Prof. dr Franja FratrIzraz “brzina” uključuje tri elementa:1.Latentno vreme reakcije (motorička reakcija na

znak)2.Brzina pojedinačnog pokreta (delova tela, brz.

pokr. ekstr)3.Frekvenca pokreta (frekv. pokr. ruku i nogu pri

trčanju)Pravolinijsko kretanjePromena pravca kretanja (agilnost), spoj vremena

reakcije i brzine trčanja u različitim pravcimaGenetika

TRENING BRZINEProf. Dr Franja Fratrić

POJMOVIIzraz “brzina” uključuje tri elementa:1.Latentno vreme reakcije (motorička reakcija na

znak) reaktibilnost / reakciono vreme2.Brzina pojedinačnog pokreta (delova tela, brz.

pokr. ekstr)3.Frekvenca pokreta (frekv. pokr. ruku i nogu pri

trčanju)Pravolinijsko kretanjePromena pravca kretanja (agilnost), spoj vremena

reakcije i brzine trčanja u različitim pravcimaGenetika

RAZVOJ BRZINEBrzina trčanja, vreme reakcije i brzi rad nogu

kontinuirano se poboljšavaju od pete godine života do sazrevanja.

Brzina zavisi od sposobnosti mišića da se kontrahujuSnažna kontrakcija uz bilo koji tip brzine je vezana uz

trening snageNajveći napredak u brzini je tokom puberteta i

postpubertetaUnapređenje brzine u pretpubertetu je rezultat

nervnog prilagođavanja (unutar i međumišićna koordinacija-mišići uče raditi zajedno) a ne snažnih mišićnih kontrakcija, dakle nervno-mišićnog prilagođavanja

RAZVOJ BRZINEU pubertetu se se sposobnost izvođenja brzih

pokreta progresivno povećava, da bi se brzina u pravom smislu reči razvijala u kasnijim fazama

Povećanje brzine je i rezultat bolje koordinacije (bez višestranog razvoja slaba je koordinacija ruku i nogu-smanjena sposobnost brzog trčanja)

Razlike među polovima su vidljive kada se deca približavaju pubertetu

CILJ TRENINGA BRZINEU pretpubertetu cilj je razvijanje specifične

igračke brzine (igre, štafetne igre i sl)Razvoj pretpubertetske brzine je rezultat nervno

mišićnog prilagođavanja koji se postiže kroz igru (usklađivanje akcija ruku i nogu, menjane pravca kretanja , brže reagovanje)

Različitost u vežbama brzine je veoma važna jer razvija motoričko iskustvo

Nesme se zanemariti gornji deo tela (bacanja teniske i golf loptice, lakše medicinke)

U ovom uzrastu većina igara treba da budu mešovita (zajedno dečaci i devojčice)

TRENING BRZINE ZA DECU U PREDPUBERTETUProgram treba posmatrati kao rano prilagođavanje

nervnog sistema na različite kretnje. Razvijati nervno-mišićnu koordinaciju

Trajanje i distance nesmeju biti dugi (4-6 sek. Sa pauzom od 2-3 min.). Trening treba da je zabavan

Treba koristiti različite vežbe za celo telo koje podstiču brzinu prvog pokreta i ruku i nogu (igre i štafete).

Vežbe treba obavljati pravolinijskiKako se deca približavaju pubertetu i postaju snažnija

u trening se uključuje i cik-cak trčanje, trčanje sa zaustavljanjem i ponvnim kretanjem (vežbe “stani i idi” 5-15m), slalom, trčanje sa brzim okretima, bacanje teniske i bezbol loptice, lakše medicinke

...U TOKU PUBERTETAKako se približava pubertet deca su sve pogodnija za

trening brzineProgresivno povećavati trajanje aktivnosti i dužine

distanciIgre (utakmice) treba da traju od 20-30min i mogu se

igrati u dva poluvremenaŠtafete od 10-15 m, 3-5 puta i raznolikeTreba uključiti trčanje sa okretima, promenama

pravca i zaustavljanja sa 4-8 ponavljanja i 2-3min. pauze

Brzina se znatno povećava tokom puberteta i kod dečaka i kod devojčica što je povezano sa razvojem njihovog tela i veličine i snage mišića

...PUBERTETUz dalji višestrani razvoj trening brzine treba

specifikovatiDirektan rezultat povećanja snage je povećanje brzine

posebno kod dečaka (od puberteta na dalje-testosteron)Devojke krajem puberteta dostižu plato u razvoju brzine

a dečaci pokazuju jasan napredak od puberteta na daljePovećanje snage gornjeg dela tela, posebno ruku

unapređuje brzinu pokreta (sposobnost bacanja lopte dalje, mnogo snažniji udarci). Povećava se brzina promene pravca kretanja

Brzina i trening velikog ubrzanja vode prema boljem prilagođavanju nervnog sistema što rezultira boljom koordinacijom

...PUBERTETBolje je da dečaci devojčice treniraju u odvojenim grupamaPovećavanjem snage nogu deca se snažnije odražavaju od tla

i snažnije pokreću telo napredKrajem puberteta povećati ukupnu količinu treninga brzinePovećati udaljenost koja se prelazi velikom brzinom od 20 do

50 ili 60m. 5-8 puta, štafete 10-30m, 4-6 puta, sa odmorom od 2-3min.

