TÜRKÇE...Sınıf Türkçe Dil Bilgisi 15 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun fiilimsi ekleriyle doldurunuz. Aşağıda fiilimsilerle ilgili verilen bilgilerden

ATU

7.SINIF

TÜRKÇEDil Bilgisi

TÜR

KÇE D

İL BİLG

İSİTA

M Ö

LÇM

E

TAM ÖLÇME

TÜRKİYE’DEİLK DEFA

●ÖĞRETİCİ BOL ETKİNLİK

●KAZANIMLARA TAM UYUMLU KONU TESTLERİ

●ÜNİTE TARAMA TESTLERİ

●YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

●YARIYIL VE YIL SONU DEĞERLENDİRME SINAVLARI

●DİJİTAL ÇÖZÜMLER

10 11Bilfen Yayıncılık 8. Sınıf Türkçe Dil Bilgisi

FİİLİMSİ (EYLEMSİ)

A. Aşağıdaki görsellerin yanında karışık olarak verilen kelimelerle anlamlı cümleler oluşturunuz.

1. (çocuk, ağlıyor, hüngür hüngür)

2. (kadın, bebeğine, ağla-yan, veriyor, süt)

3. (teselli etti, ağlayınca, onu, Defne, kardeşi)

4. (çocuğun, ağlamaktan, kısıldı, sesi)

5. (ağlayarak, anlattılar, dert-lerini, çocuklar)

6. (ailesinden, ağladı, azar işitince, çocuk)

ETKİNLİK 1

B. Oluşturduğunuz cümlelerde “ağla-” kelimesinin aldığı ekleri inceleyiniz ve aşağıda verilen bilgileri numa-ralanmış cümlelerde yer alan “ağla-” sözcüğünün işlevlerine göre örnekteki gibi eşleştiriniz.

• “Ağla -” kelimesi kip ve kişi eki almıştır. ………………

• “Ağla-” kelimesi cümleye zaman anlamı katmıştır. ………………

• “Ağla-” kelimesi sıfat görevinde kullanılmıştır. ………………

• “Ağla-” kelimesi cümleye durum anlamı katmıştır. ………………

• “Ağla-” kelimesi isim görevinde kullanılmıştır. ………………

1 – 6

Çocuk hüngür hüngür ağlıyor.

Kadın ağlayan bebeğine süt veriyor.

Defne ağlayınca kardeşi onu teselli etti.

Çocuğun sesi ağlamaktan kısıldı.

Çocuklar dertlerini ağlayarak anlattılar.

Çocuk ailesinden azar işitince ağladı.

3

2

5

4



Aşağıdaki cümlelerde bulunan altı çizili sözcüklerin işlevini uygun kutucuklara işaretleyiniz.

Aşağıdaki cümlelerde bulunan altı çizili sözcüklerin işlevini uygun kutucuklara işaretleyiniz.

ETKİNLİK 2

ETKİNLİK 3

Çekimli Eylem Kalıcı İsim İsim-Fiil

Ablamın aldığı dondurmayı afiyetle yedim.

Kimseye anlatma sana söylediklerimi.

Bakkaldan iki ekmek alır mısın?

Seninle konuşmak beni çok rahatlattı.

Müzik dinlemeyi çok seviyorum.

Neşe içinde gülüşüyor çocuklar.

Asla yalan söyleme bana.

Sana çok güvendiğimi bilmeni isterim.

Annem zeytinyağlı sarmayı çok güzel yapar.

Bizimle sinemaya gelmeni çok istiyoruz.

Çekimli Eylem Sıfat - Fiil

Yardım toplamak için çalınmadık kapı bırakmadılar.

Bir hayli zorlanmış yokuşu tırmanan atlar.

Unutulmuş o günlerin tüm dertleri.

Yıl boyunca okunacak kitapların bir listesini çıkardı.

Tanıdık yüzlerle karşılaştım bu seminerde.

Anlaşılmaz sözler söyledi bize.

Çocukluk günleri kolay unutulmaz.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔



Aşağıdaki cümlelerde geçen adlaşmış sıfat fiilleri örnekteki gibi sıfat tamlaması oluşturacak şekilde sıfat-fiile dönüştürerek yeniden yazınız.

Aşağıdaki cümleleri yanlarındaki zarf-fiil eklerini kullanarak tek cümle hâline getiriniz.

ETKİNLİK 4

ETKİNLİK 5

Öğretmenin anlattıklarını dikkatlice dinledim.

Öğretmenin anlattığı konuları dikkat-lice dinledim.

Yaşananları detaylıca değerlendirme-liyiz.

Söyleyeceklerimi not alsan iyi olur.

Sevdiklerimizi ihmal etmemeliyiz.

Çürümüşleri çöpe atmalıyız artık.

Yarışmayı kazananlar yarın açıklanacak.

Çantasını aldı. Hızlı adımlarla sınıftan çıktı. (-ıp) Kimseyle konuşmadı. Odasına girdi. (-madan)

Ödevlerini erken bitirdi. Arkadaşlarını aradı. (-ınca)

Okulda yaşadıklarını anlattı. Çok heyecanlıydı. (-ken)

Yaz tatiline girdik. Ailece yazlığa gittik. (-r …maz)

Yaşanan olayları detaylıca değerlen-dirmeliyiz.

Söyleyeceğim sözleri not alsan iyi olur.

Sevdiğimiz insanları ihmal etmemeli-yiz.

Çürümüş sebzeleri çöpe atmalıyız ar-tık.

Yarışmayı kazanan öğrenciler yarın açıklanacak.

Çantasını alıp hızlı adımlarla sınıftan çıktı. Kimseyle konuşmadan odasına girdi.

Ödevlerini erken bitirince arkadaşlarını aradı.

Okulda yaşadıklarını anlatırken çok heyecanlıydı.

Yaz tatiline girer girmez ailece yazlığa gittik.



Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun fiilimsi ekleriyle doldurunuz.

Aşağıda fiilimsilerle ilgili verilen bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” koyunuz.

1. ( ) Fiilimsi ekleri isim ve isim soylu sözcüklere getirilir.

2. ( ) Fiilimsiler olumsuzluk eki alabilir.

3. ( ) Fiilimsiler isimlere gelen çekim eklerini almaz.

4. ( ) Fiilimsi eki aldığı hâlde hareket anlamı yitiren sözüklere “kalıcı isim” denir.

5. ( ) Zarf fiiller cümleye zaman ve durum anlamı katar.

6. ( ) Fiilimsi eki alan bazı sözcükler cümle içinde sıfat görevinde kullanılır.

7. ( ) Bir cümlede birden fazla fiilimsi bulunamaz.

8. ( ) İsim-fiiller her zaman cümlenin başında kullanılır.

9. ( ) Sıfat-fiillerde bazen isim düşebilir.

10. ( ) Fiilimsi olan cümlelerde genellikle birden fazla yargı bulunmaktadır.

ETKİNLİK 6

ETKİNLİK 7

Yalan söylediği ortaya çık…… ne yapacağını şaşırdı.Başından geçenleri bize ağla…… ağla…… anlattı.Çok yorul……… erkenden uyudu.Aramıza yeni katıl…… arkadaşlarımıza hemen alıştık.Kitap oku…… hayatı doğru yorumlamanıza yardım eder.Söyle…… sözleri uzun uzun düşündüm.Haberi al…… al…… yola çıktık. Derste öğren………… evde tekrarlamalısın.Küçük çocuğun gül…… aynı annesine benziyor.Ders bit…… yanıma uğramanızı istiyorum.

ınca

uncaan

makdiği

ır maz

üşüince

D

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

diklerini

ya ya


Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun fiilimsi ekleriyle doldurunuz.

Aşağıda fiilimsilerle ilgili verilen bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” koyunuz.

