TRANH SƠN MÀI VIỆT NAM ~ THÔNG QUA KINH NGHIỆM

TẠI NHÀ XƢỞNG SƠN MÀI CỦA ÔNG

PHẠM KIM MÃ ~

YOSHIDA Asuka

Sinh viên năm thứ 4 khoa tiếng Việt

Đại học Osaka

CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN CỦA TÔI

- Phần mở đầu

- Phần nội dung

Chƣơng 1: Nghề sơn mài và tranh sơn mài Việt Nam

Chƣơng 2: Tranh sơn mài đƣợc sản xuất tại nhà xƣởng

KIMA và kết quả phỏng vấn

Chƣơng 3: Tƣơng lai của tranh sơn mài (Tạm thời)

- Phần kết luận

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

・Kinh nghiệm tại Việt Nam

・Văn hóa sơn mài là văn hóa giống

nhau giữa 2 nƣớc: Nhật Bản và Việt

Nam

PHẦN MỞ ĐẦU

2. Mục đích của đề tài:

・Giới thiệu tranh sơn mài

・Giới thiệu kinh nghiệm của tôi tại nhà xƣởng

・Khảo sát về tƣơng lai của tranh sơn mài

PHẦN MỞ ĐẦU

3. Phạm vi nghiên cứu:

・Kỹ thuật vẽ tranh sơn mài Việt Nam

(đặc biệt là kỹ thuật của ông Phạm

Kim Mã)

PHẦN MỞ ĐẦU

4. Lịch sử nghiên cứu của đề tài

・Ông Sawai Kiyoyuki

- Lịch sử phát triển tranh sơn mài

Việt Nam

・Matsuzaki Mami

- Khảo sát về nghề sơn mài Việt Nam

PHẦN MỞ ĐẦU

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Sử dụng những tài liệu nhƣ sau:

・Những tài liệu về nghề sơn mài của Việt Nam và Nhật Bản

・Ảnh và vi-đê-ô về qúa trình sản xuất tranh sơn mài

CHƢƠNG 1:

NGHỀ SƠN MÀI VÀ TRANH SƠN MÀI VIỆT NAM

1.1 Nghề sơn mài Việt Nam

- Bắt đầu ở tỉnh Hà Tây

- Ông tổ nghề: Ông Trần Lƣ

Bản đồ, wikipedia tiếng Việt,

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_T%C3%A2y,

2010.10.8

1.2 Tranh sơn mài Việt Nam

1.2.a Quá trình phát triển tranh sơn mài Việt Nam

1925. Trƣờng Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dƣơng mở cửa

+

→ Một giáo viên đã mời thợ nghề sơn mài đến trƣờng

1934. Nhà xƣởng vẽ tranh sơn mài mở cửa.

→ Ông Nguyễn Gia Trí và một số họa sĩ nghiên cứu

cách mài và màu sắc.

→Màu sắc phong phú hơn.

Kỹ thuật

truyền thống

của Việt Nam

Kỹ thuật vẽ tranh

của Phương Tây

CHƢƠNG 2.

TRANH SƠN MÀI ĐƢỢC SẢN XUẤT TẠI NHÀ

XƢỞNG KIMA VÀ KẾT QUẢ PHỎNG VẤN

2.1 Giới thiệu ông Phạm Kim Mã và công ty KIMA

2.1.a Ông Phạm Kim Mã

・Ngƣời Hà Nội.

・Bắt đầu vẽ tranh sơn mài khi 25 tuổi.

・Đã học trong khoa mỹ thuật

truyền thống chuyên ngành sơn mài,

Trƣờng Đại Học Mỹ thuật Công nghiệp

・Học vẽ tranh với ông Kim Đồng.

2.1.b Công ty KIMA

・Đƣợc ông Kim Mã mở ở Hà Nội

vào năm 1986.

・Khách hàng: 100% du khách và

khách quen

・Ngƣời Nhật Bản, Úc, Pháp, Anh v.v..