Koristiti sprinteve, sprinteve sa okretima oko čunjeva i promene pravca, bacanje medicinki, skokovi preko nižih prepona

Skraćivati vreme reakcije (brže pokretanje ekstremiteta)U ranoj fazi razvoja brzine pokreta trener je ispred

takmičara a u kasnijoj fazi iza (daje vizuelni i zvučni signal)Uporedo sa razvojem brzine treba razvijati i snagu

...POSTPUBERTET I SPECIJALIZACIJAPovećanje brzine dolazi sa godinama. U postpubertetu

napredak u brzini je mnogo vidljiviji posebno kod dečaka (razvoj snage gornjg dela tela-kako su snažniji tako su brži)

Devojčice pokaziju veće povećanje brzine tokom kasnog puberteta i ranog postpuberteta i tu dostižu plato ako dalje ne treniraju brzinu

Povećanje brzine je u vezi sa poboljšanjem mišićne koordinacije (nervni sistem je naučio da bude selektivan)

Trening brzine treba da bude specifičan za određeni sport a ograničiti vreme za igru, ali ne potpuno izbaciti višestranost

Za postizanje vrhunskih rezultata postpubertet je ključna faza

...POSTPUBERTET I SPECIJALIZACIJAVeći deo treninga brzine mora biti dinamičan i

izveden sa visokim intenzitetom da bi se stalno potsticao nervno-mišićni sistem

Sportista mora neprestano misliti na to kako će naučiti opustiti svoje antagonističke mišiće dok se agonisti kontrahuju. Treba odvojiti posebno vreme za obuku ove veštine

Ukoćenost znači visoka potrošnja energije i nepotrebne kontrakcije, što smanjuje brzinu

Mora se primeniti godišnja periodizacija i planiranje

...SPECIJALIZACIJATrening brzine je kompleksniji i moraju se trenirati sledeći

elementi:Brzina: brzina pojedinačnog pokreta (vreme od početka

vidljivog pokreta do kraja tog pokreta), mišićni refleks i brzo i snažno kontrahovanje mišića. Treba trenirati i snagu i brzinu

Savladavanje spoljašnjeg opterećenja: (sile teže, sprava, okoline-vetar,sneg,voda...,protivnik). Mora se razvijati eksplozivna snaga

Tehnika: frekvenca i vreme izvođenja pokreta su funkcija tehnike (opuštanje antagonista)

Koncentracija i snaga volje: procesiranje informacija, frekvenca nervnih impulsa i koncentracija određuju brzinu kretanja

Elastičnost mišića: naizmenično opuštanje agonista i antagonista, fleksibilnost zglobova.

POVEZANOST MOTORIČKIH SPOSOBNOSTIPrepoznavanje bliske povezanosti između

motoričkih sposobnosti omogućuje treneru i sportisti da shvate važnost višestranog procesa treninga posebno u pretpubertetu i pubertetu

Koordinacija-agilnostSnaga-brzina-fleksibilnost-izdržljivostKoordinacija-percepcija-ritam-tačnost

(preciznost)i pravovremenost-ravnoteža-vizuelna (prostorna) orijentacija

Važne veštine: sprint, skaknje, hvatanje, bacanje-pogađanje, ravnoteža, penjanje, gimnastika, plivanje

POVEZANOST MOTORIČKIH SPOSOBNOSTISila i brzina = snaga = brzina proizvodnje sile =

eksplozivna snagaSila i izdržljivost = mišićna izdržljivostNiko ne može biti brz pre nego što postane

snažan

Zakonitosti:1.Razvoj fleksibilnosti zglobova (pretpubertet i

pubertet-VAŽNO!)2.Prvo razvijati snagu tetiva, a tek onda snagu mišića3.Prvo razvijati snagu trupa, a tek onda ekstremiteta

ZAJEDNIČKI FAKTORI BRZINE I SNAGEMišićni činioci: rast mišićne mase (hipertrofija)Ne-mišićni činioci: adaptacija nervno-mišićnog ili nervnog

sistema na treningPretpubertet i rani pubertet: Napredak u snazi je rezultat

aktivacije i stimulacije mišića od strane CNS-a a ne hipertrofije

To dovodi kod dece do povećane sposobnosti da jako i snažno izvode efikasne pokrete. Većina mišića “uči” da sarađuje zajedno što kao rezultat ima povećanje sile i brzine u zadatom pravcu kretanja.

