakeme etme suumlrecini) accedilıklar Dinleyicilere accedilıklanan verilerle iddiaya nasıl ulaşıldığını belirtir

Destekleyici gerekccedileyi kuvvetlendirir dinleyicilerin tartışmadaki sebebi anlama-sını sağlar Dinleyiciler tartışmadaki gerekccedilenin doğruluğunu destek ile sorgular doğ-ru veya guumlvenilir olmayan destekler karşısında dinleyiciler iddiayı kabul etmeyebilir Yani destekler iddianın guumlvenirliğini sağlar Destekler veriler gibi kişisel oumlrnek ve is-tatistiki bilgiler olabilir

Ccediluumlruumltme tartışmadaki fikirlerden birinin geccedilerli olmadığı durumlar ve istisnalar-dır Toulminrsquoin modelinde gerekccedileler veriden sonuca doğru gidişatı doğrularken des-tekleyiciler de gerekccedilelerin doğruluğunu ortaya koyan birer varsayımdır

Sınırlayıcı ise tartışmanın geccedilerli olmadığı durumları ifade etmektedir (Akt Kaya 2005)

Bu ccedilalışmada tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenirken Toulminrsquoin tar-tışma modeli esas alınarak ders materyalleri hazırlanmıştır

Tartışmanın Fen Eğitimindeki Oumlnemi

Oumlncelikle şunu belirtmek gerekir ki bilim laboratuardaki deneysel işten ccedilok daha fazlasıdır Ccediluumlnkuuml ortaya atılan iddiaların doğruluğunu sadece goumlzlemlere dayandır-mak imkansızdır İddialar varsayım ile eldeki deliller arasındaki ilişkinin tartışılma-sıyla bir temele oturtulur Ayrıca delilin kendisinin de incelenmeye kavramsal olarak desteklenmeye guumlvenirliğinin ve geccedilerliğinin dikkatle goumlzden geccedilirilmesine ihtiyaccedil vardır Buumltuumln bunlar goumlsteriyor ki oumlğrencilere kazandırmak istediğimiz bilimsel okur-yazarlık sadece bilginin bellekte depolanması ve aktarılması değildir Teknik olarak neyin doğru olduğunu bilmekle doğru zamanda doğru yerde doğru şeyi soumlylemek iccedilin gerekli anlayış ve yeterliliğe sahip olma arasında var olan uccedilurumu oumlğrencilerin aşmasını sağlayacak aktivitelere ihtiyaccedil vardır (Osborne 2002) Bu aktiviteler tartış-ma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı oumlğrenme ortamında rahatlıkla uygulana-bilir Tartışmaya dayalı oumlğrenme ortamında oumlğrencilerin iddialarla uğraşarak feni oumlğ-renmelerini sağlayacak bu aktiviteleri şoumlyle sıralayabiliriz

1İfadeler tablosu Fen konusu ile ilgili tablo oumlğrencilere verilir ve bu ifadelerden birini seccedilmesi istenir Neden o ifadeyi seccediltiğini tartışır

2Kavram haritaları Fen konusuyla ilgili oumlğrencilerin kavramsal algılamaları li-teratuumlrden taranarak bir kavram haritası hazırlanır Oumlğrencilere dağıtılan bu kavram haritasında yer alan kavramlar ve bağlantıları sınıfta bireysel ve kuumlccediluumlk gruplar halin-de tartışılır

3Deney raporu Oumlğrencilere başka oumlğrenciler tarafından deneyin raporu ve bul-guları verilir ve tartışmaları sağlanır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 471

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

4Karikatuumlrlerle yarışan teoriler İki veya daha fazla yarışan teori karikatuumlrler ha-linde oumlğrencilere verilir

5Bir hikaye ile yarışan teoriler Oumlğrencilere yazılı hikayeler verilir ve tartışma-ları sağlanır

6Fikirler ve delillerle yarışan teoriler İki veya daha fazla fiziksel olay sunulur fakat tercihen iki accedilıklama verilir Oumlğrencilerin bunlardan birini seccedilmeleri ve tartış-maları sağlanır

7Bir arguumlman oluşturma Gece ve guumlnduumlzuumln oluşumu gibi bir fiziksel olay veri-lir Bu olayla ilgili bir accedilıklama yapılır ve tercihan doumlrt ifade sunulur Oumlğrencilerin bu ifadelerden birini seccedilmeleri tartışmaları istenir

8Tahmin et ndash goumlzle ndash accedilıkla (TGA)

9Deney tasarımı

Bu ccedilalışmada kavram haritaları dışında diğer aktivitelerin hepsi tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının uygulandığı deney grubunda kullanılmıştır

Oumlğrencilere kazandırmak ve geliştirmek istediğimiz becerilerden birisi de karar verme becerisidir Oumlğrencilerin karar verme becerilerini geliştirmek iccedilin nedenleri oumlğ-renmeye alternatifleri değerlendirmeye ve delilleri zihinlerinde tartmaya ihtiyaccedilları vardır Diğer bir deyişle tartışmayla meşgul olarak yeteneklerini geliştirmelerine ihti-yaccedilları vardır (Manoley ve Simon 2006) Ayrıca oumlğreteceğimiz bilimsel iccedilerikte Dri-ver ve diğ (1996)rsquone goumlre oumlğrencilerimizi lsquonasıl biliyoruzrsquo ve lsquobilimsel duumlnya bakı-şınarsquo niccedilin inanırız hakkında eğitmeye ihtiyaccedil vardır (Akt Osborne ve diğ 2004) Bu yuumlzden bilimsel tartışmanın uygulandığı ders iccedilerikleri ve oumlğrenme ortamları fen eği-timinde oumlnemi artan bir konudur

Ccedilalışmanın Amacı

Bu ccedilalışmanın amacı geleneksel ve tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımlarının 9 sı-nıf oumlğrencilerin ldquokimyasal değişimlerrdquo konusuyla ilgili kavramları anlamalarına olan etkisini karşılaştırmalı olarak incelemektir

Youmlntem

Bu ccedilalışmada oumlğrencilerin yeni 9 sınıf kimya muumlfredatında lsquokimyasal değişimrsquo konusunda yer alan fiziksel ve kimyasal değişimler ve kimyasal bağ kimyasal tepki-meler ve kimyasal değişimler ilişkisini kavrama biccedilimlerini ve altında yatan neden-leri belirleyebilmek iccedilin accedilık uccedillu kavramsal sorulardan oluşan bir kavram testi kul-lanılmıştır

Oumlrneklem

Araştırma 2008-2009 eğitim oumlğretim yılında Aksaray Yunus Emre Anadolu Lise-

Safiye ASLAN 472

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

si 9 sınıflarından rasgele seccedililen ve biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen iki sınıftan toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml

Veri Toplama Araccedilları

Ccedilalışmada oumlğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim kimyasal tepkime kavramla-rını bilme bu kavramları guumlnluumlk yaşamda karşılaşılan olaylarla ilişkilendirebilme fi-ziksel ve kimyasal değişim ile kimyasal bağ ilişkisini kavrama seviyesini belirleyecek ve oumlğrencilerin konuya ilişkin duumlşuumlnce tarzlarını seccedilimlerinin nedenlerini ortaya ccedilı-karabilecek beş sorudan oluşan bir kavram testi kullanılmıştır Sorular iki boumlluumlmden oluşmaktadır Birinci boumlluumlmde hedef oumlğrencinin konuya ilişkin fikrini (iddiasını) be-lirlemek ikinci boumlluumlmde ise fikrin hangi duumlşuumlnce biccedilimleri ile ortaya ccedilıktığını hangi destekleyicilerle veya ccediluumlruumltmelerle accedilıklandığını belirlemektir Soruların birinci bouml-luumlmuuml ccediloktan seccedilmeli soru şeklindedir Bu boumlluumlmde oumlğrencilerden kendilerince doğ-ru kabul ettikleri seccedileneği işaretlemeleri ikinci boumlluumlmde ise seccedilimlerinin nedenleri-ni accedilıklamaları istenmiştir Şayet doğru kabul ettikleri seccedilenek yoksa kendi fikirlerini belirtmeleri oumlzellikle vurgulanmıştır

Kavram testi iccedileriğindeki soruların anlaşılıp anlaşılmadığına dair beş oumlğrenci ile yapılan goumlruumlşmenin ardından 50 9 sınıf oumlğrencisi uumlzerinde uygulandı ve guumlvenirli-ği α= 072 olarak hesaplandı Test oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal al-gılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Kavram testinde yer alan sorular aşağıda verilmiştir

1 I Meyvelerin ccediluumlruumlmesi II Naftalinin suumlblimleşmesi III Demirin paslanmasıYukarıdaki olaylarda meydana gelen değişmeler hangisinde doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Kimyasal KimyasalC) Kimyasal Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Fiziksel KimyasalE) Fiziksel Kimyasal FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 470

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Gerekccedile veri ile iddia arasındaki mantıklı ilişkiyi sağlar Bireyin veriyi nasıl de-ğerlendirip iddia oluşturduğunu (muhakeme etme suumlrecini) accedilıklar Dinleyicilere accedilıklanan verilerle iddiaya nasıl ulaşıldığını belirtir

Destekleyici gerekccedileyi kuvvetlendirir dinleyicilerin tartışmadaki sebebi anlama-sını sağlar Dinleyiciler tartışmadaki gerekccedilenin doğruluğunu destek ile sorgular doğ-ru veya guumlvenilir olmayan destekler karşısında dinleyiciler iddiayı kabul etmeyebilir Yani destekler iddianın guumlvenirliğini sağlar Destekler veriler gibi kişisel oumlrnek ve is-tatistiki bilgiler olabilir

Ccediluumlruumltme tartışmadaki fikirlerden birinin geccedilerli olmadığı durumlar ve istisnalar-dır Toulminrsquoin modelinde gerekccedileler veriden sonuca doğru gidişatı doğrularken des-tekleyiciler de gerekccedilelerin doğruluğunu ortaya koyan birer varsayımdır

Sınırlayıcı ise tartışmanın geccedilerli olmadığı durumları ifade etmektedir (Akt Kaya 2005)

Bu ccedilalışmada tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenirken Toulminrsquoin tar-tışma modeli esas alınarak ders materyalleri hazırlanmıştır

