TRANSFÜZYONLA BULAŞAN HASTALIKLARTARAMA TESTİ YAPILANLAR:

HEPATİTLER VE HIV

Doç. Dr. Mustafa GÜLKahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi

Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

1

Sunum Planı

Transfüzyonla bulaşan enfeksiyon etkenleri

Transfüzyonla bulaşan viral etkenlerin ortak özellikleri

Tarama testi yapılan viral etkenler

HBV

HCV

HIV

Tarihçe, Morfoloji, EpidemiyolojiBulaş yolları, Tanı, Kan Bağışı

Tarihçe, Morfoloji, EpidemiyolojiBulaş yolları, Tanı, Kan Bağışı

Tarihçe, Morfoloji, EpidemiyolojiBulaş yolları, Tanı, Kan Bağışı

2

Kan Transfüzyonunda Komplikasyonlar

1. Transfüzyon reaksiyonları

2. Transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar

ParazitlerParazitler

BakterilerBakteriler MantarlarMantarlar

VirüslerVirüsler

3

Transfüzyon ile bulaşanviral enfeksiyon etkenlerinin

ortak özellikleri

Transfüzyon ile bulaşanviral enfeksiyon etkenlerinin

ortak özellikleri

• Kan dolaşımında uzun süre kalıcı olabilme

• Asemptomatik seyir

• Taşıyıcılık

• Uzun kuluçka süresi

• Latent enfeksiyon

• Pencere dönemi

• Depolanmış kanda uzun süre bulunabilme

4

Transfüzyonla ilişkili viral etkenlerTransfüzyonla ilişkili viral etkenler

CMV Dengue virusuEBV VesivirusHAV HBV

HCV HDVHEV HGV

HIV HTLV

Parvovirus B19 HHV-6, 7 HHV-8 TTVEbola virusu Batı Nil VirusuColorado kene ateşi virusu ……..

5

Tarama testi yapılan viral etkenlerTarama testi yapılan viral etkenler

HBV

HCV

HIV

Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliği Resmi Gazete Tarih: 04.12.2008 Sayıs:27074 Bölüm 3 Madde 15, (3)

c- Bağışçıya uygulanacak temel laboratuvar testleri; 1-ABO, Rh D kan grubu, 2-HBsAg, 3-Anti-HCV, 4-Anti-HIV1/2,

5-Sifiliz tarama, 6-Kurulun bilimsel gelişmeler ışığında öngördüğü ve Bakanlıkça onaylanarak rehberde yayımlanacak diğer testlerdir.

6

Hepatit B VirusuHepatit B Virusu

• 1965 yılında Blumberg ve Alter “Australia antijeni”

• 1970 Dane ve ark. “Dane partikülü”

• 1979 den sonra virus nükleotid dizisi ve DNA

replikasyonu

7

Hepatit B VirusuHepatit B Virusu

• Hepadnaviridae ailesinde

• Zarflı DNA virus

• Başlıca genler:

� S geni HBsAg’yi kodlar

� C geni HBcAg ve HBeAg’yi kodlar

� P geni DNA polimeraz, revers transkriptaz ve viral polimeraz enzimlerini kodlar

� X geni Viral replikasyon için gereklidir.

8

HBV Yapıııı ve Antijenleri

Dane partikülü

HBsAg = Yüzey proteini ( 4 fenotipi var: adw, adr, ayw ve ayr)

HBcAg = Çekirdek proteiniHBeAg = Enfektivite proteini 9

HBV-EpidemiyolojiHBV-Epidemiyoloji

• Dünyada ~ 2 milyar kişi (3 kişiden biri) enfekte olmuş• Dünyada ~ 400 milyon kişi taşıyıcı• Her yıl ~ 10-30 milyon kişi enfekte olmakta• Her yıl 1 milyon kişi ölmekte• Yaklaşık olarak 1 dakikada 2 kişi HBV den ölmekte