Postpubertet: Povećanje snage je rezultat hipertrofije zbog povećanja muškog polnog hormona (testosterona), od puberteta nadalje

SISTEMATIČAN PRISTUPZa ispravan trening, mora se odgovoriti na

sledeća pitanja:Gde smestiti brzinu u program treninga?Koliko je treba trenirati?Kojim intenzitetom i kojom količinom?Koje su vežbe najefikasnije?Koja je strategija periodizacije i ciklizacije?Da li je jednako efikasna i kod devojčica i dečaka?Koja je naučna osnova treninga brzine?

VEZUJUĆI POJMOVI UZ BRZINUBrzinska snagaEksplozivna snaga ili reaktivna snagaBrzinska izdržljivostTrening skokova i elastične reaktivnostiPliometrijaStresogeni trening

Brzina je kombinacija brzine i sileSnaga je kombinacija sile i brzine-proizvod sile i

brzineSnaga se definiše kao primena sile na nekom putu u

jedinici vremena

BRZE MOTORIČKE JEDINICEPokreti velikom brzinom zapošljavaju brze

motoričke jedinice, odnosno regrutuju bela mišićna vlakna.

Ova vlakna imaju veću frekvecu rada i ostvaruju veću silu po motoričkoj jedinici.

Na silu, snagu,brzinu, krutost (elastičnost), utiču hemijski, mehanički i neurološki činioci.

Važna komponenta koja ide zajedno sa brzinom i snagom je mišićna elastičnost

Krutost smanjuje brzinu, snagu i izdržljivost. Remeti tehniku

ELASTIČNA ENERGIJA, EKSPLOZIVNA SILA I BRZINA

Proučavanje ciklusa “rastezanje-skraćivanje” (ekscentrično-koncentično) je od posebnog interesa. U ovom cilkusu se stvara i transformiše značajna potencijalna kinetička energija. Tako, na primer, ako se mišić skrati odmah posle rastezanja, ispoljavanje eksplozivne sile se povećava, a uporedo sa tim troši se manje metaboličke energije. Ovo se dešava zahvaljujući činjenici što se kinetička energija padajućeg tela pri prizemljenju delimično pretvara u potencijalnu energiju mišića nogu, koje rade kao opruge. Ukoliko je jači pritisak, utoliko će moćnije biti opružanje. Istraživanja pokazuju da se više od polovine energije neophodne za naredni odskok sačuva u “mišićima-polugama” od prethodnog pokreta. Ova pojava, poznata još kao rekuperacija, zavisi od elastičnosti mišića i od kontrole njihove aktivnosti od strane CNS-a.

ZAVISNOST SILE I BRZINEAko posmatramo zavisnost sile i brzine onda

bi definicija glasila: da je brzina sposobnost realizacije sile tj.snage kroz jedan dati pokret (tj.na putu) što većom brzinom – brzinska snaga.

Ispoljava se kroz pojedinačne pokrete....udarci, presretanja, eskiviranja, bacanja, ,skokovi ...

FAKTORI BRZINEBrzina kao specifična karakteristika motorike

čoveka jeste funkcija dva osnovna faktora:  Vremena napinjanja i opuštanja mišića

prilikom obavljanja motoričkih radnji maksimalnog intenziteta;

 Vremena prelaska mišića iz aktivnog u

relativno pasivno stanje i obrnuto tj. od frekvencije mišićnih kontrakcija.

 

OSNOVNI PRAVCI ZA BRZINU

Povećanje broja miofibrila ( fiziološkog prečnika), kako u sporim, tako i u brzim mišićnim vlaknima, odnosno sila (snaga) mišićne kontrakcije;

Skraćivanje vremena opuštanja mišića, što dovodi do povećanja frekvencije pokreta.

Brzina opuštanja mišića je dosta složen, energetski determinisan proces. On počinje prelaskom kalcijuma iz sarkoplazme u cisterne sarkoplazmatskog retikuluma u međućelijski prostor. Zaključujemo da brzo “oslobađanje” kalcijuma zavisi od promera sarkoplazmatskog retikuluma i mitohondrijalne mase, koja je skoncentrisana oko “pumpi” kalcijuma, tj. od brzine proizvodnje ATP-a.

MITOHONDRIJEKod povećanja mitohondrijalne mase treba imati u

vidu neke specifične karakteristike adaptivnog procesa na ćelijskom nivou:

 mitohondrije se koncentrišu na onim lokacijama u

ćeliji, gde je neophodna energija – molekuli ATP-a;

mitohondrije se množe kao odgovor na intenzivan rad, koji zahteva dovoljno visoku koncentraciju kiseonika u ćelijama;

visoka koncentracija jona vodonika dovodi do razgradnje mitohondrija i membrana, što je propraćeno procesom eliminacije tih organela.

HVALA NA PAŽNJI!