Tartışmanın Fen Eğitimindeki Oumlnemi

Oumlncelikle şunu belirtmek gerekir ki bilim laboratuardaki deneysel işten ccedilok daha fazlasıdır Ccediluumlnkuuml ortaya atılan iddiaların doğruluğunu sadece goumlzlemlere dayandır-mak imkansızdır İddialar varsayım ile eldeki deliller arasındaki ilişkinin tartışılma-sıyla bir temele oturtulur Ayrıca delilin kendisinin de incelenmeye kavramsal olarak desteklenmeye guumlvenirliğinin ve geccedilerliğinin dikkatle goumlzden geccedilirilmesine ihtiyaccedil vardır Buumltuumln bunlar goumlsteriyor ki oumlğrencilere kazandırmak istediğimiz bilimsel okur-yazarlık sadece bilginin bellekte depolanması ve aktarılması değildir Teknik olarak neyin doğru olduğunu bilmekle doğru zamanda doğru yerde doğru şeyi soumlylemek iccedilin gerekli anlayış ve yeterliliğe sahip olma arasında var olan uccedilurumu oumlğrencilerin aşmasını sağlayacak aktivitelere ihtiyaccedil vardır (Osborne 2002) Bu aktiviteler tartış-ma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı oumlğrenme ortamında rahatlıkla uygulana-bilir Tartışmaya dayalı oumlğrenme ortamında oumlğrencilerin iddialarla uğraşarak feni oumlğ-renmelerini sağlayacak bu aktiviteleri şoumlyle sıralayabiliriz

1İfadeler tablosu Fen konusu ile ilgili tablo oumlğrencilere verilir ve bu ifadelerden birini seccedilmesi istenir Neden o ifadeyi seccediltiğini tartışır

2Kavram haritaları Fen konusuyla ilgili oumlğrencilerin kavramsal algılamaları li-teratuumlrden taranarak bir kavram haritası hazırlanır Oumlğrencilere dağıtılan bu kavram haritasında yer alan kavramlar ve bağlantıları sınıfta bireysel ve kuumlccediluumlk gruplar halin-de tartışılır

3Deney raporu Oumlğrencilere başka oumlğrenciler tarafından deneyin raporu ve bul-guları verilir ve tartışmaları sağlanır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 471

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

4Karikatuumlrlerle yarışan teoriler İki veya daha fazla yarışan teori karikatuumlrler ha-linde oumlğrencilere verilir

5Bir hikaye ile yarışan teoriler Oumlğrencilere yazılı hikayeler verilir ve tartışma-ları sağlanır

6Fikirler ve delillerle yarışan teoriler İki veya daha fazla fiziksel olay sunulur fakat tercihen iki accedilıklama verilir Oumlğrencilerin bunlardan birini seccedilmeleri ve tartış-maları sağlanır

7Bir arguumlman oluşturma Gece ve guumlnduumlzuumln oluşumu gibi bir fiziksel olay veri-lir Bu olayla ilgili bir accedilıklama yapılır ve tercihan doumlrt ifade sunulur Oumlğrencilerin bu ifadelerden birini seccedilmeleri tartışmaları istenir

8Tahmin et ndash goumlzle ndash accedilıkla (TGA)

9Deney tasarımı

Bu ccedilalışmada kavram haritaları dışında diğer aktivitelerin hepsi tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının uygulandığı deney grubunda kullanılmıştır

Oumlğrencilere kazandırmak ve geliştirmek istediğimiz becerilerden birisi de karar verme becerisidir Oumlğrencilerin karar verme becerilerini geliştirmek iccedilin nedenleri oumlğ-renmeye alternatifleri değerlendirmeye ve delilleri zihinlerinde tartmaya ihtiyaccedilları vardır Diğer bir deyişle tartışmayla meşgul olarak yeteneklerini geliştirmelerine ihti-yaccedilları vardır (Manoley ve Simon 2006) Ayrıca oumlğreteceğimiz bilimsel iccedilerikte Dri-ver ve diğ (1996)rsquone goumlre oumlğrencilerimizi lsquonasıl biliyoruzrsquo ve lsquobilimsel duumlnya bakı-şınarsquo niccedilin inanırız hakkında eğitmeye ihtiyaccedil vardır (Akt Osborne ve diğ 2004) Bu yuumlzden bilimsel tartışmanın uygulandığı ders iccedilerikleri ve oumlğrenme ortamları fen eği-timinde oumlnemi artan bir konudur

Ccedilalışmanın Amacı

Bu ccedilalışmanın amacı geleneksel ve tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımlarının 9 sı-nıf oumlğrencilerin ldquokimyasal değişimlerrdquo konusuyla ilgili kavramları anlamalarına olan etkisini karşılaştırmalı olarak incelemektir

Youmlntem

Bu ccedilalışmada oumlğrencilerin yeni 9 sınıf kimya muumlfredatında lsquokimyasal değişimrsquo konusunda yer alan fiziksel ve kimyasal değişimler ve kimyasal bağ kimyasal tepki-meler ve kimyasal değişimler ilişkisini kavrama biccedilimlerini ve altında yatan neden-leri belirleyebilmek iccedilin accedilık uccedillu kavramsal sorulardan oluşan bir kavram testi kul-lanılmıştır

Oumlrneklem

Araştırma 2008-2009 eğitim oumlğretim yılında Aksaray Yunus Emre Anadolu Lise-

Safiye ASLAN 472

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

si 9 sınıflarından rasgele seccedililen ve biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen iki sınıftan toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml

Veri Toplama Araccedilları

Ccedilalışmada oumlğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim kimyasal tepkime kavramla-rını bilme bu kavramları guumlnluumlk yaşamda karşılaşılan olaylarla ilişkilendirebilme fi-ziksel ve kimyasal değişim ile kimyasal bağ ilişkisini kavrama seviyesini belirleyecek ve oumlğrencilerin konuya ilişkin duumlşuumlnce tarzlarını seccedilimlerinin nedenlerini ortaya ccedilı-karabilecek beş sorudan oluşan bir kavram testi kullanılmıştır Sorular iki boumlluumlmden oluşmaktadır Birinci boumlluumlmde hedef oumlğrencinin konuya ilişkin fikrini (iddiasını) be-lirlemek ikinci boumlluumlmde ise fikrin hangi duumlşuumlnce biccedilimleri ile ortaya ccedilıktığını hangi destekleyicilerle veya ccediluumlruumltmelerle accedilıklandığını belirlemektir Soruların birinci bouml-luumlmuuml ccediloktan seccedilmeli soru şeklindedir Bu boumlluumlmde oumlğrencilerden kendilerince doğ-ru kabul ettikleri seccedileneği işaretlemeleri ikinci boumlluumlmde ise seccedilimlerinin nedenleri-ni accedilıklamaları istenmiştir Şayet doğru kabul ettikleri seccedilenek yoksa kendi fikirlerini belirtmeleri oumlzellikle vurgulanmıştır

Kavram testi iccedileriğindeki soruların anlaşılıp anlaşılmadığına dair beş oumlğrenci ile yapılan goumlruumlşmenin ardından 50 9 sınıf oumlğrencisi uumlzerinde uygulandı ve guumlvenirli-ği α= 072 olarak hesaplandı Test oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal al-gılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Kavram testinde yer alan sorular aşağıda verilmiştir

1 I Meyvelerin ccediluumlruumlmesi II Naftalinin suumlblimleşmesi III Demirin paslanmasıYukarıdaki olaylarda meydana gelen değişmeler hangisinde doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Kimyasal KimyasalC) Kimyasal Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Fiziksel KimyasalE) Fiziksel Kimyasal FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 471

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

4Karikatuumlrlerle yarışan teoriler İki veya daha fazla yarışan teori karikatuumlrler ha-linde oumlğrencilere verilir

5Bir hikaye ile yarışan teoriler Oumlğrencilere yazılı hikayeler verilir ve tartışma-ları sağlanır

6Fikirler ve delillerle yarışan teoriler İki veya daha fazla fiziksel olay sunulur fakat tercihen iki accedilıklama verilir Oumlğrencilerin bunlardan birini seccedilmeleri ve tartış-maları sağlanır

7Bir arguumlman oluşturma Gece ve guumlnduumlzuumln oluşumu gibi bir fiziksel olay veri-lir Bu olayla ilgili bir accedilıklama yapılır ve tercihan doumlrt ifade sunulur Oumlğrencilerin bu ifadelerden birini seccedilmeleri tartışmaları istenir

8Tahmin et ndash goumlzle ndash accedilıkla (TGA)

9Deney tasarımı

Bu ccedilalışmada kavram haritaları dışında diğer aktivitelerin hepsi tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının uygulandığı deney grubunda kullanılmıştır

Oumlğrencilere kazandırmak ve geliştirmek istediğimiz becerilerden birisi de karar verme becerisidir Oumlğrencilerin karar verme becerilerini geliştirmek iccedilin nedenleri oumlğ-renmeye alternatifleri değerlendirmeye ve delilleri zihinlerinde tartmaya ihtiyaccedilları vardır Diğer bir deyişle tartışmayla meşgul olarak yeteneklerini geliştirmelerine ihti-yaccedilları vardır (Manoley ve Simon 2006) Ayrıca oumlğreteceğimiz bilimsel iccedilerikte Dri-ver ve diğ (1996)rsquone goumlre oumlğrencilerimizi lsquonasıl biliyoruzrsquo ve lsquobilimsel duumlnya bakı-şınarsquo niccedilin inanırız hakkında eğitmeye ihtiyaccedil vardır (Akt Osborne ve diğ 2004) Bu yuumlzden bilimsel tartışmanın uygulandığı ders iccedilerikleri ve oumlğrenme ortamları fen eği-timinde oumlnemi artan bir konudur

Ccedilalışmanın Amacı

Bu ccedilalışmanın amacı geleneksel ve tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımlarının 9 sı-nıf oumlğrencilerin ldquokimyasal değişimlerrdquo konusuyla ilgili kavramları anlamalarına olan etkisini karşılaştırmalı olarak incelemektir

Youmlntem

Bu ccedilalışmada oumlğrencilerin yeni 9 sınıf kimya muumlfredatında lsquokimyasal değişimrsquo konusunda yer alan fiziksel ve kimyasal değişimler ve kimyasal bağ kimyasal tepki-meler ve kimyasal değişimler ilişkisini kavrama biccedilimlerini ve altında yatan neden-leri belirleyebilmek iccedilin accedilık uccedillu kavramsal sorulardan oluşan bir kavram testi kul-lanılmıştır

Oumlrneklem

Araştırma 2008-2009 eğitim oumlğretim yılında Aksaray Yunus Emre Anadolu Lise-

Safiye ASLAN 472

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

si 9 sınıflarından rasgele seccedililen ve biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen iki sınıftan toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml

Veri Toplama Araccedilları

Ccedilalışmada oumlğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim kimyasal tepkime kavramla-rını bilme bu kavramları guumlnluumlk yaşamda karşılaşılan olaylarla ilişkilendirebilme fi-ziksel ve kimyasal değişim ile kimyasal bağ ilişkisini kavrama seviyesini belirleyecek ve oumlğrencilerin konuya ilişkin duumlşuumlnce tarzlarını seccedilimlerinin nedenlerini ortaya ccedilı-karabilecek beş sorudan oluşan bir kavram testi kullanılmıştır Sorular iki boumlluumlmden oluşmaktadır Birinci boumlluumlmde hedef oumlğrencinin konuya ilişkin fikrini (iddiasını) be-lirlemek ikinci boumlluumlmde ise fikrin hangi duumlşuumlnce biccedilimleri ile ortaya ccedilıktığını hangi destekleyicilerle veya ccediluumlruumltmelerle accedilıklandığını belirlemektir Soruların birinci bouml-luumlmuuml ccediloktan seccedilmeli soru şeklindedir Bu boumlluumlmde oumlğrencilerden kendilerince doğ-ru kabul ettikleri seccedileneği işaretlemeleri ikinci boumlluumlmde ise seccedilimlerinin nedenleri-ni accedilıklamaları istenmiştir Şayet doğru kabul ettikleri seccedilenek yoksa kendi fikirlerini belirtmeleri oumlzellikle vurgulanmıştır

Kavram testi iccedileriğindeki soruların anlaşılıp anlaşılmadığına dair beş oumlğrenci ile yapılan goumlruumlşmenin ardından 50 9 sınıf oumlğrencisi uumlzerinde uygulandı ve guumlvenirli-ği α= 072 olarak hesaplandı Test oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal al-gılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Kavram testinde yer alan sorular aşağıda verilmiştir

1 I Meyvelerin ccediluumlruumlmesi II Naftalinin suumlblimleşmesi III Demirin paslanmasıYukarıdaki olaylarda meydana gelen değişmeler hangisinde doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Kimyasal KimyasalC) Kimyasal Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Fiziksel KimyasalE) Fiziksel Kimyasal FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 472

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

si 9 sınıflarından rasgele seccedililen ve biri kontrol diğeri deney grubu olarak belirlenen iki sınıftan toplam 48 oumlğrenci ile yuumlruumltuumllduuml

Veri Toplama Araccedilları

Ccedilalışmada oumlğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim kimyasal tepkime kavramla-rını bilme bu kavramları guumlnluumlk yaşamda karşılaşılan olaylarla ilişkilendirebilme fi-ziksel ve kimyasal değişim ile kimyasal bağ ilişkisini kavrama seviyesini belirleyecek ve oumlğrencilerin konuya ilişkin duumlşuumlnce tarzlarını seccedilimlerinin nedenlerini ortaya ccedilı-karabilecek beş sorudan oluşan bir kavram testi kullanılmıştır Sorular iki boumlluumlmden oluşmaktadır Birinci boumlluumlmde hedef oumlğrencinin konuya ilişkin fikrini (iddiasını) be-lirlemek ikinci boumlluumlmde ise fikrin hangi duumlşuumlnce biccedilimleri ile ortaya ccedilıktığını hangi destekleyicilerle veya ccediluumlruumltmelerle accedilıklandığını belirlemektir Soruların birinci bouml-luumlmuuml ccediloktan seccedilmeli soru şeklindedir Bu boumlluumlmde oumlğrencilerden kendilerince doğ-ru kabul ettikleri seccedileneği işaretlemeleri ikinci boumlluumlmde ise seccedilimlerinin nedenleri-ni accedilıklamaları istenmiştir Şayet doğru kabul ettikleri seccedilenek yoksa kendi fikirlerini belirtmeleri oumlzellikle vurgulanmıştır

Kavram testi iccedileriğindeki soruların anlaşılıp anlaşılmadığına dair beş oumlğrenci ile yapılan goumlruumlşmenin ardından 50 9 sınıf oumlğrencisi uumlzerinde uygulandı ve guumlvenirli-ği α= 072 olarak hesaplandı Test oumlğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarını ve sahip oldukları alternatif kavramaları belirlemek amacıyla ilk test başarıyı ve kavramsal al-gılamadaki değişimi belirlemek amacıyla son test olarak uygulandı Kavram testinde yer alan sorular aşağıda verilmiştir

1 I Meyvelerin ccediluumlruumlmesi II Naftalinin suumlblimleşmesi III Demirin paslanmasıYukarıdaki olaylarda meydana gelen değişmeler hangisinde doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Kimyasal KimyasalC) Kimyasal Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Fiziksel KimyasalE) Fiziksel Kimyasal FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 473

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

2 NaCl bileşiğine aşağıdaki işlemler uygulanıyor I Isıtılarak sıvılaştırılıyor NaCl(k) -gt NaCl(s) II Suya atılarak ccediloumlzuumlluumlyor NaCl(k) -gt Na+

(suda) + Cl-(suda)

III Elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor 2NaCl(s) -gt 2Na(k) + Cl2(g)Buna goumlre bu olaylar sırasında meydana gelen değişmeler aşağıdakilerden hangisinde

doğru olarak verilmiştir I II IIIA) Fiziksel Kimyasal KimyasalB) Kimyasal Kimyasal KimyasalC) Fiziksel Fiziksel KimyasalD) Fiziksel Kimyasal FizikselE) Fiziksel Fiziksel FizikselCevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız3 Tanecik boyutunda goumlsterimi aşağıda verilen olaylardan hangisi bir kimyasal

tepkimeyi goumlsterir

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız4 2H2 + O2 -gt 2H2O tepkime denklemini aşağıdaki ccedilizimlerden hangisi en doğru

şekilde ifade etmektedir (ο semboluuml H (hidrojen) atomlarını semboluuml ise O (oksijen) atomlarını ifade etmektedir)

Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 474

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

5 Oumlğretmen sınıfta bir bardak suyun iccedilinde milyarlarca su molekuumlluumlnuumln birbirlerine bağlı olduğunu soumlylemiştir İki su molekuumlluumlnuumln birbirine nasıl bağlandığını goumlstermek iccedilin de aşağıdaki şekli tahtaya ccedilizmiştir

Oumlğretmen sınıfta bardaktaki su ısıtılırsa (oumlrn 100 0C ye kadar) su molekuumlllerinde nasıl bir değişim meydana geleceğini sorar Aşağıda Eren Aras ve Minersquonin verdiği yanıtlar yer almaktadır

1048710 EREN Isı ile sadece su molekuumllleri arasındaki 1 norsquolu bağlar kırılır1048710 ARAS Isı ile hem 1 hem de 2 norsquolu bağlar kırılır1048710 MİNE Isı ile sadece su molekuumlluumlndeki 2 norsquolu bağlar kırılırSizce kimin duumlşuumlncesi doğrudur Cevabınızı kutulardan sadece birine işaret

koyarak belirtiniz (Kabapınar ve Adik 2005) Cevabınızın nedeninigerekccedilelerini accedilıklayınız

Oumlğrencilerin kavram sorularına verdikleri cevaplar tablo haline getirildi Tabloda cevaplar orijinallikleri korunarak sunuldu Ancak aynı anlamı veren aynı şeyi farklı kelimelerle ifade eden oumlğrenci cevaplarından araştırmacı tarafından seccedililen bir tanesi tabloya dahil edildi Yine de araştırmacının algı kavrama ve yorum becerisinden kay-naklanan yanılgıları kısmen de olsa bertaraf etmek iccedilin oumlğrenci cevapları ve tablolar iki farklı kimya oumlğretmenine incelettirildi Aynı anlama gelen ifadeler uumlzerinde uzlaşı sağlanarak oumlğrenci cevaplarının kodları oluşturuldu

İşlem

Kontrol Grubunda Uygulama

Zarotiadou ve Tsaparlis (1999) ve Senemoğlursquona (1997) goumlre geleneksel oumlğretim youmlntemi oumlğretmen merkezlidir Kontrol grubunda kimyasal değişimler konusu yeni 9 sınıf muumlfredat programına uygun olarak ders kitabında yer alan etkinliklere bağlı ka-lınarak ve bilginin sunumunda oumlğretmenin aktif olduğu şekilde işlendi

Deney Grubunda Uygulama

Bilimsel tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımıyla derslerin işlendiği deney grubun-da araştırmacı tarafından ilgili literatuumlruumln taranarak ccedileşitli kitaplardan faydalanıla-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 475

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

rak ve Toulminrsquoin Tartışma Modeli dikkate alınarak hazırlanan ders materyalleri kul-lanıldı Ders materyalleri oumlğrencilerin tartışma ortamına girmelerini oumlğretilmesi he-deflenen konu ile ilgili fikirlerini ifade etmelerini sağlayıcı etkinlikleri iccedilermekteydi Deney grubunda oumlğrenciler kuumlccediluumlk gruplar halinde ccedilalıştılar Her gruba ccedilalışma etkin-likleri verildi ve oumlğrencilerden belli bir suumlre bu etkinlikler uumlzerinde ccedilalışmaları isten-di Ccedilalışma tamamlandıktan sonra her grubun belirlediği temsilci sunum yaptı Grup temsilciliği goumlrevinin suumlrekli değişmesi sağlandı Gruplar arasında farklı fikirler tartı-şıldı Sınıf tartışması yapıldı Derslerin işlenişinde araştırmacı rehber konumundaydı Oumlğrencileri tartışma suumlrecine dahil edici ve konuyu toparlayıcı goumlrev uumlstlendi

Deney grubundaki derslerde kullanılan ve araştırmacı tarafından hazırlanan iki tartışma etkinliği aşağıda sunulmuşturEtkinlik 1

10 sınıf oumlğrencisi Ali sayısal boumlluumlmuuml seccedilmiştir Severek seccediltiği bu boumlluumlmde en ccedilok kim-ya dersine ilgi duymaktadır O guumlnlerde Ali bir kaza sonucu elini yaralar Kısa bir suumlre son-ra yara iyileşince sıkccedila yaşadığı bu olay dikkatini ccedileker Bu duruma ldquodeğişimrdquo goumlzuumlyle ba-kar ve etrafında meydana gelen değişimleri goumlzlemlemeye başlar Goumlzlemlerine dayanarak bir tablo oluşturur

Saccedilın uzamasıSaccedilın beyazlamasıCcedilivinin paslanmasıKarın erimesiYağmurun yağmasıGoumlkkuşağının oluşmasıKaynayan suda kabarcıklar oluşmasıŞekerin suda ccediloumlzuumlnmesiKalem ucunun kırılması

