85DERMAN MEDICAL PUBLISHING1

Cenk Kılıç

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan Damarlar

Toraks boşluğunda bulunan damarlar:Prekaval venler (vena cava kranialisler): Ratta diğer memelilerden farklı ola-rak sağ ve sol olarak 2 adet prekaval ven bulunur (Şekil 55). Bu venler v.subclavia ve v.jugularis interna’nın birleşmesiyle oluşur. Baş, boyun ve ön ekstremiteler-den topladığı oksijen bakımından fakir kanı kalbin sağ atriumuna getirir (Şekil 43). V.azygos sol prekaval venin kalble birleşme yerine yakın olarak sol prekaval vene açı-lır. V.subclavia, clavicula’nın ortası yakınında v.cephalica ve v.jugularis externa’nın bir-leşmesiyle oluşur.

İnternal mammaryan venler (vena thoracica interna): İnternal mammarian ar-terlerle venler, birlikte yan yana seyir gösterirler. Bu venler sağlı sollu olarak kendi tarafındaki prekaval venlere drene olurlar. İnternal mammaryan damarlar anterior mediastenin ön sınırını oluşturan torkas ön duvarında başka ifadeyle toraks duvarı-nın iç kısmında bulunurlar.

V.cava caudalis: Diaphragma’daki kendisine ait açıklıktan (foramen venae cavae) geçerek karın boşluğundan toraks boşluğuna girer (Şekil 40,41,43,56-59). Toraks ka-vitesinde sağ akciğere ait lobus caudalis ve lobus accessorius arasında kranyal yön-de ilerleyerek sağ atriuma açılır (Şekil 43).

Pulmoner venler: Oksijenden zenginleşen kan akciğerden dönen pulmoner venler yolu ile sol atriuma ve buradan da mitral kapaktan geçerek sol ventriküle dolar. Sol ventrikül ise kendisine gelen bu kanı aort damarı ile vücuda gönderir.

Aort: Kalp kaynaklı en büyük atardamardır. Aort kalpten çıktıktan sonra kalp dahil çeşitli organlarımıza ve dokularımıza beslenmeleri ve oksijenlenmeleri için dallar ve-rerek karnın alt taraflarına kadar devam eder. Aort, sol ventrikülden çıktıktan son-ra yukarıya yönelir, sola ve sol akciğerin kökünün üzerinden dorsale doğru bir ark ya-

86 DERMAN MEDICAL PUBLISHING

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan Damarlar Toraks / Toraks Duvarı Kasları

2

par. Aort daha sonra toraksın içinde aşağıya inmeye başlar, bu seyri sırasında colum-na vertebralis’in solunda kalır. Abdominal boşluğa diafragma’daki hiatus aorticus’u geçerek girer. Anatomik olarak aort; çıkan aort (aorta ascendens), arkus aorta, inen aort (torasik ve abdominal aort) olarak incelenebilir. Kalpten ilk çıkan bölümü olan çıkan aorta sol ana koroner arter (arteria coronaria sinistra) ve sağ koroner arter

Şekil 55. Kalbin ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyo-nu). 1: Prekaval ven.

Şekil 57. V.cava caudalis’in ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu).

Şekil 56. Toraks boşluğunun ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu). 1: V.cava caudalis.

Şekil 58. V.cava caudalis’in ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu).

87DERMAN MEDICAL PUBLISHING

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan DamarlarToraks / Toraks Duvarı Kasları