1. ( ) Fiilimsi ekleri isim ve isim soylu sözcüklere getirilir.

2. ( ) Fiilimsiler olumsuzluk eki alabilir.

3. ( ) Fiilimsiler isimlere gelen çekim eklerini almaz.

4. ( ) Fiilimsi eki aldığı hâlde hareket anlamı yitiren sözüklere “kalıcı isim” denir.

5. ( ) Zarf fiiller cümleye zaman ve durum anlamı katar.

6. ( ) Fiilimsi eki alan bazı sözcükler cümle içinde sıfat görevinde kullanılır.

7. ( ) Bir cümlede birden fazla fiilimsi bulunamaz.

8. ( ) İsim-fiiller her zaman cümlenin başında kullanılır.

9. ( ) Sıfat-fiillerde bazen isim düşebilir.

10. ( ) Fiilimsi olan cümlelerde genellikle birden fazla yargı bulunmaktadır.


Aşağıdaki parçada geçen altı çizili sözcüklerin türlerini belirleyip sözcükleri ilgili yerlere yazınız.

ETKİNLİK 8

İsim Çekimli Fiil

Fiilimsi

Yaşlı kızılderili reisi kulübesinin önünde torunuyla oturmuş, az ötede birbiriyle boğuşup duran iki köpeği izliyordu. Köpeklerden biri beyaz, biri siyahtı ve on iki yaşındaki çocuk kendini bildi bileli o köpekler dedesinin kulübesi önünde boğuşup duruyordu. Dedesinin sürekli göz önün-de tuttuğu, yanından ayırmadığı iki iri köpekti bunlar. Çocuk, kulübeyi korumak için biri yeterli olacakken niye ötekinin de olduğunu anlamak istiyordu. O merakla sordu dedesine. Yaşlı reis, bilgece bir gülümsemeyle torununun sırtını sıvazladı. “Onlar benim için iki simgedir evlat.” dedi. “Neyin simgesi?” diye sordu çocuk. “İyilik ve kötülüğün simgesi. Aynen şu gördüğün köpek-ler gibi iyilik ve kötülük içimizde mücadele eder. Onları seyrettikçe ben hep bunu düşünürüm. Onun için yanımda tutarım onları.” Çocuk, sözün burasında mücadele varsa kazananı da olmalı diye düşündü ve her çocuğa has bitmeyen sorulara bir yenisini ekledi: “Sence hangisi kazanır bu mücadeleyi?” Bilge reis, gülümseyerek baktı torununa: “Hangisi mi evlat? Ben hangisini daha iyi beslersem o!”

önündesüreklibilgece

boğuşupbileli

tuttuğukorumakanlamak

gördüğünseyrettikçekazananıbitmeyen

gülümseyerek

sordudüşünürüm

tutarımolmalı

beslersem



Aşağıdaki cümlelerde yer alan fiilimsilerin altlarını çizip türlerini belirleyerek ilgili sütunu işaretleyiniz.

ETKİNLİK 9

İsim-Fiil Sıfat-Fiil Zarf-Fiil

Seninle dertleşmek beni çok rahatlatıyor.

Okullar kapanınca kardeşimle anneannemin yanına gideceğiz.

Tüm bildiklerimi sana da anlatacağım.

Biraz dinlenmek hepimize iyi gelecek.

Şarkı söyleyerek dolaşıyordu bahçede.

Çocuğun koşuşu hepimizi güldürmüştü.

Çocuklar güle oynaya okula gidiyordu.

Senin için aşılmaz dağları aştım da geldim.

Böyle hırçın davranarak beni de üzüyorsun.

Anlattıklarını büyük bir dikkatle dinledim.

Bu meseleyi uzun uzun konuşup çözüme kavuşturmalıyız.

Ödevlerini bitirmene yardım edebilirim.

Küçük çocuk koşarak yanımızdan uzaklaştı.

Yenilir yutulur sözler değil bunlar.

İzin almadan eşyalarıma dokunma.

Durmaksızın konuşmandan bıktım.

Öğretmenimizin başka bir okula gidişi hepimizi üzdü.

Bilindik bir şarkıydı kadının mırıldandığı.

Olayın aslını öğrenince Ahmet’e hak verdik.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔ ✔

✔

✔

✔


YAZILIYA HAZIRLIK

1. Aşağıdaki tabloda yer alan sözcükleri kullanarak istenen fiilimsi türlerini örnekleyen cümleler yazınız.

2. Aşağıdaki kavramları açıklayarak kavramlara birer örnek veriniz.

Adlaşmış Sıfat Fiil:

Kalıcı İsim:

Örnek Cümle

İsim Fiilkazan-

uyu-

Sıfat Fiilanlat-

yorul-

Zarf Fiilzıpla-

incele-

Sıfat-fillerle kurulan tamlamalarda, tamlanan durumun-daki ismin düşürülüp isme ait eklerin sıfat-fiile eklenme-siyle oluşur. Okuduğum kitapları sana verebilirim. Sıfat fiil İsim

Okuduklarımı Adlaşmış sıfat fiil

Fiilimsi eki aldığı hâlde hareket anlamını yitiren sözcük-lere kalıcı isim denir.

Bakkaldan iki ekmek aldım.

Sınavı kazanmak için çok çalışıyor.

Erken uyumak istiyorum bu akşam.

Anlattığın hikâyeyi çok beğendim.

Yorulan çocuklar koltukta uyuyakaldı.

Zıplaya zıplaya oynuyordu çocuklar.

Dosyaları inceleyip dolaba kaldırdı.

34 PBBilfen Yayıncılık 8. Sınıf Türkçe Dil Bilgisi

4. Aşağıdaki cümlelerde yer alan ifadelerden doğru olanların başına “D” yanlış olanların başına “Y” yazınız.

YAZILIYA HAZIRLIK

3. Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları uygun biçimde doldurunuz.

• ( ) Fiilimsiler yan cümlecik oluşturur.• ( ) Fiilimsiler olumsuzluk eki almazlar.• ( ) “Annemin öpülesi ellerini çok özledim.” cümlesinde zarf fiil kullanılmıştır.• ( ) “Kaybettiğimiz zamanı geri döndürmek mümkün değildir.” cümlesinde sıfat fiil

kullanılmıştır.• ( ) Fiilimsiler çekim eki almazlar.• ( ) “Sınavdan çıkanlar soruların zor olduğunu söyledi.” cümlesinde adlaşmış sıfat fiil

kullanılmıştır.• ( ) “Olur olmaz laflar edip canımı sıkma.” cümlesinde “olur olmaz” ikilemesi zarf fiil

olarak kullanılmıştır.• ( ) “Bir an önce eve gidip uyumak istiyorum.” cümlesinde birden fazla fiilimsi kulla-

nılmıştır.• ( ) “Gülümseyişin içimi ısıtıyor.” cümlesinde isim fiil kullanılmıştır.• ( ) “Kuzenine mektup yazmaya karar verdi.” cümlesinde altı çizili sözcük kalıcı isim

olarak kullanılmıştır.

• “Okula yürüyerek gidiyorum.” cümlesinde fiilimsi türlerinden ………… kullanılmıştır.

• Fiilimsiler cümle içindeki görevlerine göre ………………………………… olarak üçe ayrılır.

• “Okulu bitirir bitirmez işe başladı.” cümlesinde zarf fiil cümleye …………… anlamı katmıştır.

• Fiilimsi eki aldıkları hâlde hareket anlamını yitirmiş sözcüklere ……………… denir.

• “-an/ -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ……………… ekleridir.

• Fiil kök veya gövdelerine getirilen ……………… ekleriyle fiil olma özelliğini yitiren ve cümlede isim göreviyle kullanılan sözcüklere isim fiil (ad eylem) denir.

• “Sana bir şeyler sormam gerekiyor.” cümlesinde “sor-” sözcüğü ……………… ekini almıştır.

