TIẾP TỤC CHUYẾN

HÀNH TRÌNH

TRONG RỪNG

NGẬP MẶN

Tác giả: Barry Clough

Người dịch: Phan Văn Hoàng

Bộ sách Giáo dục về rừng ngập mặn của ISME, Quyển 1

TIẾP TỤC CHUYẾN HÀNH TRÌNH TRONG RỪNG NGẬP MẶN

Tác giả: Barry Clough

Người dịch: Phan Văn Hoàng

Hiệp hội Hệ sinh thái rừng ngập mặn Quốc tế (ISME), Khoa Nông nghiệp, trường Đại học Ryukyus,

1 Senbaru, Nishihara, Okinawa, 903-0129 Japan

Hiệp hội Hệ sinh thái rừng ngập mặn Quốc tế

Tổ chức Gỗ nhiệt đới Quốc tế

sch G s sch i io s i G G ch c ác há iể c G h việc in ấn cuố sách ày. ưới sự ủy quyền của Bộ H ác và há iển Kinh tế Liê g c

i

MỤC LỤC

ISME và ITTO ................................................................................................................. iii

Vài nét về tác giả ........................................................................................................... iv

Lời tựa ............................................................................................................................ v

Lời cảm tạ ...................................................................................................................... v

Đôi lời của ISME ........................................................................................................... vi

Lời người dịch ............................................................................................................. vii

Giải thích Thuật ngữ ................................................................................................... viii

Chương 1 GIỚI THIỆU ................................................................................................ 1

Chương 2 PHÂN BỐ VÀ MÔI TRƯỜNG RỪNG NGẬP MẶN .................................... 5

hâ ố oà cầu ............................................................................................................ 5 Biê độ và giới hạ vĩ yến ............................................................................................ 6 Các kiểu gắn liền với ư g ư và c khô hạn.......................................................... 8 Các kiể hì h hâ vù g cục bộ ..................................................................................... 9 ì h hà h ôi ường của rừng ngập mặn .................................................................. 11

Chương 3 SỐNG TRONG MÔI TRƯỜNG KHẮC NGHIỆT ....................................... 17

hích ng với muối ....................................................................................................... 17 Loại bỏ muối ........................................................................................................ 18 Bài iết muối ......................................................................................................... 19 Mọ g ước .......................................................................................................... 20 Lư ữ o g các ô g ...................................................................................... 21 Chi gă cô ập trong tế ào .............................................................................. 21 hích ghi với thiế ước .................................................................................... 21

ối hó với đất yế khí ................................................................................................ 24 ái si h và há á ...................................................................................................... 27

Chương 4 CÁC THÀNH PHẦN SINH VẬT KHÁC .................................................... 31

Khu hệ động vật ............................................................................................................ 31 ộng vậ có vú ..................................................................................................... 31 Bò sá và ưỡ g cư .............................................................................................. 32 Chim .................................................................................................................... 33 Cá ........................................................................................................................ 33 C , cò g ............................................................................................................ 34 ô và các oài giá xác khác ............................................................................. 35 Các oài châ ụ g và động vậ hâ ề khác ................................................. 35 Cô ù g ............................................................................................................. 36 Các oài si h vậ đáy cỡ nhỏ khô g xươ g số g ộng vật giả hâ .............. 37

Các hà h hần thực vậ khác ...................................................................................... 38

Chương 5 SỬ DỤNG VÀ CÁC GIÁ TRỊ CỦA RỪNG NGẬP MẶN ........................... 39

ii

Sản phẩ và dịch vụ của rừng ngập mặn ..................................................................... 39 Các sản phẩ há si h ừ rừng ngập mặn .................................................................. 40

Các sản phẩm từ g ............................................................................................ 40 i và hẩm nhuộm vải từ vỏ cây ừng ngập mặn ........................................... 43 Tấm l và sản phẩ khác ừ Dừ ước ............................................................ 44 Mật ong ............................................................................................................... 45 Thực phẩ khác cho co gười .......................................................................... 46 Th c ă cho gi súc ............................................................................................ 46 ư c liệu ............................................................................................................. 47 Thủy sả và các g ồn l i ven bờ khác............................................................... 49

Các dịch vụ khác của rừng ngập mặn ........................................................................... 50 hò g hộ ven biển ............................................................................................... 50 Xói ở bờ biển ...................................................................................................... 50 hò g hộ ước só g iển ................................................................................... 50 Lư giữ Carbon ................................................................................................... 51 Xử ý ước thải vù g v iển ............................................................................. 52

Chương 6 CÁC MỐI ĐE DỌA VÀ CÁC TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG ........................ 53

Chuyể đ i sang sản xuấ ô g ghiệ và ộng muối ................................................. 53 Chuyể đ i s g ôi hủy sản ..................................................................................... 55 Mở mang đô hị và há iể cô g ghiệp .................................................................... 56 Ô hiễm ........................................................................................................................ 57 Kh i hác g và â sả khác ....................................................................................... 57 Biế đ i khí hậu ............................................................................................................ 58

Nước biể dâ g ................................................................................................... 59 à ư g khí CO2 cao....................................................................................... 61 Nhiệ độ và ư g ư ........................................................................................ 62 Tần số và cườ g độ ão ...................................................................................... 62 Sự ươ g ác và í h ấ ê h ............................................................................ 63

Chương 7 BẢO TỒN VÀ QUẢN LÝ .......................................................................... 65

Khung quả ý ............................................................................................................... 67 Các chiế ư c bảo tồn ................................................................................................. 68

Các hệ thống bảo tồn .......................................................................................... 69 Các kh hệ hạn chế sử dụng ............................................................................... 69 Các hệ thống sản xuất ......................................................................................... 69

Trồ g cây gây ừ g và khôi hục rừng ......................................................................... 70 Kết luận ........................................................................................................................ 71 Một số đường dẫ để truy cậ ài iệ ê Mạng .......................................................... 71

Tài liệu tham khảo

Hộp 2.1 Mô ả các dạ g địa mạo của rừng ngập mặn ....................................................24

Hộp 2.2 Mô ả sá oại hì h ừng ngập mặn theo ch c ă g ........................................26

Hộp 7.1 Hiế chươ g củ SME đối với rừng ngập mặn ...............................................84

iii

ISME và ITTO

ISME

Hiệp hội Hệ si h hái rừng ngập mặn Quốc tế SME à ột hiệp hội khoa học hi chí h hủ và phi l i nhuận quốc tế đư c hà h ập vào há g á ă 1990. Có ụ sở chí h đư c đặt tại Okinawa, Nhật Bả , SME đư c Luậ ài của Nhật Bản ch ng nhậ à ột T ch c ài vào ă 1992. Nă 2003, h o ột sắc luật mới của Nhật Bản về xúc iế các hoạ động phi l i nhuậ ch yê iệt, ISME đư c đă g ký hà h ột T ch c phi l i nhuậ N O . ư c sửa đ i tại ại hội lần th á vào ă 2012, Q y chế củ SME q y đị h ‘ iệp hội ày h hập, đá h giá và h biế các hô g i về các hệ si h hái ừng ngập mặ ’, và ‘xúc iến h ác quốc tế’. SME đã và đ g iế hà h các hoạ động ở cấ oà cầ hô g q : việc ng dụng tri th c vào các hoà cảnh cụ thể, b) giáo dục, đào ạo và c o đ i các hô g i cần thiế . Các hoạ động của hiệp hội ày đư c h tr dưới sự cộ g ác và iê kết của một số các ch c khác, các ườ g đại học, các việ ghiê c và các cộ g đồ g đị hươ g. iệ y, hà h viê của ISME gồ có 40 ch c và hơ 1.150 cá hâ của 92 quốc gia.

ITTO

T ch c G nhiệ đới Quốc tế O à ột t ch c iê chí h hủ xúc iế cô g c ộc bảo tồn và q ả ý ền vữ g cù g với việc sử dụ g và ki h do h ài g yê ừng nhiệ đới. T ch c ày có 65 hà h viê đại diện cho hầu hế các kh ừng nhiệ đới thế giới và 90% ỷ phần kinh doanh g nhiệ đới oà cầ . O xây dự g các vă ả chí h sách đư c quốc tế thống nhất nhằ xúc iến bảo tồn rừ g và q ả ý ừng bền vững và h tr các q ốc gia nhiệ đới hà h viê để điều chỉ h các chí h sách ày cho hù h p với ì h hì h củ đị hươ g và để thực thi chú g goài hiệ ường thô g q các dự á . hê vào đó, O h hậ , hâ ích và h biế các dữ liệu về sản xuấ và ki h do h g nhiệ đới, ài các dự á và các hoạ động khác cho các gà h cô g ghiệ đ g há iển ở các q y ô cô g ghiệp lẫn cộ g đồng. Tất cả các dự á đề đư c ài bởi những nguồ đó g gó ì h g yện, hầu hế à ừ các q ốc gi iê hụ hà h viê . ừ khi bắ y vào hoạ độ g vào ă 1987, O đã ch cấ cho hơ 800 dự á , iền dự á và các hoạ độ g ài với giá ị hơ 350 iệ US . Các hà ài chí h à chí h hủ củ các ước gồm Nhật Bản, Thụy Sỹ, Cộ g đồ g Châ Â và o Kỳ.

iv

Vài nét về tác giả

Barry CLOUGH

Ô g B y C o gh đ tiến sỹ ở ườ g ại học Syd y, Úc. Ô g đã à việc tại Viện Khoa học Biển củ Úc A MS với ư cách à mộ hà ghiê c u khoa học (1979–1984) và hà ghiê c u khoa học cao cấp (1985–2004 . Ô g đã ki h q các ch c vụ hó Chủ tịch ISME [Hiệp hội Hệ si h hái rừng ngập mặn Quốc tế] (1992–1994), iều phối viê của Ủy ban Rừng ngập mặn Quốc gi Úc (1985–1990 và đã tham gia Dự á Rừng ngập mặn Khu vực của UNDP/UNESCO. Ô g cũ g ừng à iều phối viê cho ự á của ISME/ITTO về Giá trị kinh tế và Môi trường của rừng ngập mặn cùng với thực trạng bảo tồn của chúng ở khu vực Đông-Nam Á/Thái Bình Dương. Gi i đoạn 1995–2001, ô g à Chủ nhiệ hí Úc cho Dự án Lâm ngư kết hợp Tôm – Rừng ngập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long, dự á h ác giữ h i Chí h hủ Úc và Việt Nam, đư c ài chủ yếu bởi g â Nghiê c Nô g ghiệp Quốc tế Úc. Nă 1999–2000, ô g đư c cử s g B gkok để cộ g ác với Mạ g ưới các g â N ôi ồng Thủy sản Châ Á – hái Bì h ươ g. Ô g cũ g đã h gi ư vấn cho Dự á há iể vù g ven biển do GTZ [hiệ y à GIZ - ND] thực hiện ở Bạc Liê , Việ N và ự á Bảo vệ và há iển nhữ g vù g ất ngậ ước ven biển củ Ngâ hà g hế giới tại Cà M , Việt Nam. Hiện tại ô g à ì h g yệ viê á hời gi à cô g ác giảng dạy và ghiê c u ở ườ g ại học Cần Thơ, Việ N , hướng dẫ si h viê s đại học o g ĩ h vực rừng ngập mặ và đ dạng sinh học ven biển.

v

Lời tựa

Vào ă 1995, iệp hội Hệ sinh thái rừng ngập mặn Quốc tế SME và ch c G nhiệt đới Quốc tế O đã x ất bản quyển sách Chuyến hành trình trong rừng ngập mặn củ ác giả C.D. Field nhằm mục đích giới thiệu giá ị và ầm quan trọng của rừng ngập mặ đến nhiều đối ư ng độc giả. Quyể sách ày chí h à ước tiếp nối hướ g đế các ục iê ấy với h đề Tiếp tục chuyến hành trình trong rừng ngập mặn. ây cũ g à quyển đầ iê o g ột bộ gồm ba quyển sách đư c xuất bản cù g ộ úc. Các quyể cò ại có h đề à Cấu trúc, Chức năng và Quản lý hệ sinh thái rừng ngập mặn của các ác giả Ji Eo g O g và Wooi Khoo Go g và Các sản phẩm hữu dụng của rừng ngập mặn và Thực vật ven biển của Shigeyuki Baba, Hung Tuck Chan và Sanit Aksornkoae. Ở góc độ à c ố đầ iê của bộ sách, q yể sách ày hằm giới thiệ o q á về rừng ngập mặ , khô g viết q á hiều về kỹ thuật, mở đề cho hai quyể cò ại vốn sẽ đề cậ đế các ch yê đề ày ở m c độ chi tiế hơ . Xuấ há ừ mục iê ày, ôi cố gắng hạn chế dù g các biệt ngữ khoa học kỹ thuậ . y hiê , vẫ cò có hững biệt ngữ khô g hể á h đư c hì ôi cố dù g iế g A h hô g dụ g để giải hích. Nhiề ài iệu tham khảo đư c ích dẫ có hể cò thấy và ải đư c ê ạ g hư g ôi khô g c g cấ đường dẫn trong phần nguồn tham khảo để á h hững phiền ph c về quyề ác giả có hể xảy ra. Cuối cù g, hiều dẫn ch ng dù g cho quyể sách ày đư c lấy ở Châ Á và ây hái Bì h ươ g. Có hể một số độc giả cảm thấy rằng rừng ngập mặn của Thế giới Mới ở Châ Mỹ và Châ hi khô g đư c đề cập sâ trong sách ày. Nhữ g điể hì h ghiê g về Thế giới Cũ đư c viế đây chỉ à vì ôi hiể chú g và có hiề hô g i về chú g hơ , ch khô g có ghĩ à ừng ngập mặn của Thế giới Mới í q ọ g hơ hoặc í đư c ghiê c u rộ g ãi hơ . [Khái iệm "Thế giới Cũ" và "Thế giới Mới" có ý ghĩ về mặt lịch sử nhằm mục đích hâ iệt các vù g si h hái lớ ê hế giới và để hâ oại các oài động vật và hực vật theo xuất x . Xem chi tiết ở Chươ g 2. hâ ố và Môi ường rừng ngập mặn - ND].

Lời cảm tạ

Nhiề đồng nghiệp củ ôi đã đó g gó ực tiếp hoặc giá iế vào q yể sách ày. ôi xi cả ơ ất cả các ạ , đặc biệ à g ck Ch , gười iê ậ và à iều phối viê dự á đã ỏ ra nhiề cô g s c đọc, chỉnh sửa, gó ý và S i G d với khiếu đồ họ ài ì h đã giú cho hì h ảnh minh họ đư c sâ sắc hơ , cù g với S g đã ư vấn và gó ý về hâ ố rừng ngập mặn. ôi vô cù g cả kích ước cô g s c của Ryoko Miy g w và Mio K z k cá ộ của Ba hư ký SME để kiể oà ộ bản thảo cuối cù g. ôi cũ g xi châ hà h cá ơ các vị s đây đã c g cấ hì h ảnh cho quyể sách: Hung Tuck Chan, Emad Al-Aidy, Trần Thị Mai Sen, Takayuki Tsuji, Shigeyuki Baba, Shoko Yamagami, Koichi Tsuruda, Mami Kainuma, Mio Kezuka, Jin Eong Ong và Joseph Tangah. Các q ý d h ày đư c ghi nhận trong phần chú hích củ các c ảnh.

vi

Đôi lời của ISME

Quyể sách ày đư c xuất bản từ một dự á củ O/ SME có ê à Biê soạn Bộ sách Giáo dục về Quả ý và Sử dụng bền vững hệ si h hái ừng ngập mặn [ITTO/ISME SPD 564/09 Rev. 1 (F)], do O và Chí h hủ Nhậ ài . Với ư cách à cơ q điề hà h, SME châ hà h cá ơ Bộ Ngoại giao của Nhật Bả đã cấ ki h hí h tr dự á . SME cũ g xi cá ơ g â Nghiê c u sinh quyển nhiệ đới ại học Ryukyus), Cty N ầ ư Y.L., Chiky Ni Y s shi E h F i d y C d h ộc T ch c Bảo vệ ái đấ X h và ậ đoà ài chí h C dy và Giáo sư Shig y ki B đã đó g gó o g c ộc họp về chi hí để xuất bản bộ sách. SME vô cù g cá ơ Ủy ban Kỹ thuật Dự á , gồ các hà h viê của Ban iề hà h đã hiệ ì h h tr cho dự á và đó g gó hữ g ì h ậ và lời kh yê q ý giá cho các chươ g ục của quyể sách. Chú g ôi cũ g rất cả kích đối với nhữ g đó g gó củ Giáo sư S i Akso ko , ại s No o N k hi , Giáo sư F çois B sco, Giáo sư No k , Giáo sư S i io và iến sỹ Mami Kainuma. Những n lực đá g khích ệ của TS. Steve Johnson, Quả ý dự á của ITTO, TS. Hung Tuck Chan, iều phối viê ự á , gười iê ập quyể sách, và cô Nozo i Oshi o, cá ộ quả ý hà h chí h dự á đã ạo điều kiệ cho các hoạ động của dự á đư c tiế hà h s ô sẻ. Cả ơ Sở Lâ ghiệp Sabah tại Sandakan về n lực cộ g ác với SME và ố í g â há hiểm rừ g ư à đị điể để ra mắt bộ sách và ch c hội nghị cho dự á . Bê hềm dự á ày, q yể sách khởi đầu cho Bộ sách Giáo dục về Rừng ngập mặn củ SME đư c hì h hà h. Chú g đư c viết ra, xuất bản và ắt trong nhữ g gày kỷ niệ Giáo sư Shig y ki B , Giá đốc iề hà h SME ghỉ hư và ời khỏi ườ g ại học Ry ky s vào há g 3/2013.

vii

Lời người dịch

Là ộ gười hoạ động trong ĩ h vực rừng ngập mặn gầ 30 ă q ở đồng bằ g sô g Cửu Long, Việ N , ôi hận thấy quyể “Tiếp tục chuyến hành trình trong rừng ngập mặn” ất b ích cho giới ch yê ô đ g cô g ác, ghiê c u về rừng ngập mặn, cho giới ch c có hẩm quyền quyế định trong quả ý, ảo vệ và há iển rừng ngập mặ và c ối cù g à cho hữ g hà q ả ý o g ươ g i đ g học tập về rừng ngập mặn ở các ườ g đại học ở o g ước. ó chí h à độ g cơ đã hôi húc ôi ắt tay dịch quyể sách ày s g iếng Việt ngay sau khi ô g B y C o gh hoà hà h q yể sách và đư c ISME xuất bản. Nhằ giú cho giới ch yê ô dễ nhận biế , ê kho học củ các oài động vật, thực vậ và si h vậ khác đư c giữ g yê và đư c đặt trong dấu ngoặc đơ ~ ê cạ h ê iếng Việt. y hiê , có ột số oài động vật, thực vậ và si h vật khác đư c ê ê o g q yể sách ày hư g khô g có ặt ở Việ N ê khô g có ê iếng Việ và cũ g có hể gười dịch chư có đủ ài iệu tham khảo bằng tiếng Việ để ghi chú. Các h ật ngữ tiếng Anh ở phần Giải hích h ật ngữ đư c giữ g yê h o h tự của bản gốc, tiếng Việ ươ g đồ g đư c đặt trong dấ óc v ô g ê cạnh [ ~ ]. Nhữ g hì h ảnh sử dụ g o g hiê ả ày à hì h ảnh gốc đư c ác giả trực tiếp cung cấp. Cuối cù g, xi châ hà h cả ơ iến sỹ Barry Clough, mộ gười đồng nghiệ đã giú đỡ ôi ất nhiề o g cô g ác ch yê ô , đã ủng hộ và khích ệ ôi dịch quyể sách ày, cả ơ hó Giáo sư iến sỹ Viê Ngọc N , ườ g ại học Nô g Lâ . ồ Chí Mi h đã giú đọc và chỉnh sửa bản dịch. ôi vô cù g i â Hiệp hội Hệ si h hái ừng ngập mặn Quốc tế đã cho hé h biến bản dịch và Giáo sư iến sỹ Shigeyuki Baba phối h p với T ch c H ác Q ốc tế c (GIZ) GmbH h tr ki h hí để in quyể sách ày.

viii

Giải thích Thuật ngữ

Dựa theo Field (1996). Tất cả các h ật ngữ từ Fi d 1996 đư c giữ g yê để tham khảo

chung mặc dù có ột số thuật ngữ khô g đư c dù g o g sách ày.

Abiotic [Phi sinh]: thuộc í h hi si h vật

Abscission zone [Vùng rụng]: vù g ở cuống của á, hoa hoặc ái hoặc bộ phậ khác của

mộ cây o gồm 1 lớp tế ào non và ột lớp tế ào sầ sùi [ch ì] để bảo vệ vế hươ g khi

các ộ phậ ày bị rụng.

Abscission [Rụng]: sự ách ời củ các ộ phận.

Accretion [Lượng tăng trưởng/Bồi tụ]: lớ ê bằ g cách hê vật chất mới; sự ích ụ đất

và ở rộ g đấ đ i

Adventitious [Bất định]: ô hoặc cơ q mọc ra ở các vị í ấ hường.

Aerial roots [Rễ khí sinh]: rễ mọc ê hâ cây hoặc ở các cà h hấp củ á cây.

Afforest [Gây rừng]: chuyể đ i [đấ khác] hà h ừng.

Air-layering [Chiết cành]: mộ hì h h c hâ giống thực vậ . Kích hích cà h ễ ê hâ

cây ẹ bằ g cách ột một phần vỏ cây và giữ ẩ cho điểm cắt.

Alluvial [Phù sa (đất)]: trầ ích đư c hì h hà h ừ vật chất rời rạc lắ g đọng lại do út cạn

ước.

Apical [Đỉnh sinh trưởng]: nằm ở chó đầu của điể si h ưởng.

Anaerobic [Yếm khí]: thiế dưỡ g khí.

Anthropogenic [Nhân tạo]: do co gười tạo ra.

Benthic [Sinh vật đáy]: số g dưới đáy iển.

Biological diversity (biodiversity) [Đa dạng sinh học]: sự đ dạng củ các hể sống: thực

vậ , động vậ và vi si h vậ khác h , kiểu di truyền củ chú g và các hệ si h hái à chú g

tạo ra. Người hườ g x xé ở ba cấ độ: dạng di truyề , đ dạ g oài và đ dạng hệ

si h hái.

Biomass [Sinh khối]: t ng trọ g ư ng củ độ g và/hoặc thực vậ ê ộ đơ vị diệ ích.

Biotic [Sinh (vật)]: iê q đến chất sống.

Calcareous [Chịu vôi]: số g ê ề đất do đá vôi hâ hó .

Canopy [Tán cây]: vò ê cù g của bộ á, cà h há h cây ừng hoạc cây g khác.

Catchment [Thủy vực]: một khu vực ch ước hườ g à ước ư và hoá sô g, hồ.

Cò có huật ngữ khác ữ à ‘ ư vực hoá ’.

Cation [Dương cực]: ng yê ử hoặc hâ ử ích điệ dươ g.

Chlorotic [Bệnh vàng lá]: bị ác động bởi điều kiện bấ hườ g à cho hiếu sắc tố xanh ở

thực vật.

Clastic [Đá trầm tích]: thể iê kết bởi những mảnh vụn củ đá già.

Clay [Đất sét]: hạt trầ ích có đườ g kí h ừ 0,002 đến 0,004 mm.

Communities [Quần xã]: nhó các sinh vật thuộc nhiề oài khác h ồn tại t ê cù g ột

diệ ích và ươ g ác lẫn nhau trong mối quan hệ khô g gi và di h dưỡng.

Compatible solute [Chất tan hữu cơ – Chất tan có hoạt tính thẩm thấu]: một h p chất hữu

cơ do động vật hoặc thực vật t ng h p mộ cách ự hiê , chủ yế dà h cho điều tiết thẩm

thấ , khô g có ả h hưởng xấ đến sự o đ i chất trong tế ào. Chất tan hữ cơ hường gặp

à glycine- i và o i .

Conservation [Bảo tồn]: bảo vệ, d y ì, q ả ý, sử dụng mộ cách ền vững, phục hồi và ở

ix

rộ g ôi ường tự hiê .

Coppice [Rừng chồi]: loại rừng g nhỏ, tầng thấp, đư c trồ g để chặ định kỳ.

Cotyledon [Lá mầm]: á của hạt, [những] á đầ iê của mầ đối với cây có hạt.

Deforest [Phá rừng]: chặt rừ g và ch yể đất sang sử dụng hi â ghiệp.

Detritus [Xác bả]: mảnh nhỏ củ động, thực vật chết và bị hâ hủy.

Diameter at Breast Height (DBH) [Đường kính ngang ngực]: chiều ngang của mộ hâ cây

đ ng đư c đo ở vị í cách ặ đấ 1,4 é .

Disturbance [Quấy nhiễu]: à h y đ i do ác hâ ê goài, kể cả ác hâ do ự nhiê

hoặc do co gười gây .

Diurnal [Nhật kỳ]: hà g gày, của m i gày.

Ecology [Sinh thái]: ô kho học về sự ươ g ác giữa sinh vậ và ôi ường tự hiê cù g

với ôi ường sống củ chú g.

Ecosystem [Hệ sinh thái]: một ph c hệ ă g động củ các q ần xã hực vậ , động vật, nấm

và vi si h vật gắn liền với ôi ường phi sinh.

Edaphic [Thổ nhưỡng]: bị ả h hưởng bời các điều kiện củ đất hoặc nề đất.

Eh: thế ă g ô-xy hó và khử, mộ đơ vị đị h í h đo ườ g ă g ư ng giảm.

Evapotranspiration [Sự mất nước]: mấ độ ẩm củ đấ do hoá hơi ước q á cây và bốc

hơi ực tiếp.

Exotic [Ngoại lai]: khô g đư c sản sinh ra mộ cách ự hiê ở tại một khu vực.

Family [Họ]: mộ hó hực vật hoặc động vậ có đặc điể hì h hái giố g h và đư c xem

có cù g mộ òi giống tiế hó . X hê chữ Chi.

Flocculation [Đậu trái]: q á ì h hì h hà h hạt chắc.

Genus [Chi]: mộ hó oài có q hệ tiế hó giố g h và đư c đặt mộ cái ê ch g

g í h di yền.

Geogenic [Địa nguyên]: diện mạo đị ý hoặc đị hóa học của một khu vực à ó có ảnh

hưở g đến sự số g và si h ưởng của sinh vật sống ở đó.

Geomorphology [Địa mạo học]: ô kho học ghiê c u về nguồn gốc, sự tiế hó và cấu

úc ự hiê củ các vật thể ê ề mặ ái đất.

Germination [Nẩy mầm]: q á ì h há iể đầ iê của hạt từ úc hấp thụ ước đến khi bắt

đầu quang h p.

Ground-truthing [Kiểm chứng thực địa]: khảo sá hực đị để kiểm tra bả đồ đư c xây

dựng từ ảnh vệ tinh.

Habitat [Sinh cảnh]: ôi ường sống à các cá hể của một oài cụ thể số g o g đó.

Herbivore [Động vật ăn cỏ]: à si h vậ ă hực vật.

Holocene [Hô-lô-xen]: kỷ g yê địa chất cậ đại, kéo dài 10.000 ă .

Humidity [Ẩm độ]: khối ư g hơi ước o g khô g khí.

Hydrology [Thủy văn]: ô kho học hiê về giá ị, sự hâ bố và ư hà h củ ước mặt

và ước o g ò g đất.

Hydromorphic [Chịu ngập nước]: có cấ úc hích ng với ôi ườ g ước.

Hypocotyl [Thân mầm]: vù g hâ cây ằm giữ á ầ và ễ mầm.

Indigenous species [Loài bản địa]: một oài có x ất x tại mộ địa hươ g.

Insolation [Phơi nắng]: hơi dưới tia nắng mặt trời.

Inundation [Ngập nước]: trạ g hái mặ đất bị ước ngập tạm thời hoặc hườ g x yê .

Lenticel [Bì khổng]: l h ng hì h ê- í ọc ở ch ì giú o đ i khí giữ cơ hể thực vậ và

ôi ường ê goài .

Littoral [Triền]: nằ ê hoặc cận bờ biển. Vù g đất nằm dọc theo bờ biển, cụ thể à ở giữa

x

m c triề c o và iều thấp.

Loam [Đất bùn]: loại đấ khô g chặ có hà h hần gồ cá , hù s và ộ í đấ sé .

Marl [Mùn vôi]: loại đất gồ đấ sé và vôi.

Mangroves [Rừng ngập mặn]: gồ các dạ g cây hâ g , bụi, cọ dừa hoặc địa dươ g xỉ mọc

ở vù g đất nằm giữa m c triề c o và iều thấp.

Meristem [Mô phân sinh]: ô hực vật gồm những tế ào hâ si h chủ độ g và có khả ă g

sinh ra tế ào ới và ô ới, ó ằm ở các đỉ h si h ưởng.

Mitigation [Giảm thiểu]: á h bị ác động bằ g cách khô g thực hiện mộ hà h động ào đó

hoặc à giả ác động theo thời gian bằ g các hoạ độ g gì giữ, bảo tồn.

Monoculture [Độc canh]: trồng chỉ mộ oài ào đó.

Mudflats [Bãi bồi]: vạ đấ ù ới há iể , chư có ừng ở vù g á hật triề , hường

nằm ở cử sô g giá với biể , cũ g có khi đó à hững dải cồn nằm giữ vù g cử sô g.

Necrosis [Hoại tử]: tế ào hoặc ô chết.

Osmoregulation [Cơ chế thẩm thấu]: Q á ì h khống chế khối ư g ước và chất tan

trong tế ào và cơ q củ cây để giữ trạ g hái câ ằng giữ ước và chất tan cần thiết

cho tế ào và các cơ q hoạ động. (Xem chất tan).

Osmotic potential and water potential [Thế năng thẩm thấu và thế năng nước]: thế ă g

thẩm thấu thể hiện hoạt tính củ các hần tử ước trong dung dịch gồ có ước và chất tan.

Khái iệm thế ă g thẩm thấ và thế ă g ước đư c dự ê ý h yết về nhiệ động học.

Nước g yê chấ có thế ă g thẩm thấu bằ g khô g (0). Sự hiện diện củ các chấ vô cơ và

chấ vô cơ à giảm hoạ í h củ các hâ ử ước, dẫ đến thế ă g thẩm thấu yế đi,

do đó thế ă g thẩm thấu của dung dịch ước có ch a chấ ô ô â hấ hơ 0 . ối

với dung dịch ước tiế xúc ực tiếp với khí q yể hì thế ă g thẩm thấ và thế ă g ước

bằ g h , vì vậy, ước biể có thế ă g thẩm thấ và thế ă g ước đều bằ g 2,5 M đơ

vị đo á s ất). y hiê , hầu hết tế ào và ô hực vật lại bị khống chế bởi vách ế ào khá

c g, chú g ạo ra s c é điệ ích ê các hà h hầ ê o g. o đó, thế ă g ước trong

ô hực vật chí h à sự khác iệt giữ á ực củ vách ế ào và á s ất thẩm thấu (thế ă g

ước = á ực củ vách ế ào + thế ă g thẩm thấ [ úc thế ă g thẩm thấu nhỏ hơ khô g]

x hê Chất tan).

Pathogen [Mầm bệnh]: vi sinh vậ gây ệnh.

Palynology [Môn phấn hoa]: bộ ô ghiê c u phấ ho và sự há á củ chú g.

Pedogenic [Thổ nhưỡng]: sự đị h hì h củ đất.

Pericarp [Vỏ quả]: hà h goài củ ái há iển từ lớp bầu nhụy ưở g hà h.

Percolation [Rõ nước]: thấm qua, ngấ vào.

Pest [Địch hại]: ác hâ há hủy, quấy nhiễu, gây ắc rối.

pH: à chỉ số ô-ga- í (thậ hâ ) đo nồng độ củ các io hi-đ ô [trong dung dịch]. Nó à đơ vị

đo ườ g í h -xí củ ước hoặc đấ , o g đó, ằ g 7 à g í h, ê 7 hì g í h

kiề và dưới 7 hì g í h chua.

Phenology [Hiện tượng học]: bộ ô ghiê c u về thời ư ng củ các hiệ ư ng tự hiê .

ối với thực vật, đây à ô ghiê c các gi i đoạ hì h hái và há dục trong suốt vò g đời

củ chú g, chẳng hạ hư gi i đoạn bắ đầu ra hoa.

Photoperiod [Quang kỳ]: khoảng thời gian nhậ đư c á h sá g i gày.

Photosynthesis [Quang hợp]: q á ì h h c h p của thực vậ , q đó ă g ư g á h sá g

do diệp lục tố hấp thụ há vỡ hâ ử ước [H2O] để giải hó g oxygen [O2] và ch yển

hydrogen [H2] cho các hâ ử nhậ , hì h hà h carbohydrate [C12H22O11 ] từ carbon dioxide

(CO2).

xi

Phytoplankton [Thực vật phù du]: loại thực vật dạng nhỏ ôi i o g ước biển hoặc ước

ngọt.

Plasticity [Dẻo dai]: có khả ă g h y đ i ước ảnh hưởng củ ác hâ kích hích.

Plumule [Chồi mầm]: Chồi đầ iê củ cây. Ở thực vậ h i á ầm, chồi mầm nằm giữ các

á ầm.

Pneumatophores [Rễ thở]: Rễ khí si h mọc ê ừ hệ rễ nằ g g dưới mặ đất.

Ponded [Bế nước]: à trạ g hái ước tồn tại trong mộ kh ũ g khé kí . Nước có hể hoá

tự hiê ằ g các đường thấm, bốc hơi, hoặc cây cối hú đi.

ppt: phầ gà

Pristine [Nguyên sinh]: cò g yê và khô g ị hư hại.

Productivity [Năng suất]: ă g s ấ iê g cơ ả hà g ă à ư ng sinh khối của thực vật

há si h o g ộ ă ê ộ đơ vị diệ ích.

Propagule [Trụ mầm]: hạ , ái hoặc hà h hầ khác củ cây à khi há á hì chú g có

khả ă g hì h hà h ộ cây ới.

Radicle [Rễ mầm]: rễ đầ iê củ cây.

Redox potential (Eh) [Thế năng ô-xy hóa, khử]: cô g cụ đo ườ g x hướng của một hệ

thố g cho ước hoạ động theo ch c ă g ô-xy hó hoặc khử.

Redundancy [Năng lực thừa]: cô g s ấ dôi , khô g sử dụng hết.

Reforest [Tái lập rừng]: phục hồi một khu rừng.

Respiration [Hô hấp]: q á ì h chuyể hó ă g ư ng của vật chất hữ cơ hà h ă g

ư ng mới để kích hoạ các hản g iê hụ ă g ư ng xảy ra trong tế ào hoặc cá hể

sống.

Restoration of an ecosystem [Phục hồi hệ sinh thái]: hoạ độ g đư ột hệ si h hái về

trạ g hái g yê gốc củ ó, cà g gần với g yê gốc cà g ốt, à mới hoặc đư ó vào sử

dụng trở lại.

Rhizome [Rễ thân ngầm]: hâ ằ dưới mặ đấ há iển theo chiều ngang, m i lần hâ

há h hì hà h ộ đơ vị hâ giố g vô í h.

Salinity [Độ mặn]: Số đo ng nồ g độ muối o g ước, hườ g đư c í h ằng phần

gà .

Sand [Cát]: hạt trầ ích ời rạc có đườ g kí h ừ 2,0 đến 0,06 mm.

Sedimentation [Trầm tích]: q á ì h ắ g đọng của vật chất dạng hạt.

Seed [Hạt giống]: mộ đơ vị có khả ă g si h sả đư c hì h hà h ừ oã đã hụ phấn,

gồ có ộ hôi, chấ di h dưỡng dự trữ và vỏ hạt.

Senescence [Già cỗi]: gi i đoạn cuối củ q á ì h ão hó , c ối cùng dẫ đến chế ũ.

Silviculture [Lâm sinh]: ô học về c h ác, ồ g và chă sóc cây cối.

Solute [Chất tan]: chấ à chấ hó học vô cơ khô g có c bon) hoặc hữ cơ có c rbon)

o g ước. Chấ vô cơ hường gặp gồm các điệ ích sodium, magnesium, potassium,

c ci , cho id và s h . Chất tan hữ cơ hường gặ à đường sucrose, glucose và

c os và các chất chuyể hó đư c hò .

Substrate [Giá thể]: nền hoặc chất để ôi ồng mộ oài ào đó.

Succession [Diễn thế]: một chu i hâ ố oài h o điều kiệ đị ý, si h hái hoặc ù ; sự

há iển củ các q ầ xã hực vậ hướ g đến trạ g hái đặc ư g hất.

Surficial [Bề mặt]: thuộc bề mặ ái đất.

Sustainable development [Phát triển bền vững]: sự há iể đá g đư c nhu cầu hiện

tại à khô g à hươ g hại đến khả ă g đá ng nhu cầ cho các hế hệ ương lai.

Sustainable mangrove forest management [Quản lý rừng ngập mặn bền vững]: sử dụng

xii

rừng ngập mặn (kể cả ài g yê hủy sả à khô g à i ộ í h hữu dụng củ chú g

đối với các hể hệ ươ g i.

Terrigenous [Lục nguyên]: bắt nguồn từ đất đ i.

Testa [Vỏ hạt]: lớp vỏ bảo vệ ê goài của hạt.

Tidal [Thủy triều]: hiệ ư ng mực ước ê x ố g có ch kỳ do lực hấp dẫn của mặ ă g và

mặt trời h o vò g q y củ ái đất.

Transpiration [Thoát hơi nước]: sự mấ ước do bốc hơi ở á cây. Nước hoá q các

li ti (khí kh ng) ê ề mặt củ á.

Tree biomass [Sinh khối của cây]: sinh khối củ cây hâ g bao gồm cả bộ á, hâ , cà h và

rễ.

Tree [Cây thân gỗ]: loại cây g có ộ hâ ang nhiề cà h há h g g. Có ơi đị h ghĩ

à cây g có đườ g kính ngang ngực nhỏ hơ 750 mm.

Tunicate [Có vỏ]: (thực vậ có áo h y vỏ.

Vascular (bundle) [Mạch (bó) gỗ]: mô ạch ở thực vậ có hà h hầ chí h à g và i-be.

hà h hần g g ước và dưỡng chất từ rễ ê đế á, cò i- hì ch yển vật chất (chủ

yế à sản phẩm quang h và các h p chất hữ cơ h o chiề gư c lại, từ á x ố g các ộ

phậ khác củ cây. G và i- hườ g đí h ại hà h ó hì h kh yê , đư c gọi à ' ó ạch'

x hê chữ G ).

Vivipary [Thai sinh]: loại ái ẩy mầm trong khi vẫ cò ở ê cây.

Water potential [Thế năng nước]: dò g ước từ đấ ê cây và ừ rễ ê đế á cây h o chiều

giảm dần của thế ă g ước (từ ơi có sô â hỏ í đế ơi có số â ớ hơ x hê Thế

ă g thẩm thấu).

Water table [Lớp nước ngầm]: phần hí ê củ ước ngầm hay mực ước ê c bão

hò ước củ đất.

Wrack [Tảo va-rếch]: loại tảo biển mọc dưới mực ước đầy.

Xylem (Xylem vessels) [Gỗ (mạch gỗ)]: mạch g à ô ở rễ, hâ và á cây có ch c ă g

g ước từ rễ ê đế á cây. Mạch g à ột bộ phận cấ hà h củ ó mạch. Mạch g

đư c hì h hà h ừ nhiều mạch hì h ống. Về g yê ắc, có hể ví ạch g hư ạch á

o g cơ hể co gười, điể khác h à các ạch g có điể hô g h hờ các li ti)

dọc theo chiề dài củ chú g x hê Bó ạch).

Zonation [Phân vùng]: bố í và hâ h o vù g.

Zone [Vùng]: một khu vực đư c đặc ư g hó ởi hệ động vật, thực vật giống nhau; một dải

hay khu vực mà oài ào đó ị giới hạn.