Ali bu değişmelerde farklılık olduğunu sezinler Ali bu değişmelerdeki farklılığın ne-denlerini anlaması konusunda yardımınızı istemektedir Değişimlere vereceğiniz isimlerle ve bu değişimleri hangi nedenlere dayandırarak bu şekilde nitelediğinizi accedilıklayarak Alirsquoye yar-dımcı olunuz Alirsquonin goumlzlemlerine dayalı oluşturduğu tabloya ilave olarak grup arkadaşla-rınızla tartışarak aşağıda boş bırakılan tabloyu doldurunuz Tabloda oumlzellikle duumlşuumlncelerini-zin nedenleri kısmını grup arkadaşlarınızla tartışarak tamamlayınız

Değişim isimleri Değişimin tuumlruuml NedenlerinizFiziksel değişme Kimyasal değişme

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 476

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Etkinlik 2

Bir grup arkadaş kimya dersinden sonra aralarında tartışmaya başlarlar Oumlğren-cilerden her biri kimyasal tepkimenin ne olduğuna dair fikrini ve gerekccedilesini soumlyler

1oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin değişerek başka madde olmasıdır Mesela su donduğu zaman buz olur Buz başka su başka maddedir

2oumlğrenci Bence kimyasal tepkime iki veya daha ccedilok maddenin kaynaşarak yeni madde oluşturmasıdır Demirle oksijenin kaynaşarak demir oksiti oluşturma-sı gibi

3oumlğrenci Bence iki maddenin birbiri iccedilinde ccediloumlzuumllmesine kimyasal tepkime de-nir Kolonya elde edilirken alkol ve su birbiri iccedilinde ccediloumlzuumlnuumlr Hem burada kolonya adlı yeni bir madde de oluşuyor

4oumlğrenci Kimyasal tepkime bir maddenin ayrışarak başka şekle doumlnuumlşmesi-dir Suyun elektrolizini hatırlayın Suyu elektroliz ederek hidrojen ve oksijen elde etmiştik

5oumlğrenci Bence tepkime olabilmesi iccedilin iki farklı madde olması gerekir Bun-larında birleşerek başka maddeler oluşturması lazım Tıpkı evimizde kullandığımız doğal gazdaki metanın oksijenle tepkimeye girerek (yani yanarak) su ve karbondi-oksit oluşturması gibi

Her bir oumlğrencinin fikrini ayrı ayrı değerlendiriniz Katıldığınız ve katılmadığı-nız noktaları nedenleriyle beraber accedilıklayınız

ldquoKimyasal Tepkimerdquo nin ne olduğuna dair fikrinizi ve fikrinizi destekleyen ge-rekccedilelerinizi yazınız

2 Bulgular

Kavram testinde yer alan 1 sorunun amacı oumlğrencilerin guumlnluumlk hayatta karşılaşı-lan olayları fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt edip edemediklerini ve bu ayrımı hangi gerekccedilelere dayanarak yaptıklarını belirlemektir Soruda uumlccedil olay veril-miştir ve beş seccedilenekle bu olayların fiziksel veya kimyasal değişme olup olmadığı so-rulmuştur Oumlğrencilerden işaretledikleri cevabı accedilıklamaları istenmiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 477

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulunma

yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

5417(13 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

1667(4 oumlğrenci)

3 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak ce-vaplarda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruuml-nuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

6667(16 oumlğrenci)

4 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Kesilme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir

1667(4 oumlğrenci)

5 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

6 Kimyasal olaylarda madde oumlzelliklerinin tamamını yitirir (Bu oumlzelliklerin neler olduğu accedilıklanmamış)

833(2 oumlğrenci)

7 Demir paslandığında dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olur Bu olay fiziksel bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

8 Naftalin suumlblimleştiğinde katıdan gaza geccediler Hem dış yapısı hem iccedil yapısı değişir Bu olay kimyasal bir değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde sadece rengi kokusu tadı değişir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan oumlnce 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 2 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 19 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 478

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo1b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Ccediluumlruumlme paslanma olayları kimyasaldır Ccediluumlnkuuml yeni madde

oluşur125

(3 oumlğrenci)2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimleri fizikseldir Ccediluumln-

kuuml yeni madde oluşmaz833

(2 oumlğrenci)3 Demirin paslanması kimyasaldır Ccediluumlnkuuml demir ile oksijen tep-

kimeye giriyor Yeni madde oluşuyor375

(9 oumlğrenci)4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise

maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilık-lanıyor)

125(3 oumlğrenci)

5 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Kimyasal de-ğişmenin madenin iccedil yapısında meydana gelen değişme olduğu bu tuumlr değişmelerde atomlar arasındaki bağların koptuğu yeni bağ-ların oluştuğu ve bu sayede yeni maddelerin oluştuğu belirtiliyor Dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

4583(11 oumlğrenci)

6 Hal değişimleri fiziksel bir değişmedir Ccediluumlnkuuml naftalini oluştu-ran atomlar arasındaki bağlar kırılmaz ve yeni madde oluşturmaz Sadece molekuumlller arasındaki uzaklık değişir

4583(11 oumlğrenci)

7 Suumlblimleşme fiziksel bir olaydır Ccediluumlnkuuml maddenin kimyasal oumlzelliklerinde değişme olmaz

2083(5 oumlğrenci)

8 Ccediluumlruumlme ve paslanma olayları kimyasaldır1667

(4 oumlğrenci)9 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

125(4 oumlğrenci)

1 soruya uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin tamamı 1 soruya C şık-kı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 479

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci ce-vaplarında ifa-denin bulun-

ma yuumlzdesi1 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri doumlnuuml-

şuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruuml-me ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

25 (6 oumlğrenci)

2 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olması demektir (Demir paslandığında elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuuml-şuumlnde değişme olduğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir)

3333(8 oumlğrenci)

3 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir

2083(5 oumlğrenci)

4 Kimyasal değişme maddenin iccedil yapısında fiziksel değişme ise maddenin dış yapısında meydana gelen değişmedir (Ancak cevap-larda maddenin iccedil yapısı accedilıklanamıyor dış yapısı ise ldquogoumlruumlnuumlş şekilrdquo olarak accedilıklanıyor)

25 (6 oumlğrenci)

5 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır2083

(5 oumlğrenci)6 Ccediluumlruumlme yanma paslanma gibi olaylar kimyasal olaylardır Ke-

silme yırtılma kırılma gibi olaylar fizikseldir833

(2 oumlğrenci)7 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-

meler kimyasal değişmelerdir 417

(1 oumlğrenci)

8 Paslanma kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)1 soruya uygulamadan oumlnce 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 3 oumlğren-

ci E 2 oumlğrenci B 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 480

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 1dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 1 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 1 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi

1 Fiziksel değişme maddenin dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme olma-sı demektir Elma ccediluumlruumlduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuumlnde değişme oldu-ğu iccedilin bu olaylar fiziksel değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

2 Suumlblimleşme hal değişimidir Hal değişimi fiziksel bir değiş-medir Ccediluumlnkuuml molekuumlller arasındaki etkileşim azalmıştır Naf-talini oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmamıştır Yeni bir madde oluşmamıştır

2083 (5 oumlğrenci)

3 Paslanmada demir oksijenle tepkimeye girer Kimyasal tepki-meler kimyasal değişmelerdir

2917 (7 oumlğrenci)

4 Meyvenin ccediluumlruumlmesi kimyasal bir olaydır Ccediluumlnkuuml yeni bir madde oluşmuştur

1667 (4 oumlğrenci)

5 Demirin paslanması bir yanma olayıdır Yanma tepkimesi ise kimyasal bir olaydır

1667 (4 oumlğrenci)

6 Meyvenin ccediluumlruumlmesi ve demirin paslanması olaylarında mey-veyi ve demiri oluşturan atomlar arasındaki bağlar kopmuş atomların duumlzenlenmeleri değişmiş yeni bağlar oluşturarak yeni madde meydana getirmişlerdir

2917 (7 oumlğrenci)

7 Fiziksel değişim geri doumlnuumlşuumlmluuml kimyasal değişim geri douml-nuumlşuumlmluuml değildir Suumlblimleşen naftalini tekrar elde edebiliriz Ccediluumlruumlme ve paslanma olaylarının ise geri doumlnuumlşuumlmuuml yoktur

833 (2 oumlğrenci)

8 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde demir paslandığında maddelerin kimli-ği değişiyor ve yeni madde oluşuyor Bu yuumlzden bu olaylar kim-yasal değişmedir Naftalinin suumlblimleşmesi fizikseldir Ccediluumlnkuuml maddenin kimliği değişmiyor

833 (2 oumlğrenci)

9 Naftalinin suumlblimleşmesi kimyasaldır Yeni madde oluşu-yor

1667 (4 oumlğrenci)

10 Demirin paslanması fizikseldir Yeni madde oluşmaz 1667 (4 oumlğrenci)

11 Suumlblimleşme hal değişimidir Bu olay fiziksel bir değiş-medir

2917 (7 oumlğrenci)

12 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde iccedil yapısı değiştiği iccedilin bu olay kim-yasal bir değişmedir

2083 (5 oumlğrenci)

13 Meyve ccediluumlruumlduumlğuumlnde yeni madde oluşmaz Bu yuumlzden fi-ziksel değişme meydana gelir

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 1 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 3 oumlğrenci A 1 oumlğren-ci E 2 oumlğrenci B 17 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C se-ccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 481

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 1a ve 1c incelendiğinde uygulamadan oumlnce her iki sınıfta da oumlğrencilerin buuml-yuumlk ccediloğunluğunun fiziksel değişmeyi ldquomaddenin dış yapısında (şekil renk vs) mey-dana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olan değişimlerrdquo kimyasal de-ğişmeyi ise ldquomaddenin iccedil yapısında (lsquoiccedil yapırsquonın ne olduğu accedilıklanamıyor) meydana gelen değişikliklerrdquo ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmuuml muumlmkuumln olmayan değişmelerrdquo olarak algıla-dıkları goumlruumllmektedir

Uygulamadan sonra tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımının kullanıldığı deney gru-bunda verilen cevapların 4583rsquouumlnde (11 oumlğrenci) fiziksel değişme kavramı yine cevapların 4583rsquouumlnde (11 kişi) kimyasal değişme kavramı kimyasal bağlardaki değişme ile ilişkilendiren bilimsel doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklanmıştır (Tablo 1b) Geleneksel youmlntemin kullanıldığı kontrol grubunda ise bu oran kimya-sal değişmeyi accedilıklamada 2917 (7 oumlğrenci) fiziksel değişmeyi accedilıklamada 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ayrıca 1 soruya uygulama sonunda kontrol grubundaki oumlğrencilerin 7083rsquouuml doğru yanıt verirken (Tablo 1d) deney grubundaki oumlğrencilerin tamamının doğru yanıt verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 1b)