・Đã xuất khẩu sang Nhật Bản vào năm 1993.

Sản phẩm nhƣ: bát, đĩa, khay, hộp jubako v.v..

・ Đã xuất khẩu mikoshi, tƣợng Phật, và một số sản phẩm tôn giáo của ngƣời Nhật sang Nhật Bản

・Một số ngƣời nƣớc ngoài đang học sơn mài ở nhà xƣởng Ông.

2.1.c Những ngƣời đang làm việc ở nhà xƣởng

KIMA

・Ông Đinh Văn Hạc (Nghệ nhân)

- Ngƣời tỉnh Hà Tây

- Đóng vai trò hoàn thiện tác phẩm.

・Có nhiều thế hệ sinh viên đang học

vẽ tranh ở trƣờng Đại Học và thực hành

vẽ tranh ở nhà xƣởng KIMA

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn

mài KIMA

1. Mùn cƣa

- Xuất xứ tự nhiên

- Đƣợc sử dụng để làm cốt

bền hơn

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

2. Tre nứa, gỗ công nghiệp, gỗ rừng tự nhiên

- Đƣợc sử dụng để làm cốt

- Xuất xứ ở tỉnh Thanh Hóa

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

3. Nhựa cây sơn

- Xuất xứ ở tỉnh Phú Thọ.

- Cây sơn có tên khoa học là

“Rhus succedanea”

- Chế biến nhựa sơn sống

và tạo ra 3 loại sơn:

sơn trong,

sơn gắn trứng, sơn đen

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

4. Vải cotton

- Đƣợc sử dụng lọc nhựa cây sơn và hoàn thiện mặt

tác phẩm

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

5. Bột Màu

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

6. Vàng lá, bạc lá, và thiếc lá

- Xuất sứ ở Kiêu Kị

- Đƣợc sử dụng để làm tác

phẩm sáng hơn

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

8. Tóc rối để đánh bóng

- Tóc của phụ nữ

hoặc là tóc của trẻ con

- Đƣợc sử dụng khi đánh bóng

2.2 Quá trình sản xuất tranh sơn mài KIMA

2.2.a Nguyên liệu đƣợc sử dụng để sản xuất tranh sơn mài

KIMA

9. Vỏ các loại

Chẳng hạn nhƣ: vỏ trứng gà, vỏ trứng vịt, vỏ ốc, và

vỏ trai

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tránh sơn mài KIMA

1. Thép tóc

- Tóc của phụ nữ hoặc là của trẻ con

- Đƣợc sử dụng để vẽ màu trên tranh.

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tránh sơn mài KIMA

2. Mo sừng

- Đƣợc làm bằng sừng con trâu

- Đƣợc sử dụng để pha bột màu với sơn.

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tránh sơn mài KIMA

3. Bút lông

- Đƣợc sử dụng để vẽ nét khuôn và chi tiết

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tránh sơn mài KIMA

4. Chổi lông

- Đƣợc sử dụng để quét vàng lá, bạc lá, thiếc lá v.v..

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tránh sơn mài KIMA

5. Đá mài

- Có kích thƣớc đa dạng.

- Đƣợc dùng ở giai đoạn đầu trong quá trình mài tranh

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tránh sơn mài KIMA

6. Giấy ráp

- Xuất xứ ở Nhật Bản

- Số 240 đến số 1200 đƣợc sử dụng.

2.2.b Các công cụ đƣợc sử dụng để

sản xuất tranh sơn mài KIMA

7. Búa và con dao

- Đƣợc sử dụng khi gắn vỏ trứng, ốc, và trai.

2.2.c Quá tình sản xuất

(1) Thiết kế tác phẩm

- Tạo ra dáng thiết kế tác phẩm.

- Cũng suy nghĩ về nguyên liệu phù hợp với ý tƣởng của

mình.