1

Chương 1

GIỚI THIỆU

Rừng ngập mặ à ột t h đ dạng củ các oài cây g , cây ụi và đị dươ g xỉ si h ưởng trong mộ ôi ường số g đặc hù – khu vực á hật triều nằm giữ đất liề và iển, dọc theo bờ biển nhiệ đới và cận nhiệ đới ê khắp thế giới. Thuật ngữ ‘rừng ngập mặn’ cũ g hường đư c dù g để diễ đạt cả quầ xã hực vật cấu thà h ẫ ôi ường sống củ chú g. Cù g với hệ động vậ và các si h vậ khác o g cù g ộ ôi ường số g, chú g hì h hà h ê ột kiểu hệ si h hái iê iể , đó à 'hệ si h hái ừng ngập mặn'. Khô g có gì hải ngạc hiê khi có ất nhiều quan niệ khác h về oài cây ào à cây rừng ngập mặ và oài ào khô g hải à cây ừng ngập mặ . Nhì ch g, cây ừng ngập mặ à ‘ oài cây g , cây ụi, cọ dừa hoặc đị dươ g xỉ c o hơ 50 c , hường mọc ở ơi c o hơ ực ước biể g ì h thuộc vù g á hật triều ven biển hoặc dọc theo h i ê cử sô g' k , 1992 . Như g có ẽ đị h ghĩ củ S g 2002 à g í h ác ghiệp nhất: 'Cây rừng ngập mặn là loại cây cao (thân gỗ, bụi, cọ dừa, thảo mộc hoặc dương xỉ) vốn (1) mọc chiếm ưu thế ở các vùng bán nhật triều ven biển nhiệt đới và cận nhiệt đới, (2) thể hiện một cấp độ rõ rệt về sức chịu đựng trước điều kiện đất yếm khí và nồng độ muối cao, (3) có trụ mầm có thể sống được trong điều kiện phát tán nhờ nước biển.' Có khoả g 73 oài cây h ộc 20 họ khác h hội đủ các iê chí đó và thể hiện í h hích nghi với sinh cảnh rừng ngập mặn (Spalding và đồng sự, 2010 . Chú g cù g có chung một loạ các đặc điể hích g để số g đư c o g điều kiện ngập triề định kỳ, só g o, gió ớ , ước chảy xiết, ê nề đấ ù chư đị h, độ mặ o g ước cao, và đất thiế dưỡ g khí. Từ xuất x đ dạng củ chú g, có hể thấy rằ g cây ừng ngập mặ à ột bộ sư ậ si h hái gồm nhiề oài cây khác h cù g có ch g ột số đặc í h ch khô g hải à ột nhó iế hó h o hâ oại hì h hái. Lại có hê ột thuật ngữ nữ , đó à 'cây ừng ngập mặn thực thụ', h o các đị h ghĩ ê đây hì chú g ị giới hạn ở ôi ường rừng ngập mặ o g khi đó ột số oài cây khác củ vù g v biển thỉnh thoảng vẫn xuất hiện ở ôi ường rừng ngập mặ . iể hì h à quyển S tay Rừng ngập mặn ở ô g N Á có iệ kê 268 oài cây sống ở vù g ừng ngập mặ á hật triều, trong đó chỉ có 52 oài đư c x à 'cây ừng ngập mặn thực thụ' Gi s và đồng sự, 2007 . Chú g gồm nhiề oài h ộc hó hâ g , cọ, dây o, hảo mộc, dươ g xỉ mọc ê ặ đất và kể cả á g y, ho g và ầm gửi mọc ê hâ của các oài cây g . Chú g hườ g đư c thấy nhiều hơ ở nhữ g vù g đấ hí s ừng ngập mặn, gần giới hạn triề c o và phầ hư ng ư của sô g gòi ngập triều. Mặc dù chú g gó hần vào í h đ dạng thực vật củ ôi ường rừng ngập mặ hư g hiế khi chú g hì h hà h các q ầ xã hực vậ ư hế. Do rừng ngập mặn xuất hiện ở vù g h giới giữ đất liề và iể ê chú g chí h à ột phần của hệ si h hái ối liền giữ ê cạ và cận bờ. Rừng ngập mặ có ch c ă g ái ạo di h dưỡng và chất hữ cơ rất hiệu quả ê chú g à các hệ si h hái ở trong bối cảnh à ước, trầ ích, chất di h dưỡ g và chất hữ cơ đư c o đ i với các hệ si h hái liền kề nhờ thủy triề ê x ống và sô g gòi ừ các thủy vực hư ng nguồn. Sự ươ g ác giữ các yếu tố ày cù g với các yếu tố thủy vă cho ộ ư ng vật chất nhập vào và xuất đi nhấ định từ một khu rừng ngập mặn iê g biệt. ù cây ừng ngập mặn phần lớ à cây hiệ đới và cận nhiệ đới hư g đôi khi chú g cũ g có ặt ở vù g ờ biển lạ h hơ , đặc biệ à ở Úc, ở ê ờ biể đô g của Nam Mỹ, ở vù g nam á cầu của Châ hi, Trung Quốc và hí nam Nhật Bản o g vù g cực bắc. Ở vù g cử sô g và châ th v sô g h ộc khí hậu ẩm cậ xích đạo, cây gập mặ có hể tạo hà h hữ g cá h ừng ngập triề ê h ô g, hù g vĩ, c o đến khoảng 40-60 é . Cây ừng ngập mặ cò có hể hâ

2

bố dọc h o các ghề h đá, ãi cá đư c che chắn, ê các đảo s hô và hỉnh thoả g cò đư c thấy ở các dải bờ tiế xúc ực tiếp với só g biển và có dò g chảy mạ h. ưới các điều kiệ đó, chú g hường mọc hà h các dải có chiều rộ g hườ g khô g q á vài ă é . Cũ g có ột số ơi ừng ngập mặn mọc trong đất liền, dườ g hư ách iệt với các ả h hưở g đại dươ g và hủy triều hư ở ây Bắc củ Úc, S g , M d g sc và C i , g y cả ơi có c o độ khoảng 75 é ê ực ước biển hư ở N w G i và ê các hề đất cao củ đảo Ch is s có c o độ trong khoảng từ 30 đế 300 é so với mực ước biển hiện nay (Saenger, 2002). Chú g đư c x à di ích các q ầ xã ừng ngập mặ cò só ại s hà g gà ă ừ khi biể ùi. Nhữ g oài cây ọc trong bối cả h hi điể hì h ày có hể có khả ă g s o ché , ch nế khô g hì chú g khô g hể á ụ đư c â hư vậy. ù chư có áo cáo đá g i cậy về diệ ích của rừng ngập mặn [củ oà hế giới - ND] ở đầu thế kỷ 20, hư g ó đư c ước vào khoả g ê 200.000 km

2. Hiện nay diệ ích ừng ngập mặn

chỉ cò ại 152,360 km2 S di g và đồng sự, 2010 , chư đầy 0,4% diệ ích ừ g và đất rừng

oà hế giới Fi d, 1995 . y hiê , sau đây các bạn sẽ thấy tầm quan trọng về mặ si h hái và l i ích củ chú g đối với co gười cò ớ hơ ất nhiều so với con số diệ ích ươ g đối nhỏ hoi ày. Cư dâ và các cộ g đồng ven biển truyền thống từ â đã hiể đư c giá ị và i ích của rừng ngập mặn à hờ đó họ có đư c th c ă , ơi ú gụ, hiê iệ và hững th thiết yế khác cho cuộc số g. Vào c ối thế kỷ 19, một số bả áo cáo khoa học củ các hà ự hiê học gười há , c, à L và A h đã iệ kê hiề cô g dụng truyền thống của rừng ngập mặ đối với lớp gười đã lấy rừng ngập mặ à ái ấ cho ì h. Cũ g vào khoảng thời gi đó, các hà â nghiệp gười A h, à L và há ắ đầu thực nghiệm biệ há â si h cho rừng ngập mặn nhằ đá g yê cầu cung cấp g và â sả khác ộ cách ền vững, chủ yế à ở B g d sh và M ysi . iể hì h à vào ă 1928, J.G W so đã cho đời một bả áo cáo ki h điể và ng quan về Rừng ngập mặn của Bán đảo Malay, đúc kết hà h mộ hươ g á quả ý sản xuất g bền vững. hiê ản hiệu chỉnh củ hươ g á q ả ý ày hiện vẫn cò đư c á dụng cho rừng ngập mặn Matang ở k, ây M ysi . Rất tiếc à việc đô hị hó và cô g ghiệ hó đươ g đại đã khô g chú ọ g đến rừng ngập mặn à khá gầ đây vẫ hường bị x à hữ g vù g đấ ho g hó cằn c i ê đư c sử dụ g vào mục đích khác. Nhiều diệ ích ừng ngập mặn rộng lớ đã ị chuyển sang trồ g cây Cọ Dầu ở M ysi và do si và ồ g ú ở hi i i s và ây hi. y hiê , rừng ngập mặn bị mất nhiều nhấ à do ị chuyể s g ôi ô , đặc biệ à ở Châ Á và Mỹ La tinh. ế đây chú g ta đã hấy đư c rằng rừng ngập mặn mang lại nhiều th hà g hó và các dịch vụ cho co gười. ó có hể à hữ g giá ị vật chấ hư g , thủy sả , hò g hộ ven biển, bộ lọc sinh học, dư c liệ và si h kế cho dâ cư vù g v iển, hoặc đó cũ g có hể à nhữ g giá ị chư sử dụ g h y vô hì h hư à vă hó hoặc ô giáo, giá ị về đ dạng sinh học ê địa cầ . y hiê , vẫ có ột số ường h gười ta lại đặ giá ị bằng tiề cho các sản phẩ hà g hó và dịch vụ của rừng ngập mặn. Hậu quả à chú g vẫn bị à há đến m c áo độ g để dà h cho mở mang đô hị, thể thao và đặc biệ à đào o ôi ô vì i ích ước mắt cho một số gười để rồi phải trả giá ằng l i ích â dài củ oà xã hội.

Loài cây rừng ngập mặn

Mặc dù iê chí h ý để x đâ à cây gập mặ , đâ khô g hải à cây gập mặ dườ g hư đã đư c xác đị h hư g vẫ chư có đư c sự thống nhất chung về số oài cây gập mặ ê hế giới. iể hì h à, S g 2002) đã liệ kê đư c 84 oài cây gập mặ cho oà hế giới, k và đồng sự (1998b) đã liệ kê 70 oài và S di g và đồng sự 2010 hì iệ kê 73 oài. ất cả đều bao gồm cả các giố g i, à hững giố g đư c hì h hà h ừ thụ phấ chéo củ h i oài cây cù g họ với nhau, cho ra thế hệ s có ột số đặc í h giống với cả h i oài ố mẹ. Vẫ cò ộ vài vướng mắc về hâ oại đối với một số hó cây gập mặ , đá g chú ý à họ

3

ước (Rhizophoraceae), cụ thể hơ à chi ước (Rhizophora), ở ch à oài ư g Rhizophora mucronata) ở ô g hi ô g giố g hư oài ước vòi (Rhizophora stylosa) ở Châ Á – hái Bì h ươ g về đặc í h hì h hái và hích ghi si h hái. Ng ồn gốc và hâ oại giố g i chéo Rhizophora x harrisonii ở vù g ại ây ươ g – ô g hái Bì h ươ g cũ g chư đư c à õ (Saenger, 2002). Các hà hâ oại thực vật theo truyền thống dự vào sự khác iệt về đặc í h hì h hái hữ hì h chẳng hạ hư hì h dá g và cấ úc củ ho , ái, á, hâ và đôi khi dự vào đặc điể si h hái để hâ iệ oài hực vật. y hiê , kỹ thuật di truyền hâ ử gien hiệ đại đư c á dụ g gày cà g hiều cho mục đích hâ oại thực vật. Kỹ thuậ ày đư c ng dụ g để à õ ì h ạng hâ oại và hâ ố của một số oài cây, chẳng hạ hư giống à (Ceriops) B và đồng sự, 1988; Sh và đồng sự, 2009b), giống Trang (Kandelia) Sh và đồng sự, 2003 và ột oài à ới, đó à Ceriops zippelliana (Sh và đồng sự, 2009a). Các dẫn ch ng ày giải hích tại sao vẫ cò gặp phải những vướng mắc về hâ oại khi nhận diệ các oài cây rừng ngập mặn. ù khô g ké hần quan trọ g hư g chú g cũ g khô g gây ả h hưở g gì ớ khi à về cấ úc và ch c ă g của hệ si h hái ừng ngập mặn, giờ hì chú g hử chọn bảng liệ kê oài củ S di g và đồng sự (2010) vì ó khá đơ giả và o hà đư c nhữ g oài cây rừng ngập mặn chủ yếu (Bảng 1.1 và 1.2 . ơ ữ , chú g cũ g chư cầ q â đế đặc điểm chi tiết của từ g oài. Nếu q ý độc giả cầ ì hiể khí cạ h ày hì có hể tham khảo một số quyể sách rất hay của các ác giả Tomlinson (1986), Saenger (2002) và Gi s cù g đồng sự (2007) về rừng ngập mặ ô g N Á.

Bảng 1.1 62 oài cây gập mặ và các giống lai của khu vực Indo – ây hái Bì h ươ g. Riê g oài Rá g đại (Acrostichum aureum), cũ g có ở khu vực ại ây ươ g – ây hái Bì h ươ g. Các họ và oài ô à x h dươ g đư c x à hữ g oài gập mặn cố õi. Ng ồ S di g và đồng sự (2010). Acanthaceae Acanthus ebracteatus Rhizophoraceae Bruguiera cylindrica

Acanthus ilicifolius Bruguiera exaristata

Arecaceae Nypa fruticans Bruguiera gymnorhiza

Avicenniaceae Avicennia alba Bruguiera hainesii Avicennia integra Bruguiera parviflora

Avicennia marina Bruguiera sexangula

Avicennia officinalis Bruguiera x rhynchopetala

Avicennia rumphiana Ceriops australis

Bignonaceae Dolichandrone spathacea Ceriops decandra

Bombaceae Camptostemon philippinensis Ceriops tagal Camptostemon schultzii Kandelia candel Caesalpiniaceae Cynometra iripa Kandelia obovata

Combretaceae Lumnitzera littorea Rhizophora apiculata

Lumnitzera racemosa Rhizophora mucronata

Lumnitzera x rosea Rhizophora samoensis

Ebenaceae Diospyros littorea Rhizophora stylosa

Euphorbiaceae Excoecaria agallocha Rhizophora x lamarckii Excoecaria indica Rhizophora x neocaledonica

Lythraceae Pemphis acidula Rhizophora x selala

Meliaceae Aglaia cucullata Rubiaceae Scyphiphora hydrophyllacea

Xylocarpus granatum Sonneratiaceae Sonneratia alba

Xylocarpus moluccensis Sonneratia apetala

Myrsinaceae Aegiceras corniculatum Sonneratia caseolaris

Aegiceras floridum Sonneratia griffithii Myrtaceae Osbornia octodonta Sonneratia lanceolata

Plumbaginaceae Aegialitis annulata Sonneratia ovata

Aegialitis rotundifolia Sonneratia x gulngai Pteridaceae Acrostichum aureum Sonneratia x hainanensis

Acrostichum danaeifolium Sonneratia x urama

Acrostichum speciosum Sterculiaceae Heritiera fomes

Heritiera globosa

Heritiera littoralis

Họ Loài Họ Loài

4

Ở cấ độ khu vực và oà cầu, sự hâ ố rừng ngập mặn hiệ y có kiểu chủ yếu – kiểu khác h o g các oài cả về hâ oại và số ư g oài giữ Châ hi, Châ Á và Châ Mỹ – kiểu giảm số ư g oài h o vĩ độ ă g ê , hầu hế đi kè với nhiệ độ – và kiểu giả í h đ dạng oài đi cù g với ư g ư giảm dầ và khô hạ ă g dần. Ở cấ độ đị hươ g, hà h hầ oài thực vật rừng ngập mặ đư c quyế định bởi sự khác iệt về c o ì h và đị hì h gắn liền với mực ước biển, bởi chế độ triều, bởi í h cận biển hay vị thế hư ng nguồ sô g gòi, và ởi điều kiệ hoá ước cục bộ củ đị à . o g các chươ g s , chú g ắ đầ khá há sự tiế hó của rừng ngập mặ và ột số yếu tố hì h hà h kiể hâ ố củ chú g hiện nay ở cấ độ oà cầu, khu vực và đị hươ g Chươ g 2 , kế đế à ghiê c u một số kiểu g hó củ chú g ước ôi ường khắc nghiệt Chươ g 3 . Chươ g iế đến sẽ đề cậ đến hệ động vật của rừng ngập mặ Chươ g 4 , hững hà g hó và dịch vụ à chú g g ại cho xã hội loài gười Chươ g 5 , các hì h h c sử dụng đấ và hững mối đ dọ khác có hể à cho rừng ngập mặn bị mấ đi Chươ g 6 , và q ả ý bền vữ g Chươ g 7 .

Bảng 1.2 12 oài cây gập mặ và các giống lai của khu vực ại ây ươ g – ây hái Bì h ươ g. Riê g oài Rá g đại (Acrostichum aureum), cũ g có ở khu vực Indo – ây hái Bì h ươ g. Các họ và oài ô à x h dươ g đư c x à hữ g oài gập mặn cố õi. Nguồ S di g và đồng sự (2010). Avicenniaceae Avicennia bicolor Pellicieraceae Pelliciera rhizophorae

Avicennia germinans Pteridaceae Acrostichum aureum

Avicennia schaueriana Rhizophoraceae Rhizophora mangle

Tabebuia palustris Rhizophora racemosa

Họ Loài Họ Loài

5

Chương 2

PHÂN BỐ VÀ MÔI TRƯỜNG RỪNG NGẬP MẶN

Phân bố toàn cầu

Sự hâ ố của rừng ngập mặn hiệ y có hể hâ hà h sá vù g khác h ừ ô g sang ây, m i vù g ị chi cách ởi ào chắ đất liền hoặc đại dươ g, gă cản sự há á ừ vù g ày s g vù g khác ì h 2.1 . Mặc dù trụ mầm của một số oài cây gập mặ có hể tồn tại trong ước biển khoả g vài há g hư g khoả g cách hiện nay giữ ại ây ươ g và ô g hái Bì h ươ g có ẽ đủ s c gă cách sự há á x yê đại dươ g giữ các hềm lục địa nhiệ đới của Châ hi, Châ Mỹ và Châ Á. Sự há á cây gập mặn giữa ô g hái Bì h ươ g và ây ại ây ươ g của Châ Mỹ bị gă cách ởi eo biển Panama nằm giữ N và Bắc Mỹ cù g với ũi hềm của Nam Mỹ kéo dài đế các dò g ước lạ h á N cực, đã gă cách õ ệt hai khu hệ thực vậ ày. ươ g ự hư vậy, thực vật ngập mặ ê ờ biển Tây Ấ ộ ươ g ị gă cách với hệ thực vậ ê ờ ô g ại ây ươ g ởi vù g iể động, lạnh lẽo ở ũi hềm N hi cò ở hí ắc hì ởi điểm tiế giá hiện thời của eo biển giữa Ấ ộ ươ g và ịa Trung Hải.

Theo quan niệm của nhiề ác giả, sự hâ ố củ các oài cây gập mặ đươ g đại, với sắc hái õ ệt giữa hệ thực vật ngập mặn của thế giới cũ Ấ ộ - ây hái Bì h ươ g và ô g hi và thế giới mới (bờ biể ại ây ươ g củ ây hi và hí ô g Châ Mỹ cù g với sự khác iệt giữa hệ thực vật của hai bờ ô g, ây Châ hi và Châ Mỹ chỉ có hể giải hích à do iế ì h lịch sử. Quyể sách ày khô g hảo luậ sâ vào hững giả thuyế khác h về nguồn gốc và sự

Hình. 2.1 hâ ố rừng ngập mặn ở các vù g khác h ê hế giới cho thấy sự hâ bố h o vĩ độ trong mối iê hệ với đườ g đẳng nhiệt củ ước à 20ºC o g ù đô g và sự sụt giảm số loài khi vĩ độ ă g dần. Bả đồ ày dự ê ô ả hâ ố thực vật củ k 1992 và S g 2002 , đã đư c S di g và đồng sự (2010) cập nhật ở một số ơi.

Xích đạo

Hạ chí yến

ô g chí yến

ây Mỹ ô g Mỹ ây hi ô g hi Úc

ại ây ươ g – ô g hái Bì h ươ g Ấ ộ ươ g – ây hái Bì h ươ g

Indo-Malesia

6

hâ ố của rừng ngập mặ đươ g đại. y hiê , hầu hết vết tích đều cho thấy rằ g các giống cây gập mặ đươ g đại, hoặc t iê gầ gũi củ chú g đều khởi nguồn từ Kỷ Phấn trắ g cách nay khoả g 80 đến 100 triệ ă dọc theo bờ biển Tethys ( ì h. 2.2 . Có hể có hơ ộ â điểm xuất x , ước (Rhizophora) và Mấm (Avicennia) hì ở hí ô g Tethys, Dừ ước (Nypa) và có ẽ Laguncularia và Conocarpus hì ở hí ây Tethys, cò Bần (Sonneratia), Cui (Heritiera), Pelliciera và Sú (Aegiceras) hì ở g â Tethys (Ellison và đồng sự, 1999; Saenger, 2002). Từ kỷ Phấn trắng Muộn (cách đây 100 iệ ă đến giữa thế Thủy â cách đây khoảng 45 triệ ă ), thế giới ấ á , ừng chiếm diệ ích ất lớn, khô g có các vò ă g cực, à điều kiệ ý ưởng cho rừng ngập mặn tiế hó và há iển. Trong khoảng thời gi ày, ừng ngập mặ hâ ố rộng khắp dọc theo bờ biể hys, ại ây ươ g và hái Bì h ươ g. Các ẫu phấ ho hó hạch cho thấy chú g vươ x ê hí ắc x yê q ịa Trung Hải cho đế các hềm lục đị à hiệ y à Vươ g q ốc A h, há và có hể cò ột số ơi ữa của Châ Â . o ái đất lạnh dần từ cuối thế Thủy â , cách y khoảng 40 triệ ă , rừng ngập mặn Châ Â i dần về hí Nam, cò ở N á cầ hì lui ê hí Bắc ở bờ biể có vĩ độ c o hơ . S đó, cách y khoảng 18 triệ ă , lục địa dịch chuyể à cho Châ hi iến sá vào hí ây Châ Á, dò g hải ư từ ại dươ g hys hiệ y à Ấn ộ ươ g đế ại ây ươ g ị khé ại và chi cắt hệ thực vật rừng ngập mặn của 'Thế giới cũ' với 'Thế giới mới'. Cuối cù g, cách đây khoảng 3 triệ ă , sự khé ại của eo biển Panama giữa Bắc và N Mỹ chia cắ hoà oà hệ thực vật rừng ngập mặn của bờ ô g hái Bì h ươ g và ờ ây ại ây ươ g. Có hể cò có gi i đoạn co cụ khác của rừng ngập mặn về các iề xích đạo có iê q đến hiệ ư g á dầ oà cầ , í hấ à kéo dài đến thời kỳ đại ă g hà c ối cù g cách đây khoả g 10.000 đế 20.000 ă , đồng thời mực ước biể dâ g c o và các iế đ i khác của khí hậ cũ g à cho ừng ngập mặ hê co cụm về cấ úc và hà h hầ oài cây ở một số vù g v iển. Q ý độc giả có hể tham khảo sâ hơ về sự tiế hó của rừng ngập mặn của Saenger (2002). Biên độ và giới hạn vĩ tuyến

Nhì ch g, các giới hạ vĩ yế có vẻ ươ g quan với nhiệ độ của ước, các giới hạ ày ất ù g khớp với đườ g đẳng nhiệ vào ù đô g o g ước à 20ºC ì h 2.1 . Sự lan tỏa của

Hình. 2.2 Bả đồ thế giới vào kỷ Phấn trắng muộ cách đây 80-100 triệ ă , thể hiệ ại dươ g hys và vị í củ các châ ục vào hời đó. ải về và sung từ Dự á oM C.R. Sco s , http://scotese.com/cretaceo.htm

7

rừng ngập mặ hướng về địa cực ê hềm lục đị hí đô g gắn liền với các dò g chảy ấ hơ hướng về địa cực, cò ê hềm lục đị hí ây hì gắn liền với các dò g chảy lạ h hơ hướng về xích đạo. y hiê , cò có hững ngoại lệ, đặc biệ à ở Vù g 6, Mấm biển (Avicennia marina) mở rộ g s g hí củ đườ g đẳng nhiệt ở N w d và ê ờ biển ô g-Nam củ Úc ì h 2.1 . ù ở bất kỳ đị điể ào, các hái cực của nhiệ độ khô g khí h o ù và h o gày đề có d o động nhiề hơ và ớ hơ so với nhiệ độ o g ước. Nhiệ độ khô g khí g ì h củ ôi ường rừng ngập mặn biế động từ m c thấp nhất của số g ì h hà g há g vào ù đô g à 8

oC điểm cực tiểu cò thấ hơ hiều), cận với cực điể vĩ yế ô hò , đến m c cao nhất của

số g ì h hà g há g vào ù hè à hơ 40oC ở nhữ g ơi hư ờ biển Pilbara khắc nghiệt

thuộc ây Úc, Bắc Phi, Tây kis và các vù g ờ thuộc Biể ỏ và Vị h B ư. Về mặ si h ý học, nhiệ độ o g ước hầ hư có ả h hưở g đế oà ộ hệ rễ và các ộ phận hườ g x yê ị ngập triều củ cây ừng ngập mặ . Cò hiệ độ khô g khí hì chỉ có ả h hưởng đế các ộ phận củ cây ở hí ê ặ ước, đặc biệt à hệ á vố có hiệm vụ ích ụ carbon trong q á ì h q g h p phục vụ cho sự số g cò và si h ưởng củ cây. Một số hiệu ng sinh ý của nhiệ độ khô g khí đối với hiệ ư ng mấ ước và hấp thụ muối sẽ đư c thảo luận ở Chươ g 3; ở đây chú g sẽ xem xé đế các hiệu g ch g q y hơ của nhiệ độ khô g khí có iê q đến sự hâ ố của rừng ngập mặ h o vĩ yến. Sươ g giá hiếm khi xuất hiện ở ôi ường rừng ngập mặ , hư g đôi úc vẫn xảy ra ở các vù g khí hậ ô đới tiệm cận với vĩ yến cực tiểu của rừng ngập mặn. Có í hấ à h i oài hể hiện m c độ chị đư c sươ g giá, đó à Mấm biển (Avicennia marina) McMi , 1975 và Avicennia germinans McMi , 1975; M k y và đồng sự, 1982). S c chị đự g đối với nhiệ độ rất thấp củ h i oài ày dườ g hư hụ thuộc vào g ồn gốc củ chú g – oài ào có x ất x từ vù g lạ h hì có c chịu lạ h c o hơ oài đến từ x ó g McMi , 1975 . Cũ g có hể oài Trang (Kandelia obovata) à có h hạng về m c chịu lạnh củ sươ g giá vì vù g phâ ố cực bắc của oài ày có hiệ độ cực tiểu xuố g đến -3,6

0C, tại Kii , ê đảo Kyushu, nam Nhật Bả h o Cơ

q Khí ư ng Nhật Bản). Vậy hì h ộc í h h y đặc điể ào à q ọ g đối với s c chịu lạnh củ cây gập mặn ? Lời đá cho câ hỏi ày vẫn cò bỏ ngỏ. Sự khác iệt về kích cỡ của mạch g giữ các oài có hể có ả h hưở g đến sự hích ng củ chú g với các gưỡng nhiệ độ thấp. ườ g kí h mạch g của các oài Mấm biển (Avicennia marina) và Sú ái co g (Aegiceras corniculatum) rất nhỏ (Tomlinson, 1986 , giú gă cản sự hì h hà h các ọt (ố g khí o g ó g ở gưỡng nhiệt gư g ụ S và đồng sự, 2007). Ống dẫ khí à ắt nghẽn mạch dẫn ước ê á cây, à cho á ị sốc [thiếu - ND] ước và chế . Các oài cây gập mặ khác hướ g đến mạch g rộng hơ , và hư vậy hì có hiều khả ă g ị ả h hưởng bởi nhiệ độ dưới 0

oC S và đồng

sự,2007 . y hiê , các q á ì h khác cũ g khô g ké hần quan trọng. Chẳng hạn ở một ghiê c ê 27 oài cây gập mặ há hiện ra sự khác iệt trong hoạ động của diệp lục tố ở nhiệ độ thấp giữ các oài, dườ g hư có ươ g q chặt chẽ với gưỡ g hâ ố cực nam của chú g dọc theo bờ biể hí đô g củ Úc (Smillie, 1984; do S g ích dẫn, 2002) Những lập luận ê đây cho hấy rằng, dù có sự ươ g quan chặt giữ đới nhiệ độ cực tiểu trong ước vào ù đô g với gưỡ g vĩ yến củ cây ừng ngập mặ hư g hiệ độ khô g khí vẫn có hể đó g v i ò q yế đị h đối với các gưỡ g vĩ yến củ các oài cây gập mặ và hạm vi vĩ yến của từ g oài cụ thể (Saenger & Moverley, 1985). y hiê , vẫ cò hiề hâ ố về các cơ chế có iê q đến sự hích ghi củ các oài khác h đối với nhiệ độ thấp cầ đư c ghiê c u. Ngoài í h đa dạng thực vật ho g hú hơ và chiếm diệ ích rộ g hơ , nhữ g cánh rừng ngập mặn nằm gầ xích đạo dọc theo bờ biển nhiệ đới của Châ Phi, Châ Á và Châ Mỹ hườ g có cây c o hơ , ữ ư g cây đ ng lớ hơ và ă g s ấ c o hơ nhữ g cá h ừ g cù g oại ở miề vĩ yến cận nhiệ đới và ô đới. Mặc dù sự biế hiê à do nhữ g khác iệt củ đị à về ư g ư , dò g chảy và các hâ ố ý hoặc hó í h khác hư g í hiề có sự giảm dần về

8

chiều cao, sinh khối và ă g s ất theo vĩ độ ă g dần (Saenger & Snedaker, 1993), đư c minh họa tại hì h 2.3. Ở vù g ờ biể ào cũ g vậy, đây chí h à ột ả h hưởng của nhiệ độ, mặc dù ở một số ường h hì ư g ư và các hâ ố khác cũ g có v i ò o g đó.

Các kiểu gắn liền với lượng mưa và mức khô hạn

Kiểu chủ yếu th ba g í h kh vực à sự sụt giảm số ư g oài, chiề c o và c sinh ưởng củ cây ở các đoạn bờ biể có ư g ư í và ư ng bốc hơi c o dọc h o các vù g ờ biển khắc nghiệ . Ngoài ư g ư í , các vù g ờ biể ày hường thiế sô g ớn, ch ào có sô g gòi hì ư g ước ngọt từ các thủy vực ở thư ng nguồ đư x ố g cũ g có hạn. Do thiếu nguồ ước ngọ à ư ng bốc hơi ại c o ê à cho độ mặ o g đấ c o hơ và ở những vù g đấ c o hơ gưỡng thủy triề hì ặ đất bị khô hoà oà . Chươ g 3 sẽ đề cậ đến hiện ư ng độ mặ o g đất cao à cho cây ừng ngập mặ khó điều tiế đư c muối và ư g ước hú ê hâ , khó khă ày cà g ở ê ghiê ọ g hơ khi ời trong, nắ g ó g và khô, à cho á ị mất nhiề ước hơ , đòi hỏi cây hải hú ước o g đất nhiề hơ . Rừng ngập mặn xuất hiện dọc h o các vù g bờ biển khô hạn ở ây hi, g ô g, kis , Ấ ộ, N và Bắc Mỹ và ở Úc. Sự sụt giảm số ư g oài hì h 2.1 và iế đ i cấ úc ừng theo m c độ khô hạn dọc bờ biển củ Úc đã đư c ghi nhận trong nhiều tài iệu (chẳng hạn của Semeniuk 1985; Smith & Duke, 1987; Duke, 1992). iể hì h à thề hí ô g củ á đảo C Yo k có ư g ư c o hì có khoảng 35 loài cây, o g khi đi về bờ Tây cách đó 200 k , ơi có cù g vĩ độ hư g ư g ư í hơ hì số oài chỉ cò 20. i x hơ ữa về hí ây hì số oài iế động do nhiều yếu tố khác h . ó à các yếu tố nhiệ độ (nhiệ độ c o hơ hì hiề oài hơ , sự biế hiê củ ư g ư giữ các ă iền kề ư g ư giữ các ă iền kề cà g khác iệ hì số oài cà g í đi chiều rộng cử sô g và thủy vực củ ó (cử sô g cà g ộ g và thủy vực cà g ớ hì số oài cà g hiề và m c độ iê hoá ước ngọ cà g iê hoá hì số oài cà g hiều) (Smith & Duke, 1987).

Hình. 2.3 Xu thế củ ư ng sinh khối ê ặ đất (tấ /h và vậ ơi ụng (tấn/h / ă của quầ xã ừng ngập mặ iê vù g hiệ đới h o vĩ độ. Các đường thẳ g đư c biểu diễ h o hươ g ì h do S g & S d k 1993 c g cấp. Tuy hiê , si h khối và vật rụ g có iế động cao giữ các điể có cù g vĩ yế , có khi nằ x ê dưới hoặc ê ê đường thẳ g ê đây

Hình. 2.3 Xu thế củ ư ng sinh khối ê ặ đất (tấ /h và vậ ơi ụng (tấ /h / ă của quầ xã ừng ngập mặ iê vù g hiệ đới h o vĩ độ. Các đường thẳ g hà g đư c biểu diễ h o hươ g ì h do Saenger & Snedaker (1993) cung cấ . y hiê , si h khối và vật rụ g có iế động cao giữ các điể có cù g vĩ tuyế , có khi ằ x ê dưới hoặc ê ê đường thẳ g ê đây.

0 10 20 30 40

0

50

100

150

200

250

0 10 20 30 40

3

6

9

12

Sin

h k

hố

i (T

/ha)

Vật

rụn

g (

T/h

a/n

ăm

) Vĩ độ (độ)

9

Các kiểu hình phân vùng cục bộ

Ở vù g ho g hú oài với sô g chiế ư hế thuộc khu vực Ấ ộ - ây hái Bì h ươ g hườ g có kiể hâ ố oài ấ õ ừ cử sô g gư c ê đến giới hạn thủy triều ở hư ng nguồn B và đồng sự, 1982; k và đồng sự, 1998a), điể hì h đư c thể hiện ở hì h 2.4. Các kiểu ày có hể khác h ở các sô g khác h ùy h o vị í đị ý, hạm vi thủy vực, ư g ư h o ù và c hích g khác h giữ các oài ước sự h y đ i củ độ mặ h o ù (Ball, 1988a; Duke và đồng sự, 1998a).

Hình 2.4 Sự hâ ố củ 28 oài cây gập mặn từ cử sô g ê giới hạ cây ngập mặn đầu nguồn ở sô g i , ô g-Bắc Úc 16º17' S, 145º26' E . hước tỷ lệ hí ê ghi chiề dài ằ g k và ỷ lệ % khoả g cách ừ cử sô g đến giới hạn củ oài cây ở hư ng nguồn. Vẽ lại phỏ g h o k và đồng sự (1998a).

Lumnitzera littorea

Aegialitis annulata

Bruguiera exaristata

Lumnitzera racemosa

Osbornia octodonta

Ceriops australis

Rhizophora stylosa

Ceriops tagal

Avicennia marina

Sonneratia alba

Bruguiera gymnorhiza

Bruguiera parviflora

Xylocarpus moluccensis

Acrostichum speciosum

Xylocarpus granatum

Rhizophora apiculata

Aegiceras corniculatum

Ceriops decandra

Rhizophora mucronata

Sonneratia x gulngai

Rhizophora x lamarckii

Scyphiphora hydrophyllacea

Cynometra iripa

Heritiera littoralis

Excoecaria agallocha

Acanthus ilicifolius

Bruguiera sexangula

Sonneratia caseolaris

Chiều dài về phía thượng nguồn tính bằng km (% chiề dài ừ cử sô g ê giới hạ ê củ cây gập mặn)

Cửa sông

Giới hạn trên của cây RNM

(10)

10

Ngoài cò có các hế nề á hật triều dọc theo chiều ngang ãi sô g tại nhiều vị í khác nhau của mộ co sô g, có hể cho thấy m c hích ghi của từ g oài ước điều kiện và hoá ước (cộng hưởng với độ mặn). Ở ô g-Bắc Úc, Mấm biển (Avicennia marina) hườ g có một kiể hâ ố hai chiều, hiện diện ở cả gưỡng triều cao lẫn triều thấp tại các vù g hạ ư hì h 2.5). Ở các sô g có c hoá ước c o, các kiể hì h hâ ố ày có kh y h hướng di chuyển ra hạ nguồn về hí iển. iể hì h à ở sô g ậ , há h sô g cực Nam của hệ sô g Mê Kô g, Bần chua (Sonneratia caseolaris) mọc kéo dài khoảng 60 km, từ giới hạ ê củ cây gập mặn ở hư ng nguồn xuố g đến tận cử sô g, hì h hà h ột dải rừ g đối diện với biển. Phần lớn dải rừ g ày à ừng tự hiê ặc dù có ột số ơi đư c trồ g hê hằ gi ă g ác dụ g hò g hộ ven biển. Ở đây goài hữ g cây ước đôi (Rhizophora apiculata) ãi ác, o g đó có một số à cây ồng, hiếm khi thấy những oài khác x ất hiện. Các kiể hâ vù g á hật triề cũ g hiện diện ở các quần thụ rừng ngập mặn ven thềm. Kiểu hâ vù g á hật triề do k và đồng sự 1998 iê ả ở đoạn hạ ư củ sô g i ê ờ biển ô g-Bắc Úc giống với kiể hì h hâ vù g ki h điể hư g í oài hơ do M c 1966 ô ả cho rừng ngập mặn ven bờ ở vù g có ư g ư í hơ cách sô g i 400 k về hí Nam.

Hình 2.5 Các kiể hì h hâ vù g iê iể ê các độ dốc đị hì h ở hạ nguồn, trung nguồ và hư ng nguồn củ sô g i , ô g Bắc Úc. Chỉ thể hiệ các oài ư hế. Stefanie Gendera vẽ lại phỏ g h o k và đồng sự (1998a)

Loài cây Ai As Ac Am Bg Bp Bs Ct Ci Ea Hi Ra Rm Rs Sa Sc

Acanthus ilicifolius Acrostichum speciosum Aegiceras comiculatum Avicennia marina Bruguiera gymnorhiza Bruguiera parviflora Bruguiera sexangula Ceriops tagal Cynometra iripa Excoecaria agallocha Heritiera littoralis Rhizophora apiculata Rhizophora mucronata Rhizophora stylosa Sonneratia alba Sonneratia caseolaris

Hạ nguồn: ộ mặn = 15 – 32 o/oo

Trung nguồn: ộ mặn = 0 – 30 o/oo

Thượng nguồn: ộ mặn = 0 – 3 o/oo

11

Hình thành môi trường của rừng ngập mặn

Có hiề cách để xác đị h ôi ường sống của rừng ngập mặn. Ở phạm vi rộ g, chú g có hể đư c xác định theo địa mạo – các yếu tố địa chấ và ý í h dò g chảy củ sô g, hủy triề và só g khiế chú g đư c hì h hà h và d y ì các kiể hâ vù g và cấ úc ch g ho , 1982; Semeniuk, 1985; Woodroffe, 1992). Cách tiếp cận ày giú hiểu biế đư c rừng ngập mặ đã há iể s o ê ộ đị à cụ thể theo thời gi và giải hích đư c các yếu tố vật ý vốn định hì h cho chú g. ì h 2.6 hể hiện một số ví dụ do Wood o 1992 đư .

Ưu thế sông

Ưu thế sóng

Hình 2.6 Các dạ g địa mạo của rừng ngập mặn. Stefance Gendera vẽ lại phỏng theo Woodroffe (1992). ịa mạo rừng ngập mặn đư c ô ả ở Hộp 2.1

Đất cao Đất cao

Ưu thế sông Ưu thế thủy triều

Ưu thế sóng Ưu thế sông và sóng phối hợp

Thung lũng trên nền đá mẹ chìm Cảnh quan đá vôi

Đồng châu thổ

hoang dã

Đồng châu thổ có canh tác

Đồng châu

thổ cao

Đồng châu

thổ thấp

Rừng

ngập mặn

Đồng châu thổ

ven sông

Rừng ngập mặn

Nhánh sông

hoang dã

Phá

Cửa phá

Gò cát ven biển

Rừng

ngập mặn

Rừng ngập mặn

Phá Đất cát ven biển

Cồn nổi định hình Cồn chìm

Rừng ngập mặn

Đồng bằng ngập triều

bồi tụ

Đồng bằng

ngập triều chìm

Vỉa thềm dốc

Đảo cát thấp

Rừng

ngập mặn

Gò ven biển

12

Mộ cách khác hườ g dù g để ô ả ôi ường sống của rừng ngập mặn ở Thế giới Mới (ở

Trung và N Mỹ hoặc ở khu vực ây ại ây ươ g – ô g hái Bì h ươ g à dù g địa mạo

é hiển thị ê goài để s y các q hệ ch c ă g giữa rừng ngập mặn với các đặc điểm

cấ úc cụ thể và chế độ ngập triều hay ngậ ước ngọt. Theo cách ày, ôi ường sống của

rừng ngập mặ đư c chia hà h 6 loại ch c ă g – Ven biển, triề sô g, ư vực, ù ụi, võ g và

triề q é L go & S d k , 1974; Wood o , 1992 hì h. 2.7 . Cách hâ chi ày giú chú g

ta nhận biế đư c các yếu tố c o ì h, chế độ triề , dò g ước ngọ và chấ ư g ước ảnh

hưở g hư hế ào đối với cấ úc và ă g s ất cục bộ của rừng. Tuy hiê , hư Wood o

1992 đã há iể , sá oại hì h ừng ngập mặn theo ch c ă g ày khô g hải ô ô đư c

nhận diện dễ dà g o g hệ thống rừng ngập mặn vố đ dạ g và ho g hú oài ở Thế giới Cũ

(vù g Ấ ộ - ây hái Bì h ươ g .

Hộp 2.1 Mô tả các dạng địa mạo của rừng ngập mặn

Ưu thế sông

Cả h q ư hế sô g à các đồng bằng rất rộng, tiếp nhận khối ư g hù s lớn từ các ư vực hư ng nguồ . Chú g hườ g có độ g ă g c o. Chẳng hạn hư các sô g G g và B h ạo ê cá h ừng ngập mặn Sundarbans ê h ô g ở Ấ ộ và B g d sh và châ h rừng ngập mặn của vịnh Papua, nối dài s g hí ô g ừ sô g F y đế sô g i. Ưu thế thủy triều

Kiể ư hế thủy triề hườ g đư c thấy dọc h o các ờ biển mở, nhậ đư c í nguồ ước ngọt từ sô g. Chú g hườ g hâ ố dọc theo các ờ biể , ơi có iê độ triều lớ hơ 4 c o id . iê iểu của kiể ày à ừng ngập mặn dọc theo bờ biể ây-Bắc củ Úc, ơi có iê độ triều từ khoả g 6 đến 10 m. Ưu thế sóng

Loại ư hế só g đư c thấy nhiều nhất ở các ờ biể cá , ơi có ă g ư g só g lớn. Rừng ngập mặ hường co cụ o g các há và hữ g ơi đư c cồ cá ê goài ảo vệ. Ở nhữ g ơi kh hệ ày đị h â dài hì hườ g có các ớp h ù ầ ích ừ xác hực vật rừng ngập mặn. Ưu thế sông và sóng phối hợp

Ưu thế sô g và só g hối h hường xuất hiện nhấ à ở nhữ g ơi có sô g mang theo khối ư ng trầ ích ớn chảy ra bờ biể có ư hế só g. Giố g hư ư hế só g, ừng ngập mặ hườ g đư c thấy o g các há đư c ãi cá ê goài ảo vệ. iể khác h chủ yếu giữa kiể hì h hà h ày và ư hế só g à có g ồn trầ ích ất lớ do sô g g đến. Thung lũng trên nền đá mẹ chìm

Kiể hì h hà h h g ũ g ê ề đá ẹ chì x ất hiện ở các vịnh rộng ven biển bị chì do ước biể dâ g hời kỳ hậ ă g hà. Kiể ày hường thấy ở ô g N củ Úc và cũ g có ở vù g Ki y, ây Bắc củ Úc. Kiểu đá vôi

Kiể hì h hà h đá vôi à kiể đặc hù ê các đảo biể và ạ s hô, ơi có ớp trầ ích có g ồn gốc từ đá vôi ẫn với mộ í đấ ù ừ đất liền. Rừng ngập mặn ở kiể hì h hà h ày hườ g há iể ê ớ h ù của rừng ngập mặn [lớ xác hực vật ngập mặ hâ hủy â đời ước đó - ND].

13

Hình. 2.7 Sá oại hì h ừng ngập mặn theo ch c ă g do L go & S d k 1974 và Wood o 1992 ô tả. Stefanie Gendera vẽ lại phỏng theo Woodroffe 1992 . Sá oại hì h ch c ă g ày đư c ô ả ở Hộp 2.2.

Rừng ven bờ Rừng triền sông

Rừng lùm bụi Rừng lưu vực

Rừng triều quét Rừng võng

14

Hộp 2.2 Mô tả sáu loại hình rừng ngập mặn theo chức năng

Rừng ven bờ

Rừng ngập mặn ven bờ biển chủ yế đư c thấy dọc h o các ờ biển mở, đư c bảo vệ, hiế đư c thấy ở các ờ biển mở hoà oà . ó à ột dải rừng hẹp với kiể hì h hâ vù g iê g iệt từ biể vào đất liề . hà h hần oài khác h h o vù g đị ý, vạ đấ v é iển ở Thế giới Mới hườ g có oài ước đỏ (Rhizophora mangle) chiế ư hế cò ở Thế giới Cũ hì Mấm biển (Avicennia marina), ước vòi (Rhizophora stylosa) hoặc Bần trắng hay Bần đắng (Sonneratia alba) chiế ư hế hì h 2.6 và 2.7 . Các oài khác có hể cũ g hiện diện ở vạ đấ v é iể hư g hiếm khi chiế ư hế. Rừng triền sông

Rừng triề sô g hường cao lớn, mọc dọc h o các ãi sô g và vù g ạch, ngập ước hà g gày hoặc gầ hư hà g gày. ùy h o c o ì h và đị hì h cục bộ, chú g có hể mọc lấ x vào đất liề . hà h hầ oài khác h h o vù g đị ý hì h vẽ ở đây dà h cho ừng ngập mặn của Thế giới Mới – sinh cảnh rừ g hí ô g củ Úc hể hiện ở hì h 2.5 . Ở các sô g ớ có các hế ă g độ mặn biế hiê đá g kể, hà h hầ oài hườ g đ dạng ở hư g ư x hì h 2.5 . Rừng lưu vực Loại rừ g ư vực mọc o g đất liền, dọc h o các vù g ũ g hoá ước tốt, hườ g có g ồ ước mặt từ ê cạn chảy qua. Ở Thế giới mới, ước đỏ (Rhizophora mangle) có kh y h hướng chiế ư hế ở những khu vực chịu ả h hưởng của thủy triề , cò Avicennia germinans và Laguncularia racemes hì chiế ư hế ở những khu vực í chịu ả h hưởng của thủy triều. Loại rừng ày hườ g khó xác đị h đối với các hà h ừng ngập mặn rộng lớ và đ dạ g hơ ở vù g Ấ ộ ươ g- ây hái Bì h ươ g. Rừng lùm bụi

Ở vù g ại ây ươ g – ô g hái Bì h ươ g, ừng thấ é chiều cao < 1,5 , hường mọc ở những miề đất cằn c i. Ở Úc, oại rừ g ày đư c thấy ở những kh ò g chảo nhiễm mặn, nằ ê c o, hủy triều ngậ í hơ 1-2 gày m i há g, hảm thực vật chủ yế à Mấm biển (Avicennia marina), Ceriops australis hoặc cả h i, à dạ g cây ụi, thấ é. Rừng triều quét

Rừng triề q é đư c thấy ở các đảo nhỏ, thấp và các õ đất hẹ kéo dài ừ các vạ đất rộ g hơ , ị só g q é khi iề cường. Mặ dù chú g ọc c o hơ ước triề hư g vẫn bị á ực dò g chảy đẩy ước triề à q . Ở Thế giới Mới, rừng triề q é có ước đỏ (Rhizophora mangle) chiế ư hế. Ở Thế giới Cũ, các oài ả đị khác của chi ước (Rhizophora) chiế ư hế trong quần xã cây ừng ngập mặn. Rừng võng

Loại rừng ngập mặ hì h võ g khô g có o g ả g hâ oại gốc củ L go và S d k 1974 hư g đư c Wood o 1992 đề cậ . ây à ột dạ g đặc biệt của rừ g ư vực mọc ê ề đấ h ù hô c o; có ẽ loại rừ g ày chỉ có ở vù g Ev g d s của Florida.