• Ülkemizde ~ 3 milyon kişi taşıyıcı• Ülkemizde taşıyıcılık oranı: %5• Ülkemizde her yıl ~ 5000 kişi ölmekte

10

HBV DağılımıHBV Dağılımı

HBsAg Prevelansı(%)

HBsAg Prevelansı(%)≥8 : Yüksek

2-7 : Orta

<2 : Düşük11

• Parenteral yol– Kan ve kan ürünleri– Kan ve vücut sıvıları ile bulaşmış delici- kesici aletler

• Cinsel yol – Homoseksüel ilişki, çok sayıda cinsel eş

• Horizontal yol – Aile içi yakın temas– Kötü hijyen ve düşük sosyoekonomik durumda yaşayan

kalabalık topluluklar– Mental özürlüler

• Perinatal yol (vertikal)– Anneden bebeğe bulaş

HBV Bulaş Yolları

12

Yüksek OrtaDüşük/Saptanamayan

Kan Semen İdrar

Serum Vajinal sıvı

Gaita

Yara eksudası

Tükrük Ter

Gözyaşı

Anne sütü

HBV’nin vücut sıvılarındaki yoğunluklarıHBV’nin vücut sıvılarındaki yoğunlukları

13

HBV Tanı

�HBsAg

�HBeAg

�Anti-HBc Ig M

�Anti-HBc Ig G

�Anti-HBe

�Anti-HBs

�HBV-DNA

14

� HBcAg

Hepatosit nükleusunda bulunur, serumda serbest halde

saptanamaz

� Anti-HBc IgM

En erken beliren antikor

HBsAg/Anti-HBs serokonversiyonu döneminde, her ikisi de

negatif iken (Pencere dönemi), hastanın akut HBV

enfeksiyonu geçirdiğinin anlaşılmasını sağlar.

HBV TanıHBV Tanı

15

Semptomlar

HBeAg anti-HBe

Total anti-HBc

IgM anti-HBc anti-HBsHBsAg

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 52 Haftalar

İyileşme ile Sonuçlanan Akut HBV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler

Zaman

Titre

16

IgM anti-HBc

Total anti-HBc

HBsAg

Akut Dönem(6 ay)

HBeAg

Kronik Dönem(Yıllar)

Anti-HBe

0 4 8 12 16 20 28 32 36 52 Haftalar-Yıllar24

İlerleyici Kronik HBV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler

Titre

Zaman 17

HBV VE KAN BAĞIŞCISI

18

HBV VE KAN BAĞIŞCISI •Hepatit B öyküsü olan kişiler kan bağışçısı olarak kabul edilemez.

•Hepatit öyküsü veren fakat hepatit türü hakkında net bilgi veremeyen kişilerden durumunu Enfeksiyon hastalıkları polikliniği olan bir hastaneden alınmış test raporları ile belgelemesi talep edilir. Kan bağışının kabul edilebilmesi için; hepatit öyküsünün üzerinden en az 24 ay geçmiş olmalı, HBsAg negatif ve Anti-HBc negatif olmalıdır.

•Hepatit B enfeksiyonu olan biri ile yakın teması ya da cinsel teması bulunan kişilerden ve bu özellikteki hastalarla teması olan sağlık personelinden, aşı ile bağışıklanmış olduğunu belgelemesi şartı ile kan bağışı kabul edilebilir. Enfeksiyon hastalıkları polikliniği olan bir hastaneden alınmış test raporlarında Anti-HBc’nin negatif, Anti-HBs’nin pozitif olması

19

Hepatit C VirusuHepatit C Virusu

� Önceleri Non-A, Non-B hepatit etkeni

� 1989 yılında Choe ve arkadaşları tanımladı

� Flaviridae ailesinden hepacivirus genusunun tek

üyesi

� RNA virüsü

20

Hypervariable region

Capsid Envelopeprotein

protease/helicase RNA-dependent RNA polymerase

c22

core E1 E2 NS2 NS3

33c

NS4

c-100

NS5

3’

Hepatit C VirusuHepatit C Virusu� Genomik düzeyde bir çok değişim ve mutasyonlar olmaktadır