• Sıfat fiillerle kurulan tamlamalarda, tamlanan durumundaki ismin düşürülüp isme ait eklerin sıfat fiile eklenmesiyle …………………… oluşur.

• “Akşam için dolma yapmıştı annem.” cümlesinde altı çizili sözcük …………… olarak kullanılmıştır.

• “Çocuk düşe kalka yürümeye çalışıyordu.” cümlesinde zarf fiil cümleye ………… anlamı katmıştır.

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

Y

zarf fiil

zaman

sıfat fiil

-ma, -ış, -mak

isim fiil

kalıcı isim

durum

adlaşmış sıfat fiil

kalıcı isim

isim fiil, sıfat, fiil zarf, fiil

378. Sınıf Türkçe Dil Bilgisi

CÜMLE ÖGELERİ

Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerinin altını çizip özelliklerini uygun sütuna işaretleyiniz.

ETKİNLİK 2

Aşağıdaki cümlelerde bulunan öznelerin altlarını çizip özelliklerine göre eşleştiriniz.

ETKİNLİK 1

Cümleler İsim Çekimli Fiil İsim Tamlaması

Sıfat Tamlaması

Birleşik Yapılı Eylem

Bu soruyu çözerken çok zorlandım.

Onu en çok etkileyen şey, annesinin sözleriydi.

Duvarda güzel bir tablo asılıydı.

Eskişehir’e gelmenizi dört gözle bek-liyoruz.Yaşananların önemsiz olduğunu dile getirdi.

Kara bulutlar gökyüzünü kaplayıverdi.

Merdivenlerden hızla indi çocuk.

Kötülükleri engellemek herkesin gö-revidir.

Mehmet, dürüst bir insandır.

Zeynep’in eteğinin rengi kırmızıydı.

O, güzel sesiyle hepimizi duygu-landırdı.

Fiilimsi

Sıfat tamlaması

İsim tamlaması

Sözde özne

Zamir

Gülmek, insanların ömrünü uzatır.

Tüm çamaşırlar güzelce ütülendi.

Buradan siyah bir araba geçti.

Gözlerinin güzelliği hepimizi bü-yülemişti.

1

2

3

4

5

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

2

4

5

3

1

38 Bilfen Yayıncılık

CÜMLE ÖGELERİ

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun nesnelerle tamamlayınız.

• Ablam …………… bana hediye etti.

• Babam dün sabah ……………… tamir etti.

• ………………… hepimiz çok beğendik.

• Geçen ders ………………………………… işledik.

• Ferhat okulda …………… unutmuş.

• Annem misafirleri için ……………… yapmış.

• ………………………… kimseye anlatma.

• Çocuklar oyun oynarken …………… kırmışlar.

ETKİNLİK 4

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcük ya da söz gruplarının cümlenin hangi ögesi olduğunu boş bırakılan yerlere yazınız.

• Dayım dün akşam bizi sinemaya götürdü. (………………………)

• Toplantıya geç kaldığı için hepimizden özür diledi. (………………………)

• Yapılması gereken işler gözümde büyüyor. (………………………)

• Bana yalan söylediğin için seni hiç affetmiyorum. (………………………)

• Okuduğum kitapları sana getireceğim. (………………………)

• Doğum günü yaklaşan kardeşime hediye aldım. (………………………)

• Bana niçin bağırdığını anlayamadım. (………………………)

• Yarın arkadaşlarımla buluşacağım. (………………………)

• Bu filmi daha önce Ankara’da izlemiştim. (………………………)

• Dökülen yapraklar sonbaharın gelişini gözler önüne seriyor. (………………………)

zarf tümleci

dolaylı tümleç

özne

zarf tümleci

belirtili nesne

dolaylı tümleç

belirtili nesne

zarf tümleci

dolaylı tümleç

özne

bu kitabı

bilgisayarımı

Dünkü filmi

cümlenin ögeleri konusunu

kitabını

nefis börekler

Sana söylediklerimi

vazoyu


CÜMLE ÖGELERİ

ETKİNLİK 5

Aşağıdaki cümleleri ögelerine ayırınız.

1. Aramızdaki sorunları konuşarak çözmeliyiz.

2. Ben, bilmediğimi bildiğim için öteki insanlardan akıllıyım.

3. Başarının çalışmaktan önce geldiği tek yer sözlüktür.

4. Meşe gölgesinde filizlenen yosunlar, kendilerini meşe fidanı sanır.

5. Yanan kıvılcım, sönmüş bir volkandan kuvvetlidir.

6. Şans, ona hazır olan zihinleri seçer.

7. Çok uzaklardan gelen göçmen kuşlar biraz soluklanıp yola koyuldu.

8. Küçük çocuk, etrafı meraklı gözlerle izledi.

9. Annem sofraya peynir, reçel ve bal koydu.

10. Yolda yürürken çocukluk arkadaşıma rastladım.

11. Bilmiyorum bu zor günlerin nasıl geçeceğini.

12. Yüreğinizin yaşını saçlarınızdaki aklara bakarak söyleyemezsiniz.

13. Bedava peynir sadece fare kapanında var.

14. Başarılı bir geleceğin bugünden başladığını unutma.

15. Sevgi ektiğimiz yerde sevinç büyür.

Belirtili Nesne

Özne

Özne

Özne

Özne

Özne

Özne

Özne

Özne

Özne

Özne

Belirtili nesne

Belirtili nesne

Belirtili nesne

Belirtisiz nesne

Belirtili nesne

Belirtili nesne

Belirtili nesne

Belirtisiz nesne

Yüklem

Yüklem

Zarf Tümleci

Zarf Tümleci

Zarf Tümleci

Zarf Tümleci

Zarf Tümleci

Zarf Tümleci

Yüklem

Yüklem

Dolaylı Tümleç

Dolaylı Tümleç

Dolaylı Tümleç

Dolaylı Tümleç

Dolaylı Tümleç

Dolaylı Tümleç

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

Yüklem

G.ÖBen

G.ÖBen

G.ÖSiz

G.ÖSen

G.ÖBiz


Aşağıdaki cümlelerin ögelerini bularak vurgulanan ögeleri örnekteki gibi karşılarına yazınız.

CÜMLE ÖGELERİ

ETKİNLİK 6

Cümleler Vurgulanan Öge

G.Ö Ben

Annemi okuldan çıkınca ararım. N Z. T Y.

okuldan çıkınca (Zarf Tümleci)

Öğretmenim bana bu kitabı tavsiye etti.

Cebinde, bir miktar bozuk para vardı.

Yarın arkadaşlarımla sinemaya gideceğiz.

Sizi perondan saat on ikide alırım.

Kitap okumayı çok seviyorum.

Bu lezettli börekleri annem yaptı.

ETKİNLİK 7

Aşağıdaki cümlelerde kullanılan ara sözlerin cümlede hangi ögenin açıklayıcısı olduğunu yanlarındaki boşluğa yazınız.

• Annemi, dünyanın en tatlı insanını, çok seviyorum.

• Okulumda, ikinci evimde, çok mutluyum.

• Serap, en yakın arkadaşım, yarın Ankara’ya gidiyor.

• Sonbaharda, yaprakların sarardığı mevsimde, açılıyor okullar.

• Kardeşim, minik yaramaz, yürümeye başladı.

• Sizi, hayatta en güvendiğim insanları, asla unutmayacağım.

G.ÖBiz

G.ÖBen

G.ÖBen

Ö D.T B.li N Y. bu kitabı (Belirtili Nesne)

D.T Özne Y. vardı (Yüklem)

Z.T Z.T D.T Y. sinemaya (Dolaylı Tümleç)

B.li.N D.T Z.T Y. Saat on ikide (Zarf Tümleci)

B.li.N Z.T Y. çok (Zarf Tümleci)

B.li.N Z.T Y. annem (Özne)

Belirtili Nesne

Dolaylı Tümleç

Özne

Zarf Tümleci

Özne

Nesne


1. Aşağıdaki cümleleri ögelerine ayırınız.

2. Aşağıdaki cümlelerde vurgulanan ögelerin altını çizip cümlenin hangi ögesi olduklarını yanlarındaki boşluklara yazınız.