15

Cả h i hươ g há 'địa mạo' và ‘ch c ă g củ ôi ường số g' đề à hữ g cô g cụ rất b ích và đ g đư c á dụ g. y hiê , ằm ở vù g gi o ho giữ đất liề và iển, hệ si h hái rừng ngập mặ ươ g ác với các hệ si h hái và q á ì h vừ hướ g vào đất liền vừ hướng ra biể . ò g chảy (hoặc dò g â ch yển) của vật chất gồm trầ ích, chất hữ cơ và di h dưỡng giữa rừng ngập mặ và các hệ si h hái iền kề à ột bộ phận rất quan trọng của sự ươ g ác ày. ướ g dò g chảy và khối ư ng vật chấ o đ i lệ thuộc vào oại sinh cảnh của rừ g, ă g suất, thế tiế xúc với dò g sô g, c ngập triề và ă g ư g só g (Lugo & Snedaker, 1974; Woodroffe, 1992; Wolanski và đồng sự, 1992), hoạ độ g hâ hủy hữ cơ của hệ động vật (Robertson và đồng sự, 1992) và chắc chắ cò có các hâ ố khác. Ý iệ khái q á về hướng â ch yển vật chất chủ yếu chịu ả h hưởng của thủy triề và sô g gòi cù g với các oại hì h ch c ă g chí h của rừng ngập mặ đư c thể hiện ở hì h 2.8. Nhờ đơ giả hó đư c các ối quan hệ ph c tạ , sơ đồ ày cho ộ cái hì ng quan về một số mối iê kết ch c ă g giữa các oại hì h hệ si h hái ừng ngập mặ khác h với các hệ si h hái iền kề hướ g vào đất liền và hướng ra biển. o g chươ g ày, chú g đã khá há đư c sự tiế hó của rừng ngập mặ , é si h đị oà cầu củ chú g gày y và ột số hâ ố ả h hưở g đế các kiể hâ ố khu vực và cục bộ củ chú g. Chú g cũ g đã khái q á đư c các hươ g há iê ả cảnh quan rừng ngập mặn ở m c độ chung. o g chươ g iế h o đây, chú g sẽ x xé đến các chiế ư c à rừng ngập mặn đã há iển nhằm hích ghi với ôi ường số g ă g độ g và khắc nghiệt để đư c sinh tồn.

Hình 2.8 Các oại rừng ngập mặn theo ch c ă g ư hế sô g, ư hế triề và nội đị , các ác hâ ư hế (tần số ngập từ sô g, tần số ngập do triề và độ mặn củ ước), sự vận chuyển vật chấ chì , c ố ôi, â ch yển hai chiề , và các oại rừng theo diện mạo cụ thể à x h dươ g . Vẽ lại phỏng theo Wood o 1992 và Ew cù g đồng sự (1998).

16

17

Chương 3

SỐNG TRONG MÔI TRƯỜNG KHẮC NGHIỆT

Môi ường rừng ngập mặn thật sự à ơi khó khă và khắc nghiệ đối với sự sống của thực vật. Như chú g đã iế , ó đư c hì h hà h ê ền đất mề , khô g đị h, hườ g có độ mặn cao, ngậ ước hườ g x yê và yế khí hiế dưỡ g khí . Các oại cây khác khô g hể số g só đư c o g các điều kiệ hư vậy, mặc dù hư đề cập ở Chươ g 2 thỉnh thoảng vẫ có hể thấy một số loại cây khác sống ở ơi í ặ hơ , x hơ vào o g đất liề , ơi điều kiệ đất đ i í khắc nghiệ hơ . hê vào đó, do chú g nằm ở tậ é goài của bờ biể và dọc h o các iền cử sô g ê chú g hường phải h ng chị só g o, gió ớn hoặc các dò g hải ư cận bờ. Do vậy, chú g hải có các hệ rễ có cấ úc tốt và đủ mạ h để giữ cho bả hâ đ ng vữ g ê nền đất mề , khô g định khi phải đươ g đầu với các hiệ ư ng tự hiê đó. o g chươ g ày, chú g sẽ x xé khí cạnh sinh tồ ước ôi ường khắc nghiệt của rừng ngập mặn – hích ng với điều kiện muối q á gưỡ g và hiế ước – các cấ úc ễ giú cho cây số g đư c ê ề đất mề , khô g đị h và yế khí – và các cơ chế ái si h và há á giú cho cây gập mặ có khả ă g lấ h h các ôi ườ g hích h . Các đặc í h khác giú cho cây gập mặn số g đư c o g ôi ường khắc nghiệt, chẳng hạ hư ái t ng h p chất di h dưỡng, sẽ đư c ì h ày ở quyển hai của bộ sách ày và sẽ khô g đư c đề cập ở đây.

Thích ứng với muối

Nước biể có độ mặ vào khoảng 35 phầ gà 35‰ , có ghĩ à i í ước biển ch a 35 gam muối, chủ yế à sodi 10,7‰ và ch o id 19,3‰ . Các io q ọ g khác gồ có potassium, calcium, magnesium và sulphate. Tỷ lệ ươ g đối củ các io ày í hiề g í h kiê đị h. ù ất cả đều cần thiết cho sự si h ưởng của thực vật ở các khối ư ng khác h hư g cả sodi và ch o id đều chỉ cần với mộ ư ng rất nhỏ cho sự o đ i chấ ì h hường của thực vật. Nồ g độ muối o g đất củ ôi ường rừng ngập mặn biế hiê phụ thuộc vào ả h hưởng của nguồ ước ngọ và ước mặn của thủy triều, tần số và hời gian ngập triề , ư g ư , độ cao, độ dốc và đặc í h hoá ước củ ù hoặc đất. ộ mặ o g đấ hườ g vào khoảng 35‰ ở rừng ngập mặ có ư hế triề và ư hế só g, ơi gập triều m i gày, hư g chú g có hể thấp hơ khi có ư ớ và c o hơ ở các dạ g đấ sé chặ , hoá ước ké . o g điều kiện cực đo , độ mặn củ đất ở nhữ g ơi về hí đất liề , í gậ , khô h o ù có hể đạt tới hơ 85‰ Go do , 1993 . Ngư c lại, độ mặ o g đất hường thấ hơ 35‰ ở nhữ g vù g có ư g ư cao, ở các đoạ hư g ư củ sô g gập triề có dò g ước ngọt mạ h, và ở những khu vực có dò g ước hoá , chảy ra từ đất liề . ộ mặ o g đấ cò chịu ả h hưởng bởi việc đào ới của cua, cò g và ột số loại giá xác khác, à ă g sự o đ i ước giữ ước triề và đất (Ridd, 1996; S i g i z và đồng sự, 2000), đồng thời giú cho đấ đư c hô g hoá g. Tấ hiê à hầu hế cây gập mặ đều chị đư c mộ iê độ mặn rộng vừa phải, một số oài đá g kể ra như Mấm biển (Avicennia marina) và í hơ ộ chú à Ceriops australis có khả ă g số g đư c ở độ mặn 80‰ hoặc c o hơ ở các vạt đất mặ o g đất liề , ơi chỉ đư c ngập bởi đỉnh triều cao nhất. Một số ghiê c u ngắn hạn về í h chịu mặn củ cây co cho hấy có ột số oài si h ưởng tốt nhất ở độ mặn trong khoảng 10–20‰ C o gh, 1984; B , 1988 ; Kh và Aziz, 2001; iy v h và đồng sự, 2004 . Các ghiê c u ày cho hấy rằ g cây co si h ưởng ké o g điều kiệ ước ngọt. T y hiê , ghiê c cây co o g điều kiệ đư c kiể soá và khá đồng nhấ chư hẵ đã iểu thị đư c s c chịu mặn củ cây ưở g hà h o g ôi ường tự hiê . Mặc dù vậy, điểm dễ thấy nhất ở đây à các oài khác h hể hiệ các kiể hâ ố cục bộ

18

đặc ư g có iê q đế độ mặ và các yếu tố thủy vă khác x các hì h 2.4 và 2.4 ở Chươ g 2 . ộ mặn cao o g đất và o g ước gây ra hai trở ngại chí h cho cây rừng ngập mặ cũ g hư các oại thực vậ khác ọc ở ôi ường mặn ươ g ự. Th nhất, sự ích ũy sodi và chloride ở m c c o o g ô hực vậ có hể gây ả h hưởng lớ đế q á ì h o đ i chất trong tế ào F ow s và đồng sự, 1997; F ow s và đồng sự, 1986). Các ả h hưở g ày đã đư c ghiê c u rộ g ãi ê hiều loại cây chịu mặ khác hư g cũ g giố g hư cây ừng ngập mặn, vố có cù g thuộc í h ọc ở ôi ườ g ươ g ự. iể hì h à, ồ g độ muối c o đư c cho à có ả h hưởng đế q á ì h si h hó trong quang h B và A d so , 1986; B và đồng sự, 1989 và ng h p protein Miz chi và đồng sự, 1980 , đồng thời ă g hị độ hô hấ B ch và đồng sự, 1989). Th h i, độ mặ c o à cho cây gập mặ khó hú đư c ước từ o g đất do thế ă g thẩm thấu củ ước o g đất thấp. Nê chú g cũ g sẽ thấy, sự hú ối ê [ á cây - ND] à cần thiết nhằm tạo cho thế ă g ước đủ thấ giú điều khiển việc hú ước từ dưới đất mặn. Do vậy, vừa á h đư c ngộ độc muối vừa hú đủ ước từ đấ để h y cho ư g ước ở á á ị bốc hơi hà g gày à h i khí cạ h có ối ươ g q với nhau, nhờ đó à cây gập mặ có khả ă g chịu đự g đư c độ mặn cao. Cây ừng ngập mặ có cách ch g để điều khiển muối – á h bằ g cách oại bỏ muối khi hú ước vào ễ, giảm thiểu hoặc sử dụ g ó khi ó vào đư c ê o g cây, hoặc ư ó vào ột ch vô hại. Trong thực tế, cây ừng ngập mặ ói ch g đều sử dụng ba cách ày, hư g dườ g hư chỉ có h i cách à ch g hất cho tất cả cây ừng ngập mặ , đó à oại bỏ muối tại rễ và ư giữ ở các cơ q ế ào hoặc ô à ó khô g hể gây hại và khô g ả h hưở g đế q á ì h o đ i chấ ì h hường. Tất cả các hoạ độ g ày đều cầ đế ă g ư g o đ i chất và do đó, có hể iê ố ă g ư g, ê ở độ mặ c o hì hị độ hô hấ cà g c o hơ B ch và đồng sự, 1989). Cơ chế chịu mặn củ cây rừng ngập mặ đư c ì h ày kỹ hơ o g ài iệu củ id và Jha (2010).

Loại bỏ muối

Hệ rễ của tất cả thực vậ đề có khả ă g hấp thụ mộ ư ng muối nhấ định, ngoại trừ các hó cây khác hì dườ g hư cây ừng ngập mặn có hê một khả ă g nữ đó à loại bỏ muối (sodium chloride). Ở góc độ ào đó, đây chí h à s c đề khá g hà g đầu củ cây ừng ngập mặn. Cô g ì h iê ho g củ Scho d và đồng nghiệ vào hậ iê 1960 Scho d và đồng sự, 1962, 1964, 1965, 1966; Scho d 1968 và A ki so cù g đồng sự (1967), rồi đế các ghiê c u gầ đây hơ hư Moo và đồng sự, 1986; Werner và S z , 1990; iy v h và đồng sự, 2004) cho thấy rằng tất cả các oài cây rừng ngập mặ đư c hí ghiệ đề có hể loại bỏ í hấ à 80% ư ng muối ê goài khi hú ước, thậ chí cò hữu hiệ hơ hiều (>95%) ở các oài khô g có yến tiết muối x ê dưới). Các cơ chế đào hải muối hiện vẫ chư đư c hiểu hế hư g hầu hế các dữ liệu gầ đây (chẳng hạn của Moon và đồng sự, 1986; Werner và Stelzer, 1990; Popp và đồng sự, 1993; Weiper, 1995 [Saenger ích dẫn, 2002]) cho thấy ó ằm ở các iể ì goại vi hoặc lớp hạ ì ớp tế ào ằ sá ê o g iể ì ơi có ầng bần th cấp củ vách ế ào x yê â gă cách ư dẫ ước giữ các vách ế ào (sự ư dẫ ước trong các vách tế ào ằ ê goài à g ế ào đư c gọi à ư dẫn ngoại ào . Lư dẫn ngoại ào hô g q các vách ế ào dườ g hư đư c giới hạn chủ yếu ở các vù g sơ cấp gầ đầu rễ, ơi khô g có tầng bần th cấp. Nếu giả thuyế ày à đú g hì sự gạn lọc sodi và chloride phải đư c điều chỉnh chủ yếu bởi cơ chế ư dẫn giữ các à g ế ào ở các ớ ê goài của rễ. ù cho hệ rễ cây rừng ngập mặ có oại bỏ muối hữu hiệ đế đâ đi ữ hì vẫ cò ộ ư ng muối đá g kể õi q à g chắn của rễ và ích ũy o g cây. ầu hế các ghiê c u ở cây co o g hò g hí ghiệ đều cho thấy rằ g ư ng muối hấp thụ ă g ê khi độ mặn ê goài gi ă g, dù khô g h o ột tỷ lệ ào chẳng hạ hư khi độ mặ o g đấ ă g ừ 15‰ ê 30‰ [ ă g gấ đôi] hư g khô g à cho nồ g độ muối o g cây ă g ê gấ đôi C o gh, 1984;

19

iy v h và đồng sự, 2004 . hê vào đó, dườ g hư tỷ lệ ch o id và sodi o g hựa g khác h ùy h o oài và h o độ mặn ở ê goài o và đồng sự, 1993). Phần lớ ư ng muối xâ hập từ rễ vào hần g à đư c ư dẫ h o ước ê đế á cây. ừ các hé í h đơ giản dự ê các số liệu thu thậ đư c về nồ g độ sodi và ch o id o g nhựa g , ư g hoá hơi ước từ á và ồ g độ muối o g á cây ưở g hà h cho hấy rằng t ng ư ng muối đi vào dò g đời của một chiếc á ớ hơ ất nhiều so với hà ư ng muối thực tế của ó (Clough và đồng sự, 1982; Paliyavuth và đồng sự, 2004). Cò ư ng muối ày đi về đâ hì cò ùy h o oài cây đó có h y khô g có các yến tiết muối ở ê á.

Bài tiết muối

Một số oài cây gập mặn (trong các chi Mấm (Avicennia), Aegialitis và Sú (Aegiceras)) có yến tiết muối ở mặ ê cạ h gâ á hoặc mặ dưới x gâ á củ á. Cấ úc củ các yến tiết muối ày, cơ chế chú g ài iết muối và c ài iết muối đư c ô ả trong nhiề ài iệu (chẳng hạn củ A ki so và đồng sự, 1967; Cardale và Field, 1971; Boon và Allaway, 1986). Cấ úc và ch c ă g của tuyến tiết muối đư c ì h ày ch yê sâ hơ o g các ài iệu của Tomlinson 1986 và S g 2002 , khô g đư c thảo luận chi tiết trong phạm vi quyể sách ày. Các c độ ài iết muối đư c cô g ố cho thấy phạm vi lệ thuộc vào độ mặ ôi ườ g à khoảng 0.2–0.5 µmol m

2 s

1 đối với cả sodi và ch o id , vố đư c ài iết với các khối ư g khá

bằng nhau. o g ôi ườ g độ mặ hư h , á o có x hướ g ài iết ở m c c o hơ á già. y hiê , dườ g hư có ối quan hệ gư c chiều giữa hiệu quả loại bỏ muối và hiệu quả ài iết muối hì h 3.1 . Cụ thể à Sú (Aegiceras), vố có hiệu quả loại bỏ muối gầ đế 99%, có khả ă g d y ì sodi o g á ở m c chấp nhậ à yến tiết muối lại hoạ độ g í hơ hiều so với hai oài ki . iề ày à n i bật ê ột số đặc điể hích ghi và ươ g ác tinh tế hơ có hể ảnh hưở g đến sự hâ ố củ các oài khác h h o biế hiê củ độ mặn. Mặc dù ài iết muối à ộ q á ì h chủ độ g đòi hỏi iê h o ă g ư g o đ i chấ hư g õ rà g à ở hầu hế các điều kiệ , các oài có yến tiết muối đề có hể thải muối goài ở m c cần thiết để á h ị q á ải muối. Cò các oài khô g có yến tiết muối hì hải có các cách khác.

Hình 3.1 Mối quan hệ giữa hiệu quả cản muối (% dung dịch ê goài ị cả và hiệu quả ài iết muối % N i do á ài iết) củ oài cây gập mặ có ậ độ tuyến tiết muối khác h và ư g ài iế ê i tuyến tiết muối. Số cây ày đư c trồ g o g ước biển (khoả g 480 M N i và ồ g độ sodium của cả oài trong khoảng từ 0,1 đến 0,12 mol m

2. Số liệ đư c lấy từ Bả g 3.3 o g ài iệu của

Saenger (2002), nguồn của Weiper (1995).

M c ài iết ở m i tuyến tiết muối m i mm2 = 0.24 nmol 12h

-1

Số tuyến tiết muối m i mm2 = 8

Avicennia

Aegialitis

M c ài iết ở m i tuyến tiết muối m i mm2 = 4.8 nmol 12h

-1

Hiệu quả cản muối (% Na ngoại vi bị cản)

Số tuyến tiết muối m i mm2 = 12

M c ài iết ở tuyến tiết muối m i mm2 = 0.45 nmol 12h

-1

Số tuyến tiết muối m i mm2 = 60

Aegiceras

Hiệ

u q

uả ài iết m

uối (%

Na ở

á đư c ài iết)

20

Mọng nước

Mọ g ước ở á à hiệ ư ng ph biến củ cây ừng ngập mặ , đặc biệ à ở các oài khô g có tuyến tiết muối. Ở một số oài, đây à kết quả từ hiệ ư g ươ g ê củ các ế ào o g hị á xếp theo chiều dọc, cò ở các oài khác hì do sự hiện diện của lớp hạ ì gồ các ế ào ớn, ươ g ước và ở các oài khác ữ hì hờ sự há iển của cả lớp thị á ơi xốp (Saenger, 2002) hư o g hì h 3.2. ế ào o g ất cả các ô đó hườ g có các khô g ào ươ g ước rất lớn, các io chủ yế o g đó à sodi và ch o id . M c độ mọ g ước có x hướ g ă g h o độ mặ và chắc chắ à h o i đời củ á, dù vẫ chư có ằng ch ng thuyết phục ch ng minh cho hiệu ng của tu i á. Mọ g ước có ươ g q h ận với m c độ chịu mặn khác h của các oài thuộc họ ước (Rhizophoraceae) (Ball, 1988a).

Hình 3.2 Một số hí dụ về ô ữ ước ở các oài có á đ ng (mặ ê và ặ dưới á có cấ úc giố g h và á ằm ngang (mặ ê và ặ dưới á có cấ úc khác h . h o R o và 1984 . ì h ê : i oài có á đ ng, thể hiện lớp thị á ơi xố , dày, ọ g ước ở phần giữa củ á. ì h dưới: h i oài có á ằm ngang thể hiện lớp hạ ì ở mặ ê củ á gồ các ế ào ớ , ươ g ước.

Lớp hạ bì dày, trương nước

Biểu bì

Lớp thịt lá bảo vệ chứa lạp lục

Biểu bì

Lông tơ

Đước (Rhizophora)

Mấm (Avicennia)

Biểu bì

Lớp thịt lá bảo vệ chứa lạp lục

Lớp thịt lá dày, tơi xốp, trương

nước

Lớp thịt lá bảo vệ chứa lạp lục

Biểu bì

Cóc (Lumnitzera) Sonneratia [Bần]

Lớp thịt lá rời rạc, trương nước

21

Lưu trữ trong các mô gỗ

ù hiệ ư ng mọ g ước há iển ở các oài khô g có yến tiết muối, hư g dườ g hư ó khô g hể ói hế đư c cho sự khác iệt rất lớn giữ hà ư ng muối thực tế của một chiếc á và khối ư ng muối à ó hậ đư c trong mộ vò g đời củ ì h, dự ê các dữ liệu có đư c về m c hoá hơi ước và ồ g độ muối trong nhựa g - tấ hiê à oại trừ ường h p m c hoá hơi ước, nồ g độ muối trong nhựa g hoặc cả h i đều bị ước ư ng sai, à dườ g hư khô g thể có ường h ày xảy ra vì ó đã đư c khẳ g định qua nhiề ghiê c u. Mặc dù Giá (Excoecaria) và Su (Xylocarpus) đề h y á hà g ă hư g chư có ằng ch g ào ói ê rằng sự h y á có v i ò q ọng trong việc loại bỏ muối ở cả h i oài ày, hoặc ở các oài khô g có yến tiết muối khác, vì nồ g độ muối o g á già chỉ c o hơ ộ chú so với á cò s g ã và o g ọi ường h p, nồ g độ muối củ chú g [ o g á - ND] đều thấ hơ hiều so với nồ g độ trong nhựa g và c hoá hơi ước. y hiê , sự rụ g á và ích ụ muối vẫ có hể có iê kết với h , vì có khả ă g à á ị rụng khi nồ g độ muối o g á ă g ê q á gưỡng à cho quy chế ê o g khô g hể điều tiế đư c. Về mặt trọ g ươ g khô, ồ g độ muối trong g củ cây gập mặ có hần thấ hơ ồ g độ o g á, ở hâ cây hì sodi dườ g hư ở khoảng 1 – 3% trọ g ư g khô Akso ko và Kh k, 1984 . C o gh và đồng sự (1982) cho rằ g các oài cây khô g iết muối có hể á h ị q á ải muối ở á ằ g cách oại ó khỏi nhựa g và ích ó vào hần g khi ư ch yển từ rễ ê lá, hoặc cách khác à ối có hể đư c chuyể gư c ra khỏi á h o các sản phẩm quang h p đư c dù g để tạo ra g mới. o và đồng sự 1993 đã kiểm ch g ý ưởng th hai bằ g cách khoanh vỏ cây co , hư g kết quả khô g đư c thuyết phục lắ và cò có ập luận cho rằ g hà ư ng sodium trong li- q á hỏ, khi chuyển từ á s g các ộ phậ khác củ cây hì khô g đủ hiệu quả (Ball, 1988a).

Chia ngăn cô lập trong tế bào

Ở cấ độ tế ào, sodi và ch o id đư c ư giữ o g khô g ào, ở đó ó khô g gây ở ngại đế cơ chế o đ i chấ ì h hườ g. Cơ chế điều chỉnh thẩm thấu trong tế ào chấ đ g hoạt độ g đư c d y ì ởi các chất tan hữ cơ ươ g hích, gồ có cid hữ cơ, c ohyd hâ ử thấ , i o cid, các h p chấ o i có ch a methyl và o i o , 1984 ; o và đồng sự, 1984; Popp, 1984b). Chiế ư c cô ậ , dù khô g iê g gì củ cây ừng ngập mặn hoặc cây chịu mặ khác, giú chú g ích ũy cả sodium lẫn chloride ở o g á à khô g gây hại cho sự o đ i chấ ì h hường của tế ào. M ối ích ụ o g khô g ào kéo h o sự giã ở củ khô g ào do ước đư c hú vào hờ thẩm thấ cũ g à ộ động lực à cho á ớ ê ở hầu hết thực vật sau q á ì h hâ ào đã kế húc.

Thích nghi với thiếu nước

Thoạt hì hì có vẻ ngạc hiê khi iết rằ g cây ừng ngập mặ có hể bị thiế ước trong khi

chú g mọc ê đất bị ngậ ước iê ục h y í iê ục, ói õ hơ à hầu hế ôi ường rừng

ngập mặ khô g có sự thiế ước về mặt vậ ý. Vấ đề khô g hải à ở ch thiế ước vậ ý, à

chí h hế ă g ước o g đất bị thấ à cho ó khó ị chiết xuấ hơ . Ở đất bị ngậ ước mặn,

trong mọi ường h p, thế ă g ước bằng với thế ă g thẩm thấu củ ước tự do, và thế ă g

ước củ ước tự do o g đất rừng ngập mặn í hiề ươ g x ng với độ mặn củ ó. Nước

o g đấ có độ mặn 35‰ có thế ă g thẩm thấ và thế ă g ước bằng 2,5 MPa, chỉ à cho cây

ngập mặ khó chiết xuấ ước giống hư đối với cây chịu hạn (loại cây hích ghi với điều kiệ khí

hậu rấ khô chiết xuấ ước o g đất ở vù g khí hậu khắc nghiệ ê cạ . Vì vậy, bảo oà ước

à ất quan trọ g, ê cây rừng ngập mặ cũ g hư cây chịu hạ có hà g oạ các đặc điể hích

nghi ở á giú ảo oà ước và giảm mấ ước. ó à các cấ úc khí kh g chì hoặc ẩ , ô g

ơ ch hủ bề mặt của á, lớp biể ì c - i và ớ áo sá dày (Saenger, 1982, 2002).

Nước đư c dẫn từ đấ vào ễ và, hô g q g , ê đế á h o iê độ của thế ă g ước ă g

22

dầ . Nghĩ à hế ă g ước o g á hải nhỏ hơ hụ độ g hơ thế ă g ước o g đất nhằm

giú cho á h y hế đư c ư g ước mấ đi do hoá hơi. Thế ă g ước o g á nhỏ à hờ hấp

thụ muối và cơ chế điều chỉnh thẩm thấ ước đư c iê ả ê đây.

o g cây ừng ngập mặ , cũ g hư o g hầu hế cây cối, thế ă g ước trong g đại diện cho

thế ă g ước o g á hoặc chồi non) thể hiện một kiểu nhật kỳ õ ệ S i h và đồng sự, 1989;

Lin và S g, 1992; Go do , 1993; O g và đồng sự, 1995). Thế ă g ước trong chồi non

đư c quyế định bởi tỷ lệ hoá hơi ước (mấ ước ươ g đối và m c hấp thụ ước qua rễ (lấy

ước . Vào i sá g, khi các khí kh g hường mở to, sự hoá hơi ước cao ê và ước bị mất

h h hơ s c cung cấp của rễ; kéo h o thế ă g ước trong chồi sụt giả , hườ g đạt m c cực

tiểu trong khoảng thời gian giữ gày và giữ ư , ồi lại đư c ă g ê do c xạ mặt trời giả đi

vào c ối bu i ư . Thế ă g ước tiếp tục hồi phục cả đê khi các khí kh g khé ại và khô g

cò á h sá g ặt trời à hoá hơi ước, nhờ vậy khi mặt trời mọc hì thế ă g ước o g cây

đạt giá ị cực đại do thế ă g ước o g đất quyế định. Ở hầu hế đất rừng ngập mặn, thế ă g

ước phục hồi cực đại q đê đư c điều chỉnh bởi thế ă g ước o g đấ và do đó chủ yế à

bởi độ mặn củ đất. Mặc dù cây ừng ngập mặ á ễ khá cạn, hư g ễ cây ở các độ sâ khác

h có hể tiế xúc với nhiề độ mặ khác h , vì trắc diện độ mặn theo chiều thẳ g đ ng của

đất rừ g có iê q đế hà h hần vậ ý củ ó, đặc í h hoá ước, số ư g, kích cỡ và

hâ ố củ h g c , cò g và o g ột số ường h p cò có iê q đến sự hò oã g của

ước có độ mặn thấp từ hí đất liề hoá . Thế ă g ước trong chồi o ước ì h i h

chí h à điể hì h ấ đá g i cậy cho thế ă g ước o g đấ và độ mặ o g đất ì h q â

chung cho cả chiề sâ à ễ đạt tới.

Vào hữ g gày có ây ở vù g khí hậu nhiệ đới khi b c xạ mặt trời hường thấ hơ và độ ẩm

ươ g đối ở m c cao, m c hoá hơi ước í khi vư t q á 5 µ o 2O m-2

s-2

hườ g à hấ hơ

và thế ă g ước trong chồi o có hể xuố g đến khoảng -4 M hì h 3.3A . y hiê , vào

nhữ g gày ời o g, có ắ g và gió ở vù g khí hậ khô hạ , ơi độ mặ o g đất rất cao, nhiệt

độ củ á có hể ê đến 40oC và c hoá hơi ước có hể đạ 8 µ o 2O m

-2 s

-2 (Gordon,

1993 , à cho thế ă g ước trong chồi o gày ằng -7 MPa hoặc thấ hơ ữ ì h

3.3B)

Ở m c thế ă g ước trong chồi thấ đến cực tiể ày hì có g y cơ à sự hì h hà h củ các

bọ khí o g ó g có hể à ắt nghẽn hoặc tạo ra l h g, à há vỡ ghiê ọng khả ă g

dẫn ước của g và dò g ước cấ ê hâ chồi S y và đồng sự, 1988; Tyree và Sperry,

1988).

Ng y cơ ắc mạch ở m c thế ă g ước thấ có iê q đế đườ g kí h của mạch g và í h

thấm củ các à g iê ó g . Nhì ch g, cây rừng ngập mặ có đườ g kí h ạch g vào

khoả g dưới 100 µm o i so , 1986 . y hiê , đườ g kí h ạch g có hể h y đ i để hích

nghi với các yếu tố ôi ường. Chẳng hạ hư Lov ock và đồng sự 2006 há hiện ra rằng

ó hê â o g hời gi dài cho cây rừng ngập mặn thiế di h dưỡ g hì à ă g dầ đường

kí h của mạch g , nhờ vậy khả ă g dẫ ước của mạch g cũ g ă g h o, hư g có hể lại phải

chị g y cơ c o hơ khi ị thiế ước ghiê ọ g. Sơ đồ chung về sự sụt giảm m c dẫ ước

củ ó g khi độ mặn tă g c o cũ g đã đư c ghi nhậ Lov ock và đồng sự, 2006 . Các ghiê

c ày đư giả thuyế à ôi ườ g đó g v i ò ất quan trọng cho việc hì h hà h cấ úc

dẫ ước o g các hần g củ cây ừng ngập mặn.

23

Hình 3.3 So sá h diễn biến về thế ă g ước trong chồi o điện thế á s ất mạch g ) trong mối ươ g q với b c xạ mặt trời (mậ độ ư ng tử á h sá g ở ôi ường nhiệ đới ấ M g và khô Coss ck , cho hấy thế ă g ước trong chồi o có hể xuố g đến cực tiể o g điều kiệ khí hậu cực đo . A. Ở khu rừng Đước (Rhizophora) cao 20 m ở M g, ây M ysi . ộ mặ o g đất bằ g 20‰. Vẽ lại h o ì h 4 của Gong và đồng sự (1992). B. Ở khu rừ g ù ụi (chiều cao < 1,5 m), quầ xã ở Mấm (Avicennia) và à (Ceriops), ê ờ biển khắc nghiệt Coss ck, hí ây-Bắc Úc. ộ mặ o g đất bằng 65‰. Nhiệ độ ê á của cả hai oài ớ hơ hẵn 35

oC gần suốt bu i ư . Vẽ lại h o hì h 5 của Gordon (1993).

Mậ độ ư

ng tử

á h sá g µ o

2O

m-2

s-2

) Mậ độ ư

ng tử

á h sá g µ o

2O

m-2

s-2

)

Ceriops

PFD

Avicennia

Dưới mức của buồng

áp lực

Giờ trong ngày (hx100)

iệ

n thế á s ấ

t mạch g (

MP

a)

Nhiệt độ ở lá > 35 oC

Giờ trong ngày (hx100)

iệ

n thế á s ấ

t mạch g (

MP

a)

24

Đối phó với đất yếm khí

ất ngậ ước bị yế khí à vì c kết h p giữ dưỡ g khí hó học và si h học iê dù g vư t

q á gưỡ g có hể thay thế do ư g dưỡ g khí hò o g ước rất thấ và đường dẫ khí ất

ngoằ goèo giữ các kh hở o g các hạ đất. Thủy triề giú khỏ đầy dưỡ g khí cho đất,

hư g hiều dạ g đất rừng ngập mặ có hà ư g hù s và sé c o, hấ ước ké ê có x

hướng hạn chế sự o đ i ước và dưỡ g khí ê hầ ê của trắc diệ đất. Vì vậy, c o ì h

triề , đị hì h cục bộ và các đặc í h hoá ước củ đấ à hữ g hâ ố quan trọng quyế định

m c độ yế khí và ô-xy hó khử hoặc thế ă g ô-xy hó khử (Boto và W i g o , 1984 . ấ cò

đư c hoá ước và hoá g khí đá g kể do các hoạ độ g đào h g củ động vậ hư c , cò g

và ột số oài giá xác khác, đặc biệ à hữ g ơi có số ư g cá hể c o. Vì hữ g ý do ê ,

các đặc í h vậ ý và hó học đấ hường biế độ g h o khô g gi và hời gian, theo cả hươ g

nằm ngang mặ đấ và chiề sâ củ đất.

Bê cạnh việc thiế dưỡng khí, thế ă g ô-xy hó khử thấp sẽ à h y đ i hó í h của sắt,

ă g-g g, hô , đạ , â và ột số g yê ố khác. ất rừng ngập mặ hườ g có hà ư ng

sắ và hô c o và ở hiệu thế ă g ô-xy hó khử thấ hì hà ư ng của chú g ă g ê , có hể

gây ên ngộ độc sắt hoặc hô . ạ g hái yế khí cực đo sẽ hì h hà h khí hydrogen

sulphide (H2S), vốn rấ độc đối với rễ cây.

ể đối hó với các điều kiệ ày, hầu hế các oài cây gập mặn (ngoại trừ Giá (Excoecaria),

Aegialitis và Dừ ước (Nypa đề có hệ thống rễ khí si h há iển rộ g hí ê ặ đấ và

cung cấ dưỡ g khí cho các hần rễ ở dưới đấ . Có ốn loại hì h rễ khí si h, đó à ễ cà kh o

hoặc châ ô , ễ thở, rễ hì h đầu gối và ễ bạ h vè ì h 3.4 . Rễ khí si h tự sinh mọc ra từ hâ

hoặc cà h cây hường thấy ở một số oài, hư g oại rễ ày hiế ă sâ x ố g đất. Có ột số oài

có nhiề hơ ột loại rễ khí si h. ù ở loại hì h, cấ úc và diện mạo ào đi ữ hì chú g đề có

một số đặc điể ch g và đề có ác dụng giố g h , đó à c g cấ dưỡ g khí cho các ễ nằm

dưới mặ đất.

Tất cả các oại rễ khí si h đề có h i đặc điể chí h h biế . ước iê à sự hiện diện củ các

ì kh g ê ặt rễ ì h 3.5 , điể để dưỡ g khí đi vào; và kế đế à có ớp vỏ ch ô khí ô

khí à oại ô có ất nhiều khoảng trống ch đầy khí ằm giữ các ế ào , tạo ê ộ đường

dẫn rộ g, khá iê ục để dưỡ g khí di ch yển từ các ì kh g vào đến hệ rễ ở dưới đất.

Ở hầu hế các oài, hệ thống rễ chí h o gồm rất nhiều rễ liề h , hó g , ă sâ dưới mặ đất

cò ễ khí si h hì đư c hì h hà h ầ ư t từ phầ si h ưở g hí ê ồi đế hí dưới của rễ

ngầm (chẳng hạ hư Vẹt (Bruguiera) và à (Ceriops), phần mọc vươ h o chiề đ ng của rễ

ngầ hí ê chẳng hạ hư Su (Xylocarpus) và Cui (Heritiera)), hoặc đối với rễ thở của Mấm

(Avicennia) và Bần (Sonneratia) hì đây à các há h ọc đ g ê ừ rễ chí h o i so , 1986 .

y hiê , ở ước (Rhizophora) hì hệ thống rễ chí h đư c hì h hà h ừ các ễ cà kh o hoặc rễ

nạ g hí ê ặ đất, vừ à cấ úc chố g đỡ vừa tạo đường dẫn cung cấ dưỡ g khí cho các

rễ o và ă sâ dưới mặ đất. Mặc dù vậy, sự o đ i khí hường bị giới hạ đế các há h ễ

nhỏ ở ngoại vi, gầ ú đầu rễ vì hần trụ cộ hí ê của rễ cà kh o ị hó g và khô g có ớp

ô ch khí ì h 3.6 . Sự khác iệ ày giữa ước (Rhizophora) và các oài khác cũ g hản

á h đư c sự hâ của sinh khối rễ hí ê và hí dưới mặ đất - ở oài ước (Rhizophora),

hầu hết sinh khối sống của rễ đều ở ê ặ đấ O g và đồng sự, 2004), trong khi ở các oài khác

hì hầ ê dưới mặ đất chiếm tỷ lệ lớ hơ ất nhiều (Clough và Attiwill, 1975; Saintilan, 1997;

Comley và McG i ss, 2005 . y hiê , ấ khó í h đư c ư ng sinh khối sống của phần rễ hí

dưới mặ đất, nhiều cuộc ghiê c đã đư co số ước í h ư ng sinh khối của rễ ngầ khá

c o, hư g hườ g khô g à õ đư c khối ư ng của rễ chế và ễ sống.

25

VẼ LẠI

Hình 3.4 Bốn loại rễ khí si h cơ ản củ cây ừng ngập mặ và hì h i h họa. Theo Tomlinson (1986).

Rễ bạnh vè: Rễ bạ h vè o ảng mọc uốn

ư x yê ặ đấ à iê iể cho các oài Cui (Heritiera litoralis) và S i (Xylocarpus granatum)

Rễ cà kheo hay rễ nạng: Rễ cà kh o h y ễ nạng củ ước (Rhizophora - o g hì h . Khác với các oài cây gập mặ khác, hầu hết sinh khối của rễ à ằ ê ặ đất.

Ảnh: Shigeyuki Baba

Ảnh: Hung Tuck Chan

Rễ thở: các ễ thở hì h ú chì ọc ra từ các

rễ g g vươ x dưới mặ đấ , iê iểu cho các oài Mấm (Avicennia - o g hì h , Bần (Sonneratia) và S sừng (Xylocarpus moluccensis)

Rễ đầu gối: Rễ đầu gối mọc ra từ phần sinh

ưở g hí ê và dần xuố g hí dưới của các ễ g g dưới mặ đấ à iê iểu cho oài Vẹt (Bruguiera - o g hì h

Ảnh: Hung Tuck Chan

Ảnh: Mami Kainuma

26

Hình 3.6 Mặt cắt ngang của rễ ước đôi Rhizophora apiculata , đoạ cách hâ cây khoảng 30 cm. Khi q é q áy q é ảnh phẳ g có độ hâ giải 1600 dpi, cấ úc g đư c thấy khá chi iết.

Hình 3.5 Rễ thở của Mấm (Avicennia - hì h ê , ê ái , hể hiệ ì kh g ê ề mặ hì h ê phải). Rễ thở có ch a diệp lục tố và có khả ă g q g h p (Dromgoole, 1998). Rễ thở của Bần (Sonneratia - hì h dưới, ê ái và ễ cà kh o củ ước (Rhizophora) cũ g có ch a diệp lục tố (Saenger, 2002).

Bì kh ng

Ảnh: Barry Clough

Ảnh: Barry Clough

Ảnh: Hung Tuck Chan

27

Mậ độ (số ư ng ê ộ é v ô g ặ đấ và chiều cao củ các ễ thở dườ g hư có iê

q đế các đặc í h hoá ước củ đấ . iể hì h à oài Mấm (Avicennia), cả mậ độ và chiều

cao của rễ thở đều có kh y h hướng c o hơ ở nhữ g ơi hoá ước thấp (Saifullah và Elahi,

1992). Kiể hì h ươ g ự ày của Mấm (Avicennia) cũ g đư c thấy ở nhữ g ơi có c bồi tụ

cao (Young và Harvey 1996). Những dữ liệ q sá đị h í h tại hiệ ường cũ g cho hấy các

kiể hì h ươ g ự đối với oài ước (Rhizophora) hư g chư hấy có dữ liệ đị h ư g cho các

oài khác.

Mặc dù các hệ thống rễ cây ừng ngập mặn gồm nhiều loại hì h với ch c ă g khác h , hư g

hì ch g hì có hể x chú g hư ộ ô hì h kiế úc à o g đó hệ thống rễ chí h ễ cà

kheo củ oài ước (Rhizophora) và ễ ngang củ các oài khác có ác dụng chố g đỡ và gắn kết

đường dẫ để cung cấ ước và di h dưỡng từ các ễ hú hỏ hơ ừ dưới đấ ê hầ hâ ,

cà h và á cây ê ặ đấ , o g khi đó hì các ễ khí si h c g cấ ư g dưỡ g khí cần thiế để

h tr cho q á ì h o đ i chất củ các ễ ngầm.

Nhờ dưỡ g khí có hể khuếch á h h chó g o g ớp vỏ ch ô khí của rễ thở (Curran,

1985; C và đồng sự, 1986 ê sự xâ hập củ ó ừ ì kh g vào ễ dườ g hư đư c

húc đẩy bởi cơ chế ‘ ơ hủy triề ’ Scho d và đồng sự, 1955; A w y và đồng sự, 2001).

Khi triề ê gập rễ thở, ư g dưỡ g khí đư c dù g vào hô hấ à giả á ực ê o g của

rễ thở. Khi đư c giải hoá úc iều xuố g, á s ấ cò đ g hấ ê o g ễ thở giú cho khô g

khí à vào h h q ì kh ng.

Trong hầu hế ường h , ư g dưỡ g khí ch yể vào đế các ễ ê dưới mặ đất thừa s c

cung cấ cho q á ì h hô hấp của rễ, cò ư g dưỡ g khí dôi hì kh ếch á vào đất chung

quanh rễ, tạo ê ộ vù g ô-xy hó ộ g vài i i . Về g yê ắc, đây có hể à ột yếu tố

quan trọ g để gă gừa ngộ độc sắ và hô ; cụ thể à Yo ss và S g 1998 đã há hiện

ra rằ g ư ng sắ h y ă g-g khô g có ích ụ ê á khi cây co iế xúc với ôi ường

FeSO4 hoặc MnSO4 ở nồ g độ cao. Sự hiện diện của miền rễ o-xy hó dườ g hư cũ g đó g v i

ò q ọng trong việc hấp thụ đạm. Nitrate, một thể đạ đư c hầu hết thực vật hấp thụ, gần

hư khô g có ặ o g các oại đất yế khí, h y vào đó, đạm ở thể amoni hì ại khô g dà h cho

hầu hết thực vật, kể cả cây ừng ngập mặ Bo o và đồng sự, 1985). Do oxygen hoặc các chất

ô-xy hó khác à ất cần thiế cho q á ì h ch yể hó o i hà h i dưới ác hâ hó

học hoặc vi khuẩ , ê ấ có hể à q á ì h chuyể đ i ày diễn ra ở miền rễ ô-xy hó ở chung

quanh rễ cây, hoặc cũ g có hể à ở bề mặt của rễ.