3

(arteria coronaria dextra) olmak üzere iki dal verir. Pericardium, çıkan aort ve arkus aorta arasındaki sınırı oluşturur. Pericardium bitiminde arcus aortae başlar ve vücu-da giden dalları sırasıyla verir. Truncus brachiocephalicus arcus aortae’dan ayrılan ilk daldır. Bu dal karnyalde sağ sternoklavikular eklem seviyesinde a.subclavia dext-ra ve a.carotis communis dextra dallarına ayrılır. Arcus aortae brakiosefalik arter-den sonra sol ana karotid arter (a.carotis communis sinistra) ve sol subklavyan ar-ter (a.subclavia sinistra) olmak üzere iki dal daha verir. Arcus aortae, çıkan aortanın devamıdır ve superior mediastende yer alır. Superior mediastinum; arcus aortae’nin başlangıç ve bitişini oluşturan seviyelerin birleştirilmesi ile oluşturulan hayali çizgi-nin üst kısmını oluşturur. Bu hayali çizginin alt kısmı inferior mediastinumdur ve ön, orta ve arka mediastinum kısımlarına ayrılır. Arcus aortae sağ ikinci sternokostal ek-lemin üst kenarı hizasında başlar. Manubrium sterni’nin arkasında, trachea’nın ön yü-zünü çaprazlayarak trachea’nın hafif solundan kranyale, sola ve arkaya doğru kavis yaparak döner. Daha sonra trachea’nın sol ön tarafından, sol rekürren laringeal si-nir, oesophagus ve ductus thoracicus’u çaprazlayarak columna vertebralis’in önün-de aşağıya doğru iner. Önde angulus sterni, arkada 4. ve 5. vertebralar arasında-ki intervertebral disk hizasından sonra inen aorta olarak devam eder. Arkus aorta-nın hemen önünde sol brakiosefalik ven vardır. Yine ön tarafında plevra, sağ akci-ğer ve thymus ile komşudur. Daha derinde sol plevra, n.phrenicus ve n.vagus ile kom-şuluğu vardır. Sol rekurren laringeal sinir sol pulmoner arterin hemen üzerinde ve li-gamentum arteriosum’un hemen yanında seyreder. Arcos aortae’den köken alan ana dallar takip edilirse toraks boşluğuna, boyun ve kafaya, ön bacağa ve ilgili organla-ra giden kollar rahatlıkla ayırt edilebilir. Brakiosefalik arter (İnnominat arteri) arcus aortae’nin ilk dalıdır. Manubrium sterni’nin ortası seviyesinde arcus aortae’nin sağ konveks yüzünden çıkar. Trachea’nın sağ tarafında yukarı doğru ilerler, sağ sternok-laviküler eklemin arkasında a.subclavia dextra ve a.carotis communis dextra olmak üzere iki dala ayrılır. Sol ana karotis arteri arkus aortanın ikinci büyük dalıdır. Arkus aortadan çıktığı lokalizasyonu brakiosefalik arterin hemen solu ve arkasıdır. Bu ar-ter, trachea’nın sol tarafında yükselerek sol sternoklaviküler eklemin arkasında boyu-na girer. Torakstaki ilerleyişi boyunca trachea, sol rekürren laringeal sinir, oesopha-gus, ductus thoracicus ve sol subklavyan arterin önünden geçer. Sol subklavyan ar-ter (a.subclavia sinistra) sol ana karotis arterinin yaklaşık 2.5 cm. distalinden, arkus aortadan çıkar. Boyun köküne doğru yönelişi trachea’nın solunda ve vertikaldir. Sol vagus siniri, sol frenik sinir, sol superior kardiyak sempatik sinir ve sol brakiosefa-lik venin arkasında yer alır. Sol akciğer, plevra, oesophagus ve ductus thoracicus’un önünde yer alır. A.subclavia’nın ilk dalı a.thoracica interna’dır (Şekil 3,4). Truncus cos-tocervicalis, a.thoracica interna’nın dorsalinden çıkar ve caudolateral seyir gösterir. A.vertebralis, servikal vertebraların canalis transversarius’ları içinden geçecek şekil-de a.subclavia’dan kranyal yönde ayrılır. Diğer bir dal olan a.cervicalis superficialis, clavicula’nın yakınından craniolateral yönde çıkarak omuz ve yüzeysel boyun kasları-nı besler. A.subclavia, bu dalları verdikten sonra birinci kaburganın önünde kıvrılarak a.axillaris adıyla öndeki bacağa gider.A.carotis communis sinistra arcus aortae’dan, a.carotis communis dextra truncus brachiocephalicus’dan ayrıldıktan sonra kranyal yönde sulcus tracheooesophageus’da seyreder. Bu seyri esnasında v.jugularis interna ve n.vagus ile karotis kılıfı denilen fibröz yapı ile çevrelenmiştir. Ana karotid arterler tiroid bezi seviyesinde internal ve external karotid arterlere ayrılır. Arcus aortae aorta descendens’i oluşturduktan sonra interkostal aralıklara posterior

88 DERMAN MEDICAL PUBLISHING

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan Damarlar Toraks / Toraks Duvarı Kasları

4

interkostal arterleri verir. Arcus aortae superior mediastende bulunurken sola ve ge-riye doğru hareket etmesiyle devamı olan descenden aort posterior mediastende bu-lunur (Şekil 60-62). Aorta descendens’in torakal bölümü seyri esnasında toraks duva-rına ve toraks boşluğundaki organlara dallar verir.