� Mutasyonlar en çok E1-E2 bölgesindedir

�Filogenetik analiz sonucu 6 genotip, 80’den fazla alt tipi vardır

� Genotipleri: HCV-1a, -1b, -2a, -2b, -3a ve -3b21

HCV EpidemiyolojiHCV Epidemiyoloji

• Dünya da yaklaşık 130-170 milyon kişi enfekte

• Amerika ve Kuzey Avrupa da %1’in altında

• Asya ve Afrika da %2’nin üstünde

• Ülkemizde yaklaşık 300-600 bin kişi enfekte

• Ülkemizde %0.5-2 arasında

22

HCV EpidemiyolojiHCV Epidemiyoloji

Ülkemizde HCV pozitifliği;

• Kan donörlerinde %0.3-1.8

• Sık transfüzyon yapılan hastalarda %6-18

• Hemodiyaliz hastalarında %14-61

• En sık görülen genotip 1b’dir

23

HCV Bulaş Yolları• En sık bulaş parenteral yol ile olmaktadır

HCV ile enfekte kan ve kan ürünlerinin transfüzyonuKontamine iğne ve aletlerle temas, dövme, piercing, sünnetHemodiyaliz uygulamalarında

• Cinsel yol Mukozal hasar varlığındaHomoseksüel ilişkiÇok sayıda cinsel eş

• Horizontal yolAile içi yakın temas

• Vertikal yol Anneden bebeğe bulaş 24

HCV Tanı

�Anti HCV

�HCV RNA

25

İyileşme ile Sonuçlanan Akut HCV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler

Semptomlar +/-Ti

tre

anti-HCV

ALT

Normal

0 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4

YılAy

HCV RNA

26

Kronikleşme ile Sonuçlanan Akut HCV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler

Semptomlar +/-

anti-HCV

ALT

Normal

0 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4

YılAy

HCV RNA

Titr

e

27

HCV VE KAN BAĞIŞCISI •Hepatit C öyküsü olan kişiler kan bağışçısı olarak kabul edilemez. •Hepatit öyküsü veren fakat hepatit türü hakkında net bilgi veremeyen kişilerden durumunu Enfeksiyon hastalıkları polikliniği olan bir hastaneden alınmış test raporları ile belgelemesi talep edilir. Kan bağışının kabul edilebilmesi için; hepatit öyküsünün üzerinden en az 24 ay geçmiş olmalı ve ayrıca Anti-HCV negatif olmalıdır.

•Hepatit C enfeksiyonu olan biri ile yakın teması ya da cinsel teması bulunan kişilerden en son temasından bu yana 12 ay geçmiş ise kan bağışı kabul edilebilir.

•Görevi gereği Hepatit C enfeksiyonu olan hastalarla sürekli temasıolan sağlık personelinden kan bağışı kabul edilemez. Böyle bir hasta grubundan uzaklaşmış sağlık personelinin son temasından bu yana 12 ay geçmiş ise kan bağışı kabul edilebilir.

28

Human Immunodeficiency VirusHuman Immunodeficiency Virus

• 1981 yılında ABD de tanımlanmış

HIV: Kazanılmış İmmün Yetmezlik Sendromu Virüsu

AIDS: Acquired Immunodeficiency Syndrome Kazanılmış İmmün Yetmezlik Sendromu

• 1983 yılında HIV 1 izolasyonu

• 1986 yılında HIV-2 izolasyonu

29

HIVHIV

Retroviridae ailesinde başlıca 3 alt grup bulunur

I- Oncovirinae: İnsanlarda ve hayvanlarda tümör oluşturan viruslar

Human T Lenfotropik Virus (HTLV)

II-Lentivirinae: HIV-1 ve 2

III-Spumavirinae: İnsanlarda hastalık?

