Chuanq 6: Mdt eé bài bào 295

TRÉN OÀT NUOC NGHÌN LE MOT DÉM

GS.VS. Nguyln Vàn Dao

Càc giào su Vù Tuyén Hoàng, Dào Vpng Due va tòi kbòng ben ma gap

nhau lai san bay Dubai trudc gid mày bay cài cành di Teheran tham dy Hòi

nghi loàn thè làn thù 12 cùa Vién Hàn làm Khoa hpc Thè gidi tbù Ba (The

Third World Academy of Sciences, viét tal là TWAS) dupe tié'n hành cudi

tbàng 10/2000 lai thù dò Teheran, nude Gòng boa Hói giào Iran. Lue dò là 7

gid sàng ngày 20 tbàng 10, mpi ngudi tróng déu phd phac sau mot dém mài

ngù d nbùTig san bay chuyén tié'p (transit). Anh Hoàng tu Ha Nói di tbàng dèh

Dubai bang mày bay Viét Nam va phài chd d day 6 gid. Anh Due di qua dudng

Bangkok, chd gàn 12 gid mdi ed mày bay tu Bangkok di Dubai. Cdn tói, truóc

dd di dy mot bòi nghi d An Dò, mày bay di Dubai cài cành tu Delhi lue 4 gid

30 sàng. Cbùng tòi déu ed cùng mot càch suy nghi va càch làm giÓng nhau.

Dd là, trong lue chd mày bay chùng tói co thè vào nghi lai kbàch san, song

lò'n gàn mot tram dò la ebo 5 - 6 gid nghi tbì kbòng ai muò'n. Minh cdn nghèo

ma! Ngày hòm sau ngù bù vày.

Tu trén mày bay Boeing 747 cùa bang Hàng kbòng Tiéu Vuang qudc À

Ràp nhln xudng, Iran là vùng dói nùi kbò càn, bi sa mac boa, tua nhu mot tàng

dà idn. Cày xanb ràl fi. Nhà cùa, phd xà nhu vùa dupe due ra tu mot lo nung

kbòng lo. Khi mày bay vùa dàp xuó'ng thù dò Teheran, nhùng thànb vién cùa

TWAS dà dupe dòn tié'p trpng thè ngay tai cùa mày bay va dupe dua vào

pbòng kbàch dàc biét (VIP). Tu day, cu bai ngudi mot xe con bdng loàng di

ve kbàch san nàm sao Azadi Grand, hotel Idn nhàl d Teheran vdi xe cành sàt

296 €>( theo con duònq eànq tao va eànq \àp

dàn dàu. Tòi suyt xoa tbà'y tié'c bdi le ehi nén di cùng mot ehié'c xe buyt. Anh

Vù Tuyén Hoàng giài ihfeh: kbàch cùa Tóng thò'ng mài Tai day cbùng tÒi

duac àn d theo che dò bao eà'p. àn udng va ky so. tal ihày déu do ban dai thp.

Anh Dào Vpng Due nhàn xél: d dàu ngudi la cùng quy trpng tri tbùc!

Diéu thù vi nhàl trong viée dy bòi nghi toàn thè cùa TWAS là ed dip gap

gò. irao dòi vdi nhùng nhà khoa hpc Idn cùa cac nude, dà quen tu trudc boàc

chua quen. Dò là Giào su C N R . Rao - Chù tieh danh dy Trung làm ngbién

cuu khoa hpc tien lién mang tén Nebru - Chù tieh Vién Hàn làm Khoa hpc Thè

gidi thù Ba; giào su Y.Lu - Chù tieh Vién Hàn làm Khoa hpc Trung Quò'c;

Giào su M.S.Giòn - Chù tieh Vién Hàn làm Khoa hpc va Gòng nghé Hàn

Qudc. Chù tieh Hiép Hói càc Vién Hàn làm Khoa hpc Chàu A...

Dé'n Iran, hình ành dàu lién gay àn tuong manh là nhihig ngudi phu nù.

Dò là nhùng ngudi hién hàu. il nói, vói khuón màt ngudi Àu mùi dai, da iràng.

lóc den irong nhùng bó ào choàng dai màu den ehi de hd mài va hai bàn tay.