Şekil 59. Toraks boşluğunun sağ taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu). 1: V.cava caudalis.

Şekil 61. Toraks boşluğunun sol ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu). 1: Aorta descendens.

Şekil 60. Toraks boşluğunun sağ taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu). 1: Aorta descendens, 2: Oesophagus.

Şekil 62. Toraks boşluğunun sol ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu). 1: Aorta descendens.

89DERMAN MEDICAL PUBLISHING

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan DamarlarToraks / Toraks Duvarı Kasları

5

İnen aortanın torakal bölümü; posterior interkostal arterler (Şekil 63), subkostal arterler, bronşiyal arterler, özofageal arterler ve perikardiyal arterleri verir. Posterior interkostal arterler, her iki tarafın alt dokuz interkostal aralıkta uzanırlar. İlk iki pos-terior interkostal arter a.subclavia’nın bir dalı olan truncus costocervicalisten orijin alır. Subkostal arterler, her iki tarafta 12. kaburganın alt kenarı boyunca seyrederek abdominal duvara girerler. Bronşiyal arterler, aorta veya interkostal arterlerden çı-karak akciğer hilusuna yönelirler. Ana bronş kökünde dal vererek trachea’nın alt bö-lümlerini, akciğer dışındaki hava yollarını ve destek dokuları beslerler. Genel olarak sağda 1 solda 2 adet bronşiyal arter bulunur. Bronşiyal dolaşımın bir kısmı sağ kalbe sistemik venler yoluyla drene olur. Bronşial venler genel olarak sistemik venlere dre-ne olurlar ancak derinlerde olan kısımları pulmoner venler aracılığıyla sol atriuma dö-külür. Özofageal ve perikardiyal arterler isimlendirildikleri organlarda dağılırlar. İnen aortanın torakal bölümü dördüncü torakal vertebra gövdesinin sol alt kenarı hizasın-dan başlayarak, vertebral kolonun sol ön yanında aşağıya doğru uzanır. Aşağıya doğ-ru indikçe mediale doğru yönelir ve columna vertebralis’in ön yüzüne geçer. 12. tora-kal vertebranın alt sınırı seviyesindeki diafragmanın aort açıklığından (hiatus aorti-cus) geçerek abdomen’e girer. Buradan sonra abdominal aorta adını alır. İnen tora-sik aort, arka tarafta sol plevra, sol akciğer, columna vertebralis ve hemiazygos ven-leri ile komşuluktadır. Anterior komşuluğunda ise yukarıdan aşağıya sol akciğer hilu-su, perikard, oesophagus ve diafragma yer alır. Sağında azygos veni ve ductus tho-racicus, solunda ise sol akciğer ve plevra bulunur.

Kaynaklar1. Hebel R, Stromberg MW, editors. Anatomy and emb-ryology of the laboratory rat. Baltimore: BioMed Verlag; 1986.2. Greene EC, editor. Anatomy of the Rat. London: Hafner Publishing Company; 1963.3. Chiasson RB, editor. Labarotory Anatomy of the White rat. 5. edition. Ed. Robert B Chiasson. Wm C. Iowa: Brown Publishing Company; 1987.4. Reznik-Shuller HM, editor. The respiratory tract in ro-dents. Florida: CRC Press; 1983.5. Walker, WF, Homberger, DG, editors. Anatomy and dis-section of the rat. edition. England: Publishing W. H. Free-man Company; 1998.

Şekil 63. Toraks boşluğunun sol ön taraftan görünümü (taze rat diseksiyonu). 1: Aorta descendens, 2: Posterior interkostal arterler.