Człowiek – najlepsza inwestycja!

Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Człowiek – najlepsza inwestycja!

Zatrudnienie wspomagane

Monika Zakrzewska

Geneza zatrudniania wspomaganego

Początek zatrudnienia wspomaganego dała oświata wspierana.

Zatrudnienie wspomagane rozwinęło się w Stanach Zjednoczonych na bazie metody szkolenia poprzez pracę osób z niepełnosprawnością intelektualną, z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb.

W 1970 roku amerykański terapeuta Mark Gold opracował behawioralną strategię nauczania (kształcenie systematyczne = nauka w sytuacjach prawdziwych) i sformułował koncepcję Job Coaching’u. Metoda ta została stworzona dla ludzi uznawanych za niezdolnych do „prawdziwej pracy”. Systematyczne szkolenia i wsparcie, jakie otrzymywali w rzeczywistych miejscach pracy sprawiło, że rozwijali i poszerzali swoje umiejętności, podejmowali „normalną” pracę.

Geneza zatrudniania wspomaganego

Od tamtego czasu model zatrudnienia wspomaganego wprowadziło wiele krajów na świecie, takich jak: • Australia, • Kanada, • Hong Kong, • Nowa Zelandia, • Peru • czy Zambia.

Równocześnie w wielu krajach Europy Zachodniej powstały krajowe stowarzyszenia zatrudnienia wspomaganego (od 2002 roku programy także np. w Czechach i w Polsce).

W 1992 roku powstał Europejski Związek Zatrudnienia Wspomaganego (European Unionof Supported Employment), a w 1995 Światowe Stowarzyszenie Zatrudnienia Wspomaganego (World Association for Supported Employment – WASE).

5

Efektywne formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy

Praca wspomagana (supported employment , Job Coaching) uznana została za

najbardziej efektywną formę zatrudnienia

osób z największymi trudnościami w samodzielnym

pozyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia na otwartym

rynku pracy.

6

Definicja Światowego Stowarzyszenia Zatrudnienia Wspomaganego -

World Association of Supported Employment (WASE)

Zatrudnienie wspomagane jest płatną pracą wykonywaną przez osoby niepełnosprawne na otwartym rynku pracy, przy ciągłym wsparciu ze strony innych osób. Płatna praca oznacza taką samą płacę za taką samą pracę, jaką wykonują osoby sprawne.

Do kogo kierowane jest zatrudnianie wspomagane?

Do osób, które mają problemy ze znalezieniem i/lub utrzymaniem pracy bez wsparcia (osób ze znacznym

i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności):

- z upośledzeniem umysłowym, - z pourazowym uszkodzeniem mózgu, - z porażeniem mózgowym i inną znaczną niepełnosprawnością fizyczną, - z zaburzeniami psychicznymi, ze sprzężoną niepełnosprawnością, - dysfunkcjami mowy, wzroku, słuchu, z epilepsją,

O niskim poziomie wykształcenia i braku kwalifikacji oraz doświadczeń zawodowych

wskazanie podstawowe – poziom funkcjonowania

Określenie grupy docelowej uzasadniającej potrzebę wsparcia przez trenera pracy.

Specjalne wsparcie potrzebne jest osobom – spośród tych, które otrzymały orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności – przejawiającym szczególne trudności w wejściu i utrzymaniu się na otwartym rynku pracy, charakteryzującym się specyficznymi potrzebami. Rekomendacja przygotowana w oparciu o dokument „uwzględniającego wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na temat polskich i zagranicznych opracowań”.

Wstępne rekomendacje – grupa docelowa

Wstępne rekomendacje

zaburzenia procesów poznawczych

trudności z generalizacją

ograniczone możliwości samodzielnego określenia

zakresu i rodzaju informacji potrzebnych do realizacji

zadania oraz nieumiejętność ich zdobycia, zrozumienia i

wykorzystania

trudności z przewidywaniem

zagrożeń i wyborem bezpiecznego działania oraz przewidywaniem

skutków podejmowanych działań

trudności z planowaniem

zaburzenia komunikacji, zaburzenia

emocjonalne, zaburzenia stosunków

społecznych

trudności z racjonalnym rozumieniem i

interpretacją otaczającej rzeczywistości i sytuacji

społecznych

trudności w orientacji przestrzennej i funkcjonalnej

zaburzenia motoryczne

Wstępna rekomendacja – grupa docelowa

Zatrudnienie wspomagane jest usługą indywidualną, przeznaczoną dla osób z orzeczoną niepełnosprawnością, dla których niezbędne jest tego rodzaju wsparcie. Będą to przede wszystkim osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz osoby ze schorzeniami specjalnymi, których niepełnosprawność charakteryzuje się/skutkuje specyficznymi trudności i potrzebami, uzasadniającymi wsparcie trenera pracy, m.in.:

Trudnościami z rozumowaniem, rozumieniem, wyciąganiem wniosków, planowaniem, rozwiązywaniem problemów, myśleniem abstrakcyjnym, szybkim i trwałym uczeniem, preferowanie uczenia się na podstawie doświadczeń osobistych (a nie teorii) oraz przez powtarzanie;

Trudnościami w przenoszeniu raz opanowanej umiejętności na inną, nawet zbliżoną sytuację;

Ograniczonymi możliwościami samodzielnego określenia, jakie informacje są potrzebne do realizacji zadania, oraz jak je zdobyć, zrozumieć i wykorzystać itp.;

Rekomendacje powstała na podstawie przeprowadzonej „analiza systemu prawnego i zakresu możliwości wprowadzenia w nim zmian w kontekście mainstreamingu produktu”

1. Indywidualność 2. Ścisłe dopasowanie 3. Samostanowienie 4. Świadomy wybór 5. Upodmiotowienie 6. Poufność 7. Elastyczność 8. Dostępność

Cechy zatrudniania wspomaganego

1. „Zero odrzucenia”.

2. Właściwe, spersonalizowane wsparcie we właściwym

otoczeniu.

3. Nacisk na potencjał, a nie niepełnosprawność.

4. Odrzucenie koncepcji „gotowości” do pracy.

5. Realne płace i świadczenia.

6. Najważniejsza jest jednostka i jej indywidualność.

Zasady zatrudnienia wspomaganego

„wsparcia tylko tyle, ile jest niezbędne, samodzielności i autonomii tyle, ile jest

możliwe”

Zasady zatrudnienia wspomaganego

„brak postępów w uczeniu się, w jakiejkolwiek konkretnej sytuacji powinien być najpierw

zinterpretowany jako, raczej wynik niewłaściwej lub niewystarczającej strategii

nauczania, a NIE jako niezdolności ucznia do nauki” Marc Gold

Zasady zatrudnienia wspomaganego

1. Godność (istotne jest to, że dana osoba jest człowiekiem,

a nie to, że jest niepełnosprawna),

2. Możliwość wyboru (opartego na dostępie do informacji),

3. Kontakty międzyludzkie (nie tylko rodzina i specjaliści),

4. Ludzie powinni przebywać w zwykłych miejscach

(nie „specjalnych”),

5. Wniesienie wkładu do społeczeństwa (każdy ma jakieś

talenty, uzdolnienia, umiejętności do zaoferowania).

5 wartościowych doświadczeń ZW (John O’Brien)

zmiana podejścia aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na otwartym rynku prac

z usług tradycyjnych

WYSZKOLIĆ UMIEŚCIĆ

na

zgodne z modelem WSPOMAGANEGO ZATRUDNIENIA

UMIEŚCIĆ WYSZKOLIĆ UTRZYMAĆ

Model Job Coaching

ETAP I. ZAANGAŻOWANIE

ETAP II. TWORZENIE PROFILU ZAWODOWEGO

ETAP III. ZNAJDOWANIE PRACY

ETAP IV. ZAANGAŻOWANIE PRACY

ETAP V. WSPARCIE W MIEJSCU PRACY I POZA NIM

5 etapów zatrudnienia wspomaganego

ETAP I. ZAANGAŻOWANIE (etap zakończony podpisaniem

kontraktu z klientem):

- rekrutacja do projektu (prowadzenie indywidualnych spotkań rekrutacyjnych),

- autoprezentacja trenera i klienta, prezentacja programu ZW,

- gromadzenie wstępnych informacji o kandydacie,

- wypracowanie i zawarcie kontraktu.

5 etapów zatrudnienia wspomaganego – Etap I. Zaangażowanie

ETAP II. TWORZENIE PROFILU ZAWODOWEGO (etap

zakończony zatwierdzeniem profilu przez mentora),

Wypracowanie we współpracy z klientem diagnozy jego zasobów i trudności, w tym diagnoza: - doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych, - diagnoza kompetencji społecznych, warsztaty praktyczne w przedsiębiorstwie (1-2 dniowe „próbki pracy”), - warsztaty grupowe z zakresu kompetencji społecznych i aktywnego poruszania się po rynku pracy, - stworzenie Indywidualnego Profilu Zawodowego . Opracowanie planu działania. Plan działania jest efektem pracy trenera pracy i klienta wyrażonym w formie pisemnej, zawierającym cele zawodowe, działania i terminy ich realizacji.

5 etapów zatrudnienia wspomaganego – Etap II. Tworzenie profilu zawodowego

ETAP III: ZNAJDOWANIE PRACY (etap zakończony podpisaniem

porozumienia z pracodawcą), obejmuje następujące formy wsparcia: - wsparcie klienta w tworzeniu dokumentów aplikacyjnych, - identyfikacja potencjalnych miejsc pracy, - organizacja praktyk w trybie ciągłym na wybranych stanowiskach, wybór pracodawcy, - organizacja staży zawodowych (opcjonalnie).