YAZILIYA HAZIRLIK

• Sevgi ektiğimiz yerde sevinç büyür. (………………)

• Denize atılan bir taş, bütün okyanusların (………………)

seviyesini yükseltir.

• Damla, kendini tamamlayınca damlar. (………………)

• Boş bir çuvalın dik durması zordur. (………………)

• Anlayamadım bana niçin kızdığını. (………………)

• Küçük çocuk sessizce odadan çıktı.

• Yağmura yakalanan insanlar, telaş içinde koşuyordu.

• Dedemi görmek için Adana’ya gideceğim.

• Okuduğum tüm kitapları sana verebilirim.

• En yakın zamanda sizi ziyaret edeceğim.

• Söylediklerinden bir şey anlamadım, dedi.

• Seni görmek istediğim için geldim buraya.

G.ÖBen

G.ÖBen

G.ÖBen

G.ÖO

G.ÖBen

Özne Zarf Dolaylı Yüklem Tümleci Tümleç

Özne Zarf Yüklem Tümleci

Zarf Tümleci Dolaylı Yüklem Tümleç

Belirtili Nesne Dolaylı Yüklem Tümleç

Zarf Tümleci B.li Yüklem Nesne

Belirtisiz Nesne Yüklem

Zarf Tümleci Yüklem Dolaylı Tümleç

Özne

Belirtili Nesne

Zarf Tümleci

Yüklem

Yüklem


YAZILIYA HAZIRLIK

3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.

• “Sözlerimi dikkatlice dinlemelisin.” cümlesinde vurgu ……………… ögesindedir.

• Cümlede yükleme sorulan “Neyi, kimi?” sorularıyla ……………… bulunur.

• Özneyi bulmak için yükleme ……………… soruları sorulur.

• “Çocuk mışıl mışıl uyuyor.” cümlesinde ikileme ……………… görevinde kullanılmıştır.

• Yükleme yöneltilen “Kime?” sorusuyla ……………… bulunur.

• “Bu olayı bize Ahmet anlattı.” cümlesinde altı çizili söz öbeği ……………… görevindedir.

• “Bizim evin bahçesi baharda şenlenir.” cümlesinde altı çizili sözcük ……………… görevindedir.

4. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” harflerini yazınız.

( ) “Bildiklerini bize sakince anlattı.” cümlesinin ögeleri özne-yer tamlayıcısı-zarf tümleci şeklinde sıralanmıştır.

( ) “Kitabın konusu çok etkileyiciydi.” cümlesinin öznesi isim tamlamasından oluşmuştur.

( ) “Aradığın tüm kitapları bu kütüphanede bulabilirsin.” cümlesinde vurgu zaman kavramının üze-rindedir.

( ) Yükleme sorulan “Ne zaman?” sorusunun cevabı zarf tümlecidir.

( ) “Bu sorunun cevabını bilmiyormuş.” cümlesinde altı çizili bölüm nesne görevindedir.

( ) “Durmaksızın ağlayan çocuk hepimizi yordu.” cümlesinin öznesi isim tamlaması şeklindedir.

( ) “Bize çok güvendiğini söylerdi.” cümlesinde zarf tümleci vurgulanmıştır.

Y

Y

D

Y

Y

D

D

zarf tümleci

belirtili nesne

“Ne, Kim?”

zarf tümleci

zarf tümleci

belirtili nesne

dolaylı tümleç


EYLEMDE ÇATI

Aşağıdaki cümlelerde yer alan fillerin etken çatılı mı edilgen çatılı mı olduğunu uygun sütunlara koyacağı-nız “✔” işaretleriyle belirtiniz.

ETKİNLİK 1

Cümleler Etken Edilgen

Misafirlere meyve suyu ve kuru pasta ikram edildi.

Sabah erkenden yola çıktık.

Geçen hafta okulumuzda bir deneme sınavı uygulandı.

Eski geleneklerimiz zaman içinde unutuldu.

Uzun yıllar memleketimden ayrı yaşadım.

Seni burada gördüğüme sevindim.

Bu konu geçen sene de işlenmişti.

Çocuk sorulan tüm soruları doğru yanıtladı.

Bu olay en kısa zamanda aydınlatılmalı.

Tüm evraklar beş dakikada hazırlandı.

Çok yorulduğu için erkenden uyumuş.

Gerçek sanatçı, başkalarını taklit etmez.

Yarın saat 09.30’da toplantı yapılacak.

Bu gömleklerin hepsi ütülenecek.

Evin her yeri didik didik arandı.

Bu eşyaları Bostancı’ya taşıyacağız.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔


EYLEMDE ÇATI

ETKİNLİK 2

Aşağıdaki fiilleri etken ve edilgen çatıya uygun biçimde cümle içinde kullanınız.

değiştir-

sor-

hisset-

gönder-

incele-

Etken

Etken

Etken

Etken

Etken

Edilgen

Edilgen

Edilgen

Edilgen

Edilgen

1.

2.

3.

4.

5.

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki parçada yer alan fiilleri belirleyip bu fiilleri nesne-yüklem ilişkisi bakımından inceleyerek uygun kutucuklara yazınız.

Arabanın lastiklerini değiştirdik.

Arabanın lastikleri değiştirildi.

Öğretmen bana birkaç soru sordu.

Sınavda çok zor sorular soruldu.

Kendini çok yorgun hissediyormuş.

Oda o kadar serin ki dışarıdaki sıcaklık hiç hissedil-miyor.

İstediğin dosyaları yarın göndereceğim.

Tüm evraklar sahiplerine gönderildi.

Yeni aldığım kitapları şöyle bir inceledim.

Belgelerimiz detaylıca incelendi.


EYLEMDE ÇATI

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki parçada yer alan fiilleri belirleyip bu fiilleri nesne-yüklem ilişkisi bakımından inceleyerek uygun kutucuklara yazınız.

Bir çocuk, bir tür güve kozalarını topluyor ve bahar gelince güvelerin kozalardan nasıl

çıktıklarını hayret ve ilgiyle izliyordu. Güvelerin kozadan çıkarken sarf ettikleri gayret

ve çırpınma çocuğu çok üzüyordu. Babası bir gün, bu böceklerin bir tanesinin ko-

zadan çıkmasını güçleştiren ipeği makasla kesti. Sonuç çok şaşırtıcıydı çünkü böcek

çok geçmeden öldü. Baba, bu olay üzerine oğluna şunları söyledi: “Oğlum bu böcek

kozasından dışarı çıkarken sarf ettiği gayret sonucunda vücudundaki zehri dışarı verir.

Eğer o zehri dışarı veremezse böcek ölür. Aynı zamanda da bu çırpınışlar sayesinde

ileride karşılaşacakları zorluklarla mücadele ederek olgunlaşır ve güçlenirler. Eğer in-

sanlar, arzularına kolayca ulaşırsa karakterleri zayıflar, adeta içlerinde bir şeyin ölmüş

olduğunu hissederler.”

Geçişli Fiiller Geçişsiz Fiiller

topluyorizliyorduüzüyordukestisöylediverirhissederler

öldüölürolgunlaşırgüçlenirlerzayıflar


EYLEMDE ÇATI

ETKİNLİK 4

Aşağıdaki tabloda verilen cümlelerin fiillerini özne-yüklem ve nesne-yüklem ilişkilerine göre inceleyiniz.