Dàn óng Iran eao lo. tbuòng de ràu quai non va dóng vai irò cbfnh trong mpi

hoai dòng, ké cà càc dich vy. Ò kbàch san neri chùng tÒi d, viée phue vy bàn

àn. nà'u nudng. phue vy, viée nhàn va tra kbàch déu là dàn óng, hàu bei d tuoi

irung nién. Trong càc cùa hàng ngoài phd cùng ihà'y ràl nhiéu dàn òng dùng

bàn hàng. Dan Iran àn gao là ehinh. Gao ràl ngon. hai nhò, dai; ed le nbàp

khàu \i nai day ràl ihiéu nude de iròng lùa. Ngoài gao, ngudi dàn ràl thich àn

mdn bành da bòi mi. Mot buoi sàng di tàp thè due, tòi tò md rè vào chò mot

dàm dòng xép hàng. Day là mot lo làm bành da bòi mi. Mot chiéc Id nhò,

dudng kinh chùng mot mèi rudi, dól bang than dò rye de nudng bành. Sàu

ngudi dàn òng trung nién lye luòng dang san xuàl bành theo mot day chuyén.

Bòi mi dupe nhào nàn vùa dò déo. dupe càn mòng ihành chiéc bành da lo gà'p

tiói chiéc bành da cùa la. rói dupe à'p lén mài Idi cùa chiéc ró va dua vào lo

bành. Khi bành chfn. nò phóng lén, boi xém va trén bé mài vàn hàn lén nhùng

lo thùng cùa cài rò. Ngudi mua thudng gap dòi chiéc bành mang ve nhà.

Dudng phd Iran sach se. ihóng thoàng. kbòng ed chuyén làn chiém via

he. Viée mua bàn hàng boa déu dupe lién hành trong càc cùa bièu io. nhó khàc

nhau. Cd nhùng phd ihuang mai ràl sang. kbòng kém gì Paris. Kbòng bé tbày

hàng bàn rong. Xe ò lò con d Teheran ràl nhiéu. xép hàng ngang bdn, nam

chiéc ndi duòi nhau ebay ào ào sudi ngày trén càc dai lo, dàc biét là vào buoi

sàng va chiéu idi. Viée di bó trén dudng làm chùng tòi bà ngò vi Idi di bò d

ngay hai mép dudng. dupe ngàn càch vdi Idi ebo xe d tO di bang mot chi ké

Chuanq 6: Mdteobà\bào 297

màu vàng. Dòi lue cùng tbà'y ngudi di bò sang ngang dudng làch qua cac xe dang ebay.

Iran ròng gap gàn 5 làn nude ta, dàn sd 60 triéu, hàu bel theo dao HÓi. Dàu md là nguòn thu nbàp chinh cùa Iran vdi trij luang gàn 10 ly tà'n, dihig thù tu ve san xuàl va dùng thù bai ve xuàl kbàu dàu md, sau ARàp Xéùt. Dy trù ve khi dòi ty nbién cùa Iran cùng ràl Idn, vào khoàng gàn 6 ngàn ty mét khdi, trong dd bang nàm xuàl qua Nga trén 13 ty mét kbò'i. Nén nòng ngbiép cùa Iran chi chiém khoàng 20% GNP. San phàm cbfnh cùa nòng ngbiép là bòng, gao, che, tbudc là, dudng. boa qua, chàn nudi cini... Dàn Iran co mùc song khoàng gap ba làn dàn ta.

Thàm len là san phàm nói tié'ng thè gidi cùa Iran, thè hién bàn tay khéo léo va Idng kién nhàn cùa ngudi dàn Iran. Thàm len làm tu long culi dupe bay bàn d kbàp noi va dupe xuàl kbàu di kbàp thè gidi. Trong td kbuyé'n cào cùa Hai quan Iran ed ghi rd: mói du kbàch dupe pbép mang mién tbuéra khdi Iran ehi mot làm thàm vdi dién tfch kbòng qua 6 mét vuòng. Mot tà'm thàm dep ròng bang rudi chiéc chié'u boa lo cùa ta bay bàn trong khàcb san vdi già 7 ngàn USD. Cùng vi vày, chùng tói kbòng quan làm làm dé'n Idi kbuyé'n cào trén day.