2.2.c Quá tình sản xuất

(2) Làm cốt

- Xử lý mặt của gỗ hoặc tre nứa

- Thảo sơn: phủ sơn trên cả cốt.

- Đánh vải

- Phủ mùn cƣa

- Mài và bó: phủ nhựa cây sơn trộn

với mùn cƣa

2.2.c Quá tình sản xuất

- Phủ hom: nhựa cây sơn trộn với phủ sa.

- Lót trên mặt cốt bằng sơn.

2.2.c Quá tình sản xuất

(3) Vẽ tranh

- Làm phác thảo trên cốt bằng phấn trắng

- Sử dụng bút lông và vẽ nét bằng sơn đen

2.2.c Quá tình sản xuất

- Khắc cốt và gắn vỏ trứng, ốc và trai.

2.2.c Quá tình sản xuất

- Pha bột màu với sơn trong bằng mo sừng.

- Vẽ bằng thép tóc.

2.2.c Quá tình sản xuất

- Phủ sơn trong trộn với dầu hỏa.

- Dán vàng lá, bạc lá và thiếc lá.

- Quét bằng cái chổi lông

- Nếu muốn, nhuộm bạc lá và thếc lá.

- Phủ sơn mỏng một lần nữa.

2.2.c Quá tình sản xuất

(4) Mài: “ Mài là vẽ, vẽ là mài”

- Sử dụng đá mài và giấy ráp.

- Vừa mài vừa xem màu sắc.

- Nếu cần thiết, có thể vẽ tiếp và

dán bạc, thiếc và vàng.

2.2.c Quá tình sản xuất

(5) Đánh bóng

- Lọc sơn trong và làm nó sạch.

- Phủ sơn đó mỏng trên cả mặt tác phẩm.

2.2.c Quá tình sản xuất

- Sử dụng than, bột than, tóc rối, và bông và đánh bóng

bằng tay.

PHẦN KẾT LUẬN (TẠM THỜI)

- Tranh sơn mài Việt Nam

・Mất nhiều thời gian và công sức

・Yêu cầu kỹ thuật khéo tay và kinh nghiệm lâu dài

・Vừa là tác phẩm truyền thống vừa là tác phẩm

mới

→Có giá trị đƣợc bảo tồn kỹ thuật và kế thừa nghề.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

Đặng Kim Chí, 2005 “LÀNG NGHỀ VIỆT NAM VÀ

MÔI TRƢỜNG” NXB Khóa học và kỹ thuật

Lê Huyên, 1995 “NGHỀ SƠN CỔ TRUYỀN VIỆT

NAM” NXB Mỹ thuật

Trần Quốc Vƣợng, 1996 “NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN

THỐNG VIỆT NAM VÀ CÁC TỔ NGHỀ” NXB Văn

Hóa Dân Tộc

Tƣơng Hạnh, 1994 “TRANH SƠN MÀI VIỆT NAM”

NXB Mỹ Thuật

Vũ Từ Trang, 2007 “NGHỀ CỔ ĐẤT VIỆT” NXB Văn

hóa thông tin

TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Nhật

Nakamura Soutetsu, 2001, “Sơn quý Truyện về dồ sơn

(Urushi uruwashi Nurimonokatari)”, NXB Tankosha

Nakazato Toshikatsu, 2000, “Cách phân biệt đồ sơn tùy

theo nơi sản xuất (Sanchi betsu, suguwakaru urushinuri

no miwakekata)”, NXB Tokyobijutsu

Onishi Nagatoshi, 1996, “ Sơn Châu Á, Sơn Nhật

Bản(Ajia no urushi, Nihon no urushi)”, NXB

Tokyobijutsu

Onishi Nagatoshi, 1995, “Sơn Châu Á đẹp (Urushi

Uruwashi no Ajia)” NXB NEC Creative

Sawai Kiyoyuki, 1999, “Bạc Hoa” số 119, pp.68

Xin cảm ơn quý vị đã chú ý

lắng nghe buổi thuyết trình này!