Bu soru ile oumlğrencilerde konu ile ilgili var olan alternatif kavramalar da ortaya ccedilı-karılmıştır (Tablo 1a 2 7 8 9 Tablo 1d 9 10 13)

Kavram testinde yer alan ikinci soru aynı maddenin geccedilirdiği farklı değişimlerin soumlzel olarak ve denklem şeklinde ifade edilişini iccedilermektedir Bu sorunun amacı aynı maddenin halinin değişmesini (erime ve ccediloumlzuumlnme) ve elementlerine ayrıştırılmasını fiziksel veya kimyasal değişme şeklinde ayırt etmelerini ve bu ayrımı hangi gerekccedile-lere dayanarak yaptıklarını belirlemektir

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 482

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo2a Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Maddeyi elektrolizle ayrıştırma kimyasal bir olaydır O yuumlz-

den kimyasal değişme olur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz suya atıldığında erir hem iccedil yapısı hem de dış goumlruumlnuumlşuuml

değişir Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır417

(1 oumlğrenci)3 Tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir değişmedir Ccediluumlnkuuml tu-

zun iccedil yapısı değişir 125

(3 oumlğrenci)4 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tadı aynı kalır Bu yuumlzden tuzun

suda ccediloumlzuumlnmesi fiziksel bir olaydır 417

(1 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme ve hal değişimi fizikseldir 417 (1 oumlğrenci)

6 Tuzun elektroliziyle farklı maddeler elde edilir Bu yuumlzden tuzun elektrolizi kimyasal bir değişmedir

833 (2 oumlğrenci)

7 Maddenin hal değiştirmesi fiziksel bir olaydır Tuzun erime-si de fiziksel bir değişmedir

125 (3 oumlğrenci)

8 Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

6667 (16 oumlğrenci)

9 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

25 (6 oumlğrenci)

10 Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrışır Dış goumlruuml-nuumlşuuml değişir Olay fizikseldir

833 (2 oumlğrenci)

11 Tuz ısıtıldığında sadece dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Bu olay fi-ziksel bir değişmedir

1667 (4 oumlğrenci)

12 Her uumlccedil olayında geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu olaylar fiziksel değişmedir

417 (1 oumlğrenci)

13 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline gelemez Kim-yasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 2 oumlğ-renci E 14 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 483

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo2b Deney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1 Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Ccediluumlnkuuml hiccedilbirinde yeni mad-

de oluşumu yoktur125

(3 oumlğrenci)2 Tuz elektroliz edilerek elementlerine ayrıştırılıyor Tuzdaki

bağlar kopuyor Yeni madde oluştuğu iccedilin kimyasal değişmedir4167

(10 oumlğrenci)3 NaCl ısıtıldığında hal değiştirmiştir Sadece Na+ ve Cl- bir-

birinden biraz uzaklaşmıştır Fiziksel bir değişmedir6667

(16 oumlğrenci)4 NaCl suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde Na+ ve Cl- arasına su molekuumllleri

girer ve birbirinden uzaklaştırır Yeni madde oluşmaz Bu yuumlz-den fiziksel bir değişmedir

4167(10 oumlğrenci)

5 Ccediloumlzuumlnme olayı fiziksel bir olaydır125

(3 oumlğrenci)

6 Elektroliz olayı maddede kimyasal değişmeye neden olur1667

(4 oumlğrenci)7 NaCl sıvı iken elektroliz edildiğinde Cl2 gazı accedilığa ccedilıkmıştır

Yani yeni madde oluşmuştur Kimyasal değişmedir833

(2 oumlğrenci)8 Tuz elektroliz edildiğinde madde ayrıştırılır Ancak yapısı

değişmez Fiziksel bir değişmedir 417

(1 oumlğrenci)9 Tuz elektroliz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu

yuumlzden kimyasal değişmedir417

(1 oumlğrenci)10 Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve ısıtılarak eritildiğinde iccedil yapısı

değişmez sadece dış yapısı değişir Bundan dolayı bu olaylar-da fiziksel değişme olur Ancak elektroliz edildiğinde iccedil yapısı değişir ve kimyasal değişme olur

417(1 oumlğrenci)

11 NaCl suya atıldığı zaman Na ve Cl arasındaki bağlar kırılı-yor Bu yuumlzden tuzun suda ccediloumlzuumlnmesi kimyasal bir olaydır

833(2 oumlğrenci)

12 Tuz elektroliz edilerek ayrıştırıldığında başka bir youmlntemle tekrar elde edebiliriz Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

417(1 oumlğrenci)

13 Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde tekrar geri elde edilebilir Bu yuumlzden fiziksel değişmedir

125(3 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci D 1 oumlğrenci A 4 oumlğ-renci E 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 484

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Oumlğrenci cevap-larında ifadenin

bulunma yuumlzdesi1Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğine tekrar eski haline getirilebi-

lir Bu yuumlzden bu olaylarda fiziksel değişme olur Tuz elektro-liz edildiğinde tekrar eski haline getirilemez Bu yuumlzden kimya-sal değişmedir

2917(7 oumlğrenci)

2Elektroliz kimyasal değişmeye neden olur 125(3 oumlğrenci)

3Tuz eridiğinde şeklinde değişme olur Bu yuumlzden fizikseldir 2917(7 oumlğrenci)

4Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddeleri tekrar eski haline getirebiliriz

417(1 oumlğrenci)

5Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml Na+ ve Cl- diye yeni madde oluşmuş

2083(5 oumlğrenci)

6Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni mad-deler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

833(2 oumlğrenci)

7Hal değişimi fiziksel bir olaydır Bu yuumlzden tuzun erimesi fi-ziksel bir değişmedir

1667(4 oumlğrenci)

8Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde su molekuumllleri arasına girdiği iccedilin fi-ziksel değişmedir

833(2 oumlğrenci)

9Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir değişmedir 833(2 oumlğrenci)

10(Tuzun elektrolizinde) Buumltuumln parccedilalanmış geri elde edile-bilir

417(1 oumlğrenci)

11Uumlccedil olayda fiziksel değişmedir Uumlccedil olayda da maddelerin gouml-ruumlnuumlşuumlnde değişiklik olmuştur

417(1 oumlğrenci)

12Uumlccedil olayda kimyasal değişmedir 417(1 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnuumlrken tuz ile su etkileşime girdiği iccedilin kim-yasal değişme oluyor

417(1 oumlğrenci)

14Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrılıyor Yapısı bozuluyor Kimyasal değişme meydana geliyor

2083(5 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 2 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci cevap vermemiş 2 oumlğ-renci D 5 oumlğrenci A 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci B 10 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 485

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 2dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 2 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 2 soruya verdik-leri cevapların kodları

Oumlğrenci cevapla-rında ifadenin bu-

lunma yuumlzdesi1Tuz elektroliz edildiğinde elementlerine ayrıştırılmış atom-

ları arasındaki bağ kopmuştur Yeni bağlar dolayısıyla yeni madde oluşmuş Bu yuumlzden kimyasal değişmedir

2083(5 oumlğrenci)

2Tuzun sıvılaştırılması hal değişimidir Hal değişimi ise fi-ziksel bir olaydır

5417(13 oumlğrenci)

3Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde arasına su molekuumllleri girer Fizik-sel bir değişme olur

417(1 oumlğrenci)

4Tuz eridiğinde ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde sadece iyonlar birbirinden uzaklaşır Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

5Tuz sıvılaştığında ve ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde dış goumlruumlnuumlşuuml değişir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

6Elektroliz kimyasal bir olaydır 417(1 oumlğrenci)

7Tuz elektroliz edildiğinde tuz oumlzelliğini yitirir Bu yuumlzden kimyasal değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

8Tuz elektroliz edildiğinde Na(k) ve Cl2(g) şeklinde yeni maddeler oluştuğundan kimyasal bir değişme olmuştur

2917(7 oumlğrenci)

9Tuz ısıtıldığında molekuumlller arasındaki bağ etkilenir Atom-lar arasındaki bağ etkilenmediğinden fiziksel değişme meyda-na gelir

417(1 oumlğrenci)

10Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve eridiğinde fiziksel oumlzellikleri deği-şir Fiziksel değişme meydana gelir

833(2 oumlğrenci)

11Erime ve ccediloumlzuumlnme olaylarının geri doumlnuumlşuumlmuuml vardır Bu yuumlzden fiziksel değişmelerdir

125(3 oumlğrenci)

12Tuz ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde ve elektroliz edildiğinde ayrışıyor Bu yuumlzden bu olaylarda kimyasal değişme meydana gelir

1667(4 oumlğrenci)

13Tuz suda ccediloumlzuumlnduumlğuumlnde kimyasal bir değişme olmuş Ccediluumlnkuuml iyonlarına ayrılmış

833(2 oumlğrenci)

14Tuz sıvılaştığında başka madde oluşur Kimyasal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

15Ccediloumlzuumlnme fiziksel bir olaydır 125(3 oumlğrenci)

16Elektroliz edildiğinde atomların dizilişleri değişir Kimya-sal değişme meydana gelir

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 2 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci A 2 oumlğrenci E 1 oumlğ-renci B 18 oumlğrenci de C şıkkı cevabını vermiştir (Doğru cevap C seccedileneğidir)

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 486

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 2a incelendiğinde deney grubundaki oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun (6667 16 oumlğrenci) tuzun erimesinin ve suda ccediloumlzuumlnmesinin fiziksel değişim oldu-ğunu ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo dayandırarak accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Bu olayların fi-ziksel değişme olduğu ldquomaddenin dış yapısında meydana gelen değişmerdquo şeklinde de accedilıklanmaktadır (25 6 oumlğrenci) Elektroliz olayı ise ldquogeri doumlnuumlşuumlmuumln olmamasırdquo (7083 17 oumlğrenci) ve ldquoiccedil yapıdaki değişmerdquo (25 6 oumlğrenci) ile accedilıklanmaktadır Ayrıca oumlğretimden oumlnce oumlğrencilerin sahip oldukları alternatif kavramalar tabloda yer almaktadır (Tablo 2a 2 3 10 12)

Deney grubunda uygulamadan sonra ise hal değişimi olayı buumlyuumlk ccediloğunlukla (eri-me 4167 10 oumlğrenci ccediloumlzuumlnme 6667 16 oumlğrenci) tanecikler arası etkileşime da-yanarak accedilıklanmıştır Elektroliz olayı ise 4167 (10 oumlğrenci) oranında lsquokimyasal bağlardaki değişmersquo ile 50 (12 oumlğrenci) oranında lsquoyeni maddersquo oluşumu ile bilim-sel doğru kabul edilebilecek cevaplarla accedilıklanmıştır Uygulamadan sonra bazı oumlğ-rencilerin alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2b 1 8 11 12)