Tái sinh và phát tán

Như đã đề cập ở Chươ g 1, cây ừng ngập mặ có trụ mầ có khả ă g há á nhờ ôi h o

ước. Sở dĩ gười hườ g dù g h ật ngữ ‘ ụ mầ ’ à vì đơ vị há á chủ yế khô g hải

úc ào cũ g ằng hạt. Trong thực tế, cây ừng ngập mặ có ất nhiề đơ vị há á khác nhau

và chỉ có ột số í oài há á ằng hạ ; đó à Giá (Excoecaria), Tra nhớt (Hibiscus), Pelliciera và

Su (Xylocarpus). Khô g hải tất cả, hư g hầu hế các oài cò ại đề há á ằng quả nang

ê o g có một hay nhiều hạt hoặc bằng cây ạ thai sinh. Chú g khô g cần phải bậ â ắm

ở đây với các iệt ngữ ch yê ô về thực vậ đư c dù g để ô ả nhữ g đơ vị há á ày,

hư g cầ để ý đến hai thuật ngữ à h i si h và á h i si h vì chú g hường xuất hiệ o g các

ác hẩm viết về rừng ngập mặn.

Thai sinh à dạng hạt giống nẩy mầ và hà h cây co khi vẫ cò dí h vào cây ẹ, hườ g à

khô g q gi i đoạn ngủ. Tất cả hà h viê o g họ ước (Rhizophoraceae) (xem Bảng 2.1 ở

Chươ g 2 đều thuộc giống thai sinh, đơ vị há á củ chú g à cây giố g có hì h ho dài, gọi

28

à trụ dưới á ầm, nẩy mầm khi vẫ cò dí h ê cây ẹ ì h 3.7 . Khi rụng khỏi cây ẹ, ó có

sẵ í hất một cặp á dạ g ké ằm ở mộ đầ và các ốt rễ đã ư g hì h ằm ở đầ cò ại. Ở

tư thế ày ó có hể há iển rất nhanh khi rụng khỏi cây ẹ, hoặc bị kẹt giữ các ễ cây, khe đá

và hang hốc sau khi đư c thủy triều mang đi. Trong thực tế, ta hường thấy các ụ mầm đã có sẵn

rễ non ôi bồng bềnh h o dò g ước.

Với oài á h i si h, hôi ầ há iể hà h cây co vẫ cò ằ o g ái cho đế khi ái

rụng khỏi cây ẹ. Khi tiế xúc với ước hoặc nằ ê đấ ù hì ớp vỏ bảo vệ ê goài củ ái

bị o g , hườ g à s vài gày. Cây gập mặ á h i si h gồ có Aegialitis, Sú (Aegiceras),

Mấm (Avicennia), Laguncularia, Dừ ước (Nypa) và Pelliciera S g , 2002 . y hiê , ý

ghĩ hích ghi của giố g h i si h và á h i si h về mặt h tr há á hì vẫ cò h cãi vì

nhiề oài khác khô g có các đặc í h ày vẫ đư c há á ất tốt.

Ảnh: Barry Clough

Hình 3.7 Nụ và hoa nở (ả h hí ê và ụ mầ hà h hục và đ g há iển (ả h hí dưới) củ oài ước đôi (Rhizophora apiculata).

29

Trụ mầm của tất cả các cây ừng ngập mặ đều n i ê ước và có hể đư c g đi rất xa nhờ

thủy triều nế hư chú g khô g ị vướng lại ở rễ cây và h g hốc ê ặ đất rừ g. y hiê ,

hầu hế các ghiê c đều cho thấy rằ g có hơ 70% ụ mầm di chuyể khô g q á 10 – 300 m

í h ừ cây ẹ củ chú g S g , 2002 , ùy h ộc vào độ g hái của thủy triề , đị hì h và vị í

củ cây mẹ à ở hí trong rừng hay ở goài ì ừng. Trụ mầm củ các oài hị h hà h hí o g

rừng (Vẹt (Bruguiera), à (Ceriops), Su (Xylocarpus), Giá (Excoecaria) và ột số oài khác có x

hướng di chuyển gầ hơ trụ mầm củ các oài hường thấy ở goài ì ừng (Mấm (Avicennia)

và ước (Rhizophora)). Khi tiếp cậ đư c các dò g ước ven bờ, đôi khi ụ mầ đư c ôi đi x

đá g kể nhờ thủy triề và dò g chảy, hư g hườ g hì chú g chỉ ôi dạt tới lui theo thủy triều cho

đến khi bị mắc cạn ở một ơi khô g x ắ í h ừ cây ẹ củ chú g.

Một số trụ mầ điể hì h củ các oài cây ừng ngập mặn: Avecennia germinans hì h ê , ê ái , Bần chua (Sonneratia caseolaris - ê , ê hải), Vẹt trụ (Bruguiera cylindrical - dưới, ê ái và Vẹ dù ô g đỏ (Bruguiera gymnorhiza - dưới, ê hải).

Ảnh: Shoko Yamagami

Ảnh: Takayuki Tsuji Ảnh: Hung Tuck Chan

30

Hiệ ư ng cắ há của một số oài cò g có hể gây ả h hưởng lớ đến sự hì h hà h ụ mầm và cây con; dườ g hư hiệ ư g ày g í h chất vừa theo từ g ơi vừ h o oài. iện ư g cò g cắ há cây co củ oài Mấm (Avicennia) hường thấy ở nhữ g vù g có cò g Sesamid với mậ độ cao (Smith, 1987, 1989), ở một số ơi có hể có đế 100% cây co ị ă sạch hoặc hư hại do cò g cắ o g vò g 20 gày M cG i ss, 1997 . iệ ư ng trụ mầm củ các oài ước (Rhizophora), Vẹt (Bruguiera), à (Ceriops) và Laguncularia bị cắ há đá g kể cũ g đã đư c ghi nhậ M cK , 1995; McG i ss, 1997 hư g ụ mầm củ các oài ày chắc à í hấp dẫ hơ cây Mấm (Avicennia) o vì chú g có hà ư ng ta-nin cao. Hiệ ư ng trụ mầ và cây giống bị cắ há ghiê ọ g có hể có ả h hưở g đến m c độ ái si h ừ g và hà h hầ oài cây ừng (Smith, 1989). Bị ấ ù g củ ướ và ọ cá h c ng tấ cô g cũ g à giả đi khả ă g số g cò của một số oài. Các n hại ày hường gặp ở các oài Su (Xylocarpus), Cui (Heritiera), Vẹt (Bruguiera)và ở m c độ thấ hơ ở oài ước (Rhizophora) (Murphy, 1990). Mặc dù chư có dữ liệ đị h ư ng hư g q sá hực tế cho thấy rằ g có khoảng 20-30% hạt Su (Xylocarpus) thu nhặt ở ô g-Bắc Úc ị ấ ù g củ ướm tấ cô g. iệ ư g cô ù g cắ há ho và ụ cũ g khá ph biến (Murphy, 1990). Bê cạnh hiệ ư g cô ù g cắ há cò có ột số ác hâ ý í h và hó í h khác cũ g khô g ké hần quan trọ g đối với sự hì h hà h cây giố g và ỷ lệ số g. ó à á h sá g, độ pH, độ mặn, thế ă g ô-xy hó khử cù g với sự hiện diện củ ư h ỳ h , ư g ước o g đấ và độ chặt củ đấ , ác động củ só g và c định củ đất ở sá ờ biển. Sự ươ g ác giữ các ác hâ ày với tỷ lệ sống củ cây co có vẻ khác h ùy h o oài và điều kiện cục bộ và cũ g chư đư c khá há hiề . y hiê , dù ụ mầ và cây co hải đối mặt với tất cả khó khă đó để đư c hà h hì h hư g o g hầu hế ường h p, số ư ng số g só cũ g đủ để bảo đảm đư c í h iê ục há iển của rừng qua thời gi dài. o g chươ g ày chú g đã thấy đư c cây ừng ngập mặ à cách ào để điều tiết đư c ước và ối, đối hó đư c loại đấ khô g định, yế khí và há á đư c trong mộ ôi ườ g khô g ư hích và ô ô h y đ i. Ở chươ g kế tiế , chú g sẽ ư c qua một số oài động vậ và hực vậ khác cù g ch g sống trong sinh cảnh rừng ngập mặ và cù g với cây ừng ngập mặ hì h hà h ê các hệ si h hái độc đáo và đầy ă g s ấ ày.

Ảnh: Barry Clough

ái giống Mấm biển (Avicennia marina) bị kẹt lại o g đá ễ thở của cây ẹ và cây gầ ê ở tại Việt Nam

31

Chương 4

CÁC THÀNH PHẦN SINH VẬT KHÁC

hà h hần hiển thị nhất của sinh cảnh rừng ngập mặn tấ hiê à cây ừ g. y hiê , các hệ si h hái ừng ngập mặ hì khô g hải chỉ có cây cối à chú g ch đựng cả một lực ư ng hù g hậu gồm thực vậ khác, động vật lớn, cô ù g và vi si h vậ . o g đó có ột số oài đặc hữu chỉ số g o g ôi ường rừng ngập mặn, số khác sống dự vào sinh cảnh rừng ngập mặn í hấ à o g ột q ã g đời hư g hầu hế à các oài h biến, số g đư c cả ở các ôi ường cận biể , ê cạ và o g ừng ngập mặ . Cù g với cây ừng ngập mặn, tất cả các hà h hần số g khác ạo ê ột hệ si h hái h c h p, iê hoà , ă g động và đầy ch c ă g sinh tồn, đó à ‘hệ si h hái ừng ngập mặ ’. Chí h sự ươ g ác giữ các hể số g ày và ôi ường tự hiê đã o cho ừng ngập mặn mộ v i ò độc đáo à cầu nối giữa biển cả và đất liề , đồng thời mang lại một nguồ ài g yê hà g hó dồi dào và các dịch vụ cho oài gười.

Khu hệ động vật Khô g khác gì cây ừng, khu hệ động vật trong sinh cảnh rừng ngập mặn biế hiê giữ các vù g đị ý, theo vĩ độ, đị hì h và c o ì h khác h . y hiê , i hó động vật – động vậ có vú, ò sá , chi , giá xác, hân mề , cá, cô ù g, sâ ọ, và vi si h vậ hư tuyế ù g, nấ và vi khuẩn – đều hiện diện ở hầu hế các ôi ường rừng ngập mặn. Nhiề oài động vậ đư c há hiện trong rừng ngập mặ và v i ò củ chú g gó hầ vào ch c ă g của hệ si h hái đã đư c ô ả rất kỹ (Kathiresan và Bingham, 2001; Hogarth, 2007; N g k k và đồng sự, 2008). Ở đây chú g chỉ ư c qua một số hà h hần động vật khá h biến cù g với tầm quan trọng củ chú g.

Động vật có vú Nền đất mềm, lầy lội của sinh cảnh rừng ngập mặn hườ g khô g hích h p lắ cho các oài động vậ có vú ê cạ , hư g vẫ hường gặp một số động vậ có vú ă hịt ở rừng ngập mặn. Chú g gồ có cọp, các oài ho g dã hỏ hơ h ộc họ èo, ái cá và gấu èo, hư g dường hư o g số ày khô g có oài ào chỉ sống duy nhất ở rừng ngập mặn. Nhiều giống khỉ ph biến cũ g có o g ừng ngập mặ , đó à Khỉ đ ôi dài, ă cò g Macaca fascicularis) và Voọc bạc (Trachypithecus cristatus). y hiê , ừng ngập mặn hì h hà h ôi ường số g đặc biệt cho oài Khỉ ũi dài (Nasalis larvatus) nguy cấp, vốn giới hạn phạ vi hâ ố ở các kh ừng ngập mặn, rừ g v sô g ước ngọ và ừ g đầm lầy ê đấ h ù ở đảo Borneo (Meijapus và Nijman, 2000). Ở ơi khác, giống Lười ù gó (Bradypus pygmaeus) cực kỳ nguy cấp chỉ đư c thấy ê ộ hò đảo nhỏ, goài khơi của bờ biển Panama (http://www.arkive.org/pygmy-three-toed-sloth/bradypus-pygmaeus/). Các oài động vậ có vú khác hư â ước, ò, dê và i cũ g hường đến kiếm ă ở các kh rừng ngập mặ khô áo, đấ c o và sâ o g đất liền của rừng ngập mặn. ặc biệ à ì h ạng ôi hả Lạc đà đã gây ả h hưởng lớ đến quầ xã Mấm (Avicennia) ở kis và ột số ơi ở Tru g ô g. Các oài động vậ dưới ước hư à ã, L n biển, Bò iể và ột số oài Cá h o thỉnh thoảng cũ g đư c thấy ở các vù g cử sô g ừng ngập mặn ở Châ hi, hư g các oài ày khô g hải nhờ rừng ngập mặ ôi sống trực tiế S di g và đồng sự, 2010). Ở miền ô g-Bắc Úc, rừng ngập mặ à ơi cư ú cho đô g đảo cá hể của một số oài dơi ă ái ê đị hươ g à cáo bay) thuộc chi ơi q ạ (Pteropus).

32

Bò sát và lưỡng cư

Cá sấu (Crocodylus porosus) cử sô g h y cá sấu ước mặn à oài h biế o g các sinh cảnh

rừng ngập mặn ở hầu hế các vù g hiệ đới thuộc Châ Á, N w G i và Bắc Úc, hư g

hiệ y chú g đã iến mất khỏi vù g v iển củ các q ốc gi có ậ độ dâ số cao ở ven biển

hư hái L và Việt Nam). Loại cá sấ ày có hể dài đế 6 é và à oài ă hịt lớn nhất trong

sinh cảnh rừng ngập mặ , đư c đặ ê đỉnh của chu i th c ă . Ở Châ hi, cá sấ sô g Ni

(Crocodylus niloticus) cũ g à oài h biế o g các si h cảnh rừng ngập mặn, hư g cá sâ

Châu Mỹ (Alligator mississippiensis) hì si h sống ở các đầm lầy ước ngọ và ước l , hiếm khi

i vã g đế các si h cảnh rừng ngập mặ ư hế cận biển. Kỳ đà ừng ngập mặn (Varanus

indicus), mộ oài h ộc họ thằn lằ có hể dài đến 1,2 m cũ g hâ ố rất rộng ở bắc Úc,

G i và ột số hò đảo khác ở ây hái Bì h ươ g. Khô g hững ph biến ở rừng ngập

mặn, kỳ đà ừng ngập mặ cò đư c thấy ở các si h cả h ê cạ khác, đ i lại, các oài hằn lằn

nhỏ hơ khác cũ g hườ g đư c gặp ở trong rừng ngập mặn.

Bê cạ h các oài cá sấ và hằn lằn, trong sinh cảnh rừng ngập mặ cò có ất nhiề oài ắn

hư g chỉ có ột số thuộc hó oài đặc hữu của rừng ngập mặn. Rắn h ây, ột loại rắ ê

cây sống ph biến ở rừng ngập mặn ở Úc và Châ Á, hườ g đư c x à oài iê iểu của rừng

ngập mặ , hư g cũ g đư c thấy ở các kh ừ g ê cạn gầ đó. Các oài ắ khác hư ắn H

mang, rắn Lục x h và ă đá cũ g đư c há hiện ở Sundarbans, Bangladesh (Kathiresan và

Bingham, 2001).

Có ấ í oài ưỡ g cư hích h p với điều kiện nhiễm mặ , à cho chú g ị giới hạn ở các iền

đất hay khu vực có ước ngọt chảy qua với ư ư ng lớn. Chỉ có oài Ếch ă cò g ở ô g N Á

(Fejervarya cancrivora) có vẻ có khả ă g số g đư c o g điều kiện nhiễm mặn (Hogarth, 2007).

Con Voọc bạc (Trachypithecus cristatus) đực ngồi ê óc hà ê ái và ầy Khỉ ũi dài Nasalis larvatus) trong rừng ngập mặn ở S h, M ysi ê hải).

Ảnh: Shigeyuki Baba Ảnh: Hung Tuck Chan

33

Chim Rừng ngập mặn à ơi cư ú quan trọng của rất nhiề oài chi trong đất liề và chi ước, kể cả một số oài g y cấ và oài ị đ dọa. Số ư g oài và ậ độ cá hể biế hiê đá g kể h o vù g đị ý – có 186 oài đư c ghi nhận ở các kh rừng ngập mặn nhiệ đới ẩm thuộc ô g-Bắc Úc, 104 ở ây-Bắc Úc, 135 ở ây M ysi , 125 ở Guinea-B ss và 84 ở i id d N g k s và đồng sự, 2008), o g khi đó có hơ 300 oài đư c ghi nhận ở vù g S d s ộng lớn hơ huộc Bangladesh (Kathiresan và Bingham, 2001). Những con số ày ói ê ằng phạm vi sử dụng rừng ngập mặn củ chi có hể phụ thuộc vào q y ô diệ ích của rừng ngập mặn và c độ tiế giá của rừng với các si h cảnh liền kề khác hích h p với chim. Hầu hế các oài chi khô g hải à oài đặc hữu của rừng ngập mặ à chú g có phạ vi ôi ường sống rộ g hơ ất nhiều – điể hì h hư ở Úc, o g hơ 200 oài chi đư c q sá ở rừng ngập mặ , dườ g hư chỉ có 14 oài có giới hạn trong rừng ngập mặn và 12 oài khác hì í nhấ có một phần phạ vi ôi ường sống à ừng ngập mặ . Schod và đồng sự, 1982). Mặc dù vậy, sự liền kề giữa rừng ngập mặn với các ạch ước cạn ven biể và ãi ồi dồi dào h c ă đã à cho chú g có é hấp dẫ đặc biệ đối với chi ước để à ơi ú gụ và si h sản. Rừng ngập mặ cò à ôi ường nghỉ châ q ọng củ các oài chim di ú.

Cá Tất cả các ghiê c u về số ư g cá hể củ cá ở các vù g cử sô g có ừng ngập mặ đều cho thấy í h đ dạ g oài củ cá ở đây ất cao. Số ư g oài ở rừng ngập mặn nhiệ đới hường khô g dưới 100 và có khi cò gấ đôi con số ày, hư g số ư g oài củ cá o g ừng ngập mặn giả đi ở các si h cảnh cận nhiệ đới. Chỉ có ột số à oài đặc hữ vù g cử sô g, cò ại hầu hế à có x ất x xa bờ. Chẳng hạn như ô có ư ng con giố g đặc biệt dồi dào, ột số ơi ê đến 160 con m i é v ô g ặ ước với t ng trọ g ư ng bằng 29 gam m i é v ô g (Robertson và Blaber, 1992). Nhiề ghiê c u cho thấy rằng hệ thống rễ củ cây ừng ngập mặn chí h à ơi ẩ á quan trọ g và chí h vì vậy hà h hầ oài củ cá iế hiê h o kiể hì h của cây ừ g N g k k và đồng sự, 2008 . Cá co ở vù g cử sô g ừng ngập mặn chủ yế à ă động vậ đáy oại động vật rất nhỏ hay vi sinh vật), hà h hầ chí h à các oài châ kiếm và ở một số thời điể o g ă à ấ ù g củ cò g s s id Ro so và Duke, 1990). Ở rừng ngập mặn ô g-Bắc Úc, các oài cá ă hịt lớn dườ g hư chỉ ă cò g s s id và ô co à chí h Ro so và đồng sự, 1992).

Cá Bống sao, thuộc họ Gobiideae (họ Bống). Loại cá ưỡ g cư ày hấp thụ dưỡ g khí hô g q d , iệ g và hầ , có kho g g ọc khí ộ g. ể số g đư c hì d của chú g cần phải ướt.

Ảnh: Mio Lezuka Ảnh: Jin Eong Ong

34

Cua, còng Trong số động vậ hâ hỏ, c , cò g à các cư dâ hường thấy nhất của sinh cảnh rừng ngập mặ . y hiê , oài và số ư g cá hể (mậ độ) biế hiê ất lớn ở các ơi khác h và ùy h o vị í của rừ g o g vù g á hật triều. Loài cò g gió thuộc chi Uca à ất ph biến từ các ãi ồi thủy triều cho đến dọc h o ì ừng và ê goài ừng ngập mặn ở hí iển, hư g số ư g cá thể hường giảm nhanh khi vào o g ột rừng hoặc ơi đấ c o. Cò g gió ă xác hữ cơ ẫn trong lớ ù ề mặt lộ ra khi triều xuống, khi triề ê gậ ãi ù hì chú g ú vào h g. Một số cò g à oài vậ o cây, suố gày ì hặt tảo á ê rễ lộ hiê và hâ cây, đôi khi èo ê ậ ê á á để gắp th c ă ở mặ dưới củ á og h, 2007 . y hiê , hó cò g grapsid, bao gồm chi Sesarma và các họ gầ gũi, đó g v i ò ất quan trọng trong việc hâ hủy vật rụ g xác hực vật chế và ục rữ ê hảm rừng (Robertson, 1986; Robertson và Daniel, 1989), ở một số ường h , chú g iê hụ hoặc chô vùi đến 28% số á ụng ở những khu vực ngập triều hai lần m i gày và đến 80% ở các kh ừ g c o, á hật triề í gậ ước Ro so và đồng sự, 1992). Mặc dù á cây chiếm khối ư ng lớn trong khẩu phần củ các oài cò g ă cỏ hư g chú g cò iê hụ cả ho và ụ mầm củ cây S i h, 1987, 1989 . o đó, sản phẩm củ cây ừng ngập mặ có hể chiế đến 80% hoặc nhiề hơ ữa trong khẩu phần của nhiề oài cò g ă cỏ ày og h, 2007 .

Mộ oài khác khô g ké hần quan trọ g đó à c iển (Scylla , à oài có giá ị hươ g hẩm cao, bắt đư c ở trong hoặc ở gần rừng ngập mặn thuộc khu vực Ấ độ- ây hái Bì h ươ g. y hiê , c iể khô g gửi cả vò g đời ở vù g cử sô g có ừng ngập mặn, co cái ơi h o các dò g ước ra tận ngoài khơi để đẻ tr ng rồi quay trở lại vù g cử sô g, ơi khá oà của chú g. S khi ở ra, ấ ù g c iển trải qua nhiề gi i đoạ há iể ước khi di cư về vù g khá oà ở cử sô g có ừng ngập mặn. Cua biển (Scylla khô g có ở bờ biể ô g ại ây ươ g, hư g oài c của rừng ngập mặ khác à Ucides cordatus hì đư c x à ó c o ươ g ỹ vị ở đây.

Co Cò g gió đực chi Uc ê cạnh miệ g h g hì h ê ái . Chiếc cà g ớ à để hấp dẫ các co cái. Co cái hường nhỏ hơ , à sắc í sặc sỡ hơ và khô g có chiếc cà g ớ hì h ê hải . Cò g gió ă các ảnh nhỏ củ xác hữ cơ và ảo ê ặ đất ù . Chú g hường hiện diện với số ư ng lớn ở các ãi ồi và dọc h o ép rừng ngập mặ , hư g í khi gặp ở sâ o g rừng.

Ảnh: Mio Kezuka Ảnh: Barry Clough

35

Tôm và các loài giáp xác khác ô h , à oài có giá ị hươ g hẩ c o, có ất nhiều ở các cửa sô g có rừng ngập mặn, phần lớn ở dạ g ô co . Chú g có x hướng tụ tập trong đá rễ củ cây ừng dọc theo triền cửa sô g, ơi đó chú g đư c bảo vệ khỏi những kẻ ă hị và kiế đư c mồi nẩy sinh từ xác hực vật rừng ngập mặ , các oài giá xác châ h i oại và giun nhiều ơ. Ở Bắc Úc và ô g N Á, khẩu phần củ oài ô h ù (Penaeus merguiensis) chủ yếu dự vào xác hực vật rừng ngập mặn o g khi các oài ô h khác ở Trung Mỹ hì xác hực vật rừng ngập mặn chiế í hơ 25% khẩu phần củ chú g, ù ại, các oài ày chủ yếu ă gi nhiều ơ và giá xác châ h i oại (Robertson và đồng sự, 1992). à à hó giá xác gây hiệt hại đá g kể cho cây ừng ngập mặ . à đ o á ất ph biến ê rễ khí si h và hâ cây để đó ắ các ẩu th c ă o g ước ôi g g q . Mậ độ hà c o có hể cản trở q á ì h o đ i khí củ các rễ khí si h, hư g khô g gây hiệt hại lớ cho cây đã ưở g hà h. y hiê , hà đ o á à chết nhiề cây co và hườ g có ác động lớ đến cả ái si h ự hiê ẫ các lực ái ạo rừng ngập mặ x Chươ g 7 .

Các loài chân bụng và động vật thâm mềm khác

Các oài châ ụng bao gồm ốc, sê và hiề động vậ hâ ề khác hườ g có chiếc vỏ hì h ó hư g khô g hải oài châ ụ g ào cũ g có vỏ). Hầ hư các oài châ ụng cỡ lớn ph biến nhất ở rừng ngập mặ đều thuộc chi Ốc biển (Terebralia), hâ ố rộng khắp khu vực Ấ độ - ây hái Bì h ươ g. y hiê , hần nhiều trong số đó hườ g à các oài động vật ngộ ghĩ h của rừng ngập mặn. Nhiề oài châ ụng thuộc hó ă xác ã dưới đáy sống ở đáy , các oài khác hì kiế ă ê cây và có hể thấy chú g kiếm mồi ở mọi độ cao củ á á. Bê cạ h oài châ ụ g, các oài động vậ hân mề khác cũ g ất ph biến ở rừng ngập mặn. chẳng hạ hư hà hịt số g á ê ễ cây ừng ngập mặn, Vọp (Gelina s . có hể thấy ê mặ đấ ù hoặc vùi x ố g ù để tự bảo vệ. Sò h yết (Anadara granosa), mộ oài h i ảnh vỏ cỡ nhỏ sống ở ãi ồi hí goài ừng ngập mặ , à ộ oài ất quan trọng tạo ra thu nhậ và si h kế ở nhiều khu vực củ Châ Á. Giống hai mảnh vỏ khác à Ch ché cũ g có ặt ở rừng ngập mặn.

Cua rừng ngập mặn: Cua biển (Scylla serrate) ở ô g N Á ái và c Ucides cordatus ở B zi ê hải)

Ảnh: Hung Tuck Chan Ảnh: Takayuki Tsuji

36

Nhiề oài à gây hiệt hại lớn cho hâ và ễ cây ừng ngập mặ , đặc biệ à ễ cà kh o của ước (Rhizophora). Giố g hâ ềm hai mảnh vỏ ày khoé vào o g g và ă ễ cây ừ trong ra goài. Ấ ù g hườ g xâ hậ vào ễ tại nhữ g điể có ớp vỏ ta- i ê goài bị vỡ hoặc bị hư. Cây bị hư hại do hà hì ở ê yếu ớ và có hể bị đ gã.

Côn trùng

Cô ù g có ặt ở khắp mọi ơi o g si h cả h ê cạn, ê sẽ à điều ngạc hiê ế hư

chú g vắ g ó g o g si h cảnh rừng ngập mặn. Trong thực tế, cô ù g ất ph biến trong sinh

cảnh rừng ngập mặn. Một số à oài vô hại, số g khá hài hò với cây chủ, hư g hần lớ à các

oài ă hực vậ , chú g ấn cô g á, g , trụ mầ và cây o của rừng ngập mặn. Một trong những

áo cáo khoa học về cô ù g o g ừng ngập mặ oà diện nhấ hư g chư đầy đủ à của

M hy 1990 , đã ô ả đặc í h si h học của 102 loại cô ù g ă hực vật ở Si g o và các

khu vực â cận với ây M ysi . Ấ ùng củ ướ đê và cả ấ ù g ẫn bọ cá h c ng

ưở g hà h à các oài cô ù g ă hực vật rất ph biến ở rừng ngập mặ . Có ột số oài à đặc

hù của rừng ngập mặ hư g số khác à các oài h biến. Mặc dù dịch cây chế do cô ù g cắn

há đã đư c ghi nhậ hư g hiệ ư g ày dườ g hư khô g h biến lắm. Thiệt hại lớ do sâ

đục hâ dườ g hư khô g h biế đối với cây ưở g hà h hư g hiệ ư g sâ đục hâ ấn

cô g ụ mầ và cây o có ả h hưở g đá g kể đến khả ă g số g só của trụ mầ và ỷ lệ

hà h ừng củ cây o x Chươ g 3 .

Mặc dù cô ù g sống trong rừng ngập mặn, đặc biệ à ướ đê và ọ cá h c g, à hững

oài há hại cây cối hư g kiế hì ại vừa ph biến vừ có i. Có khoả g 22 oài kiế đư c ghi

nhận ở B zi và 16 oài ở Úc. Các ậ đoà kiế và g ớn có ặt ở khắ các kh ừng ngập mặn

Châ Á. Ngoài nhiệm vụ chí h à ôi ệ sá để hú ật, kiế và g cò à đư c một việc ghĩ

Ch ché ừng ngập mặn ở Brazil

Ảnh: Takayuki Tsuji

37

nữ , đó à ă hị các oài cô ù g gây hại. Một số oài kiế khác ú ẩ o g đá hực vật biểu

si h đ o á ê hâ và há h cây ừng ngập mặn. Mối cũ g hiện diện ở rừng ngập mặn,

hư g chủ yế à các oài số g ê cây vì hầu hết rừng ngập mặ đều ngậ ước, khô g hích

h cho các oài ối ê cạn à . ôi khi ối ă ng cả phần ruột củ cây già, chỉ cò ại một

lớ sườn g ê goài chố g đỡ cho cây.

O g cũ g à oài h biến ở rừng ngập mặ và à g ồn sản xuất mậ hươ g hẩm ở Ấ ộ,

B g d sh, vù g C i và F o id K hi s và Bingh , 2001 . Chú g cò à hữ g hà

thụ phấn rất hữu hiệu.

Các loài sinh vật đáy cỡ nhỏ không xương sống (Động vật giảm phân)

ộng vật giả hâ của rừng ngập mặn chủ yế à các oài châ kiế và tuyế ù g có hâ c ng và oài sê có hâ ềm (giun dẹt). Hiểu biết về sê ở rừng ngập mặ cò ất hạn chế bởi vì chú g có hâ ề và chủ yế vùi o g ù ê ấ khó ghiê c u. Tuyế ù g cũ g sống trong lớp trầ ích hư g chú g đư c ghiê c u rộ g ãi hơ , có khoảng 25 đế 100 oài đư c ghi nhận từ một số sinh cảnh rừng ngập mặn ở nhiề ơi ê hế giới N g k k và đồng sự, 2008 . y hiê , tuyế ù g trong rừng ngập mặ dườ g hư khô g khác ấy so với đồng loại sống ở các ôi ườ g đáy ở ven bờ (sinh vậ đáy à các oài sống ở trong hoặc ê ặ ù . Các oài châ kiếm sống trong lớp trầ ích và o g xác á, ù ã ê hảm rừ g. hà h hần oài củ động vậ châ kiếm sống trong lớp trầ ích dườ g hư khô g khác ấy so với đồng loại sống ở ôi ườ g đáy v ờ. Tuy nhiê , gười đoá ằng mộ vài oài châ kiếm sống trong lớ xác á ê ặ có hể à oài đặc biệt của rừng ngập mặ N g k k và đồng sự, 2008). Như đã đề cập ở ê , có dấu hiệu cho thấy rằ g các oài châ kiế có hể à các oài sống trong xác á và ù ã ề mặ à ột phần quan trọng trong khẩu phần th c ă củ cá co .

Các oài cô ù g số g ư hế ê cạ cũ g đư c thấy ở rừng ngập mặ . Bướm i io đậ ê ho Vẹ dù ô g đỏ (Bruguiera gymnorhiza - ê ái và ệ há sá g, à sặc sỡ ê hải).

Ảnh: Shigeyuki Baba

38

Các thành phần thực vật khác

Bê cạ h cây hân g , một số oài hực vật bậc c o khác, dươ g xỉ , địa y, tảo lớ và ảo hiê

si h cù g với tảo đơ ào khác hườ g đư c thấy trong rừng ngập mặn. iể hì h hư Gi s và

đồng sự 2007 đã iệ kê 262 oài hực vật bậc c o khô g í h đị y và ảo đư c há hiện trong

sinh cảnh rừng ngập mặn ở ô g N Á. ầu hế khô g hải à oài đặc biệt của rừng ngập mặn

hư g các oài hực vật bậc c o à ă g í h đ dạng thực vật của rừng ngập mặ , cò hực vật

hù d hì gó hầ vào g ư g ă g s ất thuần của sinh cảnh rừng ngập mặn. ù khô g hể

ô ả chú g hế đư c ở đây, hư g chú g sẽ ư c q v i ò củ các q ầ xã thực vậ hù du

và ảo đáy o g các hệ si h hái ừng ngập mặn.

Quầ xã hực vậ hù d và ảo đáy gó hần tạo ê ch c ă g của hệ si h hái ừng ngập mặn

bằ g h i co đường: Th nhất, chú g gó ột phầ dù hỏ hư g đo ườ g đư c trong ă g

suất thuần của sinh cảnh rừng ngập mặn (Boto và Robertson, 1990). Phầ đó g gó của tảo đáy

có hể bị hạn chế do rừng rậ á , thiế á h sá g A o gi, 1994 .

Th hai, một số ư g đá g kể của tảo cá và ảo nhỏ đư c há hiệ ê ộ rễ khí si h và các

phầ dưới thấp củ cây ừng ngập mặn ngập triều. Chú g ạo ê ột nguồn th c ă q ọng

cho các oài ốc o cây và oài châ ụ g khác, chú g õi o g cây ừ ê x ố g dưới theo

ước triề để gặm lấy bất kỳ mẩu th c ă ào ì đư c. hê vào đó, đôi khi chú g có hể đó g

gó đá g kể vào g ư g ă g s ất sơ cấp của rừng ngập mặn.

o g chươ g ày chú g đã ì hiểu mộ cách khá khái q á về í h đ dạng củ đời số g động

vật trong rừng ngập mặ và ột số ươ g ác giữ cây ừ g và hệ động vậ . ì h ảnh n i bật ở

đây à ạ g ưới th c ă h c h p của hệ thực vậ và động vật sống phụ thuộc lẫn nhau trong

một sinh cảnh rừng ngập mặn. Ở chươ g iế h o, chú g sẽ ì hiể x co gười à cách

ào để sử dụng rừng và các ài g yê biển khác của hệ si h hái ừng ngập mặn.

39

Chương 5

SỬ DỤNG VÀ CÁC GIÁ TRỊ CỦA RỪNG NGẬP MẶN

Co gười đã số g ê o g hoặc ở cạnh rừng ngập mặ hà g gà ă y. Có sẵ cây à củi, cấ hà, đó g h yề và à gư cụ cù g với nguồ ài g yê biển đầy cá, ô , c và ghê sò, rừng ngập mặ đã h hú hiều lớ gười từ thời x xư đế đây ươ g ựa. Nhiều cộ g đồ g gười bả địa ven biển hiện vẫ cò sử dụng rừng ngập mặn rất giố g hư cách à iê của họ đã à . Các cộ g đồng ở rừng ngập mặn truyền thố g ày hiể đư c nhịp điệu của rừng ngập mặ và các i ích à chú g g ại, phần lớn số g hò q yện với hệ si h hái à cuộc đời của họ đã phụ thuộc rất mật thiết ày. y hiê , ọi th đ g h y đ i do dâ số ven biể gày cà g đô g, sự cạnh tranh trở ê g y gắ hơ ngắm vào nguồ ài g yê ven biển có hạ ày. Kh i hác ừng ngập mặn ở q y ô ớ để lấy g và các sản phẩm từ g à ột trang sử dài, gười ta kinh doanh g ò của rừng ngập mặn từ ô g hi đế các ước Ả Rậ hơ 2.000 ă y cù g với khối ư ng g rừng ngập mặn kh ng lồ đư c dù g o g xây dựng ở Ai Cập cách đây hơ 1.000 ă S di g và đồng sự, 2010). Mộ đầu mối sử dụng sản phẩm rừng ngập mặn khác, sớ hơ c ối thế kỷ 18

th) à gà h cô g ghiệp thuộc da ở B zi S di g và đồng sự,

2010). Theo thời gian, diệ ích ừng ngập mặ cũ g đã đư c sử dụ g cho ô g ghiệ và ôi trồng thủy sả ; điể hì h à ghề trồ g ú đầm ê đất rừng ngập mặ đã đư c triển khai dọc theo bờ biể ây hi khoả g 1.000 ă y Fi d-Back, 2008), và hệ thố g â c h ú – ô , cá yền thống ở Indonesia (Tambak) đã hì h hà h ừ thế kỷ 16

th Sch s , 1952; N i ích

dẫn, 1986). Rất tiếc à hiệ khô g đủ ài iệu dẫn ch ng ác động của hiệ ư ng sử dụ g đất rừng và kh i hác ừng ngập mặn đến m c độ ào ở thời kỳ ước. Những hông tin ê đây cho hấy rằ g o g q á kh , rừng ngập mặ đã đư c kh i hác ằng nhiề hì h h c, một số cách à vô hại, số cò ại nhuố à à há. y hiê , ở thời đại dâ cư đô g đúc và cô g ghiệ hó gày y, chú g đã sử dụng rừng ngập mặ h o kh y h hướng kh i hác và à há đại à. o g chươ g ày, chú g sẽ tậ g vào các sản phẩm và dịch vụ à ừng ngập mặn mang lại và chú g đư c các cộ g đồng ven biển sử dụ g hư hế ào. Cải tạo và ch yể đ i rừng ngập mặn cho mục đích sử dụ g khác cù g với ì h ạ g kh i hác cạn kiệt rừng ngập mặn sẽ đư c thảo luận ở Chươ g 6.

Sản phẩm và dịch vụ của rừng ngập mặn

Bản á h giá ệ si h hái hiê iê kỷ 2005 đã iệ kê ột loạ các dịch vụ hệ si h hái há sinh từ các vù g đất ngậ ước hoặc do các vù g đất ngậ ước mang lại. ê q điểm ch g, đây à cách để ô ả giá ị và ác dụng của rừng ngập mặn, hư g khái iệm dịch vụ hệ si h hái chư đư c ă sâ vào ư ưởng củ cô g chú g hoặc ư ưởng của giới gười có q yền quyế định cho sự há iể và sử dụ g đấ vù g v iể . o đó, có ẽ cần phải diễ đạt sự đó g gó của rừng ngập mặn bằ g các huật ngữ hà g hó h y sản phẩ và dịch vụ, à hững thuật ngữ hươ g ại để các hà ki h ế, giới ch c có q yền quyế định, và hữ g gười có iê q hoặc có ách hiệm trong việc hoạch đị h và há iể vù g v iển dễ nắm bắ hơ . Rừng ngập mặn mang lại vô số hà g hó và dịch vụ cho xã hội hiệ đại củ chú g ì h 5.1 . o g khi hà g hó ực tiếp hoặc giá iếp há si h ừ rừng ngậ ă đã đư c thừa nhận rộng ãi hì các dịch vụ si h hái và ôi ường do rừng ngập mặn mang lại vẫ chư đư c q ý ọng o g q á kh . Vấ đề hiện đ g ắ đầ h y đ i theo sự ă g dần của mối q â về mấ đ dạng sinh học và như chú g sẽ thấy dưới đây, có ẽ nhờ nhận th c đư c rằng nhiều dịch vụ à rừng ngập mặn mang lại đó g v i ò q ọng nhằ hích g và giảm thiể các hệ quả của biế đ i khí hậu.

40

Các sản phẩm phát sinh từ rừng ngập mặn Như đã đề cập trong phần dẫn nhập củ chươ g ày và o g ì h 5.1, rừng ngập mặ g đến vô và sản phẩ , khô g chỉ iê g cho si h kế và c ộc số g hà g gày củ các cộ g đồng sống ở vù g v iể à cò cho gà h kh i hác hươ g hẩ ‘si h hái hâ hiện’. Mặc dù chư đầy đủ hư g các d h ục t ng h p những sản phẩ hà g hó há si h ừ rừng ngập mặ đã đư c S g và đồng sự 1983 và i o và S cd k 1984 sư ậ . ó à các sản phẩm từ g dù g cho xây dự g, đó g h yề , đồ nội thấ và các vật dụng nhỏ bằng g cho đến giấy, cồn, k o dá , chất bảo quả , dư c phẩm hư ật ong, chất thay thế à và hê vào đó à cá, ô , c và các g ồn th c ă già đạ khác đư c đá h ắt từ hệ si h hái ừng ngập mặn (Bảng 5.1).

Các sản phẩm từ gỗ G của hầu hế các oài cây ừng ngập mặ đề đư c sử dụng bằ g hì h h c rất giố g hư đối với các oài cây ừ g ê cạn, từ cô g ì h ặ g, đó g h yề , à hà cho đế vá é , giấy và tấ hiê à hải kể đế hiê iệu (củi và h . Chấ ư ng g củ cây ừng ngập mặ khác h ùy h o oài; một vài oài có g c g và độ bền tố hì đư c dù g o g cô g ì h nặ g, à cừ và hà cử , cò hữ g oài có g mề hơ hì hườ g đư c dù g à đồ nội thất, điê khắc và đồ g í khác. y hiê , o g hực tế việc sử dụng g cò ùy vào oài cây ào đ g có sẵn ở địa hươ g, đường kí h và chiều cao củ cây. Chẳng hạn có hể thấy ở hạ ư ồng bằng sô g Cửu Long, Việ N hư giường nằ , à ghế và sà hà đư c đó g ằ g vá ước (Rhizophora) có chiều ngang 40 – 50 cm, hư g hiệ y hì ít khi gặ đư c cây ừng ngập mặ ào có đường kí h ớ hơ 25 – 30 cm ở Việ N , à cho hạm vi sử dụng trực tiế cây g rừng ngập mặn bị ó hẹp, chủ yế à à cộ hà, vá sà , cừ, cầu khỉ, củi và h ở các vù g ô g hô v iển.

Hình 5.1 T ng h hà g hó và dịch vụ đi kè với rừng ngập mặn. Theo áo cáo á h giá ệ si h hái hiê iê kỷ 2005 và UNE -WCMC (2006).

Hàng hóa và Dịch vụ đi kèm Hệ sinh thái Rừng ngập mặn

G , hiê iệ và s i

Thực phẩm

ư c liệu & h p chấ có hoạ í h sinh học khác

Mà & i dù g cho h ộc da

hò g hộ ven biển Ổ định bờ biển iều tiế khí hậu Lư ữ carbon Lọc & à sạch ước

Cái ôi cho ôi hủy sản Nơi số g & à cho chim Bảo tồ đ dạng sinh học Ch ì h di h dưỡng ì h hà h đất

â i h & cảm h ng Giải í Mỹ quan Giáo dục

à g hó và g yê iệu

Dịch vụ ôi ường và

Si h hái

Dịch vụ Vă hó

Dịch vụ điều tiết

Dịch vụ h tr

41

Bảng 5.1 Cô g dụng hiện nay củ cây ừng ngập mặ đư c b sung từ Hamilton & Snedaker, 1984)

Acanthus ư c liệu

Aegialitis Mật

Aegiceras Củi đ , ườ g xà, cộ xây dựng, thuốc diệ cá, giấy, mật

Avicennia Củi đ , ườ g xà, cộ xây dựng, cọc ào, vá é , k o dí h, củi xô g cá, h ốc diệ cá, giấy, cống bọng, th c ă gi súc, hâ x h, ái à thực phẩ , dư c liệu, kệ sà , h , vá sà , vách vá , i dù g trong thuộc d và h ộm.