5 etapów zatrudnienia wspomaganego – Etap III – Znajdowanie pracy

ETAP IV - ZAANGAŻOWANIE PRACODAWCY obejmuje następujące formy wsparcia: - bezpośredni kontakt z pracodawcą , - zapoznanie klienta z warunkami zatrudnienia na danym stanowisku, - wsparcie klienta w przygotowaniu do rozmowy rekrutacyjnej, - przygotowanie pracodawcy i środowiska pracowniczego do współpracy z klientem, - zorganizowanie spotkania trójstronnego (kandydat do pracy, trener, pracodawca), - wsparcie klienta i pracodawcy w procedurach zatrudnienia, - Podjęcie zatrudnienia (podpisanie umowy z pracodawcą).

5 etapów zatrudnienia wspomaganego – Etap IV – Zaangażowanie pracodawcy

ETAP V: WSPARCIE W MIEJSCU PRACY I POZA NIM

obejmuje następujące formy wsparcia:

- wsparcie klienta w kwestiach formalnych,

- wsparcie klienta w wykonywaniu obowiązków pracowniczych, w tym:

- szkolenie stanowiskowe,

- szkolenie uzupełniające lub interwencyjne,

- monitorowanie przebiegu pracy w kontakcie z pracodawcą, ocena okresowa,

- wsparcie coachingowe/społeczne w miejscu pracy,

- wsparcie klienta poza miejscem pracy.

5 etapów zatrudnienia wspomaganego – Etap V – Wsparcie w miejscu pracy i poza nim

Cykl długoterminowego wsparcia

monitorowanie

oceny okresowe

szkolenia wyrównawcze

Najlepsze wsparcie to wsparcie jak najbardziej naturalne

Pracownicy zatrudnienia wspomaganego powinni zapewniać bezpośrednie wsparcie tylko w

przypadkach, gdy zakres wymaganego wsparcia znacznie wykracza poza możliwości pracodawcy i

członków rodziny osoby niepełnosprawnej.

Korzyści związane z naturalnym wsparciem

Poprawia status społeczny osoby Nie jest ona już traktowana inaczej

Umacnia rolę osoby jako pracownika (inaczej niż osoby niepełnosprawnej)

Jest traktowana tak, jak inni pracownicy

Promuje włączenie społeczne wszystkie interakcje między osobą a jej pracodawcą,

przełożonym i współpracownikami odbywają się bez pośredników

Pracownik otrzymuje wsparcie od tych, którzy dysponują najlepszą wiedzą

Pracodawcy, przełożeni, współpracownicy najlepiej znają środowisko i otoczenie pracy.

Rodziny najlepiej znają codzienne potrzeby osoby związane z przygotowaniem do pracy.

Ciągłe wsparcie

Wsparcie w rozwiązywaniu pojawiających się problemów

Wsparcie w szukaniu i znalezieniu pracy

Długoterminowe wsparcie trenera pracy na stanowisku i poza nim, kierowane jest do: 1. pracownika niepełnosprawnego, 2. pracodawcy i współpracowników, 3. najbliższego otoczenia osoby zatrudnionej (rodzina, lekarz itp.).

Długoterminowe wsparcie w ZW

Trener pomaga urzeczywistnić wizję nowej przyszłości dla wspieranej osoby bo wierzy, że jest to możliwe. Trener nie pyta „CZY”, pyta „JAK” zatrudnić kandydata do zatrudnienia. Trener modeluje relacje między osobą zatrudnianą a zespołem współpracowników – buduje naturalne otoczenie wspierające w środowisku pracy. Trener tworzy pozytywny wizerunek osoby niepełnosprawnej jako pracownika. Obecność trenera jest dla osoby niepełnosprawnej faktycznym wyrównaniem szans na trwałe zatrudnienie i włączenie społeczne. Obecność trenera daje pracodawcy „poczucie bezpieczeństwa” w zarządzaniu pracownikiem z niepełnoprawnością. Trener jest dyspozycyjny zarówno dla pracownika niepełnosprawnego jak i dla pracodawcy. Trener zakłada, że zawsze można znaleźć stanowisko pracy zgodne z indywidualnym profilem wymagań (umiejętności i zdolności klienta odpowiadają wymogom stanowiska pracy) – każdy może pracować. Profil zawodowy jest aktualizowany w wyniku monitorowania zmian sytuacji życiowej klienta. Trener jest odpowiedzialny za zastosowanie indywidualnie dopasowanych metod zbierania informacji o kliencie, potrzebnych do stworzenia profilu

Założenia i standardy skutecznego Job Coaching’u

Założenia i standardy skutecznego Job Coaching’u

Trener musi przyjąć, że to co robi – robi nie dla siebie a dla osoby, którą wspiera – osoba

niepełnosprawna jest PODMIOTEM jego działań.