Tablo 2c incelendiğinde uygulamadan oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin buumlyuumlk ccediloğunluğunun hal değişimini ldquohal değişimi fiziksel değişmedirrdquo kalıp bilgisine ve ldquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğerdquo goumlre accedilıkladıkları goumlruumllmektedir Elektroliz olayının kimyasal değişme olduğunu ise oumlğrencilerin 2083rsquoi (5 oumlğrenci) ldquotuzun yapısının bozulması (yapı ile kastedilenin ne olduğu accedilıklanamıyor)rdquo fikrine 125rsquoi (3 oumlğrenci) ldquoelekt-roliz kimyasal değişmeye neden olurrdquo kalıp bilgisine dayanarak accedilıklamaktadırlar Oumlğretim oumlnce kontrol grubu oumlğrencilerinin pek ccedilok alternatif kavramalara sahip ol-duğu da tabloda goumlruumllmektedir (Tablo 2c 5 10 11 12 13) Oumlğretimden sonra kont-rol grubu oumlğrencilerinin tuzun sıvılaştırılması olayını accedilıklarken ldquohal değişimi fizik-sel bir olaydırrdquo kalıp bilgisinden vazgeccedilmedikleri Tablo 2drsquode goumlruumllmektedir Deney grubunda oumlğrencilerin 6667rsquosi (16 oumlğrenci) hal değişimini ldquotanecikler arası etkile-şimerdquo dayanarak lsquofiziksel değişmersquo olarak accedilıklarken kontrol grubunun 833rsquouuml (2 oumlğrenci) bu şekilde accedilıklamaktadır Oumlğretimden sonra kontrol grubu oumlğrencileri ccedilo-ğunlukla tuzun elektroliz edildiğinde kimyasal bir değişme meydana geldiğini ldquoyeni maddelerin oluşmasırdquo ile izah etmişlerdir Konunun oumlğretiminden sonra da kontrol grubu oumlğrencilerinden bazılarının alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 2d 9 12 13 14)

Kavram testinde yer alan 3 sorunun amacı oumlğrencilerin yeni kimya muumlfredatında yer alan kimyasal bağlar ve kimyasal tepkimeler konuları arasında bağlantı kurarak tanecik boyutunda ifade edilen bir tepkimeyi fark edebilme becerilerini oumllccedilmektir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 487

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D625

1Farklı molekuumlller birleşmiş ve farklı madde oluş-muş

25(6 oumlğrenci)

2Diğer şıklarda verilenler hal değişimini goumlsteriyor D şıkkındakinde ise yeni bir uumlruumln oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

3Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417(1 oumlğrenci)

4Molekuumlllerin kimyasal yapısı bozulmuş ve bileşik oluşturmuşlar

417(1 oumlğrenci)

5Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833(2 oumlğrenci)

6Maddeler dağınıkken duumlzene girmiş ve yeni bir madde oluşmuş

833(2 oumlğrenci)

7Farklı molekuumlller birleşmiş Tekrar eski haline douml-nuumlşmezler

417(1 oumlğrenci)

B1667

8Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 833(2 oumlğrenci)

9Katı halden sıvı hale geccedilmiş Molekuumlller birbirin-den uzaklaşmış o yuumlzden kimyasaldır

833(2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417(1 oumlğrenci)

11Uumlruumlnler eski haline gelemeyecek yeni madde oluşmuş

417(1 oumlğrenci)

12Birleşme olmuş bu yuumlzden kimyasal bir tepkime-dir

417(1 oumlğrenci)

E833

13Farklılaşma olmuş 833(2 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9A sınıfında 2 oumlğrenci E 4 oumlğrenci B 3 oumlğ-renci C 15 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 488

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan sonra 9A sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

9583

1Tepkimeyle atomlar arasındaki bağ kırılmış farklı atomlar bağ yapmış ve yeni bir madde oluşmuş

50 (12 oumlğrenci)

2Molekuumlllerdeki atomlar ayrılmış yeni bir madde oluş-muş ve sonuccedilta hiccedilbir element artmamış

833 (2 oumlğrenci)

3Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

4Maddeler birleşerek yeni madde oluşturmuşlar 833 (2 oumlğrenci)

5Farklı molekuumlllerin atomları birleşerek yeni bir mad-de oluşturmuşlar

833 (2 oumlğrenci)

6Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

7Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren maddelerle tepkime sonucu oluşan maddelerin kuumltleleri eşit olur Atomlar azalmaz veya yok olmazlar

417 (1 oumlğrenci)

8Diğer şıklarda erime donma ccediloumlzuumlnme gibi olaylar var D şıkkında maddeler elektroliz ediliyor Elektroliz kimyasal bir olaydır

417 (1 oumlğrenci)

E417 9Farklı maddeler etkileşim iccedilindeler 417

(1 oumlğrenci)Uygulamadan sonra 3 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci E 23 oumlğrenci de D

şıkkı cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 489

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 3cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

D541

1Farklı atomlar birleşmiş 1667 (4 oumlğrenci)

2Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

833 (2 oumlğrenci)

3Maddeler dağınıkken duumlzene girmişler 417 (1 oumlğrenci)

4Molekuumlller birbiri ile etkileşime girerek yeni madde oluşturmuşlar

833 (2 oumlğ-renci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

6Birleşme kimyasaldır 417 (1 oumlğrenci)

7Maddeler tepkime sonunda bir buumltuumln olurlar 417 (1 oumlğrenci)

E125

8Maddeler oumlzelliğini kaybetmiş 417 (1 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

C125

10Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

11Aynı tuumlr atomlar birleşmiş 833 (2 oumlğrenci)

B833

12Ayrıştırma olduğundan kimyasaldır 125 (3 oumlğrenci)

13Oumlnce bir arada ve sık iken uzaklaşıyorlar İccedil yapı-sı değişiyor

417(1 oumlğrenci)

A166 14Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 3 soruya 9E sınıfında 3 oumlğrenci E 3 oumlğrenci C 4 oumlğ-renci B 1 oumlğrenci A 13 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 490

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 3dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 3 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 3 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

D

7917

1İki farklı molekuumll etkileşime girmiş 417 (1 oumlğrenci)

2Farklı atomlar birleşmiş ve farklı madde oluşmuş 25 (6 oumlğrenci)

3Suyun oluşumuna benziyor Bu yuumlzden kimyasal bir tepkimedir

25 (6 oumlğrenci)

4Kimyasal değişmede atomlar arasındaki bağların kopması farklı atomlar arasında bağların oluşması ve atomların dizilişlerinin değişmesi lazım

1667 (4 oumlğrenci)

5Yeni madde oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

B

8336Ayrışma olduğundan kimyasaldır (Atomlar birbir-

lerinden uzaklaşmışlar)833 (2 oumlğrenci)

E

833

7Tanecikler birbirinden kopmuş ve dağılmış 417 (1 oumlğrenci)

8Madde ccediloumlzuumlnmuumlş ve iyonlarına ayrılmıştır 417 (1 oumlğrenci)

C

4179Yeni bir madde oluşmuş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 3 soruya 9E sınıfında 2 oumlğrenci E 1 oumlğrenci C 2 oumlğren-ci B 19 oumlğrenci de D şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce deney grubu oumlğrencilerinin 625 (15 oumlğrenci)rsquosi kontrol grubunun ise 5417rsquouuml (13 oumlğrenci) doğru cevabı vermişlerdir Her iki grupta da oumlğ-rencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğu cevaplarını ldquofarklı atomların birleşmesine ve yeni madde oluşumunardquo bağlamışlardır (Tablo 3a Tablo 3c)

Uygulamadan sonra ise deney grubu oumlğrencilerinin 9583rsquouuml (23 oumlğrenci) doğru cevabı vermiştir Doğru cevabı veren oumlğrencilerin yarısı kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerle accedilıklamışlardır (Tablo 3b 1) Kontrol grubu oumlğrencilerinin ise 7917rsquosi (19 oumlğren-ci) uygulamadan sonra doğru cevabı vermişlerdir Ancak kimyasal bağlar ile kimyasal tepkimeler arasında ilişki kurarak accedilıklayan oumlğrenciler 1667 (4 oumlğrenci) oranında-dır Bunun yanında kontrol grubundan doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamının bi-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 491

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

limsel olarak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 3d) Oumlte yandan deney grubunda doğru cevabı veren oumlğrenci sayısı (23) kontrol grubuna goumlre (19) fazla olmasına rağmen deney grubunda bazı oumlğrencilerin cevabın neden-lerini accedilıklarken yanlış destekleyiciler kullandıkları goumlruumllmektedir (Tablo 3b 7 8)

Kimyasal tepkimelerin tepkime denklemi ile ifade edilmesi konusu yeni 9 sı-nıf kimya muumlfredatında yer almaktadır Kavram testinde yer alan 4 soru ile tepkime denklemi verilen bir kimyasal tepkimeyi tanecik boyutunda ifade edebilme becerileri oumllccediluumllmeye ccedilalışılmıştır Bu soruda oumlğrencilerden yeni 9 sınıf kimya muumlfredatının ilk konularından olan ldquokimyada temel kanunlarrdquo konusu ile kimyasal tepkimeler konusu arasında ilişki kurmaları da beklenmiştir

Tablo 4aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

B

75

1Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile tepkimeye girmiş Sonuccedilta 2 tane H2O mo-lekuumlluuml oluşmuş

3333(8 oumlğrenci)

2 Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

2917 (7 oumlğrenci)

3Uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksijen atomu var girenlerde de 8 tane H atomu 4 tane oksijen atomu var Yani 21 oranı korunmuş

125(3 oumlğrenci)

A

1667

42 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda yine 2 tane hidrojen atomu ve 2 tane oksijen atomu ccedilıkmış

125(3 oumlğrenci)

5Ccediluumlnkuuml hidrojen tek bağ oluşturabilir 417 (1 oumlğrenci)

D

4176Uumlruumlnde hidrojen atomu sayısı oksijen atomu sayı-

sının iki katıdır417 (1 oumlğrenci)

C

4177Fazla olan hidrojen atomları uumlruumlnlerde goumlsterilmiş 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci C 4 oumlğrenci A 1 oumlğrenci D 18 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 492

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

Tablo 4bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikleri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A417 1Nedenini bilmiyorum 417

(1 oumlğrenci)

C583

2Tepkime denklemine goumlre bu şık olmalı 417 (1 oumlğrenci)

3Kuumltlenin korunumu yasasına goumlre tepkimeye giren atom sayısı ile ccedilıkan atom sayısı eşit olmalıdır

1667 (4 oumlğrenci)

44 tane H atomu 2 tane O atomu ile tepkimeye girip 2 tane su molekuumlluuml oluşturmuş