Bruguiera Củi đ , h , g , già giáo, ụ chống hầm mỏ, đó g h yền, trụ ào, cống bọ g, vá é , ườ g xà, cộ xây dựng, trụ đáy, s i t ng h ơ hâ ạo , i dù g o g h ộc d và huộ , ái à hực phẩm.

Camptostemon Củi đ , già giáo, giấy.

Ceriops Than, củi đ , đó g h yề , ườ g xà, già giáo, cộ xây dựng, tannin dù g o g h ộc da, bảo quả và h ộ ưới, giấy, chất thay thế à, dư c liệu, mật.

Conocarpus Củi, than, g , già giáo, đó g h yề , ườ g xà, cộ xây dự g, vá sà , vách vá .

Cynometra Củi đ , cô g ì h ặ g, vá sà , vách vá , ật.

Heritiera Củi đ , g , già giáo, cô g ì h ặng, cọc o à , ườ g xà, cộ xây dự g, vá sà , vách vá , đồ nội thất, trụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, y cầm, cối giã gạo, i để bảo quả ưới, q diê .

Kandelia Củi đ

Laguncularia Củi đ , h , ườ g xà, cộ xây dựng, trụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, i dù g o g h ộc da, tay cầm.

Lumnitzera ư c liệu, củi đ , cô g ì h ặ g, à vẹt, trụ chống hầm mỏ, đó g thuyền, cọc o à , kèo, cộ xây dự g, vá sà , vách vá , ụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, ụ đáy, củi xô g cá, đồ nội thất, tay cầm.

Nypa Cồ hiê iệu, l ái hà và vách hà, ấ ó , cọc ưới cá, h o, áo ư , dù ch , ó , đường, giấm, th c uố g ê , h c uố g có cồn, m ái , á áo xì gà, sọ , dư c liệu.

Rhizophora i dù g o g thuộc d và ảo quả ưới, nhuộm vải, đồ g , củi đ , h , g , già giáo, cô g ì h ặ g, à vẹt, trụ chống hầm mỏ, cọc o à , ườ g xà, cộ xây dựng, trụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, ụ đáy, đồ nội thấ , cây Giá g si h, kệ sà , vá sà , vách ván, th c ă gi súc, hâ x h, chất thay thế à, ật, tay cầm.

Scyphiphora Củi đ , ụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, y cầm.

Sonneratia Nó , củi đ , cô g ì h ặ g, đó g h yền, cọc o à , ườ g xà, cột xây dự g, vá sà , vách vá , ụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, ụ đáy, h o, h ộm vải, th c ă gi súc, hâ x h, giấm, m và h c uố g ái , ă , đồ nội thất

Xylocarpus

Nhuộm vải, củi, g , già giáo, à vẹ , đó g h yền, cọc o à , ường xà, cộ xây dự g, vá sà , kệ sà , ụ ào, cống bọ g, vá é , k o dí h, giấy, đồ nội thất, tay cầ , đồ chơi, đồ g , tạc ư g, ú chì, dầu ho óc.

Chi Công dụng

42

ê hế giới chỉ có ộ í kh ừng ngập mặ điể hì h đư c điều chế h o hướng sản xuất g

hoặc các sản phẩm từ g bền vững dài hạ đặc biệ à ở vù g S d s của Ấ ộ và

Bangladesh, ở ây M ysi và ở mộ vài q ốc gia thuộc Trung Mỹ. Mộ điể hì h à hiều

gười biết nhấ đó à ừng ngập mặn Matang, rừng ở đây đư c điều chế nhằm mục đích sản xuất

cột và h có sả ư ng bền vữ g hơ 100 ă y. ước đôi (Rhizophora apiculata) à oài

cây ư ch ộng hườ g đư c chọ để hầm than chấ ư g c o vì giá ị ă g ư ng nhiệt rất cao

(~ 5 calo m i g , có hể trồng ở mậ độ dày và ớ khá h h o g điều kiệ hích h . iều

chế rừng ước (Rhizophora) trồ g để sản xuấ h và cột cũ g h biến ở hái L , hư g

khô g giố g hư ở M ysi và S d s, ch kỳ kinh doanh rừng ở đây chư đầy 15 ă .

Biệ há â si h cho rừng ngập mặ để lấy sản phẩm từ g hầu hế à dự ê cô g dụng của

mộ oài d y hấ độc canh). Kiể c h ác ày hường bị hê há vì ó à giả í h đ dạng

sinh học. Khi í h đ dạng củ oài cây ị sụt giả õ ệ hì dườ g hư ó khô g cò ác dụ g đối

với í h đ dạng sinh học và ă g s ất của nguồn l i thủy sản liền kề ở ây M ysi x hần

ôi ồng thủy sản ở rừng ngập mặ hí s củ chươ g ày .

Một số oài cây g nhẹ hơ , đặc biệ à Su (Xylocarpus) và Cui (Heritiera), rấ hích h p cho sản

xuấ đồ nội thấ , ché g và hiề đồ tạo ác sử dụ g o g gi đì h. Su (Xylocarpus) hường

đư c x à ‘ uyế ù g của rừng ngập mặ ’ vì hớ và à sắc g ươ g ự hư cây Tuyế ù g.

y hiê , dườ g hư Su (Xylocarpus) khô g đư c kh i hác hươ g hẩm rộ g ãi để à tủ và

đồ nội thấ . Có ẽ đây à điều may mắ cho ó vì ất cả các oài Su (Xylocarpus) đều chậm lớ và

khó gây ồng ở q y ô ớn.

Kh i hác ừng ngập mặ hươ g ại với q y ô ớn, chủ yếu à à g yê iệu g dă và giấy,

bắ đầu ở S h và S w k củ ây M ysi vào c ối thậ iê 1960, rồi s đó s g

Indonesia (Sae g và đồng sự, 1983 . o hì h h c kh i hác ày g í h chất rất hủy diệt và

đ dọa đến diệ ích ớn của các oại rừng ngập mặn vố há iển rất tốt ê ó sẽ đư c thảo

luậ sâ hơ ở Chươ g 6.

Sản phẩm từ g à các hà h q ả chí h của rừng ngập mặ M g, hì h ê đây hể hiệ các h h củi để à h ê ái và cộ để à cừ ê hải).

Ảnh: Hung Tuck Chan

43

Tanin và phẩm nhuộm vải từ vỏ cây rừng ngập mặn Vỏ của tất cả cây ừng ngập mặ đặc biệ à hữ g oài o g họ ước (Rhizophoraceae), có ư ng tanin rất lớ , hích h p cho thuộc d và ảo quản ưới đá h cá. Mặc dù o g hời gian gần đây đã có chấ khác h y hế hư g ì h ạng sử dụng vỏ cây ừng ngập mặ để sản xuất tanin hươ g hẩ đã ột thời lan rộ g, vào ă 1987 chỉ có hi i i s à ước cò có các xưởng sản xuấ i hươ g hẩm sử dụng vỏ cây ừng ngập mặn (Chan và Salleh, 1987). Tậ q á sử dụng tanin từ vỏ cây ừng ngập mặ để bảo quả ưới đá h cá cũ g đã dần biến mấ vì gười ta q y s g dù g ưới à ằng nylon. Phẩm nhuộm chiết xuất từ vỏ ước (Rhizophora) dường hư đư c á dụng rộ g ãi hấ hư g vỏ củ cây à (Ceriops) và Vẹt (Bruguiera) cũ g sản xuất đư c phẩm nhuộ dù g cho vải dệt.

ồ nội thấ và hà g ạo ác ừ g rừng ngập mặn. Chiếc tủ nhỏ đư c à bằng g Su i (Xylocarpus granatum), Cui (Heritiera littoralis) và Vẹ dù ô g đỏ (Bruguiera gymnorhiza - ê ái và hà g đặc sả điê khắc từ g Su sừng (Xylocarpus moluccensis) ở M ysi ê hải).

Ảnh: Barry Clough Ảnh: Hung Tuck Chan

Ảnh: Shoko Yamagami

Vải ê ái và cà vạ ê hải đư c nhuộm bằng chất chiết xuất từ vỏ cây ước vòi (Rhizophora stylosa), ở đảo Iriomote, Nhật Bản

Ảnh: Barry Clough

44

Tấm lợp và sản phẩm khác từ Dừa nước Tấm l à ằ g á ừ ước, oài cây ngập mặn duy nhất thuộc họ cau dừ , đư c sử dụng rộ g ãi để l hà và hê h vách o g cộ g đồng ven biển ở khắ Châ Á. Các hiế á đư c bện chặ vào h và xế hà h ừng lớp với phần gốc hướ g ê đỉnh củ ái hà hoặc hê h vách. Loại sản phẩm rấ đ dạng ở Malaysia, sản xuất tấm l p thắt bệ , đã đư c Chan và Salleh 1987 ô ả. S c bền củ ái á khác h ùy h o độ dốc củ ái hà, số lớ và độ chồ g khí , hì ch g có hể ê đế ă ă . Mặc dù độ bền củ ái á có hạn chế hư g ó ẻ hơ đá g kể so với các vật liệu l và à vách khác và vì vậy ó hườ g đư c các gi đì h ghèo sử dụng. Lá ừ ước cò đư c dù g à á cuốn xì gà, ấm thảm và gà , sọt. Nhựa của hoa Dừ ước cò đư c dù g để sản xuấ đườ g â , s khi cho ê hì à ư và à giấ . Q y ì h ày đã đư c ô ả khá chi iế o g các ài iệ khác (Hamilton và Snedaker, 1984; Chan và Salleh, 1987) và sẽ khô g đư c thảo luậ sâ ở đây.

Châ h Ayeyarwady củ My , á ừ ước (Nypa fruiticans) sau khi thu hoạch đư c ó hà h ừ g ó góc ái ở ê , ệ hà h ấm l góc phải ở ê và vận chuyển bằng thuyề đi á

Ảnh: Koichi Tsuruda

45

.

Mật ong

Mật lấy từ cây Aegialitis và Cynometra đư c x à có chấ ư ng rấ c o, hư g cả h i oài ày đề khô g h biến. Hầu hết mậ hát sinh từ cây ừng ngập mặ đều lấy từ các oài cây ừng ph biế hơ , chẳng hạ hư à (Ceriops) và Mấm (Avicennia). Các ậ đoà o g ho g dã sống khá h biến ở rừng ngập mặn và hiệ ư g ă o g ự hiê diễn ra ở khắp ơi. Sản xuất mật ong từ rừng ngặp mặn ở q y ô hươ g hẩ dườ g hư đư c thực hiện chủ yếu ở vù g S d s của Ấ ộ và B g d sh, vù g C i và F o id (Hamilton và Snedaker, 1984). Ở vù g S d s của Ấ ộ chẳng hạ , ước khoảng 2.000

Sản phẩm của Dừ ước (Nypa fruiticans đư c dù g ộ g ãi để à hà, hực phẩm hoặc ước giải khá . Mộ hà g ừ ước mọc ê ch chúc dọc theo lạch ước ở Malaysia hì h ê , ộ gôi hà ở ô g hô có vách và ái à ằ g á Dừ ước ở My góc dưới ê hải , và cả h óc hị cơ củ ái ừ ước ở Việ N góc dưới ê ái .

Ảnh: Hung Tuck Chan

Ảnh: Koichi Tsuruda Ảnh: Shigeyuki Baba

46

gười đã h gi vào sản xuất ra 111 tấn mậ vào hữ g ă đầu của thập kỷ 1980 (Untawale, 1987), có hể con số ày o gồm cả t ong tự hiê và o g ôi hươ g hẩm. Hiệ chư có hô g i ào ới hơ .

Thực phẩm khác cho con người Ở một số quốc gia thuộc Châ Á – ây hái Bì h ươ g, ái củ các oài Mấm (Avicennia), Bần (Sonneratia), Vẹt (Bruguiera) và Cui (Heritiera) đư c dù g à h c ă cho co gười, dù khô g đư c ph biến lắm. Ở một số ường h , chú g hải đư c xử ý để loại bỏ i ước khi dù g. Ở các ỉnh vù g vị h N w G i gười hường cắt nhỏ ái Vẹt (Bruguiera) hoặc nghiền hà h ột, rồi xử ý oại bỏ i ước khi dù g. ái Bần (Sonneratia) có hể dù g để chế biến ước giải khá , oại ái hơi hỏ hơ ái ó g q ần v , có hạt nhỏ nằm trong lớ cơ ề , đại khái giố g hư ái Mã g cầu rừng (Annona reticulata) h y ái Ổi (Psidium guajava). Tập ba của bộ sách ày B và đồng sự, 2013) sẽ thảo luậ sâ hơ về cô g dụng củ ái cây ừng ngập mặ dù g à h c ă và h c uống.

Thức ăn cho gia súc Lá Mấm [Avicennia] đư c dù g rộ g ãi à h c ă cho Lạc đà ở kis và g ô g, cho Dê và T â ước ở khắ Châ Á i o và Snedaker, 1984). Các ghiê c u về giá ị dinh dưỡng củ á ột số oài cây rừng ngập mặn ph biến (Mấm (Avicennia), à (Ceriops) và ước (Rhizophora) cho thấy rằ g chú g có ch a hầu hế các oại khoá g, vi i , i o cid, đạm, chấ éo và chấ xơ hô q ọng, cần thiế cho gi súc; ê cạ h đó, chú g cò ch a muối, iodi hường hiếm thấy o g các oại th c ă gi súc khác (Hamilton và Snedaker, 1984). N ôi Lạc đà với q y ô ớn ở kis đã à n hại đế á á và à hạn chế chiều cao của rừng Mấm (Avicennia) xuống thấp hơ 3 và ừng bị hoái hó ghiê ọng ở nhiề ơi. Một số gư dâ c h ác ô -rừng kết h p ở Cà M , ột tỉ h hí Nam Việt Nam, cho rằ g ă g s ấ ô ă g ê hờ cho ă hê á Mấm (Avicennia).

Ở Việt Nam, t o g đư c đặt ngay cạnh rừng ngập mặ ê ái và o g đi ă ự do ê hải). Sản xuất mậ o g hươ g hẩm từ rừng ngập mặ à ộ gà h cô g nghiệp quan trọng ở Ấ độ, B g d sh, vù g C i và F o id . ây cũ g à hoạt động sinh kế q y ô hỏ ở cấp độ gi đì h ở nhiều quốc gi khác.

Ảnh: Trần Thị Mai Sen

47

Dược liệu Tất cả các xã hội truyền thố g đều sử dụng ‘thuốc ’, dâ cư số g ê o g hoặc ở gần rừng ngập mặ cũ g khô g goại lệ. Nhữ g gười số g o g các q ầ xã cây ừng ngập mặn ven biển lấy các sản phẩm từ cây ừ g để trị nhiều ch ng bệ h hô g hườ g và ộ í că ệnh hiểm ghèo (Bả g 5.2 . ù hô g i về dư c ý củ cây ừng ngập mặ cò hạn chế hư g hầu hế các oài đề có hà ư g các h p chất đ hâ ử chố g ô-xy hó c o điể hì h à i , và hiều oài đư c biế à có ch các h p chấ có hoạ í h si h học có khả ă g khá g kh ẩ và khá g nấ , cò các oài khác hì có iề ă g ị đư c các ệnh hiể ghèo hư ệnh bạch cầu B d y k , 1998 . Các hà sản xuất thuốc hươ g ại có hể có hiề hô g i về dư c í h củ cây ừng ngập mặ hư g vì đây à í kí ê hiế khi đư c cô g ố. Bả áo cáo kho học gầ đây khá chi iết về ì h hì h h biến kiến th c dư c ý củ cây ừng ngập mặ đư c thể hiệ o g ài iệu củ B d y k 1998 và B cù g đồng sự (2013). y hiê , thực tế hiện nay cho thấy rằ g cây ừng ngập mặ đư c dù g à ‘ h ốc ’ gày cà g ộ g ãi hơ ập q án của cộ g đồng.

Lá cây ừng ngập mặ đư c dù g à h c ă gi súc ở g ô g, kis và Ấ ộ. Chă hả Lạc đà ở rừng Mấm (Avicennia), Ai Cậ hì h ê . h hái á Mấm à h c ă gi súc, Ấ ộ hì h dưới ê ái và cho vậ ôi ă á Mấm, Ấ ộ hì h dưới ê hải).

Ảnh: Emad Al-Aidy

Ảnh: Shigeyuky Baba

48

Bảng 5.2 ư c í h và h tr điều trị của một số cây ừng ngập mặ đư c ghi nhận. B sung theo Bandaranayake (1998). Ba = vỏ cây; F = ái; F = ho ; J = ước é ừ ái; L = hựa mủ; L = á; Ro = ễ; Re = nhựa dầu, Rh = củ; Sa = nhự o g cây; Sh = chồi o ; S = hâ

Acanthus ilicifolius Kích hích ì h dục, suyễn, lọc á Fr); tiể đường, l i tiể , khó iê , viê g , ệ h ho g F , L , Ro ; đ dây hần kinh, bại liệt, ác đồng tiền, thấp khớ , các ệnh về da (Ba), rắn cắ , đ dạ dày (Ba, Fr, Le)

Acanthus ebracteatus Khử ù g, ọc á , ụn nhọt (Fr); cảm lạnh (Ba, Fr); vế hươ g hoại tử (Ba); thấp khớp (Le); dị ng da, rắn cắn (Ba, Fr, L).

Acrostichum aureum Mụn nhọt, liền vế hươ g Rh ; hấp khớp (Le)

Aegiceras corniculatum Suyễn, tiể đường, thấp khớp, tim mạch, bệnh phong, lở oé L , Ba)

Avicennia alba Ngừ h i, các ệnh về d , ướu, lở oé R

Avicennia germinans U g hư, đẹn, vế hươ g hoại tử, trị rận, ghẻ lở, ác đồng tiề , ký sinh ở d , ướ , đái dầm, thấp khớ B ; đ họng, lở oé vò họng (Le, Ba).

Avicennia marina Thấp khớ , đậ ù , ở oé S

Avicennia officinalis Kích hích ì h dục, l i tiể , viê g F , L ; ệnh phong (Ba)

Bruguiera cylindrica Viê g F , L , Ro

Bruguiera exaristata Chố g ướu (Ba)

Bruguiera gymnorhiza Các ệnh về mắt (Fr); tiể đường, lở oé B , L

Bruguiera parviflora Chố g ướu (Ba)

Bruguiera sexangula Chố g ướu (Ba)

Ceriops decandra Viê g , ở oé B , F , L

Ceriops tagal Cầ á , iể đường (Ba)

Clerodendron inerme Khử ù g, cầ á , kích hích si h đẻ (Le); suyễ , viê g , ác đồng tiề , đ o ử (Le, Ba, La)

Conocarpus erecta Viê chảy (Ro); hạ nhiệt (Le); bệnh lậu, số é , cầ á B

Derris trifoliata Nhuậ à g L , Ro, S ; cầ á F ; ị co thắ , kích hích ử cung (Ba)

Excoecaria agallocha ộ g ki h L , S , viê à g kế , viê d , h yết niệu, bệnh phong (Le, Sa, St); thuốc x (Le, Sa); nh c ă g S

Heritiera littoralis iê chảy (St)

Hibiscus tiliaceus Nhiễ ù g i F

Kandelia candel Tiể đường (Ba, Fr, Le)

Lumnitzera littorea ẹn (Le)

Lumnitzera racemosa Ngừa thai, suyễn, tiể đường, rắn cắn (Fr)

Nypa fruticans Suyễn, tiể đường, bệnh phong, thấp khớp, rắn cắn (Le, Fr)

Pluchea indica Sốt (Le, Ro), lở oé hoại tử (Le), thấp khớp, ghẻ L , Sh ; viê xoang (Ba, St)

Pongamia pinnata hươ g d và cơ q si h dục goài (Ba, Le, St); sốt, bệ h ĩ, thấp khớp, ghẻ L ; viê xo g B ; các ệnh về d , đ o ử và ối loạ iê hó B ; ướu, liền vế hươ g, ở oé ất cả các ộ phận củ cây .

Rhizophora apiculata Chố g ô , khử ù g, iê chảy, cầ á B ; viê g B , F , F , L ; hươ g hà B

Rhizophora x lamarckii Viê g F , L .

Loài cây Dược tính

49

Thủy sản và các nguồn lợi ven bờ khác Như đã đề cập ở Chươ g 4, si h cảnh rừng ngập mặn kè h o các ãi ồi và g ồ ước ê h ô g ê ở đó có vô và cá, ô , c , ghê sò và các oài vật ven bờ có hể à hực phẩm khác. Các g ồn l i ày đư c cộ g đồ g dâ cư v iển sử dụng rộ g ãi vừ để sinh sống qua gày vừ á ô ạo thu nhập. Việc sử dụng nguồn l i ày đư c ghi ché o g hiề ài iệu ở các kh vực ven biể , điể hì h à ở Ấn ộ U w , 1987 , hái L ho g và Sitthirach, 1998 và Úc Bi d, 1986 . Rừng ngập mặ à cái ôi ự hiê cho rất nhiề oài ô , cá. y hiê , có ấ í oài ô , cá sống cả vò g đời ở rừng ngập mặn – hầu hế đề đến rồi đi h o dò g hủy triều hoặc trải qua một phần củ vò g đời ở các vù g cử sô g có ừng ngập mặ ư hế, lấy rừng ngập mặn vừ à ơi ươ g ựa vừa cung cấp th c ă . Mối iê kết qua lại giữa rừng ngập mặ cù g với ãi ồi ngập triề và g ồ ước ven bờ, vốn có iê q đến sự di ú củ cá và các oài hủy sả khác cũ g hư các dò g vật chấ và di h dưỡng giữ các si h cảnh liền kề, ói ê ằng sự đó g gó của rừng ngập mặ vào g ồn l i thủy sản ven bờ có hể vư x hơ hạ vi hâ ố củ ó ất nhiều về hí iển. Nhiều cuộc ghiê c đã ch ng minh cho sự ươ g q giữa rừng ngập mặ và ă g s ất đá h ắt thủy sản hoặc ôi ô chẳng hạ hư M os o o và N i , 1977; Si gh và đồng sự, 1994), mặc dù ó có vẻ g í h cục bộ và cò ệ thuộc vào các đặc í h vật ý cũ g hư các yếu tố khác của rừng ngập mặ và đặc í h vật ý, sinh học củ các vù g iể khơi iền kề. Tuy hiê , một cuộc đá h giá ê q y ô ộng ở 38 đị điể vò g q h hế giới đã há hiện ra mối ương quan rất chặt giữa sả ư g ô đá h ắ và ừng ngập mặn (Pauly và g s, 1999; đư c một số ác giả ích dẫn). Sinh cảnh rừng ngập mặ à hữ g cái ôi q ọng cho một số oài ô có giá ị hươ g hẩ c o Cho g và đồng sự, 1990 , hư g đối với cá hì dườ g hư đây à

Rhizophora mangle Viê họng, mụn nhọt, nhiễm nấm (B); khử ù g, iê chảy, bệnh lỵ, sốt, số é ,

bệnh phong, bệnh châ voi, ệnh lao (Ba, Le), xuất huyế dưới d , ó ch gãy xươ g B

Rhizophora mucronata Bệ h châ voi, hạ nhiệt, tim mạch, lở oé B ; viê g (Ba, Fl, Fr, Le, Ro)

Rhizophora racemosa Cầ á F , L .

Scaevola taccada Khử t ù g, ị phỏng, ho, tiể đường, nhiễ ù g ắt, rối loạ iê hó , h c đầ , o g đốt, rắn cắn (Ba, Le)

Sesuvium portulacastrum Viê g (Le)

Sueda maritima Viê g (Le)

Sueda monoica Viê g L

Sonneratia alba Thuốc đắp trị sư g, o g gâ F

Sonneratia apetela Viê g L

Sonneratia caseolaris Cầ á B , L , F ; s yễn, lở oé B ; ệ h ĩ, ị sư g, o g gâ F

Sonneratia ovata Cầ á J

Xylocarpus granatum Bệnh tả, sốt, số é B

Xylocarpus moluccensis Kích hích ì h dục, (Fr); sốt, số é B

Loài cây Dược tính

50

ơi kiếm mồi hơ à ơi ôi dưỡ g cá o (Robertson và Duke, 1987; Chong và đồng sự, 1990; Primavera, 1998). Sả ư g đá h ắt thủy sản bị sụt giảm do nhiều yếu tố, đó à kh i hác q á c, các hươ g th c đá h ắt cạn kiệ hư sử dụng thuốc n hoặc ã diệt cá) và ôi ường sống củ cá ị mất đi hoặc hoái hó . Mặc dù khô g hể ói ê đư c ă g s ất thủy sản bị giả o hiê ê i kí- ô é v ô g ừng ngập mặn bị mấ , hư g ất rừ g đư c x à ột trong những yếu tố gó hầ à sụt giảm sả ư g đá h ắt thủy sản.

Các dịch vụ khác của rừng ngập mặn

Phòng hộ ven biển

Giá ị hò g hộ ven biển của rừng ngập mặn từ â đời đã đư c các cộ g đồ g dâ cư ở rừng ngập mặn bả địa ghi nhậ . V i ò ày gày cà g đư c xã hội hì nhận rộ g ãi hơ , đặc biệ à sau hậu quả thảm khốc của trậ Só g thần ở Châ Á vào há g 12 ă 2004 và vế ho g à củ Cơ ốc N gis để lại ê vù g v iể My vào há g 5 ă 2008. y hiê , ý ưởng trồng rừng ngập mặ để hò g hộ bờ biể hì khô g có gì ới; trồng rừng ngập mặn hò g hộ ven biể đã ắ đầ í hấ à ột thập kỷ qua ở Việ N và ột số quốc gi khác, ơi có ờ biển dễ bị xói ở. Rừng ngập mặ có hể gó s c hò g hộ ven biển theo nhiề hướng; ở một số ường h p, chú g có hể giú giảm thiểu tốc độ xói ở bờ biển, chú g giú ảo vệ vù g đất liề ê o g ước só g cồn hoặc ước cuố do só g hần và ở một chừng mực ào đó chú g có hể giú ảo vệ ước nhữ g cơ gió ốc.

Xói lở bờ biển

Xói ở bờ biển chủ yế à do dò g chảy mạnh ven bờ và só g do gió gây , đồng thời chị ác động lớn củ hì h dá g đường bờ, hướ g só g, ă g ư g só g, vận tốc dò g chảy và iê độ triề . ậ và ờ kè do co gười xây dự g cũ g có hể có ác động lớ đến kiể hì h xói ở cục bộ. Rừng ngập mặ giú à giả xói ở bờ biển bằng hai hướng; hệ thống rễ dày đặc dưới mặ đất giú giữ cho đấ ù dí h ại với h , hâ cây và hệ thống rễ ê ặ đấ à giảm tốc độ dò g chảy bề mặt, từ đó à giả xói ở bề mặ và gó hầ ích ụ hù s ở nhữ g ơi g ồ ước có ư ng trầ ích c o. Gầ đây đã có hiề cô g ì h ghiê c u về v i ò củ hâ và rễ khí si h trong việc điều tiế dò g chảy và d o độ g só g ở rừng ngập mặ hư củ Wo ski và đồng sự, 1992; M zd và đồng sự, 1997; M zd và đồng sự, 2006 , hư g dườ g hư chư có cô g ì h ghiê c đị h ư ng ào ói về v i ò của hệ thống rễ ngầm trong việc giữ đất. Xói ở bờ biể à ộ q á ì h ất ph c tạp và linh động. M c độ gó hầ à giả xói ở của rừng ngập mặ có x hế khá cục bộ. Nó cò ùy h ộc vào hiều yếu tố khác củ ă g ư ng só g, c ngập triề , dò g chảy ven bờ cù g với hì h dá g đường bờ và các ghề h cá hoặc đất ù i ê goài iển. Ở một số ơi ực xói ở yếu, sự hiện diện của rừng ngập mặ í hiề đủ s c chố g xói ở; cò ở ơi ực xói ở mạ h hơ hì ừng ngập mặ có hể giú à giảm tốc độ xói lở mộ cách đá g kể; hư g ở nhữ g ơi ă g ư g só g v ờ lớ q á hì ác dụng của rừng ngập mặ à ất thấp hoặc khô g cò ác dụ g hò g chố g xói ở ven bờ.

Phòng hộ trước sóng biển

Có ằng ch ng cho thấy rằ g ă g ư g và chiề c o ước só g giả đi đá g kể khi chú g đi x yê q ừng ngập mặ M zd và đồng sự, 1997, 2006 . iể hì h à M zd và đồng sự

51

1997 há hiện ra rằng dải rừng Trang (Kandelia obovata) rộ g 1,5 k à giảm chiề c o ước só g do gió ạo ê ừ 1 m xuố g cò 5 c ại một khu vực ở miền Bắc Việ N ì h 5.2 . Các ghiê c s à với só g hầ ước lớ cũ g cho hấy rằng dải rừng ngập mặn hoặc thực vật rừ g khác có hể à giả ác động củ só g hần mộ cách đá g kể (Hiraishi, 2008). Trong khi các kết quả ày ủng hộ cho nhữ g áo cáo cho ằ g các vù g ờ biể có ừng ngập mặn hò g hộ bị thiệt hại í hơ hữ g ơi khác s ận Só g hần ở Châ Á vào ă 2004 hư i s và đồng sự, 2005; Kathiresan và Rajendran, 2005 , hì số khác vẫ đặt nghi vấn về l i ích hò g hộ của rừng ngập mặ ước só g hầ . iể hì h à Coch d và đồng sự (2008) kết luận rằng rừng ngập mặ khô g có ác dụng bảo vệ bờ biển gầ â độ g đấ , hư g có hể gó phầ hò g hộ ở các ờ biể x hơ .

o g cô g ì h ghiê c giá ị kinh tế của một số dịch vụ rừng ngập mặ , B i và đồng sự 2008 ước í h giá ị hò g hộ ão ũ của 1 km

2 rừng ngập mặ à vào khoảng 1,6 triệu USD

trong thời gi 20 ă . Co số ày ớ hơn rất nhiều so với giá ị iê g ẻ của sản phẩm g 86.400 US ê 1 k

2 o g 20 ă , ôi hủy sản kết h p với rừng (211.700 US ê 1 k

2

o g 20 ă , hoặc chuyể s g ôi ô cô g ghiệ 963.200 US ê 1 k 2 o g 20 ă

B i và đồng sự, 2008).

Lưu giữ Carbon

Hầu hế các ớp trầ ích h ê hế giới đều xuấ há ừ cây g hoặc các oài hực vậ khác đã chế và ị chô vùi cách đây khoả g 250 đến 300 triệ ă . Việc đố cháy g ồ hiê iệ hó thạch ày à g yê hâ chí h à ă g ồ g độ c o dioxid o g khô g khí, đư c x à một trong nhữ g ác hâ chí h gó hầ vào hiệ ư ng ấ ê oà cầ gày y.

Hình 5.2 Bước só g giảm dầ q đ i ừng ngập mặn rộng 1,5 km ở miền Bắc Việt Nam. Stefanie Gendera vẽ phỏ g h o M zd và đồng sự (1997)

52

Rừ g đó g v i ò đặc biệt quan trọ g o g ch ì h c o oà cầ vì chú g có dò g đời dài và có khả ă g ư giữ carbo â ền, phần lớ à ằ dưới mặ đất. So với các oài cây g ê cạn hì cây ừng ngập mặ à hó oài cây có ỷ lệ t ng sinh khối dưới mặ đất rấ c o. hà h hần rễ chế và ễ mới sinh ra (t ng khối ư ng rễ à ích ũy khối ư ng lớn của chất hữ cơ c o ị chô vùi , ị hâ hủy chậ do điều kiện ẩ ướ và yế khí củ đất trong sinh cảnh rừng ngập mặn. Khối ư g c o đư c ư ữ o g đất rừng ngập mặ ùy h ộc vào oại hì h ừng, tu i rừng, độ sâ của tầ g đất, lịch sử địa chất, m c độ quấy nhiễu, kiểu chất nề , các đặc điểm thủy vă và một số yếu tố khác. Trữ ư ng carbon trong rừng ngập mặ ê khắp thế giới à ất lớn (theo Matsui, 1998; Matsui và Y i, 2000; o o và đồng sự, 2011). Từ cuộc khảo sá đại à diễn ra ở 25 điểm củ Bo o, B g d sh, J v , S w si và Mic o si , o o cù g đồng sự 2011 đã h đư c kết quả ì h q â 972 ấ c o ê i héc-ta ở vù g cử sô g và 792 ấn carbon m i héc-ta ở vù g iển, hầu hế à c o hữ cơ o g đất ch khô g hải sinh khối của rễ ngầ . Các co số ày hể hiệ ư g ích ữ â đời từ hà g ă đế hà g gà ă . Các kết quả ước í h ư g c o vùi ấp trong hệ si h hái ừng ngập mặn gầ đây ói ê ằng các hệ si h hái ày có hể chô vùi khoảng 18 triệu tấn car o hà g ă ê oà cầu (Bouillon và đồng sự, 2008 . iề ày cho hấy rằ g dù diệ ích ừng ngập mặ oà cầ à khá hỏ hư g chú g ại à các ể ch dài hạ dà h cho c o dioxid o g khô g khí và chú g đó g v i ò đặc biệt quan trọng trong chu ì h c o oà cầu (Duarte và đồng sự, 2005; Bouillon và đồng sự, 2008).

Xử lý nước thải vùng ven biển

Khô g chỉ à các ể ch a carbon, rừng ngập mặ cò h ng lấy và chế biến di h dưỡ g hư đạm và â . Nhờ đó à ừng ngập mặn có ác dụng xử ý ước thải, ước cố g ã h và ước háo ra từ v ô g ô h o N dw , 1974; C o gh và đồng sự, 1983; Robertson và Phillips, 1995), nếu hư ước thải khô g có chất thải cô g ghiệp vốn ch hà ư ng lớn kim loại nặ g và các chất độc hó học khác. Kho h các ô đất ngậ ước và ồng rừng ngập mặn rồi cho ước thải lầ ư t à q dườ g hư cũ g à ột biệ há hữu hiệu trong xử ý ước thải (Boonsong và đồng sự, 2003).

53

Chương 6

CÁC MỐI ĐE DỌA VÀ CÁC TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG

Như chú g đã hấy ở Chươ g 2 và 3, cây ừng ngập mặn si h ưởng trong một sinh cảnh có động hái c o, hườ g khô g định, ở đó chú g hải đươ g đầu với rủi o do hà g oạ các hiện ư ng tự hiê g đế . ó à các hiệ ư ng giô g ão, sạt lở bờ biển, biế độ g hâ trầm ích ở các vù g cử sô g ớ cù g với các yếu tố thủy vă khác, hiệ độ cực đo và các kiểu tiết khác h o ù . y hiê , o g s ốt thế kỷ vừa qua, nhữ g ác động lớn nhấ ê ừng ngập mặn lại bắt nguồn từ co gười. Rừng ngập mặ đã ị à há ở q y ô ớn để mở g đô thị ven biển, bến cả g, kh cô g ghiệp, sản xuấ ô g ghiệ , o đầ ôi hủy sản và do ì h ạng kh i hác g , củi khô g h ý. Khô g cò ghi gờ gì ữ , động lực chí h của sự à há ày à nhằ đá ng nhu cầu về đấ đ i, hực phẩ và các g ồ ài g yê khác do dâ số oà cầu gày cà g ă g. Diệ ích ừng ngập mặ đã giả đi õ ệt suố 100 ă q , đặc biệ à 50 ă gầ đây ở Châ Á ì h 6.1 . Ng yê hâ của sự sụt giả ày có khác h ùy h o q ốc gia; ở Philip i s hì đư c quy chủ yếu cho việc chuyể đ i đất rừng ngập mặ s g ôi hủy sả và h hồi đấ để mở g đô hị và há iể cô g ghiệp (White và Cruz-Trinidad, 1998; Primavera, 2001); ở M ysi hì ch yể đ i sang trồng Cao su, trồng Cọ dầ và ôi hủy sản, mở g đô hị và xây dựng bến cảng (Chan và Salleh, 1987); ở hái L hì chủ yế à do ch yể s g ôi ô và h hồi đấ để há iể cô g ghiệp (Plathong và Sitthirach, 1998; Barbier, 2006); ở đồng bằng Ayeyarwady của Myanmar chủ yế à dà h cho ô g nghiệ B sco và đồng sự, 2001 ; và ở Việt Nam, ê cạnh hậu quả của thuốc khai hoang trong thời chiến tranh vào hữ g ă 1960 hì nhữ g ă gầ đây chủ yế à do ch yể đ i s g ôi ô o g và San, 1993). Rừng ngập mặ cũ g đã ị chuyể s g ôi ôm ở Ec do i o , 2011 và ch yển sang trồ g ú ước ở ây hi Sy , 1994 . Theo chiề hướ g ày hì hữ g ác độ g iê cực do co gười mang lại đối với rừng ngập mặn chắc sẽ cò iếp diễ o g ươ g i. â số thế giới đã ă g ừ 1,8 tỷ gười vào đầu thế kỷ 20 ê đến hiệ y à vào khoảng 7 tỷ gười và dự kiến sẽ ê đến 9 tỷ vào ă 2050. Nhiề cơ số gia ă g ày sẽ diễn ra ở các vù g v iể ơi đã có hơ 38% cư dâ oà hế giới sinh số g, à ă g hê h cầu thực phẩ , há iển kinh tế và hạ tầ g đô hị. ây à i dữ cho rừng ngập mặ , đặc biệ à ở Châ Á và ây hi, ở đó ừng ngập mặ đã ị mất ê diện rộng do hoạ động củ co gười trong suốt thế kỷ vừa qua. o g chươ g ày, chú g sẽ xem qua một số ác động củ co gười đến rừng ngập mặ và chuyệ gì sẽ xảy ra nế hư x hế hiện nay vẫ cò iếp diễ o g ươ g i. Chú g cũ g sẽ thảo luận về nhữ g ác độ g đ g đư c à cãi sôi i của biế đ i khí hậ đối với rừng ngập mặn.

Chuyển đổi sang sản xuất nông nghiệp và ruộng muối

C h ác ô g ghiệ để kiếm sống ở vù g ừng ngập mặ à ộ q á ì h ịch sử â đời. Một trong nhữ g hươ g h c sử dụng rừng ngập mặ để c h ác ô g ghiệp sớm nhấ có ẽ à nghề trồ g ú ước há iển ở ây hi cách y vào khoảng 1.000 ă Fi ds-Black, 2008). ù ồ g ú ê đất chua, mặ à ắ gi hư g đã có khoảng 20% diệ ích đất rừng ngập mặn ở ây hi đã đư c kh i há để trồ g ú , sả ư g ú ở đây chiế vào khoảng 10% t ng sả ư g ú của cả khu vực. (Agyen-Sampong, 1994). Mở rộng sản xuấ ú ước chiếm một phần quan trọ g o g chí h sách ô g ghiệp quốc gia ở nhiề ước ây hi, đ dọa trực tiếp đến sinh cảnh rừng ngập mặn cò só ại. Kh i há ừng ngập mặ để sản xuấ ú cũ g h biến ở một số ơi khác, điể hì h à My , hư g ở hầu hế các q ốc gi khác ó chỉ chiếm một phầ khá hỏ trong số diệ ích ừng ngập mặn bị mấ đi.

54

y hiê , do ú có ầm quan trọng chiế ư c của một loại ươ g hực thiết yế hà g gày ở oà khu vực Châ Á và ước ì h hì h hiế đất sản xuấ , xâ hập mặ vào vù g sản xuấ ú gày cà g gi ă g, ê có ất nhiề ghiê c đư c thực hiệ để ì các giải há q ả ý và giố g ú hích h p với các oại đất thấp, mặ và ch . Vì vậy, có hiều khả ă g à ừng ngập mặn sẽ cò ị chuyể đ i nhiều diệ ích ữa sang trồ g ú o g ươ g i. Rừng ngập mặ cò ị kh i há để gây ồ g các ho i khác, chủ yế à Dừa, Cao su, Ca cao, Cọ dầu ở một số khu vực củ M ysi và do si , hư g ì h trạ g ày dườ g hư đ g ắng dị do chí hí cải tạo đất chua, mặ à q á c o. Chuyể đ i rừng ngập mặ s g c h ác ô g ghiệ hườ g kè h o các cô g ì h đê điều hoặc cố g đậ để gă ước biể à vào và h hậ ước ngọt từ sô g, s ối để ưới iê . Sự h y đ i về thủy vă và dò g ước ngọ đó hườ g gây ả h hưởng lớ đến số rừng ngập mặ cò lại và à giả sú chấ ư ng rừ g và ch c ă g của hệ si h hái. Ruộng muối hơi cũ g khá h biế ê vù g ừng ngập mặn thuộc các kh vực cận ẩ và khô củ Châ Á, hư g đ số à ở q y ô hỏ và ở m c độ oà cầ hì diệ ích ày hấ hơ hiều so với diệ ích ch yể đ i s g ô g ghiệ và ôi ồng thủy sản. Thiệt hai lớn nhấ đến rừng ngập mặ dườ g hư à ở B i S g cù g đồng sự, 1983; Sp di g cù g đồng sự 2010), ơi khí hậu chỉ vừ đế gưỡng bốc hơi ước do b c xạ mặt trời, cây ừng ngập mặn bị chặt hạ à hiê iệ để đ ước biể hà h ối.

Hình 6.1 Diệ ích ừng ngập mặn bị sụt giảm giữ các ă 1980 và 2005 ở nhiều khu vực khác h ê hế giới. Nguồn từ FAO (2007).

Châu Phi

Châu Á

Bắc và Trung Mỹ

Nam Mỹ

Châu Đại Dương

0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000

1 000 ha

1980 1990 2005 2000

55

Chuyển đổi sang nuôi thủy sản

Nghề ôi ồng thủy sả â c h yền thống (Tampak) xuất hiện ở Indonesia từ ước thế kỷ th 16 Sch s , 1952, do N i ích dẫ , 1986 . B đầ , đây chỉ à cái ẫy cá, đư c à bằ g cách đắ đê o gạn chung quanh một khu rừng ngập mặn theo thủy triề để bẫy cá và ô khi hủy triều lê và đến khi thủy triề ú cạn hì ắ ô , cá. S đó, gười đào kê h o g rừ g để ôi ô , cá ự hiê ch khô g cho hê h c ă , hâ ó h y hó chấ gì cả. ì h th c ôi hủy sả ươ g ự hư vậy chắc cũ g đã x ất hiện ở một số vù g v iể khác; g y cả đế gày y, oại hì h ôi hủy sả ày vẫ cò đư c thực hiện rộ g ãi ằ g cách ày hoặc cách khác ở nhiề ơi h ộc Châ Á. Nghề ôi hủy sả hươ g hẩm ê diện rộng bắ đầu từ nhữ g ă 1970 và ộng nhanh vào thậ iê 1980 và 1990. ì h ạng chuyể đ i đất rừ g s g ôi hủy sả đã ở hà h ột trong nhữ g g yê hâ hà g đầ à ất rừng ngập mặn ở Châ Á và ột số ơi ở g và Nam Mỹ. iể hì h à hái L đã ất khoảng 50-60% rừng ngập mặn trong khoảng thời gian từ 1961 đến 1996, chủ yế à để à v ô g ô B i , 2006 . Ở Philippines, diệ ích ừng ngập mặn sụt giảm từ 290.000 héc- vào ă 1970 x ố g cò khoả g 140.000 vào ă 1993, chủ yế à do ch yể đ i s g ôi thủy sản (White và Cruz-Trinidad, 1998; Primavera, 2001). Ở Việt N , vào hữ g ă 1940 diệ ích ừng ngập mặ ước khoả g 400.000 héc-ta (Hồ g và Sản, 1993), hiện nay chỉ cò ại khoả g 100.000 héc- S di g và đồng sự, 2010). Phần lớn diệ ích rừng ngập mặn ở Việt nam bị mấ đi có hể quy cho việc dù g h ốc kh i ho g vào nhữ g ă 1960, hư g sự lan rộ g h h chó g gầ đây của nghề ôi hủy sản kiếm số g và hươ g ại cù g với á ực gi ă g dâ số đã à sụt giả và cạn kiệ ghiê ọng diện tích ừng ngập mặn cò só ại ở hí N ồng bằ g sô g Cửu Long. Từ nhữ g áo cáo ươ g ự ở Ecuador về ì h ạng mất rừng ngập mặ do đào o ôi ô i o , 2011 có hể thấy rằng việc chuyể đ i đất rừng ngập mặ s g ôi hủy sả đã ở hà h ộ g yê hâ chí h à ấ đi các si h cảnh rừng ngập mặ ê oà hế giới. ù đã có hiều chí h sách và chế định há ật nhằm hạn chế việc sử dụ g đất rừng ngập mặ vào ôi ồng thủy sản ở nhiều quốc gi , hư g việc hi hà h há ật hiếm khi mang lại hiệu quả, ê ghề ôi hủy sản ven biể có hể vẫ cò à ột mối đ dọ đối với rừng ngập mặn.