Model działania jest jedynie narzędziem do osiągnięcia celu a nie celem samym w sobie – każda forma powinna być wypełniona treścią.

Tworzenie nowej przyszłości nie jest sprawą prostą. Musi być dobrze przygotowane – wymaga czasu i konsekwencji w działaniu.

Odpowiedzialność ponosimy nie tylko za to co robimy ale i za to czego nie robimy („grzech zaniechania”).

Aby osiągnąć sukces często trzeba wyjść poza schemat dotychczasowego działania, co oznacza zastanowienie się nad sobą, nad tym, jak możemy się zmienić, co moglibyśmy robić inaczej. Trenerzy pracują w systemie „partnerskim” – gwarantuje to pełną dyspozycyjność trenerów zarówno w stosunku do osoby zatrudnianej jak i pracodawcy.

Podstawowe warunki podjęcia zatrudnienia

na stanowisku pracy – kryteria dla kandydatów

- Brak przeciwwskazań lekarza medycyny pracy. - Motywacja do podjęcia konkretnej pracy. - Możliwości fizyczne i psychiczne (zgodne z opisanymi w ocenie stanowiska pracy wymaganiami/kompetencjami). - Poziom umiejętności społecznych w odniesieniu do niezbędnych na konkretnym stanowisku. - Zachowania społeczne adekwatne do wymagań stanowiska pracy. - Możliwość pewnego dojazdu do danego miejsca pracy. - Minimum akceptacji i wsparcia ze strony rodziny do podjęcia tej konkretnej pracy.

Co wspomagane zatrudnianie daje Pracodawcy:

przedsiębiorstwo zatrudnia może „mniej wydajnego”, ale w zamian pewnego, rzetelnego i w pełni zmotywowanego pracownika;

dzięki działalności trenera pracodawca ma gwarancję, że do danego miejsca pracy trafia odpowiedni do niego pracownik;

proponowane przez trenera rozsądne dostosowanie stanowiska pracy skierowane jest na podwyższenie jego efektywności;

wzgląd na „mniej wydajnych” pracowników wpływa na polepszenie klimatu pracy grup pracowniczych;

przygotowanie do konkretnej pracy (szkolenie stanowiskowe) przejmuje na siebie zespół trenerów, tym samym odciążając kadrę zakładu pracy;

zespół trenerów gwarantuje długoterminową i pewną pomoc przy rozwiązywaniu problemów pracownika niepełnosprawnego w miejscu pracy;

coraz większego znaczenia nabiera pozytywny wizerunek firm reprezentujących biznes społecznie odpowiedzialny.

Warunki sukcesu trenera pracy we współpracy z Pracodawcą

1. Zainteresowanie potrzebami pracodawcy 2. Elastyczność / dostosowanie się 3. Konsekwentne wspieranie pracodawcy i zatrudnionego pracownika 4. Dobra współpraca ze współpracownikami 5. Zauważanie problemów i proponowanie ich rozwiązań 6. Dobra komunikacja z całym kierownictwem firmy (np. w planowaniu procesu usamodzielniania pracownika itd.)

Najlepsze miejsca pracy do realizacji wspomaganego zatrudniania

Stanowiska pracy nie wymagające wysokich kwalifikacji i/lub specjalistycznego wykształcenia. Nie ma specjalnych stanowisk dla osób niepełnosprawnych,

ani szczególnego sektora działań

Najwięcej takich stanowisk: usługi, handel kuchnie, stołówki restauracje piekarnie pralnie magazyny, pakowalnie stacje benzynowe hotele biura itp.

33

Podstawowe warunki sukcesu wspomaganego zatrudniania

Dobre współdziałanie i relacje z klientem

(podmiotowość)

Dobra współpraca

z pracodawcą

Dobra współpraca z

rodziną i otoczeniem

klienta

1. Odpowiedni dobór kandydatów na trenerów pracy wspomaganej. 2. Problem pozyskiwania środków finansowych na wynagrodzenia dla trenerów. 3. Zabezpieczenie zaplecza terapeutycznego dla realizowanego programu (współpraca z placówkami dla dorosłych osób niepełnosprawnych w zakresie przygotowania kandydatów do zatrudnienia pod kątem umiejętności społecznych i pracowniczych).

Trudności w realizacji wspomaganego zatrudniania

Rozwiązania systemowe (stałe)

nie

projektowe (terminowe)

Konieczne warunki realizacji wspomaganego zatrudniania

Człowiek – najlepsza inwestycja!

Dziękuję za uwagę

Monika Zakrzewska