417 (1 oumlğrenci)

5Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atomlar goumlsterilmemiş Ancak atomlar yok olmazlar C seccedile-neğinde artan hidrojen atomları goumlsterildiği iccedilin doğ-rudur

3333 (8 oumlğrenci)

B375

6Denkleme goumlre uumlruumlnde 2 tane H2O molekuumlluuml ol-malı

125 (3 oumlğrenci)

7Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane oksi-jen atomu olmalı

25 (6 oumlğrenci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci A 14 oumlğrenci C 9 oumlğ-renci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

A

25

1Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417 (1 oumlğrenci)

2Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğrenci)

32 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye girmiş 1667 (4 oumlğrenci)

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 493

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

B

50

4Denkleme goumlre 2 tane H2 molekuumlluuml 1 tane O2 mo-lekuumlluuml ile birleşmeli

833 (2 oumlğrenci)

5Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğrenci)

6Nedenini bilmiyorum 2083 (5 oumlğrenci)

72 tane su molekuumlluuml oluşmuş 833 (2 oumlğrenci)

C

2083

8Denkleme goumlre bu şık doğrudur 833 (2 oumlğrenci)

9Nedenini bilmiyorum 833 (2 oumlğrenci)

10Girenlerdeki atom sayısı ile uumlruumlnlerdeki atom sa-yısı eşit

417 (1 oumlğrenci)

D

41711Denkleme goumlre bu şık doğrudur 417

(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 6 oumlğrenci A 5 oumlğrenci C 12 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Tablo 4dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 4 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 4 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğ-renci yuumlzdesi

B

4167

1Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

2Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 1667 (4 oumlğ-renci)

3Denkleme goumlre uumlruumlnde 4 tane H atomu 2 tane ok-sijen atomu olmalı

125 (3 oumlğ-renci)

4Denkleme goumlre tepkime sonucu H2O oluşuyor ve ortamda sudan başka hiccedilbir şey bulunmuyor

833 (2 oumlğ-renci)

A

1677

52 tane hidrojen ile 2 tane oksijen tepkimeye gir-miş

125 (3 oumlğ-renci)

6Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-renci)

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 494

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

C

375

7Diğer seccedileneklerde tepkime sonunda artan atom-lar goumlsterilmemiş Ancak C şıkkında artan madde goumlsterilmiş A şıkkında da uumlruumlnde H atomu eksik

1667 (4 oumlğ-renci)

8Girenlerdeki ve uumlruumlnlerdeki madde miktarları ay-nıdır

125 (3 oumlğ-renci)

9Denkleme goumlre 2 tane su molekuumlluuml oluşmalı 833 (2 oumlğ-renci)

D

41710Nedenini bilmiyorum 417 (1 oumlğ-

renci)

Uygulamadan sonra 4 soruya 9E sınıfında 1 oumlğrenci D 4 oumlğrenci A 9 oumlğren-ci C 10 oumlğrenci de B şıkkı cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 4 soruya deney grubu oumlğrencilerinin yalnızca 417rsquosi (1 oumlğrenci) doğru cevabı verirken (Tablo 4a 7) kontrol grubunda bu oran 2083 (5 oumlğrenci)rsquodir Ancak kontrol grubundaki bu oumlğrencilerden yalnızca bir tanesi deney grubundaki doğru cevabı veren bir oumlğrenci bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek bir gerekccedile ileri suumlrmuumlşlerdir (Tablo 4c 10)

Uygulamadan sonra ise deney grubunda doğru cevabı verenlerin oranı 5833rsquoe (14 oumlğrenci) ccedilıkmış bunların yaklaşık 857rsquosi (12 oumlğrenci) cevaplarını ldquokuumltlenin ko-runumu yasasırdquo ile desteklemişler ve bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4b 3 5) Kontrol grubunda ise doğru cevap verenlerin oranı 375rsquoe (9 oumlğrenci) yuumlkselmiş bu oumlğrencilerin 777rsquosi (7 oumlğrenci) ldquogiren ve uumlruumln-lerdeki madde miktarları eşit olmalırdquo şeklinde bilimsel olarak doğru kabul edilebile-cek ifadeler kullanmışlardır (Tablo 4d 7 8)

Kavram testinde yer alan 5 sorunun amacı oumlğrencilerin fiziksel hal değişim olay-larından buharlaşma olayını kimyasal bağlardaki değişim ile accedilıklayıp accedilıklayama-dıklarını belirlemektir Bu amaccedilla fiziksel değişim sırasında atomlar arasındaki bağ-larda mı molekuumlller arasındaki bağlarda mı değişim olduğu sorgulanmıştır Oumlğrenci-lerin atomlar arasındaki bağın değişmesinin kimyasal değişmeye molekuumlller arasın-daki bağın değişmesinin fiziksel değişmeye neden olacağını ayırt edip edemeyecekle-rini belirlemek amaccedillanmıştır

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 495

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5aDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikleri ce-vaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdik-leri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS25

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelli-ğini yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hal değişimi meydana gelir Her iki bağ da kopar

125 (3 oumlğrenci)

MİNE7083

42 nolu bağ kırılır 2 nolu bağ kırılmazsa su mo-lekuumlluumlnde 3 tane H atomu bağlı olur O zaman bu molekuumllde su molekuumlluuml olmaz

417 (1 oumlğrenci)

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır Suyun cinsi değişmez

1667 (4 oumlğrenci)

6Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde değişir

2083 (5 oumlğrenci)

7Su kaynamaya başlayınca su molekuumllleri arasındaki bağ kopar Buharlaşan su yoğunlaşarak tekrar elde edilebilir

2083 (5 oumlğrenci)

8Minersquonin cevabı mantıklı ancak nedenini accedilıkla-yamıyorum

417 (1 oumlğrenci)

9Su kimyasal bir olay sonucunda oluşmuştur Bu yuumlzden elektroliz yoluyla yani kimyasal tepkime sonucu ayrışır

417 (1 oumlğrenci)

Kendi fikrim417

10Hiccedilbir bağ kırılmaz Burada su sadece sıvı hal-den gaz haline geccediler

417 (1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9A sınıfında 6 oumlğrenci Aras 17 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise hiccedilbiri cevabını vermiştir

Tablo 5bDeney grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9A sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

EREN417

1Sıvıdan gaza geccedilerken molekuumlller arasındaki me-safe artar Bu yuumlzden ikisi kırılmalı

833 (2 oumlğrenci)

ARAS417

2Eğer değişiklik ikisinde de olmasaydı su oumlzelliği-ni yitirirdi

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 496

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE9167

3Isı verildiğinde 2 nolu bağlar kırılır Boumlylece H ile O tepkimeye girerek H2Orsquoyu oluşturur

417 (1 oumlğ-renci)

4Su ısıtıldığında hal değiştirir Su buharlaşırken atomlar arasındaki bağ kopmaz molekuumlller arasın-daki bağ kopar

1667 (4 oumlğ-renci)

5Su ısıtıldığında sadece su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır Burada fiziksel bir olay gerccedilekleşir

125 (3 oumlğ-renci)

6H2O bir su molekuumlluumlduumlr Isıtıldığında diğer su molekuumlluumlyle yaptığı bağ kırılır

417 (1 oumlğ-renci)

7Molekuumlller arasındaki bağlar kırılır Atomlar ara-sındaki bağlar kırılsaydı kimyasal değişme olurdu ve yeni madde oluşması gerekirdi Ancak suyun buhar-laşması fizikseldir yeni madde oluşmaz

2917 (7 oumlğ-renci)

8Su ısıtılırsa maddenin yapısında değişme olmaz H ve O atomları arasındaki bağ kırılırsa madde de-ğişir

417 (1 oumlğ-renci)

9Su ısıtılması hal değişimine neden olur Bu olay kimyasal bir olay değildir O yuumlzden atomlar arasın-daki bağ kopmaz birazcık arası accedilılır

417 (1 oumlğ-renci)

102 nolu bağlar su molekuumlllerini bir arada tutan bağlardır 1 ve 2 nolu bağlar koparsa ortada su diye bir şey kalmaz

833 (2 oumlğ-renci)

11Isı ile sadece 2 nolu bağ kopar Boumlylece H2O molekuumllleri oluşur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9A sınıfında 1 oumlğrenci Aras 22 oumlğrenci Mine 1 oumlğrenci ise Eren cevabını vermiştir

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 497

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

Tablo 5cKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan oumlnce 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan oumlnce 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS50

1Su buharlaşırken elementlerine ayrılarak gaz hali-ne geccediler Bu yuumlzden iki bağda kırılmalı

125 (3 oumlğrenci)

2Su ısıtılırsa iki bağ da kopar 2083 (5 oumlğrenci)

3İki bağda aynı tuumlr olduğundan biri kırılıp diğe-ri kalmaz

417 (1 oumlğrenci)

4Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijenine ayrılır 125 (3 oumlğrenci)

MİNE50

5Su ısıtıldığında su molekuumllleri birbirinden uzak-laşır

833 (2 oumlğrenci)

6Su molekuumllleri birbirinden uzaklaşır su molekuumlluuml-nuuml oluşturan elementler arasındaki bağ kopmaz

2917 (7 oumlğrenci)

7Su ısıtılırsa 2 nolu bağ kırılır 1 nolu bağ kırılırsa su diye bir şeyden bahsedemeyiz

833 (2 oumlğrenci)

8Suyu ısıtmak kimyasal bir tepkimenin olması-na neden olmaz Bu yuumlzden 2 nolu bağ kopar Eğer 1 nolu bağ kopsaydı kimyasal bir tepkime meydana gelmiş olurdu

417(1 oumlğrenci)

Uygulamadan oumlnce 5 soruya 9E sınıfında 12 oumlğrenci Aras 12 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Tablo 5dKontrol grubu oumlğrencilerinin uygulamadan sonra 5 soruya verdikle-ri cevaplar

Uygulamadan sonra 9E sınıfı oumlğrencilerinin 5 soruya verdikle-ri cevapların kodları

Cevabı ve accedilık-lamayı seccedilen oumlğrenci yuumlzdesi

ARAS2083

1Suyun buharlaşabilmesi iccedilin her iki bağın da kop-ması gerekir Boumlylece su ayrışsın

833 (2 oumlğrenci)

2Suyun ısıtılmasından buumltuumln molekuumlller ve bağlar etkilenir

833 (2 oumlğrenci)

3Su ısıtıldığında hidrojen ve oksijen gazlarına ayrı-şır Kimyasal değişme olur

417 (1 oumlğrenci)