Chuyển đất rừng ngập mặn sang trồ g cây Cọ dầu ở M ysi ê ái và các ruộng muối đư c xây dự g ê diệ ích à ước đó à ừng ngập mặn ở Bạc Liê , Việ N ê hải).

Ảnh: Joseph Tangah Ảnh: Barry Clough

56

Mở mang đô thị và phát triển công nghiệp

Từ ước tới nay tì h hì h di dâ ừ o g đất liề các vù g v iể đã ạo á ực lớ ê ất

cả các hệ si h hái v iển, kể cả rừng ngập mặn. Thu hồi đấ để mở g đô hị, à ế à ,

bến cả g, há iể cô g ghiệp, khu nghỉ á và cô g ì h v iể khác à g yê hâ à

cho diệ ích ừng ngập mặn bị mất đi ghiê ọ g, đặc biệ à ở các q ốc gi há iể hư Úc

và o Kỳ, ở đó ôi hủy sả và ô g ghiệp chỉ có ả h hưởng nhỏ đến nạn mất rừng ngập mặn.

Hiệ ư ng ày cũ g gày cà g ă g ê ở các q ốc gi đ g há iể , ơi có các hà h hố ven

biển lớn nhất thế giới và ơi có ốc độ đô hị hó cao ở vù g ven biển.

Khô g dễ gì ì đư c số liệu về diệ ích ừng ngập mặn bị kh i há để xây dự g cơ sở hạ tầng

cô g ghiệ và đô hị vì các hoạ độ g ày hườ g g í h chấ đị hươ g hó ấ c o, í công

kh i và hiế khi đư c ài iệ hó , khác hẳn với ác động dễ hì hấy của hiệ ư ng chuyể đ i

đất s g ôi hủy sả và ô g ghiệp ở q y ô ớn.

V ô g ô q ảng canh ở các Lâ – Ngư ường ở Cà , Việt Nam. Người đào ươ g o g ừ g để à v ô g. Loài cây ước đôi (Rhizophora apiculata) đư c ư ch ộng nhờ có cô g dụ g à cừ, cộ , h và củi. Mặt bằng trồng rừ g hường c o hơ ực ước o ê chỉ đư c ngậ ước khi thủy triề ê ất cao.

Ảnh: Barry Clough

57

Bê cạnh việc cải tạo đất rừng ngập mặn trực tiếp để xây dự g cơ sở hạ tầ g cô g ghiệ và đô

thị, sự phá iể vù g v iể cò có hữ g ác độ g khác đến rừng ngập mặn. Ngay cả ơi

rừng ngập mặ khô g ị à há, các cô g ì h đườ g xá, đê điều, cố g đậ hườ g à h y đ i

kiểu cấ hoá ước ngọ , dò g hủy triề và điều kiện thủy vă ói ch g ở các khu vực liền kề

rừng ngập mặn, hầu hế ô à sụt giảm ch c ă g và cấ úc q ầ xã, đôi khi à chế hà g

loạ , đặc biệ à khi kiể hoá ước ì h hường ở vù g ũ g ị h y đ i và cây ừng ngập mặn

hườ g x yê bị bế ước.

Ô nhiễm Chí h nhờ các đặc í h của nề đất ê dưới à cây ừng ngập mặn mới có s c chị đựng khá

cao đối với nguồn ước cố g ã h và ước thải hữ cơ hải ra từ sinh hoạ gi đì h (Nedwell,

1974; C o gh và đồng sự, 1983). Mặc dù vậy, chất thải hữ cơ gi đì h ở m c độ q á cao có hể

dẫ đế ì h ạng yế khí ghiê ọ g o g đất rừng ngập mặ x Chươ g 3 , có ác động

iê cực đế oà ộ hệ si h hái hực vậ , động vậ và vi si h vật).

Trở ngại ghiê ọ g hơ chí h à ước thải cô g ghiệ , hườ g có hà ư ng cao của các kim

loại nặ g hư c d i , chì, kẽ và hủy gâ cù g với các chấ độc hữ cơ ng h p. Chú g có

ác độ g ê hệ động vật mạ h hơ đối với bả hâ cây cối, à giá đoạ các ch i th c ă và

các ươ g ác si h học khác, à giả sú chấ ư g, ă g suấ và ch c ă g của hệ si h hái

rừng ngập mặ . y hiê , hiệt hại gây cho ừng ngập mặ khô g dừng lại ở ước thải cô g

nghiệp. Thuốc diệt cỏ bị rử ôi ừ các vù g ô g ghiệp ở hư ng nguồn (chủ yế à các ô g

trại trồ g í đườ g dườ g hư cũ g à g yê hâ gây chế hà g oạ cây Mấm (Avicennia)

của một số vù g cử sô g ở ô g-Bắc Úc k và đồng sự, 2005).

Hiệ ư g à dầ gây hiệt hại đặc biệt cho tất cả các hể sống, thực vậ và động vật trong sinh

cảnh rừng ngập mặn. Các đ à dầ đá g kể có ả h hưởng rất lớ đến cả rừng ngập mặn lẫn

các hệ si h hái v ờ liền kề dườ g hư ph biến ở Vị h M xico và dọc theo bờ biển Trung Mỹ,

gầ đây hấ à vụ n già kho dầ B ’s w o izo goài khơi của tiểu bang

Louisiana. Những tác động dai dẳng vẫn cò h biến ở các vù g ừng ngập mặn gầ các hà

áy ọc dầu.

Hiệu ng t c thời của dầ đối với cây ừng ngập mặ à á vá g ê ặ đấ và ễ cây, hường

à cho cây chết. Sự tác độ g ê hệ động vật rừng ngập mặn cũ g khô g ké hầ ác iệt. Tuy

hiê , cò có hững ả h hưởng â dài do ngộ độc ã í h của cả thực vậ và động vật từ hà h

phần các độc tố cò ại o g đất trong một thời gian dài.

Một trở ngại ph biến khác à kh y h hướ g đ chất thải rắn trực tiếp xuố g sô g ước củ các

cộ g đồ g dâ cư hà h hị và ô g hô v iển ở một số quốc gia. Rác hải ày hườ g vướng

lại ở rừng ngập mặn gồ úi hựa t ng h và vật liệ khó hâ hủy khác. ù chư có ằng

ch g ào cho hấy vấ đề ày có ác động trực tiế đế cây ừng ngập mặ hư g hiể hiê à

ó à giả đi giá ị mỹ quan của rừng.

Khai thác gỗ và lâm sản khác

Kh i hác ừng ngập mặn lấy g và â sả khác có hể chi à oại khác h – kh i hác

bền vững từ rừng trồ g đư c quả ý ằng biệ há â si h; kh i hác hươ g hẩ khô g có

biệ há ái ạo rừ g; và kh i hác củ dâ cư đị hươ g hằm mục đích sử dụ g o g gi đì h

và ạo thu nhập. Vì chươ g ày hiê về các hiểm họ và ác độ g ôi ườ g ê chú g khô g

à đế kh i hác rừng trồng đư c quả ý bền vững vì oại hì h ày khô g hải à hiểm họa lớn

đối với rừng ngập mặn trong thời đại gày y.

58

Kh i hác ừng ngập mặ hươ g hẩm ở q y ô ớn (chủ yếu à g dă và ột giấy để xuất khẩu

sang Nhật Bản) bắ đầ đư c cấ hé ở S h và Sarawak củ ô g M ysi vào c ối thập

iê 1960 và đầu thậ iê 1970 S g và đồng sự, 1983; Phillipps, 1984), hiệ y gười ta

cho rằng một số giấy hé mở cửa rừng ày đã kh i hác ất cả rừng ngập mặn s g ã rồi

dừng lại ở đó, số rừng ngập mặn hiệ cò để lại nằm trong diện bị s y hoái ặ g. Ew và đồng

sự, 1998). o g kh i hác hươ g hẩm, gười khô g hề chú ý đến sử dụng rừng ngập mặn

ê cơ sở sản ư ng bền vững hô g q ái ạo rừng – h y vào đó à đất bị bỏ ho g và giấy

hé kh i hác ừ g hướ g s g ơi khác. o các hoạ độ g ày hường diễn ra ở nhữ g ơi hẻo

á h, í gười ê ấ khó đá h giá đư c q y ô và c độ thiệt hại.

y hiê , ở góc độ oà cầu, á ực mạnh củ co gười và nạ há ừng hô g q kh i hác

rừ g q á c để lấy củi, cừ cột và ục đích sử dụ g khác o g gi đì h của cộ g đồ g ghèo

ven biể , dâ cư gày cà g đô g ở các q ốc gi đ g há iển thuộc Châ hi và Châ Á chí h

à ối đ dọ â ỉ và ghiê ọ g hơ cả việc kh i hác ừ g à g dă hươ g mại. Hệ quả đã

và đ g iếp tục à s y hoái ghiê ọng những khu rừng ngập mặn đã một thời bao la ở khắp

Châ Á B sco và đồng sự, 2001 , Châ hi S g , 2002; S di g và đồng sự, 2010 và các

khu vực thuộc Mỹ Latin (Lacerda, 1993).

Biến đổi khí hậu

Những lập luậ ê đây cho hấy rằ g các hoạ động củ co gười và á ực dâ số đã gây ê

ác độ g đầy kịch í h ê cả diệ ích ẫ ì h ạ g và hể chất của rừng ngập mặn ê oà hế

giới và ó sẽ vẫ cò iếp diễ o g ươ g i dù hy vọng à ở m c độ chậ hơ . Viễn cảnh mực

ước biể dâ g c o, ão ố mạ h hơ , hững thay đ i kiểu thời tiế và các hệ quả khác của biến

đ i khí hậu đặ ê ột hiểm họ khác và x vào ột chiề hướng mới nhắ vào ươ g i của

rừng ngập mặn.

Khoả g hơ 80 triệ ă q khi ừng ngập mặ đư c biế đế , ái đấ ày đã ch ng kiến những

biế đ i lớn lao về khí hậ , các ục đị đã dịch chuyển ê hững khoảng khô g gi rộng lớn,

đường bờ biển đã đ i h y và ực ước biể đã dâ g ê và hạ thấ hơ 100 x Chươ g 2 .

Những run rủi ày dẫ đến nạn tuyệt chủng lớn gầ đây hất, cách y khoảng 65 triệ ă , khi

khủ g o g và hầu hết sinh vật nặ g hơ 30 kg đã biến mấ . Như g cây ừng ngập mặn ở thể ày

hoặc thể khác vẫn tồn tại ước nhữ g h y đ i lịch sử ày. Khô g cò ghi gờ gì ữa, trong suốt

khoảng thời gi ày diệ ích ừng ngập mặ oà cầu, khu vực và đị hươ g đã ặp đi ặp lại

nhữ g ước hă g ầm do bờ biể h y đ i theo sự ôi dạt của lục địa, kiến tạo địa tầ g và hững

h y đ i của mực ước biển. Những h y đ i về nhiệ độ ước hoà cảnh giao thời giữa thời kỳ

ă g hà và ‘ hà ó g’ cũ g gây ê ột hiệu g đầy kịch í h đối với diệ ích và sự hâ ố

của rừng ngập mặn. Nhữ g h y đ i ày có hể cũ g đã dẫ đến sự biến mất của một số oài và

sự xuất hiện của các oài ới. iều muố ói ở đây à với vị thế của mộ đơ vị si h hái đặc hù,

rừng ngập mặ đã hể hiệ đư c s c chống chịu n i bật ước nhữ g h y đ i ước ngoặc của

khí hậu, mực ước biể và địa mạo bờ biể o g q á kh .

iểm khác iệt lớn hiệ y à hế giới đã có khoảng bảy tỷ dâ , khô g o â ữa sẽ à chí tỷ

gười vốn đã và sẽ à xáo ộ và hủy hoại hết hệ si h hái ự hiê ày đến hệ si h hái tự hiê

khác, à sụt giảm cả hệ si h hái ẫ í h đ dạ g oài, và ừ đó à yế đi s c chống chị ước

biế đ i khí hậu của nhiều hệ si h hái và của một số ư ng lớ các oài hực vậ và động vậ đ g

tồn tại. Sự s y hoái ừng ngập mặn do hoạ động củ co gười đã à suy giả õ ệt s c

chống chịu của rừ g ước biế đ i khí hậu, hư chú g hấy, à só g đị h cư và sử dụ g đất

củ co gười ở các vù g v iển sẽ à h hẹp tầm ả h hưởng của nhiều hệ si h hái ừng

59

ngập mặn nhằm g hó ước biế đ i khí hậ o g ươ g i.

Biế đ i khí hậ g í h h c tạp và đ ĩ h vực vì ó có iê q đến rất nhiều yếu tố có hể có ả h hưở g đế í h đị h, í h oà vẹ và ch c ă g củ các hệ si h hái ừng ngập mặn, điể hì h à ực ước biể dâ g c o, hà ư g c o dioxid o g khô g khí ă g c o, hiệt độ gi ă g, xáo ộn thời vụ, h y đ i kiểu ư , gi ă g tần số và í h dữ dội củ các iến cố có ì h iết khắc nghiệ hư ão ố, hạ há , ũ ụ và các gưỡng nhiệ độ khắc nghiệt So o o và đồng sự, 2007). Số ư g và c độ của những biế đ i ày hiệ khô g giố g h ê hững khu vực ven biể ơi có ừng ngập mặ và chú g cũ g sẽ hư vậy o g ươ g i. Một số h y đ i hư hiệ độ ấ ê dọc h o các ờ biể ô đới hoặc hà ư ng c o dioxid o g khô g khí c o hơ có hể có i cho rừng ngập mặn ở miền cực iê , hư g hầu hết các biế đ i đề gây hê hữ g cú sốc cho rừng ngập mặn trong một sinh cảnh vố đã că g hẳng ày. Bê cạ h ác động của mực ước biển, hiệ y chú g hiểu biế cò ất hạn chế về cách ng hó của bả hâ cây ừng ngập mặn ước sự kết h ô hì h vạn trạng của tập h các yếu tố ày, hậ chí cò iế í hơ ữa về ác động củ chú g ê cả hà h hần sống lẫn thể vô si h vốn cù g h cấ hà h ột hệ si h hái ừng ngập mặn đủ ch c ă g và hườ g có ă g s ất cao.

Nước biển dâng

Mực ước biể dâ g ê có hể à ột trong những ác động rất quan trọng của biế đ i khí hậu ê ừng ngập mặn. Bả áo cáo của Hội nghị Bà ò Liê Chí h hủ về Biế đ i Khí hậu (IPCC) gầ đây hấ vào ă 2007 So o o và đồng sự, 2007) dự áo ực ước biển ươ g đối sẽ ă g ừ 0,2 đế 0,6 vào c ối thế kỷ ày, hư g hiề gười ghĩ ằng mực ước biể có hể ă g đến 1 m hoặc cao hơ ữa vào đầu Thế kỷ 22. Vì vậy, chắc chắn rằng mực ước biển sẽ dâ g c o hơ vào c ối thế kỷ ày hư g m c độ dâ g và dâ g ê o hiê ở những bờ biển khác h hì vẫ cò à ột vấ đề h cãi. Bất kỳ ở đâ , sự dâ g ê của mực ước biể ươ g đối gồ có h i phần h p hà h, sự dâ g ê oà cầu của mực ước ĩ h có iê q đến hệ tọ độ oà cầu (chủ yế à do sự giã ở của biển theo nhiệ độ và sự tan chảy củ các đỉ h ă g địa cực) và sự h y đ i c o ì h đấ đ i cục bộ do bồi tụ, xói ò , hoạ độ g xây dựng, sụ ú à cho ặ đất n i ê hoặc tụt xuống. Sụ ú cục bộ, hườ g có iê kết với khai hác ước ngầm do nhu cầu củ co gười, à ột trở ngại chí h ở nhiều khu vực ven biể có ề đất thấ và đô g dâ cư, chẳng hạ hư ở nội ô và ch g q h B gkok và hà h hố Hồ Chí Mi h. Mực ước biể dâ g c o à ột hiểm họ vì cây ừng ngập mặn khô g hể số g đư c ở độ cao thấ hơ ực ước biể g ì h. ê g yê ắc, chú g có hể đ i kịp mực ước biể dâ g ê ế hư ốc độ bồi tụ ngang bằng hoặc c o hơ c dâ g ê củ ước biể . y hiê , hư chú g đã hấy, ôi ường rừng ngập mặn rấ ă g động và c o ì h ặ đất chí h à kết quả của nhiề hâ ố ph c tạp, đồ g hà h củ q á ì h ích ũy hù s , ấ hù s do xói ở bề mặt và sụ ú . ừ đó, khả ă g hích ghi với mực ước biể dâ g ê g í h cục bộ rất cao (Bacon, 1994). Hệ thống rừng ngập mặ châ h và ư hế sô g ở các vù g hiệ đới ẩm với nguồn trầ ích ho g hú đến từ các thủy vực ở thư ng nguồ có hể đ i kịp với mực ước biể dâ g ê ếu hư chú g ẫy đủ trầ ích để d y ì đư c m c độ bồi tụ có chiều cao ngang bằng hoặc c o hơ m c dâ g c o của mực ước biển. y hiê , chỉ iê g m c bồi tụ trầ ích chư hẳn à chỉ số có ý ghĩ để cho rằng rừng ngập mặ đ i kịp với mực ước biển vì các ch ì h ê dưới mặ đất, chủ yếu à sụ ú , có hể ù trừ vào m c bồi tụ trầ ích. Ở nhữ g ơi c bồi tụ đ i kịp m c dâ g ê củ ước biển, sự số g cò củ cây ừng ngập mặ cò ùy h ộc vào khả ă g vươ ê khỏi mặ đất bồi tụ củ chú g. Có hiều bằng ch ng

60

cho thấy rằng hiệ ư ng rễ thở bị vùi ấp do bồi lắng nhanh với khối ư ng chất trầ ích ớn (chẳng hạ hư ụt hoặc ũ q é , hoặc sê vé đất) có hể à cho cây chết với số ư g đá g kể (Ellison, 2009; h o q sá cá hâ . T o g ường h ày, đơ giả à ễ thở bị chết ngộp ước khi có đủ thời gian thích ghi để sinh ra rễ mới. Tỷ lệ bồi tụ điể hì h hường thấy à khô g q á 3 i ă (Saenger, 2002; Alongi, 2008; Ellison, 2009), ở một số ơi có hể ê đến 10 mm m i ă (Alongi, 2008) à vẫ khô g ả h hưở g đến sự số g cò củ cây ưở g hà h. Tuy hiê , chư có hô g i đị h ư ng về bất kỳ oài cây gập mặ ào có khả ă g hích ghi với q á ì h ồi tụ iê ục q các gi i đoạn thời gian 20, 30 hoặc 40 ă , à yê cầu cần thiế để chú g đ i kịp với các kịch bả ước biể dâ g dự áo cho hế kỷ ày và vẫn giữ đư c hầu hết các cấ úc ừ g và ch c ă g si h hái hiện thời. Như chú g hấy o g Chươ g 3, các oài cây ừng ngập mặ khác h hì có hệ thống rễ khác nhau và các oài có hệ thống rễ hích ng nhanh với biế hiê của mực ước biển hoặc m c bồi tụ hì sống n thỏ hơ các oài ké khả ă g hích ng. Q đá h giá diện mạo về cấ úc và sự há iển của bốn loại hệ thống rễ chí h x Chươ g 3 , o i so 1986 cho hấy rằng các oài có ễ đầu gối hư Vẹt (Bruguiera và ễ bạnh vè hư Cui (Heritiera littoralis) và Su i (Xylocarpus granatum) hì ké hích ghi với mực ước biể dâ g h h và c bồi tụ c o, ý do chí h à vì chú g cần nhiều thời gi để bộ rễ hó g và cầ ư ng quang h p lớ để tạo ra sinh khối. ối với các oài có ễ cà kh o hư ước (Rhizophora)), sự o đ i khí có hần giới hạn ở các ộ phậ ê dưới, í hó g của rễ cà kh o ê sự hích ng với ước biể dâ g hoặc m c bồi tụ h h đòi hỏi phải sả si h hê ễ theo chiều ngang hoặc mọc hê ễ mới ở trê hâ cây. Các yếu tố ày đòi hỏi phải có sự há iển của hệ thống rễ dưới mặ đất. Ở oài ước (Rhizophora), sự há iển hệ thống rễ mới ở hí ê và hí dưới mặ đấ khô g hững cần nhiều thời gi à cò có iê q đến sự hâ hối của mộ ư g ă g s ất quang h đá g kể để tạo ra rễ mới. o đó, o g kịch bản biế đ i khí hậu có iê q đến nhiều yếu tố bất l i tiềm ẩn, ả h hưở g đến sự o đ i chấ và si h ưởng của thực vậ hì khả ă g hích ng của ước (Rhizophora) có hể bị hạn chế. í h hạy cảm dễ nhận thấy ày của Brugiuera [Vẹt] (rễ đầu gối và có hể à của ước (Rhizophora) (rễ cà kh o) nữa ước sự dâ g h h của mực ước biển đư c củng cố hê ởi bằng ch ng từ cơ đại hồng thủy o oc cách đây khoảng 10.000 ă , úc đó cây có h i oại rễ ày khô g hể đ i kịp với m c dâ g ê củ ước biể hơ 12 c o g vò g 100 ă E iso và Stoddart, 1991), một con số thấ hơ hẳn so với dự áo o g ươ g i. Mặ khác, các giố g cây có ễ khí si h dạng rễ thở mọc vươ ê , chẳng hạ hư Mấm (Avicennia) và đặc biệ à Bần (Sonneratia), có hể đư c trang bị tố hơ để q á x yế đư c m c ă g c o vừa phải củ ước biển và sự bồi tụ so với Vẹt (Bruguiera) và ước (Rhizophora). Rễ thở có hể mọc rất nhanh nhằm g hó với biế hiên củ các kiể hì h bồi tụ (Young và Harvey, 1996), nhờ ô hâ si h ằ ê đỉnh của rễ thở ê ó có hể tiếp tục mọc ê ê để g hó với ước biển hoặc bồi tụ. Khả ă g vươ ê c o của Mấm (Avicennia) dườ g hư yế hơ Bần (Sonneratia). Ở các cây Bần (Sonneratia) ưở g hà h, ễ thở có hể vươ c o hơ 2 í h ừ điểm tiế giá với rễ chí h x ì h 5.5 của Tomlinson, 1986), rất có hể à ó đã ải q q á ì h â dài hích ng với bồi tụ. Rừng ngập mặn mọc ê các vù g đấ í g ồn trầm tích, chẳng hạ hư các iền biể và o g vị h, hì khô g hể đ i kịp với mực ước biể dâ g. Ở các vù g đất thấp, hẻo á h, dâ cư hư thớ , có hể à ừ g đã ùi sâ vào đất liền dọc h o các ờ biển thấp, bằng phẳng trong thời đại hồng thủy Holocence cách đây 10.000 đế 6.000 ă Wood o , 1992, 1999 . y hiê , hiện ư g ùi vào đất liền dọc h o các ờ biể đô g dâ cư, chẳng hạ hư các vù g ũ g hấp ở ô g N Á chắc chắ à sẽ bị hạn chế bởi cơ sở hạ tầ g và hệ thống sử dụ g đất hiện thời. Ở những khu vực ày cần phải có q y hoạch sử dụ g đấ iê ho g và có ầ hì x , hải ghĩ đến gầy dựng lại rừng ngập mặ x Chươ g 7 để có đư c đấ đ i hích h p cho rừng ngập mặn.

Các cơ hội di cư tự hiê về hí đất liền nhằm g hó với biế đ i khí hậ khô g chỉ lệ thuộc

vào số đấ đ i có điều kiện thủy vă hích h à cò ệ thuộc vào khả ă g c g cấp giống

61

hườ g x yê hà g ă . Ở kịch bản mực ước biể dâ g h h, gười có hể ườ g ư ng

đến một viễn cảnh gồm rừng non lầ ư t tiế vào đất liề , cò ừ g già hì chết dần từ hí iển

vì chú g khô g đ i kịp với mực ước biể dâ g ê . Nghi vấ đặ à iệ có đủ ‘cây giố g’ để

d y ì đư c à só g di cư về hí đất liề h y khô g. ưới điều kiệ khí hậu hiệ y, dường

hư hầu hế các oài cây đề có khả ă g ho , kế ái khi đạ ười ă i, hườ g à sớm

hơ vào khoảng hai hoặc ă i, hư g ái giống củ cây ở l a tu i cò sớ hì có hể nhỏ

hơ và có khả ă g số g só hấ hơ . ù đã có ộ áo cáo kho học về thời điểm bắ đầ há

dục của loài ước đỏ (Rhizophora mangle) ở điều kiện carbon dioxide dạ g khí có hà ư ng cao

F swo h và đồng sự, 1996 , hư g sự ươ g ác giữ các yếu tố đi kè với biế đ i khí hậu sẽ

có ả h hưở g s o đến sự ra hoa, kế ái hì vẫ chư đư c à õ. ã có dẫn ch ng về những

h y đ i vật hậu học củ q á ì h h y á và ho ở một số oài cây ê cạn nhằm g hó với

biế đ i khí hậu (chẳng hạ hư s và Fi , 2001; A c o và đồng sự, 2007 . Chư iết

à iệ ó có giống với các diễn biến vật hậu học củ cây ừng ngập mặn nhằm g hó với nhiệt

độ, hoặc các ươ g ác h c tạp giữ các yếu tố của biế đ i khí hậ h y khô g, hư g ế có hì

rấ có hể à chú g xảy ra ở các vù g bờ biển cận nhiệ đới và hiệ đới có vĩ độ cao. Ở kịch bản

xấu nhất, tu i há dục đến chậm, giảm khả ă g há dục, hoặc tỷ lệ số g só ké củ ái giống

có hể g đế g y cơ cho sự di cư về hí đất liền nhằ hích ng với biế đ i khí hậu.

Các hệ thống rừng ngập mặn nhạy cảm nhất với mực ước biể dâ g nằm ở các ốc đảo nhỏ,

thấp thuộc ây hái Bì h ươ g và Ấ ộ ươ g, ở đó ừng ngập mặ hường bị thu hẹp ở các

triền mỏ g và đầm lầy ven biể khô g có g ồn trầ ích ớn. Một số đảo có hể sẽ bị ngậ chì

hoà oà o g ươ g i, cò hiều đảo khác hì cơ hội ùi vào đất liề có hể bị hạn chế bởi hì h

thể đấ đ i hoặc cơ sở hạ tầ g và hoạ động củ co gười.

Hàm lượng khí CO2 cao

Sự g hó củ cây ừng ngập mặ đối với hà ư g khí CO2 c o hì chư õ ắm. Chỉ có ộ í

oài đư c kiể o g hò g hí ghiệm ở độ tu i nhỏ hơ h i ă i. Nhì ch g, các hí

nghiệm đó cho thấy rằng hà ư g khí CO2 ă g ê khô g có ác động lớ đế si h ưở g, dù

giữ các oài dườ g hư có hữ g khác iệt nhỏ để g hó. iể hì h à ở cây co ước đôi

(Rhizophora apiculata) và ước vòi (Rhizophora stylosa), m c ă g ưởng trong 14 tuầ đư c

ă g ê o g điều kiệ độ ẩ o g khô g khí hấ hư g khô g ă g ở độ mặn cao B và đồng

sự, 1997). Các ghiê c khác cho hữ g oài cây ở ô g hái Bì h ươ g và ây ại ây

ươ g cho thấy có sự ă g ưở g h h và khả ă g há dục sớ hơ ở oài ước đỏ

(Rhizophora mangle) F swo h và đồng sự, 1996), nhị độ quang h c o hơ và hiệu quả hấp

thụ ước t c thời ở các oài Avicennia germinans, ước đỏ (Rhizophora mangle), Conocarpus

erectus và Laguncularia racemosa (Snedaker và A újo, 1998 . y hiê , ở ghiê c u sau, dù

tất cả các oài đề có hị độ quang h c o hơ o g điều kiệ hà ư g khí CO2 c o hư g

ă g s ất sơ cấp thuần khô g ăng ở các oài Avicennia germinans, ước đỏ (Rhizophora

mangle) và Conocarpus erectus và ụt xuống ở oài Laguncularia racemosa (Snedaker và A újo,

1998).

Vẫ chư iế đư c à iệ cây ưở g hà h o g ôi ườ g khô g định sẽ g hó với hà

ư ng khí CO2 c o có giố g hư cây co ồ g o g ôi ườ g hí ghiệ khá gắn ngủi đó h y

khô g, đặc biệ à ước những biế hiê h n h p củ hà g oạ các yếu tố khí hậ . ơ ữa,

nhị độ hô hấ oà hầ c o hơ do hiệ độ ă g c o có hể ù ại phầ ă g hê của quang

h p khi hà ư g khí c o dioxid c o.

62

Nhiệt độ và lượng mưa

Do hầu hế cây ừng ngập mặ à các oài cây hiệ đới, si h ưởng tốt nhấ o g điề kiê khí

hậu nhiệt đới ẩm, ê hiệ độ ấ ê So o o và đồng sự, 2007 có hể có l i cho cây ừng

ngập mặn dọc h o các ờ biển cận nhiệ đới và ô đới. Với nguồn giống tự hiê đầy đủ và ập

đị hích h p, một số oài cây ừng ngập mặ có hể mở rộng phạ vi hâ ố h o vĩ yến lan

đế vù g cực. h o các ối quan hệ chung giữ vĩ độ, kích cỡ cây, m c si h ưở g và ă g s ất

củ cây ừng ngập mặ đư c ô ả ở Chươ g 2, hiệ độ ấ ê cũ g có hể à ă g c sinh

ưở g và ă g s ất củ cây ừng ngập mặn dọc h o các ờ biển nhiệ đới và cận nhiệ đới. Tuy

hiê , ở á cầu, phầ ă g ưở g và ă g s ấ dôi hờ nhiệ độ ấ ê có hể bị ù trừ

bởi ư g ư í hơ đư c dự áo cho các ờ biển cận nhiệ đới So o o và đồng sự, 2007).

Giới hạ ê để hầu hết thực vật tồn tại à nhiệ độ củ ô ở á hoặc các ộ phậ khác của cây ,

nằm trong dải từ 45º đến 50ºC, dù hiệ độ khô g khí có hể c o hơ ộ í do á và các ộ phận

khác củ cây đư c à á hờ bốc hơi ước. Cây ừng ngập mặn mọc ở các ờ biể ó g và

khô hoà oà hoặc ó g và khô h o ù chẳng hạn ở g ô g, Bắc hi, và ây-Bắc Úc có

thể đã iệm cận với giới hạ ê của nhiệ độ. Các oài cây sống trong nhữ g điều kiệ khó khă

ày có hể có khả ă g chị đư c nhiệ độ ă g ở tầ g ì h hư g khi nhiệt độ ă g ạnh

trong thời gian ngắn (chẳng hạn qua một đ ó g có hể đư chú g đế q á gưỡng chịu nhiệt

hoặc các giới hạ si h ý khác, đặc biệ à khi hiệ độ ă g ê kè h o í ây và í ư . ơ

nữa, cơ chế hô hấp nhạy cảm với nhiệ độ hơ cơ chế quang h , ê hị độ hô hấ c o hơ có

thể à giảm khả ă g chịu nhiệt củ cây ừng ngập mặn.

Bê cạ h các ác động của mực ước biể dâ g ô ả ở ê , hiệ độ c o ê ở các ờ biển

ó g, khô hạ cò có hể à giả í h đ dạ g oài và cũ g có hể à ất hẳn rừng ngập mặn

ở một số vù g ờ biển đã có nhiệ độ tiệm cận với giới hạn nhiệt ê củ cây ừng ngập mặn.

Tần số và cường độ bão

Sự gi ă g tần số và í h dữ dội củ ão v ờ, đặc biệ à ờ biển ở các vĩ yến nằm giữ ây

ại ây ươ g và ây hái Bì h ươ g, ô g Ấ ộ ươ g và Vịnh Beng đư c x à ột

trong nhữ g ác động lớn của biế đ i khí hậ So o o và đồng sự, 2007 . ồng thời, hà g oạt

cơ ão dữ dội ở các vù g ày o g s ốt thập kỷ vừa qua (chẳng hạ hư Bão K i ă 2005

ở Vị h M xico, Cơ ốc N gis ă 2008 ở Myanmar) có hể à ột chỉ áo cho các iến cố sắp

xảy hườ g x yê hơ o g ươ g i.

Cây ừng ngập mặ có s c chống chịu vừa phải đối với ão có ốc độ gió dưới 80 km/giờ, hư g

khi tốc độ gió c o hơ đá g kể hì có hể bị à há ặng nề. Khô g giố g hư sự cố mất trắng

rừng cục bộ do sấ sé , ốc xoáy, siê ão, c ồ g ho g và các hiệ ư g ão ố nhiệ đới khác

có kh y h hướ g gây hiệt hại ê diệ ích ớ , à ơ cà h ụi á, gãy hâ , ật gốc và sạt lở

các iền biển; ở một số ường h , cò có sự cố rễ thở bị chết ngạ do ù , cá vùi ấp. M c độ

và hì h h c thiệt hại ùy h o ốc độ gió, hướ g gió, đặc í h củ cơ ão chủ yế à có h y

khô g có gió giật ở cườ g độ lớn, tập trung), cấ úc và hà h hầ cây ừ g, và c độ à cây

rừ g đư c che chắn.

ác động củ ão ê cấ úc của rừ g và hệ si h hái và sự hồi phục tự hiê s iến cố

hường phụ thuộc vào oài cây ừng hiện diện (Kauffman và Co , 2010; q sá cá hâ . Cây

ước (Rhizophora) ưở g hà h và các hà h viê h ộc họ ước (Rhizophoraceae), một trong

nhữ g hó cây ừng ngập mặn cố õi ê oà cầ , dườ g hư ké khả ă g hục hồi chồi

há h ị mấ s ão ớ . Bước đầu phục hồi của dạng rừ g có các hà h viê h ộc họ ày

63

chiế ư hế có kh y h hướng co cụm ở lớ cây on hoặc cây hỏ cò só ại s ão, hoặc có

nguồ ái giống mới. Ngư c lại, Mấm (Avicennia) và Bần (Sonneratia), cũ g đư c x à các

giố g cây ừng ngập mặn cố õi, có khả ă g đâ chồi mới ê cà h và hâ cây s khi ị rụng

á hoà oà , kể cả khi bị gãy ấ cà h hoặc phầ ê củ hâ cây. Sự khác iệt về cơ chế phục

hồi ày giữ các oài có hể dẫ đến sự h y đ i hà h hầ oài của hệ si h hái ừng ngập mặn

sau một trậ ão ớn.

Sự tương tác và tính bấp bênh

Sự hích g ước điều kiện khắc nghiệt, kể cả những yếu tố do biế đ i khí hậu, o hà cả

những g hó ằng kiểu dẻo dai ươ g đối ngắn lẫn nhữ g h y đ i â dài g í h iế hó

hoặc di truyền. Thời gi để hích ng bằng kiể hì h iế động từ nhiều tuần lễ đến nhiề ă ,

hư g sự hích ng qua tiế hó hoặc kiểu di truyề có hể trải qua hà g ă hoặc hà g gà

ă , đặc biệ à đối với cây hâ g có c si h ưởng chậ và vò g đời dài hơ các oại cây

hườ g iê . iểu biết củ chú g về sự g hó dẻo dai ngắn hạn củ cây rừng ngập mặn

ước biế đ i khí hậ cò ất hạn chế. Cho đến nay, hầu hế các ghiê c u về ác động của biến

đ i khí hậu ê rừng ngập mặ đều bị giới hạn ở một hoặc nhiều lắ à h i yếu tố củ điều kiện

ôi ườ g khá c thời và hầu hế à hực hiện trê cây co hoặc cây ươ g đối trẻ. ơ ữ , các

ghiê c cũ g chỉ giới hạn ở khoảng bảy ươi oài đư c x à cây ừng ngập mặn. Nếu lấy

sự g hó với biế đ i khí hậu đ ác hâ củ cây và ừ g ê cạn vốn đư c hiểu biế õ hơ

dù chư đầy đủ và đư c ghiê c u rộng hơ à ki chỉ nam, hì ừng ngập mặn ở góc độ của

một tập h si h hái và ột hệ si h hái có hể g hó và hích ghi với biế đ i khí hậu theo

nhữ g cách khá đặc hù. Cầ có cách hì hậ chí h hố g hơ về hiệu ng của biế đ i khí

hậ đối với rừng ngập mặn. Vấ đề nhất thiế đặ à khô g chỉ dừng lại ở sự g hó của từng

oài cây ước nhiều ác hâ của biế đ i khí hậ à cò hải xé đến cấ độ quầ xã, sự ươ g

ác giữ các oài cây và giữ cây với hệ động vật vố đị h hình cho cấ úc của hệ si h hái và

gó hầ d y ì các ch c ă g si h hái cố õi.

Như đã đề cậ ước đây, sự quấy nhiễ và các hoạ độ g khác củ co gười đã à sụt giảm

khả ă g g hó ước biế đ i khí hậu của rừng ngập mặ , dù khó đư dẫn ch g định

ư g. S y hoái ừ g, há vỡ và hủy hoại sinh cả h, và h y đ i thủy vă đề à hữ g cú sốc

chồng chấ hê ê ộ đỉnh của biế đ i khí hậu vố có hể sẽ gây hiệu ng nế khô g hiều

hơ hì cũ g à ặng nề xảy đến cho rừng ngập mặn trong một thế giới ươ g i đô g đúc hơ và

sẽ có hững biến cố khí hậ khó ường hế đư c.