CümlelerÖznesine Göre Nesnesine Göre

Etken Edilgen Geçişli Geçişsiz

Her yerde bu kalemi arıyordum.

Bugün piknikte çok eğlendik.

Toplantıda çok önemli kararlar alındı.

Sizi tanıdığıma çok memnun oldum.

Evin tüm eşyaları yenilendi.

Başarılarınızdan dolayı sizi tebrik ederim.

Bir an sesin geldiği yöne baktı.

Bu kitap yıllarca konuşulacak.

Düşüncelerini çok güzel ifade etmişsin.

Birdenbire elektrikler kesilince çok korktuk.

Tüm sorunlar kısa sürede çözüldü.

Çocuk, köpeği görünce kaçtı.

Odamın pencerelerini güzelce sildim.

İstediğin kitapları sana kargoyla göndereceğim.

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔


1. Aşağıdaki cümlelerde yer alan fiillerin çatı özelliklerini inceleyiniz.

2. Aşağıda verilen çatı özelliklerine uygun birer fiil belirleyip fiilleri cümle içinde kullanınız.

YAZILIYA HAZIRLIK

• Lise yıllarımı çok özlüyorum. Öznesine Göre Æ

Nesnesine Göre Æ

• Akşam için güzel bir sofra hazırlandı. Öznesine Göre Æ

Nesnesine Göre Æ

• Törende şiir okuyacak öğrenciler belirlendi. Öznesine Göre Æ

Nesnesine Göre Æ

• Durumun ciddiyetini sonunda anladılar. Öznesine Göre Æ

Nesnesine Göre Æ

• Bu sabah çok erken kalktım. Öznesine Göre Æ

Nesnesine Göre Æ

Etken Fiil:

Edilgen Fiil:

Geçişli Fiil:

Geçişsiz Fiil:

Etken

Geçişli

Edilgen

Geçişsiz

Edilgen

Geçişsiz

Etken

Geçişli

Etken

Geçişsiz

Kalemimi nerede bıraktığımı hatırlamıyorum.

Nihayet işin aslı anlaşıldı.

Dişlerini günde iki defa fırçalıyormuş.

Hepimiz sıcaktan bunalmıştık.


YAZILIYA HAZIRLIK


3. Aşağıdaki numaralanmış fiilleri nesne–yüklem ilişkisine göre inceleyerek uygun kutucuklara yazınız.

5. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D” yanlış olanların başına “Y” harflerini koyunuz.

• Yükleminde “–l, –n” yapım eki bulunduran ve gerçek öznesi olmayan fiiller …………… çatılıdır.

• Nesne alabilen fiiller …………… çatılıdır.

• “Çocuk, annesini göremeyince hüngür hüngür ağladı.” cümlesinin fiili nesne - yüklem ilişkisine göre …………… çatılıdır.

• “Konu hakkında bize de detaylı bilgi verildi.” cümlesinin fiili özne - yüklem ilişkisine göre …………… çatılıdır.

• Nesne alamayan fiiller …………… çatılıdır.

( ) İsim cümlelerinde çatı özelliği aranmaz.

( ) “Kırmızı bir araba yanımızdan hızla geçti.” cümlesinde sözde özne vardır.

( ) “Bu sorunun cevabını bilmiyorum.” cümlesi öznesine göre etken, nesnesine göre geçişli çatı özelliğine sahiptir.

( ) “Çocuk, merdivenlerden düşmüş.” cümlesinin fiili nesnesine göre geçişlidir.

( ) “Bu adamın sözlerine güvenilmez.” cümlesinin fiili edilgen çatılıdır.

ağlıyoruz

1

kaçmış

4

seviyorum

5

zıpladık

6

bilemedim

2

yordu

3

Geçişli Geçişsiz

2 - 3 - 5

D

D

D

Y

Y

1 - 4 - 6

edilgen

edilgen

geçişli

geçişsiz

geçişsiz


YAZIM KURALLARI

Aşağıdaki cümlelerde yapılan yazım yanlışlarını belirleyip bu yazım yanlışlarının nedenini yazınız.

ETKİNLİK 1

Cümleler Yazım Yanlışının Nedeni

Bugünde çok yorulduk hepimiz.

Çocuk 5’er 5’er saymayı da öğrenmiş.

Yarın mimar Tuğba Hanım evimizi görmeye gelecek.

Sana seslendiğimi duymuyormusun?

Bir çok soru var cevabını bilmediğim.

Seni tanıdığımdan beri Dünyam değişti.

Her yıl Eylül ayında yazlıktan döneriz.

Bugün yetmişbeş soru çözdüm yazım kurallarıyla ilgili.

Zamanla bu konu hakkındaki fikirim değişebilir.

Türkiye’nin Doğusuna bu mevsimde hâlâ kar yağıyor.

Düşünki her şey yolunda gitti …

Bir az zamana ihtiyacımız var bu sorunu çözmek için.

Yarın cingöz Ali ile buluşacağız.

21 ağustosta düğüne gitmemiz gerekiyor.

Çantamda ki parayı bulamıyorum.

Herşeyi detaylıca konuşmalıyız.

“de” bağlacının kelimeye bitişik ya-zılması

Üleştirme sayılarının rakamla yazıl-ması

Kişi adlarından önce gelen unvanla-rın büyük harfle yazılmaması

“mi” soru edatının kelimeye bitişik yazılması

Bitişik yazılması gereken bir kelime-nin ayrı yazılması

“Dünya” sözcüğünün gezegen an-lamı dışında kullanılmasına rağmen büyük yazılması

Belirli bir tarih bildirmeyen ay adının büyük harfle yazılması

Birden fazla kelimeyle yazılan sayıla-rın bitişik yazılması

Ünlü düşmesi kuralına uyulmaması

Özel isimden sonra kullanılan yer-yön bildiren sözcüğün büyük harfle yazılması

Bağlaç olarak kullanılan “ki”nin keli-meye bitişik yazılması

Bitişik yazılması gereken kelimenin ayrı yazılması

Özel isimlerden önce kullanılan la-kapların küçük harfle yazılması

Belirli bir tarih bildiren ay adının kü-çük harfle yazılması

Ek olarak kullanılan “–ki”nin kelime-den ayrı yazılması

Ayrı yazılması gereken kelimenin bi-tişik yazılması


YAZIM KURALLARI

Aşağıdaki cümleleri yazım kuralları açısından inceleyip yazımı yanlış olan sözcüklerin altını çiziniz.

ETKİNLİK 2

Cümleler Yazım Yanlışı Var Yazım Yanlışı Yok

Odanı toplada alışverişe çıkalım birlikte.

Beni çok şaşırttın oysa ki senden böyle bir tavır beklemezdim.

Ablam 23 Kasım’da dönecek İngiltere’den.

İzmir’li arkadaşlarım beni İzmir’e davet ediyor.

Her konu da senin görüşlerini önemserim.

Mademki o buraya gelmedi, biz onun yanına gidelim.

Ahmetlerle maçımız var bu akşam.

En sevdiğim kalemimi kayıp ettim.

Birtakım problemler yüzünden gelemedim yanınıza.

Öğrencilerin bir çoğu bu soruyu yanlış yapmış.

Art arda sorular soruyordu bu çocuk.

Bu kutular o kadar ağırki kollarım koptu.

Dünkü sınav sonuçlarına göre okulda 7’inci olmuşum.

Hiç bir şey anlamıyorum sözlerinden.

Bir Bilim Adamının Romanı adlı kitabı okudum.