Nén giào dyc cùa Iran kbà phàt trién va dupe nhà nude bao cà'p boàn toàn. He thdng giào dyc cùa Iran dupe chia thànb 3 bàc: bàc I (5 nàm) ebo lùa tuoi hpc sinh tu 6 dén lì tuoi, bàc II (7 nàm, cho hpc sinb tu li dén 18 tuoi; irong dd d dò tuoi tu 14 dé'n 18 lai dupe pbàn ra loai hpc kién tbùc chuyén mòn va loai hpc nghé, hpc ky thuàt), bàc III (6 nàm) vdi 4 nàm dàu hpc kié'n tbùc dai hpc va 2 nàm cuòi hpc cao hpc. Ngày nay Iran co chìmg 2 triéu hpc sinb, sinh vién dang theo hpc lai trudng, trong dd nO cbié'm non mot nùa. Dói ngù giào vién trong cà nude góm trén 100 ngàn ngudi vdi qua nùa là nù. Ty le nù sinb ràl cao trong càc ngànb khoa hpc xà bòi va y té'.

Nhà nuóc Iran dàc biét quan tàm phàt trién càc ngànb Khoa hpc co bàn, Khoa hpc còng nghé- Càc lai liéu khoa hpc nói tié'ng cùa càc nuóc déu dupe dich qua liéng dia pbuang (Persian) va bàn vdi già rè. Chi nói riéng viée chi dao nhihig boat dòng trong nàm qudc té Toàn hpc 2000, Iran dà thànb làp mot ùy ban qudc già do Bò trudng Bó Khoa hpc va Còng nghé làm Chù tieh va Tóng thdng Iran dupe mdi làm Chù tieh danh dy. Nhiéu bòi thào, bòi nghi khoa hpc qudc già va qudc lève toàn hpc dupe tó chùc trén kbàp dal nude Iran. Viée nhà nuóc Iran dàng cai tÓ chùc Hói nghi loàn thè Vién Hàn làm Khoa

298 E>i theo con dUÒnq eànq tao va eànq l|p

hpc Thè gidi thù ba làn tbù 12 lai Iran cùng ndi lén sy quan tàm cùa nude này

dén phàt trién khoa hpc va dén viée tim kiém sy ùng hó qudc te dòi vdi llnh

vyc khoa hpc cùa Iran.

Sau khi kél tbùc bòi nghi. nude chù nhà dà tó chùc mot cbuyéfn mày bay

dàc biét cho càc dai biéu di thàm mot sd trudng dai hpc d bai thànb phd co d

phfa nam là Isfahan (ed dò cùa Ba Tu trong càc thè ky 11 - 13 va 16 - 18) càch

Teheran khoàng 600 km va Shiraz càch Isfahan khoàng 5(X)-600 km. Càc

trudng dai hpc d hai thànb phd này va d Iran ndi chung déu ed co sd vài ehal,

nhà cùa dàng hoàng. thoàng màt, thà'p tàng. dupe xày dyng vdi ehàl luang cao.

irén nhùng khu dal ròng. Sinh vién Iran khóng ehi tàp trung lai tbù dò Teheran.

ma con d càc trudng dai hpc Idn d càc dia pbuang nhu dai hpc Isfahan va dai

hpc Shuaz vdi sd luang mói trudng khoàng 15 ngàn sinh vién.

Ngoài trudng dai hpc, d thànb phd Isfahan chùng tòi dupe tham quan ba

còng trinh xày dyng dàc sàc, dd là càc cày càu bàc qua con sdng can chày

ngang qua ihành pbò vdi kièu kién irùc tuyéi dep va nhùng càu chuyén ly ky

xày ra lù nhiéu ihé ky iruóe; do là khu eha hoành iràng vày quanh mot quàng

irutTng trung tàm ròng gap hàng chue làn san vàn dòng Ha Nói; dò là ngòi mò

eò lù thè ky thù làm dupe dai trong mot cài miéu ihd co hai ihàp eao 17.5 mét.

càch nhau khoàng 6 mét, tao thànb mot bé dao dòng dàn bòi cÒng hudng. Khi

làc ihàp ben này ibi ihàp ben kia cùng bi làc iheo. Ve vào còng tham quan hai

thàp này là 51ISD. Thànb phd Shiraz con nói liéng bdi vudn ihyc vài ràl phong

phù ve chùng loai va dupe chàm sóe ràl còng phu. bdi khu thànb phd ed hùng

vT Persepolis càch Shiraz 50 km dupe xày dyng lù 521 nàm trudc còng

nguyèn. nay chi con lai nhihig phé tfch hoang tàn. *

Rdi Iran, chùng tòi mang theo nhihig àn tupng tòi dep ve con ngudi va

dal nude vdn ed tbién càm vdi nhàn dàn Viét Nam.

(Bài dàng trén Tap ehi Tia sàng' Bó KH&CN sÓ 12/2001)