64

65

Chương 7

BẢO TỒN VÀ QUẢN LÝ

Ch yê đề bảo tồ và q ả ý ừng ngập mặ có hể viế đư c hà h cả một quyể sách iê g, ở đây chú g chỉ điểm qua một số vấ đề chí h và ộ vài đị h hướng chung về bảo tồ và q ản ý ừng ngập mặ . ôi cố ý á h sử dụng thuật ngữ ‘q ả ý ền vữ g’ o g chươ g ày vì gười ta hiể ó h o ất nhiề ý khác h và ở những ngữ cả h khác h hì ó đư c dù g theo nhiều cách khác h . ôi hích sử dụng thuật ngữ ‘q ả ý khô khéo’ hơ , ý ố ói đến sự quả ý 1 dự ê s c hiểu biết thực tế nhất về ch c ă g si h hái của rừng ngập mặ và tầm quan trọng củ ó đối với oài gười và 2 ng dụ g các hươ g h c quả ý ốt nhấ để quả ý ừng ngập mặn ở cấ độ của một nguồn ài g yê hiê nhiê q ý giá, à s o để d y ì đư c nhiều nguồn l i củ ó cho thế hệ hiện tại và cho i s . Quay lại í hấ à vào hữ g ă đầu của thập kỷ 1970, gười đã q â đến sự thu hẹp về diệ ích của rừng ngập mặ và đã ê iế g kê gọi bảo tồ và q ả ý chặt chẽ hơ , kể từ đó đã có hiều cuộc đá h giá về ì h ạng rừng ngập mặ oà cầ , o g đó hầu hế cũ g đề có ột số khuyến nghị về bảo tồ và q ả ý S g và đồng sự, 1983; Hamilton và Snedaker, 1984; FAO, 1982, 1985, 2007; U i và đồng sự, 1987; Clough, 1993; Lacerda, 1993; Diop, 1993; S di g và đồng sự, 2010 . Bê cạ h đó, ă 1991, iệp hội Hệ si h hái rừng ngập mặn Quốc tế SME đã hô g q và h biến bản Hiế chươ g Rừng ngập mặn (xem Hộ 7.1 . Có ẽ nhờ vậy à ỷ lệ mất rừng ngập mặn giảm xuống thấ hơ ế hư khô g có hững khuyến nghị ày. y hiê , ất chấp những n lực ày và ột khối ư ng lớ các ài iệu khoa học à hậu thuẫn, rừng ngập mặn vẫn tiếp tục bị há hủy hoặc bị s y hoái ở m c áo độ g, ă g i á ảnh về một thế giới ươ g i khô g có ừng ngập mặ , có hể o g vò g 100 ă ới k và đồng sự, 2007). Một số các ác hâ khiế cho các hệ si h hái v iể có giá ị cao bị à há iê ục đã đư c thảo luậ o g Chươ g 5 và 6. Vậy hì ại s o chư có ột n lực ào đư c phối h p nhịp hà g hơ hằm bảo tồ và q ả ý ột hệ si h hái vố g đến những l i ích õ à g hư vậy cho một tỷ lệ lớ dâ số thế giới sống ở các vùng ven biể ? Câ ả lời cho nghi vấ ày ất ph c tạ , khác h h o ừ g ơi, hư g dườ g hư có ốn vấ đề tự g hơ ằm ở các ĩ h vực à chú g có hể gọi ô à q ản trị, bằ g cách ày h y cách khác đã gó hầ à cho rừng ngập mặn bị mất đi iê ục và h h chó g. Chú g đư c tựu trung ở các ập luậ dưới đây. Th nhất, trong nền kinh tế thị ường của thế giới hiệ đại, các q yế định về sử dụ g đấ và ài g yê hiê hiê khác à dự ê chi hí đầ ư cù g với l i ích h đư c từ việc sử dụ g ài g yê hằm vào một mục đích cụ thể. Sẽ rất dễ khi á giá ị bằng tiề ê các i ích ực tiếp củ các sản phẩm thị ườ g có g ồn gốc từ rừng ngập mặn, chẳng hạ hư g và ật ong và kể cả việc chuyể đ i đất rừng ngập mặn sang canh tác ô g ghiệ và ôi hủy sả . y hiê , giá ị kinh tế củ các dịch vụ si h hái và ôi ường do rừng ngập mặn mang lại hì khó có hể í h hế đư c, vì hầu hế khô g g và á . Những dịch vụ ày đư c các hà ki h ế gọi à ‘dịch vụ hà g hó cô g’, ó dà h cho ọi gười à o g hầu hế các ường h đều miễ hí. Vì đó à các dịch vụ rấ khó hoặc khô g hể chi trả đư c, do chú g khô g g í h hị ường, ê chú g hường bị lờ đi khi q yế đị h chí h sách. Ở đây chú g sẽ khô g à hê đế các hươ g há hoặc ý h yết kinh tế nhằ xác đị h giá ị của dịch vụ đất ngậ ước, hư g q ý độc giả ào q â hì có hể tham khảo cô g ì h củ B i và đồng sự (1997), họ giải hích cặn kẽ về luận ch g và hươ g há ận nhằ xác định giá ị kinh tế cho các hà g hó và dịch vụ củ đất ngậ ước. o g q á kh , các q yế định về quả ý và sử dụng rừng ngập mặn đã đư c đư à khô g cầ các giới ch c có q yền quyế định cũ g hư cô g chú g phải nhận th c đư c giá ị củ các dịch vụ si h hái và ôi ườ g à ừng ngập mặn mang lại, hoặc các hí n tiềm ẩ dài hạn khi rừng ngập mặn bị à há và s y hoái. ì h ạ g ày vẫn tồn tại đế gày y, ặc dù ầm quan

66

trọng của rừng ngập mặ đư c biế đến rộ g ãi hơ và hiệ y gười t đã q y đư c giá ị kinh tế ươ g đối của nhiều dịch vụ si h hái và ôi ườ g há si h ừ rừng ngập mặn (Barbier và đồng sự, 2008). Một vấn nạn nữ à hầu hế các q yế đị h đều xuấ há ừ các i ích ki h ế thiển cận, h o dư ậ và h o tầm nhì hướ g đến nhiệm kỳ bầu cử kế tiếp. Các i ích si h hái và ôi ườ g â dài hư hò g hộ ven biển, bảo tồ đ dạng sinh học, hậu thuẫn cho thủy sản ven bờ và điều tiế khí hậ hì hiế khi đư c q â và ế có đi ữ hì chú g cũ g chư đư c đá h giá đú g c B i và đồng sự, 1997). Th hai, quyền sở hữ và q yền sử dụ g đất (hoặc thiếu quyề đó à hững vấ đề quan trọng ả h hưở g đến việc bảo tồ và q ả ý ừng ngập mặ W s và đồng sự, 2008). Ở hầu hế các quốc gi , đất ngậ ước ven biển kể cả rừng ngập mặ , đề do hà ước quả ý, hư g có ột số ường h các cộ g đồng bả địa truyền thố g cũ g có ách hiệm quả ý, hông qua quyền sở hữu h há chí h hống hoặc hô g q iền lệ lịch sử. iể hì h hư ở Úc, các cộ g đồng th dâ ả đị đư c thiết lập quyền quả ý h há ê ột diệ ích đất ngậ ước ven biển và ước ngọt rất rộng lớn ở vù g A h L d, h ộc Lã h h hươ g Bắc, ở đó ‘ gười goài’ chỉ đư c đi vào khi ào cơ q q ả ý cộ g đồ g chí h h c cho phé . o g điều kiệ ày, rừng ngập mặ hườ g đư c bảo vệ rấ ghiê gặ do có sự kết h p giữa mậ độ dâ số thấp và â i h hờ hư g đấ đ i và ài g yê sâ sắc, đây chí h à hần nội tại của nề vă hó Th dâ Úc ả địa. Trong khi ở nhữ g ơi khác gười á dụ g cô g cụ truyền thống dự vào cộng đồ g để quả ý ài g yê v iể hư à ‘ ài sản chung’, hì dườ g hư đây cũ g à ộ cách có hiệu quả để hạn chế ‘ gười goài’ xâ hậ và ảo vệ rừng ngập mặ . y hiê , ở nhiề ơi ê hế giới, thực trạng quả ý ôi ường yế ké , hiếu thực hi há ậ và h hũ g dẫn đến hiệ ư g ‘ ự do xâ hập’ vào ừng ngập mặ và ài g yê v iể khác, hườ g có kết cuộc à khô g kiể soá đư c kh i hác và ác động củ co gười diễn ra ở m c độ rất lớn. Th , các q yế định bảo tồ và q ả ý cò hiều ph c tạ vì khó xác định ranh giới của một hệ si h hái ừng ngập mặn. Rừng ngập mặ à các hệ si h hái ở, thu nhậ hù s , ước và dưỡng chấ và cũ g có cả độc chất) từ các thủy vực trong đất liền lẫn từ biể vào. o đó, hoạt động củ co gười diễn ra ở các thủy vực o g đất liề , các ãi ồi hí iể và các dò g ước goài khơi, ê goài h giới liền kề của rừng ngập mặ hườ g có ác độ g đế ì h ạng s c khỏ và í h định của rừng ngập mặ . Khó khă ày có hể đư c hâ ê do â h ẫn l i ích giữ các gà h có ch c ă g q ả ý ư vực o g đất liề và q ả ý vù g v iể . Các hươ g há iếp cậ để giải quyết vấ đề ày gồ có q ả ý ng h ư vực CM và q ả ý t ng h vù g v iể C M . y hiê , dườ g hư có ấ í hoạ động quả ý ừng ngập mặn có ác dụ g o g hà h g ICM hoặc ICZM mặc dù cơ cấu Dự trữ Sinh quyể o g chươ g ì h Co gười và Si h q yển (MAB) củ UNESCO có ột phầ hướ g đến việc thực hi các hoạt độ g ày. Bê cạ h đó, các thủy vực hoá ước q vù g ừng ngập mặ đôi khi g í h x yê iê giới, t c à chú g chảy qua ranh giới của quốc gi ày và ở rộ g s g ã h h của các q ốc gi khác. Nó à cho việc á dụ g cô g cụ quản lý ng h p thủy vực (ICM) trong quản ý và ảo vệ rừng ngập mặ hê h c tạ hơ . Th ư à và cũ g à vấ đề cuối cù g, các cẩm nang bảo tồ và q ả ý hiện nay đều có kh y h hướng chung chung. Các hệ si h hái ừng ngập mặn có í h h y đ i mộ cách tự hiê từ ơi ày đế ơi khác và ác động củ co gười hì cũ g khác h về bản chấ và c độ ùy h o từ g ơi. Các cẩm nang chung có hể hướng dẫn một quy phạm bảo tồ và q ả ý mộ cách ng q á , hư g o g hực tế hươ g h c quả ý hích ng cần phải hù h p với các điều kiện kinh tế - xã hội, sinh học, vật ý ở đị hươ g. o g khi ộ hươ g h c quả ý hích ng và linh hoạt hườ g đư c á dụng mộ cách ực giác bởi giới ch c quả ý yền thống dự vào cộng đồ g, x ài g yê ừng ngập mặ à ài sản chung, hì hì ch g ó khô g đư c chú ọng trong q á ì h q yế đị h ‘ ừ ê x ố g’ hường gặp ở nhiều quốc gia. Tất cả các vấ đề đó đã gó hầ à cho ừng ngập mặn bị mấ đi h o cách ày hoặc cách khác và ế hư chú g khô g đư c câ hắc lại hì việc bảo tồn rừng ngập mặn sẽ khô g hể khá hơ đư c t o g ươ g ai.

67

Khung quản lý

Có í hấ à h i khung cấp quốc tế có iề ă g ảo tồ và q ả ý ừng ngập mặn, đó à Cô g ước Ramsar về ất ngậ ước và chươ g ì h Co gười và ự trữ Sinh quyển của UNESCO. Th nhấ , Cô g ước Ramsar về ất ngậ ước ă 1971 đư ộ cơ chế chung để bảo tồn tất cả các vù g đất ngậ ước:

‘Trọng tâm của triết lý công ước Ramsar là khái niệm ‘sử dụng khôn khéo’. Sử dụng các vùng đất ngập nước một cách khôn khéo được định nghĩa là ‘duy trì đặc tính sinh thái của chúng, đạt được thông qua việc thực hiện các cách tiếp cận hệ sinh thái, trong bối cảnh phát triển bền vững’. Do đó, ‘sử dụng khôn khéo’ đặt trọng tâm vào bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng đất ngập nước và nguồn tài nguyên của chúng vì lợi ích của loài người’. Nguồn: http://www.ramsar.org/cda/ en/ramsar-home/main/ramsar/140000

y hiê , ục đích đầu củ Cô g ước R s à hằm bảo vệ các vù g đất ngậ ước có tầm quan trọng đặc biệ à ôi ường sống củ các oài chi ước. Hiệ y, có gần 2 triệu héc- đất ngậ ước ở hơ 160 q ốc gi ê khắp thế giới đư c Cô g ước R s cô g hận à đất ngậ ước có giá ị đặc biệt. ù chư có co số chí h h c hư g đất ngậ ước có rừng ngập mặn chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong t ng số diệ ích ày. Th hai, Mạng ưới Dự trữ Sinh quyể MAB Co gười và Si h q yển) củ UNESCO đư c thiết lậ vào ă 1977 với hô g điệp: ‘Nhằm đảm bảo tính bền vững về môi trường, kinh tế và xã hội (kể cả văn hóa và tâm linh) thông qua:

Phát triển và điều phối một mạng lưới khắp thế giới của những địa điểm có vai trò trình diễn và học tập nhằm mục đích duy trì và phát triển tính đa dạng về sinh thái và văn hóa và đảm bảo các dịch vụ sinh thái vì lợi ích của con người;

Phát triển và tổng hợp kiến thức, kể cả khoa học, để nâng tầm hiểu biết về sự tương tác giữa con người với phần còn lại của tự nhiên;

Nâng cao năng lực toàn cầu nhằm quản lý các hệ thống sinh thái - xã hội phức tạp, cụ thể là thông qua khuyến khích nâng tầm đối thoại rộng rãi trên giao diện khoa học - chính sách; giáo dục môi trường; và truyền thông đa phương tiện vươn đến một cộng đồng có tầm cỡ lớn hơn’.

Nguồn: http://en.wikipedia.org/wiki/World_Network_of_Biosphere_Reserves

Hiệ y, có khoảng 600 khu dự trữ sinh quyển nằm ở 117 quốc gi , o g đó có í hấ à 15 kh có ừng ngập mặn. Các kh dự trữ sinh quyể điể hì h có ừng ngập mặ à cấ hà h q ọng gồ có Khu Dự trữ sinh quyển Rừng ngập mặn Shankou ở Trung Quốc, Khu Dự trữ sinh quyển Cần Giờ ở Việt Nam, Khu Dự trữ sinh quyển Ranong ở hái L , Khu Dự trữ sinh quyển vịnh Mannar ở Ấ ộ, Khu Dự trữ sinh quyển L g d é i os ở Mexico, Khu Dự trữ sinh quyển Châ h del Orinoco ở Venezuela, Khu Dự trữ sinh quyển Sundarbans ở Ấ ộ và Bangladesh ( iê iê giới) và Khu Dự trữ sinh quyển Bo o Bij gós ở Guinea-Bassau. Hầu hế các kh dự trữ sinh quyển à hiệ hâ của ba hà h hần quan trọng, một hệ thố g hâ vù g đư c thống nhấ có xác đị h õ các hoạ độ g đư c hé và khô g đư c hé cho i vù g, sử dụ g ài g yê đ cô g dụng và có h vấ ý kiến với các cộ g đồng sở tại. Các kh dự trữ sinh quyể hườ g đư c chi hà h vù g hò g hộ ghiê gặt, khô g có các hoạ động sử dụng trực tiếp củ co gười; vù g đệ h y vù g hạn chế sử dụng, chỉ cho hé ột số hoạ độ g ào đó và vù g sản xuấ , đấ đ i đư c sử dụng cho mục đích nội địa hoặc sản xuất kinh doanh. Tuy hiê , ừng ngập mặn trong khu dự trữ sinh quyể khô g hất thiết phải đư c quả ý và ảo vệ

68

theo chiề hướ g khô khéo vì khô g có yê cầ à g ộc giữ há ậ và i h hần củ khái niệm dự trữ sinh quyể . Các kh dự trữ sinh quyể có hể bị xó khỏi d h sách của UNESCO bất kỳ úc ào khi ước chủ hà yê cầu hoặc khi sự vậ hà h củ chú g khô g đư c đoà kiểm tra định kỳ củ UNESCO á hà h. Mặc dù vậy, dườ g hư các kh dự trữ sinh quyển lại à ột trong nhữ g cơ chế chí h h c nhằm bảo tồ và sử dụ g khô khéo ừng ngập mặn. Cuối cù g, sự thà h bại củ chú g hụ thuộc rất lớ vào sự h ác củ hâ dâ đị hươ g hằ â hủ hệ thố g hâ vù g và ảo vệ nguồ ài g yê ch g của họ, đư c h tr bởi hô g i , chí h sách nhấ q á và i h ạch củ chí h hủ Các kh ô kh bảo tồ khác ở cấp quốc gia, tiểu bang hoặc tỉ h cũ g có hể có ích cho việc bảo vệ rừng ngập mặn. Chẳng hạ hư các vườn quốc gia, khu bảo tồ , vườ hú ho g dã, kh dự trữ hiê hiê và ãi cá giống hoặc khu bảo tồn biể . Cũ g giố g hư kh dự trữ sinh quyển, những ơi ày cũ g đư c hâ vù g hằm hạn chế sử dụ g và xâ hập.

Các chiến lược bảo tồn

Mục iê cơ ản của bảo tồ và q ả ý khô khéo ừng ngập mặn phải à d y ì và gì giữ các ch c ă g si h hái và các dịch vụ quan trọng của hệ si h hái à chú g g ại. Vậy hì khô g cần thiết phải gă chặ ác ghiệ â si h hằm sản xuất g hươ g hẩm hoặc tận dụ g chú g để h đư c các sản phẩ khác ừ rừ g hư ộ o g, ô cá và chấ đốt cho cộ g đồ g địa hươ g, ế hư các hoạ độ g đó đư c quả ý chặt chẽ và khô g ả h hưởng nhiề đến mục iê cố õi à duy ì các ch c ă g si h hái và các dịch vụ quan trọng của hệ si h hái. y hiê , ó hướ g đến việc tạm thời chặ đ ng hoặc hạn chế tối đ các hì h h c sử dụ g đấ g í h iê cực hư ch yể đ i s g ôi hủy sản, ô g ghiệp, mở rộ g đô hị và kh cô g ghiệp. Cũ g cần phải có ột giải há ước vấn nạ à s y hoái và há vỡ cảnh quan rừng ngập mặn g í h hệ thống do sự gi ă g h h chó g củ dâ số có si h kế lệ thuộc vào ài g yê v biển ở một số quốc gi đ g há iển. há vỡ cảnh q à ột vấn nạn lớ vì ói ch g hì sự già có của oài số ư g oài hiện hữu) có ươ g q thuận với q y ô diệ ích của rừng ngập mặn – chẳng hạ hư diệ ích ừng ngập mặ cà g ớ hì số oài hiện hữ cà g hiề k và đồng sự, 1998a; Ellison, 2002). Các oài hiếm hoặc khô g h biế hì í khi ắt gặp ở những quần thụ nhỏ, biệt lậ . Nê ấ có hể à sự há vỡ cảnh quan sẽ dẫ đến mấ oài cây ừng ngập mặn, đặc biệ à hữ g oài có hâ ố hạn hẹp hoặc bị giới hạn ở quần thể bả địa nhỏ. Chỉ cần một hoặc h i oài cây gập mặn bị tuyệt chủ g hì đã à ột mấ á ớ đối với í h đ dạng gien trong mộ hó hực vậ đặc chủng vốn chỉ có khoả g 80 oài ở cấ độ oà cầ . ơ ữa, chú g đều biết rằ g các oài ị mấ đi sẽ dẫn đế í h đ dạng về ch c ă g ị giả sú , đặc biệ à ở các hệ si h hái ừng ngập mặn, vố hà ch a những mối ươ g ác hữu sinh ph c tạp ở ê o g và các ối iê kết hữ si h và vô si h cũ g khô g ké hần ph c tạp ở ê goài với các hệ si h hái iền kề (Elliso , 2008 . Nó ầ ư t à s y giả các ch c ă g si h hái và khả ă g c g cấ các dịch vụ ì h hường của hệ sinh hái. Như chú g đã hấy ở các chươ g ước, các hệ si h hái ừng ngập mặn rấ đ dạng ở tất cả các cấ độ khô g gi , oà cầu, khu vực và đị hươ g. Một số g yê hâ vậ ý củ í h iế hiê ày đã đư c thảo luận ở Chươ g 2, các ác hâ ki h ế - xã hội và ác độ g khác củ co gười hì đư c thảo luận ở Chươ g 5 và 6. Sự khác iệ và iế hiê ự hiê về kiể hì h cù g với m c độ khuấy nhiễu củ co gười hà ý ằ g chư có một cô g h c ‘dạy nấ ă ’ ch g cho q ản ý khô khéo, ói cách khác à chư có chiế ư c quả ý h biế ào ă khớp đư c với oà ộ các kh vực rừng ngập mặn. h y vào đó, các chiế ư c linh hoạ và quả ý hích ghi cầ đư c h y đ i cho hù h p với điều kiện cụ thể của khu vực dự h o các đặc í h si h hái và í h nhạy cảm củ chú g ước mực ước biể dâ g c o và các ác hâ khác của biế đ i khí hậ , điều kiện kinh tế - xã hội củ hâ dâ địa hươ g và các ác động ngoại vi khác ở hí iể và hí đất liề . Nó đòi hỏi một tầ hì x hơ và hươ g há iếp cận chủ động hơ để quả ý và q y hoạch vù g v iển vư ê khỏi lối ò hiện tại và ó cần sự q â đú g ực hơ đế các động lực nằm ê goài h giới trực tiếp của rừng ngập mặn, kể cả á ực củ dâ số.

69

Từ các ý ưở g đó, cách iếp cận chung hữu hiệu nhấ có ẽ à sự hâ chi các hệ thống rừng ngập mặn ra nhiều mảng hư các oại hì h dưới đây ùy h o đặc í h si h học và vật ý cụ thể của từng hệ thố g và điều kiện kinh tế - xã hội củ đị hươ g:

Các hệ thống bảo tồn

ây à hững khu vực đư c bảo vệ ghiê gặt nhằm d y ì í h đ dạng về ch c ă g và kiểu di truyền, các dịch vụ hệ si h hái quan trọ g hư hò g hộ ven biể , ôi ường số g và ơi si h sả cho ô cá, chi và các oài động vậ khác cù g với ch c ă g điều hò khí hậ và chấ ư ng ước. Vì đây à cái à chú g có hể gọi à hệ si h hái ừng ngập mặn cố õi, ê ý ưởng nhất à phải đư chú g vào chươ g ì h q ả ý thủy vực t ng h để hạn chế những ác động từ hí hư ng nguồn và cũ g cầ q â hạn chế ác động củ các hoạ động từ hí iển. Việc chọn một hệ si h hái ừng ngập mặ à kh ảo tồ cũ g cần phải x xé đến khả ă g di ú về hía đất liề để g hó với mực ước biể dâ g c o, kể cả hiện trạng sử dụ g đất vốn cầ đến kế hoạch dự hò g để chuẩn bị ch cho rừng ngập mặn dịch chuyển về hí đất liề , ơi đ g đư c sử dụ g vào ục đích khác. á h ắ ô cá o g các ồ g ước iê đới với rừng ngập mặn đư c cho hé với điều kiệ à hoạ độ g ày khô g xâ hạ đến rừng ngập mặ , khô g à h y đ i điều kiện thủy vă bằ g cách đặt các ẫy cá cố định h y các cấ úc khác và ế có kh i hác q á c hì cũ g khô g à hươ g hại đến các ch c ă g củ ãi cá đẻ.

Các khu hệ hạn chế sử dụng

Là các kh hệ à ở đó hoạ động trực tiếp củ co gười đư c điều chỉ h và giá sá chặt chẽ. iể hì h hư chiết xuất hiê iệ và h c ă ở q y ô hỏ. Cụ thể hì các hoạ độ g đư c cho hé ở từ g ơi có khác h hư g iê ch ẩ chí h để xác đị h cái ào đư c hé và cái ào khô g đư c hé chí h à c độ ả h hưởng của hoạ độ g đó đế các dịch vụ và ch c ă g chí h của hệ si h hái. Cần phải ư ý ằng, khô g dễ gì đo ường hoặc giá sá đư c những biến đ i trong các dịch vụ và ch c ă g của hệ si h hái, giới khoa học đ g h cãi để ì cách à ốt nhất. Vì vậy cần phải á dụ g g yê ắc gă gừa hoặc mộ hươ g h c thận trọng khi quyế đị h các hoạ độ g ào à đư c hé hực hiện.

Các hệ thống sản xuất

Loại hì h ày hừa nhậ các hệ si h hái ừng ngập mặ à o g đó kỹ thuậ â si h đư c thực hiện vì ục iê â dài hằm cung cấ ái ạo g và các â sả khác, chẳng hạ hư ở rừng ngập mặn Matang thuộc hí ây M ysi và vù g S d s của Ấ ộ và B g d sh. ù có ằng ch ng cho thấy có sự sụt giảm khối ư ng g thu hoạch ở Matang theo thời gi hư g các dịch vụ si h hái cố õi dườ g hư khô g giả sú O g, 1982, 1995 . Có khi cũ g ê x xé đến việc chuyể đ i một số hệ si h hái ừng ngập mặn bị s y hoái hà h các hệ sản xuất và q ả ý chú g để cung cấ ái ạo g và chấ đốt ở nhữ g ơi có h cầu cao và ơi có ì h ạng chặ cây bừ ãi để phục vụ nhu cầ cơ ản của cuộc sống. Là hư vậy hì có hể giả đư c ì h ạng chặ cây rừng bừ ãi, hờ đó giả đư c ì h hì h s y hoái ừ g do hà h vi ày gây . Các oại hì h ày ả hâ khô g hải à cách iếp cậ hâ vù g vì ở nhiề ường h p cần phải giữ trạ g hái g yê vẹn của hệ si h hái ừng ngặp mặn hơ à hâ ó hà h các hì h h c sử dụ g khác h . iể hì h hư ột số dịch vụ hệ si h hái q ọng xuấ há ừ một hệ sinh hái v sô g, iê hoá ột thủy vực lớ và chảy các hệ si h hái hạy cảm xa bờ, chẳng hạn hư các hệ si h hái cỏ biể và ạ s hô, có hể chịu ả h hưởng bất l i do các hần tử củ ó ị ác động bởi hoạ động củ co gười. Sẽ khô g có ý ghĩ gì khi hâ ó hà h các vù g khác nhau nhằm mục đích ảo tồn, hạn chế sử dụng hay sản xuấ . y hiê , ở các ường h khác hì một hệ si h hái ừng ngập mặn cụ thể ê đư c hâ chi hà h các kh ảo tồn, khu hạn chế sử

70

dụ g và kh sản xuất cho tiện quả ý. Chí h vì vậy, cần phải có ộ cách iếp cận quả ý hích g và yển chuyể hư đã ì h ày ê đây. Câ hỏi đư c đặ à cần phải quy hoạch o hiê diệ ích ừng của quốc gi dà h cho kh hệ bảo tồn, khu hệ hạn chế sử dụ g và kh hệ sản xuấ ? Chư có câ ả lời ào chí h xác dà h cho câ hỏi ày vì ó cò ệ thuộc vào hạm vi của rừng ngập mặn của quốc gia, vị í đị ý củ chú g, mối quan hệ giữ chú g với h , q y ô, hà h hần thực vậ và í h đ dạng về ch c ă g cù g với ì h ạng hiện thời củ chú g. Cũ g cần phải hì hận rằng ngay cả các hệ si h hái ừng ngập mặn vố đã sụt giả í h đ dạng thực vậ và gá h chịu trực tiế các ác động củ co gười hư g vẫ có giá ị si h hái và g ại một số dịch vụ hệ si h hái hấ đị h, dù có hể à khô g hoà oà đầy đủ. Thực tế ày đ g hướ g chú g đến vấ đề trồ g cây gây ừ g và khôi hục rừng ngập mặn.

Trồng cây gây rừng và khôi phục rừng

Các h ật ngữ ‘ ái tạo rừng’, ‘ ồ g cây gây ừ g’, ‘ hục hồi rừ g’ và ‘khôi hục rừ g’ hườ g đư c sử dụng thay thế cho h . y hiê , giữ chú g có điể khác h về ý ghĩ . ồ g cây gây rừ g à ột thuật ngữ chung để chỉ việc trồ g cây ê ột diệ ích để tạo hà h ừ g, khô g cần biế ơi đó ước đây có ừ g h y khô g có ừng; ái ạo rừng hườ g đư c dù g để chỉ việc trồng cây ê ột diệ ích à ước đó đã có ừ g. Nghiê úc à ói hì cả hai thuật ngữ ày đều chỉ ói đến việc trồ g cây à hôi. hục hồi rừ g đư c dù g để ô ả mộ q y ì h ả lại cái gì đó ở đây à hệ si h hái về với ì h ạ g đầu hoặc đư c cho à đầu củ ó. Nế dù g định ghĩ ày hì sẽ có h i vấ đề đá g ói. ước iê à ‘điểm phục hồi’ h y ì h ạ g đầ à chú g ốn phục hồi, dù cho sự h y đ i đã diễn ra ở hầu hế các hệ si h hái đó à do ự hiê h y do co gười, chú g vẫ khô g có cách ào à iết hế đư c ì h ạ g đầu củ ó à gì, cũ g hư các h ộc í h và đặc điểm củ ó s o vào úc đó. h h i à khó có hể ái ạo đư c một hệ si h hái h c tạ , có đầy đủ ch c ă g với tất cả các oài, các ch c ă g, các ối ươ g ác và các dịch vụ hệ si h hái ự hiê g y cả khi ta biế đư c chú g đã à hư vậy) trong mộ vài ă , ộ cô g việc vốn cầ đế hà g hập kỷ hoặc hà g hế kỷ diễn ra trong tự hiê x hê L wis, 2005 . h ật ngữ ‘khôi hục rừ g’ hì ại có đị h ghĩ g chú gì đó hẹ hà g hơ , ở m c độ muố ói đến việc trả cái gì đó ở đây ại à ột hệ si h hái đã ị ác động hoặc bị s y hoái về với mộ ì h ạ g à ở đó ó hiệ hâ à ột thực thể có đủ ch c ă g, ự đ ng vữ g, dù khô g cần thiế à hải về với điều kiệ đầu củ ó. Ở đây chú g sẽ sử dụng chỉ ba thuật ngữ à hôi, đó à ồng rừng (hoặc trồng rừng lại), trồ g cây gây ừ g và khôi hục rừng. Rừng ngập mặ à hững kẻ đị h cư cơ hội và, c để tự hiê hư vậy, chú g sẽ hườ g ái si h và chiếm c nhữ g vù g đất mới nế có đư c ái giống tự hiê và điều kiện thủy vă hích h p. Nơi có sẵ ái giố g à khô g có hoặc có c ái si h ự hiê ké hì hườ g có hể à do điều kiện thủy vă khô g hích h p xuấ há ừ yếu tố tự hiê hoặc do ác độ g ào đó củ co gười. ê q điểm si h hái, cầ ư iê cho ái si h hoặc chiếm c tự hiê , hư g ở một số ường h p cần phải trồng rừng bằng s c gười nhằ khôi hục các si h cả h đã ị hoái hó , hoặc vì các ục đích đặc biệ khác. Có h i ường h p ph biến nhấ , ước iê à khôi hục các diệ ích rừng ngập mặ à ước đó đã ch yể đ i s g ôi ồng thủy sản hoặc à ô g ghiệp rồi sau đó ị bỏ ho g vì khô g cò ă g s ấ S v so , 1997; S v so và đồng sự, 1999); th h i à trồng rừng ngập mặn ở ơi cây ái si h ự hiê khô g đủ s c để à ê ác dụ g hò g hộ ven biển hoặc tạo ra ch c ă g h y dịch vụ si h hái q ọ g khác. Cô g c ộc trồ g cây gây ừng ngập mặ dưới hì h h c ày h y hì h h c khác đã đư c thực hiệ í hấ à ột thế kỷ qua, điể hì h đầ iê huộc ĩ h vực â si h ền vững nhằm lấy g và sản phẩm từ g ở M ysi W so , 1928 và ở vù g S d s của Ấ ộ và B g d sh vào khoả g đầu thế kỷ 20, s đó à do gười há hực hiện ở Việt Nam trong khoảng thời gian từ đầu đến giữa thế kỷ 20 và hầu hế có hể à do các hà â ghiệp củ các ước đô hộ thực hiện ở các ơi khác củ Châ Á o g cù g gi i đoạ ày. Trồng rừng ngập mặ để định bờ biển, hò g hộ vù g v iể và ồ g cây gây ừ g ói ch g cũ g đã x ất hiệ í hấ à ừ đầu thập iê 1970, chẳng hạ hư ở F o id s và đồng sự, 1975 và ột số ơi ở ô g N Á, đặc biệ à ở Việt

71

N vào ă 1975 s khi chiến tranh kế húc ồ g và Sản, 1993). Trong nhữ g ă gầ đây, trồ g cây gây ừ g và khôi hục rừng ngập mặn với nhiều mục đích khác h đã ở hà h h biế ê khắp thế giới. Trồng lại rừng tất yếu phải à ột phần trong kế hoạch quả ý c h ác rừng ngập mặn bền vững, chẳng hạ hư ở ây M ysi và vù g S d s của Ấ ộ và Bangladesh. Trồ g cây gây ừng ngập mặn ở q y ô ớ hơ đã đư c tiế hà h ở Bangladesh S g & Siddiqi, 1993 và iền Nam Việt Nam. y hiê , hầu hế các hoạ động trồ g cây gây rừng ngập mặ đề có q y ô ươ g đối nhỏ và hạn hẹ , đư c thực hiệ h o các ục đích cá biệt, chẳng hạ hư hò g hộ vù g v iển hoặc ă g cường s c chống chị và ở rộng sinh kế cho các cộ g đồ g dâ cư đị hươ g. Rất tiếc à khô g hải dự á ào cũ g hà h cô g, hầu hết à do đá h giá hiệ ườ g chư đú g c và chọ oài cây ồ g khô g hích h p. iều kiện thủy vă ại hiệ ườ g à yếu tố quan trọ g hà g đầu cầ đư c x xé trong bất kỳ dự á khôi hục rừng ngập mặ ào L wis, 1999, 2005 , ê các chiế ư c và q y ì h kỹ thuật trồng rừ g g í h cục bộ cao và chú g khô g à sâ ở đây. y hiên, q ý độc giả có hể tham khảo một số hướng dẫ và q y ì h kỹ thuật chung cho nhiều mục đích ồng rừ g khác h và ở nhiề điều kiện lậ đị khác h o g ài iệu của Field (1996). Như đã hể hiệ o g Chươ g 6 và đư c lặp lại ở đầ chươ g ày, ì h ạng chặt hạ cây ừ ãi để lấy củi và vật liệ xây dự g, cù g với các hoạ động khác hư đào đắ đê điề , kê h hủy l i phục vụ trồ g ú hoặc à v ô g ô vố à h y đ i điều kiện thủy vă củ các hệ si h hái ừng ngập mặ , đã dẫ đế ì h ạng s y hoái ghiê ọ g các hệ si h hái ừng ngập mặn ở nhiều ơi ê hế giới, đặc biệ à ở Châ hi và Châ Á. hê vào đó, đã xuất hiện nhiều v ô g ô ị bỏ ho g ê các diệ ích à ước đây à ừng ngập mặn ở nhiề ơi ê hế giới (Stevenson, 1997; S v so và đồng sự , 1999). ù ở đó có hể hoặc khô g hể phục hồi si h hái đầy đủ theo ghĩ à L wis 2005 đã ô ả, hư g hì h h c khôi hục rừng ở m c độ ào đó hằ đư chú g ở lại hà h ột hệ si h hái ừng ngập mặn tự ó ền vữ g à có í hất một số ch c ă g và dịch vụ si h hái iê iể hì vừ đá g đư c yê cầu thực tiễn vừ g í h hực tế.

Kết luận Cách iếp cậ hích ghi và i h động để bảo tồ và q ả ý ừng ngập mặ khô g ê diễn giải h o ghĩ à ộ cơ hội để các hà ra quyế đị h và các hà quả ý vù g v iển khô g phải à gì cả. ù có khó khă và hách h c hư g ó cho hấy một thực tế đơ giả à khô g o giờ có hai hệ si h hái ừng ngập mặn giố g h hoà oà , ê cách q ả ý ở ơi ày có hể khô g hù h p với cách q ả ý ở ơi khác. Chú g cũ g ê hì hận rằ g yê cầu quả ý khô g phải à ất di bất dịch và chắc chắn sẽ cần phải hích ghi h o hời gian nhằm g hó với ác động của biế đ i khi hậ và sự h y đ i củ điều kiện kinh tế - xã hội. Những gười có hẩm quyền à chí h sách, q yế đị h và q ả ý vù g v iển cầ có ộ cách iếp cậ iê ho g và ê q điểm hiệ đại cho cô g c ộc bảo tồ và q ả ý ừng ngập mặn, có sự h ư của giới khoa học và kỹ thuậ hù h p và có tham khảo ý kiến của rộ g ãi cô g chú g à hữ g gười có â h yết với ôi ường. Liệ đòi hỏi ày có q á đá g khô g ? Khô g q á 100 ă s hì chú g ta sẽ có đư c câ ả lời hôi !

Một số đường dẫn để truy cập tài liệu trên Mạng Các đường dẫn sau đây có hể cần thiế cho các hà q ả ý vù g v iể , giáo viê , học si h và q ý độc giả ói ch g có q â đến rừng ngập mặ và các vù g đất ngậ ước khác. ù các ài iệ ày ậ g vào các vù g đất ngậ ước và ài g yê v iển ở Úc hư g về mặ giáo dục và rất nhiều hô g i khác à chú g c g cấp hì có ội dung rộng hơ ất nhiều. OzCoasts – hô g i ực tuyế vù g v iể Úc

Trang: http://www.ozcoasts.gov.au/index.jsp

hô g i về các vù g đất ngậ ước củ chí h q yền Queensland

Trang: http://wetlandinfo.derm.qld.gov.au/ wetlands/index.html

72

Hộp 7.1 Hiến chương của ISME đối với rừng ngập mặn

Hiệp hội Hệ si h hái ừng ngập mặn Quốc tế SME đã hô g q ản Hiế chươ g ừng ngập mặn, b sung cho Hiế chươ g của Thế giới về hiê hiê đã đư c ại Hội đồng Liê hiệp quốc cô g ố và gày 28 há g 10 ă 1982, khẳ g định rằ g hiê hiê hải đư c ô trọng, nguồ gi ê ái đấ khô g đư c xâ hại, cô g c ộc bảo tồ đư c đư vào hực tiễn, quả ý ền vữ g đư c co gười á dụ g và hiê hiê đư c bảo vệ khỏi vấn nạ s y hoái.

ISME nhận thức rằng:

a) Rừng ngập mặ à các hệ si h hái á hật triề độc đáo xuất hiện chủ yếu ở các vù g hiệ đới ê hế giới;

b) T ng diệ ích ừng ngập mặ ê hế giới ước í h khô g q á 170,000 km2

và có vào khoả g 60 oài cây hâ g và cây ụi chỉ sống ở sinh cảnh rừng ngập mặn;

c) Rừng ngập mặn h tr các q ầ xã đ dạng gien của khu hệ động vậ và thực vậ ê cạ và dưới ước có giá ị ôi ường, kinh tế và xã hội trực tiế và giá iế cho xã hội oài gười ê khắp thế giới;

d) há iển bền vữ g các hệ si h hái ừng ngập mặ có ghĩ à d y ì và sử dụng h ý ài g yê hiê hiê hằm bảo an s c bề si h hái và cơ hội kinh tế cho các hế hiện hiện tại và o g ươ g i;

e) Rừng ngập mặn phải đư c bảo tồn ở nhiề ơi ê hế giới nhằ gă ngừa hiệ ư g đấ đ i v iển bị hoái hó ;

Đoan chắc rằng:

a) Sự sụt giả và s y hoái ừng ngập mặ à ột hiệ ư g oà cầ , đây à hậu quả củ các hà h vi có iê q đến việc sử dụ g khô g ền vữ g và kh i hác cạn kiệt;

b) Giá ị củ đất rừng ngập mặ chư hề đư c đá h giá đú g c khi các diện ích ày ị chuyể đ i s g các ục đích sử dụ g khô g ền vững;

c) Sử dụng bền vữ g các hệ si h hái ừng ngập mặn sẽ giú cho ài g yê ày có cô g dụng tố hơ ;

d) Phục hồi các hệ si h hái ừng ngập mặ đã ị s y hoái vì các ục đích ki h tế, xã hội và ảo tồ à ột nhu cầu b c thiết;

Tin tưởng rằng:

a) Rừng ngập mặ à ột nguồ ài g yê hiê hiê có giá ị với í h đ dạ g gi đặc biệ , ă g s ất tự hiê ội tại c o và giá ị ôi ườ g độc đáo;

b) Rừng ngập mặn h tr các giá ị kinh tế và si h hái q ọng ở các khu hệ ven bờ và ê cạn liền kề;

c) Rừng ngập mặ đó g v i ò q ọng trong nguồn lực kinh tế và xã hội tại ch nhằ ôi số g cư dâ v iển ở các vù g hiệ đới;

d) Rừng ngập mặ đó g v i ò q ọ g o g hò g hộ ven biể và à giảm xói ở bờ biển;

e) Rừng ngập mặ à vậ đệ cho các g ồ ước ven biể ước những ảnh hưở g đá g iếc từ đất liền, chẳng hạ hư chất trầ ích, chấ gây ô hiễm hoặc sự rử ôi di h dưỡng;

Tái xác định rằ g co gười phải nắ đư c kiến th c sử dụ g ài g yê hiê hiê ê tinh thần bảo vệ và gi ă g các oài và các hệ si h hái vì các giá ị nội tại củ chú g và vì l i ích củ các hế hệ hiện tại và ươ g i.

Đoan chắc nhu cầu về các giải há hích đá g ở các cấ độ cá hâ , ậ đoà và q ốc gia nhằm quả ý, bảo tồ và húc đẩy hiểu biết về hệ si h hái ừng ngập mặ à hiện thực.

73

I NGUYÊN TẮC CHUNG

1. Các hệ si h hái ừng ngập mặ đư c ô ọ g và các đặc điểm nội tại củ chú g đư c bảo oà ở ơi có điều kiện

2. í h đ dạng gien vố có ở các hệ si h hái ừng ngập mặ đư c gì giữ, để đư c hư vậy hì các si h cảnh thiết yếu phải đư c bảo oà .

3. Các hệ si h hái ừng ngập mặ à co gười sử dụng phải đư c quả ý hằm đạ đế và d y ì ă g s ất bền vữ g hư g khô g à s y yế í h oà vẹn của các hệ sinh hái khác cù g ồn tại với chú g .

4. Các hệ si h hái ừng ngập mặ đư c bảo vệ khỏi hủy diệt bừ ãi, hiểm họa tự hiê , ô hiễ và hư hại do sự quấy nhiễu từ các kh vực ch g q h gây .

5. Việc sử dụng bền vữ g các hệ si h hái ừng ngập mặn bởi những người sử dụng truyền thố g đư c hì hậ và ch cấp nhằm cải thiệ húc i cho hâ dâ bả địa.

6. Việc nắm bắ và h biến kiến th c đối với cấ úc, ch c ă g và q ả ý các hệ si h hái ừng ngập mặ g yê si h và ị ác độ g đư c khuyế khích ằng mọi cách, kể cả h ác ghiê c u quốc tế và h tr kỹ thuật.

II CHỨC NĂNG

7. Các q yế đị h có ả h hưởng tới quả ý các hệ si h hái ừng ngập mặn chỉ đư c đư dưới á h sá g của kiến th c hiện hữu tốt nhấ và ầm hiểu biết củ địa hươ g cụ thể.

8. Các q yết đị h à hế ào để quả ý ột hệ si h hái ừng ngập mặ đư c ph biế h o các hô g số xác đị h dưới đây: (i) Các hà h hần sinh học và các đặc í h ự hiê của khu vực đư c x xé ,

bằ g các c ộc điều tra, lập bả đồ và h hậ các dữ liệu tự hiê và sinh học;

(ii) Nhu cầu củ hâ dâ có iê q đến việc sử dụng bền vững loại ài g yê ào có đủ nguồn dự trữ nhằm mục đích ảo oà ;

(iii) Tầm quan trọng cấp quốc gi và q ốc tế củ ài g yê đó về mặt sinh cảnh và g ồn gien;

(iv) Tầm quan trọng cấp quốc gia và q ốc tế củ đị à đó đối với ă g s ất thủy sả và í h định củ vù g v iển;

(v) Các yê cầu củ đị hươ g về giá ị giáo dục, giải í và hẩm mỹ; (vi) Các yê cầ ào cần phải đư c đá g đối với các hì h h c sử dụ g ài

g yê khô g ền vững; (vii) M c độ để khôi hục và cơ chế bồi hườ g có hể á dụng nhằm giảm thiểu

ác động do việc sử dụ g khô g ền vữ g gây .

9. hô g i h hậ đư c từ mục 8 đư c dù g để xác đị h các kh vực cầ đư c gì giữ, xác đị h các chiế ư c quả ý, hục hồi và gì giữ ài g yê , hoặc để xác đị h các kh vực cầ đư c sử dụng bền vững.

10. Các q yế định về việc sử dụ g các hệ si h hái ừng ngập mặn phải câ hắc đến nhu cầu: (i) Sử dụ g ài g yê ừng ngập mặ để cho ă g s ất tự hiê củ chú g

đư c bảo oà ; (ii) á h à s y hoái các hệ si h hái ừng ngập mặn; (iii) Khôi hục các diệ ích ừng ngập mặ đã ị hoái hó ; (iv) á h kh i hác q á c ài g yê hiê hiê đư c hì h hà h ừ các hệ

si h hái ừng ngập mặn; (v) á h hữ g ác độ g iê cực đế các hệ si h hái iền kề; (vi) Nhì hậ húc i xã hội và ki h ế củ cư dâ ừng ngập mặn bả địa; (vii) Kiể soá và hạn chế các hì h h c sử dụ g khô g ền vữ g để cho các i

ích và ă g s ấ â dài củ các hệ si h hái ừng ngập mặ khô g ị mấ đi; (viii) Giới thiệ các giải há điều tiế để sử dụ g khô khéo các hệ si h hái ừng

ngập mặn.

74

III THỰC THI

11. Các g yê ắc trong bản Hiế chươ g hiệ hà h ày đư c phả á h o g ật và hực tiễn của từng quốc gi cũ g hư ở cấp quốc tế khi có điều kiện.

12. Kiến th c về cấ úc, ch c ă g và ầm quan trọng củ các hệ si h hái ừng ngập mặ đư c truyề hô g ằng tất cả các hươ g iện khả dĩ ở các cấ độ đị hươ g, q ốc gi và q ốc tế.

13. Kiến th c về cấ úc, ch c ă g và q ả ý các hệ si h hái ừng ngập mặn g yê si h và đã ị ác độ g đư c ă g cường.

14. Các chươ g ì h giáo dục và các g â cấ vù g cần phải đư c h tr để tập huấ cho các hà kho học, giới lập kế hoạch, giới quả ý và cô g chú g đại đồ g và để khuyế khích hận th c về tầm quan trọng củ các hệ sinh thái ừng ngập mặn.

15. Tất cả quy hoạch cần phải có các ước điều tra kinh tế xã hội, điều kiện tự hiê và si h học củ các hệ si h hái ừng ngập mặn ở đó và đá h giá ác độ g đối với khu hệ ày cũ g hư các kh vực ch g q h các hoạ độ g đư c đề xuất. Mọi câ hắc cần phải đư c có h khảo ý kiến của rộ g ãi cô g chú g ước khi ra quyế định.

16. Các g ồn lực, chươ g ì h và cơ cấ hà h chí h cần thiết cho việc sử dụng bền vữ g các hệ si h hái ừng ngập mặn cầ đư c chu cấp.