Yarın üç yüz elli kişi katılacakmış geziye.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔


YAZILIYA HAZIRLIK

1. Aşağıdaki metinde yazım yanlışı yapılan kelimeleri belirleyip kutucuklara yazınız.

İstanbul’un görkemli tarihsel yapılarından biri de ayasofyanın Güneybatısında bulunan Bazilika Sarnıcı’dır. Bizans İmparatoru I. Justinious tarafından yaptırılan bu büyük sarnıç, suyun içinden yükselen ve sayısız gibi görünen mermer sütunlar nedeniyle halk arasın-da “Yerebatan Sarayı” olarak isimlendirilmiştir. Sarnıcın bulunduğu yer de daha önce bir Bazilika bulunduğundan, Bazilika Sarnıcı olarakda adlandırılır. Sarnıç kurulduğundan gü-nümüze kadar çeşitli onarımlardan geçmiştir. Sarnıcın ilk onarımı III. Ahmet zamanında mimar kayserili Mehmet ağa tarafından yaptırılmıştır. İkinci onarım Sultan II. Abdülhamit zamanında olmuştur. Sarnıç 1987 de İstanbul belediyesi tarafından temizlenerek ziyarete açılmıştır. 1994 mayısında yeniden büyük bir temizlik ve bakımdan geçmişdir.

Ayasofya’nın

yerde

Mimar Kayserili

1987’de

İstanbul Belediyesi geçmiştir

1994 Mayısı’nda

Ağa

olarak da

güneybatısında


YAZILIYA HAZIRLIK

2. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı yapılan sözcüklerin altını çizip bu yanlışların nedenini yazınız.

• Ardarda sorular sorarak kafamı karıştırıyorsun. Yazım Yanlışının Nedeni:

• Ayşegül öğretmen bize bu kitabı tavsiye etmişti. Yazım Yanlışının Nedeni:

• Otuzsekizinci sayfadaki soruları çözmeliyiz. Yazım Yanlışının Nedeni:

3. Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğruysa yay ayraçla belirtilen boşluğa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

( ) Üleştirme bildiren sayılar rakamla değil, yazıyla yazılır.

( ) Kişi adlarından önce kullanılan unvan sözcükleri büyük harfle yazılır.

( ) İkilemeler her zaman bitişik yazılır.

( ) “Her hangi bir kitap almıştı eline.” cümlesinde yazım yanlışı yapılmamıştır.

( ) “Pekçok arkadaşımla görüşmeyi sürdürüyorum hâlâ.” cümlesinde yazım yanlışı vardır.

İkilemenin bitişik yazılması

Özel isimlerden sonra gelen saygı sözcüğünün küçük yazılması

Birden fazla kelimeyle yazılan sayıların bitişik yazılması

D

D

D

Y

Y


NOKTALAMA İŞARETLERİ

Aşağıda görevlerine yer verilen noktalama işaretlerine uygun örnekler yazınız.

ETKİNLİK 1

• Bazı kısaltmaların sonuna nokta konur.

Örnek Cümlem:

• Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için virgül konur.

Örnek Cümlem:

• Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya cümlelerin başına ve sonuna virgül konur.

Örnek Cümlem:

• Cümle içinde virgülle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için noktalı virgül konur.

Örnek Cümlem:

• Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlelerin sonuna iki nokta konur.

Örnek Cümlem:

• Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için yay ayraç içinde soru işareti kullanılır.

Örnek Cümlem:

• Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamları vermek için kelimeler veya sayılar arasında kısa çizgi kullanılır.

Örnek Cümlem:

• Eş görevli sözcükleri ayırmak için virgül kullanılır.

Örnek Cümlem:

Yrd. Doç. Mehmet Bey yazmış bu kitabı.

Çamaşırları topladım, güzelce ütüledim.

Minik kedimiz, evimizin neşe kaynağı, yine türlü oyunlar yapıyor bize.

Elif, Sibel, Arif konsere; Bilge, Ceyda ve Mesut tiyatroya gitti.

Milli Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfet-tin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp…

Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte(?) gitmiş.

Üsküdar - Beşiktaş vapuruna yetişmeye çalışıyorum.

Hırkasını, kazaklarını valizine yerleştirdi.

86 87Bilfen Yayıncılık 8. Sınıf Türkçe Dil Bilgisi86 Bilfen Yayıncılık

NOKTALAMA İŞARETLERİ

ETKİNLİK 2

Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçla gösterilen yerlere uygun noktalama işaretlerini koyunuz.

1. Kör ölür( ) badem gözlü olur( ) kel ölür( ) sırma saçlı olur.

2. Necati Bey( )e bir dosya imzalatmalıyım.

3. Agâh Sırrı Levend( ) Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri( ) TDK Yayınları( )Ankara( ) 1960( )

4. O( ) eski defterleri çoktan kapamış( )

5. Sözlerimi dikkatlice dinlemelisin( ) dedi.

6. Prof( ) Dr( ) Hilmi Bey yarın bizim okulda seminer verecek.

7. Küçük bir sürü( ) dört inekle birkaç koyun( ) köye giren geniş yolun ağzında durmuştu.

8. ( )Kimseye bir şey anlatma( )( )dedi annem.

9. Bu soruyu nasıl çözebilirim( )

10. TDK( )nin yayınlarını takip ediyormuş.

11. Oldukça sıcak( ) tertemiz( ) sessiz bir oda( )

12. Adam bana şöyle seslendi( )

( )Hey( ) Niçin burada dolaşıyorsun( )

13. Arzu, Sinan ve Sibel Ankara’da( ) Ahmet, Hilal ve Arif İstanbul’da sınava girecekmiş.

14. Annem( ) ( )Eve gelirken marketten yumurta al( )( )dedi.

15. Yarın sabah 09( )30( )da okulda olmamız gerekiyor.

, ;

’

,

,

,

. .

,

“

’

”.

,

:

!

,

. ’

. ”“

;

?

, …

—

?

,

.

.,, ,

,

978. Sınıf Türkçe Dil Bilgisi96 97Bilfen Yayıncılık 8. Sınıf Türkçe Dil Bilgisi

1. Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçla gösterilen yerlere uygun noktalama işaretlerini koyunuz.

2. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan virgüllerin kullanım amaçlarını yazınız.

YAZILIYA HAZIRLIK

• Arkadaşlarını( ) akrabalarını çok özlüyormuş( )

• Zeynep( ) hayatımda tanıdığım en tatlı insan( ) üniversiteye başlayacakmış.

• Hangi kitabı almak istediğimi ben de bilmiyorum( )

• Sabırlı( ) anlayışlı bir insandır benim annem( ) bana her konuda yardım etmeyi( ) beni koruyup kollamayı vazife bilir.

• Eyvah( ) proje ödevimi evde unuttum( )

• Kitaplarımı topladım, çantama yerleştirdim.Virgülün Kullanım Amacı:

• Evet, size bu konuda da hak veriyorum.Virgülün Kullanım Amacı:

• Evini, arabasını satıp başka bir şehre yerleşmiş.Virgülün Kullanım Amacı:

,

,

,

, !

,;

,

.

.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren kelimelerden son-ra kullanılır.

Eş görevli kelime ve kelime grupları arasına konur.


YAZILIYA HAZIRLIK

• Hitap için kullanılan kelimelerden sonra kullanılır. (…………………)

• Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. (…………………)

• Dizeler yan yana yazıldığında dizelerin aralarına konur. (…………………)

3. Aşağıdaki açıklamaların hangi noktalama işaretine ait olduğunu yazınız.

• Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme eklerinden sonra ………………… konur.

• Satır sonuna sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna ………………… konur.

• Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna ………………… konur.

• Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna ………………… konur.

• Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için ………………… konur.


( ) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için noktalı virgül kullanılır.

( ) Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için kısa çizgi kul-lanılır.

( ) Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.

( ) Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

( ) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına virgül konur.

5. Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğruysa yay ayraçla belirtilen yere “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

Virgül

Konuşma çizgisi

Eğik çizgi

kesme işareti

kısa çizgi

ünlem işareti

Y

Y

D

D

D

üç nokta

noktalı virgül


CÜMLE TÜRLERİ

Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerini türlerine göre inceleyiniz.