30

HIV MorfolojisiHIV Morfolojisi

• HIV zarflı, pozitif zincirli

• İkozahedral yapıda RNA virusu

• Zarf glikoproteinleri gp120 ve gp41

• Çekirdek de grup spesifik protein p24

• Zarf ile nükleokapsid arasında matriks proteini p17

• Elektron mikroskopik incelemede HIV-1 ve HIV-2 aynıdır İçerdikleri proteinlerin moleküler ağırlıkları ve aksesuar genlerde farklılıklar vardır

31

HIV EpidemiyolojiHIV Epidemiyoloji

• Dünyada HIV/AIDS tanısı ile izlenmekte olan ~ 40 milyon kişi

• Erişkin ~ 37-38 milyon, 15 yaş altı çocuk ~ 2-2.5 milyon

• Hastaların ~ 25 milyonu Sahra-altı Afrika da

• Her yıl ~ 3 milyon kişi enfekte olmakta ~ 3 milyon kişi de ölmekte

• Ülkemizde 1985-Aralık 2010 tarihine kadar; 841 kişi AIDS, 3684 HIV taşıyıcısı olmak üzere toplam 4525 olgu bildirilmiştir.

• Ancak bu sayıların; cinsel enfeksiyonlar nedeni ile şikayetlerin gizlenmesi, kayıt sistemlerinin yeterli olmaması gibi nedenlerle gerçek rakamları yansıtmayacağı unutulmamalıdır.

32

HIV Bulaş YollarıHIV Bulaş Yolları

• Cinsel yolla bulaş

En önemli bulaş yolu

Bulaş için HIV pozitif kişiyle yapılan tek bir cinsel ilişki yeterli

Korunmasız cinsel ilişkide; virusun enfekte erkekten kadına bulaş

riski, enfekte kadından erkeğe bulaş riskinden fazla

Rektal ilişki ile bulaş riski daha yüksek

CYBH varlığı bulaş riskini arttırır

33

HIV Bulaş YollarıHIV Bulaş Yolları

• Kan ve kan ürünleri ile bulaş

HIV tarama testlerinden sonra bulaş da azalma

Enjektör ve diğer aletlerle bulaş

Damar içi madde kullananlar önemli risk grubu

Sağlık personeline bulaş

34

HIV Bulaş YollarıHIV Bulaş Yolları

• Anneden bebeğe bulaş

Gebelik süresince

Doğum sırasında (%10-30)

Postpartum dönemde emzirmekle

35

HIV Bulaş RiskleriHIV Bulaş Riskleri

Bulaşma riski HBV ve HCV’ye göre düşük

Perkütan karşılaşmada serokonversiyon oranı %0.3

Mukozal karşılaşmada serokonversiyon oranı%0.09

Hastanın arter veya venine direk yerleştirilen iğnelerle yaralanmalar

Yaralanmadan önce alet üzerinde gözle görülür kan olması

Derin yaralanmalarda risk yüksek36

HIV Tanı

• HIV’e özgül antikorların gösterilmesi

• HIV antijeninin tayini

• HIV nükleik asitinin gösterilmesi

• Hücre kültüründe virüsün izolasyonu

• Anti-HIV 1 (HIV 1 tip O)

• Anti-HIV 2

• Doğrulama:Western Blott, HIV-RIBA, PCR

37

HIV VE KAN BAĞIŞCISI •HIV 1 ve 2 taşıyıcılığı olan kişiler

•HIV 1 ve 2 taşıyıcılığı olan kişilerin cinsel eşleri

•HIV yönünden coğrafi risk bölgeleri olan Kamerun, Orta Afrika, Çad, Kongo, Ekvatoryal Gine, Gabon, Nijer yada Nijerya’da 1977 yılından sonra doğmuş ya da 6 aydan uzun süre yaşamışkişiler ve bu ülkelerde 6 aydan az kalan ancak bulunduğu süre içinde kan ve kan ürünleri ile tedavi olanlar veya bu ülke vatandaşları ile cinsel ilişkide bulunmuş olanlar HIV riski yönünden kan bağışçısı olamazlar

38

TEŞEKKÜRLER

39