17. Hiện trạng củ các hệ sinh thái ừng ngập mặn cần phải đư c quan trắc ở cấp quốc gi và q ốc tế nhằ đá h giá đư c ì h hì h hực tiễ đươ g hời và sớm nhận ra những hiệu ng bất l i.

18. Nhà ước cần phải thiết lậ các điều khoản hoặc chế đị h há ậ để bảo vệ và quả ý ừng ngập mặ cũ g hư các hệ si h hái ừng ngập mặn.

19. Nhà ước, các hà ch c ách cô g chú g, các ch c quốc tế, các ch c phi chí h hủ, cá hâ , ập thể và ậ đoà , ùy h o khả ă g củ ì h, cần phải: (i) H ác o g hiệm vụ quả ý các hệ si h hái ừng ngập mặ vì ục đích

bền vững; (ii) Xây dự g ì h ự và hươ g há ận nhằ đá h giá hực trạng củ các

hệ si h hái ừng ngập mặ và để quả ý chú g; (iii) ảm bảo rằ g các hoạ động trong quyền hạ há ý củ ì h khô g gây

ra thiệt hại khô g cần thiế đến các hệ si h hái ừng ngập mặn ở ê o g hoặc ê goài hạm vi hoạ động củ ì h;

(iv) hi hà h các điều khoả há ý cấp quốc gi và q ốc tế nhằm bảo vệ và bảo tồ các hệ si h hái ừng ngập mặn.

20. M i hà ước khi có điều kiệ hì đư các điều khoản của bản Hiế chươ g hiệ hà h ày vào hiệu lực hi hà h hô g q các cơ q có hẩm quyền củ ì h và h ác với các hà ước khác.

21. Tất cả nhữ g cá hâ , ê cơ sở luậ há q ốc gia củ ì h cầ đư c tạo cơ hội để tham gia, với ư cách cá hâ h y ập thể, o g q á ì h đư quyế đị h có iê q ực tiế đến bảo tồ và sử dụng bền vữ g các hệ sinh hái ừng ngập mặn.

22. Nhữ g gười bị ả h hưởng cần phải đư c bồi hường bằng vật chấ khi các hệ si h hái ừng ngập mặn của họ bị thiệt hại.

23. Từ g hà h viê củ SME có hiệm vụ â hủ các điều khoản tại Hiến chươ g hiệ hà h ày, hoạ độ g độc lập, phối h p với các hà h viê khác, hoặc h gi vào ột tiế ì h chí h hống. Từ g hà h viê hấ đấ để đảm bảo rằ g các ục iê và yê cầu của Hiến chươ g ày đư c đá ng.

Hiệp hội Hệ si h hái ừng ngập mặn Quốc tế

Tháng 11 năm 1991, Bangkok

75

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Agyen-Sampong, M. (1994) Mangrove swamp rice production in West Africa . Dynamique et s g s d g ov d s s ys d s iviè s d S d d Sé ég à Si Leone) (ed M.C. Cormier Salem), pp. 185–188. ORSTOM, Paris. http://www.documentation.ird.fr/hor/fdi:41077.

Aksornkoae, S. & Khemnark, C. (1984) Nutrient cycling in mangrove forest of Thailand. Proceedings of the Asian Symposium on Mangrove Environment Research and Management (eds E. Soepadmo, A.N. Rao & D.J. Macintosh), pp. 545–557. University of Malaya, Kuala Lumpur, Malaysia.

Alcamo, J., Moreno, J.M., Nováky, B., Bi di, M., Co o ov, R., voy, R.J.N., Giannakopoulos, C., Martin, E., Oleson, J.E. & Shvidenko, A. (2007) Europe: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Climate Change 2007 (eds M.L. Parry, O.F. Canziani, J.P. Palutikof, P.J. van der Linden & C.E. Hanson), pp. 541–580. Cambridge University Press, Cambridge, UK.

Allaway, W.G., Curran, M., Hollington, L.M., Ricketts, M.C. & Skelton, N.J. (2001) Gas space and oxygen exchange in roots of Avicennia marina (Forssk.) Vierh. var. australasica (Walp.) Moldenke ex N.C. Duke, the Grey Mangrove. Wetlands Ecology and Management, 9 , 211– 218.

Alongi, D.M. (1994) Zonation and seasonality of benthic primary production and community respiration in tropical mangrove forests. Oecologia, 98, 320–327. Alongi, D.M. (2008) Mangrove forests: Resilience, protection from tsunamis, and responses to global climate change. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 76, 1–13.

Atkinson, M.R., Findlay, G.P., Hope, A.B., Pitman, M.G., Saddler, H.D.W. & West, K.R. (1967) Salt regulation in the mangroves Rhizophora mucronata Lam. and Aegialitis annulata R.Br. Australian Journal of Biological Sciences, 20, 589–599.

Baba, S., Chan, H.T. & Aksornkoae, S. (2013) Useful Products from Mangrove and other Coastal Plants. ISME Mangrove Educational Book Series No. 3. International Society for Mangrove Ecosystems (ISME), Okinawa, Japan, and International Tropical Timber Organization (ITTO), Yokohama, Japan.

Bacon, P.R. (1994) Template for evaluation of impacts of sea level rise on Caribbean coastal wetlands. Ecological Engineering, 3, 171–186.

Ball, M.C. (1988a) Ecophysiology of mangroves. Trees , 2, 129–142.

Ball, M.C. (1988b) Salinity tolerance in the mangroves Aegiceras corniculatum and Avicennia marina I. Water use in relation to growth, carbon partitioning, and salt balance. Australian Journal of Plant Physiology , 15, 447–464.

Ball, M.C. & Anderson, J.M. (1986) Sensitivity of photosystem II to NaCl in relation to salinity tolerance. Comparative studies with thylakoids of the salt-tolerant mangrove, Avicennia marina, and the salt-sensitive pea, Pisum sativum . Australian Journal of Plant Physiology, 13, 689–698.

76

Ball, M.C., Chow, W.S. & Anderson, J.M. (1987) Salinity-induced potassium deficiency causes loss of functional photosystem II in leaves of the grey mangrove, Avicennia marina , through depletion of the atrazine-binding polypeptide. Australian Journal of Plant Physiology , 14, 351–361.

Ball, M.C., Cochrane, M.J. & Rawson, H.M. (1997) Growth and water use of the mangroves Rhizophora apiculata and R. stylosa in response to salinity and humidity under ambient and elevated concentrations of atmospheric CO2. Plant, Cell and Environment , 20, 1158–1166.

Ballment, E.R., Smith, T.J.I. & Stoddart, J.A. (1988) Sibling species in the mangrove genus Ceriops (Rhizophoraceae), detected using biochemical genetics. Australian Systematic Botany, 1, 391–397.

Bandaranayake, W.M. (1998) Traditional and medicinal uses of mangroves. Mangroves and Salt Marshes, 2, 133–148.

Barbier, E. (2006) Mangrove Dependency and the Livelihoods of Coastal Communities in Thailand. Environment and Livelihoods in Tropical Coastal Zones (eds C.T. Hoanh, T.P. Tuong, J.W. Gowing & B. Hardy), pp. 127–139. CABI Publishing, Wallingford, UK.

Barbier, E.B., Acreman, M.C. & Knowler, D. (1997) Economic Valuation of Wetlands: A Guide for Policy Makers and Planners . Ramsar Convention Bureau, Gland, Switzerland. 143 pp.

Barbier, E.B., Koch, E.W., Silliman, B.R., Hacker, S.D., Wolanski, E., Primavera, J., Granek, E.F., Polasky, S., Aswani, S., Cramer, L.A., Stoms, D.M., Kennedy, C.J., Bael, D., Kappel, C.V., Perillo, G.M.E. & Reed, D.J. (2008) Coastal ecosystem-based management with nonlinear ecological functions and values. Science, 319, 321–323.

Bird, E.C.F. (1986) Human interactions with Australian mangrove ecosystems. Man in the Mangroves: The Socio-economic Situation of Human Settlements in Mangrove Forests (eds P. Kunstadter, E.C.F. Bird & S. Sabhasri), pp. 68–78. The United Nations University, Tokyo.

Blasco, F., Aizpuru, M. & Gers, C. (2001) Depletion of the mangroves of Continental Asia. Wetlands Ecology and Management , 9, 245–256.

Boon, P.I. & Allaway, W.G. (1986) Rates and ionic specificity of salt secretion from excised leaves of the mangrove, Avicennia marina (Forsk.) Vierh. Aquatic Botany , 26, 143–153.

Boonsong, K., Piyatiratitorakul, S. & Patanaponpaiboon, P. (2003) Potential use of mangrove plantation as constructed wetland for municipal wastewater treatment. Water Science and Technology, 48, 257–266.

Boto, K.G. & Robertson, A.I. (1990) The relationship between nitrogen fixation and tidal exports of nitrogen in a tropical mangrove system. Estuarine, Coastal and Shelf Science , 31, 531–540.

Boto, K., Saffigna, P. & Clough, B. (1985) Role of nitrate in nitrogen nutrition of the mangrove Avicennia marina. Marine Ecology Progress Series, 21, 259–265.

77

Boto, K.G. & Wellington, J.T. (1984) Soil characteristics and nutrient status in a northern Australian mangrove forest. Estuaries, 7, 61–69.

Bouillon, S., Borges, A.V., Castaneda-Moya, E., Diele, K., Dittmar, T., Duke, N.C., Kristensen, E., Lee, S.Y., Marchand, C., Middelburg, J.J., Rivera-Monroy, V.H., Smith, T.J.I. & Twilley, R.R. (2008) Mangrove production and carbon sinks: A revision of global budget estimates. Global Biogeochemical Cycles, 22, 1–12.

Bunt, J.S., Williams, W.T. & Clay, H.J. (1982) River water salinity and the distribution of mangrove species along several rivers in North Queensland. Australian Journal of Botany, 30, 401–412.

Burchett, M.D., Clarke, L.D., Field, C.D. & Pulkownik, A. (1989) Growth and respiration in two mangrove species at a range of salinities. Physiologia Plantaum, 75, 299–303.

Cardale, S. & Field, C.D. (1971) The structure of the salt gland of Aegiceras corniculatum. Planta, 99, 183–191.

Chan, H.T. & Salleh, M.N. (1987) Traditional Uses of the Mangrove Ecosystem in Malaysia. Mangrove Ecosystems: Occasional Papers No. 1. UNESCO, New Delhi, India.

Cho g, V.C., S s k , A., L h, M.U.C. & ’C z, R. 1990 h ish d w communities of a Malaysian coastal mangrove system, with comparisons to adjacent mud flats and inshore waters. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 31, 703–722.

Clough, B.F. (1984) Growth and salt balance of the mangroves Avicennia marina (Forsk.) Vierh. and Rhizophora stylosa Griff. in relation to salinity. Australian Journal of Plant Physiology, 11, 419–430.

Clough, B. (1993) The Economic and Environmental Values of Mangrove Forests and their Present State of Conservation in the South-east Asia/Pacific Region . International Society for Mangrove Ecosystems, Okinawa, Japan.

Clough, B.F., Andrews, T.J. & Cowan, I.R. (1982) Physiological processes in mangroves. Mangrove Ecosystems in Australia: Structure, Function and Management (ed B.F. Clough), Australian Institute of Marine Science, Townsville, in association with Australian National University Press, Canberra, Australia.

Clough, B.F. & Attiwill, P.M. (1975) Nutrient cycling in a community of Avicennia marina in a temperate region of Australia. Proceedings of the International Symposium on Biology and Management of Mangroves pp. 137–146. University of Florida, Gainesville, Florida, USA.

Clough, B.F., Boto, K.G. & Attiwill, P.M. (1983) Mangroves and sewage: A re-evaluation. Biology and Ecology of Mangroves , Tasks for Vegetation Science (ed H.J. Teas), Dr W. Junk, The Hague, The Netherlands.

Cochard, R., Ranamukhaarachchi, S.L., Shivakoti, G.P., Shipin, O.V., Edwards, P.J. & Seeland, K.T. (2008) The 2004 tsunami in Aceh and Southern Thailand: A review on coastal ecosystems, wave hazards and vulnerability. Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics, 10 , 3–40.

Comley, B.W.T. & McGuinness, K.A. (2005) Above- and below-ground biomass, and allometry, of four common northern Australian mangroves. Australian Journal of

78

Botany, 53, 431–436.

Curran, M. (1985) Gas movements in the roots of Avicennia marina (Forsk.) Vierh. Australian Journal of Plant Physiology, 12, 97–108.

Curran, M., Cole, M. & Allaway, W.G. (1986) Root aeration and respiration in young mangrove plants (Avicennia marina (Forsk.) Vierh.). Journal of Experimental Botany, 37, 1225 –1233.

Danielsen, F., Sorensen, M.K., Olwig, M.F., Selvan, V., Parish, F., Burgess, N.D., Hiraishi, T., Karunagaran, V.M., Rasmussen, M.S., Hansen, L.B., Quarto, A. & Suryadiputra, N. (2005) The Asian tsunami: A protective role for coastal vegetation. Science, 310 , 643–643.

Diop, E.S. (ed) (1993) Conservation and Sustainable Utilization of Mangrove Forests in Latin America and Africa Regions. Part II – Africa . International Society for Mangrove Ecosystems, Okinawa, Japan.

Donato, D.C., Kauffman, J.B., Murdiyarso, D., Kurnianto, S., Stidham, M. & Kanninen, M. (2011) Mangroves among the most carbon-rich forests in the tropics. Nature Geoscience, 4 , 293–297.

Duarte, C.M., Middelburg, J.J. & Caraco, N. (2005) Major role of marine vegetation on the oceanic carbon cycle. Biogeosciences, 2, 1–8.

Duke, N.C. (1992) Mangrove Floristics and Biogeography. Tropical Mangrove Ecosystems (eds A.I. Robertson & D.M. Alongi), pp. 63–100. American Geophysical Union, Washington DC, USA.

Duke, N.C., Ball, M.C. & Ellison, J.C. (1998a) Factors influencing biodiversity and distributional gradients in mangroves. Global Ecology and Biogeography Letters, 7, 27–47.

Duke, N.C., Bell, A.M., Pedersen, D.K., Roelfsema, C.M. & Bengston-Nash, S. (2005) Herbicides implicated as the cause of severe mangrove dieback in the Mackay region, NE Australia - serious implications for marine plant habitats of the GBR World Heritage Area. Marine Pollution Bulletin, 51, 308–324.

Duke, N.C., Benzie, J.A.H., Goodall, J.A. & Ballment, E.R. (1998b) Genetic structure and evolution of species in the mangrove genus Avicennia (Avicenniaceae) in the Indo-West Pacific. Evolution, 52, 1612–1626.

Duke, N.C., Meynecke, J.O., Dittmann, S., Ellison, A.M., Anger, K., Berger, U., Cannicci, S., Diele, K., Ewel, K.C., Field, C.D., Koedam, N., Lee, S.Y., Marchand, C., Nordhaus, I. & Dahdouh-Guebas, F. (2007) A world without mangroves? Science, 317, 41–42.

Ellison, A.M. (2002) Macroecology of mangroves: Large-scale patterns and processes in tropical coastal forests. Trees, 16, 181–194.

Ellison, A.M. (2008) Managing mangroves with benthic biodiversity in mind: Moving beyond roving banditry. Journal of Sea Research, 59, 2–15.

Ellison, J.C. (2009) Geomorphology and sedimentology of mangroves. Coastal Wetlands: An Integrated Ecosystem Approach (eds G.M.E. Perillo, E. Wolanski, D.R. Cahoon &

79

M.M. Brinson), pp. 565–591. Elsevier B.V., Amsterdam, The Netherlands.

Ellison, A.M., Farnsworth, E.J. & Merkt, R.E. (1999) Origins of mangrove ecosystems and the mangrove biodiversity anomaly. Global Ecology and Biogeography, 8, 95–115.

Ellison, J.C. & Stoddart, D.R. (1991) Mangrove ecosystem collapse during predicted sea-level rise: Holocene analogues and implications. Journal of Coastal Research, 7, 151–165.

Ewel, K.C., Twilley, R.R. & Ong, J.E. (1998) Different kinds of mangrove forests provide different goods and services. Global Ecology and Biogeography Letters, 7, 83–94.

FAO (1982) Management and Utilization of Mangroves in Asia and the Pacific. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy.

FAO (1985) Mangrove Management in Thailand, Malaysia and Indonesia. FAO Environment Paper 4. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy.

FAO (2007) The World’s Mangroves 1980-2005. FAO Forestry Paper 153 . Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy. Farnsworth, E.J., Ellison, A.M. & Gong, W.K. (1996) Elevated CO2 alters anatomy, physiology, growth, and reproduction of red mangrove (Rhizophora mangle L.). Oecologia, 108, 599–609.

Field, C. (1995) Journey Amongst Mangroves . International Society for Mangrove Ecosystems, Okinawa, Japan.

Field, C. (1996) Restoration of Mangrove Ecosystems . International Society for Mangrove Ecosystems, Okinawa, Japan.

Fields-Black, E.L. (2008) Untangling the many roots of West African mangrove rice farming: Rice technology in the Rio Nunez Region, earliest times to ca. 1800. The Journal of African History, 49, 1–21.

Flowers, T.J., Hajibagheri, M.A. & Clipson, N.J.W. (1986) Halophytes. Quarterly Review of Biology, 61, 313–337.

Flowers, T.J., Troke, P.F. & Yeo, A.R. (1977) The mechanism of salt tolerance in halophytes. Annual Review of Plant Physiology , 28, 89–121.

Giesen, W., Wulffraat, S., Zieren, M. & Scholten, L. (2007) Mangrove Guidebook for Southeast Asia. FAO, Bangkok, Thailand, and Wetlands International, Wageningen, The Netherlands.

Gilman, E.L., Ellison, J., Duke, N. & Field, C. (2008) Threats to mangroves from climate change and adaptation options: A review. Aquatic Botany, 89, 237–250.

Gong, W.K., Ong, J.E. & Clough, B. (1992) Photosynthesis in different aged stands of a Malaysian mangrove system. 3rd ASEAN Science & Technology Week Conference Proceedings. Volume 6 Marine Science: Living Coastal Resources (eds L.M. Chou & C.R. Wilkinson), pp. 345–352. National University of Singapore & National Science and Technology Board, Singapore.

Gordon, D.M. (1993) Diurnal water relations and the salt content of two contrasting mangroves growing in hypersaline soils in tropical-arid Australia. Towards the Rational Use of High Salinity Tolerant Plants, Volume 1: Deliberations about High

80

Salinity Tolerant Plants and Ecosystems (eds H. Lieth & A.A. Al Masoom), pp. 193–216. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands.

i o , S.E. 2011 Q i yi g g ov d o s io i Ec do ’s o h rn estuaries since the advent of commercial aquaculture. ISME/GLOMIS Electronic Journal, 9, 1–3.

Hamilton, L.S. & Snedaker, S.C. (1984) Handbook for Mangrove Area Management . United Nations Development Programme and East-West Center, Environmental Policy Institute.

Hiraishi, T. (2008) Effectiveness of coastal forests in mitigating tsunami hazards. Guidelines for the Rehabilitation of Mangroves and other Coastal Forests Damaged by Tunamis and other Natural Hazards in the Asia-Pacific Region. (eds H.T. Chan & J.E. Ong), pp. 65–73. International Society for Mangrove Ecosystems (ISME), Okinawa, Japan.

Hogarth, P. (2007) Biology of Mangroves and Seagrasses . Oxford University Press.

Hong, P.N. & San, H.T. (1993) Mangroves of Vietnam . IUCN, Bangkok, Thailand.

Kathiresan, K. & Bingham, B.I. (2001) Biology of mangroves and mangrove ecosystems. Advances in Marine Biology, 40, 81–251.

Kathiresan, K. & Rajendran, N. (2005) Coastal mangrove forests mitigated tsunami. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 65, 601–606.

Kauffman, J.B. & Cole, T.G. (2010) Micronesian mangrove forest structure and tree responses to a severe typhoon. Wetlands, 30, 1077–1084.

Khan, M.A. & Aziz, I. (2001) Salinity tolerance in some mangrove species of Pakistan. Wetlands Ecology and Management, 9, 219–223.

Lacerda, L.D. (ed) (1993) Conservation and Sustainable Utilization of Mangrove Forests in Latin America and Africa Regions. Part I – Latin America . International Society for Mangrove Ecosystems, Okinawa, Japan.

Lewis III, R.R. (1999) Key concepts in successful ecological restoration of mangrove forests. Proceedings of the TCE-Workshop No. II, Coastal Environmental Improvement in Mangrove/Wetland Ecosystems , pp. 12–32. Danish-SE Asian Collaboration in Tropical Coastal Ecosystems (TCE) Research and Training, Bangkok, Thailand.

Lewis III, R.R. (2005) Ecological engineering for successful management and restoration of mangrove forests. Ecological Engineering, 24, 403–418.

Lin, G. & Sternberg, L.S.L. (1992) Comparative study of water uptake and photosynthetic gas exchange between scrub and fringe red mangroves, Rhizophora mangle L. Oecologia, 90, 399–403.

Lovelock, C.E., Ball, M.C., Choat, B., Engelbrecht, B.M.J., Holbrook, N.M. & Feller, I.C. (2006a) Linking physiological processes with mangrove forest structure: Phosphorus deficiency limits canopy developmeht, hydraulic conductivity and photosynthetic carbon gain in dwarf Rhizophora mangle. Plant, Cell and Environment, 29, 793–802.

Lovelock, C.E., Ball, M.C., Feller, I.C., Engelbrecht, B.M.J. & Ewe, M.L. (2006b) Variation in

81

hydraulic conductivity of mangroves: Influence of species salinity, and nitrogen and phosphorus availability. Physiologia Plantarum, 127, 457–464.

Lugo, A.E. & Snedaker, S.C. (1974) The ecology of mangroves. Annual Review of Ecology and Systematics, 5, 39–64.

Macnae, W. (1966) Mangroves in Eastern and South Australia. Australian Journal of Botany, 14, 67–104.

Markley, J.L., McMillan, C. & Thompson, G.A. (1982) Latitudinal differentiation in response to chilling temperatures among populations of three mangroves, Avicennia germinans, Laguncularia racemosa and Rhizophora mangle , from the western tropical Atlantic and Pacific Panama. Canadian Journal of Botany, 60, 2704–2715.

Martosubroto, P.D. & Naamin, N. (1977) Relationship between tidal forests (mangroves) and commercial shrimp production in Indonesia. Marine Research in Indonesia, 18, 81–86.

Matsui, N. (1998) Estimated stocks of carbon in mangrove roots and sediments in Hinchinbrook Channel, Australia. Mangroves and Salt Marshes, 2, 199–204.

Matsui, M. & Yamatani, Y. (2000) Estimated total stocks of sediment carbon in relation to stratigraphy underlying the mangrove forests of Sawi Bay. Phuket Marine Biological Center Special Publication, 22, 15–25.

Mazda, Y., Magi, M., Ikeda, Y., Kurokawa, T. & Asano, T. (2006) Wave reduction in a mangrove forest dominated by Sonneratia sp. Wetlands Ecology and Management, 14, 365–378.

Mazda, Y., Magi, M., Kogo, M. & Hong, P.N. (1997) Mangroves as a coastal protection from waves in the Tonkin delta, Vietnam. Mangroves and Salt Marshes, 1, 127–135.

McGuinness, K.A. (1997) Seed predation in a tropical mangrove forest: A test of the dominance-predation model in northern Australia. Journal of Tropical Ecology, 13, 293–302.

McKee, K. (1995) Seedling recruitment patterns in a Belizean mangrove forest: Effects of establishment ability and physico-chemical factors. Oecologia, 101, 448–460.

McMillan, C. (1975) Adaptive differentiation to chilling in mangrove populations. Proceedings of the International Symposium on Biology and Management of Mangroves (eds G.E. Walsh, S.C. Snedaker & H.J. Teas), pp. 62–68. University of Florida, Gainesville, Florida, USA.

Meijaard, E. & Nijman, V. (2000) Distribution and conservation of the proboscis monkey (Nasalis larvatus) in Kalimantan, Indonesia. Biological Conservation, 92, 15–24.

Millennium Ecosystem Assessment (2005) Ecosystems and Human Well-being: Wetlands and Water Synthesis . World Resources Institute.

Mizrachi, D., Pannier, R. & Pannier, F. (1980) Assessment of salt resistance mechanisms as determinant physio-ecological parameters of zonal distribution of mangrove species. 1. Effect of salinity stress on nitrogen metabolism balance and protein synthesis in the mangrove species Rhizophora mangle L. Botanica Marina, 23, 289–296.

82

Moon, G.J., Clough, B.F., Peterson, C.A. & Allaway, W.G. (1986) Apoplastic and symplastic pathways in Avicennia marina (Forsk.) Vierh. roots revealed by fluorescent tracer dyes. Australian Journal of Plant Physiology , 13, 637–648.

Murphy, D.H. (1990) The natural history of insect herbivory on mangrove trees in and near Singapore. Raffles Bulletin of Zoology, 38, 119–203.

Naamin, N. (1986) Conversion of mangrove areas to tambak aquaculture in Indonesia. Report of the Workshop on the Conversion of Mangrove Areas to Aquaculture, Iloilo, Philippines, 24-26 April 1986 (ed NAMANCOM, the Philippines), pp. 56–71. UNDP/UNESCO Research and Training Pilot Programme on Mangrove Ecosystems in Asia and the Pacific (RAS/79/002).

Nagelkerken, I., Blaber, S.J.M., Bouillon, S., Green, P., Haywood, M., Kirton, L.G., Meynecke, J.O., Pawlik, J., Penrose, H.M., Sasekumar, A. & Somerfield, P.J. (2008) The habitat function of mangroves for terrestrial and marine fauna: A review. Aquatic Botany, 89, 155–185.

Nedwell, D.B. (1974) Sewage treatment and discharge into tropical coastal waters. Search, 5, 187–190.

Ong, J.E. (1982) Aquaculture, forestry and conservation of Malaysian mangroves. Ambio, 11, 252–257.

Ong. J.E. (1995) The ecology of mangrove management and conservation. Hydrobiologia, 295, 343–351.

Ong, J.E., Gong, W.K. & Clough, B.F. (1995) Structure and productivity of a 20-year-old stand of Rhizophora apiculata Bl. mangrove forest. Journal of Biogeography, 22, 417–424.

Ong, J.E., Gong, W.K. & Wong, C.H. (2004) Biomass allometry and partitioning of the mangrove, Rhizophora apiculata. Forest Ecology and Management, 188, 395–408.

Ong, J.E. & Gong, W.K. (2013) Structure, Function and Management of Mangrove Ecosystems. ISME Mangrove Educational Book Series No. 2. International Society for Mangrove Ecosystems (ISME), Okinawa, Japan, and International Tropical Timber Organization (ITTO), Yokohama, Japan.

Paliyavuth, C., Clough, B. & Patanaponpaiboon, P. (2004) Salt uptake and shoot water relations in mangroves. Aquatic Botany, 78, 349–360.

Parida, A.K. & Jha, B. (2010) Salt tolerance mechanisms in mangroves: A review. Trees, 24, 199–217.

Pauly, D. & Ingles, J. (1999) The relationship between shrimp yields and intertidal shrimp yields and intertidal (mangrove) areas: A reassessment. Ecosistemas de Manglar en América Tropical ds A. Yáñ z-Arancibia & A.L. Lara- o í g z , 311-316. Instituto de Ecologia, Xalapa.

ñ s, J. & Fi , . 2001 h o ogy: R s o s s o w i g wo d. Science, 294, 793–795.

Phillipps, C. (1984) Current status of mangrove exploitation, management and conservation in Sabah. Proceedings of the Asian Symposium on Mangrove Environment

83

Research and Management (eds E. Soepadmo, A.N. Rao & D.J. Macintosh), pp. 809–820. University of Malaya, Kuala Lumpur, Malaysia.

Plathong, J. & Sitthirach, N. (1998) Traditional and Current Uses of Mangrove Forests in Southern Thailand. Wetlands International-Thailand Programme/PSU, Publication No. 3.

Popp, M. (1984a) Chemical composition of Australian mangroves I. Inorganic ions and organic acids. Zeitschrift fuer Pflanzenphysiologie, 113, 395–409.

Popp, M. (1984b) Chemical composition of Australian mangroves II. Low molecular weight carbohydrates. Zeitschrift fuer Pflanzenphysiologie , 113, 411–421.

Popp, M., Larher, F. & Weigel, P. (1984) Chemical composition of Australian mangroves III. Free amino acids, total methylated onium compunds and total nitrogen. Zeitschrift fuer Pflanzenphysiologie, 114, 15–25.

Popp, M., Polania, J. & Weiper, M. (1993) Physiological adaptations to different salinity levels in mangrove. Towards the Rational Use of High Salinity Tolerant Plants, Volume 1: Deliberations about High Salinity Toerant Plants and Ecosystems (eds H. Lieth & A.A. Al Masoom), pp. 217–224. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands.

Primavera, J.H. (1998) Mangroves as nurseries: Shrimp populations in mangrove and non-mangrove habitats. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 46, 457–464.

Primavera, J.H. (2001) Development and conservation of Philippine mangroves. Ecological Economics, 35, 91–206.

Rao, A.N. & Tan, H. (1984) Leaf structure and its ecological significance in certain mangrove plants. Proceedings of the Asian Symposium on Mangrove Environment Research and Management (eds E. Soepadmo, A.N. Rao & D.J. Macintosh), pp. 183–194. University of Malaya, Kuala Lumpur, Malaysia.

Ridd, P.V. (1996) Flow through animal burrows in mangrove creeks. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 43, 617–625.

Robertson, A.I. (1986) Leaf-burying crabs: Their influence on energy flow and export from mixed mangrove forests ( Rhizophora spp.) in northeastern Australia. Journal of Experimental Marine Biology and Ecology, 102, 237–248.

Robertson, A.I., Alongi, D.M. & Boto, K.G. (1992) Food chains and carbon fluxes. Tropical Mangrove Ecosystems (eds A.I. Robertson & D.M. Alongi), pp. 293–326. American Geophysical Union, Washington DC, USA.

Robertson, A.I. & Blaber, S.J.M. (1992) Plankton, epibenthos and fish communities. Tropical Mangrove Ecosystems (eds A.I. Robertson & D.M. Alongi), pp. 173–224. American Geophysical Union, Washington, DC, USA.

Robertson, A.I. & Daniel, P.A. (1989) The influence of crabs on litter processing in high intertidal mangrove forest in tropical Australia. Oecologia, 78, 191–198.

Robertson, A.I. & Duke, N.C. (1987) Mangroves as nursery sites: Comparisons of the abundance and species composition of fish and crustaceans in mangroves and other nearshore habitats in tropical Australia. Marine Biology, 96, 193–205.

84

Robertson, A.I. & Duke, N.C. (1990) Recruitment, growth and residence time of fishes in a tropical Australian mangrove system. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 31, 723–743.

Robertson, A.I. & Phillips, M.J. (1995) Mangroves as filters of shrimp pond effluent: Predictions and biogeochemical research needs. Hydrobiologia, 295, 311–321.

Saenger, P. (1982) Morphological, anatomical and reproductive adaptations of Australian mangroves. Mangrove Ecosystems in Australia: Structure, Function and Management (ed B.F. Clough), pp 153-191. Australian Institute of Marine Science, Townsville, in association with Australian National University Press, Canberra, Australia.

Saenger, P. (2002) Mangrove Ecology, Silviculture and Conservation. Kluwer Academic Publishers.

Saenger, P., Hegerl, E.J. & Davie, J.D.S. (1983) Global status of mangrove ecosystems. The Environmentalist, 3 (Suppl.), 1–83.

Saenger, P. & Moverley, J. (1985) Vegetative phenology of mangroves along the Queensland coastline. Proceedings of the Ecological Society of Australia, 13, 257–265.

Saenger, P. & Siddiqi, N.A. (1993) Land from the sea: The mangrove afforestation program of Bangladesh. Ocean & Coastal Management, 20, 23–39.

Saenger, P. & Snedaker, S.C. (1993) Pantropical trends in mangrove above-ground biomass and annual litterfall. Oecologia, 96, 293–299.

Saifullah, S.M. & Elahi, E. (1992) Pneumatophore density and size in mangroves of Karachi, Pakistan. Pakistan Journal of Botany, 24, 5–10.

Saintilan, N. (1997) Above- and below-ground biomass of mangroves in a sub-tropical estuary. Marine and Freshwater Research, 48, 601–604.

Schodde, R., Mason, I.J. & Gill, H.B. (1982) The avifauna of the Australian mangroves: A brief review of composition, structure and origin. Mangrove Ecosystems in Australia: Structure, Function and Management (ed B.F. Clough), pp. 141-150. Australian Institute of Marine Science, Townsville, in association with Australian National University Press, Canberra, Australia.

Scholander, P.F. (1968) How mangroves desalinate seawater. Physiologia Plantarum, 21, 251–261.

Scholander, P.F., Bradstreet, E.D., Hammel, H.T. & Hemmingsen, E.A. (1966) Sap concentrations in halophytes and some other plants. Plant Physiology, 41, 529–532.

Scholander, P.F., Van Dam, L. & Scholander, S.I. (1955) Gas exchange in the roots of mangroves. American Journal of Botany, 42, 92–98.

Scholander, P.F., Hammel, H.T., Bradstreet, E.D. & Hemmingsen, E.A. (1965) Sap pressure in vascular plants. Science, 148 , 339–345.

Scholander, P.F., Hammel, H.T., Hemmingsen, E.A. & Bradstreet, E.A. (1964) Hydrostatic pressure and osmotic potential in leaves of mangroves and some other plants.

85

Proceedings of the National Academy of Sciences, 52, 119–125.

Scholander, P.F., Hammel, H.T., Hemmingsen, E. & Carey, W. (1962) Salt balance in mangroves. Plant Physiology, 37, 722–729.

Schuster, W.H. (1952) Fish-Culture in Brackish-Water Ponds of Java. Diocesan Press, Madras, India.

Semeniuk, V. (1985) Development of mangrove habitats along ria shorelines in north and northwestern tropical Australia. Vegetatio, 60, 3–23.

Sheue, C.R., Liu, H.Y., Tsai, C.C., Rashid, S.M.A., Yong, J.W.H. & Yang, Y.P. (2009a) On the morphology and molecular basis of segregation of Ceriops zippeliana and C. decandra (Rhizophoraceae) from Asia. Blumea, 54, 220–227.

Sheue, C.-R., Liu, H.-Y. & Yong, J.W.H. (2003) Kandelia obovata (Rhizophoraceae), a new mangrove species from Eastern Asia. Taxon, 52, 287–294.

Sheue, C.-R., Yang, Y.-P., Chou, F.-S., Saenger, P., Mangion, C.P., Wightman, G., Yong, J.W.H. & Tsai, C.-C. (2009b) Reevaluating the taxonomic status of Ceriops australis (Rhizophoraceae) based on morphological and molecular evidence. Botanical Studies, 50, 89–100.

Singh, H.R., Chong, V.C., Sasekumar, A. & Lim, K.H. (1994) Value of mangroves as nursery and feeding grounds. Proceedings of the Third ASEAN-Australia Symposium on Living Coastal Resources, Vol. 1 (eds C. Wilkinson, S. Suraphol & L.M. Chou), pp. 105–122. Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand.

Smillie, R.M. (1984) Cold and Heat Tolerances of Mangroves and Seagrass Species. Unpubl. Final Report, MST Grant No. 81/0321T.

Smith, T.J.I. (1987) Effects of seed predators and light level on the distribution of Avicennia marina (Forsk.) Vierh. in tropical, tidal forests. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 25, 43–51.

Smith, T.J.I. (1989) The influence of seed predators on structure and succession in tropical tidal forests. Proceedings of the Ecological Society of Australia, 15, 203–211.

Smith, T.J.I. & Duke, N.C. (1987) Physical determinants of inter-estuary variation in mangrove species richness around the tropical coastline of Australia. Journal of Biogeography, 14, 9–19.

Smith, J.A.C., Popp, M., Luttge, U., Cram, W.J., Diaz, M., Griffiths, H., Lee, H.S.J., Medina, E., Schafer, C., Stimmel, K.-H. & Thonke, B. (1989) Ecophysiology of xerophytic and halophytic vegetation of a coastal alluvial plain in northern Venezuela. VI. Water relations and gas exchange of mangroves. New Phytologist, 111, 293–307.

S d k , S.C. & A újo, R.J. 1998 S o co d c c d g s xch g i our species of Caribbean mangroves exposed to ambient and increased CO2. Marine and Freshwater Research, 49, 325–327.

Solomon, S., Qin, D., Manning, M., Chen, Z., Marquis, M., Averyt, K.B., Tignor, M. & Miller, H.L. (eds) (2007) Climate Change 2007: The Physical Science Basis . Cambridge University Press, Cambridge, UK.

86

Spalding, M., Kainuma, M. & Collins, L. (2010) World Atlas of Mangroves . Earthscan, London, UK, and Washington DC, USA.

Sperry, J.S., Tyree, M.T. & Donnelly, J.R. (1988) Vulnerability of xylem to embolism in a mangrove vs an inland species of Rhizophoraceae. Physiologia Plantarum, 74, 276–283.

Stevenson, N.J. (1997) Disused shrimp ponds: Options for redevelopment of mangrove. Coastal Management , 24, 423–425.

Stevenson, N.J., Lewis, R.R. & Burbridge, P.R. (1999) Disused shrimp ponds and mangrove rehabilitation. An International Perspective on Wetland Rehabilitation (ed W. Streever), pp. 277–297. Kluwer Academic Publishers.

Stieglitz, T., Ridd, P. & Muller, P. (2000) Passive irrigation and functional morphology of crustacean burrows in a tropical mangrove swamp. Hydrobiologia, 421, 69–76.

Stuart, S.A., Choat, B., Martin, K.C., Holbrook, N.M. & Ball, M.C. (2007) The role of freezing in setting the latitudinal limits of mangrove forests. New Phytologist, 173, 576–583.

Sylla, M. (1994) Soil Salinity and Acidity: Spatial Variability and Effects on Rice Production in West Africa’s Mangrove Zone . PhD, Wageningen University, Wageningen, The Netherlands.

Teas, H.J., Jurgens, W., Kimball, M.C. & Lewis, R.R.I. (1975) Planting of red mangrove (Rhizophora mangle L.) in Charlotte and St. Lucie Counties, Florida. Proceedings for the Second Annual Conference on the Restoration of Coastal Vegetation in Florida, pp. 132–161. Hillsborough Community College, Tampa, Florida, USA.

Thom, B.G. (1982) Mangrove ecology - a geomorphological perspective. Mangrove Ecosystems in Australia: Structure, Function and Management (ed B.F. Clough), pp. 3–17. Australian Institute of Marine Science, in association with Australian National University Press, Canberra, Australia.

Tomlinson, P.B. (1986) The Botany of Mangroves . Cambridge University Press.

Tyree, M.T. & Sperry, J.S. (1988) Do woody plants operate near the point of catastrophic xylem dysfunction caused by dynamic water stress? Plant Physiology, 88, 0574–0580.

Umali, R.M., Zamora, P.M., Gotera, R.R., Jara, R.S., Camarcho, A.S. & Vannucci, M. (eds) (1987) Mangroves of Asia and the Pacific: Status and Management. Technical Report of the UNDP/UNESCO Research and Training Pilot Programme on Mangrove Ecosystems in Asia and the Pacific (RAS/79/002).

UNEP-WCMC (2006) In the Front Line: Shoreline Protection and Other Ecosystem Services from Mangroves and Coral Reefs . Cambridge, UK.

Untawale, A.G. (1987) India. Mangroves of Asia and the Pacific: Status and Management (eds R.M. Umali, P.M. Zamora, R.R. Gotera, R.S. Jara, A.S. Camarcho & M. Vannucci), pp. 51–87. Technical Report of the UNDP/UNESCO Research and Training Pilot Programme on Mangrove Ecosystems in Asia and the Pacific (RAS/79/002).

87

W s, B.B., Rö äck, ., Kov cs, J.M., C o , B., ss i , S.A., B do , R., i v , J.H., Barbier, E. & Dahdouh-Guebas, F. (2008) Ethnobiology, socio-economics and management of mangrove forests: A review. Aquatic Botany, 89, 220–236.

Watson, J.G. (1928) Mangrove Forests of the Malay Peninsula. Malayan Forest Records, No. 6. Forest Department, Federated Malay States, Kuala Lumpur, Malaysia.

Weiper, M. (1995) Physiologische Und Strukturelle Untersuchungen Zur Salzregulation Bei Mangroven. h , W s äh isch Wi h s-U iv si ä , Mü s .

Werner, A. & Stelzer, R. (1990) Physiological responses of the mangrove Rhizophora mangle grown in the absence and presence of NaCl. Plant, Cell and Environment , 13, 243–255.

White, A.T. & Cruz-Trinidad, A. (1998) The Values of Philippine Coastal Resources: Why Protection and Management Are Critical . Coastal Resource Management Project, Cebu City, Philippines.

Wolanski, E., Mazda, Y. & Ridd, P. (1992) Mangrove hydrodynamics. Tropical Mangrove Ecosystems (eds A.I. Robertson & D.M. Alongi), pp. 43–62. American Geophysical Union, Washington DC, USA.

Woodroffe, C. (1992) Mangrove sediments and geomorphology. Tropical Mangrove Ecosystems (eds A.I. Robertson & D.M. Alongi), pp. 7–41. American Geophysical Union, Washington DC, USA.

Woodroffe, C.D. (1999) Response of mangrove shorelines to sea-level change. Tropics, 8, 159–177.

Young, B.M. & Harvey, E.L. (1996) A spatial analysis of the relationship between mangrove (Avicennia marina var. australasica) physiognomy and sediment accretion in the Hauraki Plains, New Zealand. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 42, 231–246.

Youssef, T. & Saenger, P. (1998) Photosynthetic gas exchange and accumulation of phytotoxins in mangrove seedlings in response to soil physico-chemical characteristics associated with waterlogging. Tree Physiology, 18, 317–324.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or stored in any form that can be

retrieved or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy,

recording or any other means, without written permission from the publishers.

Citation: Clough, B. (2013) Continuing the Journey Amongst Mangroves. ISME Mangrove Educational

Book Series No. 1. International Society for Mangrove Ecosystems (ISME), Okinawa, Japan,

and International Tropical Timber Organization (ITTO), Yokohama, Japan. Edited by H.T. Chan Designed and printed by City Reprographic Services, No. 2, Jalan Vivekananda, Brickfields,

50470 Kuala Lumpur, Malaysia. E-mail: city_repro2@yahoo.com

Published by the International Society for Mangrove Ecosystems (ISME), Okinawa, Japan, and

the International Tropical Timber Organization (ITTO), Yokohama, Japan

Copies are available from the ISME Secretariat, c/o Faculty of Agriculture, University of the

Ryukyus, 1 Senbaru, Nishihara, Okinawa, 903-0129 Japan. E-mail: isme@mangrove.or.jp ISBN: 978-4-906584-16-1

Cover photographs:

Sunset at a mangrove shore in Iriomote, Japan

Stilt or prop roots of Rhizophora apiculata

Brightly coloured, luminescent bugs in the mangroves

Fishing boats docked in the mangroves

ác giả: Barry Clough

Dịch: h Vă oà g

Ngô gữ xuất bản: Tiếng Việt

Số trang: 108 trang

Kh in: A4

Số ư ng: 2.000 cuốn

ối ác iê kết xuất bản: Cty TNHH Thiết kế Quả g cáo Kiến Tạo

Giấy đă g ký K XB số: 624-2014/CXB/04-26/

Quyế định xuất bản số: 357/Q -NXB /CN113 gày 7/04/2014

Hiệp hội Hệ sinh thái rừng ngập mặn Quốc tế

Tổ chức Gỗ nhiệt đới Quốc tế