ETKİNLİK 1

Cümleler İsim Cümlesi

Fiil Cümlesi

1 Sizin düşünceleriniz benim için çok kıymetlidir.

2 Talih, bizi istediğimiz yere ulaştırmaz.

3 Öğretmenlik hayatımda çok şeyler gördüm.

4 Adalet, daima kuvvetin koruyucusudur.

5 Ecelin acılığını sevdiklerimiz ölünce tadarız.

6 Müzik ruhun gıdasıdır.

7 Yusuf, titreyen elleriyle kapıyı araladı.

8 Kıyafet ruhun tercümanlarından biridir.

9 Duvarda eski bir tablo vardı.

10 Edebiyatımıza bazı türler sonradan girmiştir.

11 Yazılmış en büyük hikâye hayattır.

12 Geçen yıllar hayatın kötülüklerini siler.

13 İsimlerin bazıları somuttur.

14 Elinde tuttuğu şey boyaydı.

15 O, dünyanın en mutlu kızıydı.

16 İki saat geçtikten sonra Kadıköy’e vardık.

17 Babaannesinin yanakları al aldı.

18 Bir gülüşün ömre bedelmiş.

19 En sevdiği şey türkü dinlemekti.

20 Çanakkale, bir ulusun ayakta kalma savaşıdır.

21 Okumak insanı cehaletten kurtarır.

22 Sorumluluk, kaçılmaması gereken bir yüktür.

23 Okul, insanı hayata hazırlar.

24 Bu şiir, okuyanı derinden etkilerdi.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔


CÜMLE TÜRLERİ

Aşağıdaki cümleleri yüklemin yerine göre inceleyiniz.

Aşağıdaki cümleleri anlamlarına göre inceleyiniz.

ETKİNLİK 2

ETKİNLİK 3

Cümleler DevrikCümle

KurallıCümle

1 Çayınızı hazırlarım şimdi.

2 Bütün insanlar çevrelerine ilgisiz değildir.

3 Sanat eseri halkın sorunlarını anlatır.

4 Ayırma gözlerini gözlerimden bu akşam.

5 Söylediği gibi bu ayakkabılar eskimiş.

6 Kuşlar buralara gelmiyor artık.

7 Tüm söylediğin sözler çok doğruydu.

8 Seni almadan gitmeyeceğim buradan.

9 Gidiyorum gündüz gece.

10 Üzme beni daha fazla.

Cümleler BiçimceOlumlu

BiçimceOlumsuz

AnlamcaOlumlu

AnlamcaOlumsuz

1 Dün dedesi öldü.

2 Pazarda yok yok.

3 Ne gelen var ne giden.

4 Bu kitapları okumamış değilim.

5 Ben oraya gider miyim hiç.

6 Sanki o benden yüksek not aldı.

7 Planlı çalışırsan başarıya ulaşırsın.

8 O günleri aramıyor değiliz.

9 Köy muhtarının yaptıklarına bir anlam vermeye çalışıyordu.

10 Yeni bir öğretim yılına başlamış olduk.

11 Geçen yıl ders çalışmadınız diyemem.

12 Seni hiç sevmez miyim?

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔


CÜMLE TÜRLERİ

Aşağıdaki cümleleri tablodaki özelliklere göre inceleyip uygun sütunu işaretleyiniz.

ETKİNLİK 4

Cümleler

Yüklemin Türüne Göre

Yüklemin Yerine Göre Anlamına Göre

İsim Fiil Kurallı Devrik Olumlu Olumsuz

Bu işin günahı da sevabı da senindir.

Bilmiyorum bu işin sonunun nereye varacağını.

Kaybettim en sevdiğim kalemimi.

Üzerindeki elbesinin rengi kırmızıydı.

Seni aramayacağım bir daha.

Sakince gelip yanımıza oturan kişi kardeşimdi.

Zeynep hiç sabırlı bir kız değildir.

Bana niçin kızdığını henüz anlamış değilim.

Epey yorgunum bugünlerde.

Sesi çıkmıyor hiç bizim sevimli kedinin.

Çirkindi böyle sözler söylemen.

Ne demek istediğini şimdi daha iyi anlıyorum.

Dün öğrendim ben de olayın detaylarını.

Bu sözlerdi beni benden alan şey.

Kızmadım asla sana bu konuda.

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔


CÜMLE TÜRLERİ

Aşağıdaki cümleleri yapılarına göre inceleyip uygun sütunu işaretleyiniz.

ETKİNLİK 5

CümlelerBağlacı

Olan (Bağlı) Cümle

Birden Çok Yüklemli (Sıralı)

Cümle

Fiilimsi Bulunan (Birleşik)

Cümle

Tek Yüklemli

(Basit) Cümle

1 Okula giderken beni neden beklemediniz?

2 Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.

3 Dünümde olmayanlar, yarın için akıl vermesin.

4 Azla mutluluk, çokla didişmekten iyidir.

5 Hava soğursa dışarı çıkamam.

6 Suçu bağışlayan asildir ancak özür dileyen daha asildir.

7 Kitap okumayı çok severim, her gün kitap oku-rum.

8 Hem annemi hem babamı özledim.

9 Çocuk, annesini göremeyince ağlamaya baş-ladı.

10 Plânlı çalışırsan başarıya ulaşırsın.

11 Sabah erkenden yola çıktım, en sevdiğim arka-daşımın yanına gittim.

12 Eve gitti, yatıp uyudu.

13 Hayal gücü bilgiden daha önemlidir.

14 Kitap okuyunca kendimi iyi hissediyorum.

15 Dostu olmayan insan, en yoksul insandır.

16 İçeri girdi ve bize selam verdi.

17 Aşık Veysel’in şiirlerini okumak istiyorum.

18 Ödevlerini yapan öğrencilere hediyeler vere-ceğim.

19 Güzelliğin on para etmez bu bendeki aşk olmasa.

20 İnsan aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye ulaşamaz.

21 Bütün öğrencilerimi her zaman seviyorum.

22 Görevliler balonları aldılar, çocuklara dağıttı-lar.

23 Herkesin fikir birliğine vardığı akşam, kayıp bir akşamdır.

24 Dayımların evi bizimkinden büyük.

25 Ne kızı verir ne dünürü küstürür.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔


YAZILIYA HAZIRLIK

1. İsim ve fiil cümlelerine birer örnek veriniz.

2. Aşağıdaki cümleleri belirtilen özelliklere göre inceleyiniz.

İsim Cümlesi:

Fiil Cümlesi:

• Çözdüm sonunda bu zor soruyu da. Yüklemin Türüne Göre: Yüklemin Yerine Göre:

Anlamına Göre: Yapısına Göre:

• Sakince onu dinlememi söyledi.

Yüklemin Türüne Göre: Yüklemin Yerine Göre:


• Yemekten sonra odasına gitti, biraz uyudu.



• Sana inanıyorum ama sorularıma cevap vermeni istiyorum.



Bu küçük kasaba, cennet gibi bir yerdi.

Bana aldığın hediyeyi çok beğendim.

Fiil cümlesi Devrik cümleOlumlu cümle Basit cümle

Fiil cümlesi Kurallı cümleOlumlu cümle Fiilimsili (Birleşik) cümle

Fiil cümlesi Kurallı cümleOlumlu cümle Sıralı cümle

Fiil cümlesi Kurallı cümleOlumlu cümle Bağlı (Bağlacı olan) cümle


YAZILIYA HAZIRLIK

3. Aşağıdaki cümleleri yapılarına göre inceleyiniz.

4. Aşağıdaki ifadelerde doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

• Elini, yüzünü yıkadı ve yatağına yattı.

• Bana küstüğü için gelmemiş geziye.

• Evden sabah sekiz buçukta çıkmıştır.

• Seni burada gördüğüme çok sevindim.