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 498

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

MİNE792

4Su ısıtıldığı zaman fiziksel değişme meydana ge-lir Suyu oluşturan atomlar arasındaki bağ kırılma-mış sadece molekuumllleri oluşturan bağların arasına su girmiştir

417 (1 oumlğrenci)

5Su molekuumlluumlndeki oksijen ve hidrojen arasında-ki bağlar ccedilok guumlccedilluuml olduğundan kopmaz İki su mo-lekuumlluumlnuuml bağlayan zayıf bağlar kopar ve su molekuumlluuml ortamda buhar halinde bulunur

417 (1 oumlğrenci)

6Su ısıtıldığı zaman buharlaşma olur Burada fizik-sel değişme meydana gelir Molekuumlller arasındaki bağ kopar Atomlar arasındaki bağ kopmaz

3333 (8 oumlğrenci)

7Su ısıtıldığı zaman hal değişimi olur Hal değişimi fiziksel bir olaydır 2 nolu bağ molekuumlller arasında-ki bağdır Suyu ısıttığımız zaman sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır

125 (3 oumlğrenci)

8Su ısıtılınca kimyasal değişme olur Gaz meyda-na gelir

417 (1 oumlğrenci)

92 nolu bağ koparsa suyun yapısında değişiklik ol-maz Sadece molekuumlller birbirinden uzaklaşır 1 nolu bağ koparsa suyun yapısı bozulur

125 (3 oumlğrenci)

10Isıtma sadece iki nolu bağların kırılmasına ne-den olur

833 (2 oumlğ-renci)

Uygulamadan sonra 5 soruya 9E sınıfında 5 oumlğrenci Aras 19 oumlğrenci Mine cevabını vermiştir

Uygulamadan oumlnce 5 soruya deney grubu oumlğrencilerinin 7083rsquouumlnuumln (17 oumlğren-ci) doğru cevap verdiği goumlruumllmektedir (Tablo 5a) Cevaplarda bir oumlğrencinin molekuumll-ler arası bağı molekuumll iccedili bağ olarak yorumladığı yer almaktadır (Tablo 5a 4) Doğ-ru cevap kısmında yer alan bu cevap ve nedenini accedilıklayamayan oumlğrenci cevabı dışın-da diğer oumlğrencilerin cevapları bilimsel olarak doğru kabul edilebilir Diğer cevap-lara bakıldığında ise alternatif kavramaların varlığı goumlruumllmektedir (Tablo 5a 1 2 3 10) Kontrol grubunda ise bu soruya uygulamadan oumlnce oumlğrencilerin yarısı doğru ce-vap vermişlerdir (Tablo 5c) Doğru cevabı veren oumlğrencilerin tamamı bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek accedilıklamalar yapmışlardır Kontrol grubu oumlğrencilerinin diğer yarısının ise alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5c 1 2 3 4)

Uygulamadan sonra deney grubunda doğru cevap verenlerin oranı 9166 (22 oumlğrenci)rsquodır Tablo 5b incelendiğinde oumlğrencilerin buumlyuumlk ccediloğunluğunun bilimsel ola-rak doğru kabul edilebilecek cevaplar verdikleri goumlruumllmektedir (Tablo 5b 4 5 6 7 8 10) Bu cevapların 318rsquoinde (7 oumlğrenci) ldquokimyasal bağlardaki değişmerdquo ile iliş-kilendirilmiş accedilıklamalar yer almaktadır Bunun yanında bazı oumlğrencilerin uygulama-

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Tartışma Esaslı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Kavramsal 499

May 2010 Vol18 No2 Kastamonu Education Journal

dan sonrada alternatif kavramalara sahip olduğu goumlruumllmektedir (Tablo 5b 1 2 3 10 11) Buradaki alternatif kavramalardan en dikkat ccedilekici olanı ısının madde olarak gouml-ruumllmesi iki su molekuumlluuml arasındaki bağın ısı ile su molekuumllleri arasındaki bağ olarak değerlendirilmesi ve bu bağ sayesinde suyun ısındığının duumlşuumlnuumllmesidir (Tablo 5b 1) Kontrol grubunda ise uygulamadan sonra doğru cevabı verenlerin oranı 792 (19 oumlğrenci)rsquodir (Tablo 5d) Doğru cevapların accedilıklamaları biri dışında (Tablo 5d 8) diğerleri bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek ifadelerdir

3 Tartışma ve Sonuccedil

Araştırma bulguları incelendiğinde deney ve kontrol grubu oumlğrencilerinin konu-nun işlenmesinden oumlnceki oumln bilgilerinin benzerlik goumlsterdiği goumlruumllmektedir Ancak her iki grupta da ilgili oumlğretim yaklaşımları uygulandıktan sonra oumlğrencilerin kav-ramları algılamada farklılık kaydettikleri belirlenmiştir Bulgular kısmında verilen tablolar incelendiğinde deney grubu oumlğrencilerinin tartışma esaslı oumlğretim yaklaşı-mı ile oumlğrenim goumlrduumlkten sonra olayları kavramları duumlşuumlnuumlş tarzlarında kontrol gru-bu oumlğrencilerine goumlre daha belirgin bir değişme olduğu goumlruumllmektedir Kontrol gru-bu oumlğrencilerinin kavrama ait zihinlerinde oumlnceden var olan imajın hedeflenen oumllccediluuml-de değişmediği hem tablolardan hem de araştırmacının goumlzlemlerinden tespit edilmiş-tir Oumlrneğin fiziksel ve kimyasal değişmeyi lsquogeri doumlnuumlşuumlmluumlluumlğe yeni madde oluşu-muna dış yapı ve iccedil yapıdaki değişmeyersquo goumlre accedilıklayan kontrol grubu oumlğrencileri aynı accedilıklamaları oumlğrenim goumlrduumlkten sonrada buumlyuumlk ccediloğunlukla kullanmışlardır De-ney grubu oumlğrencileri de oumlğrenimden oumlnce ccediloğunlukla kontrol grubu oumlğrencileri gibi accedilıklamalar yaparken oumlğrenimden sonra bu kavramları ccediloğunlukla lsquotanecikler arası etkileşimersquo goumlre accedilıklamışlardır

Fen eğitiminde doğru imaj oluşturmanın kavram oumlğrenmede ne kadar etkili oldu-ğu (Atasoy ve diğ 2007) duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bunu gerccedilekleştirmede tartışma esaslı oumlğ-retim yaklaşımının oumlnemli oumllccediluumldeki katkısı bu ccedilalışma ile ortaya konulmaya ccedilalışıl-mıştır

Verilerden ulaşılan bir başka sonuccedil ise tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı ile ders işlenen deney grubundaki oumlğrencilerin yeni oumlğrendikleri ile oumlnceden oumlğrendikleri kavramlar arasında daha iyi bağ kurduklarıdır Kimyasal tepkimeleri ifade ederken daha oumlnce oumlğrenmiş oldukları lsquokuumltlenin korunumursquo kanunu ile ilişki kurdukları ve bunu kontrol grubu oumlğrencilerine goumlre daha iyi yaptıkları goumlruumllmektedir Deney gru-bunda uygulanan tartışma etkinliklerinde tartışma aşamalarından biri olan gerekccedile-leri destekleyicilerle kuvvetlendirme aşamasının oumlğrencilerin konular arasında bağ kurmalarını sağladığı goumlzlenmiştir

Son yıllarda fen eğitimi ile amaccedillanan birinci husus her bireyin fen okuryazarı ol-ması gerektiğidir (Koumlseoğlu Atasoy ve diğ 2003) Oumlğrencileri fen okuryazarı haline getirmek iccedilin fen kavramlarını ve fikirlerini anlamayı geliştirmek oumlnemlidir Bunun iccedilinde oumlğrencilerin lsquofikirlerle etkileşim iccediline girmelerirsquo (Osborne 2002) sağlanmalı-

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50

Safiye ASLAN 500

Mayıs 2010 Cilt18 No2 Kastamonu Eğitim Dergisi

dır Tartışma esaslı oumlğretim yaklaşımı bunu sağlamada oumlnemli bir araccediltır

4 Kaynaklar

1 Aldağ H (2006) Toulmin Tartışma Modeli CcedilUuml Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 15(1) 13-34

2 Atasoy B (2004) Fen Oumlğrenimi ve Oumlğretimi Asil Yayıncılık 2 baskı Ankara3 Atasoy B ve diğ (2007) Oumlğrencilerin Ccedilizimlerinden ve Accedilıklamalarından Yaratıcı Duuml-

şuumlncelerinin Ortaya Konulması Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 5(4) 679-7004 Driver R Newton P ve Osborne J (2000) Establishing The Norms of Scientific Ar-

gumentation in Classrooms Science Education 84 287ndash3125 Jımeacutenex-Aleixandre M P Rodriacuteguez A B ve Duschl R (2000) ldquoDoing the Lessonrdquo or

ldquoDoing Sciencerdquo Argument in High School Genetics Science Education 84(6) 757-7926 Kabapınar F Adik B (2005) Ortaoumlğretim 11 Sınıf Oumlğrencilerinin Fiziksel Değişim ve

Kimyasal Bağ İlişkisini Anlama Seviyesi Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumllte-si Dergisi 2005 38(1) 123-147

7 Kaya O N (2005) Tartışma Teorisine Dayalı Oumlğretim Yaklaşımının Oumlğrencilerin Mad-denin Tanecikli Yapısı Konusundaki Başarılarına ve Bilimin Doğası Hakkındaki Kav-ramlarına Etkisi Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Uumlniversitesi Ankara

8 Koumlseoğlu Atasoy ve diğ (2003) Yapılandırıcı Oumlğrenme Ortamı İccedilin Bir Fen Ders Kita-bı Nasıl Olmalı Ankara Asil Yayınları

9 Manoley J Simon S (2006) Mapping Childrenrsquos Discussions of Evidence in Scien-ce to Assess Collaboration and Argumentation International Journal of Science Educa-tion 28(15) 1817-1841

10 Newton P Driver R Osborne J (1999) The Place of Argumentation in The Pedagogy of School Science International Journal of Science Education 21(5) 553-576

11 Senemoğlu N (1997) Gelişim Oumlğrenme ve Oumlğretim Ankara Spot Matbaacılık12 Osborne J (2002) Science Without Literacy a Ship Without a Sail Cambridge Jour-

nal of Education vol 32 no 2 203-21713 Osborne J Erduran S Simon S (2004) Enhancing the Quality of Argumentation in

School Science Journal of Research in Science Teaching 41(10) 994-102014 Zaratiadou E Tsaparlis G (1999) Teaching Lower ndash Secondary Chemistry with Pia-

getian Constructivist and Ausbelian Meaningful Reseptive Metod A Longitudinal Com-parison Chemical Education Research 1 37-50