• Dışarı çık, biraz toparlanıp öyle gel odaya.

( ) “Konuştuklarımızı hiç dinlememişsin anlaşılan.” cümlesi fiilimsili (birleşik) cümledir.

( ) “Ne beni ne annesini dinliyor bu konuda.” cümlesi biçimce olumsuz anlamca olumlu bir cümle-dir.

( ) Yüklem fiilimsiden oluşuyorsa cümle yüklemin türüne göre fiil cümlesi olarak değerlendirilir.

( ) “Dünyanın en temiz kalpli insanıdır benim arkadaşım.” cümlesi yüklemin yerine göre devrik bir cümledir.

( ) “Kardeşim erken uyanmış, annem ona biraz daha uymasını söylemiş.” cümlesi özneleri ortak sıralı bir cümledir.

Bağlı (Bağlacı Olan) Cümle

Fiilimsili (Birleşik) Cümle

Basit (Tek Yüklemli) Cümle

Fiilimsili (Birleşik) Cümle

Sıralı (Birden Fazla Yüklemli) Cümle

D

Y

Y

D

Y


ANLATIM BOZUKLUKLARI

ETKİNLİK 1

Aşağıda anlatım bozukluğu olan cümleler ve kutuların içinde anlatım bozukluğuna neden olan unsurlar verilmiştir. Anlatım bozlukluğu yapılan cümleler ile anlatım bozukluğunun nedenlerini eşleştiriniz.

1Özne eksikliği

4Dolaylı tümleç eksikliği

Kardeşim roman, ben şiir severim.

Herkes beni dinledi, hiç konuşmadı.

Onlara nasıl bu kadar güveniyor ve destekliyorsun.

Beni hiçbir zaman üzmedi, hep yardım etti.

Kahvaltıda bir bardak çay, bir gözleme yedim.

Toplantıda yepyeni kararlar alındı ve uygulamaya başladık.

Dün arkadaşımı aradım ve uzun uzun konuştuk.

Çocuğun uykusu gelmiş, ayakta duramıyordu.

Sana her zaman yardım edeceğim ve asla yalnız bırakmayacağım.

2Yüklem eksikliği

5Zarf tümleci eksikliği

3Nesne eksikliği

6Çatı uyumsuzluğu

2

1

3

4

2

6

5

1

3


ANLATIM BOZUKLUKLARI

ETKİNLİK 2

Aşağıdaki tabloda verilen cümlelerdeki anlatım bozukluklarının nedenlerini yandaki boşluklara yazınız.

Cümleler Nedenler

Geçenlerde köye gidip ayran ve yufka ekmeği yedik.

Geçen yıl Urfa’ya gittim ve üç gün kaldım.

Kardeşimin kolu kırıldı, evde yatıyor.

Kitapta çok fazla yazım yanlışı var, okunacak gibi değil.

Çocuk, sokaktaki köpeği okşadı, su verdi.

Gemiler limana yanaştılar.

Sergide yöresel ve saray giysileri vardı.

Sahilde ben Türk kahvesi, Zeynep çay içti.

Kitap çok ince fakat sürükleyici değildi.

İnsanları kandırmasını çok iyi biliyor.

Bulaşıklar yıkandı ve dolaplara yerleştirdik.

Birçok arkadaşlarım geziye katılacak.

Sizleri dinlemek ve iş birliği yapmak istiyorum.

Bütün gün yürüdüğüm için ayaklarım şiştiler.

Arabamızın benzini bitti, bir süre çalışmadı.

Tatil boyunca arkadaşlarından ayrı kalmıştı, çok özledi.

Hepsi çok dürüst çocuklar fakat ders çalışmıyor.

Yüklem eksikliği

Dolaylı tümleç eksikliği

Özne eksikliği

Özne eksikliği

Yer tamlayıcısı eksikliği

Özne-yüklem uyumsuzluğu

Tamlama yanlışlığı

Yüklem eksikliği

Ek eylem eksikliği

Tamlama yanlışlığı

Çatı uyumsuzluğu

Gereksiz ek kullanımı

Zarf tümleci eksikliği

Özne-yüklem uyumsuzluğu

Özne eksikliği

Nesne eksikliği

Özne eksikliği


YAZILIYA HAZIRLIK

• Resim yapmayı çok, şarkı söylemeyi pek sevmezdi.

• Benim için yaptıklarını asla unutamam.

• Bahar gelince ağaçlar çiçek açtılar.

• Tüm sorunlarımızı konuşmalı ve başa çıkmaya çalışmalıyız.

• Kitabı okuyup özeti çıkarıldı.

• Çalışmalarını çok beğeniyorum.Anlatım Bozukluğunun Nedeni:

• İnsan, hatalarından ders almasını da bilmeli.Anlatım Bozukluğunun Nedeni:

• Sağlık ve toplumsal sorunlar konuşulacak bu toplantıda.Anlatım Bozukluğunun Nedeni:

• Annemin başı ağrıyordu, bütün gün uyudu.Anlatım Bozukluğunun Nedeni:

• Odayı güzelce süsledik ve çiçekler koyduk.Anlatım Bozukluğunun Nedeni:

1. Aşağıda anlatım bozukluğu yapılan cümleleri inceleyiniz ve bu anlatım bozukluklarını gidererek cüm-leleri yeniden yazınız.

2. Aşağıdaki cümlelerde yer alan anlatım bozukluklarını bulunuz ve bu anlatım bozukluklarının nedenini yazınız.

Zamir eksikliği anlatım bozukluğuna neden olmuştur.

Tamlama yanlışı yapılmıştır.

Tamlama yanlışı yapılmıştır.

Özne eksikliği vardır.

Yer tamlayıcısı eksiklikliği vardır.

Resim yapmayı çok sever, şarkı söylemeyi pek sevmezdi.

Senin/Onun benim için yaptıklarını asla unutamam.

Bahar gelince ağaçlar çiçek açtı.

Tüm sorunlarımızı konuşmalıyız ve bunlarla başa çıkmaya çalışmalıyız.

Kitabı okuyup özetini çıkardı.


YAZILIYA HAZIRLIK

• “Hakan kendini ifade etmesini bilmiyor.” cümlesinde …………………………………………………

kaynaklanan anlatım bozukluğu yapılmıştır.

• “Antrenörümüz bize çok güveniyor ve destekliyor.” cümlesinde …………………………………………

kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır.

• “Arabanın lastiği patladı ve kaza yaptı.” cümlesinde …………………… kaynaklanan anlatım bozuk-

luğu vardır.

• “Doğa ve toplumsal olaylarla ilgilenmeliyiz.” cümlesinde ………………………… kaynaklanan anlatım

bozukluğu vardır.

• “Bu sorunun cevabını bir sen bir de ben biliyorum.” cümlesinde …………………………………………

kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır.


4. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” haflerini yazınız.

( ) Bazı cümlelerde iyelik zamirinin kullanılmaması anlatım bozukluğuna neden olur.

( ) “Annem camları, ben yerleri sildim.” cümlesinde özne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bo-zukluğu vardır.

( ) “Seninle konuşmak beni rahatlatıyor ve huzur veriyor.” cümlesinde anlatım bozukluğu vardır.

( ) “Kimse dışarı çıkmasın, bizden haber beklesin.” cümlesinde nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır.

( ) “Kulaklarım çınlıyorlar.” cümlesinde özne - yüklem uyumsuzluğundan kaynaklanan anlatım bozuk-luğu vardır.

D

tamlama yanlışından

yüklem eksikliğinden

nesne eksikliğinden

tamlama yanlışlığından

özne eksikliğinden

Y

D

D

Y

Documents

TÜRKÇE...Sınıf Türkçe Dil Bilgisi 15 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun fiilimsi ekleriyle doldurunuz. Aşağıda fiilimsilerle ilgili verilen bilgilerden